«Ειαγγή ην Οικονομική Ανάλυη Notes 2014.pdf · Νίκος...

112
Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολή Οικονομικών & Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Τομέας Πολιτικής Οικονομίας ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάλυση» Νίκος Θεοχαράκης Ιανουάριος 2014

Transcript of «Ειαγγή ην Οικονομική Ανάλυη Notes 2014.pdf · Νίκος...

  • Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

    Σχολή Οικονομικών & Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Τομέας Πολιτικής Οικονομίας

    ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

    «Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάλυση»

    Νίκος Θεοχαράκης

    Ιανουάριος 2014

  • Σημείωση

    Οι ανά χείρας σημειώσεις δεν αποτελούν αυτοτελές κείμενο.

    Συμπληρώνουν το διδακτικό εγχειρίδιο που θα επιλέξετε για τη μελέτη

    του μαθήματος με κάποια θέματα που αναφέρθηκαν στις διαλέξεις και

    αποτελούν μέρος της εξεταστέας ύλης του μαθήματος στις εξεταστικές

    περιόδους του τρέχοντος ακαδημαϊκού έτους. Βασική πηγή της μελέτης

    σας πρέπει να είναι οι σημειώσεις που κρατήσατε από τις διαλέξεις του

    μαθήματος.

    Οι σημειώσεις αυτές διατίθενται –δωρεάν φυσικά– από την ηλεκτρονική

    τάξη του μαθήματος στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού

    και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

    http://eclass.uoa.gr/modules/document/document.php?course=ECON204

    Εκεί θα βρείτε επίσης και τις διαφάνειες των διαλέξεων του μαθήματος.

    Τα αρχεία είναι σε μορφή PDF (Portable Document Format). Για να

    μπορέσετε να τα διαβάσετε θα χρειαστείτε το δωρεάν διανεμόμενο

    λογισμικό Acrobat Reader το οποίο μπορείτε να κατεβάσετε από την

    ιστοσελίδα http://get.adobe.com/reader/

    Οι σημειώσεις αυτές γράφτηκαν τον Μάρτιο του 2010. Επειδή όμως το

    πρώτο κεφάλαιο που αφορά σε οικονομικά μεγέθη ήταν ξεπερασμένο,

    ιδιαίτερα δε μετά την οικονομική κρίση του 2008 τα στοιχεία άλλαξαν

    ριζικά, το ενημέρωσα και το τροποποίησα τον Ιανουάριο του 2014. Τα

    υπόλοιπα κεφάλαια που αφορούν στην οικονομική θεωρία – καθώς και οι

    ασκήσεις – παραμένουν τα ίδια.

    Για τις σημειώσεις αυτές διατηρώ το copyright, αλλά επιτρέπω ελεύθερα

    την αναπαραγωγή και διανομή τους για εκπαιδευτικούς σκοπούς και υπό

    την προϋπόθεση ότι η διανομή τους γίνεται με το κείμενο χωρίς

    προσθήκες, αφαιρέσεις και μεταβολές εντελώς δωρεάν και μέσα στο

    πλαίσιο δημόσιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στα οποία η εκπαίδευση

    παρέχεται δωρεάν.

    Αθήνα, 10 Ιανουαρίου 2014

    Νίκος Θεοχαράκης

    Αναπληρωτής καθηγητής

    Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

    ΕΚΠΑ

    http://eclass.uoa.gr/modules/document/document.php?course=ECON204

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 1 -

    ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

    Οικονομικά μεγέθη και μεταβλητές

    1. Αποθέματα και ροές

    Μια βασική διάκριση των οικονομικών μεγεθών είναι αυτή μεταξύ αποθεμάτων και

    ροών

    Το απόθεμα (αγγλ. stock) δείχνει την τιμή μιας μεταβλητής σε μια

    συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

    Η ροή (αγγλ. flow) αφορά σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

    Τα αποθέματα μεταβάλλονται μέσω των ροών. Αν είχα χτες το πρωί στις 9:00

    (χρονική στιγμή), 150 τεμάχια συγκεκριμένου εμπορεύματος στο ράφι και παρέλαβα

    20 τεμάχια ενώ πώλησα 10 μέσα στην χθεσινή μέρα (χρονική περίοδος), το απόθεμά

    μου σήμερα το πρωί στις 9:00 θα είναι 160. Αντίστοιχα ο πληθυσμός μια χώρας [ο

    οποίος σημειωτέον απογράφεται κάθε δεκαετία] την ημέρα της απογραφής αποτελεί

    απόθεμα. Θα μεταβληθεί μέσα από ροές θετικά (δηλ. θα αυξηθεί) από τις γεννήσεις

    και από την μετανάστευση προς την χώρα αυτή και θα μεταβληθεί αρνητικά (δηλ. θα

    μειωθεί) από τους θανάτους και από την μετανάστευση σε άλλες χώρες.

    Παραδείγματα.

    1. Τα στοιχεία που εμφανίζονται στον ισολογισμό μιας εταιρίας είναι συνήθως

    αποθέματα: Για αυτό βλέπουμε τον ισολογισμό που αφορά σε μια εταιρική χρήση,

    π.χ., την χρήση από 1/1/2013 έως 31/12/2013 να αναφέρεται στην 31η Δεκεμβρίου

    2013, δηλαδή την ημέρα που κλείνει η χρήση. Το Ενεργητικό, το Παθητικό και η

    Καθαρή Θέση είναι αποθέματα. Εγγραφές στον ισολογισμό όπως «αποθέματα» ή

    «διαθέσιμα» ή «ταμείο» ή «καταθέσεις όψεως και προθεσμίας» «μακροπρόθεσμες

    υποχρεώσεις» «απαιτήσεις» είναι σαφώς αποθέματα. Οι αποσβέσεις όμως που

    αφαιρούνται από την «αξία κτήσεως» ενός παγίου για να την μετατρέψουν σε

    «αναπόσβεστη αξία» (απόθεμα) είναι ροές. Αντίθετα η «Κατάσταση Λογαριασμού

    Αποτελεσμάτων Χρήσεως 1/1/2013-31/12/2013» περιέχει ροές όπως «Κύκλος

    εργασιών» «πωλήσεις» «έξοδα διάθεσης» «κέρδη / ζημιές χρήσεως». Τα αποθέματα

    μεταβάλλονται μέσα στην χρήση. Με τον ισολογισμό παίρνουμε μια «φωτογραφία»

    στο κλείσιμό της. Για να μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε τι έγινε οι ισολογισμοί

    παραθέτουν και τα αντίστοιχα στοιχεία την ημέρα που έκλεινε η προηγούμενη χρήση,

    ώστε να αντιληφθούμε πως άλλαξε η οικονομική κατάσταση της επιχείρησης.

    Αντίθετα στα Αποτελέσματα Χρήσεως, βλέπουμε τα έσοδα και της δαπάνες ανά

    κατηγορία της επιχείρησης μέσα στην χρήση και τα κέρδη ή της ζημίες της.

    Προκειμένου να αντιληφθείτε την πολυπλοκότητα των οικονομικών στοιχείων

    μιας σύγχρονης επιχείρησης επισκεφθείτε ως παράδειγμα τον δικτυακό τόπο της

    εταιρείας τσιμέντων ΤΙΤΑΝ (www.titan.gr) και διαβάστε το ετήσιο δελτίο στο οποίο

    συμπεριλαμβάνονται οι οικονομικές καταστάσεις για το οικονομικό έτος 2012 (από

    την σελ. 40 και μετά). Η ηλεκτρονική διεύθυνση για το δελτίο είναι:

    http://www.titan.gr/

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 2 -

    http://ir.titan.gr/titan/uploads//apologismoi/2012/TITAN_ANNUAL_2012%20_GR.pdf

    Φυσικά δεν περιμένω να καταλάβετε και πολλά πράγματα, ίσως το μάθημα της

    Λογιστικής σας βοηθήσει κάπως, αλλά μπορείτε να πάρετε μια ιδέα και θα πρέπει να

    μπορείτε να πείτε ποια μεγέθη είναι ροές και ποια αποθέματα. Από τις παρατηρήσεις

    επίσης μπορείτε να καταλάβετε πόσο πολύπλοκη είναι η κατασκευή ενός

    οικονομικού μεγέθους και ότι στηρίζεται πάνω σε πλείστες όσες υποθέσεις.

    2. Η δήλωση «ήπια δύο πορτοκαλάδες χθες», δηλ. «όλη την χθεσινή ημέρα

    κατανάλωσα δύο πορτοκαλάδες» αφορά σε ροή, ενώ η δήλωση «έχω δύο

    πορτοκαλάδες στο ψυγείο» (τώρα ή χθες το μεσημέρι) αφορά σε απόθεμα.

    3. Η ανεργία αποτελεί απόθεμα. Εκφράζει μια οικονομική έννοια.

    Πρόκειται για τα άτομα που μπορούν και επιθυμούν να εργαστούν με τις

    επικρατούσες συνθήκες στην αγορά εργασίας αλλά δεν βρίσκουν δουλειά. Οι

    στατιστικές υπηρεσίες των διαφόρων κρατών και άλλοι οργανισμοί προσπαθούν να

    μετρήσουν αυτό το μέγεθος. Ο τρόπος μέτρησης διαφέρει και πολλές φορές

    προκύπτουν διαφορετικά στοιχεία. Για αυτό πρέπει πάντοτε να έχουμε κατανοήσει

    καλά πως μετρείται ένα μέγεθος πριν το χρησιμοποιήσουμε. Πρέπει επίσης να

    γνωρίζουμε αν άλλαξε ο τρόπος μέτρησης του από την μια χρονική στιγμή στην

    άλλη. Στην περίπτωση της ανεργίας στην Ελλάδα η Ελληνική Στατιστική Αρχή

    (ΕΛ.ΣΤΑΤ) [πρώην Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος (ΕΣΥΕ)] στην Έρευνα

    του Εργατικού Δυναμικού εφαρμόζει την μέθοδο που ισχύει και στις υπόλοιπες χώρες

    της ΕΕ [επισκεφθείτε τον δικτυακό της τόπο στο http://www.statistics.gr/].

    Η ανεργία λοιπόν μετρείται ως ο αριθμός των ικανών προς εργασία ατόμων σε

    μία συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή ηλικίας 15 ετών και άνω τα οποία δεν

    εργάσθηκαν πάνω από δύο ώρες την προηγούμενη εβδομάδα και τα οποία

    επιθυμούσαν να εργασθούν (εννοείται με τον μισθό και τις συνθήκες της αγοράς) και

    έψαξαν ενεργά να βρουν εργασία στις προηγούμενες 4 εβδομάδες και ήταν διαθέσιμα

    να εργασθούν μέσα στις επόμενες 2 εβδομάδες. Μπορεί κανείς να έχει αντίρρηση για

    τον τρόπο μέτρησης (π.χ., γιατί δύο ώρες και όχι δέκα; Γιατί έπρεπε να ψάξουν

    ενεργά να βρουν εργασία, αν οι προηγούμενες προσπάθειες τους απέτυχαν

    συστηματικά;) αλλά το μέγεθος έτσι όπως ορίζεται αποτελεί απόθεμα. Η μεταβολή

    της ανεργίας γίνεται μέσω ροών.

    Το παρακάτω διάγραμμα ξεκαθαρίζει κάπως τα πράγματα. Ο πληθυσμός μιας

    χώρας είτε ανήκει στο εργατικό δυναμικό (Ε.Δ.) είτε είναι εκτός Ε.Δ. Όσοι είναι στο

    εργατικό δυναμικό είναι είτε απασχολούμενοι, έχουν δηλ. δουλειά , είτε επιθυμούν να

    βρουν εργασία, είναι δηλ., άνεργοι. Υπάρχουν δηλ., τρεις κατηγορίες: οι

    απασχολούμενοι, οι άνεργοι και οι εκτός Ε.Δ. Κάθε μία κατηγορία αντιπροσωπεύει

    ένα απόθεμα. Υπάρχει όμως μεγάλη κινητικότητα μεταξύ αυτών των κατηγοριών και

    κάθε στιγμή άτομα μετακινούνται από την μία κατηγορία στην άλλη. Οι

    μετακινήσεις αυτές αντιπροσωπεύουν ροές που στο διάγραμμα παριστάνονται με

    βέλη. Οι αριθμοί σε παρένθεση είναι εκατομμύρια άτομα και τα στοιχεία αφορούν

    στις ΗΠΑ το 20031. [Έτσι το 2003 είχαμε σε αποθέματα 137,1 εκ.

    1 Πηγή: Bruce E. Kaufman & Julie E. Hotchkiss, The Economics of Labor Markets, 7th edition,

    Thomson, South-Western, 2006, σσ. 694-5. (Από αδημοσίευτα στοιχεία (μηνιαίοι μέσοι όροι) του

    Bureau of Labor Statistics των ΗΠΑ).

    http://ir.titan.gr/titan/uploads/apologismoi/2012/TITAN_ANNUAL_2012%20_GR.pdf

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 3 -

    απασχολούμενους, 8,8 εκ. άνεργους, ενώ 74,7 άτομα ήταν εκτός εργατικού

    δυναμικού.] Έτσι έχουμε τις εξής ροές (κατάταξη με αριθμό βέλους)

    1. Απώλεια θέσης εργασίας λόγω απόλυσης ή παραίτησης με είσοδο στην ανεργία.

    2. Απώλεια θέσης εργασίας με έξοδο από το Ε.Δ. (π.χ., σύνταξη, γάμος χωρίς μισθωτή απασχόληση, σπουδές ή ανικανότητα για εργασία)

    3. Εύρεση εργασίας και έξοδος από την ανεργία 4. Έξοδος από την ανεργία χωρίς να είναι στο Ε.Δ. (π.χ., «αποθαρρυμένος»

    εργάτης που κουράστηκε να ψάχνει για δουλειά).

    5. Κίνηση από εκτός δυναμικού στην ανεργία (π.χ., νεοεισερχόμενος στην αγορά εργασίας μετά τις σπουδές) που είναι άνεργος ή γυναίκα που

    επιστρέφει στην αγορά εργασίας όταν τα παιδιά έχουν φθάσει σε κάποια

    ηλικία και ψάχνει για δουλειά).

    6. Κίνηση από εκτός Ε.Δ. στην άμεση απασχόληση (π.χ., συνταξιούχος που επιστρέφει, ή άτομο εκτός Ε.Δ. που αποφασίζει να εργασθεί επειδή

    παρουσιάστηκε ευκαιρία απασχόλησης).

    Διάγραμμα 1: Αποθέματα και ροές στην αγορά εργασίας

    4. Αντίθετα το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν που μετρά την αξία των αγαθών και

    υπηρεσιών που παρήχθησαν μέσα στα σύνορα μιας χώρας σε ένα συγκεκριμένο

    χρονικό διάστημα, συγκεκριμένα μέσα σε ένα έτος, αποτελεί ροή. Το ίδιο μέγεθος

    μπορεί να το προσεγγίσουμε με διαφορετικούς τρόπους. Έτσι το ΑΕΠ, προσπαθούμε

    να το συλλάβουμε μέσα από τρεις διαφορετικές διαδικασίες: (α) την παραγωγή (β)

    την δαπάνη και (γ) το εισόδημα. Το ΑΕΠ είναι μια κλασική περίπτωση οικονομικού

    Απασχολούμενοι

    (137,1)

    Άνεργοι

    (8,8)

    Εκτός

    Εργατικού

    Δυναμικού.

    (74,7)

    1 (1,9)

    3 (2,1)

    2 (3,9)

    6 (3,6) 4 (2,0)

    5 (1,9)

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 4 -

    μεγέθους που ενώ εκφράζεται από έναν αριθμό, γίνονται πολλές και διαφορετικές

    υποθέσεις για την μέτρησή του. Για παράδειγμα η οικιακή εργασία δεν περιλαμ-

    βάνεται στο εθνικό εισόδημα. Ο διάδοχος του Alfred Marshall στο Πανεπιστήμιο του

    Cambridge, Arthur C. Pigou έγραφε: «Οι υπηρεσίες που παρέχουν οι γυναίκες

    περιλαμβάνονται στο εθνικό προϊόν όταν παρέχονται έναντι μισθού, στο εργοστάσιο

    ή στο σπίτι. Δεν περιλαμβάνονται όμως όταν παρέχονται δωρεάν από τις μητέρες και

    τις συζύγους στις οικογένειες τους. Έτσι, αν ένας άνδρας παντρευτεί την οικονόμο

    του ή την μαγείρισσα του, μειώνεται το εθνικό εισόδημα».2 Θυμηθείτε επίσης την

    πολιτική διαμάχη που είχε ξεσπάσει στην Ελλάδα μεταξύ κυβέρνησης και

    αντιπολίτευσης για την «αναθεώρηση» του ΑΕΠ.

    Η ΕΕ έχει εκδώσει ειδικό κανονισμό για τους εθνικούς λογαριασμούς τον ESA2010 ο

    οποίος θα αρχίζει να εφαρμόζεται από το 2014. Μπορείτε να τον βρείτε (στα αγγλικά,

    στα γαλλικά και στα γερμανικά) στην εξής ηλεκτρονική διεύθυνση:

    http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/esa_2010/introduction

    Στην επόμενη σελίδα θα δείτε το ΑΕΠ της Ελλάδας όπως αποτυπώθηκε από

    την ΕΛ.ΣΤΑΤ. Παρατηρείστε ότι η ΕΛ.ΣΤΑΤ. αναφέρει το ΑΕΠ και σε τρέχουσες

    και σε σταθερές τιμές του προηγουμένου έτους.

    2 «Yet again, the services rendered by women enter into the dividend when they are rendered in

    exchange for wages, whether in the factory or in the home, but do not enter into it when they are

    rendered by mothers and wives gratuitously to their own families. Thus, if a man marries his

    housekeeper or his cook, the national dividend is diminished. These things are paradoxes.», Arthur C

    Pigou,. The Economics of Welfare. London: Macmillan and Co., 1932 (4η έκδοση). [1η έκδοση 1920],

    Pt I, Ch. III. Ηλεκτρονική έκδοση http://www.econlib.org/library/NPDBooks/Pigou/pgEW3.html

    http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/esa_2010/introductionhttp://www.econlib.org/library/NPDBooks/Pigou/pgEW3.html

  • ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ

    ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ GROSS DOMESTIC PRODUCTΣε εκατομμύρια € In mllion €

    Κωδ. ESA 95

    I. Τρέχουσες τιμές 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* 2009* 2010* 2011* 2012* I. Current prices

    ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ PRODUCTION APPROACH P.1 Παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών (σε βασικές τιμές) 216.062 231.103 249.130 268.157 286.851 315.272 345.141 370.374 383.733 374.009 351.385 335.234 313.771 Output of goods and services (at basic prices)P.2 Ενδιάμεση ανάλωση (σε αγοραίες τιμές) 95.679 102.134 110.015 113.854 120.311 142.677 161.483 174.752 178.698 168.107 156.163 152.097 143.249 Intermediate consumption (at purchasers' prices)B.1 Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (σε βασικές τιμές) 120.383 128.968 139.115 154.304 166.540 172.595 183.658 195.622 205.035 205.901 195.222 183.137 170.521 Gross value added (at basic prices)D.21 Φόροι επί των προϊόντων 18.518 19.526 20.262 20.784 21.590 22.747 25.712 28.210 28.674 25.704 27.368 25.798 23.644 Taxes on productsD.31 Επιδοτήσεις επί των προϊόντων 2.619 2.067 2.762 2.656 2.864 2.292 748 673 511 524 438 404 416 Subsidies on products

    ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΔΑΠΑΝΗΣ EXPENDITURE APPROACHP.3 Τελική καταναλωτική δαπάνη 122.899 131.720 142.895 151.367 162.201 169.662 181.069 195.083 210.982 214.646 203.803 191.812 177.154 Final consunmption expenditure

              Νοικοκυριών 97.354 104.484 112.432 120.037 128.292 132.207 142.140 151.976 165.752 163.672 159.440 151.802 139.304               Households          ΜΚΙΕΝ 1.274 1.807 1.806 1.900 2.012 2.518 3.272 3.313 2.948 3.517 3.614 3.762 3.452               PNPISH          Γενικής Κυβέρνησης 24.271 25.430 28.656 29.430 31.897 34.937 35.657 39.794 42.283 47.457 40.749 36.248 34.398               General Government

    P.5 Ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου 31.778 33.979 34.937 42.205 41.697 41.322 51.419 59.631 55.996 42.923 38.955 33.591 26.339 Gross capital formationP.51          Ακαθάριστος σχηματισμός  παγίου κεφαλαίου 29.450 31.665 35.211 40.165 40.788 40.020 47.180 59.368 52.607 45.932 39.185 31.592 25.468              Gross fixed capital formationP.52           Μεταβολή αποθεμάτων  2.328 2.314 ‐274 2.040 909 1.302 4.239 264 3.389 ‐3.009 ‐230 1.999 871              Changes in inventoriesP.6 Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 33.882 35.186 33.004 34.509 41.412 44.807 48.298 53.088 56.271 44.514 49.414 52.247 52.309 Exports  of goods and servicesP.7 Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 52.277 54.457 54.221 55.649 60.045 62.741 72.164 84.642 90.052 71.002 70.020 69.119 62.053 Imports  of goods and services

    ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ INCOME APPROACHD.1 Αμοιβές εξαρτημένης εργασίας 45.313 47.873 55.370 59.988 64.851 69.313 72.900 78.422 82.926 84.914 80.493 73.288 63.968 Compensation of emloyees B.2 Ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα / μικτό εισόδημα 74.679 80.761 83.623 94.259 101.548 103.676 112.194 119.224 124.110 123.172 117.071 111.395 108.087 Gross operating surlplus / mixed incomeD.2 Φόροι επί της παραγωγής και των εισαγωγών 19.293 20.219 20.793 21.342 22.145 23.301 26.536 29.070 29.662 26.743 27.926 27.077 25.009 Taxes on production and importsD.3 Eπιδοτήσεις  3.003 2.426 3.172 3.158 3.278 3.240 3.008 3.556 3.500 3.748 3.339 3.229 3.315 SubsidiesB.1*g ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ σε αγοραίες τιμές 136.281 146.428 156.615 172.431 185.266 193.050 208.622 223.160 233.198 231.081 222.151 208.532 193.749 GROSS DOMESTIC PRODUCT at market prices

    II. Σταθερές τιμές προηγούμενου έτους 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* 2009* 2010* 2011* 2012* II. Constant prices of the previous yearΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ PRODUCTION APPROACH 

    P.1 Παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών (σε βασικές τιμές) 224.922 243.345 259.022 278.728 290.867 335.093 357.384 364.735 372.649 344.050 327.237 311.056 Output of goods and services (at basic prices)P.2 Ενδιάμεση ανάλωση (σε αγοραίες τιμές) 100.244 109.065 110.950 116.601 120.393 155.420 168.239 169.057 172.207 148.887 144.878 139.204 Intermediate consumption (at purchasers' prices)B.1 Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (σε βασικές τιμές) 124.678 134.280 148.071 162.127 170.474 179.674 189.145 195.678 200.442 195.163 182.358 171.852 Gross value added (at basic prices)D.21 Φόροι επί των προϊόντων 19.370 19.795 20.318 20.847 21.515 24.836 27.435 27.559 25.977 24.910 24.400 23.747 Taxes on productsD.31 Επιδοτήσεις επί των προϊόντων 2.048 2.610 2.465 3.011 2.499 828 581 557 536 416 393 375 Subsidies on products

    ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΔΑΠΑΝΗΣ EXPENDITURE APPROACHP.3 Τελική καταναλωτική δαπάνη 127.980 138.598 146.385 157.079 168.395 176.612 188.823 200.654 210.412 200.094 189.112 176.167 Final consunmption expenditure

              Νοικοκυριών 101.766 109.631 116.140 124.664 134.237 137.409 147.414 159.080 162.583 153.205 146.827 138.033               Households          ΜΚΙΕΝ 1.761 1.701 1.838 1.950 1.901 3.187 3.220 2.829 3.476 3.539 3.641 3.421               PNPISH          Γενικής Κυβέρνησης 24.452 27.266 28.407 30.465 32.257 36.017 38.190 38.745 44.353 43.350 38.644 34.713               General Government

    P.5 Ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου 33.025 34.408 41.401 41.202 37.803 50.042 58.068 53.458 41.981 39.362 32.557 27.685 Gross capital formationP.51          Ακαθάριστος σχηματισμός  παγίου κεφαλαίου 30.874 34.665 39.380 40.307 38.205 45.990 57.929 50.867 45.394 39.028 31.504 25.520              Gross fixed capital formationP.52           Μεταβολή αποθεμάτων  2.151 ‐257 2.021 896 ‐402 4.053 138 2.591 ‐3.412 334 1.053 2.165              Changes in inventoriesP.6 Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 33.878 32.233 33.967 40.483 42.449 46.739 51.736 53.970 45.344 46.823 49.576 50.975 Exports  of goods and servicesP.7 Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 52.882 53.775 55.829 58.803 59.157 69.712 82.627 85.402 71.855 66.622 64.879 59.603 Imports  of goods and servicesB.1*g ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ σε αγοραίες τιμές 142.001 151.465 165.924 179.963 189.490 203.682 215.999 222.680 225.883 219.657 206.366 195.224 GROSS DOMESTIC PRODUCT at market prices

    *προσωρινά στοιχεία *provisional data

    The GDP (and components) data for 2005‐2012 have been revised with 2005 asbenchmark year. The revision works for 2000‐2004 have not yet been completed(except from the implementation of the new classification NACE Rev.2) and thusthere is a break in the series, between the unrevised data of 2000‐2004 providedhere and the revised data of 2005‐2012 shown in the same table.   

    Τα δεδομένα του ΑΕΠ και των συνιστωσών του για την περίοδο 2005‐2012 έχουν αναθεωρηθεί με έτοςβάσης το 2005. Οι εργασίες αναθεώρησης των δεδομένων για την περίοδο 2000‐2004 δεν έχουν ακόμηολοκληρωθεί (εκτός της εφαρμογής της νέας ταξινόμησης NACE Αναθ.2) και ως εκ τούτου υπάρχειδιακοπή της χρονοσειράς μεταξύ των μη αναθεωρημένων δεδομένων της περιόδου 2000‐2004 και τωναναθεωρημένων της περιόδου 2005‐2012. 

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 6 -

    2. Χρονολογικές σειρές, διαστρωματικά δεδομένα, panel data και

    αριθμοδείκτες

    Μια άλλη διάκριση μεταξύ οικονομικών στοιχείων είναι αυτή που αφορά την

    διάκριση σε χρονολογικές σειρές, διαστρωματικά δεδομένα, panel data και

    αριθμοδείκτες..

    2.1 Χρονολογικές σειρές (time series)

    Μια χρονολογική σειρά δείχνει τις διαδοχικές μετρήσεις μιας μεταβλητής

    σε διαφορετικές χρονικές στιγμές ή σε διαφορετικές χρονικές περιόδους.

    Μπορεί να έχουμε χρονολογική σειρά από ροές (π.χ., την εξέλιξη του ΑΕΠ

    ανά έτος) ή αποθέματα (π.χ., την εξέλιξη της ανεργίας ανά τρίμηνο). Μπορεί να

    αφορά στην μέση τιμή ενός μεγέθους σε μία χρονική περίοδο (π.χ., την μέση τιμή του

    ασημιού σε ένα μήνα). Οι χρονολογικές σειρές αφορούν σε συγκεκριμένες χρονικές

    περιόδους ή διαστήματα. Μπορεί να είναι ημερήσιες (π.χ., η τιμή μιας μετοχής ή

    ενός μετάλλου ή μιας νομισματικής ισοτιμίας), εβδομαδιαίες, μηνιαίες, τριμηνιαίες ή

    ετήσιες. Συχνά είναι μέσοι όροι (π.χ., η μέσος όρος της ημερήσιας τιμής κλεισίματος

    του χρυσού ανά μήνα το 2005).3

    Παράδειγμα χρονολογικής σειράς είναι ο παρακάτω πίνακας από την Έρευνα

    Εργατικού Δυναμικού της ΕΛ.ΣΤΑΤ. που δείχνει τον αριθμό (σε χιλιάδες) των

    ανέργων ηλικίας 15 ετών και άνω κατά διάρκεια ανεργίας ανά τρίμηνο για τα έτη

    1998-2013 (Γ τρίμηνο). Προέρχεται από τον δικτυακό τόπο της ΕΛ.ΣΤΑΤ.

    [www.statistics.gr]

    Πολλές φορές ένα μέγεθος από μόνο του δεν αρκεί. Στην περίπτωση της

    ανεργίας μας απασχολεί και η σύνθεσή της. Για τον λόγο αυτό συλλέγουμε στοιχεία

    για την διάρκειά της. Μας απασχολεί περισσότερο ένας μακροχρόνια άνεργος, δηλ.,

    κάποιος που είναι άνεργος πάνω από 12 μήνες, από κάποιον που έχει μείνει άνεργος

    για τρεις μήνες.4 Ειδικό ενδιαφέρον υπάρχει για την ανεργία των νέων (κάτω των 25

    ετών) ή των ατόμων ηλικίας άνω των 50 ή των γυναικών. Ενδιαφέρον επίσης

    υπάρχει για την ανεργία ανά γεωγραφική περιφέρεια ή ανά εκπαιδευτικό επίπεδο. Η

    διάρθρωση ενός μεγέθους μπορεί να μας πει πολλά για το τι πολιτικές πρέπει να

    εφαρμόσουμε.

    3 Μπορεί ακόμα σε ορισμένες περιπτώσεις οι χρονικές στιγμές που μετρήθηκε μια μεταβλητή να

    μην απέχουν το ίδιο μεταξύ τους (π.χ., ανώτατη τιμή ασημιού μέσα στο έτος. Σε αυτήν την περίπτωση

    μπορεί η ανώτατη τιμή το 2005 να ήταν τον Δεκέμβριο, το 2006 τον Ιανουάριο και το 2008 τον

    Φεβρουάριο). Βεβαίως οι μετρήσεις γίνονται μέσα σε δεδομένα και ίσα χρονικά διαστήματα. 4 Ας σημειωθεί ότι πρέπει να καταλαβαίνουμε τι μετράμε. Η διάρκεια της ανεργίας εδώ σημαίνει

    πόσους μήνες είναι κάποιος άνεργος όταν ρωτήθηκε. Αυτό είναι εντελώς διαφορετικό από το πόσο

    διάστημα θα μείνει άνεργος μέχρι να βρει δουλειά ή να αποχωρήσει από το εργατικό δυναμικό. Είναι

    διαφορετικό να ρωτάς τους επιβάτες στην στάση του λεωφορείου πόσην ώρα περιμένουν και

    διαφορετικό να ξέρεις πόσην ώρα θα χρειαστεί να περιμένουν μέχρι να έρθει το επόμενο λεωφορείο.

    Βλ. George A Akerlof & Brian G. M. Main, «Unemployment Spells and Unemployment Experience»,

    American Economic Review, τόμος 70, τεύχος 5, σσ. 885-93, Δεκέμβριος 1980.

    http://www.statistics.gr/

  • Πίνακας 6: Άνεργοι (σε χιλιάδες) ηλικίας 15 ετών και άνω κατά διάρκεια χρόνου ανεργίας, για τα έτη 1998 - 2013 ανά τρίμηνοΠΗΓΗ: ΕΛ.ΣΤΑΤ, ΕΡΕΥΝΑ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ∆ΥΝΑΜΙΚΟΥ

    ∆ιάρκεια Χρόνου ΑνεργίαςΑ΄

    τρίμηνο 1998

    Β΄ τρίμηνο

    1998

    Γ΄ τρίμηνο

    1998

    ∆΄ τρίμηνο

    1998

    Α΄ τρίμηνο

    1999

    Β΄ τρίμηνο

    1999

    Γ΄ τρίμηνο

    1999

    ∆΄ τρίμηνο

    1999

    Α΄ τρίμηνο

    2000

    Β΄ τρίμηνο

    2000

    Γ΄ τρίμηνο

    2000

    ∆΄ τρίμηνο

    2000

    Α΄ τρίμηνο

    2001

    Β΄ τρίμηνο

    2001

    Γ΄ τρίμηνο

    2001

    ∆΄ τρίμηνο

    2001

    Α΄ τρίμηνο

    2002

    Β΄ τρίμηνο

    2002

    Γ΄ τρίμηνο

    2002

    ∆΄ τρίμηνο

    2002

    Α΄ τρίμηνο

    2003

    Β΄ τρίμηνο

    2003

    Γ΄ τρίμηνο

    2003

    ∆΄ τρίμηνο

    2003

    ΣΥΝΟΛΟ 532,1 489,2 491,3 519,0 558,9 543,3 536,4 580,4 565,0 519,3 504,7 504,9 515,4 478,4 468,6 513,4 524,0 462,1 458,9 476,0 487,7 441,8 439,2 471,1 Εχει βρει μία εργασία που θα αναλάβει αργότερα 0,9 1,1 1,9 0,7 7,0 5,5 5,3 7,7 1,8 2,2 3,3 7,3 5,8 4,2 5,2 8,5 3,7 3,1 2,2 3,3 3,8 1,3 1,6 2,7 ∆εν άρχισε ακόμη να αναζητάεργασία 20,0 10,0 8,9 16,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

    Λιγότερο από 1 μήνα 21,6 19,3 23,7 23,2 19,0 20,4 24,4 31,8 15,2 17,8 24,7 29,6 28,8 23,4 25,4 40,3 16,7 15,0 21,3 31,7 17,6 14,4 17,6 24,7

    1 - 2 μήνες 43,4 31,0 41,3 50,2 45,8 37,2 48,2 56,8 45,2 42,6 51,8 61,3 69,8 59,0 56,0 76,4 53,9 35,5 42,8 54,3 48,6 34,5 38,6 54,0

    3 - 5 μήνες 78,5 60,2 51,4 66,6 95,3 65,5 52,1 69,2 94,9 68,7 56,9 61,9 69,3 59,0 53,6 60,5 95,1 67,7 59,3 59,8 83,1 56,0 50,1 56,1

    6 - 11 μήνες 81,9 90,9 88,9 77,3 88,8 97,0 89,9 89,8 88,2 85,1 79,8 71,7 72,7 73,2 72,4 71,4 88,3 86,9 82,8 76,7 75,8 77,7 72,6 68,0

    12 μήνες και άνω 285,9 276,7 275,2 284,8 302,9 317,8 316,5 325,0 319,6 303,0 288,2 273,2 269,0 259,6 256,0 256,3 266,4 253,8 250,6 250,2 258,9 257,8 258,8 265,7

    ΝΕΟΙ 250,7 241,1 245,6 242,7 232,8 257,6 256,8 261,3 247,3 240,4 241,4 233,1 238,2 229,7 230,6 228,2 206,2 190,7 197,1 193,5 189,7 184,0 192,2 194,3

    Ποσοστό (%) Νέων Ανέργων 47,1 49,3 50,0 46,8 41,6 47,4 47,9 45,0 43,8 46,3 47,8 46,2 46,2 48,0 49,2 44,5 39,4 41,3 43,0 40,7 38,9 41,6 43,8 41,2

    Ποσοστό (%) Μακροχρόνια Ανέργων 53,7 56,6 56,0 54,9 54,2 58,5 59,0 56,0 56,6 58,3 57,1 54,1 52,2 54,3 54,6 49,9 50,8 54,9 54,6 52,6 53,1 58,4 58,9 56,4

    ∆ιάρκεια Χρόνου ΑνεργίαςΑ΄

    τρίμηνο 2004

    Β΄ τρίμηνο

    2004

    Γ΄ τρίμηνο

    2004

    ∆΄ τρίμηνο

    2004

    Α΄ τρίμηνο

    2005

    Β΄ τρίμηνο

    2005

    Γ΄ τρίμηνο

    2005

    ∆΄ τρίμηνο

    2005

    Α΄ τρίμηνο

    2006

    Β΄ τρίμηνο

    2006

    Γ΄ τρίμηνο

    2006

    ∆΄ τρίμηνο

    2006

    Α΄ τρίμηνο

    2007

    Β΄ τρίμηνο

    2007

    Γ΄ τρίμηνο

    2007

    ∆΄ τρίμηνο

    2007

    Α΄ τρίμηνο

    2008

    Β΄ τρίμηνο

    2008

    Γ΄ τρίμηνο

    2008

    ∆΄ τρίμηνο

    2008

    Α΄ τρίμηνο

    2009

    Β΄ τρίμηνο

    2009

    Γ΄ τρίμηνο

    2009

    ∆΄ τρίμηνο

    2009

    ΣΥΝΟΛΟ 543,8 492,7 485,9 500,4 502,4 466,9 469,8 470,9 473,1 427,4 408,3 429,1 445,7 398,0 387,5 396,5 406,5 357,1 355,1 392,7 462,3 442,6 465,1 514,4 Εχει βρει μία εργασία που θα αναλάβει αργότερα 3,9 4,5 4,2 5,6 5,0 3,6 4,7 5,9 2,8 1,5 2,4 3,4 3,5 3,3 3,4 3,9 3,5 2,5 2,5 3,7 4,1 3,5 5,5 5,5 ∆εν άρχισε ακόμη να αναζητάεργασία 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

    Λιγότερο από 1 μήνα 26,0 16,3 19,1 27,3 22,2 21,0 22,9 26,6 11,4 11,9 12,2 20,1 18,1 16,0 19,0 21,0 21,1 16,7 19,8 25,2 27,7 21,6 26,9 33,6

    1 - 2 μήνες 55,2 35,3 44,3 55,3 54,2 41,7 44,8 51,2 39,1 28,8 32,3 50,8 57,6 45,9 43,8 57,2 63,9 43,6 44,4 65,5 76,9 67,9 71,0 85,3

    3 - 5 μήνες 92,4 62,1 50,4 54,8 71,1 56,5 53,9 60,1 83,8 58,5 50,5 49,6 75,7 54,8 47,6 56,9 70,2 51,9 43,0 50,9 91,9 78,1 66,1 72,6

    6 - 11 μήνες 93,4 96,2 88,1 78,3 80,2 82,4 84,5 82,2 82,3 80,9 72,1 70,0 72,1 69,7 61,3 55,3 54,1 58,6 60,0 62,7 71,0 81,3 93,1 94,8

    12 μήνες και άνω 272,9 278,3 279,7 279,0 269,7 261,6 259,0 244,9 253,6 245,9 238,8 235,2 218,6 208,2 212,5 202,1 193,7 183,8 185,4 184,6 190,8 190,1 202,6 222,6

    ΝΕΟΙ 217,6 212,6 206,3 203,7 186,9 178,6 175,7 171,0 158,6 156,8 155,4 153,7 148,0 139,9 143,6 141,1 135,6 130,3 131,7 133,4 134,9 129,7 130,7 132,8

    Ποσοστό (%) Νέων Ανέργων 40,0 43,1 42,5 40,7 37,2 38,2 37,4 36,3 33,5 36,7 38,1 35,8 33,2 35,2 37,1 35,6 33,4 36,5 37,1 34,0 29,2 29,3 28,1 25,8

    Ποσοστό (%) Μακροχρόνια Ανέργων 50,2 56,5 57,6 55,8 53,7 56,0 55,1 52,0 53,6 57,5 58,5 54,8 49,1 52,3 54,8 51,0 47,6 51,5 52,2 47,0 41,3 43,0 43,6 43,3

    A0101_SJO01_TS_QQ_01_1998_03_2013_06_F_GR:Τ6_ΑΝΕΡ_9811

  • Πίνακας 6: Άνεργοι (σε χιλιάδες) ηλικίας 15 ετών και άνω κατά διάρκεια χρόνου ανεργίας, για τα έτη 1998 - 2013 ανά τρίμηνοΠΗΓΗ: ΕΛ.ΣΤΑΤ, ΕΡΕΥΝΑ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ∆ΥΝΑΜΙΚΟΥ

    ∆ιάρκεια Χρόνου ΑνεργίαςΑ΄

    τρίμηνο 2010

    Β΄ τρίμηνο

    2010

    Γ΄ τρίμηνο

    2010

    ∆΄ τρίμηνο

    2010

    Α΄ τρίμηνο

    2011

    Β΄ τρίμηνο

    2011

    Γ΄ τρίμηνο

    2011

    ∆΄ τρίμηνο

    2011

    Α΄ τρίμηνο

    2012

    Β΄ τρίμηνο

    2012

    Γ΄ τρίμηνο

    2012

    ∆΄ τρίμηνο

    2012

    Α΄ τρίμηνο

    2013

    Β΄ τρίμηνο

    2013

    Γ΄ τρίμηνο

    2013

    ∆΄ τρίμηνο

    2013

    ΣΥΝΟΛΟ 586,8 594,0 621,9 712,1 792,6 810,8 878,3 1.025,9 1.120,1 1.168,8 1.230,9 1.295,5 1.355,2 1.350,4 1.345,4 Εχει βρει μία εργασία που θα αναλάβει αργότερα 5,3 4,4 6,2 8,7 8,8 6,6 6,2 6,7 7,2 9,8 10,6 10,9 12,1 7,6 7,7 ∆εν άρχισε ακόμη να αναζητάεργασία 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

    Λιγότερο από 1 μήνα 27,6 28,5 30,4 41,5 39,9 28,5 32,4 40,4 37,5 33,2 31,3 40,1 35,2 28,5 30,1

    1 - 2 μήνες 88,8 74,7 84,6 107,0 108,1 91,7 102,8 122,3 120,2 105,1 104,1 98,2 92,9 80,5 74,9

    3 - 5 μήνες 105,1 92,3 87,2 96,4 130,9 119,0 115,7 131,3 145,4 129,7 127,1 128,7 143,9 124,6 102,1

    6 - 11 μήνες 98,5 110,5 112,4 118,8 135,4 152,7 153,9 165,0 177,4 201,8 187,1 171,0 182,4 206,8 175,0

    12 μήνες και άνω 261,6 283,6 301,0 339,7 369,6 412,4 467,2 560,3 632,5 689,3 770,7 846,6 888,7 902,5 955,5

    ΝΕΟΙ 138,3 141,5 147,2 167,1 180,8 199,5 215,8 245,9 266,4 272,8 303,6 310,8 309,1 310,2 313,2

    Ποσοστό (%) Νέων Ανέργων 23,6 23,8 23,7 23,5 22,8 24,6 24,6 24,0 23,8 23,3 24,7 24,0 22,8 23,0 23,3

    Ποσοστό (%) Μακροχρόνια Ανέργων 44,6 47,7 48,4 47,7 46,6 50,9 53,2 54,6 56,5 59,0 62,6 65,3 65,6 66,8 71,0

    A0101_SJO01_TS_QQ_01_1998_03_2013_06_F_GR:Τ6_ΑΝΕΡ_9811

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 9 -

    Τον πίνακα της προηγούμενης σελίδας μπορεί να τον κατανοήσουμε καλύτερα με την

    χρήση διαγραμμάτων. Τα διαγράμματα αυτά έγιναν με λογισμικό τύπου spreadsheet,

    όπως εν προκειμένω το MS Excel. Επιλέγω τι θέλω να δω. Εν προκειμένω θέλω να

    δω πρώτα πως εξελίχθηκε η ανεργία στα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Θέλω επίσης

    να δω πως εξελίχθηκε η ανεργία των νέων και των μακροχρόνια ανέργων. Το πρώτο

    διάγραμμα δείχνει πως εξελίχθηκε ο αριθμός των ανέργων στο σύνολο καθώς και των

    νέων και των μακροχρόνια (δηλ., πάνω από 12 μήνες) ανέργων. Παρατηρούμε τη

    ραγδαία άνοδο της ανεργίας στα χρόνια της κρίσης.

    Αν ήθελα όμως να δω αν μειώνεται το ποσοστό των νέων ή των μακροχρόνια

    ανέργων στους ανέργους μαζί με την ανεργία θα πρέπει να χρησιμοποιήσω τα

    ποσοστά ανεργίας των ομάδων αυτών. Το επόμενο διάγραμμα δείχνει την εξέλιξη

    του ποσοστού των νέων και των μακροχρόνια ανέργων επί του συνόλου των ανέργων

    για το ίδιο χρονικό διάστημα. Παρατηρείστε ότι το ποσοστό ανεργίας εμφανίζεται

    στον δεξιό άξονα και οι δυο άλλες μεταβλητές στον αριστερό.

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 10 -

    Παρατηρούμε τώρα ότι το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων αυξάνει όσο

    συνεχίζεται η ανεργία (πάνω από το 70% των ανέργων είναι άνεργοι πάνω από ένα

    χρόνο) ενώ μειώνεται το ποσοστό των ανέργων που είναι νέοι. Αυτό δεν σημαίνει ότι

    μειώθηκε η ανεργία των νέων: κάθε άλλο! Απλά το 1998 οι μισοί περίπου άνεργοι

    ήταν νέοι, αλλά μετά την κρίση, όταν έχει γενικευθεί η ανεργία, το ποσοστό των

    ανέργων που είναι νέοι έχει πέσει.

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 11 -

    Ένα άλλο παράδειγμα χρονολογικής σειράς σε ημερήσια βάση είναι η διαμόρφωση

    της τιμής μιας μετοχής. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει την εξέλιξη της τιμής της

    μετοχής της Εθνικής Τράπεζας το τελευταίο δωδεκάμηνο.

    Εξέλιξη της τιμής και του όγκου της μετοχής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος στο

    Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών στην περίοδο 12/10/2008-12/10/2009.

    Πηγή: www.in.gr

    Στο πάνω τμήμα του διαγράμματος φαίνεται η εξέλιξη της τιμής της μετοχής σε

    ράβδους. Το εύρος της κάθε ράβδου δείχνει την ανώτατη και την κατώτατη τιμή της

    μετοχής σε ευρώ μέσα στην συγκεκριμένη ημέρα διαπραγμάτευσης. Η μικρή

    οριζόντια γραμμή στα δεξιά δείχνει την τιμή κλεισίματος και στα αριστερά την τιμή

    που άνοιξε η μετοχή. Το κάτω μέρος του διαγράμματος δείχνει τον όγκο της μετοχής,

    δηλ. πόσα τεμάχια διαπραγματεύθηκαν μέσα στην ημέρα. Πάνω από το διάγραμμα

    φαίνεται η τιμή ανοίγματος (Ο, Open), η ανώτατη τιμή μέσα στην ημέρα (H, High) η

    κατώτατη τιμή (L, Low), η τιμή κλεισίματος (C, Close) και ο όγκος (V, Volume).

    Άρα στο διάγραμμα αυτό για κάθε μέρα διαπραγμάτευσης έχω πέντε παρατηρήσεις

    (O, H, L, C, V).

    Συγκρίνετε το παραπάνω διάγραμμα που αφορούσε το 2009 με το τι συνέβη στην

    τιμή της Εθνικής Τράπεζας την τελευταία πενταετία. Το παρακάτω διάγραμμα είναι

    από την 7/1/2014 της εφημερίδας Financial Times.

    http://www.in.gr/

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 12 -

    Πηγή: Financial Times 7/1/2014.

    Μια χρονολογική σειρά θεωρητικά μπορεί να αφορά ακόμα και διάστημα μικρότερο

    μιας μέρας. Παράδειγμα: η διαμόρφωση της τιμής μιας μετοχής κατά την διάρκεια

    της διαπραγμάτευσης από τις 10:30 π.μ. μέχρι το κλείσιμο στις 5:30 μ.μ.

    Εξέλιξη της τιμής και του όγκου της κοινής μετοχής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος

    στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών στην συνεδρία της 7/4/2014.

    Πηγή: www.in.gr

    http://www.in.gr/

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 13 -

    Στο πιο πάνω διάγραμμα βλέπω πως εξελίχθηκε η τιμής της μετοχής της ΕΤΕ μέσα

    στην συνεδρία, λεπτό προς λεπτό. Για το λόγο αυτό στον οριζόντιο άξονα μετράω

    ώρες. Στο κάτω μέρος του διαγράμματος είναι η διαμόρφωση του όγκου των

    συναλλαγών σε χιλιάδες τεμάχια.

    Στις χρονολογικές σειρές η σειρά με την οποίαν παρουσιάζονται τα δεδομένα

    είναι σημαντική διότι πρόκειται για διαδοχικές χρονικές περιόδους. Επίσης

    παρατηρώντας την γραφική παράσταση μιας χρονοσειράς αντιλαμβάνομαι αν υπάρχει

    κάποια τάση (αγγλ. trend) στα δεδομένα μου – αν δηλαδή η μεταβλητή τείνει να

    αυξάνει ή να μειώνεται – αν υπάρχει κυκλικότητα ή εποχικότητα, κλπ.

    2.2 Διαστρωματικά δεδομένα (cross-sectional data)

    Ta διαστρωματικά δεδομένα καταγράφουν για μια συγκεκριμένη

    χρονική στιγμή ή περίοδο τις τιμές μιας μεταβλητής για διαφορετικές

    οικονομικές μονάδες ή σύνολα μονάδων.

    Οι οικονομικές μονάδες μπορεί να είναι άτομα, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, χώρες,

    γεωγραφικά διαμερίσματα, κλπ.

    Παραδείγματα διαστρωματικών δεδομένων

    Παράδειγμα 1

    Μέσες ετήσιες ακαθάριστες αποδοχές αρρένων εργαζομένων στην βιομηχανία

    και τις υπηρεσίες με πλήρη απασχόληση που εργάζονται σε επιχειρήσεις με 10 ή

    περισσότερους εργαζόμενους στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2009 σε

    ευρώ.

    Πηγή: Eurostat

    [Από τον δικτυακό τόπο http://ec.europa.eu/eurostat Code: tps00175 ]

    Οι αναφερόμενες αποδοχές αφορούν μετρητά σε ευρώ που πληρώθηκαν

    απευθείας στους εργαζόμενους που απασχολούνται στην βιομηχανία και στις

    υπηρεσίες σε επιχειρήσεις με προσωπικό μεγαλύτερο των 10 ατόμων πριν από

    φόρους και κρατήσεις μέσα σε ένα έτος. Επέλεξα το 2009 διότι είναι το τελευταίο

    έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για την Ελλάδα.

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 14 -

    Βουλγαρία 4.519

    Ρουμανία 5.753

    Λεττονία 9.377

    Ουγγαρία 10.157

    Σλοβακία 11.299

    Πορτογαλία 18.955

    Μάλτα 19.922

    Ισπανία 28.265

    Ελλάδα 31.246

    Σουηδία 36.006

    Γαλλία 37.094

    ΗΒ 40.919

    Φινλανδία 42.855

    Γερμανία 43.400

    Ολλανδία 46.687

    Ιρλανδία 50.577

    Δανία 59.119

    Τα στοιχεία αυτά μπορούμε να τα παρουσιάσουμε γραφικά σε ένα bar chart

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 15 -

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 16 -

    Παράδειγμα 2

    Ποσοστό (%) ανεργίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνδεδεμένες

    χώρες και χώρες αναφοράς τον Σεπτέμβριο του 2013

    Harmonised unemployment rate by sex - age group 25-74

    Total geo\time 2013M09

    Euro area (changing composition) 10,9 Euro area (17 countries) 10,9 Euro area (16 countries) 10,9 EU (28 countries) 9,6 EU (27 countries) 9,5 EU (15 countries) 9,8 Belgium 7,5 Bulgaria 12 Czech Republic 6,1 Denmark 5,8 Germany 4,9 Estonia 7,9 Ireland 11,3 Greece 25,6 Spain 24,2 France 9,5 Croatia 13,9 Italy 10,5 Cyprus 14,2 Latvia 10,6 Lithuania 10,4 Luxembourg 4,9 Hungary 8,8 Malta 5,2 Netherlands 6,1 Austria 4,3 Poland 8,6 Portugal 14,1 Romania 5,9 Slovenia 9,1 Slovakia 12,4 Finland 6,5 Sweden 5,8 United Kingdom 5,2 Iceland 4,3 Norway 2,6 Turkey : United States 6 :=not available

    : Source of Data: Eurostat

    Last update: 18.12.2013 Date of extraction: 18 Dec 2013 23:18:22 MET

    Code: teilm022

    Τα δεδομένα δείχνουν την ανεργία στις χώρες της ΕΕ, στις χώρες που της διέπει

    ειδικό καθεστώς σύνδεσης και χώρες αναφοράς. η κατάταξη είναι κατά φθίνουσα

    τάξη του ποσοστού της συνολικής ανεργίας.

    Ο ορισμός της ανεργίας αναφέρεται στα αγγλικά ως

    Short Description: The unemployment rate represents unemployed persons, based on

    International Labour Office (ILO) definition, as a percentage of the labour force,

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 17 -

    which here refers to the total number of employed and unemployed persons aged 25

    to 74. Unemployed persons comprise here persons aged 25 to 74 who:

    - are without work;

    - are available to start work within the next two weeks;

    - and have been actively seeking work in the past four weeks or had already found a

    job to start within the next three months.

    Data are presented in seasonally adjusted form.

    Τα στοιχεία αυτά μπορούμε να τα παραστήσουμε διαγραμματικά ως

    ή και να κατασκευάσουμε ένα χάρτη στον οποίον η κωδικοποίηση με χρώματα να

    αφορά ένα ορισμένο εύρος ανεργίας όπως στο παρακάτω διάγραμμα.

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 18 -

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 19 -

    Παράδειγμα 3

    Συνολικές δαπάνες για εκπαιδευτικά ιδρύματα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

    στις χώρες του ΟΟΣΑ ανά φοιτητή σε ισοδύναμα δολάρια ΗΠΑ.

    Πηγή: ΟΟΣΑ, Education at a Glance: OECD Indicators, 2008 edition, Πίνακας Β2.1a

    Χώρα ΟΟΣΑ

    Δαπάνες ανά φοιτητή σε

    ισοδύναμα US $

    Τριτοβάθμια εκπαίδευση

    ΗΠΑ 24.370

    Ελβετία 21.734

    Σουηδία 15.946

    Νορβηγία 15.552

    Δανία 14.959

    Αυστρία 14.775

    Αυστραλία 14.579

    Ολλανδία 13.883

    Ηνωμένο Βασίλειο 13.506

    Γερμανία 12.446

    Ιαπωνία 12.326

    Φιλανδία 12.285

    Βέλγιο 11.960

    Γαλλία 10.995

    Ιρλανδία 10.468

    Νέα Ζηλανδία 10.262

    Ισπανία 10.089

    Ισλανδία 9.474

    Πορτογαλία 8.787

    Ιταλία 8.026

    Κορέα 7.606

    Τσεχία 6.649

    Μεξικό 6.402

    Ουγγαρία 6.244

    Ελλάδα 6.130

    Σλοβακία 5.783

    Πολωνία 5.593

    ΟΟΣΑ μέσος όρος 11.512

    Το παρακάτω διάγραμμα συνοψίζει τα δεδομένα:

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 20 -

    Παρατηρείστε ότι στα διαγράμματα αυτά οι χώρες κατατάχτηκαν κατά φθίνουσα ή

    αύξουσα τάξη του μετρούμενου μεγέθους εκτός από τις περιπτώσεις εκείνες που

    κάποιες ομάδες είναι ξεχωριστές, όπως οι με ειδικό καθεστώς χώρες της ΕΕ..

    Παράδειγμα 4

    Αποδόσεις κρατικών ομολόγων δεκαετούς διάρκειας την 18/12/2013

    Πηγή: Financial Times

    Δαπάνες για εκπαιδευτικά ιδρύματα ανά φοιτητή στις χώρες του ΟΟΣΑ 2005: Τριτοβάθμια εκπαίδευση

    0

    5.000

    10.000

    15.000

    20.000

    25.000

    ΗΠΑ

    Ελβ

    ετία

    Σουη

    δία

    Νορ

    βηγία

    Δαν

    ία

    Αυσ

    τρία

    Αυσ

    τραλ

    ία

    Ολλ

    ανδία

    Ηνω

    μένο

    Βασ

    ίλειο

    Γερμ

    ανία

    Ιαπωνία

    Φιλαν

    δία

    Βέλ

    γιο

    Γαλλ

    ία

    Ιρλα

    νδία

    Νέα

    Ζηλ

    ανδία

    Ισπαν

    ία

    Ισλα

    νδία

    Πορ

    τογα

    λία

    Ιταλ

    ία

    Κορ

    έα

    Τσεχ

    ία

    Μεξ

    ικό

    Ουγ

    γαρί

    α

    Ελλ

    άδα

    Σλοβ

    ακία

    Πολ

    ωνία

    ΟΟΣΑ

    μέσ

    ος ό

    ρος

    Ισο

    δύ

    να

    μα

    δο

    λά

    ρια

    Ηπ

    Α

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 21 -

    Στα διαστρωματικά δεδομένα, αντίθετα με τις χρονολογικές σειρές – δεν μας

    ενδιαφέρει η σειρά με την οποία εμφανίζονται τα δεδομένα. Μπορούμε όμως να

    αποκτήσουμε μία αντίληψη για τα διαστρωματικά δεδομένα κατασκευάζοντας ένα

    ιστόγραμμα που να μας δείχνει την στατιστική τους κατανομή. Για παράδειγμα, αν τα

    διαστρωματικά δεδομένα είναι βαθμοί φοιτητών στις εξετάσεις του μαθήματος «Αρχές Οικονομικής Ανάλυσης Ι» στις εξετάσεις του Σεπτεμβρίου 2008 μπορούμε να

    αποκτήσουμε μια αντίληψη από τα αρχικά δεδομένα που βρίσκονται στους καταλόγους της

    γραμματείας του Τμήματος κατασκευάζοντας μια στατιστική κατανομή και στη συνέχεια

    δημιουργώντας το αντίστοιχο διάγραμμα.

    2.3 Panel data

    Πολλές φορές μας ενδιαφέρει να δούμε πώς εξελίχθηκαν στον χρόνο οι μετρήσεις για

    διαφορετικές μονάδες. Στην περίπτωση αυτή μία διάσταση δεν είναι αρκετή. Για τον

    λόγο αυτό χρησιμοποιούμε τα λεγόμενα panel data.

    Τα panel data μας δείχνουν τις τιμές μιας μεταβλητής για διαφορετικές

    οικονομικές μονάδες ή σύνολα μονάδων σε διαδοχικές χρονικές περιόδους

    Άρα τα panel data έχουν τουλάχιστον δύο διαστάσεις (εκ των οποίων η μία είναι ο

    χρόνος). Συνήθως όμως έχουμε πολυδιάστατα panel data. Εφαρμογές αυτού του

    τύπου έχουμε όταν παρακολουθούμε την εξέλιξη στον χρόνο μεταβλητών που

    αφορούν σε έναν αριθμό ατόμων που αποτελούν το panel. Έτσι αν έχουμε Τ

    χρονικές περιόδους 1,2,...,t T και Ν μονάδες ή άτομα 1,2,...,i N κάθε

    παρατήρηση στο σύνολο δεδομένων μας θα είναι itX το οποίο μπορεί να είναι και

    διάνυσμα αν μετράμε περισσότερες διαστάσεις.

    Ιστόγραμμα συχνότητας βαθμολογίας στις εξετάσεις Σεπτ. 08 του

    μαθήματος Αρχες Οικονομικής Ανάλυσης Ι

    0%

    5%

    10%

    15%

    20%

    25%

    0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

    Βαθμός

    % φ

    οιτ

    ητώ

    ν π

    ου

    έλ

    αβ

    αν

    το

    ν β

    αθμ

    ό

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 22 -

    Παράδειγμα

    Ποσοστό ανεργίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνδεδεμένες χώρες και

    χώρες αναφοράς ανά μήνα από τον Δεκέμβριο του 2012 έως τον Οκτώβριο του

    2013.

    Harmonised unemployment rate by sex - age group 25-74

    Total geo\time 2012M12 2013M01 2013M02 2013M03 2013M04 2013M05 2013M06 2013M07 2013M08 2013M09 2013M10

    Euro area (changing composition) 10,6 10,8 10,8 10,8 10,8 10,9 10,9 10,9 10,9 10,9 10,9 Euro area (17

    countries) 10,6 10,8 10,8 10,8 10,8 10,9 10,9 10,9 10,9 10,9 10,9 Euro area (16

    countries) 10,6 10,8 10,8 10,8 10,9 10,9 10,9 10,9 10,9 10,9 10,9 EU (28

    countries) 9,4 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,6 9,5 EU (27

    countries) 9,4 9,5 9,5 9,6 9,6 9,6 9,5 9,5 9,5 9,5 9,5 EU (15

    countries) 9,6 9,8 9,8 9,8 9,8 9,8 9,8 9,8 9,8 9,8 9,8 Belgium 6,8 6,9 7 7,1 7,1 7,2 7,2 7,4 7,5 7,5 7,6 Bulgaria 11,4 11,6 11,8 11,8 11,8 11,7 11,8 11,9 11,9 12 12,1 Czech Republic 6,2 6,3 6,3 6,3 6,2 6,2 6 6,1 6 6,1 6 Denmark 6,2 6,4 6,2 6,1 6 5,8 5,6 5,9 5,9 5,8 5,6 Germany 5,1 5,1 5,1 5,1 5,1 5 5 5 4,9 4,9 4,9 Estonia 8,7 8,6 8 7,6 7,3 7,4 7,3 7,3 7,7 7,9 : Ireland 12,3 12,1 12 12,1 12,2 12,3 12,1 11,7 11,4 11,3 11,2 Greece 24 24,3 24,4 24,7 25,1 25,4 25,4 25,3 25,4 25,6 : Spain 23,8 24 24,1 24,1 24,1 24,1 24,1 24,2 24,2 24,2 24,3 France 9 9,1 9,2 9,2 9,2 9,3 9,4 9,4 9,5 9,5 9,4 Croatia 14,4 13,9 13,6 13,4 13,5 13,5 13,6 13,6 13,7 13,9 14,3 Italy 9,5 10 10 10 10,2 10,2 10,2 10,5 10,5 10,5 : Cyprus 11,7 12,1 12,4 12,6 13,3 13,5 13,7 13,5 13,9 14,2 14,4 Latvia 13,2 11,6 11,6 11,6 10,5 10,5 10,5 10,6 10,6 10,6 : Lithuania 11,7 11,8 11,6 11,4 11 10,8 10,9 10,5 10,6 10,4 10 Luxembourg 4,5 4,5 4,5 4,6 4,7 4,8 4,9 5 4,9 4,9 4,9 Hungary 9,7 9,8 9,7 9,3 9,2 9,1 9 8,9 8,8 8,8 : Malta 5,1 5,2 5,1 5,1 5,1 5,3 5,3 5,2 5,1 5,2 5,2 Netherlands 5 5,2 5,4 5,6 5,7 5,9 6 6,1 6,2 6,1 6,2 Austria 4 4,2 4,4 4,3 4,3 4 3,9 4,1 4,4 4,3 4 Poland 8,7 8,9 9 9 9 8,9 8,8 8,7 8,6 8,6 8,6 Portugal 15,6 15,8 15,7 15,6 15,5 15,2 14,9 14,6 14,4 14,1 13,9 Romania 5,3 5,6 5,7 5,8 6 5,9 6,1 5,9 5,9 5,9 5,9 Slovenia 8,8 9,4 9,8 9,8 9,6 9,4 9,2 9,2 9,3 9,1 8,9 Slovakia 12,6 12,5 12,4 12,4 12,4 12,5 12,5 12,4 12,4 12,4 12,4 Finland 6,3 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,4 6,5 6,5 Sweden 5,7 5,6 5,8 5,8 5,8 5,6 5,7 5,6 5,6 5,8 5,8 United

    Kingdom 5,5 5,7 5,6 5,6 5,6 5,5 5,5 5,5 5,4 5,2 : Iceland 4,4 4,4 4,4 4,4 4,4 4,4 4,4 4,4 4,3 4,3 4,3 Norway 2,6 2,6 2,5 2,7 2,7 2,6 2,5 2,6 2,6 2,6 : Turkey 6,9 6,8 6,7 6,9 7 7,2 7,1 7,4 7,5 : : United States 6,5 6,5 6,3 6,2 6,1 6,1 6,2 6,1 6 6 6,1 :=not available

    : Source of Data: Eurostat

    Last update: 18.12.2013

    Date of

    extraction: 18 Dec 2013 23:18:22 MET

    Εδώ έχουμε και χρονολογική σειρά για κάθε χώρα ξεχωριστά και διαστρωματικά

    δεδομένα για κάθε μήνα ξεχωριστά.

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 23 -

    2.4 Αριθμοδείκτες

    Συχνά δεν μας ενδιαφέρει η απόλυτη τιμή ενός μεγέθους αλλά η εξέλιξη του ανεξάρ-

    τητα από την μονάδα μέτρησής του, είτε στον χρόνο είτε σε σχέση με άλλες μεταβλη-

    τές. Πολλές φορές αυτό διευκολύνει την σύγκριση με άλλα μεγέθη και κατασκευά-

    ζουμε αριθμοδείκτες παράλληλα με τα πρωτογενή στοιχεία. Άλλες φορές πάλι το

    πρωτογενές μέγεθος δεν έχει καμία σημασία και ο αριθμοδείκτης γίνεται το πρωτογε-

    νές μέγεθος. Γενικά:

    Ο αριθμοδείκτης εκφράζει τα στοιχεία σε σύγκριση με δεδομένη τιμή βάσης.

    Πάρτε το παράδειγμα δύο χρονολογικών σειρών: η πρώτη είναι η μέση ετήσια τιμή

    του ασημιού σε δολάρια ΗΠΑ του τιμές του έτους 1998 (98$) ανά μετρικό τόνο κατά

    την περίοδο 1900-2011 και η δεύτερη σειρά είναι η εξέλιξη της τιμής του χαλκού

    πάλι σε δολάρια ΗΠΑ του 1998 (98$) ανά μετρικό τόνο κατά την ίδια περίοδο

    Ο πίνακας μας είναι:

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 24 -

    Μέσες ετήσιες τιμές ασημιού και χαλκού σε δολάρια ΗΠΑ 1998 (98$) ανά

    μετρικό τόνο για τα έτη 1900-2011

    Πηγή: U.S. Geological Survey, Data Series 140, Historical Statistics for Mineral and

    Material Commodities in the United States

    Πως μπορούμε να συγκρίνουμε την εξέλιξη των δύο μεγεθών;

    Year

    Copper

    Unit value

    (98$/t)

    Silver

    Unit value

    (98$/t)

    1900 7.000 390.000 1940 2.960 131.000 1980 4.420 1.312.000

    1901 7.000 380.000 1941 2.930 125.000 1981 3.330 606.200

    1902 4.800 320.000 1942 2.650 122.000 1982 2.710 431.700

    1903 5.300 320.000 1943 2.500 136.000 1983 2.760 601.900

    1904 5.100 340.000 1944 2.450 134.000 1984 2.310 410.800

    1905 6.300 360.000 1945 2.410 152.000 1985 2.240 299.200

    1906 7.700 390.000 1946 2.580 214.000 1986 2.170 261.500

    1907 7.700 370.000 1947 3.420 169.000 1987 2.610 323.300

    1908 5.300 310.000 1948 3.320 161.000 1988 3.660 289.300

    1909 5.300 300.000 1949 2.940 159.000 1989 3.800 232.500

    1910 5.000 300.000 1950 3.210 161.000 1990 3.380 193.300

    1911 4.900 300.000 1951 3.400 179.000 1991 2.890 155.400

    1912 6.200 340.000 1952 3.310 168.000 1992 2.750 147.200

    1913 5.630 323.000 1953 3.910 167.000 1993 2.280 156.000

    1914 4.760 294.000 1954 4.000 166.000 1994 2.690 187.000

    1915 6.180 264.000 1955 5.040 174.000 1995 3.260 177.100

    1916 9.360 322.000 1956 5.540 175.000 1996 2.500 173.400

    1917 8.190 344.000 1957 3.840 170.000 1997 2.400 159.700

    1918 5.890 340.000 1958 3.280 162.000 1998 1.730 178.000

    1919 3.780 340.000 1959 3.820 163.000 1999 1.640 165.000

    1920 3.140 267.000 1960 3.920 161.000 2000 1.840 152.000

    1921 2.540 184.000 1961 3.630 162.000 2001 1.560 130.000

    1922 2.900 212.000 1962 3.670 189.000 2002 1.510 135.000

    1923 3.100 199.000 1963 3.640 219.000 2003 1.670 140.000

    1924 2.790 205.000 1964 3.750 218.000 2004 2.550 186.000

    1925 2.920 207.000 1965 4.020 215.000 2005 3.190 197.000

    1926 2.840 183.000 1966 3.990 208.000 2006 5.610 302.000

    1927 2.690 171.000 1967 4.100 243.000 2007 5.690 339.000

    1928 3.110 178.000 1968 4.260 323.000 2008 5.330 365.000

    1929 3.850 162.000 1969 4.650 255.900 2009 4.040 359.000

    1930 2.860 120.000 1970 5.380 238.900 2010 5.740 485.000

    1931 1.980 99.900 1971 4.620 200.600 2011 6.490 819.000

    1932 1.520 107.000 1972 4.420 210.500

    1933 2.020 141.000 1973 4.810 301.900

    1934 2.330 188.000 1974 5.630 500.600

    1935 2.330 245.000 1975 4.290 430.500

    1936 2.520 170.000 1976 4.390 400.500

    1937 3.350 164.000 1977 3.960 399.600

    1938 2.610 160.000 1978 3.630 433.800

    1939 2.900 147.000 1979 4.570 800.900

    COPPER AND SILVER STATISTICS

    U.S. GEOLOGICAL SURVEY

    [All values are in metric tons (t)]

    Last modification: November 8, 2012

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 25 -

    Κατασκευάζουμε έναν αριθμοδείκτη με χρονολογία βάσης το 1900 και θέτουμε τιμή

    1900 =100. Οι υπόλοιπες τιμές του αριθμοδείκτη υπολογίζονται αν διαιρέσουμε την

    τιμή του αντίστοιχου μήνα με αυτήν του μήνα βάσης και το πολλαπλασιάσουμε επί

    100. Τα στοιχεία μας τώρα γίνονται:

    Έτσι μπορούμε να δούμε πως εξελίχθηκε διαχρονικά η τιμή των δύο μετάλλων.

    Πρώτα σε πίνακα

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 26 -

    Δείκτης μέσων ετησίων τιμών ασημιού και χαλκού

    σε 98$t για τα έτη 1900-2011

    Year

    Copper

    Unit value

    (98$/t)

    Index

    1900=100

    Silver

    Unit value

    (98$/t)

    Index

    1900=100

    1900 100 100 1940 42 34 1980 63 336

    1901 100 97 1941 42 32 1981 48 155

    1902 69 82 1942 38 31 1982 39 111

    1903 76 82 1943 36 35 1983 39 154

    1904 73 87 1944 35 34 1984 33 105

    1905 90 92 1945 34 39 1985 32 77

    1906 110 100 1946 37 55 1986 31 67

    1907 110 95 1947 49 43 1987 37 83

    1908 76 79 1948 47 41 1988 52 74

    1909 76 77 1949 42 41 1989 54 60

    1910 71 77 1950 46 41 1990 48 50

    1911 70 77 1951 49 46 1991 41 40

    1912 89 87 1952 47 43 1992 39 38

    1913 80 83 1953 56 43 1993 33 40

    1914 68 75 1954 57 43 1994 38 48

    1915 88 68 1955 72 45 1995 47 45

    1916 134 83 1956 79 45 1996 36 44

    1917 117 88 1957 55 44 1997 34 41

    1918 84 87 1958 47 42 1998 25 46

    1919 54 87 1959 55 42 1999 23 42

    1920 45 68 1960 56 41 2000 26 39

    1921 36 47 1961 52 42 2001 22 33

    1922 41 54 1962 52 48 2002 22 35

    1923 44 51 1963 52 56 2003 24 36

    1924 40 53 1964 54 56 2004 36 48

    1925 42 53 1965 57 55 2005 46 51

    1926 41 47 1966 57 53 2006 80 77

    1927 38 44 1967 59 62 2007 81 87

    1928 44 46 1968 61 83 2008 76 94

    1929 55 42 1969 66 66 2009 58 92

    1930 41 31 1970 77 61 2010 82 124

    1931 28 26 1971 66 51 2011 93 210

    1932 22 27 1972 63 54

    1933 29 36 1973 69 77

    1934 33 48 1974 80 128

    1935 33 63 1975 61 110

    1936 36 44 1976 63 103

    1937 48 42 1977 57 102

    1938 37 41 1978 52 111

    1939 41 38 1979 65 205

    COPPER AND SILVER STATISTICS

    U.S. GEOLOGICAL SURVEY

    [All values are in metric tons (t)]

    Last modification: November 8, 2012

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 27 -

    Και ύστερα σε διάγραμμα.

    Δείκτης Τιμών Καταναλωτή

    Ένας κλασικός αριθμοδείκτης είναι ο λεγόμενος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή, με τον

    οποίο μετράμε την εξέλιξη του επιπέδου των τιμών. Αυτός καταρτίζεται από την

    ΕΛ.ΣΤΑΤ. με βάση τον οικογενειακό προϋπολογισμό των νοικοκυριών [«το καλάθι

    της νοικοκυράς»] και σταθμίζει βασικές κατηγορίες δαπάνης, π.χ., «διατροφή»

    «ένδυση-υπόδηση», «στέγαση», κλπ. και μέσα σε κάθε κατηγορία έχει υποκατηγορίες

    οι οποίες εξειδικεύονται στο τέλος με συγκεκριμένα αγαθά των οποίων οι τιμές

    συλλέγονται από ειδικά συνεργεία τιμοληψίας σε μηνιαία βάση. Είναι φυσικό ότι τα

    αγαθά που περιλαμβάνονται σε αυτό το «καλάθι» δεν είναι σταθερά και ότι οι

    συντελεστές στάθμισης και τα αγαθά αλλάζουν, πάντα όμως με συγκεκριμένη

    μεθοδολογία και όχι συχνά.

    Μια «φωτογραφία» αυτής της στάθμισης μπορείτε να δείτε στο παρακάτω διάγραμμα

    0

    50

    100

    150

    200

    250

    300

    350

    400

    1900 1920 1940 1960 1980 2000

    Ind

    ex

    Copper Unit value (98$/t) Index 1900=100 Silver Unit value (98$/t) Index 1900=100

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 28 -

    Για να δείτε τις σχετικές χρονοσειρές του ΔΤΚ πηγαίνετε στον δικτυακό τόπο της

    ΕΛ.ΣΤΑΤ. στην ιστοσελίδα

    http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-themes?p_param=A0515

    Ένας άλλος δείκτης είναι ο Γενικός Δείκτης Τιμών του Χρηματιστηρίου

    Αθηνών. Έχει ως ημερομηνία βάσης=100 την 31/12/1980 και αποτελείται από τις 60

    μεγαλύτερες μετοχές της κατηγορίας μεγάλης κεφαλαιοποίησης του Χρηματιστηρίου

    Αξιών Αθηνών (www.ase.gr). Η στάθμιση του δείκτη είναι ως προς την

    κεφαλαιοποίηση των εταιρειών. Η κεφαλαιοποίηση εκφράζεται ως το γινόμενο του

    αριθμού μετοχών επί την τιμή της μετοχής. Ο δείκτης αναθεωρείται δυο φορές τον

    χρόνο (Απρίλιο και Οκτώβριο) όπου κάποιες εταιρείες διαγράφονται από τον δείκτη

    και κάποιες άλλες εισάγονται. Δεν είναι όλοι οι χρηματιστηριακοί δείκτες

    σταθμισμένοι σύμφωνα με την κεφαλαιοποίηση. Ο παλαιότερος δείκτης, o DJIA

    (Dow Jones Industrial Average Index) του Χρηματιστηρίου Αξιών της Νέας Υόρκης

    ο οποίος ξεκίνησε τον Μάιο του 1896 αποτελεί το αριθμητικό άθροισμα5 των τιμών

    30 μετοχών των μεγαλύτερων εταιρειών σε σημαντικούς κλάδους της οικονομίας.

    Αντίθετα ο δείκτης S&P 500 (Standard & Poor 500) περιλαμβάνει τις 500 με-

    γαλύτερες εταιρείες σταθμισμένες με την κεφαλαιοποίησή τους. Οι

    χρηματιστηριακοί δείκτες μεταβάλλονται. Για παράδειγμα στις 22/9/2008 η Wall

    5 Στην πραγματικότητα είναι λίγο πιο πολύπλοκο από αυτό. Δες π.χ., το λήμμα στη Wikipedia

    http://en.wikipedia.org/wiki/Dow_Jones_Industrial_Average

    http://www.ase.gr/

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 29 -

    Street Journal που είναι υπεύθυνη για την κατασκευή του Dow Jones αποφάσισε να

    βγάλει από τον δείκτη την ασφαλιστική AIG η οποία περιήλθε στην ιδιοκτησία της

    Αμερικανικής κυβέρνησης και να βάλει στη θέση της την Kraft Foods εταιρεία

    τροφίμων.

    Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει την εξέλιξη του Γενικού Δείκτη του ΧΑΑ το

    δωδεκάμηνο 12/10/2008-12/10/2009.

    Πηγή: www.in.gr

    Συγκρίνετέ το τώρα με το αντίστοιχο διάγραμμα ένα χρόνο πριν (8/10/2007-

    8/10/2008).

    http://www.in.gr/

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 30 -

    Μια πρόχειρη αντιπαραβολή των δύο διαγραμμάτων θα δημιουργούσε την εντύπωσε

    ότι το 2009 είχαμε ανάκαμψη. Κοιτάξτε όμως προσεκτικά τα δύο διαγράμματα και

    ιδιαίτερα τον κάθετο άξονα. Στο τελευταίο διάγραμμα ο άξονας ξεκίναγε από τις

    2.500 μονάδες και ξεπέρναγε τις 5.000. Στο πρώτο διάγραμμα ο δείκτης κυμαίνεται

    από 1450 σε 2850 μονάδες. Ηθικό δίδαγμα: Προσέχετε πάντοτε τους άξονες, πολλές

    φορές μπορεί να σας παραπλανήσουν.

    Και για να έχετε μια εικόνα πως εξελίχθηκε ο ΓΔ την τελευταία πενταετία δείτε το

    παρακάτω διάγραμμα

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 31 -

    Πηγή: Financial Times, 18/12/2013

    Ένας δείκτης δεν αναφέρεται απαραίτητα σε χρονολογική σειρά. Μπορούμε, π.χ., να

    κατασκευάσουμε ένα δείκτη από διαστρωματικά ή panel δεδομένα. Ο παρακάτω

    πίνακας δείχνει το κατά κεφαλή ΑΕΠ των χωρών της ΕΕ, συνδεδεμένων χωρών και

    χωρών αναφοράς σε PPS (Purchasing Power Standards) δηλ., σε μέτρο αγοραστικής

    δύναμης όπου το μέσο κατά κεφαλήν ακαθάριστο προϊόν της Ευρώπης των 28 είναι

    ίσο με 100. Εδώ παρατηρείτε ότι η Ελλάδα το 2008 ήταν στο 93% του μέσου κ/κ

    ΑΕΠ της ΕΕ ενώ το 2012 έπεσε στο 75%.

    Πηγή: Eurostat

    Σύνδεσμος:

    http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=

    en&pcode=tec00114

    Στοιχεία της 15/11/2013.

    Κωδικός: tec00114

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 32 -

    GDP per capita in PPS

    Index (EU28 = 100)

    geo\time 2008 2012

    EU (28 countries) 100 100

    Euro area (17 countries) 109 108

    Belgium 116 120

    Bulgaria 44 47

    Czech Republic 81 81

    Denmark 125 126

    Germany 116 123

    Estonia 69 71

    Ireland 132 129

    Greece 93 75

    Spain 104 96

    France 107 109

    Croatia 63 62

    Italy 104 101

    Cyprus 100 92

    Latvia 59 64

    Lithuania 64 72

    Luxembourg 264 263

    Hungary 64 67

    Malta 81 86

    Netherlands 134 128

    Austria 125 130

    Poland 56 67

    Portugal 78 76

    Romania 47 50

    Slovenia 91 84

    Slovakia 73 76

    Finland 119 115

    Sweden 124 126

    United Kingdom 114 106

    Iceland 123 115

    Norway 192 195

    Switzerland 149 158

    Montenegro 43 41

    FYROM 34 35

    Serbia 36 36

    Turkey 47 54

    Albania 26 30

    Bosnia and Herzegovina 26 29

    United States 151 152

    Japan 105 105

    Και διαγραμματικά:

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 33 -

  • Νίκος Θεοχαράκης ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ - 34 -

    Ρυθμός μεγέθυνσης

    Ο ρυθμός μεγέθυνσης είναι η ποσοστιαία μεταβολή ενός μεγέθους σε μία

    χρονική περίοδο.

    Η ποσοστιαία μεταβολή ενός μεγέθους προκύπτει ως το πηλίκο της απόλυτης

    μεταβολής ως προς την τιμή βάσης. Αν για παράδειγμα, η τιμή βάσης είναι 200 και

    το μέγεθος μεταβληθεί σε 220, η απόλυτη μεταβολή είναι 220-200=20, και η ποσο-

    στιαία μεταβολή είναι 20/200=0,1=10%. Γενικά για 1,oX X η ποσοστιαία μεταβολή

    υπολογίζεται ως 1 1 1o

    o o

    X X X

    X X

    . Έτσι αν το ΑΕΠ στην χρονική περίοδο βάσης

    είναι oX και μεταβληθεί στον επόμενο χρόνο σε 1X ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ

    είναι 1 11 (1 )oo

    Xr X X r

    X .

    Πολλές φορές μας ενδιαφέρει να υπολογίσουμε τον μέσο ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ

    για μια μεγαλύτερη χρονική περίοδο. Ας υποθέσουμε ότι οι τιμές του ΑΕΠ για n έτη

    μετά το έτος βάσης διαμορφώνονται σε 1 2, , , nX X X , και ας πάρουμε για παρά-

    δειγμα n=4. Οι τιμές που έχουμε είναι 0 1 2 3 4, , , , .X X X X X Οι αντίστοιχοι ρυθμοί

    μεγέθυνσης είναι 31 2 41 2 3 40 1 2 3

    1, 1, 1, 1.XX X X

    r r r rX X X X

    Από εδώ προκύπτει

    ότι 1 1 0 2 2 1 3 3 2 4 4 3(1 ) , (1 ) , (1 ) , (1 )X r X X r X X r X X r X κ�