Δημ. Κ. Σωτηριάδης

Φλεγμονώδης αντίδραση του δέρματος εξαιτίας δράσης

διαφόρων παραγόντων

Εξωγενής δερματίτιδα: Αίτια εξωτερικά, περιβαλλοντικά (εξ επαφής δερματίτιδα)

Ενδογενής δερματίτιδα: Αίτια “εσωτερικά”, ιδιοσυστασιακά (ατοπική – σμηγματορροϊκή)

Φυσικά, τίποτα δεν είναι απόλυτο…

Ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής (ΕΔΕ)

Αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής (ΑΔΕ)

Φωτοτοξική – φωτοαλλεργική

Άλλες – σπανιότερες μορφές

70-80% των επαγγελματικών δερματοπαθειών (αν και άλλοι ερευνητές λένε το αντίθετο…)

1-10% στον γενικό πληθυσμό (διπλάσιο στις γυναίκες)

Δεν απαιτεί προηγούμενη ευαισθητοποίηση

Σημαντικό ρόλο παίζει ο “δερματικός φραγμός”

Γενικά, όχι απόλυτα διευκρινισμένος..

Εμπλέκονται: αραχιδονικό οξύ, PAF, IL, GM-CSF,

προσταγλανδίνες, λευκοτριένια, μαστοκύτταρα..

Τελικά, απελευθέρωση ισταμίνης (και άλλων τινών..)

Υποκειμενικά: νυγμοί, καύσος, κνησμός

Αντικειμενικά: ερύθημα, οίδημα, φυσαλίδες, πομφόλυγες, διαβρώσεις, εφελκίδες, απολέπιση

1. Οξεία ΕΔΕ

Ισχυρές χημικές ουσίες (οξέα, αλκάλεα, φαινόλες, φθόριο, υγρό τσιμέντο, κ.ά.)

Κλινικά: Από ήπιο ερύθημα έως έλκωση

Βαρύτητα της κλινικής εικόνας ανάλογα με τη συγκέντρωση του παράγοντα και τη διάρκεια έκθεσης

Προσοχή! Ουσίες γίνονται “ερεθιστικές” με ειδικές συνθήκες (π.χ. ιώδιο με κλειστή περίδεση)

Προσοχή σε φυτά (συκιά, κισσός, κιτροειδή, κ.ά.)

2. Αθροιστική / χρόνια ΕΔΕ

Η συχνότερη μορφή στην καθημερινότητα Επαναλαμβανόμενη έκθεση του δέρματος σε ουσίες (π.χ.

νερό!!) Ξηρή ατμόσφαιρα συνεισφέρει στην εκδήλωση Προοδευτική καταστροφή του επιδερμιδικού φραγμού Συχνότερα αίτια: Νερό, ιδρώτας, χώμα, σκόνη, τσιμέντο, πούδρες, υαλοβάμβακας, μάλλινα, τρίχες, απορρυπαντικά, αντισηπτικά, σαπούνια, διαλύτες, βιολογικά υγρά, κ.ά. Κλινικά: Ερύθημα – ξηρότητα, κνησμός, απολέπιση, λειχηνοποίηση, διαβρώσεις, ραγάδες

3. Φλυκταινώδης ΕΔΕ

Ακμοειδές εξάνθημα (φλύκταινες!) Μέταλλα, έλαια μηχανών, πετρελαιοειδή, άσφαλτος, κ.ά.

Βραχίονες, μηροί, γλουτοί!

4. Μηχανική / εκ τριβής ΕΔΕ

Συνεχής πίεση – τριβή ή μικροτραυματισμοί (π.χ. συνεχές ξεφύλλισμα χαρτιών)

Κλασική εικόνα: έκζεμα της κορυφής των δακτύλων

Ελάχιστος κνησμός – κυρίως καύσος

Ερύθημα, ξηρότητα, απολέπιση, ραγάδες

Μεγάλη διάρκεια – Δυσχέρεια θεραπευτική

Δ.Δ.: ΑΔΕ, ψωρίαση

5. Επιβραδυνόμενη ΕΔΕ

8-24 ώρες μετά την επαφή (ανθραλίνη, ποδοφυλλίνη, κ.ά.)

Διαφοροδιαγνωστικά προβλήματα με ΑΔΕ

Προβλήματα στην ερμηνεία των patch tests

6. Δερματίτιδα “εκ σπαργάνων”

Βρέφη 2-15 μηνών (αλλά και υπερήλικες…)

Συχνότητα: 35-70%

Ερύθημα έντονο στις κυρτές επιφάνειες (ελεύθερες – συνήθως – οι πτυχές)

Έντονη / συνεχής διαβροχή από ούρα και κόπρανα

Επιμολύνσεις (συνήθως Candida albicans) με παρουσία μικρών φλυκταινιδίων περιφερικά.

7. Αστεατωτικό / ξηρωτικό έκζεμα

Στέαρ = λίπος

Κνήμες ηλικιωμένων

Ερύθημα, ήπιο οίδημα, απολέπιση, ρωγμές (“craquelé”)

Έντονος κνησμός

Ελάττωση κεραμιδίων, επιβράδυνση πολ/σμού κερατινο-κυττάρων, μειωμένη ικανότητα κατακράτησης ύδατος στο δέρμα των ηλικιωμένων

8. ΕΔΕ από ακτινοβολία

Μετά από 7 ημέρες (έως και εβδομάδες…)

Ερύθημα, οίδημα, φυσαλίδες – πομφόλυγες, διαβρώσεις, απολέπιση. Ενίοτε ελκώσεις / νεκρώσεις

Κνησμός, καύσος, άλγος ΠΡΟΣΟΧΗ: Η δόση της ακτινοβολίας μπορεί να είναι

ακόμη και χαμηλότερη από τη θεραπευτική!

Κυρίως “εξ αποκλεισμού”

Τεράστια η συμβολή του ιστορικού

Συμπτώματα και από άλλα όργανα (επιπεφυκίτιδα,

ρινίτιδα)

Κυρίως από ΑΔΕ

Ενδογενείς δερματίτιδες (ατοπική, σμηγματορρόϊκή)

Άλλα (κνησμώδη) νοσήματα: ψώρα, λειχήνας, μυκητίαση,

ψωρίαση

Γενικά μέτρα (απομάκρυνση του αιτίου, αλλαγή συνηθειών, αποκατάσταση φραγμού, κ.ά.)

Προστατευτικά μέτρα: Γάντια, μάσκες…

Αντιϊσταμινικά / κορτικοστεροειδή (;) per os

Μαλακτικά, εφυγραντικά, τοπικά κορτικοστεροειδή, αναστολείς καλσινευρίνης

Σπάνια: CyA, PUVA, MTX

Εναλλακτικές / ολιστικές θεραπείες… ΠΡΟΣΟΧΗ ακόμη και το χαμομήλι κάνει ΕΔΕ!!!

Επιφυλάξεις για “γνωστά - καθιερωμένα” (γάντια, σαπούνια, μωρομάντηλα, χαρτομάντηλα, κ.ά.)

Αλλεργία: άλλο+έργο (απρόβλεπτη αντίδραση…)

1926: Πρώτη αλλεργική ευαισθητοποίηση σε ανθρώπους από εκχύλισμα πρίμουλας (Bloch και Steiner-Woerlich) Συχνότητα: Αντιφατικά αποτελέσματα από πλήθος μελετών

Αντίδραση επιβραδυνόμενης υπερευαισθησίας (IV τύπου)

Απαιτείται ευαισθητοποίηση

Κλινική εκδήλωση: μετά 14-21 ημέρες (συνήθως…)

Μετά τη 2η ή πολλοστή φορά επαφής με το αλλεργιογόνο: αντίδραση εντός ωρών! (12-72)

Επιβραδυνόμενες αντιδράσεις: χαμηλή ευαισθητοποίηση (π.χ. λίγα Τ-κύτταρα μνήμης), σε μικρές ποσότητες αλλεργιογόνου ή σε βραδεία είσοδο του αλλεργιογόνου

ΠΡΟΣΟΧΗ: Αλλεργιογόνα φθάνουν στο δέρμα και μέσω αίματος! (συστηματική δερματίτιδα)

Συχνά: ΑΔΕ σε πολλά αλλεργιογόνα

Διασταυρούμενη υπερευαισθησία!

Φωτοαλλεργικές αντιδράσεις: απαιτείται για την ΑΔΕ

έκθεση στο ηλιακό φως

Ιδιοσυγκρασία (ατοπία)

Φυλή – Φύλο (έξαρση ΑΔΕ πρό Ε.Ρ.)

Φάρμακα – Υπεριώδης ακτινοβολία

Περιβάλλον (;)

Κνησμός, ερύθημα, οίδημα, φυσαλίδες, πομφόλυγες, βλατίδες

Διαβρώσεις, δρυφάδες, εφελκίδες, λειχηνοποίηση, απολέπιση

Συνήθως: περιορισμός βλαβών στη θέση επαφής με το αλλεργιογόνο

ΣΑΔΕ (Σύνδρομο Αλλεργικής Δερμ/δας Εξ επαφής) Στάδιο 1: Περιορισμός συμπτωμάτων στο/στα σημεία επαφής Στάδιο 2: Επέκταση στην σύστοιχη περιοχή Στάδιο 3: Αιματογενής διασπορά σε απόσταση

Ιστορικό – λεπτομερής κλινική εξέταση. Θέση έναρξης !!

Αερομεταφερόμενα αλλεργιογόνα: πρόσωπο, οπισθοωτιαία

χώρα, V του λαιμού, τράχηλος

Επιδερμιδικές δοκιμασίες (patch tests): απαιτούνται τρείς επισκέψεις

Ερεθιστική εξ επαφής δερ/δα

Φωτοαλλεργική – φωτοερεθιστική δερ/δα

Ατοπική δερ/δα (νομισματοειδές έκζεμα, κ.ά.)

Σμηγματορροϊκή δερ/δα

Ψωρίαση – μυκητιάσεις – ψώρα

Σπογγοειδής μυκητίαση (Τ-δερ/κο λέμφωμα)

Συνήθως η κατάσταση χρονίζει…

Δερματίτιδα χειρών: χειρότερη πρόγνωση

Δερματίτιδα βλεφάρων: η πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμη

Αποφυγή επαφής με το (τα) αλλεργιογόνα Οξεία φάση: δροσερές κομπρέσες τοπικά στεροειδή (κρέμες) αντιϊσταμινικά per os κορτικοστεροειδή per os (;) Υποξεία φάση: προφυλακτικά μέτρα! κομπρέσες τοπικά στεροειδή (κρέμες – κρεμαλοιφές) τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης αντιϊσταμινικά p.o. κορτικοστεροειδή p.o.

Γραπτές οδηγίες

Εκπαίδευση

Έγκαιρη επισήμανση κινδύνων ευαισθητοποίησης

• Το εξάνθημα εμφανίζεται αμέσως μετά την επαφή με την ύποπτη ουσία.

Στην ΑΔΕ: 1-2 ημ (ακόμη και 7ημ.) μετά! • Μόνο “καινούριες” ουσίες προκαλούν αλλεργία Στην ΑΔΕ: εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια μετά! • Η αλλεργία περιορίζεται πάντα στη θέση επαφής με το

αλλεργιογόνο Στην ΑΔΕ: μπορεί να μεταφερθεί (με χέρια, λεμφογενώς ή

αιματογενώς) σε απομακρυσμένες περιοχές) • Η διακοπή χρήσης ενός προϊόντος υπεύθυνου για αλλεργία

συνεπάγεται την απαλλαγή από την αλλεργία Στην ΑΔΕ: πολλά παρόμοια ή μη προϊόντα περιέχουν τις

ίδιες ουσίες

Μόνο τα προϊόντα που χρησιμοποιεί ο πάσχων ευθύνονται για αλλεργικές αντιδράσεις

Στην ΑΔΕ: μπορεί να ευαισθητοποιηθεί κάποιος και από προϊόντα άλλων…

Τα ακριβά προϊόντα είναι λιγότερο αλλεργιογόνα Το κόστος δεν έχει σημασία

Τα “υποαλλεργικά” προϊόντα δεν προκαλούν αλλεργίες Έχουν ίσως μικρότερες πιθανότητες, αλλά…

Ευχαριστώ πολύ