ΥΠΟΔΙΑΙΡΕΣΗ ΦΥΛΟΥ MYRIAPODA (UNIRAMIA), ΜΥΡΙΑΠΟΔΑ

Από τις 4 τάξεις που αποτελούν την υποδιαίρεση του φύλου (ή ομάδα) των μυριάποδων, γνωστών ως Myriapoda (τώρα θεωρούνται μέρους της υποδιαίρεσης του φύλου Uniramia) οι πιο ενδιαφέρουσες για τα ενυδρεία είναι τα Diplopoda ή σαρανταποδαρούσες και τα Chilopoda ή σκολόπενδρες. Οι άλλες 2 τάξεις είναι τα Symphyla και τα Pauropoda που δεν έχουν κοινές ονομασίες και σπάνια διατηρούνται σε ενυδρεία. 1.ΤΑΞΗ CHILOPODA

Chilopoda Τα 3.000 είδη αυτής της κατηγορίας διαιρούνται σε 5 τάξεις: Τα Scutigeromorpha, Craterostigmomorpha, Lithobiomorpha, Geophilomorpha και Scolopendromorpha. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ

Ο αριθμός των ποδιών μπορεί να ποικίλει από 20 έως και πάνω από 200! Τα δόντια εξελίχθηκαν από μπροστινά πόδια και τώρα λειτουργούν σαν όργανο έκχυσης δηλητηρίου. Τα πίσω πόδια μάκρυναν και εξελίχθηκαν για να βοηθούν στην αναπαραγωγή. Οι άκρες των ποδιών τους έχουν νύχια έτσι ώστε να μπορούν να αναριχώνται σε ξύλα και πέτρες και να κρατούν σφικτά την λεία τους. Ο εξωσκελετός τους διαθέτει περίπου 15 τμήματα. Η μεγαλύτερη σκολόπενδρα είναι η Scolopendra gigantea και φτάνει σε μήκος έως 30 εκ. Δραστηριοποιούνται κυρίως τη νύχτα. Η ταξινόμησή τους είναι εξαιρετικά δύσκολη. Μπορούν να ζήσουν έως 6 χρόνια!

Geophilomorpha ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ Ζουν σχεδόν σε κάθε είδος βιοτόπου, από σχετικώς άγονο μέχρι αρκετά υγρό. Αυτό το περιβάλλον πάντως δεν είναι ποτέ είτε εξαιρετικά υγρό είτε τελείως άγονο. Την διάρκεια της ημέρας

κρύβονται κάτω από ξύλα, πέτρες, φύλλα, νεκρά δέντρα, σε σχισμές του εδάφους και κάτω από τούβλα. ΔΙΑΤΡΟΦΗ Τρέφονται με αραχνοειδή, σκουλήκια, σκαθάρια, silverfish, κατσαρίδες, τριζόνια, γρύλους, γυμνοσάλιαγκες, άτομα του ίδιου είδους και αν είναι μεγάλα μπορούν να φάνε μικρά θηλαστικά, ερπετά, αμφίβια και μικρά πουλιά.

Scolopendromorpha (Scolopendra gigantea) ΚΑΤΟΙΚΙΑ Διατηρήστε αυτά τα ζώα που έχουν κανιβαλιστικές τάσεις σε δικό τους ενυδρείο που πρέπει να είναι αναλογικά διπλάσιο από το μήκος του σώματός τους και να έχει πλάτος τουλάχιστον όσο το μήκος τους. Τοποθετήστε τουλάχιστον 7 εκατοστά αμμώδους εδάφους, αναμεμιγμένη πάντοτε με τύρφη, λίπασμα φύλλων ή καλό μίγμα χώματος από κήπο. Μην αφήνετε ποτέ το υπόστρωμα να ξεραθεί τελείως. Δώστε τους καταφύγια και αποφύγετε τον

έντονο φωτισμό. Εξασφαλίστε τους θερμοκρασία κατά την ημέρα 23o- 30o C και περίπου 17o C τη νύχτα. Διατηρήστε την υγρασία στο 50- 70% περίπου και ραντίζετε το μισό ενυδρείο κάθε εβδομάδα με άφθονο νερό. Το σχετικώς μαλακό δέρμα τους που αποτελείται από χιτίνη δεν μπορεί να υποφέρει την ξηρασία (δηλαδή την υγρασία κάτω του 40%). Μια σταθερά υψηλή υγρασία πάντως προκαλεί μολύνσεις από μούχλα και διευκολύνει την εισβολή ακάρεων. Σφραγίστε καλά το ενυδρείο.

Craterostigmomorpha ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΦΥΛΟΥ Το ενήλικο αρσενικό είναι μικρότερο από το ενήλικο θηλυκό και διαθέτει μεγαλύτερο τελικό ζεύγος ποδιών. Ένα απλό τμήμα ανάμεσα στα πίσω πόδια μεγενθύνεται και λειτουργεί για την κατασκευή του ιστού πάνω στον οποίο εναποτίθεται η σπερματική μάζα (πράγμα όμως που δεν διακρίνεται εύκολα).

Lithobiomorpha ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Θα ζευγαρώσουν την νύχτα κάτω από το έδαφος. Το αρσενικό εναποθέτει μια σπερματική μάζα και το θηλυκό καλείται να την μαζέψει. Μερικές εβδομάδες μετά το ζευγάρωμα το θηλυκό γεννά περίπου 20 αυγά σε έναν κύκλο που σχηματίζει με το σώμα του σε ένα άνοιγμα ή μια οπή. Με αυτόν τον τρόπο αλλά και γλείφοντας τα αυγά, τα προστατεύει από τους θηρευτές, τη μούχλα και τις μολύνσεις.Τα θηλυκά φροντίζουν και τα νεογνά. Στις σκολόπενδρες υπάρχει και η παρθενογέννηση. Η απομάκρυνση του θηλυκού έχει ως αποτέλεσμα τον σχηματισμό μούχλας στα αυγα, επειδή το σώμα του θηλυκού εκκρίνει μια ουσία που εμποδίζει την μόλυνση. Αν ενοχληθεί το θηλυκό μπορεί να καταβροχθίσει τα αυγά ή τις νύμφες της. Όταν γεννιούνται οι νύμφες είναι λευκές αλλά έχουν όλες τα πόδια τους. Ωριμάζουν σεξουαλικώς μετά από 6- 12 μήνες. ΆΜΥΝΑ Είτε περνούν απαρατήρητα είτε όχι έχουν ενα βαθμό επικινδυνότητας. Ορισμένα είδη δεν είναι λιγότερο επικίνδυνα, όσο ένας σκορπιός ή μια ταραντούλα. Όταν ενοχληθούν, φρενιάζουν και αρχίζουν να στριφογυρίζουν στο πλάι με το μπροστινό μισό του σώματός τους. Το δάγκωμα μπορεί να προκαλέσει σοβαρό οίδημα, ρίγη, και αδυναμία, αλλά είναι απίθανο να γίνει μοιραίο. Παρ' όλα αυτά όμως, το δαγκωμα

μπορεί να είναι επικίνδυνο για τα μικρά παιδιά και άτομα με αλλεργίες σε τσιμπήματα μέλισσας. Το δάγκωμα των μεγαλύτερων σκολόπενδρων μπορεί να προκαλέσει αναφυλακτικό σοκ σε αυτούς τους ανθρώπους. Τα δόντια των μικρότερων σκολόπενδρων συνήθως δεν μπορούν να εισχωρήσουν στο ανθρώπινο δέρμα.

Scutigeromorpha (Scutigera coleoptrata) ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ Τοποθετήστε ένα βάζο ή ένα δοχείο πάνω από την σκολόπενδρα και βάλτε το καπάκι από κάτω. Αν χρειαστεί , πιάστε τη με την τσιμπίδα, στις λαβίδες της οποίας θα έχετε τοποθετήσει κάποιο κομμάτι πανί και ποτέ μην επιχειρήσετε να την πιάσετε με τα χέρια. Το πανί βοηθάει να την πιάσετε χωρίς να την τραυματίσετε.

2.α)ΤΑΞΗ DIPLOPODA Υπάρχουν 10.000 είδη της τάξης Diplopoda από τα οποία μόνο εκείνα της υποκατηγορίας Chilognatha ενδιαφέρουν όσους διατηρούν ενυδρεία. Η υποκατηγορία Penicillata περιλαμβάνει

μικρές αγκαθωτές σαρανταποδαρούσες. Τα Chilognatha έχουν

Diplopoda

εξωσκελετό ενισχυμένο με ασβέστιο. Είναι κυρίως μακρόστενοι αλλά και λεπτοί κάτοικοι του εδάφους. Η επέκταση δύο ζευγών ποδιών ανά τμήμα, η σκληρή θωράκιση του σκελετού και τα πανίσχυρα τμήματα του στόματος παρέχουν σε αυτά τα ζώα την ικανότητα να επιβιώνουν ανάμεσα σε σάπια ξύλα και σκληρό έδαφος. Η τάξη περιλαμβάνει την υποκατηγορία Pentazonia (Opisthandria) και την υποκατηγορία Helminthomorpha (Proterandria). Υπάρχουν 11 τάξεις που απαρτίζουν την υποκατηγορία Helminthomorpha, αλλά στο υπόλοιπο τμήμα αυτού του κεφαλαίου γίνεται κυρίως αναφορά με την υπερκατηγορία Juliafomia, τις <<πραγματικές>> σαρανταποδαρούσες.

Αυτή η υπερκατηγορία περιλαμβάνει 3 από τις 11 ταξεις. Σε όλες τις τάξεις, τα δύο ζεύγη ποδιών στο έβδομο τμήμα έχουν εξελιχθεί σε αναπαραγωγικά όργανα. Στην τάξη Spirobolida υπάρχει μια κάθετη ένωση κατά μήκος του μετώπου και αυτά τα τροπικά είδη συνήθως έχουν πολύ όμορφα χρώματα. Οι μεγαλύτερες σαρανταποδαρούσες βρίσκονται στην εξ ίσου τροπική τάξη Spirostreptida και φτάνουν σε μήκος μέχρι 32 εκατοστά. Το μπροστινό ζεύγος στα στα πόδια των αρσενικών έχει εξελιχθεί σε σεξουαλικό όργανο. Η τάξη Julida περιλαμβάνει μικρότερα είδη από εύκρατα κλίματα, αλλά σπανίως τα βρίσκουμε σε ενυδρεία.

Diplopoda (Film Animation)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ Η σαρανταποδαρούσα αποτελείται από το κεφάλι, τον κορμό και την ουρά. Αν υπάρχουν μάτια, είναι τοποθετημένα στη πλευρά του κεφαλιού που έχει γίνει σκληρό από την επένδυση ασβεστίου, με την κεραία και το στόμα τμήματα των σιαγόνων. Οι σαρανταποδαρούσες δραστηριοποιούνται στο λυκόφως και στη διάρκεια της νύχτας και κατά κανόνα βασίζονται για τον προσανατολισμό τους στις κοντές και παχιές κεραίες. Αυτές οι κεραίες είναι 6- 8 επιμήκη τμήματα και λειτουργούν σαν αισθητήρες για την αφή και τις μυρωδιές. Τα 1- 90 οφθαλμοειδή πλευρικά στίγματα που αποτελούν τα μάτια βρίσκονται κοντά στις κεραίες. Ο μακρόστενος και σε γενικές γραμμές κυλινδρικός κορμός είναι λείος, με τρίχες, ακανθώδης με μικρά εξογκώματα. Ο κορμός αποτελείται από ένα θώρακα, μια κοιλιά και μια ζώνη από εξογκώματα. Ο θώρακας αποτελείται από ένα μονοκόμματο τμήμα λαιμού ή αυχένα χωρίς πόδια και 3 διπλά τμήματα που έκαστο έχει 3 ζεύγη ποδιών. Από την κοιλιά κάθε τμήμα έχει 2 ζεύγη ποδιών που καταλήγουν σε περισσότερα από 200 πόδια σε ορισμένα είδη, με τον μεγαλύτερο αριθμό (375 ζεύγη), να εντοπίζεται στο Illacme plenipes (της τάξης Siphonophorida). Ο μικρότερος δυνατός αριθμός ζευγών ποδιών είναι 13. Πίσω από την κοιλιά υπάρχει μια ζώνη από εξογκώματα σε άτομα που δεν έχουν οριμάσει πλήρως. Είναι μια μικρή περιοχή περίπου 3 τμημάτων χωρίς πόδια, που εμφανίζονται μετά την αλλαγή δέρματος. Μετά από την αλλαγή περιβλήματος παρουσιάζονται νέα τμήματα χωρίς πόδια. Ορισμένα είδη συνεχίζουν να αναπτύσσονται ακόμη και όταν φτάσουν στη σεξουαλική ωρίμανση. Η ουρά είναι τα τα τελευταία δύο τμήματα και στο τελευταίο από αυτά είναι ενσωματωμένο το όργανο για την αποβολή των περιττωμάτων. Η κοιλιά και τα ραχιαία τμήματα στις περισσότερες σαρανταποδαρούσες είναι συγχωνευμένα με έναν δακτύλιο. Κάθε

δακτύλιος ή μεταμερής αποτελείται από 2 τμήματα που συνδέονται μαζί. Το μπροστινό είναι ευέλικτο και κρυμμένο σε μεγάλο βαθμό κάτω από το προηγούμενο τμήμα. Το πίσω τμήμα έχει σκληρύνει πολύ από άλατα ασβεστίου κ.λπ. Τα τμήματα μπορούν να κλείνουν το ένα εξ ολοκλήρου μέσα στο άλλο. Τα πόδια αποτελούνται από 7 τμήματα: το πρώτο άρθρο του ποδιού ή ισχίο, τους τροχαντήρες, τους μηρούς, τους μεταμηρούς, τα καλάμια του ποδιού, τους ταρσούς και τα νύχια. Κάθε πόδι κάνει τη δική του μετατοπιστική κίνηση ακριβώς πριν από το μπροστινό του τμήμα. Αυτό προκαλεί μια κυματιστή κίνηση μέσω του σώματος από πίσω προς τα εμπρός. Οι σαρανταποδαρούσες αναπνέουν μέσω τραχείων. Οι δίοδοι βρίσκονται πίσω από κάθε αρμό του ποδιού με το σώμα. Ζουν περίπου 10- 15 χρόνια. Τα γνωστά είδη επιτυγχάνουν τη κίνησή τους μέσα στη γη. Άλλα είδη ανοίγουν το έδαφος σπρώχνοντας με το κεφάλι μέσα σε χαραμάδες και κατόπιν τις ανοίγουν με τα πόδια τους. Άλλες <<ανοίγουν τρύπες>> σπρώχνοντας τον εαυτό τους μέσα στο έδαφος και στη συνέχεια συστέλλουν τα τμήματά τους το ένα μέσα στο άλλο. Οι μικρότερες σαρανταποδαρούσες είναι πιο μικρές από 3 χιλιοστά, ενώ οι μεγαλύτερες φτάνουν τα 30 εκατοστά και έχουν πάχος 2 εκατοστά,όπως οι Archispirostreptus gigas (προηγούμενη ονομασία Graphidostreptus) από δασώσεις εκτάσεις στη νότια Αφρική και οι Scaphistostreptus seychellarum από τις Σεϋχέλες. Τα κύρια είδη που εκτρέφονται σε terrariums προέρχονται από τα γένη Julius και Spirostreptus. Επειδή η ταξινόμηση είναι εξαιρετικά δύσκολη, συχνά μπορεί να δίνεται σε αυτά εσφαλμένη ονομασία με εύηχες ονομασίες όπως τα είδη Spirobolus. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ Σχεδον όλες οι σαρανταποδαρούσες ζουν στο έδαφος. Στην διάρκεια της ημέρας κρύβονται στο χώμα, κάτω από πέτρες και πεσμένα ξύλα. Ορισμένα είδη μπορούν να αναρριχώνται. Χάρη στο δέρμα τους τα περισσότερα είδη κατοικούν σε υγρούς βιότοπους (π.χ. δασώδεις περιοχές), αλλά ορισμένα ζουν σε υγρά περιβάλλοντα μέσα σε άγονους βιότοπους, όπως είναι οι

έρημοι.Τα είδη αυτά έχουν κηροειδές στρώμα στο δέρμα τους που μειώνει την εξάτμηση υγρασίας.

Orthopus ornatus Αυτά τα σπουδαία από οικολογικής άποψης ζώα, που συνήθως αριθμούν δεκάδες ανά τετραγωνικό μέτρο, δημιουργούν μεγάλες ποσότητες οργανικής ύλης κατάλληλης για περαιτέρω διάσπαση από τα βακτήρια και τους μύκητες. Τα είδη από τα εύκρατα ή υποτροπικά κλίματα πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Τα Orthopus ornatus που έχουν μήκος 14 εκατοστά, προέρχονται από το βόρειο Μεξικό και πέφτουν σε χειμερία νάρκη σε θερμοκρασίες μικρότερες από 20o C. Κρύβονται σε ανοίγματα, φωλιές μυρμηγκιών, κάτω από πέτρες, κ.λπ. Επανεμφανίζονται στις αρχές Μαρτίου. Στους επόμενους μήνες που ακολουθούν δραστηριοποιούνται νωρίς το πρωί και αργά την ημέρα εάν βρέχει. Όταν η θερμοκρασία υπερβαίνει τους 35o C προσπαθούν να βρουν κάποιο καταφύγιο.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ Τρέφονται με παραγινωμένα λαχανικά, καθώς επίσης φρέσκα λαχανικά και φρούτα. Δώστε τους νεκρά ή σάπια φύλλα.

Archispirostreptus gigasΕπιπλέον, προσφέρετέ τους μια ποικιλία από λίπασμα πλούσιο σε ίνες, μερικές ωμές πατάτες, ζυμαρικά, όλα τα είδη που τρώνε τα οικόσιτα ζώα, σάπιο ξύλο και κάπου-κάπου λίγο κρέας. Εμπλουτίστε την διατροφή με λίγο ασβέστιο. Απομακρύνετε τα κατάλοιπα των τροφών κατά προτίμηση κάθε μέρα. ΚΑΤΟΙΚΙΑ Τοποθετήστε σε ενυδρείο διαστάσεων τουλάχιστον 60 x 40 x 40 εκατοστών για μια ομάδα από ένα είδος. Τοποθετήστε ένα ελάχιστο στρώμα 10 εκατοστών από λίπασμα φύλλων και έδαφος από κήπο ή δασώδεις περιοχές στον πυθμένα. Αναμίξτε προσθετικά ασβεστίου στο έδαφος (π.χ. γεύμα από οστά). Ένα στρώμα από χαλίκι κάτω από το έδαφος βοηθά στην αποχέτευση.

Οι σαρανταποδαρούσες κατασκευάζουν φωλιές είτε γιατί πρόκειτε να αλλάξουν δέρμα είτε για να γεννήσουν τα αυγά τους. Λόγω αυτού λοιπόν δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ενοχληθούν. Φτιάξτε τους χώρους για κρυψώνες από φλοιό φελλού και αν χρειαστεί βάλτε φυτά στο ενυδρείο.

Polydesmus anguilis Φωτίζετε το ενυδρείο επί 10- 12 ώρες κάθε μέρα και διατηρήστε το έδαφος και τον αέρα σε θερμοκρασία 20ο -26ο C για είδη που προέρχονται από τροπικά δάση. Ραντίζετε το μισό ενυδρείο τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα (υγρασία το λιγότερο 75%). Αν η υγρασία είναι πολύ υψηλή, μπορείτε να διακρίνετε τις σαρανταποδαρούσες και την ημέρα. Βεβαιωθείτε ότι ο εξαερισμός είναι ικανοποιητικός, κυρίως για την αποφυγή της μούχλας. Βάλτε τους νερό για να πίνουν σε ένα ρηχό δίσκο. Οι σαρανταποδαρούσες μπορούν εύκολα να συνδυαστούν με έντομα των κοτσανιών, με διάφορα είδη σκαθαριών και με μικρότερα είδη από αλογάκια της Παναγίας. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΦΥΛΟΥ Μετά την αλλαγή περιβλήματος μέχρι την ενηλικίωση, το πρώτο ζεύγος των ποδιών του αρσενικού (και μερικές φορές και το δεύτερο) στο έβδομο τμήμα έχει εξελιχθεί σε ζεύγος αγκίστρων ή

εργαλίων πιασίματος (γονόποδα). Αυτά ποικίλουν στα διάφορα είδη και ταιριάζουν όπως το κλειδί στην κλειδαριά με το γεννετικό άνοιγμα του θηλυκού. Μετά την πέμπτη αλλαγή δέρματος τα γονόποδα διακρίνονται σαν μικρά εξογκώματα στην κοιλιά. Αν κοιτάξουμε από το πλάι, φαίνεται ότι το έβδομο τμήμα δεν έχει πόδια. Τα πόδια και οι κεραίες είναι μακρύτερα στα αρσενικά. Τα εσωτερικά σεξουαλικά όργανα και στα δυο φύλα ανοίγουν στο δεύτερο ζεύγος ποδιών.

Diplopoda sp. (Greece) ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Το αρσενικό πλησιάζει το θηλυκό, συστρέφεται γύρω από το μπροστινό μέρος του σώματός του και χρησιμοποιεί τα γονόποδα για να τοποθετήσει τη σπερματική μάζα του στο γεννετικό της άνοιγμα. Στη σαρανταποδαρούσα από την Κένυα που έχει μήκος

15 εκατοστά (είδος Graphidostreptus που εικονίζεται στην παρακάτω σελίδα), η σπερματική μάζα είναι μια γαλακτώδεις λευκή δέσμη, μεγέθους περίπου 3 χιλιοστών. Σε μερικά είδη το αρσενικό τοποθετεί τη σπερματική μάζα του στο έδαφος και το θηλυκό την συλλέγει. Σε ορισμένα είδη το αρσενικό αλλάζει το δέρμα του μετά το

Graphidostreptus giganteusζευγάρωμα, με τα γονόποδα να εμφανίζονται σαν εξογκώματα.Αυτά συνήθως αποθηκεύονται μετά τη δεύτερη αλλαγή περιβλήματος. Μια τέτοια περίοδος σεξουαλικής απραξίας αυξάνει την περίοδο της ζωής ειδικά σε αντίξοες καιρικές συνθήκες. Ορισμένα είδη αναπαράγονται με παρθενογέννηση. ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΥΓΩΝ Τα θηλυκά στα περισσότερα είδη σκάβουν και μπαίνουν μέσα στο έδαφος. Εκεί τοποθετούν τα αυγά τους μέσα σε ένα θόλο που έχουν κατασκευάσει. Άλλα θηλυκά γεννούν τα αυγά τους ένα

κάθε φορά σε ξεχωριστό θάλαμο. Οι θόλοι και οι θάλαμοι συνήθως ενισχύονται με εκκρίματα. Τα αυγά των 2- 5 χιλιοστών έχουν χρώμα λευκό με κίτρινο. Μερικά είδη γεννούν μέχρι 700 αυγά σε διάστημα 12- 30 ημερών, τα οποία εκκολάπτονται μετά την πάροδο περίπου 6 εβδομάδων. ΕΚΤΡΟΦΗ Τη γέννηση των αυγών και το πρώτο στάδιο εξέλιξης συνήθως δεν μπορούμε να τα δούμε και έτσι ξαφνικά εμφανίζονται οι νεαρές σαρανταποδαρούσες. Τα νεοεκκολαπτόμενα νεογνά έχουν μόνο 3 πόδια, τα οποία αυξάνονται με κάθε αλλαγή δέρματος. Μόλις γίνουν ικανά να περπατούν, εγκαταλείπουν την φωλιά. Στην αρχή οι μικρές σαρανταποδαρούσες αλλάζουν περίβλημα κάθε 1- 2 μέρες. Τα νεογνά μπορούν να παραμείνουν με τους γονείς τους και ενηλικιώνονται μετά από 2- 3 έτη. Τα είδη που ζουν στην έρημο και δραστηριοποιούνται μόνο επί μικρό χρονικό διάστημα του χρόνου μπορούν να χρειαστούν 9 έτη μέχρις ότου να ωριμάσουν σεξουαλικώς. Οι σαρανταποδαρούσες αναπαύονται αρκετές εβδομάδες πριν και μετά από κάθε αλλαγή περιβλήματος. Πολλά είδη αναζητούν κάποια κρυψώνα για την περίοδο αυτή, ενώ άλλα σκάβουν κάποιο θάλαμο οπού φωλιάζουν κάτω από το έδαφος.

Στη διάρκεια της αλλαγής δέρματος το παλιό περίβλημα διαρρηγνύεται στη πλευρά της κοιλιάς και στη συνέχεια η σαρανταποδαρούσα βγαίνει έξω από αυτό με ρυθμικές κινήσεις. Spirobolus sp.Συνήθως τρώει το παλιό δέρμα. Το νέο περίβλημα χρειάζεται μερικές μέρες για να σκληρύνει πριν η σαρανταποδαρούσα εγκαταλείψει την κρυψώνα της. AMYNA Η πρώτη γραμμή άμυνας είναι η συστροφή. Ευρισκόμενη μέσα σε ένα σπειροειδή σωλήνα, η σαρανταποδαρούσα προστατεύει τα ευάλωτα κοιλιακά τμήματα και τα πόδια της με μια πανοπλία από σκληρές ραχιαίες θωρακίσεις που ενισχύονται με άλατα ασβεστίου. Αν αυτό δεν είναι αρκετό, μπορεί να απελευθερώσει επιβλαβή χημικά από τους πλευρικούς αδένες. Το μίγμα ποικίλει στα είδη, αλλά όταν αναμιχθούν μαζί μια προκαταρκτική ουσία και ένα ένζυμο τότε παράγονται αλδεϋδες, φαινόλη και υδρογονούχο κυανίδιο. Οι ουσίες μπορούν να σκοτώσουν τα βακτήρια και να ενοχλήσουν το δέρμα, τις βλεννογόνους μεμβράνες και τα μάτια. Το δέρμα πρώτα γίνεται κίτρινο, ακολούθως κόκκινο ή μαύρο,

μπορεί να βγάλει φουσκάλες και στις πιο σοβαρές περιπτώσεις ανοίγει αφήνοντας σημάδια. Ξεπλύνετε την μολυσμένη περιοχή με τρεχούμενο νερό. Όσο περισσότερο διατηρούνται στην αιχμαλωσία οι σαρανταποδαρούσες τόσο λιγότερο τοξικές γίνονται και λιγότερο εύκολα καταφεύγουν σε αυτή την άμυνα. Αν υπάρχει αμφιβολία πιάνετε την σαρανταποδαρούσα με γάντια. Μην αφήνετε ποτέ πολλές μαζί σε μικρό δοχείο με ελάχιστο εξαερισμό. Η αμυντική ουσία μετατρέπεται γρήγορα σε αεριώδη και ίσως να αποδειχτεί θανατηφόρος για τα ίδια τα ζώα.

Polydesmus angustus Spirostreptida ΑΣΘΕΝΙΕΣ Οι σαρανταποδαρούσες μπορεί να μολυνθούν από μύκητες, ιούς και βακτήρια. Υπάρχουν επίσης παρασιτικές μύγες και σκουλήκια που τις κατατρώγουν. Τα ακάρεα είναι σχετικώς αβλαβή και

επηρεάζουν κυρίως το κεφάλι και το σημείο όπου τα πόδια ανώνονται με το σώμα. Αυτό μπορείτε να το καταπολεμίσετε με ένα βαμβάκι εμβαπτισμένο σε αλκοόλ αντί για νερό και με την προϋπόθεση οτί η φροντίδα λαμβάνεται για να αποφευχθούν ευαίσθητα ανοίγματα στο σώμα. Οι σαρανταποδαρούσες είναι εύθραυστες λόγω των ασβεστούχων αλάτων που έχουν και μπορεί να τραυματιστούν. Τέτοια τραύματα δεν θεραπεύονται εύκολα και είναι επιρρεπή σε μολύνσεις. Αν κάποια τραυματιστεί σοβαρά καλό είναι να την τοποθετήσετε επί 24 ώρες ή σε κατάψυξη, ή σε χλωροφόρμιο, ή και στα δύο.

Spirostreptus

2.β)Υποκατηγορία Pentazonia

Pentazonia

Τα Pentazonia είναι τμήμα της τάξης Diplopoda και μοιάζουν πολύ με τις γενικώς αναγνωρισμένες σαρανταποδαρούσες. Σε αυτή την υποκατηγορία που αποτελείται από 3 τάξεις, το τελευταίο ζεύγος ποδιών στο αρσενικό έχει εξελιχθεί σε όργανο σύλληψης. Η τάξη Glomeridesmida περιλαμβάνει μικρές, τυφλές, πρωτόγονες σαρανταποδαρούσες που δεν μπορούν καν να μετακινηθούν. Η τάξη Glomerida αποτελείται από ένα είδος σαρανταποδαρούσας από το βόρειο ημισφαίριο που μπορεί να μετακινηθεί μετατρεπόμενη σε μπάλα. Έχουν 17 ζεύγη ποδιών και μήκος το πολύ 20 χιλιοστά. Η πιο γνωστή είναι η Glomeris marginata από τα ευρωπαϊκά δάση. Η δεύτερη και τρίτη ραχιαία θωράκιση στο είδος Glomerida είναι συγχωνευμένες σε μια μοναδική μεγάλη θωράκιση. Η τάξη Sphaerotheriidae είναι το πρωτότυπο ενός ενδιαφέροντος μεγάλου είδους από σαρανταποδαρούσες για το ενυδρείο. Προέρχονται από το νότιο ημισφαίριο και έχουν 21 ζεύγη ποδιών. Οι Glomerida και οι Sphaerotherida μερικές φορές είναι γνωστές μαζί ως Oniscomorpha.

Glomeris marginata

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ Τα είδη αυτά έχουν υποδιαιρούμενα θωρακικά τμήματα. Τα Spaerotheriida έχουν 13 τμήματα και αναπτύσσονται μέχρι 10 εκατοστά. Υπάρχουν 2 ζεύγη ποδιών σε κάθε τμήμα. Το πρώτο τμήμα δεν έχει πόδια και το δεύτερο μέχρι τέταρτο τμήμα έχουν μόνο ένα ζεύγος ποδιών. Όπως ακριβώς και οι λοιπές σαρανταποδαρούσες, τα Pentazonia έχουν ξεχωριστά μάτια που προσανατολίζονται κυρίως από τη χρήση των κοντών, παχιών κεραίων. Έχουν επίσης ουρά με 3 θωρακίσεις που λειτουργούν σαν βαλβίδες και ανοίγουν μόνο όταν πρόκειται να αποβάλουν περιττώματα. Υπάρχουν 5 γένη: Sphaerotherium και Globotherium από την Αφρική, Sphaeropoeus και Arthrospaera από τη Μαλαισία και τις Ανατολικές Ινδίες και Cyliosoma από την Αυστραλία. Από τα περίπου 50 είδη του γένους Sphaerotherium τα μικρότερα (10 χιλιοστά) ζουν σε ορεινές περιοχές και τα μεγαλύτερα (μέχρι 6 εκατοστά) πιο κοντά στις ακτές σε δασώδεις αμμόλοφους. Κανένα από αυτά δεν ζει σε άγονες περιοχές. Ανάμεσα στα είδη που βρέθηκαν στη Μαδαγασκάρη είναι τα Globotherium (πρώην Zoosphaerium). Το μεγαλύτερο δείγμα είχε μήκος 8 και πλάτος 4,5 εκατοστά. Τα ζώα αυτά είναι κυρίως νυκτόβια. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ

Βλέπε ανωτέρω. ΔΙΑΤΡΟΦΗ Αν τακτοποιήσετε σωστά την κατοικία τους, τότε παρέχεται και η πιο σημαντική πηγή τροφής, αν και αυτό δεν είναι αρκετό. Για τον λόγο αυτό συμπληρώστε την διατροφή τους με ώριμα και σάπια φρούτα, πράσινα φύλλα, βρύα, λειχήνες, μανιτάρια και κομμάτια από κρέας. ΚΑΤΟΙΚΙΑ Τα Pentazonia σπανίως διατηρούνται πάνω από 6 μήνες στην αιχμαλωσία. Οι ακόλουθες οδηγίες για στέγαση και διατροφή παρέχουν περισσότερες ελπίδες για μεγαλύτερη επιτυχία.

Arthrospaera sp. in Borneo Τοποθετήστε μια μεγάλη ομάδα από αυτά τα ζώα σε ενυδρείο διαστάσεων 60 x 40 x 40 εκατοστών. Καλύψτε τον πυθμένα με τουλάχιστον 10 εκατοστά υγρού εδάφους με νοτισμένα και κατά προτίμηση νεκρά και σάπια φύλλα μελιάς, σφενταμιού, σημύδας, οξιάς ή βελανιδιάς. Ανακατέψτε λίγο προσθετικό ασβεστίου σε τμήμα του εδάφους και τοποθετήστε ένα στρώμα από από χαλίκια στον πυθμένα για την αποχέτευση. Φτιάξτε κρυψώνες από φλοιό φελλού, ξύλα, φύλλα, πέτρες (όχι αιχμηρές για να αποφευχθούν οι τραυματισμοί) και αν θέλετε τοποθετήστε φυτά. Φωτίζετε κάθε μέρα το ενυδρείο επί 10- 12 ώρες (με λίγα μικρά διαλλείματα) και διατηρήστε το έδαφος και τον αέρα κατά την διάρκεια της ημέρας στους 20ο- 26ο C μειώνοντας την θερμοκρασία τη νύχτα στους 17ο- 20ο C. Ραντίζετε το ενυδρείο κάθε μέρα (υγρασία 60- 90%). Βεβαιωθείτε ότι υπάρχει επαρκής εξαερισμός. Τοποθετήστε ένα μικρό δίσκο με πόσιμο νερό και ένα σφουγγάρι μέσα σε αυτόν. Βάλτε δίπλα ένα κομμάτι σάπιο ξύλο και ένα σύδεντρο με κοπριά πλούσια σε ίνες. Τοποθετήστε επίσης ένα κύπελλο με άμμο και θαλασσινό νερό και δείτε αν υπάρχει λίγη καθαρή άμμος επειδή

ορισμένα είδη την απορροφούν προς υποβοήθηση της πέψης.

Pill millipede ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΦΥΛΟΥ Ο προσδιορισμός του φύλου των υγιών ατόμων με το μάτι είναι δύσκολος επειδή συστρέφονται όταν ενοχλούνται. Στα αρσενικά τα 3 τελευταία ζεύγη ποδιών αναπτύσσουν γονόποδα και στο τελευταίο ζευγάρι ενσωματώνονται όργανα σύλληψης που δεν υπάρχουν στα θηλυκά. Το γεννετικό άνοιγμα του αρσενικού βρίσκεται δίπλα στο δεύτερο ζεύγος ποδιών, αλλά είναι δύσκολο να το εντοπίσετε. Τα αρσενικά είναι πάντοτε μικρότερα από τα θηλυκά και το τελευταίο μεγάλο τμήμα (πυγίδιο) μοιάζει με σέλα. Το θηλυκό έχει ένα όργανο ωοειδές σε μορφή αχλαδιού από μικροσκοπικά αιμοπετάλια στο πίσω μέρος των δυο ισχίων του δεύτερου ζεύγους ποδιών το οποίο δεν υπάρχει στα αρσενικά.

Pill bug ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Το αρσενικό κρατάει το θηλυκό με τα εξωτερικά γεννετικά όργανά του κατά την διάρκεια του ζευγαρώματος. Έχει την ικανότητα να βγάζει έναν οξύ στριγκό ήχο χρησιμοποιόντας ένα χτένι στα όργανά του. Το ζευγάρωμα γίνεται τη νύχτα και μπορεί εύκολα να διαταραχθεί από το φως. Το αρσενικό πλησιάζει το θηλυκό περπατώντας προς τα πίσω και την γυρίζει ανάποδα. Το θηλυκό που έχει αναποδογυριστεί ξετυλίγεται προς την αναγνώριση του οξύ ήχου από το αρσενικό. Το ίδιο τώρα κάνει τις κατάλληλες κινήσεις πάνω στο θηλυκό ώστε να μπορέσει να το πιάσει από μπροστά χρησιμοποιόντας τα όργανά του. Όταν βρεθούν αντικριστά, εμφανίζεται μια σπερματική μάζα στο

γεννετικό άνοιγμα του αρσενικού. Έχει μέγεθος ενός χιλιοστού και μέσα σε δευτερόλεπτα περνάει στο γεννετικό άνοιγμα του θηλυκού. Για λίγο χρονικό διάστημα τα δυο έντομα παραμένουν ακίνητα. Το ζευγάρωμα διαρκεί 4- 7 λεπτά. Το θηλυκό παίρνει τη σπερματική μάζα στο στόμα του, ενδεχομένως για να φάει την άδεια θήκη όταν το σπέρμα έχει ολοκληρώσει τη δουλειά του. ΓΕΝΝΗΣΗ ΑΥΓΩΝ Τα αυγά τοποθετούνται σε θάλαμους κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Οι νύμφες του εβροπαϊκού είδους Glomeris εκκολάπτονται σε 30 ημέρες. Έχουν 3 ζεύγη πλήρως αναπτυγμένων ποδιών, αλλά και μερικά πόδια που δεν είναι πλήρως αναπτυγμένα. Μόλις οι νύμφες αποκτήσουν 7 τμήματα και 8 ζεύγη ποδιών στο σώμα τους, εγκαταλείπουν τον θάλαμο όπου γεννήθηκαν. Αυτά τα ζώα αλλάζουν δέρμα μέσα σε θάλαμο στο έδαφος. ΑΜΥΝΑ Όταν ενοχλούνται συστρέφονται και γίνονται μια τέλεια σφαίρα. Οι ραχιαίες θωρακίσεις είναι ελαφρώς μικρότερες στο εμπρόσθιο τμήμα και μπορούν να γλιστρήσουν μέσα στο φαρδύ άνοιγμα στο πίσω μέρος του προηγούμενου τμήματος. Τα πόδια ισοπεδώνονται, ώστε να μπορούν να τοποθετηθούν το ένα απέναντι στο άλλο χωρίς να πιάνουν πολύ χώρο όταν το ζώο κουλουριάζεται. Οι ενισχυμένες με ασβέστιο θωρακίσεις προστατεύουν το υπόλοιπο σώμα. Ούτε τα μυρμήγκια ούτε το νερό μπορεί να το διαπεράσει. Όταν ο κίνδυνος παρέλθει, το ζώο ξεδιπλώνεται ξανά. Το είδος Glomeris διαθέτει επίσης ένα αλκαλοειδές υλικό που είναι ακόμη πιο πικρό από το κίνινο. Τα μεγάλα τροπικά είδη δεν φαίνεται να διαθέτουν χημικά υλικά. Άδεια χρήσης:

CC-BY

Επιτρέπεται η χρήση, η αντιγραφή, η αναπαραγωγή, η τροποποίηση, η μετάφραση και η πώληση, αλλά μόνο εφ’ όσον αναφέρεται το όνομα του

δημιουργού ( nikosz2010@hotmail.com ) .