τα βιβλία των επιτυχιών - media.public.gr · Τα βιβλία των...

Τα βιβλία των Εκδόσεων Πουκαμισάς συμπυκνώ-νουν την πολύχρονη διδακτική εμπειρία των συγ-γραφέων μας και αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν οι μαθητές των φροντι-στηρίων μας. Μέσα από τη διαρκή τους αξιοποίη-ση στις τάξεις μας διασφαλίζουμε τον εμπλουτισμό τους, τη συνεχή τους βελτίωση και την επιστημονική τους αρτιότητα, καθιστώντας τα βιβλία των Εκδό-σεών μας εγγύηση για την επιτυχία των μαθητών.

τα βιβλία των επιτυχιών

Γεωργία ΜακρήΜαρία Γκυρτή

αρχαία ελληνικήΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Σειρά: Γενικό Λύκειό | Γ΄ Λύκειόύ Ανθρωπιστικων σπόύδων Αρχαία Ελληνική Θεματογραφία Γ΄ Λυκείου Γεωργία Μακρή – Mαρία Γκυρτή ISBN: 978-960-6881-91-6

Επιμέλεια κειμένου: Χαρά ΠαπαδοπούλουΣχεδιασμός έκδοσης: Αναστασία ΣουλάκηΣτοιχειοθεσία-σελιδοποίηση: Μαλβίνα ΚότοΣυμπληρωματική σελιδοποίηση: Ελένη ΤσέλιουΣχεδιασμός εξωφύλλου: Μαλβίνα Κότο, Αλέξανδρος ΓιαννακούλιαςΥπεύθυνη έκδοσης: Γωγώ Κουτσούγερα

Copyright 2017 © ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ, Γεωργία Μακρή – Mαρία Γκυρτή για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο

Κυκλοφορία έκδοσης: Ιούνιος 2019

Επικοινωνία με συγγραφείς: Γεωργία Μακρή – [email protected] | Mαρία Γκυρτή – [email protected]

Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο, μέσο και μέθοδο αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, μετάφραση, δια-σκευή, θέση σε κυκλοφορία, παρουσίαση, διανομή και η εν γένει πάσης φύσεως χρήση και εκμετάλλευση του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμηματικά, καθώς και της ολικής αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου (στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης κ.λπ.) και του εξωφύλλου του, σύμφωνα με τις διατάξεις της υπάρχουσας νομοθεσίας περί προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων περιλαμβανομένων και των σχετικών διεθνών συμβάσεων.

Αριθμός έκδοσης: 2η | Αριθμός αντιτύπων: 500

Λ. Βουλιαγμένης 46 & Αλεξιουπόλεως, ΤΚ 164 52 ΑργυρούποληΤ. 210 4112507 | www.ekdoseispoukamisas.gr | [email protected]

Κάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή ενός εκ των συγγραφέων

Περιεχόμενα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 .............................................................................................................................. 13Κείμενο Α΄: Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Α΄, 2, 19Κείμενο Β΄: Ἰσοκράτους Ἑλένης ἐγκώμιον, ΙΘ, 39-40Κείμενο Γ΄: Ἰσοκράτους Περὶ ἀντιδόσεως, 79-80Γραμματική ................................................................................................................................. 26Κανόνες τονισμού | Προσωπικές αντωνυμίες | Ρήμα εἰμὶΣυντακτικό .................................................................................................................................. 29Είδη προτάσεων και οι τρόποι σύνδεσής τους | Τα μόρια του ἄν, ὡς, ὥσπερ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 .............................................................................................................................. 33Κείμενο Α΄: Ἀνδοκίδου Περὶ τῶν μυστηρίων, 106-107Κείμενο Β΄: Πλάτωνος Ἀλκιβιάδης Β΄, 149Ε-150ΒΚείμενο Γ΄: Πλάτωνος Φαίδων, 113d-eΓραμματική .................................................................................................................................. 45Ρήματα α΄ συζυγίαςΣυντακτικό .................................................................................................................................. 54Υποκείμενο ρηματικών τύπων | Χρόνοι | Εγκλίσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 3 .............................................................................................................................. 57Κείμενο Α΄: Πλάτωνος Μενέξενος, 240 D-EΚείμενο Β΄: Πλάτωνος Νόμοι, 643d-644aΚείμενο Γ΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Α΄, 93Γραμματική .................................................................................................................................. 69Α΄ κλίση ουσιαστικών | Δεικτικές αντωνυμίεςΣυντακτικό .................................................................................................................................. 73Κατηγορούμενο

ΕΝΟΤΗΤΑ 4 .............................................................................................................................. 75Κείμενο Α΄: Λυσίου Κατὰ τῶν σιτοπωλῶν, 14-16Κείμενο Β΄: Ἀριστοτέλους Ρητορική, 1354, 32a-5bΚείμενο Γ΄: Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, ΣΤ΄, 1, 5-6Γραμματική .................................................................................................................................. 88Β΄ κλίση ουσιαστικών | Κτητικές αντωνυμίεςΣυντακτικό .................................................................................................................................. 91Αντικείμενο | Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 .............................................................................................................................. 95Κείμενο Α΄: Ἰσοκράτους Εὐαγόρας, 80-81Κείμενο Β΄: Δημοσθένους Περὶ τῶν ἐν Χερρονήσῳ, 48-49Κείμενο Γ΄: Ἰσοκράτους Φίλιππος, 5, 149-150Γραμματική .................................................................................................................................. 108Υγρόληκτα και ενρινόληκτα ρήματαΣυντακτικό .................................................................................................................................. 111Απρόσωπη σύνταξη

ΕΝΟΤΗΤΑ 6 .............................................................................................................................. 113Κείμενο Α΄: Ἰσοκράτους Περὶ τῆς ἀντιδόσεως, 40-41Κείμενο Β΄: Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Γ΄, VI, 2-4Κείμενο Γ΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Η΄, 82Γραμματική .................................................................................................................................. 126Δευτερόκλιτα επίθετα | Αόριστες αντωνυμίεςΣυντακτικό .................................................................................................................................. 131Δευτερεύουσες ειδικές ονοματικές προτάσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 7 ............................................................................................................................... 133Κείμενο Α΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Α΄, 137Κείμενο Β΄: Ἰσοκράτους Πανηγυρικός, 133-134Κείμενο Γ΄: Πλάτωνος Νόμοι, Δ΄, 712 d-eΓραμματική .................................................................................................................................. 147Σχηματισμός μέσου παρακειμένου και υπερσυντελίκου | Ερωτηματικές και αναφορικές αντωνυμίεςΣυντακτικό .................................................................................................................................. 153Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί | Δευτερεύουσες ονοματικές πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 8 ............................................................................................................................... 155Κείμενο Α΄: Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, Γ΄, Ι, 8-9Κείμενο Β΄: Λυσίου Κατὰ Ἐρατοσθένους, 37-40Κείμενο Γ΄: Ἰσαίου Ὑπὲρ Εὐφιλήτου, 9-10Γραμματική .................................................................................................................................. 169Γ΄ κλίση ουσιαστικών: φωνηεντόληκταΣυντακτικό .................................................................................................................................. 172Απαρέμφατο

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 ............................................................................................................................... 175Κείμενο Α΄: Ξενοφῶντος Ἱέρων, 5, 1-3Κείμενο Β΄: Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, Ε΄, 1, 28-29Κείμενο Γ΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Δ΄, 27, 1-3

Γραμματική .................................................................................................................................. 188Αόριστος β΄ ενεργητικής και μέσης φωνήςΣυντακτικό .................................................................................................................................. 192Δευτερεύουσες ενδοιαστικές προτάσεις | Οι πλάγιες πτώσεις ως προσδιορισμοί επιρρημάτων,επιφωνημάτων και μορίων

ΕΝΟΤΗΤΑ 10 ............................................................................................................................ 195Κείμενο Α΄: Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, Δ΄, Ι, 18-21Κείμενο Β΄: Ὑπερείδου Ὑπὲρ Εὐξενίππου, 22-23Κείμενο Γ΄: Ἰσοκράτους Περὶ τῆς ἀντιδόσεως, 17-18Γραμματική .................................................................................................................................. 207Κλίση μετοχών | Ρήματα με μέσο μέλλοντα και ενεργητική σημασίαΣυντακτικό .................................................................................................................................. 210Μετοχή

ΕΝΟΤΗΤΑ 11 ............................................................................................................................ 215Κείμενο Α΄: Πλάτωνος Φαίδων, 85 a-bΚείμενο Β΄: Πλάτωνος Παρμενίδης, 127 a-cΚείμενο Γ΄: Ἰσοκράτους Αἰγινητικός, Α΄, 1-2

Γραμματική .................................................................................................................................. 228Γ΄κλίση ουσιαστικών: συμφωνόληκτα [αφωνόληκτα, ημιφωνόληκτα (ενρινόληκτα, υγρόληκτα)]Συντακτικό .................................................................................................................................. 231Οι προτάσεις κρίσεως στον ευθύ και πλάγιο λόγο

ΕΝΟΤΗΤΑ 12 ............................................................................................................................ 235Κείμενο Α΄: Πλάτωνος Λάχης, 188Ε-189ΒΚείμενο Β΄: Λυσίου Περὶ δημεύσεως τῶν τοῦ Νικίου ἀδελφοῦ, 20-22Κείμενο Γ΄: Δημοσθένους Κατά Στεφάνου ψευδομαρτυριῶν Α΄, 1-2Γραμματική .................................................................................................................................. 248Παθητικός μέλλοντας και αόριστοςΣυντακτικό .................................................................................................................................. 253Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική

ΕΝΟΤΗΤΑ 13 ............................................................................................................................ 255Κείμενο Α΄: Λυσίου Κατὰ Ἀλκιβιάδου λιποταξίου Α΄, 31-33Κείμενο Β΄: Ἰσοκράτους Κατὰ Λοχίτου, 19-21Κείμενο Γ΄: Ἰσαίου Περὶ τοῦ Κλεωνύμου κλήρου, 50-51Γραμματική .................................................................................................................................. 267Γ΄κλίση ουσιαστικών: σιγμόληκταΣυντακτικό .................................................................................................................................. 269Δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 14 ............................................................................................................................ 271Κείμενο Α΄: Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Δ΄, 4, 15-16Κείμενο Β΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Ζ΄, 17, 1-4Κείμενο Γ΄: Ἀντιφῶντος Φαρμακείας κατὰ τῆς μητρυιᾶς, 23-25

Γραμματική .................................................................................................................................. 285Ανώμαλα ουσιαστικάΣυντακτικό .................................................................................................................................. 287Δευτερεύουσες τελικές προτάσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 15 ............................................................................................................................ 289Κείμενο Α΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, ΣΤ΄, 15Κείμενο Β΄: Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, Ζ΄, ΙV, 8-9Κείμενο Γ΄: Ξενοφῶντος Κύρου Παιδεία, Β΄, IV, 2-3Γραμματική .................................................................................................................................. 301Συνηρημένα ρήματαΣυντακτικό .................................................................................................................................. 304Οι προτάσεις επιθυμίας στον ευθύ και πλάγιο λόγο

ΕΝΟΤΗΤΑ 16 ............................................................................................................................ 305Κείμενο Α΄: Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Γ΄, V, 17-20Κείμενο Β΄: Ἰσοκράτους Πλαταϊκός, 42-43Κείμενο Γ΄: Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Γ΄, ΙΙΙ, 4-5Γραμματική .................................................................................................................................. 316Τριτόκλιτα επίθεταΣυντακτικό .................................................................................................................................. 319Δευτερεύουσες συμπερασματικές προτάσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 17 ............................................................................................................................ 321Κείμενο Α΄: Δημοσθένους Περὶ τῆς παραπρεσβείας, 268-269Κείμενο Β΄: Ξενοφῶντος Πόροι, 5, 11-13Κείμενο Γ΄: Δημοσθένους Πρὸς τὴν ἐπιστολὴν τοῦ Φιλίππου, 12-14Γραμματική .................................................................................................................................. 334Ρήματα β΄ συζυγίας: συμφωνόληκταΣυντακτικό .................................................................................................................................. 336Δευτερεύουσες υποθετικές προτάσεις − υποθετικοί λόγοι

ΕΝΟΤΗΤΑ 18 ............................................................................................................................ 339Κείμενο Α΄: Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Γ΄, Ι, 4-6Κείμενο Β΄: Λυσίου Κατὰ τῶν σιτοπωλῶν, 17-18Κείμενο Γ΄: Δημοσθένους Ἐπιτάφιος, 13-14Γραμματική .................................................................................................................................. 352Τριτόκλιτα επίθετα: σιγμόληκτα | Ανώμαλα επίθεταΣυντακτικό .................................................................................................................................. 356Δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις | Δευτερεύουσες παραχωρητικές προτάσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 19 ............................................................................................................................ 359Κείμενο Α΄: Δημοσθένους Κατὰ Νεαίρας, 99-100Κείμενο Β΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Ε΄, 9, 5-9Κείμενο Γ΄: Πλάτωνος Φαίδων, 116 a-bΓραμματική .................................................................................................................................. 372Ρήματα β΄ συζυγίας: φωνηεντόληκταΣυντακτικό .................................................................................................................................. 377Δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 20 ............................................................................................................................ 381Κείμενο Α΄: Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, 5, 2, 1-2Κείμενο Β΄: Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Γ΄, ΙΙΙ, 8-10Κείμενο Γ΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Δ΄, 21Γραμματική .................................................................................................................................. 394Παραθετικά επιθέτωνΣυντακτικό .................................................................................................................................. 400Λανθάνων υποθετικός λόγος | Β΄ όρος σύγκρισης ΕΝΟΤΗΤΑ 21 ............................................................................................................................ 401Κείμενο Α΄: Πλάτωνος Δημόδοκος, 382e-383a-b Κείμενο Β΄: Ξενοφῶντος Οἰκονομικός, 5, 7-12Κείμενο Γ΄: Αἰσχίνου Περὶ τῆς παραπρεσβείας, 136-137Γραμματική .................................................................................................................................. 415Ρήματα β΄ συζυγίας στον αόριστο β΄Συντακτικό .................................................................................................................................. 418Μετατροπή ευθύ λόγου σε πλάγιο σε ευθείες ερωτήσεις και δευτερεύουσες προτάσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 22 ............................................................................................................................ 419Κείμενο Α΄: Ἰσοκράτους Παναθηναϊκός, 55-56Κείμενο Β΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Α΄, 121Κείμενο Γ΄: Ἰσοκράτους Περὶ τῆς εἰρήνης, 34-35

Γραμματική .................................................................................................................................. 431Παραθετικά επιρρημάτωνΣυντακτικό .................................................................................................................................. 433Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις

ΕΝΟΤΗΤΑ 23 ............................................................................................................................ 435Κείμενο Α΄: Λυσίου Κατὰ Θεομνήστου, Α΄, 3-5Κείμενο Β΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, ΣΤ΄, 93Κείμενο Γ΄: Πλάτωνος Νόμοι, Ε΄, 729 b-cΓραμματική .................................................................................................................................. 447Βαρύτονα ρήματα με αόριστο β΄ όπως τα σε -μιΣυντακτικό .................................................................................................................................. 451Μετατροπή πλάγιου λόγου σε ευθύ

ΕΝΟΤΗΤΑ 24 ............................................................................................................................ 453Κείμενο Α΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Α΄, 28Κείμενο Β΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, ΣΤ΄, 96Κείμενο Γ΄: Λυσίου Κατὰ Νικομάχου, 31-33Γραμματική .................................................................................................................................. 467Αυτοπαθητικές αντωνυμίες | Ρήμα εἶμιΣυντακτικό .................................................................................................................................. 469Εξαρτημένοι υποθετικοί λόγοι

ΕΝΟΤΗΤΑ 25 ............................................................................................................................ 471Κείμενο Α΄: Πλάτωνος Γοργίας, 508 a-cΚείμενο Β΄: Πλάτωνος Κλειτοφῶν, 407 a-dΚείμενο Γ΄: Δεινάρχου Κατὰ Δημοσθένους, 91-92Γραμματική .................................................................................................................................. 485Οριστική/επαναληπτική αντωνυμία | Ρήμα φημὶΣυντακτικό .................................................................................................................................. 487Ρηματικά επίθετα σε -τος/-τέος

ΕΝΟΤΗΤΑ 26 ............................................................................................................................ 489Κείμενο Α΄: Λυσίου Κατὰ Ἀλκιβιάδου λιποταξίου, 36-38Κείμενο Β΄: Δημοσθένους Κατὰ Ὀλυμπιοδώρου, 8-10Κείμενο Γ΄: Πλάτωνος Παρμενίδης, 136 d-eΓραμματική .................................................................................................................................. 501Ρήμα οἶδα | Αλληλοπαθητική αντωνυμίαΣυντακτικό .................................................................................................................................. 503Σύμπτυξη πρότασης σε μετοχή/απαρέμφατο

ΕΝΟΤΗΤΑ 27 ............................................................................................................................ 505Κείμενο Α΄: Ἀνδοκίδου Περὶ τῶν μυστηρίων, 96-97Κείμενο Β΄: Πλάτωνος Φαίδων, 92 d-eΚείμενο Γ΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Β΄, 65Γραμματική .................................................................................................................................. 517Ρήματα δέδοικα, ἔοικα, τέθνηκαΣυντακτικό .................................................................................................................................. 519Επιρρηματικοί προσδιορισμοί

ΕΝΟΤΗΤΑ 28 ............................................................................................................................ 521Κείμενο Α΄: Ὑπερείδου Ὑπὲρ Εὐξενίππου, 18Κείμενο Β΄: Ἰσοκράτους Ἀρεοπαγιτικός, 25-27Κείμενο Γ΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Δ΄, 100Γραμματική .................................................................................................................................. 533Συσχετικές αντωνυμίες | ΑριθμητικάΣυντακτικό .................................................................................................................................. 536Εμπρόθετοι προσδιορισμοί

ΕΝΟΤΗΤΑ 29 ............................................................................................................................ 539Κείμενο Α΄: Λυσίου Κατὰ Ἐρατοσθένους, 92-94Κείμενο Β΄: Πλάτωνος Συμπόσιον, 216a-216cΚείμενο Γ΄: Δημοσθένους Πρὸς Νικόστρατον, 4-5Γραμματική .................................................................................................................................. 554Ρήματα κεῖμαι, κάθημαι, μέμνημαι, δύναμαιΣυντακτικό .................................................................................................................................. 556Ο σκοπός | Η αιτία | Ο χρόνος

ΕΝΟΤΗΤΑ 30 ............................................................................................................................ 561Κείμενο Α΄: Λυσίου Ἀπολογία δωροδοκίας, 12-14Κείμενο Β΄: Ἀντιφῶντος Περὶ τοῦ χορευτοῦ, 2-3Κείμενο Γ΄: Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Η΄, 2Γραμματική .................................................................................................................................. 574Ομόηχοι τύποιΣυντακτικό .................................................................................................................................. 577Σχήματα λόγου

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ .............................................................................................. 579

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ............................................................................................................... 631

ΒΑΣΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ............................................................................................................ 691

ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΩΝ ............................................................................................................ 733

ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ........................................................................................................ 747

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ........................................................................................................................ 767

ENO

THTA

1

15

Θεματογραφία / 1 ENOTHTA

κανόνες τονισμού, προσωπικές αντωνυμίες, ρήμα εἰμί, είδη προτάσεων και οι τρόποι σύνδεσής τους, τα μόρια του ἄν, ὡς, ὥσπερ

ΚΕΙΜΕΝΟ A΄

Ἴσως οὖν εἴποιεν ἂν πολλοὶ τῶν φασκόντων φιλοσοφεῖν ὅτι οὐκ ἄν ποτε

ὁ δίκαιος ἄδικος γένοιτο, οὐδὲ ὁ σώφρων ὑβριστής, οὐδὲ ἄλλο οὐδὲν ὧν

μάθησίς ἐστιν ὁ μαθὼν ἀνεπιστήμων ἄν ποτε γένοιτο. Ἐγὼ δὲ περὶ τούτων

οὐχ οὕτω γιγνώσκω· ὁρῶ γὰρ ὥσπερ τὰ τοῦ σώματος ἔργα τοὺς μὴ τὰ

σώματα ἀσκοῦντας οὐ δυναμένους ποιεῖν, οὕτω καὶ τὰ τῆς ψυχῆς ἔργα τοὺς

μὴ τὴν ψυχὴν ἀσκοῦντας οὐ δυναμένους· οὔτε γὰρ ἃ δεῖ πράττειν οὔτε ὧν δεῖ

ἀπέχεσθαι δύνανται. Δι’ ὃ καὶ τοὺς υἱεῖς οἱ πατέρες, κἂν ὦσι σώφρονες, ὅμως

ἀπὸ τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων εἴργουσιν, ὡς τὴν μὲν τῶν χρηστῶν ὁμιλίαν

ἄσκησιν οὖσαν τῆς ἀρετῆς, τὴν δὲ τῶν πονηρῶν κατάλυσιν. Μαρτυρεῖ δὲ καὶ

τῶν ποιητῶν ὅ τε λέγων· ἐσθλῶν μὲν γὰρ ἄπ’ ἐσθλὰ διδάξεαι· ἢν δὲ κακοῖσι

συμμίσγῃς, ἀπολεῖς καὶ τὸν ἐόντα νόον.

Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Α΄, 2, 19

1 ENOTHTA / Θεματογραφία

16

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟὁ, ἡ ἀνεπιστήμων, -ον: αδαής, αυτός που έχει άγνοια, ανίκανος, άμυαλοςεἴργω: εμποδίζω την έξοδο, αποκλείω, φυλακίζωχρηστός, -ή, -όν: ωφέλιμος, καλός, ικανός, τίμιος, ηθικός, αξιόπιστοςἡ ὁμιλία: συναναστροφή, διδασκαλίαἡ κατάλυσις, -εως: διάλυση, τέλος, μέρος ανάπαυσης, παραμονήςἐσθλός, -ή, -όν: γενναίος, καλός, αγαθός, ευγενής, ωραίος, έντιμος, συνετόςδιδάξεαι → διδάξῃ (β΄ ενικό οριστικής μέλλοντα)συμμίσγω/συμμίγνυμι: αναμειγνύω, συσχετίζομαι, συναναστρέφομαιἀπόλλυμι: χάνω, φονεύω, καταστρέφω, αφανίζωτὸν ἐόντα → τὸν ὄντανόον → νοῦν

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ – ΣΧΟΛΙΑΟ Ξενοφώντας, στο πρώτο βιβλίο των Ἀπομνημονευμάτων, προσπαθεί να αποκαταστήσει τη μνήμη του δασκάλου του Σωκράτη. Στο πρώτο κεφάλαιο, ανασκευάζει την κατηγορία που αφορούσε την ασέβεια του Σωκράτη προς τους θεούς και, στο δεύτερο κεφάλαιο, ασχο-λείται με το άλλο σκέλος της κατηγορίας, τη διαφθορά των νέων. Συγκεκριμένα, ο ένας από τους κατηγόρους του Σωκράτη είχε ισχυριστεί ότι η αρνητική κριτική του φιλοσόφου σε θεμελιώδεις πρακτικές της αθηναϊκής δημοκρατίας, όπως η κλήρωση των αρχόντων, υπο-νόμευε το πολίτευμα και καθιστούσε βίαιους και ανήθικους τους μαθητές του. Τεκμηρίωσε μάλιστα τον ισχυρισμό του, προβάλλοντας τις περιπτώσεις του Κριτία και του Αλκιβιάδη. Ο Ξενοφώντας υποστηρίζει ότι οι άνδρες αυτοί επέδειξαν φαύλη συμπεριφορά, αφότου στα-μάτησαν να συναναστρέφονται τον Σωκράτη και συνεχίζει με το παρακάτω επιχείρημα: οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν καλύτεροι ή και χειρότεροι· είναι ζήτημα μάθησης, άσκησης και συναναστροφής.

Ἴσως οὖν εἴποιεν ἂν πολλοὶ τῶν φασκόντων φιλοσοφεῖν: κύρια πρόταση κρίσεως, καταφατική, επαυξημένη

οὖν: συμπερασματικός σύνδεσμος (σε κύριες προτάσεις δηλώνει πραγματικό συμπέ-ρασμα ως φυσική συνέπεια των προηγούμενων)

τῶν φασκόντων: επιθετική μετοχή ως γενική διαιρετική στο πολλοὶ φιλοσοφεῖν: ειδικό απαρέμφατο αντικείμενο της μετοχής τῶν φασκόντων

ὅτι οὐκ ἂν ποτε ὁ δίκαιος ἄδικος γένοιτο: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση κρίσεως ως αντικείμενο του ρήματος εἴποιεν ἂν

ὅτι: υποτακτικός σύνδεσμος, που εισάγει δευτερεύουσα ειδική πρόταση και δηλώνει αντικειμενική κρίση

οὐκ ἂν γένοιτο: εκφέρεται με δυνητική ευκτική, γιατί δηλώνει το (μη) δυνατό σε παρόν-μέλλον

οὐδὲ ὁ σώφρων ὑβριστής (ἄν ποτε γένοιτο): δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρό-ταση κρίσεως ως αντικείμενο του ρήματος εἴποιεν ἄν (συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη ειδική με εξακολουθητική αποφατική σύνδεση, οὐκ – οὐδέ)

17


οὐδὲ ἄλλο οὐδὲν ὁ μαθὼν ἀνεπιστήμων ἄν ποτε γένοιτο: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση κρίσεως ως αντικείμενο του ρήματος εἴποιεν ἂν (συνδέεται παρατακτι-κά με την προηγούμενη ειδική με εξακολουθητική αποφατική σύνδεση, οὐδέ – οὐδέ)

ὁ μαθών: αναφορικοϋποθετική μετοχή ως υποκείμενο του ρήματος ἂν γένοιτο (= ὅστις μάθοι), λανθάνων υποθετικός λόγος → η απλή σκέψη του λέγοντος

οὐδέν: αντικείμενο σύστοιχο της μετοχής ὁ μαθών

ὧν μάθησίς ἐστιν: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση κρίσεως ως γενική δι-αιρετική στο οὐδέν

ὧν: γενική υποκειμενική στο μάθησις

Ἐγὼ δὲ περὶ τούτων οὐχ οὕτω γιγνώσκω: κύρια πρόταση κρίσεως, αποφατική, επαυξημένη

δέ: ο αντιθετικός σύνδεσμος δέ, χωρίς να προηγείται ο μέν, κάνει πιο έντονη την αντίθεση οὕτω: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα γιγνώσκω περὶ τούτων: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς

ὁρῶ γὰρ ὥσπερ τὰ τοῦ σώματος ἔργα τοὺς μὴ τὰ σώματα ἀσκοῦντας οὐ δυ-ναμένους ποιεῖν, οὕτω καὶ τὰ τῆς ψυχῆς ἔργα τοὺς μὴ τὴν ψυχὴν ἀσκοῦντας οὐ δυναμένους: κύρια πρόταση κρίσεως, επαυξημένη

οὐ δυναμένους – οὐ δυναμένους: κατηγορηματικές μετοχές από το ρήμα ὁρῶ, που αναφέρονται στα αντικείμενα του ρήματος τοὺς μὴ ἀσκοῦντας

τὰ σώματα – τὴν ψυχήν: αντικείμενα των αναφορικοϋποθετικών μετοχών τοὺς μὴ ἀσκοῦντας

ποιεῖν: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο της μετοχής οὐ δυναμένους τὰ ἔργα: αντικείμενο του απαρεμφάτου ποιεῖν ὥσπερ-οὕτω: παραβολικό ζεύγος που αναφέρεται στις μετοχές οὐ δυναμένους

Στον ευθύ λόγο υπήρχε μία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική πρόταση (ὥσπερ οἱ μὴ τὰ σώματα ἀσκοῦντες οὐ δύνανται ποιεῖν τὰ τοῦ σώματος ἔργα) και μία κύρια πρόταση κρίσεως (οὕτω οἱ μὴ τὴν ψυχὴν ἀσκοῦντες οὐ δύνανται ποιεῖν τὰ τῆς ψυχῆς ἔργα), που στον πλάγιο λόγο, εξαρτώμενες από το ρήμα ὁρῶ, ενώ-θηκαν σε μία πρόταση και μετατράπηκαν σε κατηγορηματικές μετοχές.

οὔτε γὰρ δύνανται: κύρια πρόταση κρίσεως, αποφατική

ἅ δεῖ πράττειν: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση κρίσεως ως αντικείμενο του εννοούμενου τελικού απαρεμφάτου πράττειν της προηγούμενης κύριας πρότασης

πράττειν: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος δεῖ (ετερο-προσωπία)

ἅ: αντικείμενο σύστοιχο του απαρεμφάτου πράττειν

ὧν δεῖ ἀπέχεσθαι: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση κρίσεως ως αντι-κείμενο του εννοούμενου τελικού απαρεμφάτου ἀπέχεσθαι της προηγούμενης κύριας πρότασης

ἀπέχεσθαι: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος δεῖ (ετερο-προσωπία)

ὧν: αντικείμενο του απαρεμφάτου ἀπέχεσθαι


18

Δι’ ὃ καὶ τοὺς υἱεῖς οἱ πατέρες ὅμως ἀπὸ τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων εἴργουσιν, ὡς τὴν μὲν τῶν χρηστῶν ὁμιλίαν ἄσκησιν οὖσαν τῆς ἀρετῆς, τὴν δὲ τῶν πονηρῶν κατάλυσιν: κύρια πρόταση κρίσεως, καταφατική, επαυξημένη

δι’ ὃ (= διὰ τοῦτο οὖν): εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας

Η αναφορική αντωνυμία ὃς, ἣ, ὃ ύστερα από τελεία, άνω τελεία ή ερωτηματικό, εφόσον αναφέρεται στα προ της τελείας γραφόμενα και εφόσον δεν υπάρχει άλλη κύρια πρόταση στην περίοδο ή στην ημιπερίοδο, ισοδυναμεί με τη δεικτι-κή αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο και εισάγει κύρια πρόταση.

τοὺς υἱεῖς: αντικείμενο του ρήματος εἴργουσιν ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της απομάκρυνσης ὅμως: ο αντιθετικός σύνδεσμος τίθεται μετά τη δευτερεύουσα παραχωρητική πρότα-

ση για λόγους έμφασης ὡς οὖσαν: αιτιολογική μετοχή, υποκειμενικής αιτιολογίας, αιτιατική απόλυτη τὴν ὁμιλίαν: υποκείμενο της μετοχής

Το ὡς συνοδεύει πάντα αιτιολογική μετοχή προσωπικού ρήματος – εδώ κατ’ εξαίρετη τίθεται σε αιτιατική απόλυτη, για να δηλώσει έντονα το στοιχείο της υποκειμενικότητας.

τῶν χρηστῶν – τῶν πονηρῶν: γενικές αντικειμενικές στο ὁμιλίαν ἄσκησιν – κατάλυσιν: κατηγορούμενα στο ὁμιλίαν τῆς ἀρετῆς: γενική αντικειμενική στα ἄσκησιν – κατάλυσιν

κἂν ὦσι σώφρονες: δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση κἂν (= καὶ ἄν): εκφράζει παραχώρηση προς κάτι αβέβαιο – υποκειμενικό οἱ υἱεῖς (ενν.): υποκείμενο του ρήματος ὦσι

Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τῶν ποιητῶν ὅ τε λέγων: κύρια πρόταση κρίσεως, καταφατική (ο σύνδεσμος δὲ είναι μεταβατικός, ενώ ο καὶ είναι προσθετικός) ὁ λέγων: επιθετική μετοχή ως υποκείμενο του ρήματος μαρτυρεῖ τῶν ποιητῶν: γενική διαιρετική στο ὁ λέγων

ἐσθλῶν μὲν γὰρ ἄπ’ ἐσθλὰ διδάξεαι: κύρια πρόταση κρίσεως, καταφατική ἐσθλῶν ἄπο: (= ἀπὸ ἐσθλῶν → αναστροφή πρόθεσης): εμπρόθετος επιρρηματικός

προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου διδάξεαι (= διδάξῃ): ρήμα, υποκείμενό του το σὺ ἐσθλά: αντικείμενο του ρήματος

ἢν δὲ κακοῖσι συμμίσγῃς: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, υποθετι-κός λόγος με απόδοση το ρήμα ἀπολεῖς της κύριας πρότασης → το προσδοκώμενο

κακοῖσι: αντικείμενο του ρήματος συμμίσγῃς

ἀπολεῖς καὶ τὸν ἐόντα νόον: κύρια πρόταση κρίσεως, καταφατική νόον (= νοῦν): αντικείμενο του ρήματος ἀπολεῖς τὸν ἐόντα (= τὸν ὄντα): επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο νόον

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

19


Να μεταφραστεί το παραπάνω κείμενο.1. Να γραφούν οι παρακάτω λέξεις στις ζητούμενες πτώσεις και να δικαιολογηθεί 2. ο τονισμός τους.

δίκαιος: ονομαστική ενικού και αιτιατική πληθυντικού στο θηλυκό γένος. ἀσκοῦντας: δοτική πληθυντικού στο αρσενικό γένος. τούτων: ονομαστική πληθυντικού στο ίδιο γένος. γένοιτο: απαρέμφατο στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. πράττειν: γ΄ ενικό ευκτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή.

δίκαιος, σώφρονες, πονηρῶν: 3. να γίνει παραθετική αντικατάσταση. 4. σώματος, υἱεῖς, πατέρες, ὁμιλίαν, ἄσκησιν, νοῦν: να κλιθούν και στους δύο αριθ-μούς.

ἐγώ: 5. να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις της αντωνυμίας και στα τρία πρόσωπα και στους δύο αριθμούς.

ὦσι: α) 6. να γραφεί το β΄ πρόσωπο ενικού και πληθυντικού αριθμού της ευκτικής και προστακτικής ενεστώτα β) να μετατραπεί το ρήμα σε σύνθετο με την πρόθεση ἀπὸ και να κλιθεί στην οριστική ενεστώτα και παρατατικού και στην προστακτική ενεστώτα.

γένοιτο, μαθών, ὁρῶ, πράττειν, ἀπέχεσθαι, δύνανται, ἀπολεῖς: 7. να αντικατα-σταθούν χρονικά οι τύποι (εκεί που βρίσκονται).

8. γιγνώσκω: να κλιθεί σε όλες τις εγκλίσεις του αορίστου β΄. Να βρεθούν οι ρηματικοί τύποι του κειμένου και στη συνέχεια να βρεθούν τα υπο-9. κείμενά τους.

10. Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι μετοχές του κειμένου.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ1. Να βρείτε την αναλογία που υπάρχει μέσα στο κείμενο και να αναφέρετε τι προ-

σπαθεί να πετύχει ο Ξενοφώντας μέσω αυτής.

2. Πώς τεκμηριώνει την θέση του ο Ξενοφώντας ότι είναι ζήτημα μάθησης, άσκη-σης και συναναστροφής για το αν οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν καλύτεροι ή χειρότεροι;


20

ΚΕΙΜΕΝΟ Β΄

Μετὰ γὰρ τὴν Θησέως εἰς Ἅιδου κατάβασιν, ἐπανελθούσης αὐτῆς εἰς

Λακεδαίμονα καὶ πρὸς τὸ μνηστεύεσθαι λαβούσης ἡλικίαν, ἅπαντες οἱ τότε

βασιλεύοντες καὶ δυναστεύοντες τὴν αὐτὴν γνώμην ἔσχον περὶ αὐτῆς∙ ἐξὸν

γὰρ αὐτοῖς λαμβάνειν ἐν ταῖς αὐτῶν πόλεσι γυναῖκας τὰς πρωτευούσας,

ὑπεριδόντες τοὺς οἴκοι γάμους ἦλθον ἐκείνην μνηστεύσοντες. Οὔπω δὲ

κεκριμένου τοῦ μέλλοντος αὐτῇ συνοικήσειν, ἀλλ’ ἔτι κοινῆς τῆς τύχης οὔσης,

οὕτω πρόδηλος ἦν ἅπασιν ἐσομένη περιμάχητος, ὥστε συνελθόντες πίστεις

ἔδοσαν ἀλλήλοις ἦ μὴν βοηθήσειν, εἴ τις ἀποστεροίη τὸν ἀξιωθέντα λαβεῖν

αὐτήν, νομίζων ἕκαστος τὴν ἐπικουρίαν ταύτην αὑτῷ παρασκευάζειν.

Ἰσοκράτους Ἑλένης ἐγκώμιον, ΙΘ, 39-40

21


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟμνηστεύομαι: αρραβωνιάζομαι (για γυναίκα)μνηστεύω: υπόσχομαι γάμο (για άνδρα)δυναστεύω: τυραννώ, εξουσιάζωὑπερορῶ: παραβλέπω, αψηφώ, περιφρονώοἴκοι: (τοπικό επίρρημα) στο σπίτι, στην πατρίδαἦ: (βεβαιωτικό ή ερωτηματικό επίρρημα) αλήθεια, πράγματι (συνήθως με ρήματα που σημαίνουν εγγύηση, υπόσχεση, όρκο)ἦ μήν: πράγματι

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ – ΣΧΟΛΙΑΗ περιζήτητη νύφη Ελένη και η αμοιβαία υπόσχεση που δόθηκε για χάρη της.

ἐπανελθούσης – λαβούσης: επιρρηματικές χρονικές μετοχές ως γενικές απόλυτες, υποκείμενο των μετοχών το αὐτῆς (παρατακτική συμπλεκτική σύνδεση με τον σύν-δεσμο καί)

πρὸς τὸ μνηστεύεσθαι: εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού

ἐξόν: εναντιωματική μετοχή αιτιατική απόλυτη λαμβάνειν: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο της μετοχής αὐτοῖς: δοτική προσωπική – μετατρεπόμενη σε αιτιατική αὐτούς (υποκείμενο του

απαρεμφάτου λαμβάνειν) γυναῖκας: κατηγορούμενο στο τὰς πρωτευούσας

κεκριμένου: επιρρηματική χρονική μετοχή γενική απόλυτη τοῦ μέλλοντος: επιθετική μετοχή ως υποκείμενο της μετοχής οὔσης: επιρρηματική χρονική μετοχή γενική απόλυτη τῆς τύχης: υποκείμενο της μετοχής ἐσομένη: κατηγορηματική μετοχή από το πρόδηλος ἦν

ὥστε συνελθόντες πίστεις ἔδοσαν ἀλλήλοις ἦ μὴν βοηθήσειν – νομίζων […] πα-ρασκευάζειν: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση

εἴ τις ἀποστεροίη […] αὐτήν: δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, πλαγιωμένος υποθετικός λόγος με απόδοση το βοηθήσειν → το πραγματικό (με χροιά προσδοκώ-μενου) (Μετατροπή στον ευθύ λόγο → υπόθεση: εἴ τις ἀποστερεῖ – απόδοση: βοη-θήσομεν)


22


Να μεταφραστεί το παραπάνω κείμενο.1. Θησέως, βασιλεύοντες, γυναῖκας, πρόδηλος, πίστεις: ν2. α κλιθούν στον αριθμό που βρίσκονται.

ἅπαντες, αὐτήν, τις, ἕκαστος, αὑτῷ: ν3. α κλιθούν οι αντωνυμίες στο γένος και στον αριθμό που βρίσκονται.

τοῦ μέλλοντος4. , οὔσης, συνελθόντες: να κλιθούν οι μετοχές στο χρόνο που βρί-σκονται και στα τρία γένη, στον άλλο αριθμό.

ἐπανελθούσης, λαβούσης, ἔσχον, ὑπεριδόντες: 5. να αντικατασταθούν εγκλιτικά στο β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο στον χρόνο που βρίσκονται.

ἀποστεροίη: 6. να κλιθεί σε όλες τις εγκλίσεις στον χρόνο που βρίσκεται και στις δύο φωνές.

λαμβάνειν7. , ἦλθον, ἐσομένη, ἔδοσαν, νομίζων: να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι.

Να βρεθούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμένου και ο όρος 8. που ο καθένας προσδιορίζει.

Να βρεθούν οι μετοχές του κειμένου, να χαρακτηριστούν συντακτικά και να μετα-9. τραπούν στις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις.

Να βρεθεί και να αναγνωριστεί ο υποθετικός λόγος του κειμένου. 10.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ1. Για ποιους λόγους και από ποιους υπήρχε η επιθυμία να παντρευτούν την ωραία

Ελένη;

2. Ποια υπόσχεση έδωσαν οι υποψήφιοι μνηστήρες μεταξύ τους;

23


ΚΕΙΜΕΝΟ Γ΄

Οἶμαι δὴ πάντας ἂν ὁμολογῆσαι τοὺς νόμους πλείστων καὶ μεγίστων

ἀγαθῶν αἰτίους εἶναι τῷ βίῳ τῷ τῶν ἀνθρώπων· ἀλλ’ ἡ μὲν τούτων χρῆσις

τοῦτ’ ὠφελεῖν μόνον πέφυκε, τὰ κατὰ τὴν πόλιν καὶ τὰ συμβόλαια τὰ

γιγνόμενα πρὸς ἡμᾶς αὐτούς· εἰ δὲ τοῖς λόγοις πείθοισθε τοῖς ἐμοῖς, ὅλην

τὴν Ἑλλάδα καλῶς ἄν διοικοῖτε καὶ δικαίως καὶ τῇ πόλει συμφερόντως.

Χρή δὲ τοὺς νοῦν ἔχοντας περὶ ἀμφότερα μὲν ταῦτα σπουδάζειν, αὐτοῖν

δὲ τούτοιν τὸ μεῖζον καὶ τὸ πλείονος ἄξιον προτιμᾶν, ἔπειτα κἀκεῖνο

γιγνώσκειν, ὅτι νόμους μὲν θεῖναι μυρίοι καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων καὶ

τῶν βαρβάρων ἱκανοὶ γεγόνασιν, εἰπεῖν δὲ περὶ τῶν συμφερόντων ἀξίως

τῆς πόλεως καὶ τῆς Ἑλλάδος οὐκ ἂν πολλοὶ δυνηθεῖεν.

Ἰσοκράτους Περὶ ἀντιδόσεως, 79-80


24

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟὁμολογέω-ῶ: συμφωνώ, παραδέχομαιτὸ συμβόλαιον: η συμφωνίασπουδάζω: ασχολούμαι σοβαράτὰ κατὰ τὴν πόλιν: ό,τι αφορά τις σχέσεις μας με την πόλημύριοι: δέκα χιλιάδεςμυρίοι: αμέτρητοι, αναρίθμητοι

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ – ΣΧΟΛΙΑΟ ρόλος των νόμων στην οργανωμένη κοινωνία παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο απόσπασμα.

ἀγαθῶν: γενική αντικειμενική στο αἰτίους

τῷ τῶν ἀνθρώπων: επιθετικός προσδιορισμός στο τῷ βίῳ

εἰ δὲ τοῖς λόγοις πείθοισθε τοῖς ἐμοῖς: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρό-ταση, υποθετικός λόγος → η απλή σκέψη του λέγοντος

αὐτοῖν δὲ τούτοιν: δυϊκός αριθμός σε πτώση γενική (= αὐτῶν τούτων)

ὅτι νόμους μὲν θεῖναι […] ἱκανοὶ γεγόνασιν/εἰπεῖν δὲ […] οὐκ ἅν πολλοὶ δυ-νηθεῖεν: δευτερεύουσες ονοματικές ειδικές προτάσεις ως επεξήγηση στο κἀκεῖνο


25


Να μεταφραστεί το παραπάνω κείμενο.1. 2. χρῆσις, Ἑλλήνων, συμβόλαια, νοῦν: να αναγνωριστεί η κλίση των ουσιαστικών και να κλιθούν και στους δύο αριθμούς.

πολλοί, αἰτίους: 3. να γραφούν τα τρία γένη των επιθέτων και να κλιθεί το πρώτο στο αρσενικό και το δεύτερο στο θηλυκό γένος.

ἐμοῖς: 4. να γραφούν τα τρία πρόσωπα της αντωνυμίας για τον ένα και τους πολλούς κτήτορες.

πείθοισθε, γεγόνασιν: 5. να κλιθούν σε όλες τις εγκλίσεις στον χρόνο και τη φωνή που βρίσκονται.

ὁμολογῆσαι, πέφυκε, γιγνώσκειν, θεῖναι: 6. να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι εκεί που βρίσκονται.

δυνηθεῖεν:7. να αναγνωριστεί γραμματικά, να κλιθεί στον παρατατικό και να γρα-φούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές όλων των χρόνων.

ὅτι νόμους μὲν θεῖναι […] ἱκανοὶ γεγόνασιν, εἰπεῖν δὲ […] οὐκ ἂν πολλοὶ 8. δυνηθεῖεν: να δικαιολογηθεί η εναλλαγή των εγκλίσεων που παρατηρείται σ’ αυτές τις δύο ομοειδείς δευτερεύουσες προτάσεις.

Να αναγνωριστεί το είδος του υποθετικού λόγου του κειμένου.9. 10. πάντας, ὠφελεῖν, τὰ συμβόλαια, τῇ πόλει, νοῦν, σπουδάζειν, θεῖναι, τῶν βαρ-

βάρων, ἱκανοὶ, τῆς πόλεως: να χαρακτηριστούν συντακτικά οι λέξεις.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ1. Ποια είναι, σύμφωνα με τον ρήτορα τα οφέλη των νόμων μέσα σε μία πόλη;2. Πώς πρέπει να λαμβάνουν τις αποφάσεις τους οι συνετοί άνδρες μέσα στην πόλη;

26


26

ΕΜΠΕδΩΝΩ

Κανόνες τονισμού

ΜΑκρόχρόνΑ ΒρΑχύχρόνΑη, ωδίφθογγοιαι, οι → όχι στο τέλος λέξεων, στην κα-τάληξη της ευκτικής, σε άκλιτες λέξεις

ε, οδίφθογγοι:αι, οι → στο τέλος κλιτών λέξεων, όταν δεν ακολουθεί άλλο γράμμα

1. Καμιά λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την προπαραλήγουσα (όπως και στη νέα ελληνική), π.χ. παρέρχομαι, ἐλέγομεν.

2. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται, π.χ. ἄμεσος − ἀμέσως, τράπεζα – τραπέζης.

3. Η προπαραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει πάντοτε οξεία, π.χ. ἄγομαι, λυώμεθα.

4. Κάθε βραχύχρονη συλλαβή, όταν τονίζεται, παίρνει πάντοτε οξεία, π.χ. πόλις , κέρας.

5. Η μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει οξεία εμπρός από μακρόχρο-νη λήγουσα, π.χ. κώμη, λήθη.

6. Η μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη εμπρός από βραχύχρονη λήγουσα, π.χ. κῆπος, κῶμαι.

7. Όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η παραλήγουσα παίρνει πάντοτε οξεία, π.χ. ναύ-του, δώρῳ.

Άτονες λέξεις1. Τα άρθρα ὁ, ἡ, οἱ, αἱ 2. όι προθέσεις εἰς, ἐν, ἐκ (ἐξ)3. Τα μόρια εἰ, ὡς, οὐ (οὐκ, οὐχ)

Προσωπικές αντωνυμίες 1. Οι προσωπικές αντωνυμίες φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου και όχι το γέ-

νος τους.

2. Στο γ΄ πρόσωπο εύχρηστοι είναι μόνο οι τύποι της δοτικής οἷ και σφίσι(ν). Η ονομαστική που λείπει αναπληρώνεται από τη δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο.

3. Οι δεύτεροι τύποι που σχηματίζει είναι άτονοι: μου, μοι, με, σου, σοι, σε, οἱ.

4. Μερικές φορές παίρνουν στο τέλος για έμφαση το επιτακτικό μόριο -γε: ἔγωγε = εγώ βέβαια, τουλάχιστον.


27

Ρήμα εἰμὶΕΝΣ εἰμὶΠΡΤ ἦ και ἦνΜΕΛ ἔσομαιΑΟΡ ἐγενόμηνΠΡΚ γέγοναΥΠΕΡΣ ἐγεγόνειν

1. Όταν το ρήμα εἰμὶ είναι σύνθετο, ανεβάζει τον τόνο: α) στην οριστική ενεστώτα, β) στο β′ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής ενεστώτα.

2. Στο γ′ ενικό πρόσωπο ἐστὶ(ν) ο τόνος ανεβαίνει: α) Όταν είναι υπαρκτικό (σημαίνει υπάρχει). π.χ. ἔστι μοι χρήματα πολλά. β) Όταν είναι απρόσωπο και σημαίνει «είναι δυνατόν», «επιτρέπεται» π.χ. Ὧν ἔστι μὲν τεκμήρια ὁρᾶν τὰ τρόπαια. γ) Όταν βρίσκεται μετά τις λέξεις: τοῦτ’, ἀλλά, εἰ, ὡς, καί, ὅτι, μέν, οὐκ, μή. π.χ. Οὐκ ἔστι, τοῦτ’ ἔστι. δ) Όταν βρίσκεται σε αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου ή σε ερώτηση. π.χ. Τί ἔστιν; ε) Όταν βρίσκεται σε φράσεις που λειτουργούν επιρρηματικά: ἔστιν ὅς, ἔστιν ὅπως, ἔστιν

ὅπου, ἔστιν ὅτε κ.ά. π.χ. Ἔστι δ’ ὅστις καὶ κατελήφθη (= και κάποιος συνελήφθη). στ) Όταν εκθλίβεται το τελικό -ι.

Επιρρηματικές εκφράσεις του εἰμὶ

Σύνθετα του εἰμὶκαι οι σημασίες τους

ἔστιν ὅς, ὅστις: κάποιοςοὐκ ἔστιν ὅς, ὅστις: κανείςοὐκ ἔστιν ὅστις οὐ: καθέναςἔστιν ὅπως: κάπωςοὐκ ἔστιν ὅπως: με κανέναν τρόποοὐκ ἔστιν ὅπως οὐ: εξάπαντοςἔστιν οὗ/ὅπου/ἔνθα: κάπουοὐκ ἔστιν ὅπου: πουθενάοὐκ ἔστιν ὅπου οὐ: παντούἔστιν ὅποι: προς κάποιο μέροςἔστιν ὃθεν: από κάπου

ἄπειμι: είμαι μακριά, απουσιάζω ἔνειμι: είμαι εντός, κυρίως ως απρόσωπο ἔνεστι: είναι δυνατό ἔξειμι: κυρίως ως απρόσωπο ἔξεστι: επιτρέπεται, είναι δυνατό ἔπειμι: είμαι επάνω, προΐσταμαιμέτειμι: είμαι μεταξύ, κυρίως ως απρόσωπο μέτεστι: μέτεστί μοι τινὸς: μετέχω σε κάτι πάρειμι: είμαι παρών, παρευρίσκομαι και ως απρόσωπο πάρεστι: είναι δυνατόν περίειμι: (με γενική) υπερτερώ σε σχέση με κάποιον, (με δοτική) ζω μετά από κάποιον, επιζώ και περίεστι: απομένει ως κέρδοςπρόσειμι: συνυπάρχω, προστίθεμαισύνειμι: (με δοτική) είμαι μαζί με κάποιον, οἱ συνόντες: οι μαθητές συμπάρειμι: συμπαρευρίσκομαιπρόειμι: προϋπάρχωὑπέρειμι: υπερέχω

28


ΕΞΑΣΚΟΥΜΑΙ

1. να τονιστούν οι ακόλουθες λέξεις, λαμβάνοντας υπόψη τους κανόνες τονισμού:

πειραν μνησθηναι πολις σωμα εἱλεν δουλοςτοσουτοι τιμης τοις ναυταις οὑτω ποτηριον δωραζωμεν μνας πληθους σημειον οἱ κηποι κελευομενβαρβαροις μοιρᾳ ἀκροπολις κακον εὐχομαι ποιηταιπροφητης εἰρηνη ἐποιησαμεν τοσαυτη ἐτοιμῳ πεισαι (απρμφ.)ὁ χωρος χαριτος μειναι (ευκτ.) θρονος ἐνδοξων γιγνομαιπορφυρων γεροντος μεγας κυριου μελισσαν πρεσβευομενἀριστους λεγεσθων χωραις οἰκου χορευε ἐπιτρεπεινδιαπραξον ἐβοηθουν παρελθε μητε ἀρξειεν τοιουτουςθαλασσης πεπραχθαι οἰκιζομεν ἀρετη νικωμεν ἠγαγετε

2. να γραφεί ο τύπος που ζητείται στα ακόλουθα ρήματα:α. ονομαστική ενικού μετοχής μέλλοντα αρσενικού γένους του ρ. περίειμι β. γ′ πρόσωπο ενικού προστακτικής του ρ. ἔνειμι γ. α′ πρόσωπο ενικού ευκτικής ενεστώτα του ρ. πάρειμι δ. β′ πρόσωπο ενικού προστακτικής αόριστου του ρ. ἄπειμι ε. α′ πρόσωπο πληθυντικού υποτακτικής παρακείμενου του ρ. εἰμί στ. γ′ πρόσωπο ενικού παρατατικού του ρ. εἰμί

3. να κλιθεί το ρήμα εἰμὶ σε σύνθεση με την πρόθεση σύν:

όριστική ΕνΣ ύποτακτική ΕνΣ Ευκτική ΕνΣ Προστακτική ΕνΣ όριστική ΠρΤ


29

ΕΜΠΕδΩΝΩ

Είδη προτάσεων και οι τρόποι σύνδεσής τους

κρίσεως

Διατυπώνουν κρίση, σκέψη, διαπίστωση ή δίνουν πληροφορία.Δέχονται άρνηση οὐ(κ). Εκφέρονται με: • oριστική • δυνητική οριστική • δυνητική ευκτική

Επιθυμίας

Εκφράζουν επιθυμία, παράκληση, προτροπή, προσταγή, ευχή.Δέχονται άρνηση μή.Εκφέρονται με: • υποτακτική • ευχετική ευκτική • προστακτική • ευχετική οριστική

Ερωτηματικές

Διατυπώνουν ερώτηση. Ουσιαστικά είναι προτάσεις κρίσεως ή επιθυμίας σε ερωτηματική μορφή. Μπορεί να είναι: • ολικής άγνοιας • μερικής άγνοιαςΕκφέρονται με: • τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως • απορηματική υποτακτικήΔιακρίνονται σε: • μονομελείς • διμελείς

Επιφωνηματικές Εκφράζουν έντονο συναίσθημα, όπως χαρά, λύπη, θαυμασμό. Συνή-θως συνοδεύονται από θαυμαστικό.

Τρόποι σύνδεσης προτάσεων

Παρατακτική σύνδεση

Συνδέονται ισοδύναμες προτάσεις:• κύρια + κύρια • δευτερεύουσα + δευτερεύουσα (ίδιου είδους)Χρησιμοποιούνται σύνδεσμοι:• συμπλεκτικοί• αντιθετικοί• διαζευκτικοί• αιτιολογικοί• συμπερασματικοί

ύποτακτική σύνδεση

Συνδέονται κύριες με δευτερεύουσες ή δευτερεύουσες με δευτερεύ-ουσες (διαφορετικού είδους).Χρησιμοποιούνται:

υποτακτικοί σύνδεσμοι•ερωτηματικά μόρια•ερωτηματικές/αναφορικές αντωνυμίες•ερωτηματικά/αναφορικά επιρρήματα•

30


Τα μόρια ἂν, ὥς, ὥσπερ

Το μόριο ἂν

ύποθετικόςσύνδεσμος

Σύνδεσμος ἂν + υποτακτική (πάντα): δευτερεύουσα υποθετική πρόταση που δηλώνει το προσδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη σε παρόν-μέλλονπ.χ. Ἅπας μὲν λόγος, ἂν ἀπῇ τὰ πράγματα, μάταιος φαίνεται.

Δυνητικό

Βρίσκεται σε κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις κρίσεως. Συντάσσε-ται με: οριστική, ευκτική, απαρέμφατο και μετοχή.• Δυνητική οριστική: ἂν + οριστική παρελθοντικού χρόνου → το δυ-

νατό στο παρελθόν ή το αντίθετο του πραγματικού. Μεταφράζεται: θα + παρατατικός ή υπερσυντέλικος (θα μπορού-

σα να...), π.χ. Εἴχομεν ἂν Ἀμφίπολιν.• Δυνητική ευκτική: ἂν + ευκτική οποιουδήποτε χρόνου (εκτός μέλ-

λοντα) → το δυνατό να πραγματοποιηθεί στο παρόν και στο μέλλον. Μεταφράζεται: θα + παρατατικός (θα ήταν δυνατόν να…, μπορεί

να…), π.χ. Ταῦτα δὲ καὶ δείξαιμι ἄν. • Δυνητικό απαρέμφατο: ἂν + απαρέμφατο (ειδικό) οποιουδήποτε

χρόνου (εκτός μέλλοντα). Ισοδυναμεί με δυνητική οριστική ή δυ-νητική ευκτική.

Μεταφράζεται: θα + παρατατικός, π.χ. Δοκεῖ δέ μοι τῆς πενίας τὸ μέγεθος ὁ κατήγορος ἂν ἐπιδεῖξαι.

• Δυνητική μετοχή: ἂν + μετοχή (εκτός τελικής και υποθετικής). Είναι, συνήθως, κατηγορηματική (σπάνια επιθετική, χρονική,

αιτιολογική). Ισοδυναμεί με δυνητική οριστική ή δυνητική ευ-κτική.

Μεταφράζεται: θα + παρατατικόςπ.χ. Ἑώρα τὸ περιτείχισμα ῥᾳδίως ἂν ληφθέν.

Αοριστολογικό

Συντάσσεται με υποτακτική. Δηλώνει αοριστία, κάτι δηλαδή το μη συγκεκριμένο ή καθοριστικό. Βρίσκεται πάντα μεταξύ της λέξης που εισάγει τη δευτερεύουσα πρόταση και της υποτακτικής.Προηγούνται:• χρονικός σύνδεσμος → χρονικοϋποθετική πρόταση• αναφορική λέξη → αναφορικοϋποθετική πρόταση• τελικός σύνδεσμος → τελική πρόταση • ερωτηματική λέξη → πλάγια ερωτηματική πρότασηΟι παραπάνω προτάσεις, εκτός από τις πλάγιες ερωτηματικές, περιέ-χουν υπόθεση (λανθάνων υποθετικός λόγος). Μεταφράζεται: τυχόν/ίσως ή -δήποτε (ή μένει αμετάφραστο)π.χ. Τῷ ἀνδρὶ, ὃν ἂν ἕλησθε, πείσομαι.Ἐπειδὰν ὁ πόλεμος παρέλθῃ, ἀποδώσομεν ὑμῖν ταῦτα.

12

τα βιβλία των επιτυχιών - media.public.gr · Τα βιβλία των...

Documents

Transcript of τα βιβλία των επιτυχιών - media.public.gr · Τα βιβλία των...