Τα N ευροοικονομικά του Εθισμού

25
Τα Nευροοικονομικ ά του Εθισμού Don Ross Παν/μιο του Κέηπ Τάουν & Παν/μιο του Μπίρμινγκχαμ

description

Τα N ευροοικονομικά του Εθισμού. Don Ross Παν/μιο του Κέηπ Τάουν & Παν/μιο του Μπίρμινγκχαμ. Εθισμός ≠ κοινωνικά υπερβολική κατανάλωση. - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Τα N ευροοικονομικά του Εθισμού

Page 1: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Τα Nευροοικονομικά

του ΕθισμούDon Ross

Παν/μιο του Κέηπ Τάουν & Παν/μιο του Μπίρμινγκχαμ

Page 2: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Εθισμός ≠ κοινωνικά υπερβολική κατανάλωση

’Ολοι οι βαρείς χρήστες νικοτίνης, κοκαΐνης και ηρωίνης, πολλοί βαρείς χρήστες οινοπνευματωδών ποτών και μια μειοψηφία μεγάλων τζογαδόρων εμφανίζουν μια νευρωνική υπογραφή (σφραγίδα) εθισμού που προδικάζει συγκεκριμένες παθολογικές συμπεριφορές και μεγάλη συχνότητα υποτροπών. Κάποιοι άνθρωποι είναι πιθανόν εθισμένοι σε λιπαρές τροφές.

Δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα αυτής της νευρωνικής υπογραφής ανάμεσα στους κοινωνικά υπερβολικούς καταναλωτές, για τα ψώνια, το σεξ ή την μαριχουάνα.

Page 3: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Γιατί οι άνθρωποι βρίσκουν διασκεδαστικά τα ναρκωτικά και τον

τζόγο ;

Οι άνθρωποι πάντα απολάμβαναν τον τζόγο και τα ναρκωτικά, καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας και σε όλους τους πολιτισμούς, επομένως πρόκειται για συμπεριφορές που είναι εκφράσεις κάποιας σχετικά βασικής ανάγκης.

Μία πρωθύστερη ερώτηση : τι είναι κατ’ αρχήν «διασκεδαστικό»;

Page 4: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

2 μέρη να ψάξουμε: Συμπεριφορά : αντιδρούν όλοι οι

άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο στα «διασκεδαστικά» πράγματα;

Ο εγκέφαλος : επεξεργάζονται όλες οι αντιδράσεις σε «διασκεδαστικά» πράγματα στο ίδιο τμήμα του εγκεφάλου και / ή χρησιμοποιούνται οι ίδιοι νευροχημικοί παράγοντες (νευροδιαβιβαστές);

Page 5: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

“Ευχαρίστηση” ≠ “ανταμοιβή”

Συμπεριφορά: οι άνθρωποι μαθαίνουν να παραβλέπουν εύκολα τις πηγές ευχάριστων αισθήσεων και να αναζητούν ενδιαφέρουσες, αλλά όχι-ωραίες, ακόμα και επώδυνες αισθήσεις (καυτό φαγητό, εντατική σωματική άσκηση, τρομακτικές ταινίες, κλπ). Αλλά βρίσκουν εξαιρετικά δύσκολο να μάθουν ν’ αποφεύγουν τα “ενδιαφέροντα” ερεθίσματα.

Σκεφθείτε : προσπαθήστε να μην ξύνεστε ενώ έχετε φαγούρα ή να μη σας ενοχλεί ένας θόρυβος που διασπά την προσοχή σας.

Page 6: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

“Ευχαρίστηση ” ≠ “ανταμοιβή”: ο εγκέφαλος

Η ανταπόκριση στις ευχάριστες αισθήσεις λαμβάνει χώρα στον πρόσθιο προμετωπιαίο φλοιό. Σε μία δεδομένη περίσταση, ένα τέτοιο σήμα μπορεί (ή και όχι) να προσελκύσει την προσοχή ενός ατόμου μέσω της απελευθέρωσης ντοπαμίνης;

και θα μπορούσε (ή δεν θα μπορούσε) να προκαλέσει μία ισχυρή (θετική) απόκριση στην αμυγδαλή, έδρα των συγκινήσεων.

Page 7: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Ο μεσεγκέφαλος : έδρα της ανταμοιβής

Ακριβώς πάνω από την άνω υπερώα υπάρχει ένα τμήμα του εγκεφάλου πανομοιότυπο σε όλα τα θηλαστικά:

ο μεσεγκέφαλος. Συνεργώντας με τον προμετωπιαίο

φλοιό παράγει το συναίσθημα της ανταμοιβής.

Page 8: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Σε τι αποσκοπεί η ανταμοιβή Τα θηλαστικά είναι κινητικά ζώα που ψάχνουν και

βρίσκουν αυτό που χρειάζονται για να επιβιώσουν!

δεν καθόμαστε περιμένοντας να μας έρθει αυτό που χρειαζόμαστε όπως κάνουν πολλά ερπετά και μαλάκια, ούτε πηγαινοερχόμαστε ημι-τυχαία για να πέσουμε πάνω του, όπως πολλά έντομα και ψάρια.

Τα θηλαστικά είναι επίσης γνωσιακά ζώα που μαθαίνουν πού να πάνε, στο τοπικό περιβάλλον τους, για να βρουν αυτό που χρειάζονται.

Page 9: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Η ανταμοιβή σαν ενοποίηση της παρατήρησης και του

αρπάγματος Ένα σύστημα νευροδιαβιβαστών, το σύστημα

ντοπαμίνης, κάνει όλα τα παρακάτω (σαν μία ενιαία, ενοποιημένη λειτουργία):

- καλεί όλα τα άλλα συστήματα του εγκεφάλου να προσέξουν από κοινού κάτι

- πυροδοτεί το κινητικό σύστημα ν’ αναλάβει δράση ώστε να πετύχει κάτι

- επιτείνει ή ελαττώνει την προσοχή σε κάτι, ανάλογα με το πώς αυτό ανταμείβει συγκριτικά με άλλες καταστάσεις

Page 10: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Μάθηση

Επομένως πρόκειται για ένα μαθησιακό σύστημα : Μάθηση για το πού ολόκληρος ο εγκέφαλος και το σώμα πρέπει να επενδύσουν την ενέργειά τους, ώστε να είναι έτοιμα προς δράση

Page 11: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Το σύστημα ανταμοιβής ενοποιεί:

(i) τη μάθηση για το ποιες περιβαλλοντικές ενδείξεις προδικάζουν ανταμοιβή, (ii) τη μάθηση συγκριτικών αξιών ανταμοιβών, (iii) την εστίαση προσοχής σε ενδείξεις που προδικάζουν ανταμοιβές, και (iv) τη κινητοποίηση του συστήματος ώστε να δράσει με βάση αυτές τις ενδείξεις.

Page 12: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Λίγη νευροχημεία Δύο περιοχές του μεσεγκεφάλου, (VTA), (SNpc),

προωθούν την απελευθέρωση της ντοπαμίνης σαν ανταπόκριση στην περίπτωση που τους εμφανίζεται σε εκπληκτικές ποσότητες αυτό που έχουν μάθει να αναζητούν. Μία πλημμυρίδα του νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη στον επικλινή πυρήνα (NACC), λέει στο σύστημα ανταμοιβής πως ό,τι κι αν περίμενε, τελικά του δόθηκε καλύτερα από το αναμενόμενο. Αυτό ανατροφοδοτεί την ενίσχυση της μάθησης, κατευθύνει περαιτέρω την προσοχή και δίνει σήμα στον κινητικό φλοιό.

Page 13: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Μία διαδικασία, όχι τρεις Στον εγκέφαλο λοιπόν, η μάθηση μέσω προσοχής,

η κινητοποίηση σε μικροκλίμακα και η κατεύθυνση της παρόρμησης, αποτελούν μία ενιαία διαδικασία.

Δεν παρατηρούμε πρώτα κάτι, μετά αποφαινόμαστε κατά πόσον είναι περισσότερο ενδιαφέρον σε σχέση με κάτι άλλο και ύστερα αποφασίζουμε αν θα ενεργήσουμε για να το αδράξουμε ή να το εκμεταλλευθούμε. Η θετική απόκριση της ντοπαμίνης σε κάτι, συνιστά ταυτόχρονη εφαρμογή όλης της προηγούμενης διαδικασίας. Καταγράφεις τη φαγούρα ενώ ξύνεσαι, και χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια και ειδικά κόλπα για να κάνεις το πρώτο χωρίς το δεύτερο.

Page 14: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Κοροΐδο για καινοτομία Αυτές οι ιδιότητες από κοινού προδικάζουν

ένα σύστημα που θα «αιχμαλωτισθεί» από απρόβλεπτες εναλλαγές σε μικρά χρονοδιαστήματα – σκεφτείτε ένα γατάκι που παίζει με ένα κορδόνι που στριφογυρίζει. Αν το στριφογύρισμα είναι υπερβολικά προβλέψιμο το γατάκι θα βαρεθεί – και η προσοχή του θα πάει κάπου αλλού.

Page 15: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Η τζογαδόρος …

… βρίσκει ένα περιβάλλον στο οποίο μπορεί να κάνει μικρές παρορμητικές δράσεις που υπαινίσσονται με απόλυτη αξιοπιστία εκπλήξεις. Τα μοντέλα δράσης που το σύστημα ανταμοιβής της, έχει μάθει να συνδέει με την πρόβλεψη ανταμοιβής, για τα οποία απελευθερώνει επιπρόσθετη ντοπαμίνη, είναι τα μοντέλα προσέγγισης που το σύστημα ανταμοιβής παράγει, ανταποκρινόμενο στα «υπαινικτικά» ερεθίσματα! Οπότε η συμπεριφορά καθίσταται αυτόματα αυτοενισχυόμενη!

Page 16: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Η χασούρα είναι θεμελιώδης!

Αφού η ντοπαμίνη εκλύεται ανταποκρινόμενη στην έκπληξη, ο τζόγος δεν θα μπορούσε να διεγείρει το σύστημα χωρίς συχνές απώλειες (χασούρες) που πλαισιώνουν τις περιοδικές νίκες.

Αν τα μηχανήματα των καζίνο έδιναν συχνά τζάκ-ποτ, οι άνθρωποι βέβαια θα συνωστίζονταν γύρω τους- αλλά θα το θεωρούσαν δουλειά και όχι διασκέδαση !

Page 17: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Ο τζόγος είναι σαν το ξύσιμο

Επομένως : για πολλούς ανθρώπους είναι εξαιρετικά δύσκολο να μην παρατηρήσουν τις ευκαιρίες για τζόγο, να μην πλησιάσουν το μηχάνημα του παιχνιδιού, να μην τραβήξουν το μοχλό του κουλοχέρη, να μη ρίξουν το ζάρι ή να μη ρίξουν τα κότσια. Αλλά δεν υπάρχει κανένα νόημα εκτός αν κάποιος δεν βάλει πρώτα τα χρήματα του στοιχήματος.

Page 18: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Εξαρτησιογόνες ουσίες Οι εξαρτησιογόνες ουσίες απορυθμίζουν το εσωτερικό ρολόι

του μεσεγκέφαλου που προβλέπει τις χρονικές στιγμές των ανταμοιβών του. Έτσι ο εξαρτημένος από το αλκοόλ αισθάνεται συνεχώς έκπληκτος, ακόμα και όταν, για έναν εξωτερικό παρατηρητή, αυτός είναι προσκολλημένος στο συνηθισμένο του μοντέλο συμπεριφοράς και κατανάλωσης. Αυτή η ιδιότητα δεν είναι άμεσα συνειδητά προσβάσιμη - ισχύει το ίδιο και για τον εξαρτημένο από τη νικοτίνη. Μπορεί όμως να παρατηρηθεί έμμεσα. Οι μουσικοί της τζαζ και οι δημοσιογράφοι, που πρέπει να είναι δημιουργικοί μέσα σε χρονικές προθεσμίες, είναι εξαιρετικά δύσκολο να κόψουν το κάπνισμα.

Page 19: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Ο εθισμός δεν είναι δυσλειτουργία του συστήματος ανταμοιβής

Όλα τα ζώα, μπορούν άμεσα και εύκολα να αποκτήσουν εξάρτηση. Σώζονται όμως από την εξάρτηση γιατί δεν έχουν τη δυνατότητα να χειραγωγήσουν τα περιβάλλοντά τους με τους ανάλογους τρόπους.

Ο εξαρτημένος άνθρωπος είναι κάποιος του οποίου ο μεσεγκέφαλος κάνει αποτελεσματικά, ακριβώς αυτό για το οποίο έχει εξελιχθεί : να αναζητήσει, να εντοπίσει και να αξιοποιήσει περιβάλλοντα με υψηλό βαθμό ανταμοιβής.

Page 20: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Γιατί λοιπόν δεν είναι εθισμένοι οι περισσότεροι άνθρωποι;

Τι έχουν οι άνθρωποι που δεν έχουν τα περισσότερα ζώα : μεγάλους πρόσθιους εγκεφάλους που μπορούν να παρακολουθούν και να περιορίζουν τα κυκλώματα των μεσεγκεφάλων.

Page 21: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Διατηρώντας το σύστημα ανταμοιβών στην θέση του

Στους περισσότερους ανθρώπους, τα κυκλώματα στην περιοχή του προμετωπιαίου λοβού, κογχομετωπιαίου φλοιού (OFC), και μεσοκοιλιακού προμετωπιαίου φλοιού (VMPFC), αναστέλλουν την παρορμητικότητα, μέσω της γνωσιακής λειτουργίας (που καταστέλλει την υποθαλαμική εισροή στο VTA και το SNpc) και τα αισθήματα (κυρίως τον φόβο για το ρίσκο).

Με απλά λόγια : οι νεώτερες εγκεφαλικές περιοχές φοβούνται τις αρνητικές κοινωνικές συνέπειες από τις καταχρήσεις και γνωρίζουν ότι οι εθισμένες συμπεριφορές προκαλούν τέτοιες συνέπειες. Αντίθετα με τους μύθους, οι εξαρτημένοι είναι ευαίσθητοι στο τίμημα των εξαρτήσεων τους.

Page 22: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Θεραπευτικές επιπτώσεις Φαίνεται πιθανό ότι οι ερευνητές έχουν

εντοπίσει τις περιοχές πρόσληψης στο NACC που, αν μπλοκαριστούν με φάρμακα, θα μπορούσαν να εξαλείψουν τις εξαρτησιακές ανάγκες. Αυτό καθιστά πιθανή την ανάπτυξη μιας συγκεκριμένης φαρμακευτικής αγωγής για εξαρτημένους στο εγγύς μέλλον.

Page 23: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Προσοχή! Ανησυχώ πολύ μήπως τα νέα αυτά φάρμακα

χορηγηθούν απλά για μια κατανάλωση που δεν εγκρίνεται κοινωνικά, π.χ για την εφηβική θηλυκή σεξουαλική συμπεριφορά. Το σύστημα ανταμοιβής είναι το τελευταίο τμήμα του ανθρώπινου εγκεφάλου που ολοκληρώνει την εξέλιξη. Η χορήγηση ισχυρών αναστολέων ντοπαμίνης κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του θα μπορούσε να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στα συστήματα κινητοποίησης

Page 24: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Συστάσεις (1) Οι αναστολείς ντοπαμίνης θα πρέπει να

συνταγογραφούνται μόνο για ασθενείς που φέρουν τη νευρωνική υπογραφή της εξάρτησης και το διακριτό συμπεριφοριολογικό μοντέλο της εξάρτησης.

(2) Η χορήγησή τους σε οποιοδήποτε άτομο κάτω των 25 ετών πρέπει να κηρυχθεί παράνομη.

Δεν έχω καμία εμπιστοσύνη ότι αυτές οι συστάσεις θα τηρηθούν στην Αμερική. Τρέφω περισσότερες ελπίδες για τη Νότιο Αφρική.

Page 25: Τα   N ευροοικονομικά του Εθισμού

Η ομάδα NRGP / NCSG David Spurrett, Πανεπιστήμιο του KwaZulu-Natal Harold Kincaid, Πανεπιστήμιο of Alabama at Birmingham Graham Barr, Πανεπιστήμιοof Cape Town Carla Sharp, Baylor College of Medicine (Houston) Martine Visser, Πανεπιστήμιο του Cape Town Rudy Vuchinich, Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα στο Μπέρμνγκχαμ Robert Ladouceur, Πανεπιστήμιο της Laval George Ainslie, Veteran’s Medical Centre, Coatesville PA Jacques Rousseau, Πανεπιστήμιο of Cape Town Andre Hofmeyr, Πανεπιστήμιο of Cape Town Andrew Dellis, Πανεπιστήμιο του KwaZulu-Natal