ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ 1950-1970 (Αμερική, Αυστραλία, Ευρώπη)

ΤΜΗΜΑ: A’3

ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Γοργοράπτης Γιώργος

Ζωγραφιστού ‘Αννα

ΟΜΑΔΕΣ:Οι Αμερικάνοι

Οι Αβέβαιοι

Γερμανικοί Ποιμενικοί

Μόνοι στη Ξενιτιά

Κατά το δεύτερο τετράμηνο ασχοληθήκαμε με το θέμα

της μετανάστευσης κατά την περίοδο 1950-1970.

Μέσα από την έρευνα μας καταλήξαμε στο

συμπέρασμα ότι πολλοί Έλληνες αποφάσισαν να

αναζητήσουν ένα καλύτερο αύριο στο εξωτερικό. Όπως

αναφέρεται παρακάτω, κύριοι προορισμοί των Ελλήνων

μεταναστών αποτέλεσαν η Αυστραλία, η Ευρώπη και

τέλος η Αμερική. Πιο συγκεκριμένα σαν τάξη

αναζητήσαμε μέσα από τα ερευνητικά μας ερωτήματα

στοιχεία όπως, τα αίτια που ώθησαν τους έλληνες στη

μετανάστευση, τις συνέπειες όσον αφορά την Ελλάδα ,

τις χώρες υποδοχής , τη συμπεριφορά των ατόμων, τη

καθημερινότητα τους, τις επιδιώξεις τους και τέλος τη

ρατσιστική συμπεριφορά που ίδιοι δέχθηκαν από τους

κατοίκους των χωρών υποδοχής.Ο όρος «Μετανάστευση»,

σύμφωνα με τις Κοινωνικές Επιστήμες αλλά και το Διεθνές

Δίκαιο, αναφέρεται στη γεωγραφική μετακίνηση ατόμων ή

ομάδων με σκοπό την προσωρινή ή μόνιμη εγκατάσταση σε

άλλο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο. Οι μορφές της

μετανάστευσης ποικίλουν και σχηματίζουν τις εξής κατηγορίες:

· Εσωτερική, στην ίδια χώρα που ζει το άτομο

· Εξωτερική, σε άλλη χώρα

· Εκούσια ή εθελοντική, επιλογή του ατόμου

· Ακούσια, πρόσφυγες

· Νόμιμη

· Παράνομη, λαθρομετανάστευση

· Προσωρινή

· Μόνιμη

· Ηπειρωτική, μετάβαση σε άλλη χώρα της ίδιας

ηπείρου

· Υπερπόντια, μετανάστευση στην Αυστραλία ή Η.Π.Α.

Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ 1950-1970

Ομάδα: «ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ»

Μέλη:Χρυσάνθη Λιανδράκη

Κατερίνα Κτιστάκη

Έρση Λαμπράκη

Νίκος Κονταξάκης

Χάρης Καργάκης

Δημήτρης Κεφαλογιάννης

Στο Β’ τετράμηνο της σχολικής χρονιάς 2011-2012 η

ομάδα μας <<Οι Αμερικάνοι>> ασχολήθηκε με το θέμα

της μετανάστευσης και συγκεκριμένα με την

μετανάστευση των Ελλήνων στην Αμερική την περίοδο

1950-1970.

ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ

Τα κύρια αίτια μετανάστευσης ήταν (κ αναμφισβήτητα

είναι ακόμη) η φτώχεια και το ανήσυχο ελληνικό

πνεύμα ,δηλαδή η αναζήτηση περιπέτειας κ εμπειριών.

Κάποια δευτερεύοντα αίτια ήταν:

• Άθλιες συνθήκες ζωής

• Αναζήτηση ασφάλειας

• Εξεύρεση τροφής

• Κλιματολογικοί λόγοι

• Πολιτικοί λόγοι

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο λόγος για τον οποίο οι Έλληνες επέλεξαν την

Αμερική για μετανάστευση ήταν καθοριστικός στην πορεία

της ανθρώπινης κοινωνίας όταν ανακαλύφθηκε ο φυσικός

πλούτος που διέθετε η Αμερική.

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Την δεκαετία 1950-1960 μετανάστευσαν συνολικά 312.000

Έλληνες,από τους οποίους οι 185.00 εκτός Ευρώπης.

Περίοδος Μέση ετήσια

Μετανάστευση

Σύνολο

1945-1965 4.000 75.000

1966-1979 11.000 160.000

Το να αφήσει κανείς την πατρίδα του είναι δύσκολο.Οι στιγμές

και τα συναισθήματα των Ελλήνων ήταν θλιβερά.Οι συνθήκες

τότε δεν ήταν κ τόσο ευχάριστες. Η ζωή των ελλήνων στην ξενιτιά

ήταν στερημένη γιατί ο σκοπός τους ήταν να εξοικονομούν όσο

το δυνατόν περισσότερα χρήματα. Ένιωσαν το ρατσισμό και την

ξενοφοβία. Η κοινωνική διάσταση της ξενιτιάς και η μοναξιά του

μετανάστη εμφανίζεται όταν κανείς έχει συνείδηση του ότι είναι

ξένος. Κρατούσαν βαθιά μέσα τους μια ιδέα που πονούσε και

αυτή ήταν ότι δεν ήξεραν αν μια μέρα θα επέστρεφαν στον τόπο

τους. Αυτό το γλυκόπικρο συναίσθημα που οι έλληνες ονομάζουν

νόστο, είναι ένα συναίσθημα που σε κάνει να μην είσαι πουθενά.

Το δημοτικό τραγούδι είναι η αυθεντικότερη και γνησιότερη

έκφραση των αισθημάτων του λαού,ότι πιο ευγενικό και πιο

ανθρώπινο.Κάποιοι στίχοι που γράφτηκαν είναι οι εξής:

«Η ξενιτιά και ο χωρισμός,η πίκρα,η αγάπη τα τέσσερα

ζυγίστηκαν να δουν ποιο βαραίνει. Της ξενιτιάς βαρύτερο ν’ από

όλα τα γκιντέρια. Χωρίζουν μάνες και παιδιά, κι η γης

ανατρομάζει. Χωρίζουν αδέλφια καρδιακά και δέντρα ξεριζώνουν.

Χωρίζουνε τα αντρόγυνα τα πολυαγαπημένα,στον τόπο που

χωρίζουνε χορτάρι δεν φυτρώνει.»

Επίσης ο Γιάννης Κορδάτος περιγράφει κάποια

συναισθήματα μέσα από την ιστορία του αγροτικού

κινήματος.Η μετανάστευση ήταν η μόνη σανίδα

σωτηρίας.Όπλο τους η ψυχική τους αντοχή γιατί το όραμα

μιας καλύτερης ζωής στηρίζεται στην ελπίδα που αποτελεί

το χρυσάφι των φτωχών ανθρώπων.Τα συναισθήματα των

Ελλήνων βρήκαν καταφύγιο στα τραγούδια της πατρίδας

όπως η φάμπρικα,ο μισεμός,μάγγισας

παιδί,χωρισμός,αρρώστια,η ξενιτιά,το τάμα κ.λ.π.

Ποιοι αποκαλούνταν βρωμοελληνες;

Βρωμοέλληνες αποκαλούσαν συλλήβδην τους παππούδες μας ,

που αποφάσιζαν να κάνουν το μακρινό ταξίδι στην γη της

‘’επαγγελίας’’ ,εκεί που έτρωγαν ,λέει το ψωμί με το βούτυρο !

Μετά από έναν μήνα αντίκριζαν επιτέλους το άγαλμα της

ελευθέριας που τόσα υποσχόταν….

Τι γινόταν κατά την άφιξη τους στο λιμάνι της νέας Υόρκης;

Κατά την άφιξη τους οι Έλληνες έπρεπε να μείνουν για ένα

διάστημα σε καραντίνα . στο νησάκι Έλις στην είσοδο του

λιμανιού την νέας Υόρκης , και να περάσουν από υγειονομικό

έλεγχο. Αν κάτι δεν πήγαινε καλά , το ταξίδι της επιστροφής

περίμενε τον απελπισμένο μετανάστη. Οι υπόλοιποι ξεκινούσαν

τη ζωή τους κάτω από την αρνητική εικόνα του βρωμοελληνα ,

την οποία προσπαθούσαν να ανατρέψουν. Μόλις κατά την

έναρξη του ελληνοιταλικού πόλεμου του 1940 ,και τον ηρωικό

αγώνα των Ελλήνων κατά του φασισμού άρχισε να αλλάζει η

εικόνα για τους Έλληνες μετανάστες της Αμερικής .

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Σαφώς,κάποιοι άνθρωποι ξεχώρισαν μέσα από αυτές τις

καταστάσεις κ μάλιστα ήταν κ αρκετοί στον αριθμό.Ορισμένοι

από αυτούς είναι:

• Νίκολας Νεγρεπόντε, μηχανικός λογισμικού, επιστήμονας

υπολογιστών.

• Τζέφρι Ευγενίδης, συγγραφέας.

• Μαρία Κάλλας, τραγουδίστρια όπερας.

• Βασίλης Πολυδούρης, συνθέτης.

• Νικ Καλάθης, μπασκετμπολίστας.

• Τζιμ Λόντος, παλαιστής.

• Μάικλ Δουκάκης, πολιτικός.

• Τζορτζ Στεφανόπουλος, πολιτικός, δημοσιογράφος.

• Σταύρος Κουτόβας, συνδικαλιστής

• Ελία Καζάν, σκηνοθέτης, συγγραφέας.

• Τζένιφερ Άνιστον, ηθοποιός.

• Μαρία Μενούνος, ηθοποιός.

• Ζακ Γαλιφιανάκης, ηθοποιός.

• Τίνα Φέι, ηθοποιός/σεναριογράφος/κωμικός.

•Έλλη Παππά, ηθοποιός

Κάποτε ήταν ξεγραμμένοι και άκουγαν τους γονείς τους να τους

διηγούνται ακραίες καταστάσεις. Χρειάστηκε δε να κρατήσουν

ένα ρητό, το «γνώθι σ’εαυτόν» και τους δόθηκε η δυνατότητα να

αγκαλιάσουν τις ρίζες τους.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

(κρεβάτι-σπίτι Έλληνα μετανάστη στην Αμερική)

''ΤΟ ΜΑΚΡΥ ΤΑΞΙΔΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΣΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ''

ΜΕΛΗ:ΑΡΓΥΡΩ ΚΑΡΟΥΖΟΥ

ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΛΑΚΗ

ΑΓΓΕΛΑ ΚΑΡΧΙΛΑΚΗ

ΑΝΝΑ ΚΟΥΒΑΡΤΑ

ΣΗΦΗΣ ΚΕΒΧΙΣΒΙΛΗ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΥΔΑΚΗΣ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

(1950-1960)

Οι λόγοι της μαζικής μετανάστευσης προς την Αυστραλία.

Η μετανάστευση στην Αυστραλία τις δεκαετίες του 1950 και

1960 γίνονταν κυρίως για οικονομικούς λόγους. Οι πρώτοι

άνθρωποι μετανάστευαν σε γειτονικούς τόπους για αναζήτηση

τροφής και για λόγους ασφάλειας. Άλλοι άλλαζαν γεωγραφική

περιοχή είτε προσωρινά, είτε μόνιμα για αναζήτηση εργασίας.

Παρατηρείτε επίσης ότι υπάρχει πολύ μεγάλο ρεύμα

μεταναστών τις δεκαετίες του 1950 – 1960 με κύριο λόγο την

ανεργία όπου μεταβαίνουν σε Αμερική και Αυστραλία. Πολλές

εκατοντάδες Έλληνες κυνηγημένοι απ’ την ανέχεια, την

καταπίεση, τους διωγμούς και κατατρεγμούς πήραν το δρόμο της

ξενιτιάς και εγκαταστάθηκαν στην Αυστραλία. Οι λόγοι που

γεννούν το φαινόμενο της μεταναστεύσης είναι ποικίλοι κι

εξαρτίωνται απο τις συνθήκες που επικρατούν κατα δεδομένη

καθέ φορά χρονίκη περίοδο απο τους τόπους της προγενέστερης

διαμονής στους τόπους αποδημίας.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσίαζει η μεταναστεύση των

ανθρώπων, που είναι φαινόμενο πανάρχαιο και που κάθε φορά

καθορίζεται απο διαφορετικούς παράγοντες. Στα προϊστορικα

ακόμη χρόνια, απο τον ένα τόπο στον αλλόν, προσπαθώντας να

επιβιώσουν. Απο τα κρύα κλίματα πήγαιναν στα πιο ζεστά, απο

τα ορεινά στα πεδινά, απο τα φτωχά σε καρπούς και κύνηγι στα

περισσότερο πλούσια. Βλέπουμε λοιπόν πώς ο κύριος λόγος που

δικαιολογούσε τη σταθερή μεταναστεύση στο παρελθόν, ήταν η

προσπάθεια επιβίωσης. Ο ίδιος λόγος ισχύει σε σημαντικό βαθμό

και μέχρι σήμερα, που η ματαναστεύση εμφανίζεται με

καινούριες μορφές. Ενώ στα προϊστορικα χρόνια ήταν γενικό

φαινόμενο η μεταναστεύση κι αναγκαστικό πολλές φορές, στην

ιστορική πια εποχή αρχίζει να διαφοροποιείται, χωρίς να

σταματά βέβαια. Τώρα, μεγάλες ομάδες ανθρώπων

μεταφέρονται απο τον ένα τόπο στον άλλον, μέσα στα πλαίσια

κυρίαρχησης πάνω στους συνανθρώπους τους και κατάκτησης

καινούριων χωρών.

Η κοινωνική κατάσταση στην χώρα υποδοχής.

Με την άφιξη των μεταναστών στην Αυστραλία,

δημιουργήθηκαν πολλαπλά προβλήματα σε διάφορους τομείς.

Το κυριότερο πρόβλημα που είχαν να αντιμετωπίσουν σε πρώτο

επίπεδο, ήταν το ζήτημα της στέγασης. Σχηματίστηκαν διάφοροι

καταυλισμοί, με σημαντικότερο και μακροβιότερο αυτόν της

Bonegilla. Το κέντρο, αυτό, υποδοχής μεταναστών

δημιουργήθηκε το 1947 και έκλεισε επίσημα το 1971. Το

διάστημα αυτό φιλοξένησε 320.000 νέους μετανάστες, από τους

οποίους οι 35.000 ήταν Έλληνες.

Είχαν να αντιμετωπίσουν και κάποιους ψυχολογικούς αλλά και

κοινωνικούς παράγοντες. Όσον αφορά τους ψυχολογικούς, οι

μετανάστες με την είσοδό τους στη χώρα υποδοχής, ένιωθαν

φόβο, ανασφάλεια, αβεβαιότητα, ξενοφοβία, φυλετική

κατωτερότητα, άγχος για το τι επρόκειτο να γίνει αλλά και για την

προσαρμογή τους στο νέο περιβάλλον. Παρ’ όλα αυτά η χώρα

υποδοχής δεν ήταν και πολύ «φιλική» προς τους

νεοεισερχόμενους. Έντονο ήταν το φαινόμενο του ρατσισμού εις

βάρος τους και χαρακτηριστική ήταν η ονομασία που τους είχαν

αποδώσει : wogs (= ξένοι). Σε πολλές περιπτώσεις ο ρατσισμός

οδηγούσε σε βίαια επεισόδια αλλά και στον κατατρεγμό των

νεοφερμένων. Επιπλέον, πολλά από τα παιδιά των μεταναστών

βίωσαν ρατσισμό αλλά και διακρίσεις ακόμα και στο σχολικό

πλαίσιο, όπου φοιτούσαν. Η κατάσταση αυτή ξεκίνησε να

βελτιώνεται, όταν το 1975 ο τότε πρωθυπουργός της Αυστραλίας,

ψήφισε το νόμο κατά το ρατσισμό.Οι έλληνες μετανάστες όπως

και άλλοι ξένοι αντιμετώπισαν την εχθρικότητα και τις

προκαταλήψεις των γηγενών ή των παλαιότερων μεταναστών και

σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και εκτεταμένες βίαιες

ενέργειες εναντίον τους. Για να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες

που δημιουργούσαν το εχθρικό περιβάλλον και ο γλωσσικός

αποκλεισμός, για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες της

καθημερινότητας αλλά και για να αποκτήσουν χώρους

κοινωνικής συναναστροφής, οι μετανάστες οργανώθηκαν σε

κοινότητες και σωματεία και φρόντισαν για τη λειτουργία

εκκλησιών. Σύντομα στο εσωτερικό των κοινοτήτων

εμφανίστηκαν ποικίλες συγκρούσεις για τον έλεγχό τους και τον

καθορισμό της μελλοντικής πολιτικής τους: συγκρούσεις μεταξύ

λαϊκών και κληρικών, παλαιότερων και πρόσφατων μεταναστών,

ομάδων με αντιπαρατιθέμενες πολιτικές θέσεις.

Η συναισθηματική κατάσταση των Ελλήνων μεταναστών.

Τα συναισθήματα που επικρατούν τους Έλληνες μετανάστες

ήταν ο φόβος, όλες οι εμπειρίες τους έχεις την αίσθηση πως είναι

εντυπωμένα στο σώμα τους, σώματα σφιγμένα, ‘κλειστά’, σα να

απειλούνται, με δυσκολία μπορούν να εμπιστευτούν, με το

παραμικρό ερέθισμα αντιδρούν έντονα και είναι διαρκώς σε

εγρήγορση.Eπίσης η αβεβαιότητα για το άγνωστο, η ανασφάλεια

για το μέλλον, οι δικές τους προσδοκίες, αλλά και οι προσδοκίες

των αγαπημένων προσώπων τους ,η αγωνία και ο φόβος που θα

τους επικρατούσε για εκείνο το αγαπημένο τους πρόσωπο το

οποίο θα αντιμετώπιζε πολλές δυσκολίες σε έναν ξένο τόπο. O

μετανάστης έχει ήδη κάποιας μορφής ψυχολογικό πρόβλημα

φτάνοντας στη χώρα υποδοχής. Συνοπτικά, ας αναφερθούμε στο

ότι οι περισσότεροι μετανάστες αντιμετώπισαν πολλά

προβλήματα ιδίως τα πρώτα χρόνια από την άφιξη τους,

δούλεψαν πολύ σκληρά, υποβλήθηκαν σε στερήσεις και θυσίες

για να επιβιώσουν στον ξένο τόπο, οι περισσότεροι χωρίς

γνώσεις, χωρίς εφόδια και να διασφαλίσουν πως τα παιδιά τους

θα είχαν καλύτερη μοίρα από αυτούς.

Τα τραγούδια μας δίνουν την ευκαιρία να εκφράσουμε τα

συναισθήματα μας. Είναι η γνησιότερη έκφραση των αισθημάτων

του λαού, ό,τι πιο ευγενικό και πιο ανθρώπινο. Όπως αναφέρεται

στο δημοτικό τραγούδι του Τσιτσάνη:

Η ξενιτιά κι ο χωρισμός, η πίκρα, η αγάπη

Τα τέσσερα ζυγίστηκαν να δουν το ποιο βαραίνει.

Της ξενιτιάς βαρύτερο ν’ πό όλα τα γκιντέρια.

Χωρίζουν μάνες και παιδιά

Κι η γης ανατρομάζει

Χωρίζουν αδέλφια καρδιακά και δέντρα ξεριζώνουν

Χωρίζουνε τ΄ αντρόγυνα τα πολυαγαπημένα.

Στον τόπο που χωρίζουνε χορτάρι δεν φυτρώνει…

Αυτό το τραγούδι μας εκφράζει τον πόνο εκείνων των ανθρώπων

που έφευγαν τότε από την χώρα τους και αναγκαζόταν να

μεταναστεύσουν σε μια ξένη χώρα.Τα συναισθήματα που

επικρατούν τους Έλληνες μετανάστες ήταν ο φόβος, όλες οι

εμπειρίες τους έχεις την αίσθηση πως είναι εντυπωμένα στο

σώμα τους, σώματα σφιγμένα, ‘κλειστά’, σα να απειλούνται, με

δυσκολία μπορούν να εμπιστευτούν, με το παραμικρό ερέθισμα

αντιδρούν έντονα και είναι διαρκώς σε εγρήγορση.

Φωτογραφικό υλικό

ΣΤΟ ΣΤΑΘΜΟ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ…..

ΕΝΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ!!

Γερμανικοί Ποιμενικοί

Μετανάστευση στη Γερμανία τη δεκαετία του 1950’.

Μέλη: Αντωνία Κουγιουμτζή , Γιώργος Καρακώστας, Εμμανουέλα

Κωστάκη, Γιώργος Κοτζάς , Μάνος Λογοθέτης.

Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Ευρώπη η Γερμανία και στην

Αμερική οι ΗΠΑ κι ο Καναδάς άρχισαν σιγά - σιγά να γίνονται οι

παγκόσμιες αγορές εργατικής δύναμης, που εξασφαλίζονταν από

τα φτωχά και οικονομικά καθυστερημένα κράτη, σαν

την Ελλάδα, Ισπανία, Τουρκία, ορισμένα κράτη της Ασίας κ.ά. Η

δυνατότητα απορρόφησης όλων αυτών των μισθωτών εργατών

από αλλού, δόθηκε στις παραπάνω χώρες με την τεράστια

οικονομικοτεχνική ανάπτυξη που χαρακτηρίζει τα μεταπολεμικά

χρόνια. Οι ΗΠΑ βγήκαν οικονομικά ενισχυμένες από τον πόλεμο

και το ίδιο και η Γερμανία, η οποία παρότι νικήθηκε, κατόρθωσε

μέσα σε λίγο διάστημα να γίνει μια από τις μεγαλύτερες

βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης. Έτσι λοιπόν έχουμε το θαύμα

της Γερμανίας, που άνοιξε τις πόρτες της στους μετανάστες από

όλη την Ευρώπη, εκμεταλλευόμενη με αυτό τον τρόπο τη

δυνατότητα αγοράς φτηνότερης εργατικής δύναμης. Τεράστιος

αριθμός Ελλήνων, κυρίως από τις βόρειες αγροτικές περιοχές της

χώρας μας, φεύγει εκείνη την εποχή στην Ευρώπη και πιο πολύ

στη Γερμανία, ζητώντας δουλειά στις εκεί αγορές. Ήταν τόσο

σοβαρό το ζήτημα της μετανάστευσης για το ελληνικό κράτος,

που άρχισε να απασχολεί και τις κυβερνήσεις, που προσπάθησαν

να έρθουν σε μια συνεννόηση με τα κράτη που δέχονταν τους

μετανάστες. Με ειδικές συμβάσεις, που κλείνονταν σε

διακρατικό επίπεδο, ολόκληρες αποστολές στέλνονταν για να

δουλέψουν στα ξένα εργοστάσια. Το όφελος ήταν, από μεν την

πλευρά του κράτους που έστελνε τους μετανάστες, ότι έλυνε

κατά ένα μέρος το ζήτημα της ανεργίας κι από την δε πλευρά

αυτού που δεχόταν τους μετανάστες, ότι μπορούσε να ελέγχει

καλύτερα πληθωριστικές τάσεις της εσωτερικής αγοράς.

Αναρωτηθήκαμε όμως ποτέ πως αντιμετωπίστηκαν οι ίδιοι οι

έλληνες όταν πήγαν στις χώρες αυτές υποδοχής..; τι συνθήκες

ζωής βιώσαν..; πως ένιωσαν οι ίδιοι όταν ετοιμάζονταν να

αφήσουν πίσω τις οικογένειες τους και μόνο με την ελπίδα ενός

καλύτερου αύριο να προχωρήσουν…; Αν οι υποδομές τους ήταν

δεδομένες από την αρχή..; Πολλοί από εμάς έχουμε κοντινούς

συγγενείς οι οποίοι υπήρξαν μετανάστες την περίοδο 1950-60

στη Γερμανία ή σε κάποια άλλη χώρα υποδοχής. Ποιό ήταν όμως

το όραμα αυτών των ανθρώπων που ξεριζώνονταν από την

πατρίδα τους και άφηναν πίσω τις οικογένειες τους για να πάνε

σε έναν ξένο τόπο; Ποιά ήταν τα συναισθήματά τους όταν

έφευγαν από την Ελλάδα και ποιά όταν έφταναν στον προορισμό

τους; Ωστόσο, κατά την περίοδο της μετανάστευσης οι άνθρωποι

αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα. Εκτός όμως από

μειονεκτήματα υπήρξαν και πλεονεκτήματα. Παρόλο όμως τις

προσδοκίες που είχαν φεύγοντας από τη πατρίδα τους πόσοι

κατάφεραν να τις πραγματοποιήσουν και τέλος τί αντίκτυπο

είχαν όλα αυτά στις μελλοντικές γενιές;; Οι απαντήσεις σε αυτά

τα ερωτήματα ποικίλουν εάν ρωτήσουμε ανθρώπους οι οποίοι

μετανάστευσαν την εποχή εκείνη στη Γερμανία, όμως πρέπει να

τονίσουμε ότι δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι δεν θέλουν να

μιλήσουν για το γεγονός της μετανάστευσης και ακόμα και

σήμερα αρνούνται να συζητήσουν για το θέμα αυτό.

"Σύμβαση περί Επιλογής και Τοποθετήσεως Ελλήνων εργατών

εις γερμανικές επιχειρήσεις''30 Μαρτίου 1960.Αυτό ήταν το

ξεκίνημα της πιο έντονης μετανάστευσης των Ελλήνων, που

βιώθηκε όσο καμία άλλη. Πάνω από 1 εκατ. 'Έλληνες βρήκαν

διέξοδο στη γερμανική βιομηχανία, στα ορυχεία και στις

υπηρεσίες ως ανειδίκευτοι εργάτες .Ο 1 στους 8 'Έλληνες μετείχε

σε αυτή την επική έξοδο, ολόκληρες οικογένειες και χωριά

μεταφέρθηκαν στη Γερμανία και μάλιστα τις πρώτες δεκαετίες

διατήρησαν με πείσμα την συνοχή της ιδιαίτερης καταγωγής τους.

Άλλοι παρέμειναν εκεί λίγα και άλλοι περισσότερα χρόνια. Η

θητεία των Ελλήνων στη Γερμανία χωρίζεται σε 2

εικοσαετίες ,περιόδους με διαχωριστικό ορόσημο το 1981, όταν η

Ελλάδα εντάχθηκε στην Ε.Ο.Κ.

Η 25ετία μέχρι το 1960 ήταν μία από τις τραγικότερες

περιόδους της Ελληνικής ιστορίας και οι επιπτώσεις της

σφράγισαν τη ζωή των μελλοντικών μεταναστών που όλοι

γεννήθηκαν και ανδρώθηκαν σε αυτή την περίοδο.

«Πρώτα γίνεσαι φτωχός και μετά μετανάστης» υποστήριξαν

πολλοί, και πράγματι δεν είχαν άδικο. Οι έλληνες πήγαν

κυριολεκτικά παντού. Η ελληνική καρδιά κτυπούσε σε όλο τον

κόσμο. Τα πρώτα υπερωκεάνια δημιουργούνται και ναυτολογούν

τους έλληνες μετανάστες για να φτάσουν στην Αμερική, την

Αυστραλία, τον Καναδά, τη Νοτιοαφρικανική Ένωση, τη Γερμάνια,

τη Γαλλία, την Αίγυπτο και άλλες χώρες υποδοχής. Όπλο τους η

ψυχική τους αντοχή γιατί το όραμα μιας καλύτερης ζωής

στηρίζεται στην ελπίδα, που αποτελεί το χρυσάφι των φτωχών

ανθρώπων. Στις χώρες εκείνες η εργασία ήταν σκληρή για την

απόκτηση αγαθών. Οι ίδιοι κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια,

υπερβολικό κόπο και ταλαιπωρία, γιατί ο κάθε μετανάστης θα

έστελνε για καιρό λίγα χρήματα στους άλλους που είχαν μείνει

στην πατρίδα για να καταπραΰνουν τη φτώχεια τους.

Τα αίτια;; Πολλά! Ο μικρός γεωργικός κλήρος, η αβεβαιότητα

της γεωργικής παραγωγής, οι ελλείψεις στην υγεία και την

παιδεία, η ανασφάλεια και γενικότερα η έλλειψη στοιχειωδών

ανέσεων και κρατικού ενδιαφέροντος, ήταν αυτά που

εξαθλίωσαν τον ελληνικό λαό και τον οδήγησαν στα ξένα, εκεί

όπου μπορούσε να εργαστεί. Πιο συγκεκριμένα στη Γερμανία

από τα 82 εκατομμύρια του πληθυσμού, 15 και πλέον

εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μεταναστευτικές καταβολές. Κατά

την περίοδο του μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος

περισσότεροι από 900.000 Έλληνες έφυγαν για τις βιομηχανικές

χώρες της Δύσης. Στο τέλος του 1963 περίπου 200.000

βρίσκονταν στη Γερμανία, δουλεύοντας κυρίως στη βαριά

βιομηχανία. Το άγχος της ανασφάλειας, της καταπίεσης και του

φόβου, ο πόθος να μορφώσουν να παιδιά τους, το συνήθως

υποθηκευμένο αγροτικό νοικοκυριό τους, η έλλειψη κάθε

κοινωνικής αρωγής, η ανεργία και η υποαπασχόληση ανάγκαζαν

τους Έλληνες να ζητήσουν καταφύγιο στις Ευρωπαϊκές

φάμπρικες .Είχαν την κρυφή ελπίδα ότι στη Γερμανία θα λύσουν

το πρόβλημά τους. Ήταν η προσπάθεια να ξεφύγουν οριστικά

από τα παρασκήνια της κοινωνίας τους και να διεκδικήσουν στην

πράξη τα στοιχειώδη δικαιώματα που αναγνωρίζει θεωρητικά σε

όλους τους ανθρώπους ο αιώνας μας.

Κατάσταση της Ελλάδας στη μεταπολεμική περίοδο

Στη μεταπολεμική περίοδο ήταν απαραίτητο να υπάρξει

αποκατάσταση των υλικών ζημιών, ύστερα οικονομική ανάπτυξη

που θα είχαν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.

Τα προβλήματα από το 1944 μέχρι το 1953 θα τα αντιμετωπίσουν

συνολικά 18 κυβερνήσεις που θα προχωρήσουν σε οκτώ

υποτιμήσεις της δραχμής. Το 1952 εγκρίθηκε νέο σύνταγμα, αλλά

διατηρήθηκαν κάποιοι κώδικες της περιόδου του εμφύλιου

πολέμου, εμποδίζοντας σε ένα μέρος του πληθυσμού να

συμμετάσχει σε κάποιες οικονομικές δραστηριότητες. Το

δημόσιο χρέος συντίθεται από το προπολεμικό και το

μεταπολεμικό.

Το 1955-1963 η Ελλάδα ήταν η δεύτερη ταχύτερα

αναπτυσσόμενη χώρα στην Ευρώπη με επόμενη τη Δυτική

Γερμανία. Έγιναν μεγάλα έργα στη γεωργία, τον τουρισμό και τη

βιομηχανία, ενώ βελτιώθηκε το οδικό δίκτυο. Το 1961

υπογράφθηκε συμφωνία μελλοντικής σύνδεσης με την ΕΟΚ.

Σταδιακά, και ίσως χάρη στό Σχέδιο Μάρσαλ η Ελλάδα] κατάφερε

να ορθοποδήσει οικονομικά τις επόμενες δύο δεκαετίες και να

δώσει ένα ανθρώπινο πρόσωπο διαβίωσης, τουλάχιστον σε ένα

σημαντικό τμήμα του λαού. Το ίδιο διάστημα, πάντως,

εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστευσαν στήν Γερμανία, το Βέλγιο,

την Αυστραλία και τις ΗΠΑ.

Τα βασικά υποστηρίγματα της Ελληνικής οικονομίας της

μεταπολεμικής Ελλάδας ήταν τα λεγόμενα τέσσερα πόδια":

Το ναυτιλιακό συνάλλαγμα. Η ελληνική ναυτιλία ήταν πρώτη

στον κόσμο. Οι Έλληνες ναυτικοί ξενιτεύονταν και έστελναν

συνεχώς επιταγές στίς οικογένειές τους.

Το μεταναστευτικό συνάλλαγμα. Εκατομμύρια Έλληνες

ξενιτεύτηκαν στη Γερμανία, τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, το Βέλγιο,

και άλλες χώρες, στέλνοντας τις οικονομίες τους σε ισχυρά

Μάρκα ή κάποτε επέστρεφαν και έκαναν κάποια επένδυση,

συνήθως ένα σπίτι.

Στη δεκαετία του 1950 η Γερμανία είχε ανάγκη εργατικών χεριών,

γι’ αυτό και προσκλήθηκαν πολλοί φιλοξενούμενοι εργάτες. Έτσι

πολλοί νότιοι και νοτιοανατολικοί Ευρωπαίοι παρέμειναν, ζουν

και εργάζονται τώρα στη Γερμανία. Συγκεκριμένα πολλοί Έλληνες

δεν γνώριζαν καν τι υπογράφουν, έπαιρναν τις απαραίτητες

οδηγίες και με τη σφραγίδα στο διαβατήριο έφευγαν για τη χώρα,

που τούς υπόσχονταν ένα καλύτερο μέλλον από αυτό που τους

επιφύλασσε η πατρίδα. Τελικά, ήταν μία μετανάστευση «άγρια»,

όπως τονίζουν πολλοί από τους πρώτους Έλληνες, που πήραν τον

δρόμο για τα ξένα. Χωρίς προοπτικές. Οι Γερμανοί τούς

θεωρούσαν τότε προσωρινούς, φιλοξενούμενους εργάτες,

«τεμάχια», όπως τους χαρακτήριζαν τα γερμανικά εργοστάσια

και τα ανθρακωρυχεία, όταν ζητούσαν εργατικά χέρια από την

Ελλάδα και αλλού. Κάθε εργάτης είχε στη διάθεσή του ένα

κρεβάτι σε κουκέτα, ένα ντουλάπι που κλείδωνε, μια θέση στο

τραπέζι του φαγητού και μια καρέκλα ανά άτομο. Οι εστίες,

χωρισμένες ανά φύλο (αν υπήρχαν αντρόγυνα έπρεπε να

χωρίσουν), συχνά αποτελούσαν τμήμα των εργοστασιακών

εγκαταστάσεων.

Ο Χανς Γιόργκ Έκχαρντ, που εργάστηκε στο Γραφείο

Θεσσαλονίκης μας εξιστορεί, πως οι ιατρικές εξετάσεις ήταν πολύ

αυστηρές: μετρήσεις μυών, ακτινογραφίες θώρακος,

οδοντιατρικές εξετάσεις κ.ά.

«Έπρεπε να επιλέξουμε καλό ανθρώπινο υλικό, αυτή ήταν η

εντολή. Από Γερμανία μας λέγανε 'στείλτε μας τόσα τεμάχια', και

αυτό πιστέψτε με, με πονούσε πολύ, καθώς αντίκριζα

καθημερινά νέους ανθρώπους να ψάχνουν για ελπίδα, ένα

καλύτερο αύριο». Και συνεχίζει: «Οι εργοδότες ήθελαν να

προσλάβουν μόνο νέους, υγιείς ανθρώπους, με γερά χέρια και

πόδια, για να εργαστούν στη βιομηχανία. Η Ελλάδα ήταν και η

πρώτη χώρα που έστειλε στη Γερμανία γυναίκες χωρίς τους

συζύγους. Μπορείτε να φανταστείτε το δράμα αυτών των

γυναικών, που πήγαιναν σε έναν ξένο τόπο, αφήνοντας συζύγους,

παιδιά, χωρίς να ξέρουν ούτε μία λέξη γερμανική. Οι γυναίκες

προτιμούνταν από τις φάμπρικές της κλωστοϋφαντουργίας, αλλά

και στη βιομηχανία ηλεκτρικών ειδών, καθώς τα χέρια τους ήταν

πιο λεπτά και επιδέξια, απ΄ αυτά των ανδρών. Ποτέ δεν θα

ξεχάσω τις εικόνες στο σταθμό του τρένου, στη Θεσσαλονίκη, με

τους άνδρες να αποχαιρετούν με δάκρυα στα μάτια τις συζύγους

τους, κρατώντας μωρά παιδιά στην αγκαλιά τους. Και εκείνες, με

απόγνωση, να προσπαθούν να τούς δώσουν κουράγιο».

Η υπογραφή της ελληνογερμανικής σύμβασης αποτέλεσε μία

μεγάλη ευκαιρία για χιλιάδες Έλληνες/ιδες, κυρίως από την Β.

Ελλάδα ξεκίνησαν για τη Γερμανία, αναζητώντας το νέο το

καλύτερο, το αναγκαίο.

Όπως λοιπόν μπορούμε να καταλάβουμε αυτή η ‘’άγρια’’

μετανάστευση όπως την ονόμασαν πολλοί, είχε σοβαρές

επιδράσεις στους ανθρώπους. Αρκετοί ερευνητές

υποστηρίζουν ότι οι μετανάστες υφίστανται πολιτισμικό

σοκ εντασσόμενοι σε μια νέα κοινωνία, σε μια νέα

κουλτούρα κι ένα νέο τρόπο ζωής. Εκτός από το

διαφορετικό τρόπο ζωής, την καθημερινότητα, τη γλώσσα,

τη νοοτροπία, έρχονται να προστεθούν η νοσταλγία, το

άγχος να ανταποκριθεί στους στόχους μιας άλλης χώρας,

ώστε να μην λυγίσει και γυρίσει ηττημένος πίσω στην

πατρίδα του.

Η μετανάστευση, ως αποτέλεσμα της εντατικοποίησης των

συγκρούσεων ταυτότητας, φέρνει επίσης στο προσκήνιο

ζητήματα πολιτιστικών διαφορών, την αίσθηση του «ανήκειν» ή

της αποξένωσης. Ακόμα και στις μέρες μας, που η Ελλάδα

βρίσκεται σε πολύ κρίσιμη κατάσταση πολλοί είναι οι έλληνες

του εξωτερικού που θα ήθελαν να γυρίσουν πίσω στην πατρίδα

ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση και την κοινωνική

θέση που κατέχουν. <<Δεν έχει σημασία που ξέρω γερμανικά που

έχω φίλους και δουλειά..νιώθω ξένος θέλω να φύγω και το μόνο

που με κρατάει εδώ είναι η οικογένεια μου>> δήλωσε ο Ιωάννης

Δινέλης μόνιμος κάτοικος στη Γερμάνια από το 1975.

Ωστόσο, δεν ήταν το όνειρο του γρήγορου χρήματος που τους

ωθούσε στα άκρα, αλλά η προοπτική να τα βγάλει πέρα η

οικογένεια στην Ελλάδα, με τα εμβάσματα που έστελναν.Και αν

ήταν δυνατον, να χτίσουν ένα σπίτι στη πατρίδα, να ανοίξουν ένα

μαγαζί και έτσι να προετοιμάσουν την επιστροφή τους.

Πολλοί από τους πρώτους Έλληνες μετανάστες, έχοντας

συνταξιοδοτηθεί, επέστρεψαν στο χωριό τους.Δεν είναι λίγοι

όμως, εκείνοι που έμειναν στη Γερμανία για να είναι κοντά στα

παιδιά και τα εγγόνια τους, στη 2η πια πατρίδα ''Τώρα που την

πήρες την πολυπόθητη σύνταξη σου γιατί δεν επιστρέφεις στην

πατρίδα, την Ελλάδα;Τότε που ήθελα δεν μπορούσα.Τώρα που

μπορώ δεν θέλω.Η νοσταλγία μου αρκεί.'' στιχάκι ανώνυμου

μετανάστη.

''Ευλογία του Θεού'' αποκάλεσαν πολλοί τη μετανάστευση

καθώς δεν έβλεπαν άλλη διέξοδο.Άλλοι ''κατάρα Θεού''και

''σύγχρονο σκλαβοπάζαρο''.Αυτή ήταν η μεγάλη ''έξοδος''με μια

μόνο βαλίτσα στο χέρι, γεμάτη ''όνειρα και ελπίδες'' για την

καλύτερη τύχη, για ένα νέο μέλλον.

Στον ξένο τόπο όπου πήγαιναν οι Έλληνες μετανάστες

ένιωθαν πραγματικά μόνοι.Οι ελληνικές υπηρεσίες δεν τους

βοηθούσαν, αντιθέτως τους καταπίεζαν και τους αστυνόμευαν

όλη τη 15ετια μέχρι τη μεταπολίτευση.Οι Γερμανοί τους

περιόριζαν ακόμα και την ψυχαγωγία αφού τους επέτρεπαν να

πηγαίνουν σε ορισμένες ταβέρνες.

Οι Έλληνες που αναγκάζονταν να ξεριζωθούν από την

πατρίδα τους άφηναν πίσω οικογένεια, άντρες, γυναίκες,

παιδιά.Αφήνοντας τα παιδιά τους στους γονείς τους ή σε κάποιο

άλλο συγγενικό πρόσωπο για να τα φροντήσει και να τα

μεγαλώσει.Οι γυναίκες προσπαθούσαν να δώσουν κουράγιο

στους συζήγους τους και τα παιδιά τους, με απόγνωση.Έκλαιγαν

απαρηγόρητες τα πρώτα χρόνια μετά τη δουλειά αλλά έπρεπε να

αντέξουν.

Τραγική πτυχή στην υπόθεση της μετανάστευσης των

Ελλήνων στη Γερμανία αποτέλεσαν τα παιδιά τους, που ήταν

αναγκασμένοι να αφήσουν πίσω με τους παππούδες και τις

γιαγιάδες η΄σε κάποια θεία, ακόμα και σε μακρινό

συγγενή.Τραύματα ανεξίτηλα άφησε η ιστορία αυτή και στα

παιδιά και στους γονείς.Τα παιδιά, που κάποια από αυτά καλά-

καλά δεν θυμόντουσαν τους γονείς, πάσχιζαν να είναι

υπόδειγμα.Οι δε γονείς που τα έβλεπαν να μεγαλώνουν μέσα

από τις φωτογραφίες ''ξεγελούσαν'' τον εαυτό τους, με την

παρηγοριά πως, ό,τι έκαναν ήταν για το δικό τους καλό.

Μια από τις 3 κόρες της οικογένειας Ζαχαράκη,η Ιωάννα

διηγείτε τα παιδικά της χρόνια που ήταν χώρια από τη μάνα

της. ''Οσμιζόμασταν τα ρούχα της μητέρας, όταν τη

νοσταλγούσαμε.Θυμάμαι ακόμα και σήμερα ότι παρακαλάγαμε

να πάνε όλα καλά εκεί στη Γερμανία, ώστε να μπορέσει η μητέρα

μας να γυρίσει σπίτι.''και συνεχίζει ''Η μόνη μας παρηγοριά,τα

γράμματα και οι φωτογραφίες που πέρναμε.Και εμείς στέλναμε

τις δικές μας όλο χαμόγελο, για να μην καταλάβουν τη

στενοχώρια μας.''

Οι μετανάστες αναλάμβαναν πολλές φορές δουλειές, που δεν

ήθελαν να κάνουν οι Γερμανοί.Έτσι, βρέθηκαν και στο μέτωπο

της εξόρυξης άνθρακα, που την εποχή εκείνη ήταν η

σημαντικότερη πηγή ενέργειας της γερμανικής οικονομίας.Οι

συνθήκες καθημερινής δουλειάς ήταν ιδιαίτερα σκληρές.

Ο Παναγιώτης Διγκόλης, από το Παλαιόκαστρο Κοζάνης, που

δούλεψε στα ορυχεία της Ρινανίας-Βεστφαλίας, μιλώντας στο

ΑΠΕ-ΜΠΕ θυμάται: ''Δεν είχαν κλείσει ακόμα τα 25 μου χρόνια

όταν πήρα την απόφαση να φύγω για την Γερμανία.Έκανα πρώτα

την αίτηση στην Κοζάνη και από εκεί με ειδοποίησαν να πάω

στην Θεσσαλονίκη, όπου οι Γερμανοί μας πέρασαν από ιατρικές

εξετάσεις από την κορυφή ως τα νύχια.Μου βρήκαν πως έχω 2

δόντια χαλασμένα, που αν δεν τα σφράγιζα, δεν θα με

πέρναγαν.Άντε λεφτά και για οδοντίατρο.Αλλά τι να

έκανα;Έπρεπε να φύγω αλλιώς χανόμασταν.'' Και συνεχίζει..''Δεν

θα ξεχάσω την πρώτη φορά που κατεβήκαμε με το σιδερένιο

κλουβί στα βάθη της Γης.Φόβος δεν υπήρχε στο μυαλό μου.900

μέτρα βάθος και εγώ δεν σκεφτόμουν τίποτα άλλο, παρα μόνο

ότι έπρεπε να μείνω σε αυτή τη δουλειά, διαφορετικά θα με

γυρνούσαν πίσω.Μόνο αυτό σκεφτόμουν.''

Ακόμα, πρέπει να σημειωθεί ότι πολλοί μετανάστες

απέφευγαν να διηγηθούν στους δικούς τους τα όσα περνούσαν

και τις συνθήκες διαβίωσης τους.Ρωτώντας τον πατέρα μου, ο

οποίος είναι παιδί μεταναστών, για τη ζωή των παππούδων μου

στη Γερμανία αδυνατεί να μου δώσει σαφείς και ολοκληρωμένες

απαντήσεις.Το μόνο που του έλεγαν ήταν ότι όλα ήταν μια

χαρά.Στην πραγματικότητα όμως ήξερε καλά και ο ίδιος και οι

γονείς του ότι αυτό ήταν μια δικαιολογία για να ξεγελάσουν τον

πόνο τους και να μην στεναχωρήσουν την οικογένεια

τους.Ερευνώντας περισσότερο το ζήτημα μαθαίνω για τις

συνθήκες ζωής τους από τη μητέρα μου η οποία είναι επίσης

παιδί μεταναστών.Οι άνδρες ζούσαν σε ξεχωριστά κτίρια και

δούλευαν σε ξεχωριστά εργοστάσια από τις γυναίκες.Δεν

μπορούσαν να συναντηθούν παρά μόνο μια φορά την εβδομάδα,

την Κυριακή. Υπήρχαν πολύ αυστηρά προγράμματα και οι

συνθήκες εργασίας ήταν πάρα πολύ δύσκολες αφού δούλευαν

σχεδόν όλη μέρα.Έπρεπε όμως να αντέξουν για να ζήσουν την

οικογένεια πίσω στην Ελλάδα.

Επίσης έχουν γραφτεί πολλά τραγούδια που μιλάνε για το

παράπονο, την πίκρα, τη διαμαρτυρία και εκφράζουν τα

συναισθήματα των μεταναστών.Κάποια μιλάνε για το διαβατήριο

το οποίο ήταν ''πικρό σαν δηλητήριο'' όπως λέει και το ομόνυμο

τραγούδι.Ο στίχος ''μα τι να κάνω ο φτωχός, μπροστά μου

βρίσκεται γκρεμός και πίσω μαύρο ρέμα'' δείχνει ότι τους

πονούσε που έφευγαν και το διαβατήριο τους έπνιγε, αλλά δεν

ήξεραν πιο ήταν καλύτερο..να μείνουν ή να φύγουν.Το

διαβατήριο ήταν το σύμβολο της ξενιτιάς, του χωρισμού και του

ξεριζωμού που τους πήγαινε στους ξένους τόπους και τους

πλήγωνε.Ωστόσο, δεν ήταν λίγα τα τραγούδια που γράφτηκαν για

την μάνα.Στο τραγούδι του Τσιτσάνη ''Απόψε μάνα σε

συλλογιέμαι'' φαίνεται η αγάπη, η νοσταλγία για την πατρίδα και

την μάνα, ο πόνος για τον ξεριζωμό από την μάνα. ''Κανένας

πόνος δεν ησυχάζει δίχως το χάδι το μητρικό κι όποιος για μάνα

αναστενάζει σ' αυτόν τον κόσμο δεν το αδικώ''.

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ

ΣΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ (1950-1960)

Τα μειονεκτήματα ήταν πολλά για τους μετανάστες. Τα κυριότερα

ήταν τα εξής.

Διαμελισμός της οικογενείας :Οι γονείς των οικογενειών

αναγκάζονταν να φεύγουν στο εξωτερικό για να διασφαλίσουν τα

προς το ζην και να θρέψουν τις οικογένειες τους και κυρίως τα

παιδιά τους που τα άφηναν στους ηλικιωμένους γονείς τους που

έμεναν στα χωριά, να τα αναθρέψουν. Τα παιδιά αυτής της

γενιάς ονομάστηκαν «γενιά της θυσίας».

Συνθήκες διαβίωσης: Κατά την άφιξη τους στην Γερμανία οι

μετανάστες πλέον ,γονείς αναζητούσαν στέγη και δουλεία.

Μένανε σε ξενώνες μεταναστών δίπλα στα εργοστάσια που

εργάζονταν ,σε συνθήκες εξαθλίωσης και ανθυγιεινό περιβάλλον.

Δεν είχαν σχετικά ζωή αφού ζούσαν για να δουλεύουν σαν

είλωτες όλη την ημέρα για να στείλουν τα χρήματα που κέρδισαν

στην πατρίδα τους για την ανατροφή των παιδιών τους.

Συνθήκες εργασίας: Οι συνθήκες εργασίας ήταν εξοντωτικές

αφού δούλευαν χωρίς οίκτο για τεράστια χρονικά διαστήματα σε

ανθυγιεινό περιβάλλον και με πολύ μικρούς μισθούς έχοντας

αποκοπεί τελείως κοινωνικά. Εργάζονταν πλέον εντελώς

μηχανικά. Όλα αυτά για να ζήσουν σε καλύτερες συνθήκες ζωής

τα παιδιά τους. Αν με κάτι είχαν να αντιπαλέψουν, με όλες τους

τις δυνάμεις, οι μετανάστες από την αρχή, αυτό ήταν το

«ακόρντ» (πλαφόν στην παραγωγικότητα), που όσοι

προσπαθούσαν να το ξεπεράσουν για να πάρουν πριμ,

κατέληγαν, σε πολλές περιπτώσεις, με σοβαρά προβλήματα

υγείας.

Ρατσισμός, ξενοφοβία, υποτίμηση: Οι γερμανοί ανέπτυξαν μια

αντιπάθεια απέναντι στους μετανάστες και τους αντιμετώπιζαν

ρατσιστικά δίνοντας τους παρατσούκλια όπως

«γκάσταρμπάιτερ» , «ausländer» και «ντι σβάινε» πιστεύοντας

πως είναι ανώτεροι και εμείς είμαστε βρώμικα γουρούνια που

τους λερώναμε την κοινωνία. Στα εργοστάσια, οι γερμανοί

προϊστάμενοι εκμεταλλευόντουσαν τις αδυναμίες τους για να

δουλεύουν περισσότερο και τους έβλεπαν σαν εργαλεία.

Ανεργία: Εκείνη την περίοδο, άνθρωποι από όλες τις χώρες

έφευγαν από την πατρίδα τους για να βρουν ένα καλύτερο

μέλλον. Έτσι , αυτή την περίοδο υπήρχαν μεγάλα ποσοστά

ανεργίας στην Γερμανία ,αλλά ακόμα και αυτοί που εργάζονταν

ήταν σε καθεστώς μερικής απασχόλησης. Όσο περισσότεροι

μετανάστευαν στην Γερμανία ,τόσο περισσότερο μεγάλωνε η

ανεργία.

Όλα αυτά μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι λόγω της αδυναμίας

τους να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα τους στην χώρα

τους ,έφυγαν ψάχνοντας ένα καλύτερο μέλλον σε μια άλλη

χώρα ,στην συγκεκριμένη περίπτωση την Γερμανία, αλλά αυτό

που βρίσκουν είναι τα ίδια προβλήματα με πριν και ακόμα

χειρότερα.

Τα πλεονεκτήματα, αν και δεν ήταν άφθονα, έδιναν κουράγιο

στους μετανάστες να συνεχίσουν παρολές τις κακουχίες για να

φτιάξουν ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά τους. Ένα τέτοιο

πλεονέκτημα ήταν ότι υπήρχαν άφθονες θέσεις εργασίας, παρότι

οι περισσότερες ήταν μερικής απασχόλησης .

Η ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΔΟΚΙΩΝ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

Η πλειοψηφία των μεταναστών κατάφεραν να επιτύχουν μετά

από σκληρή προσπάθεια και πολύ επίμονα πετύχουν τους

στόχους και τις προσδοκίες τους, αλλά αυτό έγινε εις βάρος τους

αφού ξόδεψαν πολλά χρόνια από τη ζωή τους για αυτήν την

επιτυχία. Στόχοι και προσδοκίες όπως η ανατροφή της

οικογένειας τους και η επιδίωξη ενός καλύτερου μέλλοντος για

τα παιδιά τους. Παρόλα αυτά η προσπάθεια τους να επιτύχουν

τις προσδοκίες τους επηρέασε τις μελλοντικές γενιές. Για

παράδειγμα, πολλοί από αυτούς που πέτυχαν, έμειναν στην

Γερμανία και με αυτόν τον τρόπο οι απόγονοι τους ξεχνάν τις

ρίζες τους και διδάσκονται την γερμανική κουλτούρα και

άλλοι ,έχοντας λείψει τόσο καιρό μακριά από την οικογένεια

τους ,τα παιδιά μεγαλώνουν χωρίς γονείς. Με αυτόν τον τρόπο,

οικογένειες διαλύονται και όσο επιτυχημένοι και αν έγιναν,

στερήθηκαν τις οικογένειες τους. Τελικά, οι μετανάστες έφυγαν

για μια καλύτερη ζωή αλλά δεν την βρήκαν.

«ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ–ΓΕΡΜΑΝΙΑ» Από Γιώργο Κοτζά

• Γερμανία: Κατά τη μεταπολεμική περίοδο ανασυγκρότησης

των ευρωπαϊκών κρατών σημειώνεται η μεγαλύτερη εργατική

μετανάστευση στην ευρωπαϊκή ιστορία. Στη Δυτική Γερμανία

μεταναστεύουν περίπου εξακόσιες πενήντα χιλιάδες Έλληνες,

που πηγαίνουν να εργαστούν ως «φιλοξενούμενοι εργάτες»

(‘Gastarbeiter’). Η παλιννόστηση από τη Δυτική Γερμανία, κυρίως

από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, υπήρξε συντριπτικά

μεγαλύτερη εκείνης από τις υπεραντλαντικές χώρες, αφού και η

μετανάστευση προς αυτούς τους δυο διαφορετικούς τόπους

προορισμού είχε διαφορετικό χαρακτήρα.Ο Ελληνισμός στο

σύνολό του έχει κατορθώσει πολλά και προσπαθεί για

περισσότερα. Συνέβαλε και συμβάλλει στην πρόοδο της

επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών, καθώς και στην

ανάπτυξη ειρηνικών σχέσεων με άλλους λαούς και πολιτισμούς.

Αυτή η προσπάθεια αποτελεί μια διαχρονική και συνεπή πορεία

που εμπνέεται από την ανάγκη για έναν καλύτερο και δικαιότερο

κόσμο. Το μέλλον ανήκει σε αυτούς που το δημιουργούν.

Οι συνεντεύξεις που ακολουθούν επιχειρούν τη διαδρομή των

μεταναστών από τα καπνοχώραφα της φτωχής μεσογειακής μας

χώρας μέχρι τις γραμμές παραγωγής των γερμανικών εταιρειών,

από τον ευρύ οικογενειακό κύκλο στη μοναξιά των εργατικών

εστιών, από τις συναισθηματικά φορτισμένες σκηνές

αποχαιρετισμού έως τη σταδιακή εγκατάσταση στη «δεύτερη

πατρίδα» αλλά και την επιστροφή σ’ αυν.

Το θρυλικό φέρι μποτ «Κολοκοτρώνης»

αναχωρεί από το λιμάνι του Πειραιά, γεμάτο με

μετανάστες που ταξιδεύουν για το Μπρίντιζι της

Ιταλίας, απ' όπου θα συνέχιζαν το ταξίδι τους με

το τρένο

Οι Έλληνες μετανάστες της Γερμανίας, το μακρύ,

δύσκολο ταξίδι, η εγκατάσταση στον «ξένο

τόπο», τα σκληρά μεροκάματα, οι δυσκολίες

προσαρμογής, αλλά και οι επιτυχημένοι και η

διττή πολιτιστική ταυτότητα της «δεύτερης

γενιάς», προβάλλουν ολοζώντανα μέσα από τις

συνεντεύξεις και το φωτογραφικό υλικό των

Νεοσουλιωτών της διασποράς που παρελαύνει

στις παρακάτω σελίδες.

Στο Μόναχο με τη «Γραμμή της Ελπίδας»

«Στο βορρά της Ελλάδας δεν υπάρχει σχεδόν

καμία οικογένεια που να μην την αφορά η

μετανάστευση στη Γερμανία κατά τις δεκαετίες

του 1960 και 1970», «Για εκείνους που

κατάφερναν να αποκτήσουν την πολυπόθητη

"πράσινη κάρτα", ξεκινούσε το ταξίδι στη

Γερμανία είτε μέσω Πειραιά με το θρυλικό φέρι

μποτ "Κολοκοτρώνης" για το Μπρίντιζι της

Ιταλίας απ' όπου συνέχιζαν το ταξίδι τους με το

τρένο, ή αργότερα με την έκτακτη αμαξοστοιχία

από τη Θεσσαλονίκη. Οι ταξιδιώτες έφταναν στο

Σιδηροδρομικό Σταθμό του Μονάχου, στη

γραμμή 11, την οποία οι Ιταλοί είχαν βαφτίσει

"Γραμμή της Ελπίδας". Από εκεί προωθούνταν

κυρίως στη μεταλλουργική βιομηχανία, στα

εργοστάσια κατασκευής ηλεκτρολογικών και

ηλεκτρονικών ειδών, αλλά και στις χημικές

βιομηχανίες από τη Νυρεμβέργη έως τη

Στουτγάρδη, την Κολωνία και το Ντίσελντορφ, το

Αμβούργο και το Βερολίνο».

Τα μαζικά αυτά ταξίδια, τα οποία η γερμανική

διοίκηση μέχρι το 1972 τα ονόμαζε

«μεταφορές», έχουν χαραχτεί βαθιά στη μνήμη

των περισσότερων μεταναστών.

Οι ειδικές αμαξοστοιχίες ήταν συνήθως

υπερπλήρεις, καθώς μετέφεραν μέχρι και πάνω

από 1.000 άτομα. Στη διάρκεια του ταξιδιού από

Θεσσαλονίκη προς Μόναχο που κρατούσε

δυόμισι μέρες, πολλοί κάθονταν πάνω στη

βαλίτσα τους. Οι νεαρές συνοδοί διενεργούσαν

ελέγχους μέσα στο τρένο και δασκάλευαν τους

ταξιδιώτες πώς να χρησιμοποιούν το

αποχωρητήριο, τους εφιστούσαν την προσοχή

στην καθαριότητα και τους απαγόρευαν να

πετούν σκουπίδια από το παράθυρο.

Μόνο κατά την ανασκόπηση των γεγονότων οι

τότε μετανάστες θα συνειδητοποιήσουν ότι

αυτές οι «παραβάσεις των ορίων» θα

αποτελούσαν για πολλούς από αυτούς τα

θεμέλια της μελλοντικής τους ζωής.

Παραγωγική μονάδα σε εργοστάσιο σωλήνων.

Μόναχο 1960

Από τις στοές των ορυχείων στις φάμπρικες της BMW

Το όνειρο της συγκέντρωσης αρκετών χρημάτων μέσα σε δυο-

τρία χρόνια, ώστε να μπορεί να ξεκινήσει η επιστροφή στην

πατρίδα, έγινε πραγματικότητα για ελάχιστους μετανάστες. Αντ'

αυτού, οι περισσότεροι προετοιμάστηκαν για παρατεταμένη

διαμονή, έφεραν τις συζύγους τους ή παντρεύτηκαν στη

Γερμανία.

Για πολλούς, η δουλειά στις βιομηχανίες αποτελούσε ένα είδος

αλισβερίσι με την προοπτική της πρόσβασης στον πολλά

υποσχόμενο κόσμο της κατανάλωσης. Έτσι, οι μετανάστες

υιοθέτησαν τα σύμβολα στάτους της μεταπολεμικής Γερμανίας

και στις πατρίδες τους. Οι λεγόμενοι «Λαζογερμανοί» μπορούσαν

πλέον να περηφανεύονται ότι δουλεύουν στη Mercedes ή τη VW

και ότι οδηγούσαν και έναν τέτοιο,αυτοκίνητο.

Ειδικά εκείνες οι φωτογραφίες τις οποίες οι Έλληνες της

διασποράς έστελναν στην πατρίδα έπρεπε ν' αντανακλούν

αυτοπεποίθηση και επιτυχία, ειδάλλως δεν θα δικαιολογούνταν

οι προσωπικές και οι οικογενειακές θυσίες λόγω της

μετανάστευσης.

Έτσι, όταν ερχόταν η ώρα των διακοπών στην πατρίδα, τα

μεγάλα δώρα για τους συγγενείς ήταν πολύ συνηθισμένα.

Σίγουρα, κάποιοι από τους μετανάστες ήταν άνθρωποι της

περιπέτειας, στους οποίους το γερμανικό μάρκο ασκούσε μεγάλη

γοητεία. Όμως για τους περισσότερους δεν ήταν τόσο το όνειρο

του γρήγορου χρήματος όσο η δυνατότητα να τα βγάλει πέρα η

οικογένεια με τα εμβάσματα. Κι αν ήταν δυνατόν, να χτίσουν ένα

σπίτι στην πατρίδα, ν' ανοίξουν ένα μαγαζί και κατ' αυτό τον

τρόπο να προετοιμάσουν την επιστροφή τους.

Παραγωγική μονάδα σε εργοστάσιο σωλήνων.

Μόναχο 1960

Στατιστικά στοιχεία για τους Έλληνες της Γερμανίας

Πρόσφατη έρευνα της στατιστικής υπηρεσίας της Γερμανίας,

επισημαίνει, όσον αφορά τους 315.000 Έλληνες μετανάστες στη

χώρα αυτή, ορισμένα χαρακτηριστικά που αξίζει να αναφερθούν:

κατ’ αρχήν αποτελούν τη δεύτερη μεταναστευτική ομάδα μετά

τους Τούρκους, που έχει τόσο πολλά χρόνια διαμονής. Το 78%

των Ελλήνων ζουν τουλάχιστον δέκα χρόνια στη Γερμανία, το 36%

πάνω από 30 χρόνια και το 26% πάνω από 20.

Η πιο πολυπληθής ηλικία στον ελληνικό πληθυσμό της Γερμανίας

είναι οι 25ρηδες και οι 40ρηδες με τρίτους στη σειρά τους

50ρηδες. Επιπλέον οι Έλληνες αποτελούν, μετά τους Ιταλούς, τη

δεύτερη σε πληθυσμό μεταναστευτική ομάδα ευρωπαίων

πολιτών με ποσοστό 19%, ενώ εξακολουθούν με 8,2% να

διατηρούν την τέταρτη θέση μεταξύ των ξένων.

Τέλος, μόνον γύρω στους 12.000 ανέρχεται η «καθαρή

μετανάστευση» από την Ελλάδα στη Γερμανία τα τελευταία δύο

χρόνια. Δυστυχώς όμως δεν γνωρίζουμε πόσοι από τους 12.000

μετέβησαν για πρώτη φορά στη Γερμανία, είναι πραγματικά

καινούργιοι μετανάστες και πόσοι πηγαίνουν μετά από ένα

διάλειμμα κάποιων ετών και εμφανίζονται απλώς στην

στατιστική ως καινούριοι.

Άριστο έμψυχο υλικο

Oι Έλληνες που μετανάστευσαν στη Γερμανία ήταν κατά 85%

αγροτες και μονο το

7%προερχοταν απομεγάλες πολεις. Tο μορφωτικό τους επίπεδο

ήταν χαμηλό· λιγότεροι από τους μισούς είχαν τελειώσει τη

βασική εκπαίδευση. Aπο την άλλη πλευρά όμως ήταν από το πιο

καλό έμψυχο υλικό που διέθετε η Ελλάδα. Tο 90% των

μεταναστών ήταν ηλικίας από 18–35 ετών. H υγεία τους ήταν

άριστη. H γερμανική υγειονομική επιτροπή εξέταζε με ξεχωριστή

αυστηρότητα τους υποψήφιους μετανάστες και υπήρχε τοση

μεγάλη προσφορά ώστε να επιλέγονται μόνο εκείνοι που

συγκέντρωναν τις ιδεώδεις προϋποθέσεις για τη βαριά

βιομηχανική δουλειά. Οι υποψήφιοι μετανάστες σχημάτιζαν

ατέλειωτες σειρές έξω από τα γραφεία των επιτροπών επιλογής

και ήταν ευτυχισμένοι αν οι γιατροί τους έβρισκαν τα δοντια, τα

μάτια, την καρδιά, τους πνεύμονες και τα μπράτσα γερά και

τους έδιναν το πιστοποιητικό της καλής υγείας. Πολύ αργότερα,

όταν πήγαν στα εργοστάσια, κατάλαβαν οτι η επιλογή τους έγινε

με τα ίδια κριτήρια και την ίδια διαδικασία που γίνεται στο τμήμα

του κοντρολ για τα άψυχα αντικείμενα που παράγει το

εργοστάσιο τους. Kανείς δεν είπε στους υποψήφιους μετανάστες

τι θα βρουν εκεί που θα πάνε. Κανείς δεν τους μίλησε για τις

συνθήκες της δουλειάς και της διαμονής. Για την καινούργια

χώρα που θα εγκατασταθούν και για τους ανθρώπους της που

μαζί θα ζήσουν. Κανείς δεν φρόντισε να μάθουν τρεις λέξεις πριν

φύγουν για να μπορούν να ζητήσουν ένα ποτήρι νερό στη χώρα

που θα φτάσουν. H χώρα προέλευσης των μεταναστών βιαζόταν

να εκποιήσει ένα τμήμα του πληθυσμού της έναντι «πινακίου»

συναλλάγματος και η χώρα υποδοχής να καλύψει τις ολοένα

αυξανόμενες ανάγκες της με οσο γίνεται πιο φτηνά εργατικά

χέρια. Eτσι οι υποψήφιοι μετανάστες παραδίδοντανταν χωρίς

ορους. Στα χέρια τους τους τοποθετούσαν μεγαλόψυχα και ένα

σακούλι με τρόφιμα για το ταξίδι· δύο κονσέρβες, μία με

σαρδέλες και μία με

κορν–μπιβ, ένα καρβέλι ψωμί, λίγες ελιές και ένα κομμάτι τυρί.

Κλείνοντας λοιπόν θα θέλαμε να πούμε, ότι η Ελλάδα έχει όπως

βλέπουμε ‘’σημαδευτεί’’ κατά ένα τρόπο από το φαινόμενο της

μετανάστευσης καθώς πολλοί είναι αυτοί οι οποίοι έφυγαν αλλά

και ηρ8αν κατά την περίοδο πολέμων, κοινωνικών αναταραχών

κ.α. Η μετανάστευση συνεπώς , εκτός από τη θλίψη και το καημό

που έφερε, άνοιξε δρόμους σε πολλούς ανθρώπους και έφερε

τον ελληνικό κόσμο σε επαφή με άλλες χώρες, άλλους

πολιτισμούς, άλλες θρησκείες και άλλες παραδόσεις, και κατά τη

γνώμη μας οι Έλληνες είναι ένας λαός ενωμένος τον οποίο δεν

τον χωρίζει η απόσταση.. και αν τέλος όπως μας είχε τονίσει και ο

καθηγητής μας…‘’Πατρίδα είναι η γλώσσα που μιλάς στα όνειρα

σου’’ τότε είμαστε σίγουροι ότι οι Έλληνες συνεχίζουν και θα

συνεχίσουν να ονειρεύονται όπου και αν βρίσκονται… .στα

ελληνικά!!

Φωτογραφικό υλικό από τον Μάνο Λογοθέτη

ΜΟΝΟΙ ΣΤΗΝ ΞΕΝΙΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ

1960-70

Τμήμα:Α’3

Μέλη ομάδας: Κασωτάκης Γιώργος, Κριτσωτάκης Γιώργος,

Κουζούλογλου Μάριος, Κατζηλάκη Έλενα, Λυμπερίδη Μαρίνα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Αίτια μετανάστευσης

2. Κοινωνικά χαρακτηριστικά μεταναστών

3. Επιδιώξεις μεταναστών στη χώρα υποδοχής

4. Δυσκολίες μεταναστών

5. Καθημερινότητα στην καινούρια χώρα

6. Συνέπειες της μετανάστευσης του 1960-70

7. Μετανάστευση και σε άλλες χώρες της Ευρώπης

8. Στατιστικά- Αριθμός μεταναστών την περίοδο αυτή στην

Ευρώπη

9. Επίλογος- Συμπεράσματα έρευνας

ΚΕΙΜΕΝΟ

Έλληνες μετανάστες που αφήνουν την Ελλάδα για μια καλύτερη

ζωή, μια ζωή στα ξένα. Στριμωγμένοι μέσα στα τρένα και με τις

κασέτες του Στέλιου Καζαντζίδη, τα τραγούδια του οποίου

ταυτίστηκαν με την πίκρα, τον πόθο και τον καημό των

μεταναστών, στις τσάντες τους φεύγουν για μερικά χρόνια μόνο,

έτσι πίστευαν, μέχρι να βγάλουν κάποια χρήματα. Μετά θα

επέστρεφαν στην πατρίδα τους. Μερικοί από αυτούς βρήκαν

πραγματικά την τύχη τους, πέτυχαν το σκοπό τους και

επέστρεψαν στην Ελλάδα. Πολλοί από αυτούς όμως έμειναν για

πάντα εκεί, στη Γερμανία, τη χώρα που έγινε η δεύτερη πατρίδα

γι’ αυτούς και τα παιδιά τους.

ΑΙΤΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ

Η μεταπολεμική Ελλάδα αποδείχθηκε εντελώς κατεστραμμένη

και συνεπώς, ακατάλληλη να ‘’κρατήσει’’ στα εδάφη της όλο τον

ελληνικό πληθυσμό και να του χαρίσει μια ελπίδα για μια

καλύτερη ζωή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ένας τεράστιος αριθμός

ανθρώπων να στραφεί στη λύση του ξενιτεμού.

Ακόμα, η έλλειψη όσον αφορά τις θέσεις εργασίας επιδείνωσε

περισσότερο την κατάσταση που επικρατούσε, αφήνοντας τους

Έλληνες παγιδευμένους στον εφιάλτη της ανεργίας. Τα χρόνια

της κατοχής κατέστρεψαν τελείως την οικονομία της χώρας και

οι συντετριμμένοι Έλληνες απέμειναν άποροι χωρίς κανένα

ίχνος περιουσίας. Η απελπισία και η ανασφάλεια τους έπνιγαν

από παντού.

Οι κοινωνικές αναταραχές υπήρξαν ένας ακόμα λόγος, που

οδήγησε στη μετανάστευση. Υπήρχαν πολλοί που πλούτιζαν,

την ίδια στιγμή που το μεγαλύτερο κομμάτι του λαού ολοένα

και πτώχευε, ολοένα και βυθιζόταν στο σκοτάδι, χωρίς να

βλέπει καμία ηλιαχτίδα φωτός που θα τους έδινε την ελπίδα

μιας καλύτερης ζωής στην πατρίδα τους, την Ελλάδα.

Τέλος, η ασταθής πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στη

χώρα μας την περίοδο εκείνη, από τα τέλη της δεκαετίας του

1950 μέχρι και την πτώση της χούντας το 1974, μπορούμε να

πούμε ότι έδωσαν ένα έναυσμα στους Έλληνες να

μετακινηθούν σε μία ξένη χώρα.

Όλα αυτά αποτέλεσαν κύριες αιτίες, που ανάγκασαν τους

Έλληνες, που έχουν αποδείξει πως ποτέ δεν θα τα παρατήσουν,

να αναζητήσουν μια ευκαιρία επιβίωσης, μεταναστεύοντας στο

εξωτερικό.

Εκεί στην χώρα υποδοχής, οι οικονομικές συνθήκες

απασχόλησης, ήταν πιο ευνοϊκές από τις συνθήκες στην χώρα

αποστολής και εκτός από τις αμοιβές που ήταν πιο υψηλές,

παρέχονταν με συμβόλαια ανάλογη εργασία, ασφαλιστική

κάλυψη, οικογενειακά επιδόματα, ιατροφαρμακευτική

περίθαλψη, στέγη και άλλα μέσα που δημιουργούσαν στον

μετανάστη συναίσθημα ασφάλειας.

Έτσι, οι Έλληνες, βλέποντας τις οικογένειες τους να υποφέρουν,

πήραν τη μεγάλη και δύσκολη απόφαση να αποδημήσουν σε

μια ξένη χώρα, επιλέγοντας στη συγκεκριμένη περίπτωση την

Ευρώπη και κυρίως, τη Γερμανία.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Οι Έλληνες που πήραν την απόφαση να μετοικήσουν σε μια ξένη

χώρα της Ευρώπης ανήκαν κυρίως στα μεσαία και κατώτερα

κοινωνικά στρώματα κυρίως αγροτικού πληθυσμού. Επιπλέον,

αξίζει να σημειωθεί ότι δεν διέθεταν κανένα είδος μόρφωσης,

αφού ο πόλεμος που είχε προηγηθεί δεν άφησε περιθώρια

ανάπτυξης της παιδείας και της εκπαίδευσης. Ελάχιστοι είχαν

τελειώσει το γυμνάσιο ή κάποια ανώτερη σχολή και πολύ μικρό

ποσοστό είχαν τεχνική κατάρτιση σε κάποιο τομέα.

Έλληνες μετανάστες στο σταθμό του Μονάχου.

ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ

Οι επιδιώξεις θα μπορούσαμε να πούμε πως δεν θεωρήθηκαν

πολύ υψηλές. Κυρίως, το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να

κερδίσουν, δουλεύοντας πολύ σκληρά, ένα ποσό χρημάτων, με

το οποίο θα κάλυπταν τις βασικές τους ανάγκες, που ήταν

απαραίτητες για την επιβίωση τους. Ο γενικός τους στόχος ήταν

δηλαδή η καλυτέρευση του βιοτικού τους επιπέδου, το γρήγορο

κέρδος σε μικρό χρονικό διάστημα, ώστε να καταφέρουν να

επιστρέψουν στην πατρίδα όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Επίσης, βασική τους προτεραιότητα ήταν η συγκέντρωση

χρημάτων, τα οποία θα στέλνονταν στις οικογένειες τους, στην

Ελλάδα, αφού αυτές είχαν μείνει πολλές φορές, άπορες και

αβοήθητες, περιμένοντας ένα χέρι βοηθείας, ώστε να μπορέσουν

να τα βγάλουν πέρα. «Δεν αναρωτηθήκαμε για την ποιότητα της

εργασίας, αν ήταν δύσκολη ή εύκολη, αυτό ήταν δευτερεύουσας

σημασίας για μας. Η βασική μας έγνοια ήταν να έχουμε δουλειά

για να ζήσουμε εμείς και για να στείλουμε λίγα χρήματα στην

οικογένεια, ώστε να μπορέσουν κι αυτοί να ζήσουν κάπως

καλύτερα», έτσι περιγράφει ο Κώστας Αλεξανδρίδης στο

Ακουστικό Αρχείο Μετανάστευσης τον λόγο που τον έκανε να

ακολουθήσει σε πολύ νεαρή ηλικία τον αδελφό του στη Γερμανία

Μερικοί από αυτούς βρήκαν πραγματικά την τύχη τους, πέτυχαν

το σκοπό τους και επέστρεψαν στην Ελλάδα. Δεν ήταν λίγοι,

όμως εκείνοι που έμειναν στη Γερμανία, για να είναι κοντά στα

παιδιά και στα εγγόνια τους ,στη δεύτερη πια πατρίδα τους.

Χαρακτηριστικό είναι ένα στιχάκι ενός ανώνυμου μετανάστη: <<

Τώρα που την πήρες την πολυπόθητη σύνταξή σου, γιατί δεν

επιστρέφεις στην πατρίδα, την Ελλάδα? Τότε που ήθελα δεν

μπορούσα. Τώρα που μπορώ, δεν θέλω. Η νοσταλγία μου

αρκεί.>>

Καταυλισμός μεταναστών (Gastarbeiter) στη Γερμανία.

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Οι δυσκολίες που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι Έλληνες

μετανάστες ήταν πολλές και αρκετά βαριές στο να εξαλειφθούν.

Αρχικά, η ρατσιστική συμπεριφορά αποτέλεσε ένα από τα

βασικά προβλήματα, με την οποία οι μετανάστες ήρθαν

αντιμέτωποι καθ’όλη τη διάρκεια παραμονής τους στη χώρα

υποδοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο τίτλος

<<Βρωμοέλληνες>> ,που δόθηκε στους Έλληνες μετανάστες την

περίοδο 1950-1970.

Επιπλέον, οι άνθρωποι αυτοί έπεσαν θύματα των ντόπιων, που

εκμεταλλεύονταν τον πόνο τους και τους προσλάμβαναν ,

πληρώνοντας τους ελάχιστα χρήματα για μια δύσκολη και

πολύωρη εργασία.

Όλα αυτά οδήγησαν στην καταδίκη τους και, ζώντας μια ζωή

μέσα στην απομόνωση, κατηγορούνταν για τα περισσότερα

προβλήματα που συνέβαιναν στην πόλη. Αρκετά μεγάλο πλήγμα

για αυτούς αποτέλεσε το γεγονός ότι, τα παιδιά τους πολλές

φορές αντιμετώπιζαν προβλήματα στο σχολείο τους λόγω της

εθνικότητας τους και της καταγωγής τους.

Επίσης, αν με κάτι είχαν να αντιπαλέψουν, με όλες τους τις

δυνάμεις οι μετανάστες από την αρχή, αυτό ήταν το «ακόρντ»

(πλαφόν στην παραγωγικότητα), που όσο προσπαθούσαν να το

ξεπεράσουν για να πάρουν πριμ, κατέληγαν, σε πολλές

περιπτώσεις, με σοβαρά προβλήματα υγείας. Ταυτόχρονα,

προκαλούσαν την αντιπάθεια των Γερμανών συναδέλφων τους,

που έμεναν πίσω, καθώς τα «ακόρντ» ανέβαιναν συνεχώς

εξαιτίας των Gastarbeiter.

Άλλο ένα πρόβλημα μπορεί να θεωρηθεί και η γλώσσα, την

οποία έπρεπε να μάθουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ώστε να

διευκολυνόταν η επικοινωνία τους με τους ντόπιους.

Όσον αφόρα, τις συνθήκες ζωής, αν και σαφώς καλύτερες από

εκείνες της Ελλάδας, παρέμεναν ακόμη άσχημες.

Ειδικά στο ξεκίνημα, η στέγαση των μεταναστών εργατών γινόταν

σε παραπήγματα- παράγκες. Κάθε εργάτης είχε στη διάθεσή του

ένα κρεβάτι σε κουκέτα, ένα ντουλάπι που κλείδωνε, μια θέση

στο τραπέζι του φαγητού και μια καρέκλα ανά άτομο. Οι εστίες,

χωρισμένες ανά φύλο (αν υπήρχαν αντρόγυνα έπρεπε να

χωρίσουν), συχνά αποτελούσαν τμήμα των εργοστασιακών

εγκαταστάσεων. Τη ζωή στις εστίες- παράγκες την ανέλυσε ο

Έλληνας <<εργάτης του μετάλλου>> και λογοτέχνης Βαγγέλης

Σακκάτος στο έργο του, <<Η παράγκα>>, η οποία περιγράφεται

με αρκετά παραστατικό τρόπο από τους ίδιους τους εργάτες.

Το πλοίο «Κολοκοτρώνης» μετέφερε τους Έλληνες μετανάστες

την περίοδο 1960 από το λιμάνι του Πειραιά στην Ιταλία.(Από

εκεί συνέχιζαν με το τρένο για το Μόναχο)

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ( ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ, ΣΤΕΓΑΣΗ,

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ,ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ)

Αξίζει να σημειωθεί ότι, στην δυτική Γερμανία, οι Έλληνες

ομογενείς δημιούργησαν κοινότητες μέσα στις όποιες

κατοικούσαν, δημιούργησαν επίσης ορθόδοξους ναούς,

συλλόγους και φυσικά κατασκευάστηκαν πολλά σχολεία, οπού τα

παιδιά μπορούσαν να μάθουν όσα θα μάθαιναν και στα σχολεία

της πατρίδας τους.

Είναι πολύ σημαντικό να σταθούμε στα επαγγέλματα, με τα

οποία ασχολήθηκαν οι Έλληνες στην Γερμανία. Οι Γερμανοί

εργοδότες ήθελαν να προσλάβουν μόνο νέους, υγιείς ανθρώπους,

με γερά χέρια και πόδια, για να εργαστούν στη βιομηχανία, όπου

και τα μεγαλύτερα ποσοστά ανθρώπων έβρισκαν δουλειά. Οι

γυναίκες προτιμούνταν από τις φάμπρικές της

κλωστοϋφαντουργίας και στη βιομηχανία ηλεκτρικών ειδών,

καθώς τα χέρια τους ήταν πιο λεπτά και επιδέξια από αυτά των

ανδρών.

Η ελληνική εκπαίδευση.

Όταν κατέφθασαν γυναίκες και παιδιά από την Ελλάδα,

δημιουργήθηκε αμέσως το εξής πρόβλημα.

Πού θα πήγαιναν τα παιδιά σχολείο;

Οι πρώτοι Έλληνες δάσκαλοι εντοπίστηκαν τυχαία ανάμεσα

στους εργαζόμενους στα εργοστάσια.

Με περίσσιο μεράκι και αγάπη ιδρύσαν τα πρώτα ελληνικά

σχολεία ενώ κατόπιν άρχισαν να έρχονται και Έλληνες

εκπαιδευτικοί με απόσπαση από την Ελλάδα.

Ήταν φανερό ότι εκτός από την ελληνική γλώσσα τα παιδιά

έπρεπε να μάθουν και τη Γερμανική και για να επιτευχθεί αυτό

έγιναν αρκετά πειράματα σε σχέση με το μοίρασμα των

μαθημάτων. Αποτέλεσμα βέβαια ήταν να μην έχουν πλήρη

εκπαίδευση ούτε στην μια ούτε στην άλλη γλώσσα.

Η ελληνική μουσική στα χρόνια της μετανάστευσης

Θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφερθούμε στη μουσική

και στα τραγούδια, που συντρόφευαν τους ξενιτεμένους Έλληνες,

στις δυσκολίες της διαβίωσης τους.

Τα τραγούδια αυτά, φαίνεται ότι τους έδιναν δύναμη να μην τα

παρατήσουν, θυμίζοντας τους την πατρίδα και κάνοντας τους να

νοσταλγούν τις οικογένειες τους στην Ελλάδα.

Γενικά, το φαινόμενο της μετανάστευσης αποτέλεσε πηγή

έμπνευσης για τη σύνθεση πολλών τραγουδιών. Κύριος

εκπρόσωπος αυτού του είδους της μουσικής ήταν ο Στέλιος

Καζαντζίδης, στου οποίου τα τραγούδια εκατομμύρια μετανάστες

έβρισκαν παρηγοριά. Ο Μπιθικώτσης ,ο Αγγελόπουλος και ο

Τερλέγκας ασχολήθηκαν και αυτοί με τραγούδια της ξενιτιάς.

Γνωστά άσματα, με τέτοιο περιεχόμενο, θεωρούνται κυρίως << η

Φάμπρικα>> , << Το διαβατήριο>>, << Ο μετανάστης>>, <<Απόψε

μάνα σε συλλογιέμαι>>, <<Σχίζω το διαβατήριο>>, << Σήμερα

πήραμε γράμμα σου παιδί μου>>, << Το τραγούδι της ξενιτιάς>> ,

και πολλά άλλα.

Στην κλωστοϋφαντουργεία, Ελληνίδες μετανάστριες το 1960 στο

Leverkusen της Γερμανίας.

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Μεταπολεμικά, Έλληνες μετανάστες θα εγκατασταθούν και σε

διάφορες, άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Έτσι δημιουργήθηκαν

ελληνικές παροικίες και στις σκανδιναβικές χώρες Σουηδία,

Δανία, Νορβηγία αλλά και στην Ολλανδία και στην Ιταλία.

Στις σκανδιναβικές χώρες εγκαθίστανται κυρίως εργάτες και

φοιτητές όπως και στην Ολλανδία, ενώ στην Ιταλία περισσότερο

φοιτητές.

Σημαντική είναι επίσης η παρουσία των Ελλήνων στη Γαλλία,

όπου συναντούμε πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι κατάφεραν να

εξελιχτούν αργότερα σε επιστήμονες και λόγιους, κυρίως στην

ελληνική κοινότητα των Παρισίων.

Στις δεκαετίες του 1960 και 1970 μετακινήθηκε ένας σημαντικός

αριθμός Ελλήνων εργατών , αλλά και <<πολιτικών προσφύγων>>

προς τη Σουηδία. Παρόλο που σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές

χώρες ο αριθμός τους ήταν σχετικά μικρός, δεν ξεπέρασε τις

25.000, ο ελληνισμός της Σουηδίας είναι γνωστός για την έντονη

πολιτική του δραστηριοποίηση κατά την περίοδο της δικτατορίας

στην Ελλάδα (1967-1974).

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Αυτό το μεταναστευτικό κύμα προς την Ευρώπη, που στιγμάτισε

τις δεκαετίες του 1960-70, επέφερε πολύ σημαντικές και κατά

κύριο λόγο αρνητικές για τον ελλαδικό χώρο συνέπειες. Οι

κυριότερες από αυτές ήταν :

• Δημογραφικά προβλήματα και γήρανση του ελληνικού

πληθυσμού.

• Καθυστέρηση οικονομικής ανάπτυξης και παραγωγικότητας

στην ελληνική οικονομία.

• Σημαντικότατες απώλειες εργατικού κι επιστημονικού

δυναμικού.

• Πολιτιστική καθυστέρηση και εξάρτηση από το ξένο

παράγοντα.

• Κακή εικόνα και δυσφήμηση της χώρας στο εξωτερικό με

αποτέλεσμα να μη γίνουν επενδύσεις στο ρυθμό που

έπρεπε.

• Ερήμωση κι εγκατάλειψη της ελληνικής υπαίθρου λόγω

αγροτικής εξόδου, υποβάθμιση της γεωργικής

εκμετάλλευσης της γης, καθώς και μεγάλης καθυστέρησης

στην τουριστική ανάπτυξη.

• Δυσπιστία των Ελλήνων επενδυτών προς την εγχώρια

οικονομία (πχ. Ναυτιλία), με αποτέλεσμα τη μη συγκράτηση

μεγάλης εκροής εθνικών κεφαλαίων .

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ – AΡΙΘΜΟΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

(ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ)

Αριθμός Ελλήνων κατοίκων της Γερμανίας από το 1967

Έτος 1967 1970 1973 1976 1979

407 200.961 342.891 407.614 353.733 296.803

Αν στους 600.000 εργάτες προσθέσουμε και τα μέλη των

οικογενειών τους, τότε οι Έλληνες που πέρασαν τις δεκαετίες του

1960-70 από τη Γερμανία θα πρέπει να ξεπερνούν το 1,5

εκατομμύριο. Σύμφωνα με τις γερμανικές στατιστικές, οι αριθμοί

των Ελλήνων είχαν ως ακολούθως σε συγκεκριμένες χρονιές :

• : 201.000 1973 : 407.600

ΕΠΙΛΟΓΟΣ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Κλείνοντας λοιπόν, το μεγάλο αυτό κεφάλαιο της ελληνικής

μετανάστευσης, θα θέλαμε να εκφράσουμε την άποψή μας.

Επίσης είναι αξιοσημείωτο να αναφέρουμε ότι η συγκεκριμένη

έρευνα, μας βοήθησε στο να γνωρίσουμε και να μελετήσουμε εις

βάθος το θέμα αυτό. Άλλωστε μας αφορά άμεσα ως Έλληνες, να

γνωρίσουμε την ιστορία των προγόνων μας. Εκτός από αυτό, το

θέμα αποδείχθηκε αρκετά επίκαιρο, καθώς, λόγω της κρίσιμης

κατάστασης, στην οποία βρίσκεται η χώρα μας, το φαινόμενο της

μετανάστευσης έχει ήδη αρχίσει να ξαναεμφανίζεται και μάλιστα,

αναμένεται να πάρει ακόμα μεγαλύτερες διατάσεις στο μέλλον.

Αυτός είναι και ο λόγος που, κατά τη γνώμη μας, καθιστά το θέμα,

που μας δόθηκε να μελετήσουμε, τεράστιας σημασίας!