• Πολλοί ίσως σκέφτεστε αυτό αλλά όμως

είπαμε Πάσχα σημαίνει Μετάνοια και έξοδος από την Αμαρτία και πριν και

μετά το Πάσχα.

Το Πάσχα είναι η σημαντικότερη θρησκευτική γιορτή της

Χριστιανοσύνης. Τιμάται η Ανάσταση του Ιησού Χριστού.

Η εβδομάδα πριν το Πάσχα ονομάστηκε Μεγάλη από τους

πρώτους κιόλας χριστιανικούς αιώνες κι αυτό γιατί, όπως μας

εξηγεί ο Αγ. Ιω. ο Χρυσόστομος, μεγάλα και κοσμοσωτήρια

γεγονότα συνέβησαν στη διάρκειά της. Κέντρο αυτών των

γεγονότων είναι βεβαίως τα άγια και άχραντα Πάθη, η

θεόσωμη Ταφή και η ένδοξη Ανάσταση του Κυρίου Η

Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζει από την Κυριακή των Βαΐων το

βράδυ, όπου τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου, και

τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο κι είναι αφιερωμένη στα

Άγια Πάθη του Ιησού Χριστού.

ΠΑΣΧΑ

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, σύμφωνα με το τηρούμενο Τυπικό,

καθεμιά απ' τις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας είναι αφιερωμένη

και σε κάποιο ή κάποια επιμέρους περιστατικά των Παθών.

Η Μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ιωσήφ,

του γιου του Ιακώβ, που αναφέρεται στη Παλαιά Διαθήκη και

στην άκαρπη συκιά, που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε

μ' ένα του λόγο.

Η Μεγάλη Τρίτη είναι αφιερωμένη στην παραβολή των Δέκα

Παρθένων. Η παραβολή αυτή συμβολίζει την πίστη και την

προνοητικότητα. Ψάλλεται το τροπάριο που έγραψε η μοναχή

Κασσιανή, "Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις....."

Η Μεγάλη Τετάρτη είναι αφιερωμένη στη μνήμη της αμαρτωλής

γυναίκας που μετανόησε, πίστεψε στο Χριστό και άλειψε τα πόδια

του με μύρο.

Η Μεγάλη Πέμπτη είναι αφιερωμένη στο Μυστικό Δείπνο,

στην προσευχή στην Γεσθημανή, στην προδοσία του Ιούδα, στη

σύλληψη του Ιησού, στην ανάκριση από τον Άννα, στην Άρνηση

του Πέτρου και στην καταδίκη του Χριστού από τον Καϊάφα

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη και

στη Σταύρωση. Γίνεται η περιφορά του ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ.

Το Μεγάλο Σάββατο είναι αφιερωμένο στην Ταφή του

Χριστού και στην Εις Άδου Κάθοδον. Τα μεσάνυχτα όλοι οι

Χριστιανοί πηγαίνουν στην Εκκλησία για να πάρουν το Άγιο Φως

και να πούνε Χριστός Ανέστη και να δώσουν το φιλί της Αγάπης.

Την Κυριακή του Πάσχα γιορτάζουμε την Ανάσταση και η

Μεγάλη Εβδομάδα έχει τελειώσει.

Ανάσταση

Προσευχή Κυριακή Άγιο Πάσχα (Ημέρα Ανάστασης.)

Χριστός Ανέστη εκ νεκρών,

θανάτω θάνατον πατήσας

και τοις εν τοις μνήμασιν,

ζωήν χαρισάμενος

Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι,

προσκυνήσομεν Άγιον, Κύριον,

Ιησούν

τον μόνον αναμάρτητον.

Τον Σταυρόν Σου Χριστέ προσκυνούμεν

και την Αγίαν σου Ανάστασην

υμνούμεν και δοξάζωμεν

Συ γαρ ει ο Θεός ημών,

εκτός Σου άλλον ουκ οίδαμεν,

το όνομά Σου ονομάζομεν.

Δεύτε, πάντες οι πιστοί, προσκυνήσωμεν

την του Χριστού Αγίαν Ανάστασην.

Ιδού γαρ ήλθε δια του Σταυρού

χαρά εν όλω τω κόσμω.

Δια παντός ευλογούντες τον Κύριον,

υμνούμεν την Ανάστασην Αυτού.

Σταυρόν γαρ υπομείνας δι' ημάς,

θανάτω, θάνατον ώλεσεν.

ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΚΑΙ

ΕΘΙΜΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΠΑΣΧΑ

wordPress.com { Από εκεί πήραμε το σταυρόλεξο}

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑ

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑ

Blogs.sch.gr{ Από εκεί πήραμε το Σταυρόλεξο}

ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

1. Αναπαράσταση της Ανάστασης του Λαζάρου

Το προοίμιο της Μεγάλης Εβδομάδας είναι το Σαββάτο του Λαζάρου. Ο

Λάζαρος (Ελεάζαρ), Εβραίος από τη Βηθανία, ήταν φίλος του Ιησού, τον

οποίο μάλιστα είχε φιλοξενήσει στο σπίτι του. Ο Λάζαρος είχε δύο αδελφές,

τη Μάρθα και τη Μαρία. Όταν ο Λάζαρος πέθανε, σε ηλικία 30 ετών, οι

αδελφές του ειδοποίησαν αμέσως τον Ιησού, ο oποίος έφθασε με τους

μαθητές του στη Βηθανία όταν ο Λάζαρος ήταν ήδη νεκρός (τετραήμερος).

Ο Κύριος ζήτησε να τον οδηγήσουν στο μνήμα του Λαζάρου, έξω από την

πόλη, και όταν σήκωσαν τον λίθο που έφραζε τον τάφο, αναφώνησε:

«Λάζαρε, δεύρο έξω». Αμέσως εμφανίστηκε αναστημένος ο Λάζαρος,

έβγαλε τα σάβανα με τα οποία ήταν τυλιγμένο το σώμα του και ξεκίνησε για

το σπίτι του.

Το θαύμα της έγερσης του Λαζάρου, ένα από τα πιο εντυπωσιακά θαύματα

που περιγράφονται στην Καινή Διαθήκη, απεικονίστηκε με τρόπο

παραστατικό σε πολλά έργα της βυζαντινής τέχνης. Ακόμα, η έγερση του

Λαζάρου υμνήθηκε από την Εκκλησία ως προεικόνιση της Ανάστασης του

Χριστού, και γι’ αυτό από το Σάββατο του Λαζάρου μέχρι την Κυριακή του

Πάσχα δεν επιτρέπεται η τέλεση μνημοσύνων με κόλλυβα. Η ανάσταση του

Λαζάρου προσφέρει ελπίδα για τη λύτρωση κάθε πιστού κατά τη Δευτέρα

Παρουσία. Επίσης, η φρίκη και τα δεινά που αντίκρισε ο Λάζαρος τις μέρες

που πέρασε στον κάτω κόσμο, αποτρέπουν τους πιστούς από την αμαρτία

για να αποφύγουν τη Θεία τιμωρία. Λέγεται ότι μετά την ανάστασή του ο

Λάζαρος δεν μπόρεσε να γελάσει ποτέ από τη θλίψη και την πικρία που του

άφησε η θέα του Κάτω Κόσμου.

Εθιμικές πρακτικές

Το Σάββατο του Λαζάρου σε αρκετά χωριά και πόλεις της Κύπρου συνήθιζαν

να τελούν το συμβολικό δρώμενο της αναπαράστασης του θανάτου του

Λαζάρου και της επιστροφής του από τον κόσμο των νεκρών και να

τραγουδούν το τραγούδι του Λαζάρου. Πολύ παλιά τα παιδιά γύριζαν τα

σπίτια και κρατούσαν κλαδιά φοινικιάς με πλεγμένα τα κάτω φύλλα και

στολισμένα με λουλούδια. Στις βελονωτές μύτες της φοινικιάς στερέωναν

κίτρινες μαργαρίτες που ονομάζονταν «λάζαροι». Η κίτρινη αυτή μαργαρίτα

θεωρείται ότι συμβολίζει την εναλλαγή του θανάτου (χειμώνα) με τη ζωή

(άνοιξη). Με στεφάνια και γιρλάντες από τα ίδια λουλούδια στόλιζαν ένα

παιδί που υποδυόταν τον Λάζαρο. Το παιδί/Λάζαρος ξάπλωνε σε κάθε σπίτι

παριστάνοντας το νεκρό, και στο σημείο που το τραγούδι έλεγε «Λάζαρε

δεύρο έξω» σηκωνόταν αναστημένο. Οι νοικοκυρές έδιναν στα παιδιά

χρήματα, τυριά και αυγά, που θα βάφονταν κόκκινα για το Πάσχα.

Η αναπαράσταση αυτή εξακολουθεί ακόμα να πραγματοποιείται σε κάποιες

περιοχές της Κύπρου, όπως στην κοινότητα Λέμπας, όπου δεκάδες πιστοί,

ντόπιοι και ξένοι, συμμετέχουν στην αναβίωση του εθίμου στο προαύλιο της

εκκλησίας του Αγίου Στεφάνου. Το σώμα του Λαζάρου, τον οποίο υποδύθηκε

ένα παιδί, σκεπάστηκε από κίτρινα λουλούδια και κλαδιά φοινικιάς που

μάζεψαν από τους αγρούς τα παιδιά της κοινότητας.

Το τραγούδι του Λαζάρου

Ο Λάζαρος κατείγετο

από την Βηθανία

είχε και δύο αδελφές την Μάρθα και Μαρία (δις)

Που αγαπούσαν τον Χριστό

με καθαρή καρδίαν,

Είχαν αγάπη ακριβή και περισσή φιλία (δις)

Ο Λάζαρος αρρώστησε

Ασθένεια μεγάλη

Και πυρετός τον έπιασε κι είχε μεγάλη ζάλη (δις)

Και απέθανεν ο Λάζαρος

Και εθάψαν τον στον τάφο

Μα ο Χριστός εβρίσκετο σε άλλη πόλη κάτω (δις)

Η Μάρθα λέει στον Χριστό

με θρήνους και με πόνους

Αν ήσουν εδώ κύριε ο Λάζαρος θα ζούσε (δις)

Και ξάφνου λέει ο Χριστός

Που εθάψανε τον φίλο (Χριστός)

Πηγαίνετε εσείς μπροστά Και δείξετε τον τάφο (Χριστός)

Και σαν Θεός εφώναξε

μια φωνή μεγάλη

Λάζαρε δεύρον Έξελθε, (Χριστός )

Λάζαρε δεύρον Έξελθε, Ιμουσιν εν τον Άδη (δις)

Και ευθύς βγήκεν ο Λάζαρος

Έξω μαρμαρωμένος

Κίτρινος, μαύρος και χλωμός και δε ταπεινωμένος (δις )

Και την Λαμπρήν Ανάσταση

Όλοι να αξιωθούμε

Τον Παντοδύναμο Θεό να τον Δοξολογούμε (δις)

Χρόνους πολλούς να ζήσετε

Και σείς και τα παιδιά σας

Η Παναγία και ο Χριστός να ναι βοήθεια σας (δις)

Πέραν του πιο πάνω δρωμένου και τραγουδιού, υπήρχε παλαιότερα η λαϊκή

πίστη πως ο Λάζαρος έκανε τις όρνιθες να γεννούν, αν τους τραγουδούσαν

το ακόλουθο:

Τον Λάζαρον τον δίμιτον [με τις δυο κλωστές της ζωής],

τον κοτσινοπεθύμητον,

ακούσαν τον οι όρνιθες

τζι' εκάτσαν να γεννήσουν

αβκά να κοτσινίσουν

το Πάσκαν να φατσιήσουν.

Τέλος, υπήρχε η συνήθεια να μη λούζονται το Σάββατο του Λαζάρου παρά

μόνο μετά τον εσπερινό, γιατί φοβούνταν μήπως «λαζαρώσουν», πάρουν

δηλαδή το νεκρικό χρώμα του Λαζάρου ή μήπως πέσουν τα μαλλιά τους

(Paraskevopoulou 1982, 47-48; Papacharalambous 1965, 182183;

Roussounides 1991, 49-50; Kyprianou 1991, 50-56).

Η Ανάσταση του Λαζάρου, του φίλου του Χριστού, σηματοδοτεί την έναρξη

της Μεγάλης Εβδομάδας και των Παθών του Θεανθρώπου.

2. Κυριακή των Βαίων ή της Ελιάς

Την Κυριακή των Βαΐων κάθε οικογένεια έπαιρνε στην εκκλησία κλαδιά

ελιάς. Τα έβαζαν σε σακούλι και πάνω έγραφαν το όνομά τους, έθιμο που

γίνεται μέχρι σήμερα. Τα σακούλια αυτά τα άφηναν στην εκκλησία για 40

μέρες για να αγιαστούν. Με την ευλογημένη αυτή ελιά «κάπνιζαν» όλο τον

χρόνο για πρόληψη της βασκανίας και την αποτροπή κάθε κακού. Στην

Κύπρο η Κυριακή των Βαΐων, κατά την οποία γιορτάζεται η είσοδος και

θριαμβευτική υποδοχή του Χριστού στα Ιεροσόλυμα «μετά βαϊων και

κλάδων», λέγεται «Κυριακή της ελιάς». Τη μέρα αυτή έπαιρναν στην

εκκλησία κι ένα ματσάκι ελιάς και όταν ο ιερέας διάβαζε το Ευαγγέλιο στην

είσοδο της εκκλησίας, ο κόσμος σκορπούσε φύλλα ελιάς. Με δύο φύλλα σε

σχήμα σταυρού στόλιζαν το πέτο τους και μετά τη λειτουργία έβαζαν κλαδιά

ελιάς πάνω στις πόρτες (Mιχαλοπούλλου Χαραλάμπους 1998, 490). Το

έθιμο αυτό πραγματοποιείται σε όλα τα χωριά της Πάφου και της Κύπρου.

3. Πασχαλινά εδέσματα και ζυμώματα

Παράλληλα με τον εκκλησιασμό οι πιστοί σ’ ολόκληρη την Κύπρο, ετοιμάζουν

τα παραδοσιακά πασχαλινά εδέσματα, κυρίως ζυμώματα, τα οποία έχουν τις

ρίζες στους στα πολύ παλιά χρόνια και τα περισσότερα γίνονται μέχρι

σήμερα.

Κοκκίνισμα Αυγών

Το κοκκίνισμα των αυγών γινόταν τη μεγάλη Πέμπτη. Το αυγό συμβολίζει

για τους Χριστιανούς τον κλειστό τάφο του Χριστού από όπου ανάβλυσε η

ζωή κατά την ανάσταση του. Το κατακόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα του

Ιησού Χριστού. Για το κοκκίνισμα των αυγών χρησιμοποιούσαν το Ριζάρι,

χυμό από παντζάρια και παπαρούνες. Το ριζάρι προέρχεται από ρίζες φυτού

που ευδοκιμεί σε ορισμένες αγροτικές περιοχές και τις μέρες του Πάσχα

κυκλοφορεί στην αγορά. Για να κοκκινίσουν τα αυγά τα αφήνουμε λίγες ώρες

έξω από το ψυγείο για να ξεπαγώσουν, ώστε να μην σπάσουν κατά το

βράσιμο τους. Προσθέτουμε το ριζάρι στο νερό, μαζί με τα αυγά

(προηγουμένως το ριζάρι, το κοπανίζουμε για να απελευθερώσει όλο του το

χρώμα. Ρίχνουμε λίγο αλάτι και ξύδι στο νερό και βράζουμε τα αυγά

χρησιμοποιώντας χαμηλή φωτιά για να μην σπάσουν. Τα αφήνουμε να πάρουν

αρκετές βράσεις, ώστε να ψηθούν τα αυγά και να αποκτήσουν το ανάλογο

χρώμα που θέλουμε. Στη συνέχεια τα βγάζουμε από το νερό και τα αφήνουμε

να κρυώσουν. Για να γυαλίσουν, αλλά και για να κλείσουν οι πόροι τους, τα

περνούμε με λίγο λάδι σε βαμβάκι.

Αυκωτές

Στα παρασκευάσματα του Πάσχα συγκαταλέγονται και οι «αυκωτές»,

κουλούρια με σουσάμι σε διάφορα σχήματα, συνήθως καλαθιού που

περιέχουν κόκκινο αυγό. Σε ότι αφορά τα σχήματα το κάθε χωριό έκανε

διάφορα, αφού χρησιμοποιούσαν και τη φαντασία οι νοικοκυρές. Στα σχήματα

αυτά μπορούσαν να βάλουν 1 ή 2 αυγά. Μετά από τη παρασκευή του φύλλου

τοποθετούσαν τα αυγά και στη συνέχεια τα έβαζαν στο φούρνο για 30 – 40

λεπτά μέχρι να ροδοκοκκινίσουν. Σύμφωνα με μαρτυρία της 90χρονης

Κυριακούς Χ΄΄Σοφόκλη από τη Γιόλου τις αυκωτές τις έδιναν δώρο στους

βαπτιστικούς τους μετά την Ανάσταση και έξω από την εκκλησία.

Ζυμώματα

Τη Μ. Πέμπτη οι νοικοκυρές ζυμώνουν ψωμιά και κουλούρια με σησάμι, τα

«σησαμωτά», ενώ σε ορισμένες περιοχές κυρίως στην Πάφο, φτιάχνουν

κουλούρια ζυμωμένα με ζάχαρη και γάλα, τα «γαλένα». Με το πρώτο ζυμάρι

φτιάχνουν το πιο χαρακτηριστικό κουλούρι της πασχαλιάς, το

«σταυροκούλουρο», κυκλικού σχήματος με σταυρό στη μέση. Τις 4 άκρες του

σταυρού που εξέχουν στην περιφέρεια του κουλουριού, τις κόβουν και τις

ανοίγουν για να σχηματίσουν τα δάκτυλα του Χριστού. Το κάνουν παξιμάδι

με το ψήσιμο και το κρεμούν στον τοίχο από την Ανάσταση μέχρι την

Ανάληψη. Πιστεύουν ότι πρέπει να το φάνε τον Μάη για να μην τους

δαγκώσει το γαϊδούρι (Μιχαλοπούλλου Χαραλάμπους 1998,491).

Εκτός από τα «σταυροκούλουρα» ή «κουλούρια του Μάη», σε σουσαμένια

κουλούρια του Πάσχα δίνονται σχήματα σχετικά με τα πάθη του Χριστού.

Τέτοιο είναι το ακάνθινο στεφάνι, ένα κουλούρι με προεξοχές στην

περιφέρειά του, κομμένες με ψαλίδι για να μοιάζουν με αγκάθια. Σε κάποια

χωριά, όπως στον Αστρομερίτη, συνηθίζουν να κάνουν άρτους σε σχήμα

βατράχου γιατί, κατά την παράδοση, όταν οι Εβραίοι άναψαν φωτιά για να

κάψουν τον Χριστό, ο βάτραχος έφερε νερό και την έσβησε

(Παπαχαραλάμπους 1965, 186).

Τα περισσότερα ζυμώνονται με προζύμι, το οποίο οι νοικοκυρές ανανεώνουν

(ανατζινίζουν) ως ακολούθως: Ζεσταίνουν περίπου μισή κούπα νερό και το

ρίχνουν στο "παλιό" προζύμι. Προσθέτουν αλεύρι για ένα ψωμί ή όσο

"σηκώσει" και ζυμώνουμε. Αφήνουν να «μπει» μέχρι την άλλη μέρα.

Φλαούνες

Το κατ' εξοχήν, όμως, πασχαλινό κυπριακό έδεσμα είναι οι «φλαούνες» που

φτιάχνονται το Μ. Σάββατο μέχρι σήμερα. Η λέξη θεωρείται ότι προέρχεται

από το αρχαίο ελληνικό παλάθη - flado > flaon > φλαούνα (η παλάθη ήταν

παρασκεύασμα με ξηρά φρούτα, fruit cake: Χατζιωάννου 1979, 56-65). Από

την παραμονή ετοιμάζεται η γέμιση, ο «φουκός», από τριμμένο ειδικό τυρί

που γίνεται αυτή την εποχή του χρόνου, προζύμι, πολλά αυγά, σταφίδες και

διάφορα μυρωδικά, όπως μέχλεπι, μαστίχα, δυόσμο, κανέλα. Για κάθε

«φλαούνα», ορισμένη ποσότητα γέμισης τοποθετείται σε φύλλο ζύμης,

ανοιγμένο σε μικρή πίτα, που διπλώνεται στα πλευρά σε τετράγωνο, τρίγωνο

ή στρογγυλό σχήμα. Οι «φλαούνες» αλείφονται με αυγό και σουσάμι και

ψήνονται στο φούρνο. Τρώγονται μετά την Ανάσταση το Μεγάλο Σάββατο.

Πασκιές

Σε μερικά χωριά της Πάφου μαζί με τις «φλαούνες» και από την ίδια ζύμη

γίνονται και οι «πασκιές», που πήραν το όνομά τους από το Πάσχα. Η γέμισή

τους αποτελείται από μικρά κομμάτια τηγανισμένου κρέατος, αρνιού ή

εριφιού, με κανέλα, πιπέρι και κρεμμύδια, ανακατεμένου με «φουκό» (γέμιση)

των «φλαούνων» (Λάμπρου 1981, 140)

Για το ψήσιμο απαραίτητη είναι η ετοιμασία του [ξυλό]φούρνου με κάτσαρα

(ξύλα). Αφού ανάψουν μέχρις ότου ασπρίσει ο φούρνος, τραβούν τα

κάρβουνα προς τα έξω με τον σύρτη, σκουπίζουν τον φούρνο και φουρνίζον

(βάζουμε τις αυκωτές μέσα).

4. Μεγάλη Παρασκευή – ο Επιτάφιος

Τη Μεγάλη Παρασκευή κορυφώνεται το Θείο Δράμα. Είναι η ημέρα των

Παθών του Ιησού. Ημέρα απόλυτης αργίας και νηστείας, αφιερώνεται στην

Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου και στην Ακολουθία του Επιταφίου. Το

πρωί, γίνεται η Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου και τοποθετείται στο Ιερό

Κουβούκλιο, το ύφασμα στο οποίο έχει κεντηθεί ή ζωγραφιστεί ο Χριστός

νεκρός. Μετά από αυτό αρχίζει ο στολισμός του Επιταφίου με λουλούδια της

άνοιξης.

Εκκλησιαστικά ο όρος «Επιτάφιος» περιέγραφε αρχικά τη χρυσοκέντητη

εικόνα που απεικονίζει τον Ιησού Χριστό μετά την Αποκαθήλωση. Το

χρυσοκέντητο μεταξωτό λειτουργικό ύφασμα μετά την Αποκαθήλωση

τοποθετείται στο ειδικό ξυλόγλυπτο κουβούκλιο που αναπαριστά τον τάφο

του Χριστού. Ο θόλος του ξυλόγλυπτου συμβολίζει τον ουρανό ενώ η

επίπεδη επιφάνεια στην οποία τοποθετείται το ύφασμα με την εικόνα του

Χριστού συμβολίζει τη γη. Ενώ λοιπόν αρχικά ο όρος Επιτάφιος αφορούσε

το χρυσοκέντητο μεταξωτό ύφασμα, με την πάροδο του χρόνου κατέληξε να

σημαίνει το ειδικό κουβούκλιο που αναπαριστά τον τάφο του Χριστού.

4.1 Στόλισμα

Τα παιδιά από νωρίς το πρωί βγαίνουν στους αγρούς για να μαζέψουν

λουλούδια και στη συνέχεια περνούν από τους κήπους των σπιτιών, όπου

τους περιμένουν οι γυναίκες για να τους δώσουν λουλούδια για τον Επιτάφιο.

Αυτό γίνεται στις Κοινότητες Χολετρίων αλλά και σε όλες τις άλλες

κοινότητες της επαρχίας Πάφου. Τα περισσότερα λουλούδια μαζεύονται από

τους κήπους και ελάχιστα από τους αγρούς. Οι κάτοικοι των ορεινών

χωριών συνηθίζουν να παίρνουν στον Επιτάφιο τα γνωστά αγριολούλουδα

που μοιάζουν πολύ με τη λεβάντα, τις μυροφόρες. Τις θεωρούν απαραίτητες

για το στόλισμα του Επιταφίου, ίσως προς ανάμνηση των Μυροφόρων, αλλά

και για το γλυκύ, λεπτό άρωμα τους. Πολύ βασικό αρωματικό φυτό της

Κύπρου στο στόλισμα του Επιταφίου ήταν η μυρσίνη, η μερσινιά όπως τη λέει

ο λαός. Αποτελεί τη βάση, τον κορμό του στολισμού, πάνω στον οποίο

στηρίζουν τα υπόλοιπα λουλούδια.

Ο στολισμός του Επιταφίου θεωρείται έργο των νεαρών κυρίως κοριτσιών.

Συνήθως γίνεται το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής. Κατά την πρωινή

ακολουθία γίνεται η Αποκαθήλωση και η τοποθέτηση εικόνας του Χριστού

στον επιτάφιο μαζί με ροδοπέταλα και άνθη, για προσκύνημα. Νεαρές

κοπέλες λευκοφορεμένες, οι Μυροφόρες, στέκουν δίπλα στον επιτάφιο

ραντίζοντάς τον με ροδόστεμμα [ροδόνερο]. Το στόλισμα του Επιταφίου με

λουλούδια και γενικά η όλη τελετή θυμίζει την αρχαία γιορτή των Κυπρίων,

τα Αδώνια, στην οποία απαντώνται και άλλα στοιχεία της χριστιανικής

θρησκείας, όπως λ.χ. η Ανάσταση του Λαζάρου. Γύρω στο μεσημέρι της Μ.

Παρασκευής ο Επιτάφιος είναι στολισμένος. Το στόλισμα του επιταφίου

πραγματοποιείται σε όλα τα χωριά της επαρχίας Πάφου αλλά και της Κύπρου

γενικότερα.

Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής οι πιστοί προσέρχονται στους ιερούς

ναούς για να προσκυνήσουν τα Άγια Πάθη του Κυρίου, και να ακολουθήσουν

στη συνέχεια την περιφορά του Επιταφίου ψάλλοντας τον Θρήνο της

Παναγίας και τα Εγκώμια του Επιταφίου. Πρόκειται για 185 σύντομα

τροπάρια που ψάλλονται ακολουθώντας τρεις στάσεις:

1η στάση: αρχίζει με το εγκώμιο "Η ζωή εν τάφω, κατετέθης, Χριστέ...".

2η στάση: αρχίζει με το εγκώμιο "Άξιον εστί μεγαλύνειν σε τον Ζωοδότην..."

3η στάση: "Αι γενεαί πάσαι ύμνον τη ταφή Σου προσφέρουσι Χριστέ μου".

Στις πόλεις τα Εγκώμια Του Επιτάφιου Θρήνου ψάλλουν οι ψάλτες των ναών

μαζί με χορωδίες. Της περιφοράς ηγούνται οι Ιερείς και η Εκκλησιαστική

Επιτροπή κάθε Ναού, συνοδευόμενοι από Πολιτειακές, Δημοτικές και

Στρατιωτικές Αρχές. Τον Επιτάφιο μεταφέρει άγημα του στρατού. Κατά τη

διάρκεια της περιφοράς, η Φιλαρμονική της Αστυνομίας, του στρατού ή

άλλων οργανωμένων ομάδων από τα οποία ακούγονται τα ωραιότερα

τροπάρια της ημέρας.

4.2 Περιφορά Επιταφίου

Στην κοινότητα Παναγιά της Πάφου [όπου έγινε η καταγραφή για τους

σκοπούς της αίτησης] αλλά και σε πολλές άλλες κοινότητες, μετά την

ακολουθία του Επιταφίου γίνεται η περιφορά του στους δρόμους του χωρίου.

Τέσσερις άντρες κρατούν τον επιτάφιο (χρυσοκέντητο μεταξωτό ύφασμα)

στις τέσσερις γωνίες του και εξέρχονται του ναού με τη συνοδεία του ιερέα

και των ψαλτών. Η καμπάνα ηχεί πένθιμα. Στον προαύλιο χώρο του ναού

όλοι οι πιστοί περνούν κάτω από τον επιτάφιο και έπειτα ξεκινά η περιφορά

του, με επικεφαλής τον ιερέα που κρατά το θυμιατό. Η πομπή περνά μέσα

από τους δρόμους του χωριού, με τις ψαλμωδίες των ψαλτών. Οι γυναίκες

του χωριού βγαίνουν από τα σπίτια τους με τα καπνιστήρια και την μερρέχα

[μυροδόχη] για να υποδεχτούν τον επιτάφιο στη γειτονία τους. Θυμιατίζουν

κάτω από τον επιτάφιο και ακολούθως τους πιστούς, τους οποίους ραίνουν

με ροδόνερο στις παλάμες. Αυτό επαναλαμβάνεται σε διάφορα σημεία της

διαδρομής. Η πομπή καταλήγει στον ναό όπου ολοκληρώνεται η θεία

λειτουργιά του επιταφίου.

Αναφέρουν χαρακτηριστικά η Αίγλη Παπανικοδήμου και η Χαραλαμπού

Παπανικολάου (80 και 73 ετών αντίστοιχα): «στην κοινότητά μας, Παναγία

της Πάφου, γινόταν από παλιά και κάθε χρόνο η περιφορά του Επιταφίου

στους δρόμους του χωριού μετά την ακολουθία της θείας λειτουργίας.[…] το

στόλισμα του Επιταφίου γινόταν την προηγούμενη ημέρα από ελεύθερες

γυναίκες και ο στολισμός γινόταν με αγριολούλουδα. Τη νύχτα στην

ακολουθία του Επιταφίου οι ελεύθερες κοπέλες έψαλναν το «Έρραναν τον

τάφο αι μυροφόροι μύρα…» ραντίζοντας με τις μερρέχες τον Επιτάφιο. Τις

εικόνες τις έντυναν με μαύρα ρούχα και οι μεγάλες γυναίκες πήγαιναν στην

εκκλησία ντυμένες στα μαύρα παίρνοντας βασιλικό, κιουλι και λασμαρί για

τον Επιτάφιο.» Σχετικά με την περιφορά του Επιταφίου, αναφέρουν ότι «ο

περισσότερος κόσμος ακολουθούσε τον Επιτάφιο κατά την περιφορά του.

Πολλές φορές από εκεί που περνούσαν συναντούσαν ανθρώπους άρρωστους

και ανάπηρους, οι οποίοι περίμεναν με δικούς τους ανθρώπους να τους

περάσουν κάτω από τον Επιτάφιο […] Οι μεγάλες γυναίκες που φορούσαν

τσεμπέρι το ξέδεναν πρωτού προσκυνήσουν τον Επιτάφιο.

5. Πρώτη Ανάσταση (Μεγάλο Σάββατο πρωί)

Το πρωί του Μ. Σαββάτου οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα και τελείται η

«πρώτη Ανάσταση». Ο Ιερέας σε κάποια στιγμή βγαίνει από το ιερό και

αναφωνεί το «Ανάστα ο Θεός» ραίνοντας τους πιστούς με δάφνες που

κρατεί σε δίσκο. Με την έξοδο του από το ιερό, δύο άτομα τις εκκλησιαστικής

επιτροπής αφαιρούν τα μαύρα ρούχα που σκέπαζαν το εικονοστάσι σε

ένδειξη πένθους από τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ. Ταυτόχρονα, οι

εκκλησιαζόμενοι κτυπούν τους σκάμνους, και αυτοί που κρατάνε τα

εξαπτέρυγα κτυπούν τους πολυελαίους και με τον θόρυβο αυτό πιστεύουν

ότι εκφοβίζουν τον δαίμονα που θα ‘θελε να αντιδράσει στην Ανάσταση του

Χριστού. Το παλαιό αυτό έθιμο επιβιώνει μέχρι σήμερα σε αρκετές

κοινότητες της επαρχίας Πάφου και της υπόλοιπης Κύπρου (η καταγραφή

για την ετοιμασία της αίτησης έγινε στην εκκλησία Παναγίας Χρυσελαιούσης

στο χωριό Γιόλου της επαρχίας Πάφου).

6. Λαμπρατζιά - κάψιμο του Ιούδα

Ένα από τα πιο γνωστά πασχαλινά έθιμα στην Κύπρο είναι αυτό της

λαμπρατζιάς. Η προετοιμασία της λαμπρατζιάς, δηλαδή της μεγάλης φωτιάς

της Λαμπρής, αρχίζει μέρες πριν με το μάζεμα των ξύλων για το άναμμα της

το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου. Σύμφωνα με την κυπριακή λαϊκή

παράδοση, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου στις αυλές των εκκλησιών τα

παιδιά ανταγωνίζονται ποιο θα φέρει τα περισσότερα φρύγανα και ξύλα αλλά

κυρίως το πιο μεγάλο ξύλο, «τον κούζαλο», για τη λαμπρατζιάν, η οποία

διαρκεί μέχρι τις πρωϊνές ώρες της Κυριακής του Πάσχα. Στην πυρά της

καίγεται ομοίωμα του Ιούδα του Ισκαριώτη, ο οποίος πρόδωσε τον Χριστό,

ένα έθιμο διαδεδομένο σχεδόν σε όλη την Κύπρο και την Ελλάδα. Ένα

στοιχείο πολύ ενδιαφέρον είναι πως στην Κύπρο τα πρώτα χρόνια της

Αγγλοκρατίας έφτιαχναν το είδωλο του Ιούδα σατιρίζοντας τους ξένους

κατακτητές και τον έντυναν σαν σύγχρονο της εποχής Άγγλο με ημίψηλο

καπέλο και μπαστούνι.

Επίσης στη φωτιά της Λαμπρατζιάς συνηθίζεται να καίνε και τον «Μάρτη»,

ένα βραχιολάκι φτιαγμένο από κόκκινη και άσπρη κλωστή, το οποίο φοράνε

τα παιδιά από την 1η του Μάρτη, ώστε να μην «καούν» από τον ήλιο.

Η μεγάλη φωτιά, η Λαμπρατζιά, πρέπει να διαρκέσει μέχρι πρωϊας.

Παλαιότερα ήταν ο μόνος τρόπος για να ζεσταίνονται οι πιστοί, αφού η

λειτουργία της Λαμπρής γίνεται τα μεσάνυκτα, όταν το κρύο είναι δριμύ. Το

έθιμο αυτό έγινε όμως αγαπητό, γιατί γύρω από τη φωτιά, ζεσταίνεται όχι

μόνο το σώμα αλλά κι η καρδιά. Γνωστοί και φίλοι, μέσα στο πνεύμα της

αγάπης, κάνουν αστεία, λένε λόγια ζεστάκαι ανταλλάζουν ευχές.

Γύρω στα μεσάνυχτα κτυπούν χαρμόσυνα οι καμπάνες. Δεν υπάρχει ήχος

πιο γλυκός απ’ αυτό το χαρμόσυνο μήνυμα, αυτό το κάλεσμα για τη γιορτή

της αγάπης και της αναγέννησης. Μετά από την αναστάσιμη λειτουργία το

εκκλησίασμα μαζεύεται γύρω στη λαμπρατζιά. Ευχές, αστεία, πειράγματα. Οι

γιορτάρηδες της μέρας κερνούν όλο τον κόσμο με φρέσκιες φλαούνες,

ζιβανία και κρασί, πράγματα που ευλογήθηκαν πιο πριν μέσα στην εκκλησία.

7. Ανάσταση – «Άρατε Πύλας» (Μεγάλο Σάββατο βράδυ / Κυριακή του

Πάσχα)

Το αποκορύφωμα της εβδομάδας των Παθών είναι η νύχτα της Ανάστασης.

Όλοι οι κάτοικοι στα χωριά και πλήθος κόσμου στις πόλεις συγκεντρώνονται

στην εκκλησία για τον «Καλό Λόγο». Στα χωριά μέχρι πρόσφατα ο ιερέας

ρωτούσε πριν αρχίσει τη λειτουργία εάν είναι όλοι παρόντες. Κι αν κάποιος

έλειπε θα έπρεπε να αναζητηθεί μήπως και δεν ξύπνησε ή μήπως είναι

άρρωστος.

Τα μεσάνυχτα σβήνουν όλα τα φώτα και το ζωοδόχο φως της Ανάστασης

έρχεται να φωτίσει το σκοτάδι. Με το «Δεύτε λάβετε φως» ανάβουν οι

πλησιέστεροι τις λαμπάδες τους από τις τρεις λαμπάδες του ιερέα (τρικέρι

από κερί της μέλισσας) και μέσα σε λίγα λεπτά το φως μεταδίδεται στις

λαμπάδες όλων των πιστών. Η μετάδοση του αγίου φωτός συμβολίζει τη

συναδέλφωση όλων των χριστιανών. Κατόπιν, με τα εξαπτέρυγα, τον σταυρό

και τα λάβαρα μπροστά, ο ιερέας βγαίνει από την εκκλησία σε λιτανεία και

σταματώντας μπροστά στην είσοδο του ναού, όπου είναι συγκεντρωμένο το

πλήθος, διαβάζει το ευαγγέλιο της Ανάστασης, ενώ οι χοροί ψάλλουν το

«Χριστός Ανέστη». Οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα, οι κροτίδες κάνουν

εκκωφαντικό θόρυβο και τα πυροτεχνήματα γεμίζουν τον ουρανό.

Επέρχεται, επομένως, η λύτρωση από τα Πάθη της Μεγάλης Εβδομάδας, η

αγάπη και η χαρά της Ανάστασης πλημμυρίζει όλους, μικρούς και μεγάλους,

οι οποίοι ανταλλάζουν αγκαλιές, φιλιά, ευχές και λένε «Χριστός Ανέστη».

Πολλοί πιστοί γυρίζουν σπίτι για να απολαύσουν τις «φλαούνες» και τη

ζεστή σούπα. Προσέχουν πολύ να μην σβήσει η λαμπάδα τους, γιατί το φως

της Ανάστασης πρέπει να μπει στο σπίτι και να ανάψουν με αυτό το καντήλι

στο εικονοστάσι. Επίσης, με τη λαμπάδα της Ανάστασης σχηματίζουν σταυρό

στο ανώφλι της εξώθυρας για να είναι το σπίτι ευλογημένο. Η ευχή «Χριστός

Ανέστη» λέγεται επί σαράντα μέρες και η αντιφώνηση είναι «Αληθώς Ανέστη

ο Κύριος».

Άρατε πύλας

Μετά τον Καλό Λόγο όσοι δεν έχουν αποχωρήσει ξαναμπαίνουν στην

εκκλησία και η λειτουργία συνεχίζεται μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Σε

παλιότερα χρόνια, όταν ο ιερέας με την ακολουθία του έβγαιναν για το

«Χριστός Ανέστη», έκλειναν τις πόρτες της εκκλησίας και έμενε μέσα μόνο

ένας γέρος, ο οποίος μόλις άκουγε από τον ιερέα το «Άρατε πύλας οι

άρχοντες και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της δόξης», ρωτούσε «Τις εστιν

ούτος;» και μετά την απάντηση του ιερέα «Κύριος κραταιός...», άρχιζε να

βογκά όπως η καμήλα, παριστάνοντας τον Άδη ή τον διάβολο. Ο ιερέας

άνοιγε απότομα την πόρτα και έμπαινε στον ναό ακολουθούμενος από το

εκκλησίασμα για τη συνέχιση της αναστάσιμης λειτουργίας. Το δρώμενο αυτό

αποτελεί συμβολική αναπαράσταση της ήττας του Άδη, της πάταξης του

κακού και της ανάκτησης του χαμένου Παραδείσου με την Ανάσταση του

Κυρίου. Η Ανάσταση του Κυρίου επαγγέλλεται τη λύτρωση από την αμαρτία,

την ανάσταση των ψυχών ζώντων και νεκρών. Τη νεκρανάσταση είχαν ως

κεντρικό θέμα και παγανιστικά πασχαλινά δρώμενα που τελούνταν

παλαιότερα στην Κύπρο και έχουν πλέον εκλείψει. Τέτοια ήταν «ο Βασίλης»

ή «ο βοσκός».

Κυριακή του Πάσχα

Το χριστιανικό θρησκευτικό πνεύμα κορυφώνεται την Κυριακή της Λαμπρής.

Οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα και ο κόσμος παρακολουθεί την πρωινή

λειτουργία φορώντας τα καλά, καινούργια ρούχα και παπούτσια, όπως και το

προηγούμενο βράδυ στον Καλό Λόγο. Αυτό είχε ιδιαίτερη σημασία σε

παλιότερα χρόνια, όταν η φτώχια και τα πολλά παιδιά έκαναν την απόκτηση

καινούργιων ρούχων πολύ δύσκολη. Επίσης το κρέας, το ψητό αρνί,

απαραίτητο στο πασχαλινό τραπέζι, ήταν έδεσμα σπάνιο τον υπόλοιπο

χρόνο, προορισμένο μόνο για εξαιρετικές περιπτώσεις και μεγάλες γιορτές.

Ο αμνός (αρνί) είναι χριστιανικό σύμβολο. Ο ίδιος ο Χριστός ονομάζεται «ο

Αμνός του Θεού».

ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΜΕ ΥΓΕΙΑ