Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ...

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΑΤΑΡΑΓΚΑΣ

ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 2013-14

Α΄τετράμηνο

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΩΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (ΜΕΘΟΔΟΣ PROJECT)

Α1 ΤΑΞΗ

Ομάδα Α΄

Ακαρέπη Μαρίνα

Δανιά Μαρία

Ζολώτας Αθανάσιος

Θεοδωροπούλου Ευφροσύνη

Λάιος Κων/νος

Ομάδα Β΄ Γκρέκας Αναστασίος του Κ.

Γκρέκας Αναστάσιος του Ν.

Ζουμπούλης Ραφαήλ

Θεοδωρόπουλος Κων/νος

Ομάδα Γ΄ Αραχωβίτη Ελισάβετ

Γαλαζούλα Γεωργία

Γκούβρα Ευθαλία

Λιάτσου Ευαγγελία

Λιβαθινού Λαμπρινή

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μακρυκώστα Παναγιώτα (ΠΕ 02, Φιλόλογος)

Α1 τάξη Γενικού Λυκείου Ματαράγκας , σχολ. έτος 2013-14

ΕΕιισσααγγωωγγιικκόό ΣΣηημμεείίωωμμαα

Η ερευνητική εργασία ““ΗΗ ΘΘΕΕΣΣΗΗ ΤΤΗΗΣΣ ΓΓΥΥΝΝΑΑΙΙΚΚΑΑΣΣ ΑΑΠΠΟΟ

ΤΤΗΗΝΝ ΑΑΡΡΧΧΑΑΙΙΟΟΤΤΗΗΤΤΑΑ ΜΜΕΕΧΧΡΡΙΙ ΣΣΗΗΜΜΕΕΡΡΑΑ”” εκπονήθηκε στα πλαίσια

του μαθήματος «Ερευνητική Εργασία (project)» από την Α1 τάξη του

Ενιαίου Λυκείου Ματαράγκας. Στην υλοποίηση του προγράμματος

έλαβαν μέρος 8 μαθήτριες και 6 μαθητές.

Η γραπτή παρουσίαση του project περιλαμβάνει:

1. Κριτήρια επιλογής του θέματος

2. Προσδιορισμό σκοπών και στόχων

3. Σύνδεση της ερευνητικής εργασίας με το Αναλυτικό Πρόγραμμα

Σπουδών

4. Περιγραφή της πορείας της εργασίας και παρουσίαση του υλικού.

1. Κριτήρια επιλογής του θέματος

Οι έφηβοι στην προσπάθεια αυτοπροσδιορισμού και διαμόρφωσης της

ταυτότητας του φύλου καθώς και γενικότερα της προσωπικής και

κοινωνικής τους ταυτότητας δείχνουν ενδιαφέρον για ζητήματα που

σχετίζονται με τα φύλα, όπως οι διαφορετικές απαιτήσεις για τους

ρόλους των δυο φύλων, τα στερεότυπα που τα συνοδεύουν, οι σχέσεις

μεταξύ των δυο φύλων κ.α.

Παράλληλα, παρά τις διαρκείς βελτιώσεις στο πέρας των χρόνων, η

αναμφισβήτητα διαφορετική αντιμετώπιση των γυναικών σε όλους

τους τομείς δράσης είναι εντονότερη και περισσότερο εμφανής στην

κλειστή αγροτική τοπική κοινωνία όπου διαβιούν οι

μαθητές/μαθήτριες.


2. Σκοποί και στόχοι του προγράμματος.

διερεύνηση της πορείας της γυναικείας παρουσίας

κατά το πέρασμα των χρόνων.

ανάδειξη του ρόλου της γυναίκας ανά εποχή

ανάδειξη της διαφορετικότητας της γυναίκας και του άνδρα και

συνειδητοποίηση της ισότητας μεταξύ των δυο.

διερεύνηση της ίσης αξίας γυναίκας και άνδρα και της ανάγκης

αποδοχής της από το κοινωνικό σύνολο.

κατανόηση του πολύπλευρου και πολυσύνθετου ρόλου της

σύγχρονης γυναίκας.

Γνωστικοί στόχοι

Η αποδοχή της γυναίκας ως ψυχοσωματικής οντότητας

Η άρση των διαφορών ανάμεσα στα δύο φύλα

Η ίση κατανομή των ρόλων του άντρα και της γυναίκας

Η ανάδειξη των κοινωνικών παραγόντων που επηρεάζουν

τη θέση και το ρόλο της γυναίκας.

Συναισθηματικοί στόχοι

Η υγιής σχέση ανάμεσα στα δύο φύλα

Η αποδοχή του μοναδικού ρόλου του καθενός

Η καλλιέργεια του αισθήματος της αγάπης του άντρα και

της γυναίκας σε οποιαδήποτε έκφανση του κοινωνικού βίου


3. Σύνδεση της ερευνητικής εργασίας με το

Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών.

Η εν λόγω ερευνητική εργασία συνδέεται άμεσα:

με την ενότητα «Τα φύλα στη Λογοτεχνία» στα ΚΚεείίμμεενναα ΝΝεεοοεελλλληηννιικκήήςς

ΛΛοογγοοττεεχχννίίααςς.. Λειτούργησε και ως αφόρμηση της ερευνητικής εργασίας.

με την ΙΙσσττοορρίίαα ττοουυ ΑΑρρχχααίίοουυ ΚΚόόσσμμοουυ και την παρουσίαση της ζωής

στην αρχαιότητα.

με τις ξξέέννεεςς γγλλώώσσσσεεςς που μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά ως προς

την κατανόηση και επεξεργασία ξενόγλωσσων κειμένων.

με την χρήση των ΤΤ..ΠΠ..ΕΕ..: εξοικείωση των μαθητών με excel

(καταγραφή και επεξεργασία δεδομένων ερευνητικών δραστηριοτήτων),

word (παραγωγή γραπτού λόγου κατά την παρουσίαση της ερευνητικής

εργασίας, δημιουργία πινάκων και γραφημάτων), powerpoint (παραγωγή

πολυτροπικού κειμένου κατά την παρουσίαση της ερευνητικής εργασίας),

windows movie maker (δημιουργία video), εξοικείωση με την αναζήτηση

πληροφοριακού υλικού στο διαδίκτυο (χρήση μηχανών αναζήτησης κτλ.).


4. Πορεία ερευνητικής εργασίας.

Η ερευνητική εργασία εκπονήθηκε κατά τη διάρκεια

του α΄ τετραμήνου (Οκτώβριος 2013 - Ιανουάριος

2014) και ακολουθήθηκε η παρακάτω πορεία:

Ευαισθητοποίηση – προβληματισμός

Σκοποθεσία - στοχοθεσία

Χωρισμός των μαθητών σε τρεις υποομάδες

εργασίας, οι οποίες εργάζονταν παράλληλα στις

διάφορες φάσεις της ερευνητικής εργασίας.

Παρουσίαση της ερευνητικής εργασίας.


ΦΦάάσσεειιςς εερρεευυννηηττιικκήήςς εερργγαασσίίααςς::

Χωρίσαμε την ερευνητική εργασία σε δυο (2) επιμέρους ενότητες/φάσεις:

1η ενότητα: θεωρητική προσέγγιση του θέματος – διερεύνηση της θέσης της

γυναίκας (Ελληνίδας) από την αρχαία Ελλάδα έως σήμερα.

2η ενότητα: διεξαγωγή έρευνας αναφορικά με τη θέση της σύγχρονης γυναίκας στην

τοπική κοινωνία, όπου διαβιούμε.

ΠΠώώςς εερργγαασσττήήκκααμμεε ((μμεεθθοοδδοολλοογγίίαα))::

Χωριστήκαμε σε τρεις (3) ομάδες (ομάδες Α, Β, Γ)

Και οι τρεις οι ομάδες εργαστήκαμε παράλληλα – αλλά σε διαφορετικό ζητούμενο–

στις δύο ενότητες/φάσεις του project.

Μετά την ολοκλήρωση της βιβλιογραφικής και δημοσκοπικής έρευνας, συνθέσαμε

το κείμενο της εργασίας και τα videos και φτιάξαμε την τελική παρουσίασή της.

Ομάδα Α΄

Δανιά Μαρία

Θεοδωροπούλου Ευφροσύνη

Ζολώτας Αθανάσιος

Λάιος Κων/νος

Ακαρέπη Μαρίνα

Ομάδα Β΄

Ζουμπούλης Ραφαήλ

Γκρέκας Αναστασίος του Κ.

Γκρέκας Αναστάσιος του Ν.

Θεοδωρόπουλος Κων/νος

Ομάδα Γ΄

Αραχωβίτη Ελισάβετ

Γαλαζούλα Γεωργία

Γκούβρα Ευθαλία

Λιάτσου Ευαγγελία

Λιβαθινού Λαμπρινή


ΟΟιι εεππιιμμέέρροουυςς φφάάσσεειιςς ττηηςς εερρεευυννηηττιικκήήςς εερργγαασσίίααςς

ΑΑ΄́ φφάάσσηη: Διερεύνηση της θέσης και του ρόλου της γυναίκας από την αρχαιότητα ως

τις μέρες μας.

Ερευνητικό ερώτημα: Ποια είναι η θέση της γυναίκας στην Αρχαία Ελλάδα, στο

Βυζάντιο, στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, στην επανάσταση του 1821, στον πόλεμο

του 1940, στη σύγχρονη εποχή;

Στόχος: Η διερεύνηση της γυναικείας παρουσίας: α) στις δυο μεγάλες και

σπουδαιότερες πόλεις-κράτη, την Αθήνα και την Σπάρτη, β) κατά τη Βυζαντινή περίοδο,

γ) στα χρόνια στης σκλαβιάς και στον απελευθερωτικό αγώνα από τον τούρκικο ζυγό, δ)

στην εθνική αντίσταση, στ) στις μέρες μας.

Μέθοδος: Αναζήτηση πληροφοριακού υλικού στο διαδίκτυο και σε βιβλιοθήκες,

επεξεργασία και αποδελτίωση.

εργασία στην ολομέλεια: καθορίσαμε τις πηγές αναζήτησης πληροφοριών

(διαδίκτυο, βιβλιοθήκη σχολείου) και διανεμήθηκαν οι εργασίες αρχικά ανά ομάδα και

κατόπιν κατά άτομο σε κάθε ομάδα.

εργασία στις ομάδες: αναζητήσαμε πληροφορίες στο διαδίκτυο (στο εργαστήριο

πληροφορικής) και στη βιβλιοθήκη του σχολείου μας.

εργασία κατά άτομο: στην τάξη επεξεργαστήκαμε το υλικό που συγκεντρώσαμε

(προηγήθηκε επιμέρους διανομή του υλικού ανά ομάδα και κατά άτομο)

εργασία στις ομάδες: στην τάξη συγκεντρώσαμε το αποδελτιωμένο υλικό ανά

ομάδα.

εργασία στις ομάδες: συγγράψαμε στο εργαστήριο πληροφορικής τις σχετικές

υποενότητες της εργασίας.

Ι. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Η θέση της γυναίκας κατά την αρχαιότητα είναι υποβιβασμένη εν συγκρίσει με τη θέση

του άνδρα. Ακόμα και στη δημοκρατική Αθήνα ο ρόλος και η παρουσία των γυναικών είναι

υποτυπώδεις. Αντίθετα στο Άργος, τη Γόρτυνα της Κρήτης (και σ’ όλη την Κρήτη), τη Λέσβο και

φυσικά τη Σπάρτη οι γυναίκες -τηρουμένων πάντοτε των αναλογιών- έχουν εξέχουσα θέση.

Φαίνεται πως στη δωρική και αιολική φυλή επιβίωσαν πολλοί θεσμοί και συνήθειες της

προϊστορικής μητριαρχικής κοινωνίας του Αιγαίου.


Καθώς οι αρχαίες Ελληνίδες ζουν σε ένα καθεστώς που κυμαίνεται μεταξύ των δύο

άκρων που αντιπροσωπεύουν οι μεγάλες πόλεις-κράτη της Αθήνας και της Σπάρτης, αποκτά

ιδιαίτερη σημασία η γνωριμία τους από εμάς.

1. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

Η γυναίκα στους αρχαϊκούς και κλασσικούς

χρόνους, όπως σε όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη

(εξαιρουμένης της Σπάρτης), έτσι και στην

δημοκρατική Αθήνα θεωρούνταν βιολογικά και

ψυχολογικά πλάσμα που δεν είχε την ικανότητα να

ελέγξει τον εαυτό του και να αντισταθεί σε

εξωτερικά ερεθίσματα. Όφειλε να είναι σεμνή,

όμορφη και υγιής, προκειμένου να συμβιβάζεται με τα πρότυπα της αρχαιοελληνικής

πατριαρχικής κοινωνίας.

1.2. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΑΣ ΣΤΟ ΠΑΤΡΙΚΟ ΣΠΙΤΙ

Στην αρχαία Αθήνα η πρώτη κύρια δυσκολία που αντιμετώπιζε ένα νεογέννητο κορίτσι

ήταν να του επιτραπεί να ζήσει, καθώς η γέννηση ενός γυναικείου μέλους θεωρούνταν ανώφελο

και επιπρόσθετο έξοδο για τον οίκο, μιας και η γυναίκα δεν είχε την δυνατότητα να διατηρήσει

το οικογενειακό όνομα και τα οικογενειακά περιουσιακά στοιχεία. Έτσι η γυναίκα τελούσε

μονίμως υπό ανδρική κηδεμονία. Η νέα κοπέλα μέχρι το γάμο εξαρτιόταν άμεσα από τον

πατέρα της. Έπειτα την κηδεμονία της αναλάμβανε ο σύζυγος.

Η οικογενειακή περιουσία συνδέεται με τη γυναικεία ύπαρξη μόνο στην περίπτωση της

«ἐπικλήρου» κόρης. «Ἐπίκληρος» ονομαζόταν η κόρη που επειδή ως

μοναχοπαίδι δεν είχε αρσενικά αδέλφια, αναλάμβανε μετά τον θάνατο

του πατέρα της να διαχειριστεί τα του πατρικού οίκου. Η επίκληρος

υποχρεωνόταν να πάρει ως σύζυγο τον στενότερο συγγενή της. Ο

αδερφός του πατέρα της ήταν ο πρώτος που είχε το δικαίωμα να την

παντρευτεί. Επόμενος στη σειρά, ήταν ο μεγαλύτερος γιος του θείου, από

την πλευρά του πατέρα της κ.ο.κ.. Αν οι διεκδικητές ήταν πολλοί,

μπορούσε να γίνει δικαστικός αγώνας ανάμεσα σε θείους, ξαδέλφια και

άλλους συγγενείς, για το ποιος θα νυμφευτεί την κόρη. Αν πάλι ένας υποψήφιος δεν επιθυμούσε

να παντρευτεί την επίκληρο, τότε εκείνη και η περιουσία, περνούσαν στον επόμενο κατά σειρά

διαδοχής. Ο πρώτος γιος από τον γάμο αυτό θεωρούνταν όχι γιος του συζύγου της επικλήρου

αλλά του πεθαμένου πατέρα της και συνεχιστής του οίκο του. Αυτή τη συγγένεια οι Αθηναίοι

δεν τη θεωρούσαν αιμομικτική, το πρόβλημα όμως ανέκυπτε μερικές φορές, όταν ένα κορίτσι,


που μόλις είχε μπει στη εφηβεία (12-13 ετών), ήταν υποχρεωμένο να παντρευτεί κάποιον που

ήταν μεγαλύτερος από αυτήν πάνω από τριάντα χρόνια. Σκοπός του θεσμού της «ἐπικλήρου»

ήταν να συνεχιστεί ο οίκος μέσω του αγοριού που θα αποκτήσει η επίκληρος.

1.3. Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ - ΕΓΓΑΜΟΣ ΒΙΟΣ - ΔΙΑΖΥΓΙΟ

Σε όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη της αρχαιότητας ο γάμος κατοχυρώνεται με νόμο.

Ένας άρρεν πολίτης επιτρέπεται να παντρευτεί μονάχα μια γυναίκα και

μόνο τα παιδιά της νόμιμης συζύγου του κληρονομούν το όνομα και την

περιουσία του.

Στόχος του γάμου στην αρχαία Αθήνα είναι η τεκνοποιία. Ο

πατέρας αποφασίζει τον γάμο των παιδιών του. Τα κορίτσια δεν έχουν

λόγο στην επιλογή του συζύγου τους. Μερικές φορές μάλιστα το ζευγάρι

δεν γνωρίζεται ούτε συναντιέται πριν τον γάμο. Οι άντρες παντρεύονται

σε ηλικία περίπου 20 χρόνων, ενώ τα κορίτσια σε ηλικία 14 ή 15 ετών.

Γάμος χωρίς προίκα δεν έχει βέβαια ισχύ στην αθηναϊκή

κοινωνία. Σε περίπτωση διαζυγίου ή θανάτου της συζύγου η προίκα

επιστρέφεται, γιατί κληρονόμος της δεν είναι ο σύζυγος αλλά ο πιο κοντινός εξ αίματος

συγγενής.

Πρώτη φροντίδα της νεαρής συζύγου στο καινούργιο της σπίτι είναι να κάνει ιερές

σπονδές μπροστά στην εστία και τα εμβλήματα των προγόνων του συζύγου της, που γίνονται

τώρα και δικοί της πρόγονοι.

Όπως στον οίκο του πατρός, έτσι και στον οίκο του

συζύγου διακρίνεται ο γυναικωνίτης, που περιλαμβάνει

τον κοιτώνα των συζύγων, τα δωμάτια των κοριτσιών και

τα διαμερίσματα όπου εργάζονται οι δούλες.

Η καθημερινή ζωή της παντρεμένης αθηναίας είναι

πολύ μονότονη. Για την γυναίκα πέρα από το παράθυρο

βρίσκεται ένας άλλος κόσμος, σχεδόν απρόσιτος. Το

σύνορο αυτού του κόσμου αποτελεί η θύρα, που

φυλάσσεται από έναν θυρωρό. Από το σπίτι μπορεί να

εξέλθει μονάχα με την άδεια του συζύγου με συνηθέστερη αιτιολογία την απόλαυση ενός

περιπάτου ή την ανταλλαγή κοινωνικής επίσκεψης. Κανένας, ωστόσο δεν απαιτεί τον

περιορισμό των γυναικών που έχουν περάσει τα πενήντα.

Το διαζύγιο εμφανίζεται στην Αθήνα την κλασική εποχή και μάλιστα είναι αρκετά συχνό.

Σε περίπτωση διάλυσης του γάμου ο σύζυγος είναι υποχρεωμένος να επιστρέψει στον πατέρα ή

τον κηδεμόνα της γυναίκας του την προίκα που έχει πάρει, προσθέτοντας επιπλέον 18% της


προίκας που έλαβε. Υπάρχουν δυο ειδών διαζύγια, η αποπομπή («ἀπόπεμψις»), δηλ. διαζύγιο

ύστερα από αίτηση του συζύγου, και η «ἀπόλειψις», δηλ. διαζύγιο ύστερα από αίτηση της

συζύγου. Η πρώτη περίπτωση δεν παρουσιάζει καμιά απολύτως δυσκολία! Μάλιστα, αν το

ζευγάρι δεν έχει αποκτήσει παιδιά, ο σύζυγος είναι υποχρεωμένος να χωρίσει τη γυναίκα του.

Το διαζύγιο με αίτηση της γυναίκας όμως είναι δύσκολο. Η γυναίκα πρέπει να παρουσιάσει

προσωπικά στον άρχοντα γραπτές αποδείξεις από τις οποίες να προκύπτει το δίκαιο του

αιτήματος της. Ο άντρας όμως δεν είναι δεμένος με τίποτα εκτός από την προίκα. Μπορεί

μάλιστα να παντρέψει τη γυναίκα του με άλλον, χωρίς καν να ζητήσει τη συμφωνία της και

χωρίς ηθικές κυρώσεις για τον ίδιο.

1.4. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΖΩΗ

Οι ελεύθερες Αθηναίες έχουν κατεξοχήν θρησκευτικό ρόλο

καθώς: α) συμμετέχουν στις κυριότερες θρησκευτικές γιορτές της

πόλης, όπως στα Λήναια και τα Ανθεστήρια προς τιμήν του θεού

Διόνυσου, αλλά ιδίως στα Θεσμοφόρια προς τιμήν της θεάς

Δήμητρας και β) λαμβάνουν το ιερατικό αξίωμα στα πλαίσια

λατρείας γυναικείων θεοτήτων. Παράλληλα, οι γυναίκες είναι

παρούσες στις μεγάλες πομπές και στα μυστήρια του γάμου και

της κηδείας.

1.5. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ

Στην καθαυτό πολιτική ζωή των Αθηνών η θέση των γυναικών είναι ανύπαρκτη. Οι

γυναίκες δεν θεωρούνται πολίτες αφού δεν λαμβάνουν μέρος στην εκκλησία του δήμου ούτε

καταλαμβάνουν αξιώματα.

1.6. ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ

Η γυναικεία ενδυμασία εκείνης της εποχής, απαιτεί ευχέρεια στην

τέχνη του στολισμού. Τα γυναικεία ενδύματα διακρίνονται στην ελαφριά

εσωτερική ενδυμασία (χιτών) και σ' ένα φόρεμα πιο χοντρό, τον πέπλο,

που φοριόταν από πάνω. Ο γυναίκειος χιτώνας είναι μακρύς, πέφτει

ελεύθερα κατά μήκος του σώματος και πιάνεται μόνο με ένα κορδόνι κάτω

από το στήθος για τις παντρεμένες γυναίκες και στο θώρακα ή στους

γοφούς για τα νεαρά κορίτσια. Οι άκρες του πιάνονται με μια πόρπη από

το δεξιό ώμο ή δένονται φιόγκο πάνω στο στήθος. Στο σπίτι οι γυναίκες

φορούν μόνο χιτώνα, αλλά, όταν βγαίνουν στο δρόμο, φορούν από πάνω

τον πέπλο, δηλαδή ένα κομμάτι ύφασμα πλάτους περίπου 150 εκατοστών


και μήκους 3-4 μέτρων. Τα γυναικεία ενδύματα ράβονται συνήθως από μάλλινο ύφασμα, πανί

και λινάρι και ένα ύφασμα λεπτό και διάφανο, όπως η μουσελίνα. Προτιμώμενοι χρωματισμοί

το κίτρινο, το κόκκινο, το ανοιχτό πράσινο, το πράσινο λαδί, το γκριζογάλανο, το ανοιχτό

καφετί και το λευκό. Στα πόδια φορούν σανδάλια, υποδήματα λευκά ή κίτρινα και ένα είδος

ψηλά άρβυλα. Η ενδυμασία συμπληρώνεται με κοσμήματα: χρυσά σπειροειδή ή μακριά

σκουλαρίκια, χρυσά περιδέραια, διαδήματα, βραχιόλια στο πάνω μέρος του βραχίονα,

δαχτυλίδια. Ο καθρέφτης

είναι ένα αντικείμενο που δεν λείπει από την ζωή της

γυναίκας.

1.7. ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ

Η μουσική κατέχει σημαντική θέση στη ζωή της

γυναίκας. Οι θωπευτικοί τόνοι της λύρας και τα βαριά

τρέμουλα του διαύλου αντηχούν συχνά στα διαμερίσματα του

γυναικωνίτη. Μια άλλη μορφή διασκέδασης των γυναικών σχετίζεται με τα οικόσιτα ζώα και τα

πουλερικά. Οι αθηναίες αρέσκονται να παίζουν με σκυλιά και παιχνιδιάρες γάτες. Στο σπίτι

εκτρέφουν κοκόρια και κότες, χήνες, κάργες, γερανούς, πέρδικες και άλλα εξημερωμένα

πουλιά.

1.8. ΟΙ ΦΤΩΧΕΣ ΑΘΗΝΑΙΕΣ

Στις φτωχές οικογένειες η γυναίκα δουλεύει δίπλα στον άντρα. Η ανάγκη κάποτε

υποχρεώνει την Αθηναία να κάνει ακόμα και δουλειές δούλας, να εργαστεί π.χ. ως τροφός. Δεν

έχει χρόνο να τεμπελιάζει στο γυναικωνίτη, ούτε δούλες για το νοικοκυριό. Έτσι, πολύ πριν

ξημερώσει ετοιμάζει η ίδια φαγητό για τον άντρα και τα παιδιά κι αμέσως μετά φροντίζει τα

ζώα και ασχολείται με το νοικοκυριό και τις άλλες εργασίες του σπιτιού.

1.9. ΠΑΛΛΑΚΙΔΕΣ

Ο Αθηναίος, παράλληλα με τη νόμιμη δια του γάμου συζυγική σχέση, επιτρέπεται

να διατηρεί ελεύθερο δεσμό με γυναίκα που ο πατέρας της στερείται πολιτικών

δικαιωμάτων (μέτοικος ή ξένος), την ονομαζόμενη παλλακίδα. Σε καμιά περίπτωση η

πράξη του αυτή δε συνιστά μοιχεία· αντιθέτως καλύπτεται από τον αθηναϊκό περί

παλλακείας νόμο του 451 π.Χ.. Μάλιστα, η επίσημη σύζυγος, είναι κάποτε υποχρεωμένη

να ανέχεται την παρουσία της μέσα στο σπίτι.


1.10. ΕΤΑΙΡΕΣ

Εντελώς διαφορετικά ζουν οι εταίρες, δημόσιες παλλακίδες. Διαθέτουν –όχι βέβαια

όλες- γνώσεις της λογοτεχνίας και δεν

τους είναι ξένη η τέχνη. Η θέση ειδικά

των καλλιεργημένων και μορφωμένων

εταίρων είναι σημαντική. Στα σπίτια τους

μαζεύεται πλήθος νέων. Λαμβάνουν

μέρος στις συζητήσεις μορφωμένων

ανδρών. Πολλές γίνονται διάσημες για

την εξυπνάδα και το πνεύμα τους, ενώ η

αθηναϊκή λογοτεχνία γνωρίζει συλλογές

επιγραμμάτων που γράφτηκαν από εταίρες. Μέχρι και χρυσά αγάλματα στήνουν γι’ αυτές, ενώ

οι ποιητές τις εγκωμιάζουν στα έργα τους.

1.11. ΔΟΥΛΕΣ

Πρόκειται για γυναίκες που στερούνται κάθε δικαιώματος. Πολυάριθμες,

συνήθως αιχμάλωτες πολέμου, ασχολούνται ως υπηρέτριες, εργάτριες, τροφοί κι

ανήκουν εξ ολοκλήρου στον ιδιοκτήτη τους που δύναται να προβεί κατά βούληση σε

ενοικίαση ή πώλησή τους.

Σύζυγος, παλλακίδα/εταίρα ή δούλα, είναι οι τρεις δρόμοι που

επεφύλασσε η τύχη σε μια γυναίκα στην αρχαία Αθήνα. Σε κάθε περίπτωση

όμως –με εξαίρεση αυτή της εταίρας– η γυναίκα θεωρείται πλάσμα

κατώτερο και η θέση της είναι τελείως υποβιβασμένη.

2. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ

Η θέση των γυναικών στην αρχαία Σπάρτη παρουσιάζεται

βελτιωμένη σε σύγκριση με τις περισσότερες ελληνικές πόλεις-

κράτη του ελληνικού κόσμου, οπωσδήποτε σε σχέση με την Αθήνα.

2.1. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΣΣΑΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Η μητρότητα καταλαμβάνει εξέχουσα σημασία στη

σπαρτιατική κοινωνία λόγω του δημογραφικού προβλήματος των


Σπαρτιατών (ολιγαριθμία). Έτσι, στο ευρύτερο πλαίσιο της σπαρτιατικής ευγονίας κύρια

αποστολή της Σπαρτιάτισσας αποτελεί φυσικά η γέννηση και ανατροφή υγιών τέκνων.

Μετά τη γέννησή τους, τα θηλυκά μέλη, παραμένουν στους κόλπους της

οικογένειας μέχρι ορισμένη ηλικία, όπως ακριβώς και οι άρρενες. Κατόπιν την αγωγή

των κοριτσιών αναλαμβάνει το κράτος.

Η δημόσια αγωγή των Σπαρτιατισσών δεν επιτρέπει την ενασχόλησή τους με την

οικιακή οικονομία. Οι γυναίκες στη Σπάρτη ουδέποτε καταπιάνονται με το νοικοκυριό

και τις ασχολίες του σπιτιού, τις οποίες αναλαμβάνουν αποκλειστικά οι υπηρέτες, δούλες

ή είλωτες.

2.2. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗ ΣΠΑΡΤΗ

Μολονότι ο κοινωνικός ρόλος της

Σπαρτιάτισσας είναι πρωτίστως ο ρόλος της

συζύγου και μητέρας, απολαμβάνει παρ’ όλα

αυτά τέτοια κοινωνική θέση και δικαιώματα

«σκανδαλώδη» για το σύνολο του αρχαίου

κόσμου.

Τα κορίτσια μετά την γέννησή τους, εφόσον διαπιστώνεται κατά την εξέτασή τους

από τη γερουσία ότι δεν παρουσιάζουν κανενός είδους καχεξία ή δυσμορφία,

παραδίδονται στην οικογένειά τους για να ανατραφούν (κυρίως από τη μητέρα, ο

πατέρας λείπει συνεχώς σε πολεμικές επιχειρήσεις). Από κάποια ηλικία και μετά (7

ετών) η πολιτεία, που θεωρεί κτήμα της όλα τα παιδιά των Σπαρτιατών, αναλαμβάνει

την αγωγή και των νεαρών κοριτσιών. Η εκπαίδευσή τους δεν διαφέρει από εκείνη των

αγοριών, αν και υπολείπεται σε σκληρότητα. Τα νεαρά κορίτσια συναναστρέφονται σε

αγέλες με σκοπό να σκληραγωγηθούν και συμμετέχουν σε θρησκευτικές εορτές μύησης

(π.χ. Υακίνθια). Οι σπαρτιάτισσες γυμνάζονται ισότιμα με τους άνδρες εκτιθέμενες στα

μάτια του άρρενος πληθυσμού γυμνές ή ντυμένες ανάλαφρα.

Η δημόσια αγωγή προσδίδει στις σπαρτιάτισσες μια πιο αρρενωπή συμπεριφορά

από τις γυναίκες άλλων ελληνικών πόλεων.

Οι ίδιες, συναισθανόμενες την αυξημένη

κοινωνική τους θέση λειτουργούν με αυτό

τον τρόπο, έχοντας την πλήρη υποστήριξη

του κράτους.


2.3. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ ΤΗΣ

ΣΠΑΡΤΗΣ

Οι Σπαρτιάτισσες δεν έχουν άμεση συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα της πόλης

τους. Δεν συμμετέχουν στην Απέλλα και δεν λαμβάνουν αποφάσεις μαζί με τους άνδρες

τους. Οπωσδήποτε δεν έχουν καμιά άμεση πρόσβαση στα κλιμάκια εξουσίας της

Σπάρτης (Βασιλείς, Γερουσία, Έφοροι). Παραμένουν όμως ενεργές στο παρασκήνιο της

πολιτικής, επηρεάζοντας τους άνδρες τους.

Οι Σπαρτιάτισσες δεν δειλιάζουν να μιλήσουν. Στις γυναίκες της Σπάρτης

αποδίδονται εξαιρετικά οξυδερκείς ή πνευματώδεις παρατηρήσεις. Για παράδειγμα,

όταν η σύζυγος του βασιλιά Λεωνίδα Γοργώ ρωτήθηκε γιατί οι Σπαρτιάτισσες ήταν οι

μόνες γυναίκες στην Ελλάδα που «κυβερνούσαν» τους συζύγους τους, η Γοργώ

απάντησε….. «επειδή είμαστε οι μόνες γυναίκες που γεννούν άνδρες». Υποστήριξε με

απλούστερα λόγια πως μόνο οι άνδρες που έχουν την αυτοπεποίθηση να δεχθούν

τις γυναίκες ως ίσες είναι πραγματικοί άνδρες.

Αναμφισβήτητα οι σπαρτιάτισσες απολαμβάνουν μεγαλύτερη ελευθερία από τις

γυναίκες της Αθήνας και άλλων πόλεων και είναι οικονομικά ανεξάρτητες. Οι

Σπαρτιάτισσες όχι μόνο διατηρούν τα δικαιώματα τους στην πατρική περιουσία (π.χ. η

πατρούχος μοναχοκόρη έχει δικαίωμα να κληρονομήσει την περιουσία του πατέρα της)

αλλά μπορούν και παντρεμένες να αποκτήσουν δικιά τους. Επειδή οι άρρενες πολίτες

της Σπάρτης ήταν υποχρεωμένοι να αφιερώνουν τη ζωή τους στις στρατιωτικές και

άλλες μορφές της δημόσιας υπηρεσίας, οι οικοδέσποινες της Σπάρτης φρόντιζαν τα

κτήματα των συζύγων τους. Κατά τον 4ο αι. π.Χ, τα δύο πέμπτα της συνολικής

καλλιεργήσιμης έκτασης της Σπάρτης ανήκουν σε γυναίκες. Έτσι, οι Σπαρτιάτισσες

ελέγχουν τον οικογενειακό πλούτο και στην πραγματικότητα, το σύνολο της αγροτικής

οικονομίας. Η συγκέντρωση τόσων κλήρων στα χέρια λίγων γυναικών, έχει ως

επακόλουθο την κοινωνική άνοδο των Σπαρτιατισσών και την αύξηση της πολιτικής

επιρροής τους.

2.4. Ο ΓΑΜΟΣ – ΕΓΓΑΜΟΣ ΒΙΟΣ

Ο γάμος είναι θεσμός υποχρεωτικός για όλο τον ελεύθερο και υγιή σπαρτιατικό

πληθυσμό. Οι νόμοι προβλέπουν την τιμωρία όσων αρρένων παντρεύονται σε μεγάλη

ηλικία (ὀψιγάμιον) ή πριν τα 30 έτη (κακογάμιον), καθώς και των γυναικών που

παντρεύονταν σε μικρή ηλικία (πριν από τα 20 έτη). Η τελετή του γάμου στη Σπάρτη δεν


αποτελεί δημόσιο γεγονός. Ένας διαδεδομένος τύπος σύστασης του γάμου είναι «δι'

αρπαγής»: Χωρίς παρουσία οικογενειών ή προσκεκλημένων, την γυναίκα απαγάγει

τελετουργικά κατά τη διάρκεια της νύχτας ο μέλλων σύζυγός της. Με την βοήθεια της

νυμφεύτριας, της ξυρίζουν το κεφάλι, της φορούν ανδρικά ρούχα και την αφήνουν

ξαπλωμένη στο σκοτάδι να περιμένει. Ο σύζυγος μετά την ερωτική συνάντησή τους

οφείλει να επιστρέψει στους κοιτώνες του και εξακολουθεί να ζει εκεί με τους

συνηλικιώτες στις αγέλες, έως ότου συμπληρώσει τα τριάντα έτη. Μέχρι αυτή την ηλικία

συγκατοίκηση των συζύγων δεν προβλέπεται. Είναι σαφές πως αυτή η διαδικασία έχει

ως στόχο αποκλειστικά την τεκνοποίηση. Εξάλλου, εξαιτίας του οξυμένου δημογραφικού

προβλήματος της Σπάρτης, οποιοσδήποτε πολίτης μπορεί να απαγάγει μια γυναίκα στη

Σπάρτη, με στόχο την παιδοποιία, αρκεί ο πατέρας ή και ο σύζυγος της να είναι

σύμφωνος. Με αυτή τη λογική λειτουργεί κι ο «θεσμός της πολυανδρίας», η θέσπιση της

οποίας αποδίδεται στον ίδιο τον θρυλικό νομοθέτη Λυκούργο. Η πολυανδρία συνιστά

σπάνια μορφή πολυγαμίας, όπου η σύζυγος τεκνοποιεί νομίμως με περισσοτέρους του

ενός συζύγους. Τον επόμενο αιώνα, ο Πολύβιος καταγράφει στην Σπάρτη και την

αρχαιότερη γνωστή μαρτυρία για την λεγόμενη «αδελφική πολυανδρία», όπου οι

πολυάριθμοι σύζυγοι της Σπαρτιάτισσας είναι εξ αίματος αδελφοί ή στενοί φίλοι. Σε

αυτό το σχήμα οργάνωσης της οικογένειας η περιουσία παραμένει αδιαίρετη και η

πατρότητα των τέκνων, τα οποία θεωρούνται κοινά, ασκείται συλλογικά. Επειδή, λοιπόν,

η αποστολή της οικογένειας στη Σπάρτη είναι η γέννηση υγιών παιδιών, ο άνδρας,

μπορεί να συγκατατεθεί ώστε η γυναίκα του να συνευρεθεί με έναν άλλο Σπαρτιάτη,

προκειμένου να προκύψει ένα υγιές τέκνο, χωρίς αυτό να θεωρείται επιλήψιμο.

Άλλη μορφή σύστασης γάμου στη Λακεδαίμονα αποτελεί «ο εγκλεισμός νέων και

νεανίδων, μαζί, σε σκοτεινό οίκημα». Η συνάντηση στα τυφλά των δύο νέων δεσμεύει

τον νεαρό Σπαρτιάτη να θεωρεί ως σύζυγο την γυναίκα που γνωρίζει με αυτόν τον

τρόπο, και μάλιστα χωρίς να λάβει προίκα. Η μη τήρηση αυτού του τύπου μπορεί να

προξενήσει την ποινική δίωξη του άνδρα.

Ο γάμος «δι' εγγύης» μνημονεύεται επίσης σε πηγές. Αυτό μάλλον σημαίνει πως

για την σύστασή του προηγείται συμφωνία μεταξύ μέλλοντος πενθερού και γαμβρού. Ο

πατέρας υπόσχεται ότι θα δώσει την κόρη του, ο γαμπρός ότι θα την κρατήσει ως νόμιμη

σύζυγο. Διευθετείται παράλληλα και το ζήτημα της προίκας. Ο τελετουργικός τύπος

μάλλον πρέπει να είναι μάλλον δι' αρπαγής.


Η Σπαρτιάτισσα διοικεί η ίδια την περιουσία της ακόμη και όταν δεν είναι

πατροῦχος (το αντίστοιχο της Αθηναίας ἐπικλήρου) και μπορεί να επιλέξει άλλο

σύζυγο, αν ο δικός της απουσιάζει επί μακρόν. Πολλοί έλληνες συγγραφείς την

αναφέρουν ως αιτία ανταγωνισμών και διεκδικήσεων ανάμεσα σε οίκους.

2.5. ΟΙ ΠΑΡΘΕΝΙΟΙ

Το 708 π.Χ. κατά την τέλεση των 18ων Ολυμπιακών αγώνων σε μια ακτή της Κάτω

Ιταλίας καράβια αποβιβάζουν εκατοντάδες νέους ηλικίας 18-25 χρονών. Τα καράβια

αυτά έχουν αποπλεύσει από το Γύθειο και οι νέοι αυτοί είναι νόθοι Σπαρτιάτες.

Οι Σπαρτιάτισσες κατά την περίοδο της μακράς απουσίας των συζύγων τους στον

Α΄ Μεσσηνιακό πόλεμο (738-716 πχ) τεκνοποίησαν με την βοήθεια των ειλώτων με την

ανοχή ή και την συγκατάθεση της πολιτείας και των συζύγων τους. Τα παιδιά που

προήλθαν από αυτή την σχέση ονομάστηκαν «Παρθενίες» και η πολιτεία αρνήθηκε να

τα αναγνωρίσει ως νόμιμους Σπαρτιάτες πολίτες.

Η άρνηση αυτή οδήγησε στην «επανάσταση των Παρθενιών». Η εξέγερση

κατεστάλη και το Σπαρτιατικό κράτος αποφάσισε την οριστική απομάκρυνσή τους, με

υποχρεωτική μετανάστευση. Τόπος μετοικεσίας ορίστηκε η Κάτω Ιταλία και επικεφαλής

της αποστολής ορίστηκε ο Φάλανθος, ο οποίος ζήτησε χρησμό από τους Δελφούς για τον

τόπο εγκατάστασής τους.

Το μέρος που αποβιβάστηκαν οι Παρθενίες ονομάστηκε

Τάρας ή Τάραντας προς τιμή του ομώνυμου μυθικού ήρωα, γιου

του Ποσειδώνα (και σήμερα το σύμβολο της πόλης είναι το μυθικό

αυτό πρόσωπο πάνω σε δελφίνι, ενώ μια οδός φέρει το όνομα

«Παρθενίες» και η κεντρική λεωφόρος το όνομα «Magna

Graecia»). Ο Τάραντας είναι η μοναδική αποικία των Σπαρτιατών

στην Μεγάλη Ελλάδα.

Ο Τάρας έγινε από τις σημαντικότερες ελληνικές αποικίες φτάνοντας τον 4ο αι.

π.Χ. στην μεγαλύτερη ακμή του. Οι Παρθενίες έμειναν Έλληνες και διατήρησαν την

ελληνική γλώσσα και την επαφή τους με την υπόλοιπη Ελλάδα. Ακόμα και σήμερα μικρό

τμήμα του πληθυσμού μιλά διάλεκτο Ελληνική τα «Γκρεκάνικα». Κατακτήθηκαν από

τους Ρωμαίους το 209 π.Χ..


2.6. ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ

Η Σπαρτιατική κοινωνία έριχνε το μεγαλύτερο βάρος της

στη σφυρηλάτηση των κοινωνικών δεσμών μεταξύ των

ελευθέρων Σπαρτιατών και Σπαρτιατισσών. Έθετε σε δεύτερη

μοίρα την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή. Θεωρούσαν τη Σπάρτη

ως μια μεγάλη οικογένεια. Πρόκριναν την υπαγωγή του ατόμου

και της οικογενείας στην ευρύτερη κοινωνική ομάδα, μέσω της

παροχής παρόμοιας εκπαίδευσης σε αγόρια και κορίτσια.

Εντός του πλαισίου αυτού επιτρεπόταν να εκτίθενται στα

μάτια του άρρενος πληθυσμού τα γυμνά ή ανάλαφρα ντυμένα

γυναικεία κορμιά. Η εμφάνιση των γυναικών, άλλωστε, έπαιζε

το βασικότερο ρόλο στην επιλογή τους από τους συντρόφους

τους. Η προίκα διαδραμάτιζε δευτερεύοντα ρόλο. Πολλούς

αιώνες πριν εφευρεθεί η «μίνι» φούστα, οι Σπαρτιάτισσες

φορούσαν τις «φαινομηρίδες», πολύ κοντούς χιτώνες που όχι

μόνο άφηναν τους μηρούς των γυναικών σε κοινή θέα, αλλά ήταν και σχιστοί στο πλάι,

περίπου ως τη μέση. Η ελευθερία που απολάμβανε η Σπαρτιάτισσα εκφραζόταν και στη

γυναικεία αμφίεση.

Υπήρχαν ορισμένες περιπτώσεις που μπορούσαν -οι νέες κοπέλες φυσικά- να

κυκλοφορούν τελείως γυμνές. Η σχετική διάταξη θεσπίστηκε από τον Λυκούργο, αρχικά

μόνο κατά τα στρατιωτικά γυμνάσια των νεαρών αγοριών, θέλοντας να τους εξασκήσει

ώστε να προσέχουν τα παραγγέλματα του «επιλοχία» και να μένουν προσηλωμένοι σε

αυτά, όταν γύρω τους στις κερκίδες του σταδίου, στέκονταν εκατοντάδες ολόγυμνα

κορίτσια.

Η γυναίκα στη Σπάρτη έχει σημαντική κοινωνική

θέση και απολαμβάνει δικαιώματα «σκανδαλώδη» για το

σύνολο του αρχαίου κόσμου.


3. ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Πολλές γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα διακρίνονται για την προσφορά τους σε

διάφορους τομείς της επιστήμης. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις εξής:

Αίθρα: δασκάλα της αριθμητικής και της λογιστικής. Δίδασκε με τη βοήθεια

άβακα και συμβόλων ήδη από το 10ο π.χ. αι.

Θεανώ (6ος αι. π.Χ.): μαθήτρια και σύζυγος του Πυθαγόρα. Δίδαξε αστρονομία

και μαθηματικά στις Σχολές του Πυθαγόρα στη Σάμο και στον Κρότωνα.

Αγλαονίκη ή Αγανίκη (5ος αι. π.Χ.): η πρώτη γυναίκα αστρονόμος (Θεσσαλία).

Γνωστή για την ικανότητά της να προβλέπει τις εκλείψεις ηλίου με ακρίβεια ώρας,

γεγονός που προδίδει προηγμένη γνώση σε σύγκριση με τους βαβυλώνιους αστρονόμους

αναφορικά με την μαθηματική αστρονομία.

Αξιοθέα: μαθήτρια της Ακαδημίας του Πλάτωνα. Δίδαξε μαθηματικά, φυσική και

ηθική φιλοσοφία στην Αττική.

Λασθενία: σπούδασε μαθηματικά και φιλοσοφία στην Ακαδημία του Πλάτωνα. Σ’

αυτήν αποδίδεται κι ο ορισμός της σφαίρας.

Αγνοδίκη: η πρώτη γυναικολόγος (4ος αι. π.Χ.). μεταμφιέστηκε σε άνδρα

προκειμένου να παρακολουθήσει μαθήματα γυναικολογίας.

Εκτός από την Αγνοδίκη στο χώρο της ιατρικής διαπρέπουν ακόμη η Δεινομάχη η

Ερμιόνη, η Ευτυχία, η Φιλονίλα, η Κλεοπάτρα η Αλχημίστρια (Περί μέτρων και

σταθμών) κ.α..

Αρετή ή Αρήτη η Κυρηνεία (του Αρίστιππου): δίδαξε μαθηματικά και φυσική στην

Κόρινθο και την Αθήνα. Εικάζεται ότι έγραψε περισσότερα από σαράντα βιβλία.

Πανδροσίων: αλεξανδρινή γεωμέτρης

Η Υπατία «η γεωμετρική» (4ος μ.Χ. αι.): Η πιο γνωστή

μαθηματικός. Ασχολήθηκε με τα μαθηματικά, την

αστρονομία και τη μηχανική. Αποτέλεσε πόλο έλξης για τους

διανοούμενους της εποχής. Διακρίθηκε ιδιαίτερα στην

Άλγεβρα, στην Αστρονομία και τη Γεωμετρία, και εφηύρε

ορισμένα όργανα, συσκευές και εργαλεία όπως την

πλανισφαίρα και ένα όργανο για τη διύλιση του νερού. Ήταν

πολυγραφότατη.

Στα μαθηματικά ξεχωρίζουν επίσης η γεωμέτρης Πυθαΐς, η Θεμιστόκλεια, η Φιντύς, η

Μελίσσα, η Τυμίχα, η Διοτίμα, η Βιτάλη, η Περικτιόνη, η Νικαρέτη κ.α.


Στο χώρο των φυσικών επιστημών διακρίνονται ακόμη η Πολυγνώτη και η Τυμίχα

(μέλος της πυθαγόρειας κοινότητας / της αποδίδεται ένα σύγγραμμα για το ήχο).

Οι γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας διακρίνονται και

για τα εμπνευσμένα έργα τους στο χώρο της τέχνης.

Φυσικά, δε θα μπορούσε να αρχίσει κανείς την

απαρίθμηση των γυναικών αυτών με αναφορά σε γυναίκα

άλλη από την λυρική ποιήτρια Σαπφώ. Η Σαπφώ,

γεννήθηκε στη Λέσβο γύρω στα 630-620 π.Χ.. Η

συνεισφορά της στην παγκόσμια λογοτεχνία είναι μεγάλη.

Συνέβαλε στην ανάπτυξη της λυρικής ποίησης

ποικιλοτρόπως. Η έμφαση στο συναίσθημα, η υποκειμενική εμπειρία και η ατομική

πράξη σηματοδοτούν τη στροφή της ποίησης από το επικό και δραματικό στο βαθύτατα

λυρικό στοιχείο. Βοήθησε όσο κανείς άλλος στην εγκαθίδρυση και εδραίωση του

λογοτεχνικού είδους της λυρικής ποίησης κάνοντας το συναίσθημα να κυριαρχήσει στη

λογοτεχνία κατά τις χιλιετίες που ακολουθούν το σπουδαίο της έργο. Η ίδια συνέγραψε

ερωτικά ποιήματα, ύμνους αλλά και τραγούδια γάμου. Από τα έργα της σώζονται οι

σαπφικοί «Ύμνοι» και τα «Επιθαλάμια». Πέθανε σε ηλικία 50 ετών.

Μεγάλη ποιήτρια των αρχαίων χρόνων αποτελεί και Ήριννα. Από τον 4ο αι. π.Χ. οι

στίχοι της κρίνονται εφάμιλλοι των στίχων του Ομήρου και της ποιήτριας Σαπφούς.

Η Τελέσσιλα από το Άργος, ποιήτρια – πολεμίστρια, έμεινε στην ιστορία για το

γενναίο και ανυπότακτο πνεύμα της. Θεωρείται ποιητική ευφυΐα. Κέρδισε το θαυμασμό

των συγχρόνων της, καταξιώθηκε ως λυρική ποιήτρια στην εποχή της, απέκτησε

τεράστια φήμη και πανελλήνια εμβέλεια σε σημείο τέτοιο που να τη συγκρίνουν με την

ξακουστή Σαπφώ από τη Λέσβο και την Κόρρινα (ή Κορίνα) από την Κόρινθο και να την

τιμούν με το διακριτικό επίθετο «ἀγακλή» δηλαδή περίφημη, ξακουστή, δοξασμένη.

Η Ανύτη από την Τεγέα (3ος αι. π.Χ.), η σημαντικότερη από τους εκπροσώπους της

«Πελοποννησιακής Σχολής» έγραψε λυρικά και επικά επιγράμματα από τα οποία

σώζονται είκοσι δύο διαφορετικής έμπνευσης: συναισθηματικά, ταφικά, επιδεικτικά,

βουκολικά.

Σε επίγραμμά του, ο Αντίπατρος ο Θεσσαλονικεύς μνημονεύει με τʼ όνομά τους τις

εννέα πιο γνωστές ποιήτριες της αρχαίας Ελλάδας: Πρήξιλλα, Μοιρώ, Ανύτη, Σαπφώ,

Ήριννα, Τελέσιλλα, Νοσσίς, Μυρτίς και Κόρρινα (ή Κορίνα).


Στη γλυπτική ξεχωρίσει η Κόρα (6ος αι. π.Χ), θυγατέρα και βοηθός του

αγγειοπλάστη Βουτάδη, που σχεδίασε με κάρβουνο πάνω στον τοίχο του σπιτιού της,

την αναχώρηση του αγαπημένου της. Απ’ αυτό το σχέδιο εμπνεόμενος ο πατέρας της,

δημιούργησε το πρώτο πήλινο μενταγιόν.

Η Αναχάνδρα ή Αναξάντρα (3ος αι. π.Χ.), είναι περίφημη ζωγράφος. Ως σπουδαίες

ζωγράφοι αναφέρονται ακόμη η Κυρήνη, η Αριστάντη, η Καλυψώ, η Λάγια, η Λάλα, η

Αρισταρέτη κ.α.

Κατά την αλεξανδρινή και ελληνιστική εποχή αναφέρονται κι άλλες πολλές

γυναίκες καλλιτέχνες. Η Λάμια, περίφημη Αθηναία εταίρα, αγαπημένη του Δημήτριου

του Πολιορκητή, ίδρυσε στη Σικώνα την πρώτη πινακοθήκη στον κόσμο. Η Ειρήνη, κόρη

ζωγράφου, μαθήτευσε στον πατέρα της και ζωγράφισε μια περίφημη εικόνα ενός

κοριτσιού που βρισκόταν στην Ελευσίνα.

ΙΙ. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Στα πρωτοβυζαντινά χρόνια (324-610 μ.Χ.) η θέση της γυναίκας, καθορισμένη σε

μεγάλο βαθμό από τη ρωμαϊκή νομοθεσία και τις ανατολικές συνήθειες, είναι

υποβαθμισμένη. Η γυναίκα είναι πλήρως υποταγμένη αρχικά στον πατέρα της και εν

συνεχεία στον άντρα της.

Κατά τη μεσοβυζαντινή (610-1204 μ.Χ. -ιδίως από την εποχή του Ιουστινιανού και

ύστερα-) και υστεροβυζαντινή περίοδο (1024-1453 μ.Χ.) με νομοθετικές παρεμβάσεις

προσαρμοσμένες στην καινούργια πραγματικότητα, που είχε διαμορφωθεί υπό την

επίδραση του ελληνικού πνεύματος, της ελληνικής νοοτροπίας και του ελληνισμού, η

θέση της γυναίκας σταδιακά βελτιώνεται και αποκτά περισσότερα δικαιώματα.

1. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Η θέση της γυναίκας μέσα στην οικογένεια είναι κατώτερη από αυτή του άνδρα.

Ένα κορίτσι από τη γέννησή του ακόμα αντιμετωπίζεται διαφορετικά, γιατί ταυτίζεται

με την υποχρέωση της οικογένειας να το προικίσει. Μάλιστα η εγκατάλειψη και η

εκμετάλλευση των κοριτσιών είναι τόσο συνηθισμένο φαινόμενο, ιδιαίτερα κατά την

πρώιμη βυζαντινή περίοδο, που θεσπίζονται νόμοι για την εξάλειψη του φαινομένου

αυτού.

Η γυναίκα της βυζαντινής περιόδου ζει το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της στο

σπίτι. Από πολύ μικρή μαθαίνει "τα του οίκου" και βοηθά στις δουλειές του σπιτιού.


Περνά την ημέρα της σε χωριστά δωμάτια από τους άντρες (γυναικωνίτης). Συχνά τρώει

σε χωριστή αίθουσα και θεωρείται απρεπές ένα ανύπαντρο κορίτσι να κάθεται στο ίδιο

τραπέζι με άνδρες, παρά μόνο αν πρόκειται για πολύ στενά συγγενικά της πρόσωπα,

όπως για παράδειγμα τον πατέρα, το σύζυγο και τους αδελφούς της.

Τα κορίτσια δεν φοιτούν στο σχολείο.

Μαθαίνουν λιγοστά γράμματα από τη μητέρα

τους και οι γραμματικές γνώσεις τους

περιορίζονται συνήθως σε γραφή και

ανάγνωση. Κάποιες γυναίκες, αναλογικά

ελάχιστες, αποκτούν ευρύτερη μόρφωση. Οι

έξοδοι, πάντα με συνοδεία, για την εκκλησία,

τα πανηγύρια και το λουτρό, καθώς και οι

επισκέψεις σε συγγενικά πρόσωπα, είναι οι μόνες κοινωνικά αποδεκτές δραστηριότητες

της γυναίκας έξω από το σπίτι.

2. ΓΑΜΟΣ – ΕΓΓΑΜΟΣ ΒΙΟΣ – ΔΙΑΖΥΓΙΟ – ΧΗΡΕΙΑ

Τα κορίτσια επιτρέπεται να παντρευτούν από τα 12,13 ( τα αγόρια από τα 14) και

πάντα με τη συγκατάθεση του πατέρα τους. Για το γάμο φροντίζουν οι γονείς. Συχνά

μάλιστα βοηθούν στην επιλογή του συζύγου οι προξενήτρες, λαμβάνοντας ως αμοιβή

ποσοστά από την προίκα.

Για την εκκλησία το ανδρόγυνο είναι ισότιμο, όσον αφορά στο σχηματισμό

οικογένειας (αναπαραγωγική ικανότητα). Έτσι χάρη στην ιδιότητα της μητρότητας η

γυναίκα καταξιώνεται κοινωνικά. Η απόκτηση παιδιών την εξυψώνει. Οι χριστιανικές

αρχές της βυζαντινής κοινωνίας εξασφαλίζουν αξιοπρεπή ζωή στην παντρεμένη

γυναίκα. Ανεξάρτητα από την κοινωνική της τάξη είναι οικοδέσποινα και κυρά.

Με το γάμο η παντρεμένη γυναίκα μπορεί να διατηρήσει εκτός από την προίκα

της και την συζυγική ιδιοκτησία. Μετά το θάνατό της, η προίκα, που αποτελεί την κύρια

οικογενειακή περιουσία και αποσκοπεί στη συντήρηση της οικογένειας, περνά στα

παιδιά της ή στους γονείς της, ενώ ο σύζυγος κρατά μόνο την επικαρπία και τη

διαχείριση. Σε περίπτωση κακής διαχείρισης είναι δυνατή η προσφυγή στη δικαιοσύνη.

Σε περίπτωση χηρείας η γυναίκα γίνεται αρχηγός της οικογένειας κι έχει

μεγαλύτερες δυνατότητες να αναπτύξει οικονομική δραστηριότητα. Διατηρεί το

δικαίωμα ιδιοκτησίας και διαχείρισης του συνόλου της οικογενειακής περιουσίας.


Σε περίπτωση διαζυγίου η νομική έμφαση δίνεται στην ευημερία των παιδιών και

της μητέρας.

3. Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΣΤΙΒΟ

Η βυζαντινή κοινωνία ήταν μια αρκετά συντηρητική πατριαρχική κοινωνία για να

έχει θεσμοθετήσει συγκεκριμένους ρόλους για τις γυναίκες στη δημόσια ζωή. Ο

αποκλεισμός των γυναικών από την επαγγελματική ζωή μπορούσε να σπάσει σε κάποιες

περιπτώσεις, όταν αυτές ήταν αναγκασμένες από τα πράγματα να ενισχύσουν

οικονομικά τα σπίτια τους. Έτσι, οι γυναίκες των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων

δουλεύουν στα χωράφια στις αγροτικές κοινότητες και στα εργαστήρια της οικογένειάς

τους στις πόλεις.

Κατά συνέπεια, στον επαγγελματικό

τομέα ο ρόλος της γυναίκας είναι βέβαια

περιορισμένος αλλά ευτυχώς όχι ανύπαρκτος.

Με το πέρας των χρόνων η βυζαντινή

νομοθεσία ευνοεί ως ένα βαθμό την οικονομική

ανεξαρτησία της γυναίκας και την είσοδό της

στον επαγγελματικό στίβο. Πολλές γυναίκες

δουλεύουν κυρίως σε καταστήματα υφασμάτων και τροφίμων. Επίσης, μπορεί να

προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως μαίες, κομμώτριες, μοδίστρες κ.α.. Άλλες γυναίκες

είναι ιδιοκτήτες μικρών καταστημάτων με είδη καθημερινής χρήσης.

Λίγες γυναίκες, μορφωμένες, είναι ιατροί του γυναικείου πληθυσμού. Τη γυναίκα

γιατρό την αποκαλούν ιάτραινα, ιατρομαία και αρχιιάτραινα. Οι γυναίκες γιατροί εκτός

από την εξάσκηση της ιατρικής ασχολούνται και με τη συγγραφή ιατρικών βιβλίων

σχετικά με τη γυναικολογία, την οφθαλμολογία, την υγιεινή του δέρματος, τη

φαρμακευτική κ.α.. Βαθμιαία τους αναγνωρίζεται το δικαίωμα να διδάσκουν την

ιατρική.

Ένας άλλος χώρος όπου διακρίνεται η Βυζαντινή γυναίκας ως διακόνισσα, μοναχή

και ηγουμένη είναι ο χώρος της Εκκλησίας. Ωστόσο, οι ίδιοι οι Πατέρες της Εκκλησίας

περιγράφουν με τα μελανότερα χρώματα τη γυναικεία φύση και την επικίνδυνη επιρροή

της στους άντρες και προβάλλουν ως ιδανικό της σωστής κόρης και συζύγου την πλήρη

υποταγή στον πατέρα και το σύζυγο.


Παράλληλα, γυναίκες ανώτερου μορφωτικού επιπέδου ασχολούνται με την

επιστολογραφία ενώ ορισμένες γυναίκες της βυζαντινής αριστοκρατίας (αυτοκράτειρα

Ειρήνη [8ος αι.] / Ειρήνη Καντακουζηνή [14ος αι.]), γίνονται ακόμα και στρατιωτικοί

διοικητές.

4. Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΒΙΟ

Η δυνατότητα των βυζαντινών γυναικών να μετέχουν σε ευρεία κλίμακα στη

δημόσια ζωή είναι πολύ περιορισμένη. Η παροχή στοιχειώδους μόνο μόρφωσης στα

κορίτσια δεν έδωσε ευκαιρίες για πιο προχωρημένη γνώση. Πάρα ταύτα υπάρχουν

αρκετές γυναίκες που ανήκουν σε ισχυρές οικογένειες και είναι αναγνωρίσιμα άτομα.

Οι ξεχωριστές αυτές προσωπικότητες βυζαντινών

γυναικών παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική και

κοινωνική ζωή και στο μέλλον γενικότερα της αυτοκρατορίας.

Μέσω της επιρροής που ασκούν στους άνδρες τους επηρεάζουν

την πολιτική και τις κρατικές υποθέσεις, ενώ πολύ συχνά ασκούν

οι ίδιες άμεση, προσωπική εξουσία, ως ενθρονισμένες

Αυτοκράτειρες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η

Αγία Ελένη (μητέρα Μ. Κωνσταντίνου), η Θεοδώρα (σύζυγος του

Ιουστινιανού), η Ευδοκία (σύζυγος του Θεοδοσίου Β'), η Ειρήνη

η Αθηναία (σύζυγος του Λέοντα Δ') και η Θεοδώρα (σύζυγος του Θεόφιλου). Άλλες πάλι

διακρίνονται ως συγγραφείς, όπως η Άννα η Κομνηνή (κόρη του Αλέξιου Α' Κομνηνού)

και η Κασσιανή (υμνογράφος-απορρίφθηκε για σύζυγος από τον Θεόφιλο).

Αναμφίβολα για κάθε γυναίκα στο Βυζάντιο κύρια απασχόληση είναι η

διεύθυνση του οίκου της και κατεξοχήν αποστολή της η μητρότητα. Πάρα

ταύτα, η γυναίκα στο Βυζάντιο είτε ανήκει στη αριστοκρατία είτε σε άλλες

κοινωνικές ομάδες, κατορθώνει σιγά σιγά να διακριθεί και να επιβληθεί ως

οικονομικός παράγοντας. Στα τέλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας φθάνει να

κατέχει υψηλή κοινωνική θέση, οπωσδήποτε υψηλότερη από οποιαδήποτε

άλλη πολιτισμένη κοινωνία της εποχής.


ΙΙΙ. Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

Στη χειρότερη θέση από όλους τους υπόδουλους, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης,

βρίσκονται οι γυναίκες. Η επαγγελματική δραστηριότητα των γυναικών περιορίζεται σε

ενασχολήσεις που θεωρούνται γυναικείες, όπως είναι η υφαντική και

γενικά τα χειροτεχνήματα. Υπάρχουν βέβαια περιπτώσεις που οι

γυναίκες εργάζονται το ίδιο σκληρά με τους άνδρες και μάλιστα σε

εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, όπως σε σκληρές γεωργικές εργασίες

και σε βιομηχανικές επιχειρήσεις.

Καθώς το επίπεδο ζωής στα χρόνια της σκλαβιάς είναι πολύ

χαμηλό και οι έγνοιες πολλές, οι γονείς δεν προσφέρουν κάποια

ιδιαίτερη μόρφωση στα παιδιά τους και κυρίως στις γυναίκες. Μοναδική εξαίρεση

αποτελούν ίσως οι οικογένειες που έχουν εξουσία και κάποια οικονομική άνεση, όπως

ορισμένες τάξεις των πλούσιων εμπόρων και κυρίως των Φαναριωτών.

Ουσιαστικά το σχολείο έχει καταργηθεί εκείνη την εποχή. Λόγω των συνθηκών η

προκρίνεται η εναλλακτική εκπαιδευτική πρακτική του'' κρυφού σχολειού '', μέσω της

οποίας παρέχεται η βασική μόρφωση στους νέους. Καμιά πρόβλεψη για την εκπαίδευση

των κοριτσιών. Ο αναλφαβητισμός των γυναικών αποτελεί καθ’ όλη την περίοδο της

τουρκοκρατίας πανελλήνιο φαινόμενο.

Η Ελληνίδα ζει στα χρόνια της τουρκοκρατίας εντελώς απομονωμένη από

κοινωνική άποψη. Ωστόσο, για τις εύπορες οικογένειες η κατάσταση αυτή αλλάζει

σταδιακά. Η οικονομική άνεση που εξασφαλίζουν με το εμπόριο πολλές οικογένειες

δίνει την δυνατότητα για ταξίδια στη Δύση. Ταξιδεύοντας νεαρές κοπέλες και γυναίκες

έρχονται σε επαφή με τα ήθη των δυτικών χωρών και μαθαίνουν ξένες γλώσσες.

Οι γυναίκες της προοδευτικής νησιωτικής Ελλάδας απολαμβάνουν περισσότερες

ελευθερίες από τις γυναίκες που ζουν στη

συντηρητικότερη ηπειρωτική Ελλάδα.

Οι Ελληνίδες γεμίζουν τις σελίδες της

ιστορίας μας με τις θαυμαστές θυσίες τους.

Το 1475 η Λήμνος δέχτηκε την κατακτητική

επίθεση των Τούρκων. Σώθηκε από την Μαρούλα

Κλαδά. Μόλις είδε τον πατέρα της να φονεύεται

από τους Τούρκους τους επιτέθηκε με όπλα. Την ακολούθησαν, παρακινημένοι από την


τόλμη της, οι νησιώτες συμπατριώτες της. Οι Τούρκοι, έκπληκτοι και φοβισμένοι

υποχώρησαν.

Το Σεπτέμβριο του 1570 οι Τούρκοι κατέκτησαν την Κύπρο. Μετά την άλωση της

Λευκωσίας 2.000 νέοι και νέες πουλήθηκαν ως δούλοι. Ανάμεσά τους και η Μαρία η

Συγκλητική, η οποία για να αποφύγει την ατιμία και να εκδικηθεί τον κατακτητή έβαλε

φωτιά στην πυριτιδαποθήκη της γαλέρας όπου κρατούνταν. Η γαλέρα και δυο πλοία που

ήταν αγκυροβολημένα δίπλα της, ανατινάχθηκαν στον αέρα.

Πολλές ακόμα γυναίκες έμειναν στη μνήμη μας για τη συμμετοχή τους στον

επαναστατικό αγώνα. Απενεμήθη στην Μαντώ Μαυρογένους ο επίτιμος βαθμός του

αρχιστράτηγου. Δυναμικά έδρασαν στα χρόνια της τουρκοκρατίας η Ευφροσύνη

Βασιλείου και η κυρά Βασιλική. Γνωστός σε όλους είναι κι ο αγώνας της Λασκαρίνας

Μπουμπουλίνας για την ελευθερία.

Η Μόσχω Τζαβέλα, η Δέσποινα Κανάρη, η Ελένη Κίτσου, η Ασημίνα Γκούρα, η

Δέσπω Τζαβέλα, η Φωτεινή Κολοκοτρώνη και η Ζαμπέτα Κολοκοτρώνη είναι μερικές

ακόμη γυναίκες που έμειναν στην ιστορία για την σημαντική προσφορά τους στον

αγώνα κατά των Τούρκων κατακτητών. Μαζί τους όλες εκείνες οι ανώνυμες ελληνίδες

που έδωσαν τη ζωή τους χωρίς αντάλλαγμα κι αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για πολλούς

καλλιτέχνες και λόγιους άνδρες της εποχής.

Αποτελεί γενική παραδοχή ότι η συμβολή των γυναικών στην ελληνική

επανάσταση υπήρξε καθοριστική. Με τη συνεισφορά τους στην επανάσταση οι

γυναίκες κερδίζουν τον σεβασμό των ανδρών. Κατά συνέπεια, η θέση της

γυναίκας συγκριτικά με παλαιότερα βελτιώνεται σε αρκετά σημεία αλλά, όπως

και κατά τις προηγούμενες περιόδους, δεν εξισώνεται σε καμία περίπτωση με

εκείνη του άνδρα.

IV. Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΣΤΟ Β ΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Στη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου οι Ελληνίδες προσαρμόζονται στις

δύσκολες συνθήκες που περνά η χώρα.

Πολλές νέες κοπέλες γράφονται εθελόντριες στον ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και

προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως νοσοκόμες. Άλλες μεταφέρουν πυρομαχικά στους


στρατιώτες κάτω από σκληρές καιρικές συνθήκες. Οι γυναίκες αυτές προκαλούν με την

τόλμη, το θάρρος και το κουράγιο τους παγκόσμιο θαυμασμό. Όσες γυναίκες είναι

μορφωμένες γράφουν επιστολές στις οποίες διεκτραγωδούν τα δεινά των αγωνιζομένων

κι απευθύνουν έκκληση στις γυναίκες της Ευρώπης και της Αμερικής για βοήθεια.

Πολεμούν κι αυτές για ένα καλύτερο αύριο. Πολλές εύπορες γυναίκες δίνουν χρήματα,

και κοσμήματα για να ενισχύσουν τον αγώνα του ελληνικού στρατού. Οι γυναίκες, στα

δύσκολα χρόνια της αντίστασης συνειδητοποιούν ότι μπορούν να αναλάβουν και να

διαδραματίσουν το δικό τους ρόλο στον αγώνα κατά του εισβολέα, τον αγώνα της

Ελληνίδας του 1940.

Τους χρόνους εκείνους οι γυναίκες στέκονται με τις ώρες στην ουρά των

συσσιτίων για λίγα λαχανικά. Ζητιανεύουν λίγο ψωμί για τα παιδιά τους. Ουκ ολίγες

παθαίνουν στους δρόμους. Στα χωριά οι γυναίκες συντηρούν τους άντρες τους· τους

τρέφουν, τους φροντίζουν, φυλάνε σκοπιά, τους ενημερώνουν για κάθε κίνηση του

εχθρού.

Θεωρούνταν ντροπή οι γυναίκες της εποχής να φορέσουν παντελόνια και να

κρατήσουν πιστόλι. Οι ίδιες όμως δεν ντράπηκαν ούτε στιγμή να συνδράμουν με

οποιοδήποτε άλλο τρόπο στον αγώνα κατά του κατακτητή. Ορισμένες από αυτές

γίνονται γνωστές για την ηρωική τους δράση στο πανελλήνιο και ευρύτερα. Άλλες πάλι

αν και βρίσκονται στο παρασκήνιο προσφέρουν τα μέγιστα στον αντιστασιακό αγώνα.

Μέρα με τη μέρα γίνονται ίσες με τους άνδρες στις θυσίες και τον ηρωισμό.

Οι γυναίκες του 1940 ξεπέρασαν κατά πολύ

τις περιορισμένες προσδοκίες που συνδέονται με

την κατώτερη κοινωνική μοίρα στην οποία

βρίσκονταν.


V. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ

Η θέση της γυναίκας στην Ελλάδα του σήμερα διαφέρει κατά πολύ με εκείνη της

ελληνίδας γυναίκας των παλαιότερων χρόνων, σε όλους τους τομείς της ζωής. Η

σύγχρονη Ελληνίδα θεωρείται ισότιμο μέλος της οικογένειας και δεν υπολείπεται σε

κανένα σημείο ως προς τον άνδρα. Διεκδικεί τα δικαιώματά της, δουλεύει επί ίσοις

όροις, δείχνοντας τις ικανότητές της έχει κατακτήσει πολλές ανδροκρατούμενες θέσεις

και δημιουργεί υποσχέσεις για ένα καλύτερο αύριο.

Όσον αφορά στον τομέα της εκπαίδευσης μορφώνεται με τους ίδιους κανόνες που

ισχύουν για έναν άνδρα. Όλες οι βαθμίδες της εκπαίδευσης δέχονται γυναίκες και δεν

είναι λίγες εκείνες που διαπρέπουν σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Όλα τα κορίτσια σήμερα πηγαίνουν στο σχολείο, σπουδάζουν και παίρνουν τα

κατάλληλα εφόδια, για να βρουν δουλειά που θα τους αποφέρει όχι μόνο χρήμα και

οικονομική ανεξαρτησία αλλά και ηθική ικανοποίηση. Μέρα με τη μέρα οι γυναίκες

κατακτούν επαγγέλματα που θεωρούνταν μέχρι τώρα ανδροκρατούμενα. Στα σώματα

ασφαλείας, στο στρατό και στην αεροπορία εργάζονται σήμερα και δίνουν τον καλύτερο

εαυτό τους χιλιάδες γυναίκες που συναγωνίζονται αντάξια τους άνδρες σε όλους τους

τομείς.

Η γυναίκα, παράλληλα, έπαψε να αποτελεί μόνο αναπαραγωγικό μέσο. Δεν είναι

μόνο η μητέρα που πρέπει να φροντίζει για τα παιδιά, αλλά είναι ταυτόχρονα και ένα

ισότιμο μέλος με τον άνδρα. Έτσι, λοιπόν έχουμε την εργαζόμενη γυναίκα που στηρίζει

το σπίτι και οικονομικά

προσπαθώντας παράλληλα

να κρατήσει την ισορροπία

μιας αρμονικής

οικογένειας. Ο ρόλος της

Ελληνίδας, επομένως, στη

σημερινή κοινωνία είναι

πολύπλοκος και πολυδιάστατος, διότι κατέχει το ρόλο της μάνας, της συζύγου, της

νοικοκυράς και της εργαζόμενης. Δίνει πολλούς αγώνες στο οικογενειακό περιβάλλον,

στον εργασιακό χώρο, στην κοινωνία και δείχνει να τα καταφέρνει επάξια. Το έργο της

σήμερα είναι αναμφισβήτητα δυσκολότερο από παλιότερες εποχές. Ο πολυσύνθετος

ρόλος που αναλαμβάνει απαιτεί πολύ κόπο και εξαντλεί τις δυνάμεις.


Εκτός αυτών έχει ανεξαρτητοποιηθεί από όλους τους παλαιότερους περιορισμούς

που την κρατούσαν υποταγμένη στον άνδρα, χωρίς ελευθερία επιλογής, γνώμης και

ζωής. Ήταν αδιανόητο παλαιότερα για μια γυναίκα να ζει μόνη της, να εργάζεται, να

επιλέγει το σύντροφό της, να συντηρεί μια ολόκληρη οικογένεια, να κυκλοφορεί, να

διασκεδάζει… Υπήρχαν εποχές που σε μερικά μέρη που δε θεωρείτο καν άνθρωπος! Τι

καλύτερο για τους άντρες απ’ το να έχουν κλειδωμένη τη γυναίκα τους πολλές φορές στο

σπίτι χωρίς μόρφωση, μόνο για να κάνει παιδιά και να τα μεγαλώνει… και αυτοί να

ασχολούνται με οτιδήποτε έξω απ’ το σπίτι τους και να μεγαλουργούν!

Τον 21ο αιώνα όμως, όπως σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο, έτσι και στην Ελλάδα οι

γυναίκες διακρίνονται για την προσφορά τους στην Επιστήμη, ξεχωρίζουν για τις

δημιουργίες τους στις Τέχνες, τιμώνται για τη συνεισφορά τους στα Γράμματα.

Ασχολούνται με τα κοινά, παίρνουν μέρος στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, παίρνουν ενεργό

μέρος στην πολιτική ζωή. Πολλές διακρίνονται και ανεβαίνουν στα ανώτερα αξιώματα.

Δεν υπολείπονται σε τίποτε συγκρινόμενες προς τους άρρενες.

1. Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η σημαντική βελτίωση της εκπαίδευσης των γυναικών αν και βελτίωσε αισθητά

δεν κατόρθωσε να επιφέρει πλήρη εξίσωση της θέση τους στην αγορά εργασίας και το

επίπεδο των εισοδημάτων τους εν συγκρίσει πάντοτε με τη θέση και τα εισοδήματα των

ανδρών.

Τα χαρακτηριστικά της απασχόλησης των γυναικών είναι:

1) Το χαμηλότερο ποσοστό απασχόλησης τους σε σχέση με αυτό των ανδρών

2) Τα υπερδιπλάσια ποσοστά ανεργίας

3) Η μεγαλύτερης διάρκειας ανεργία (μακροχρόνια)

4) Το μεγαλύτερο ποσοστό μερικής απασχόλησης

5) Η εκτεταμένη συμμετοχή τους στον άτυπο τομέα της οικονομίας χωρίς ασφάλιση

και με χαμηλές αμοιβές.

Παράλληλα, η στερεοτυπική επιλογή του επαγγέλματος έχει ως αποτέλεσμα την

διατήρηση του παραδοσιακού διαxωρισμού των επαγγελμάτων σε ανδρικά και

γυναικεία. Οι νέες γυναίκες, εξακολουθούν να επιλέγουν επαγγέλματα που σχετίζονται

με την οικιακή οικονομία (αισθητική, ένδυση), την παροχή φροντίδας (υγεία, πρόνοια),

τις υπηρεσίες (τουρισμός, γραμματειακή υποστήριξη).


Από την άλλη πλευρά η άνιση κατανομή των οικογενειακών υποχρεώσεων και η

έλλειψη υποστηρικτικών δομών, (φύλαξη παιδιών και φροντίδας ατόμων με ιδιαίτερες

ανάγκες, ηλικιωμένοι κ.α. ) που εξακολουθούν να κατανέμονται άνισα μεταξύ των δύο

φύλων και να συνδέονται άμεσα με το ρόλο των γυναικών, αποτελούν τροχοπέδη στην

επαγγελματική εξέλιξη της γυναίκας.

Η επαγγελματική πορεία των γυναικών συχνά εμφανίζει μεγάλες διακοπές οι

οποίες οφείλονται στην προτεραιότητα που δίνουν οι

γυναίκες, σε κάποια φάση της ζωής τους, στην οικογένεια

τους και συγκεκριμένα στην ανατροφή των παιδιών τους.

Κατά το διάστημα της απουσίας τους από την αγορά

εργασίας, δημιουργούνται στις γυναίκες, συναισθήματα

αποκλεισμού, απαξιώνονται οι γνώσεις και οι επαγγελματικές δεξιότητες που είχαν είτε

από τις σπουδές τους είτε από τις προηγούμενες επαγγελματικές τους εμπειρίες. Λόγω

των παραπάνω, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν δυσκολία κατά την είσοδο τους στην αγορά

εργασίας αλλά και κατά την επανένταξη μετά από μεγάλα διαστήματα απουσίας.

2. ΓΥΝΑΙΚΑ, ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Ο ρόλος των παντρεμένων γυναικών συνδέεται πρωτίστως με την εξασφάλιση της

συναισθηματικής σταθερότητας της οικογενειακής ζωής. Η οικονομική ενίσχυση του

σπιτιού μέσω της εργασίας τους περνά σε δεύτερη μοίρα.

Δεδομένης λοιπόν της προτεραιότητας που δίνουν οι γυναίκες στην ικανοποίηση

των αναγκών του σπιτιού και της οικογένειας, η αντιμετώπισή τους στη δουλειά είναι

διαφορετική από εκείνη των ανδρών τόσο στις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στον

εργασιακό χώρο όσο και στις ευθύνες που αναλαμβάνουν.

Το γεγονός ότι η σύγχρονη Ελληνίδα είναι εργαζόμενη δεν την απαλλάσσει από το

να εκπληρώνει το ρόλο της φροντίδας στα μέλη της οικογένειας και στο σπίτι της. Με

αυτό το δεδομένο κατανοούμε καλύτερα τι σημαίνει για μια γυναίκα να βρει δουλειά και

να είναι σωστή επαγγελματίας και γενικότερα πόσες προσπάθειες πρέπει να καταβάλλει

για να εκπληρώσει επαρκώς, όλους αυτούς τους ρόλους.

3. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

Κατά τη μεταβατική φάση στην οποία οι γυναίκες επιθυμούν να περάσουν από

την κατάσταση ανεργίας ή αεργίας σε μια κατάσταση εργασίας και να αποκτήσουν


εξωοικιακή δραστηριότητα, η εκτίμηση που έχουν για τον εαυτό τους και για τις

ικανότητές τους είναι πολύ σημαντική. Στη φάση αυτή, ενώ επιθυμούν να εργαστούν

νομίζουν ότι δεν θα τα καταφέρουν, και αυτό τις αποτρέπει από το να επικεντρωθούν

στον αντικειμενικά δύσκολο στόχο, του να βρουν δουλειά.

Έτσι, εκτός από τις δυσκολίες της σύγχρονης οικονομικής συγκυρίας και της

αγοράς εργασίας, η χαμηλή αυτοπεποίθηση των γυναικών και η έλλειψη εμπιστοσύνης

στον εαυτό τους, κάνουν ακόμα πιο μακρύ το δρόμο που έχουν να διανύσουν από το

σπίτι τους στο χώρο εργασίας.

Είναι πλέον επιβεβαιωμένο ότι τα άτομα που βρίσκονται για μεγάλα διαστήματα

σε κατάσταση ανεργίας, βιώνουν αισθήματα ανασφάλειας, απαξίας και τελικά

παραίτησης από το να διεκδικήσουν μια θέση εργασίας. Οι γυναίκες, αυτά τα

συναισθήματα απαξίας τα βιώνουν και μέσα στην οικογένεια ως εξαρτημένες

οικονομικά από τους άλλους. Επιπροσθέτως, εμφανίζουν και αισθήματα ανασφάλειας

και έλλειψης εμπιστοσύνης στον εαυτό τους, απαξίωσης γνώσεων και δεξιοτήτων καθώς

και σύγχυση για το πως θα ανταποκριθούν στους ταυτόχρονους ρόλους της

εργαζόμενης, της μητέρας, της νοικοκυράς και συχνά αυτής που φροντίζει ηλικιωμένους

ή ανήμπορους συγγενείς. Στην ελληνική πραγματικότητα, όπως παρατηρείται τις

τελευταίες δεκαετίες, η γυναίκα μπαίνει στην παραγωγή αλλά ο κύριος λόγος της

εξακολουθεί να είναι η φροντίδα της οικογένειας.

4. ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ)

Μετά την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους αρχίζει δειλά δειλά το ελληνικό

Γυναικείο Κίνημα.

Στη χώρα μας, αν εξαιρέσει κανείς την

ανώτερη τάξη, οι περισσότερες

γυναίκες ήταν αγράμματες και

υποταγμένες στον άντρα τους. Κατά

συνέπεια το γυναικείο κίνημα είχε να

παλέψει με αντιλήψεις βαθιά

ριζωμένες στη νοοτροπία του κόσμου.

Αγωνίστρια αναγνωρισμένη της πρώιμης περιόδου η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου.

Ακολουθεί η Ευανθία Καΐρη, που παλεύει να ανοίξει δρόμο για την Εκπαίδευση


της Ελληνίδας. Στη συνέχεια αρχίζουν να λειτουργούν τα πρώτα σχολεία, χωριστά

για τις γυναίκες, τα λεγόμενα «Παρθεναγωγεία».

Το 1831 αρχίζει να λειτουργεί το σχολείο της Χίλλ και ακόμη το Ζάππειο, το

Αρσάκειο και μερικά άλλα, από όπου αρχίζουν να βγαίνουν όλο και περισσότερες

«διανοούμενες», όπως τις αποκαλούσαν τότε.

Μία από αυτές, η Καλλιόπη Κεχαγιά, ιδρύει τον πρώτο

γυναικείο Σύλλογο στα 1872, με την επωνυμία «Σύλλογος

Κυριών υπέρ της Γυναικείας Παιδεύσεως». Στις συναντήσεις

του Συλλόγου αυτού οι γυναίκες συζητούσαν για την

καταπίεσή τους και για το δικαίωμα ψήφου που ήθελαν να

αποκτήσουν.

Μετά το 1887 αρχίζουν να λειτουργούν γνωστά

παρθεναγωγεία με στόχο τη μόρφωση των Ελληνίδων. Δικαίωμα σπουδών είχαν

μόνο τα πιο εύπορα κορίτσια καλών οικογενειών.

Το 1890 η Καλλιρρόη Παρρέν ιδρύει το σχολείο της Κυριακής για τις αγράμματες

και άπορες γυναίκες.

Το ελληνικό Φεμινιστικό Κίνημα μαζικοποιείται

τον 20ο αιώνα με τη γενικότερη ανάπτυξη όλων

των προοδευτικών κινημάτων.

Το 1911 η Καλλιρρόη Παρρέν ιδρύει το Λύκειο

των Ελληνίδων. Παράλληλα εκδίδει την

Εφημερίδα των Κυριών.

Το 1920 έχει ξεκινήσει ο οργανωμένος αγώνας για την πολιτική χειραφέτηση της

Ελληνίδας με την ίδρυση του «Συνδέσμου για τα Δικαιώματα των Γυναικών».

Πρόεδρος η Μαρία Νεγρεπόντη, αντιπρόεδρος η Αύρα Θεοδωροπούλου. Κάθε

Δευτέρα συγκεντρώνονταν, έκαναν συζητήσεις και έδιναν ομιλίες στις οποίες

συμμετείχαν γυναίκες και άντρες φεμινιστές.

Για τη γυναικεία ψήφο το πρώτο βήμα γίνεται το 1930, όταν επί κυβερνήσεως

Βενιζέλου, αναγνωρίζεται το δικαίωμα ψήφου της γυναίκας. Υπάρχουν όμως τόσοι

περιοριστικοί όροι για την άσκησή του που αποδεικνύεται τελικά δώρον άδωρον!

Ισχύει μόνο για τις δημοτικές εκλογές, αφορά μόνο στο δικαίωμα του εκλέγειν και

όχι του εκλέγεσθαι και μπορεί να ασκηθεί μόνο από τις εγγράμματες Ελληνίδες

άνω των 30 ετών.


Η καθολική ψηφοφορία των γυναικών

κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα του 1864.

Οι Ελληνίδες φτάνουν τελικά στην κάλπη, έχοντας

κατακτήσει πλήρως το δικαίωμα του εκλέγειν και

εκλέγεσθαι στις βουλευτικές εκλογές του 1956.

5. ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΛΛΛΗΝΙΚΟΥ

ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

1840: Η πρώτη ελληνίδα επαγγελματίας ηθοποιός, Αικατερίνη Παναγιώτου.

1842: Η δεύτερη επαγγελματίας ηθοποιός, Αθηνά Φαρμάκη. Ακολουθούν η

Μαριγώ Δευτερίδη και η Μαριγώ Δομεστινή.

1848: Ελένη Μπούκουρα Αλταμούρα, η πρώτη ελληνίδα ζωγράφος.

1884: Η Σεβαστή Καλλισπέρη

υποβάλει αίτηση για να δώσει

εξετάσεις στη φιλοσοφική

σχολή. Η Σεβαστή επέτυχε

στις εξετάσεις, αλλά το

υπουργείο παιδείας της

αρνήθηκε. Η Σεβαστή τελικά θα αρχίσει τις σπουδές της στη Σορβόνη.

1887: Στις 8 Μαρτίου του ’87 το πρώτο φύλο της «Εφημερίδος Κυριών» από τη

Καλλιρόη Παρρέν εκδίδεται επίσης από την Αικατερίνη Παπαδοπούλου ως

«Ημερολόγιον Κυριών».

1890: Το Ελληνικό έθνος αποκτά την πρώτη φοιτήτρια την Ιωάννα

Στεφανοπούλου (Φιλοσοφική Σχολή).

1892: οι αδελφές Αγγελική και Αλεξάνδρα Παναγιωτάτου από την Κεφαλονιά

υπήρξαν οι πρώτες φοιτήτριες της Ιατρικής Σχολής Αθηνών.

1895: Γράφονται πέντε ακόμα φοιτήτριες στην Ιατρική σχολή Αθηνών, ενώ η

Σεβαστή Καλλισπέρη είναι η πρώτη γυναίκα που διορίζεται επιθεωρήτρια

σχολείων θηλέων.

1896: Στους Ολυμπιακούς Αγώνες ξεδιπλώνεται η ιστορία της Σταματίας Ρεβύθη,

της πρώτης γυναίκας μαραθωνοδρόμου. Αν και της απαγορεύτηκε η συμμετοχή

στους Ολυμπιακού Αγώνες, οχτώ ημέρες πριν την έναρξή τους καλύπτει την

απόσταση Μαραθώνα-Αθήνας σε 4 ώρες και 30 λεπτά.


1903: Η Σοφία Λασκαρίδου είναι η πρώτη γυναίκα ζωγράφος που έγινε δεκτή στη

Σχολή Καλών Τεχνών, έπειτα από προσωπικό αίτημά της στον τότε βασιλιά

Γεώργιο Α΄.

1905: η Πιπίτσα Πεταλά είναι η πρώτη ενεργεία ελληνίδα χειρουργός.

1908: Η Αγγελική Παναγιωτάτου διορίζεται παρά τις δυσκολίες καθηγήτρια στο

πανεπιστήμιο του Καΐρου.

1924: Κυκλοφορεί ο «Αγώνας της Γυναίκας»

1926: Ιδρύεται η «Σοσιαλιστική Οργάνωση Γυναικών», τμήμα του «Σοσιαλιστικού

κόμματος της Ελλάδος» και του Διεθνούς Συμβουλίου Σοσιαλιστριών.

1934: Οι Έλληνιδες ψηφίζουν για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές.

1943: Σοφία-Σόνια Στεφανίδου. Η πρώτη γυναίκα αλεξιπτωτίστρια.

1944: Η πρώτη γυναίκα δήμαρχος, η φαρμακοποιός Μαρίκα Μπότση-Τσαπαλίρα.

1947: Η πρώτη γυναίκα κινηματογραφίστρια Μαρία Πλυτά.

1952: Εξεδόθη νόμος που καθιέρωσε την ισοπολιτεία των γυναικών τόσο ως προς

το εκλέγειν όσο και ως προς το εκλέγεσθαι.

1953,1956: Οι ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά. Πρώτη γυναίκα μέλος στο

κοινοβούλιο η Έλενα Σκούρα και πρώτη ελληνίδα υπουργός το 1956 η Λένα

Τσαλδάρη.

1961: Τζένη Λινάρη-Χελιώτη, η πρώτη γυναίκα ασυρματίστρια.

1964: Άννα Σαρίδου, 20 ετών, η πρώτη γυναίκα καπετάνισσα.

1974: Η Ζωζώ Χριστοδούλου έγινε η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που έτρεξε στο

Μαραθώνιο.


1975: Εμφανίζεται το δεύτερο κύμα του φεμινισμού που οι γυναίκες ονόμασαν

«Κίνημα για την Απελευθέρωση των Γυναικών».

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Αναμφισβήτητα στο πέρας των αιώνων η γυναίκα κατέκτησε

σταδιακά πολλά δικαιώματα. Ωστόσο, υπάρχουν περιθώρια για

βελτίωση της θέσης της σε όλους τους τομείς της ζωής. Το ότι

βρίσκεται σε καλύτερη μοίρα σε σχέση με το παρελθόν δε σημαίνει

ότι όλα είναι τέλεια. Δεν πρέπει να σταματήσει να διεκδικεί καλύτερες

συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, που θα εξασφαλίζουν την

ευνοϊκότερη μεταχείριση της εργαζόμενης μητέρας, την ασφάλιση και

την προστασία της. Πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την

ενημέρωση και την προστασία όλων των γυναικών, ανεξαρτήτου

θέσεως, μόρφωσης και οικονομικής κατάστασης.

Επειδή νομικά είναι κατοχυρωμένα τα περισσότερα δικαιώματά

της, εκεί που πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα είναι στην

εφαρμογή τους στην καθημερινή πράξη. Να πάψει ο διαχωρισμός

ανάμεσα στα δύο φύλα, να σταματήσουν τα εις βάρος της

στερεότυπα, να αναγνωρίζει η οικογένεια την προσφορά της, να

εκτιμάται το έργο της, να λαμβάνει την ίδια αγωγή με τα αγόρια της

οικογένειας. Αξίζει να αναγνωριστεί στη γυναίκα η κοινωνική

θέση που πραγματικά της ταιριάζει. Ως μάνα να έχει τον πρώτο

λόγο στην ανατροφή των παιδιών. Ως οικοδέσποινα να είναι

σεβαστή. Ως εργαζόμενη να προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στην

ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας, αφού το μισό του εργατικού

δυναμικού ανήκει στο γυναικείο πληθυσμό. Προς την κατεύθυνση

αυτή μπορεί να βοηθήσει το σχολείο με την ισότιμη εκπαίδευση των

παιδιών, ώστε να καλλιεργηθούν ισότιμοι πολίτες και αξιόλογοι

άνθρωποι.


Β΄ φάση: Διεξαγωγή έρευνας για τη θέση και το ρόλο της γυναίκας στην

τοπική κοινωνία, όπου ζούμε.

Έρευνα: I. Γιατί δεν ρωτάμε και τους συμμαθητές /τις συμμαθήτριές μας;

Διερεύνηση της στάσης που υιοθετούν οι συνομήλικοι και των δυο φύλων απέναντι στα

κορίτσια.

Η έρευνα πήρε το χαρακτήρα μικρής δημοσκόπησης με στόχο την εξαγωγή

συμπερασμάτων σχετικά με το πώς βλέπουν/αντιμετωπίζουν οι έφηβοι και οι έφηβες τα

κορίτσια της ηλικίας τους. Ρωτήσαμε, λοιπόν, τους συμμαθητές και τους φίλους μας.

εργασία στην ολομέλεια:

Συζητήσαμε σχετικά με το τι επιδιώκουμε να μάθουμε αναφορικά με το θέμα και

ποιες ερωτήσεις θα κάνουμε.

Αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε ερωτήσεις κλειστού τύπου (που επιδέχονται

απαντήσεις πολλαπλής επιλογής) για να τις επεξεργαστούμε πιο εύκολα.

Χωρίσαμε το δείγμα μας με κριτήρια το φύλο: αγόρια, κορίτσια.

Στην αίθουσα πληροφορικής με τη χρήση υπολογιστών συντάξαμε το

ερωτηματολόγιο.

Ερωτηματολόγιο

*Μία μόνο απάντηση για κάθε ερώτηση.

Φύλο: □ Κορίτσι □ Αγόρι

1. Ποια η σχέση σας με τα κορίτσια;

□ Άριστη

□ Καλή

□ Κακή

□ Δεν ξέρω – Δεν απαντώ


2. Θεωρείτε ότι τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν τα ίδια δικαιώματα;

□ Ναι

□ Όχι

3. Πόσο ώριμα θα χαρακτηρίζατε τα κορίτσια της ηλικίας σας;

□ Πάρα πολύ

□ Αρκετά

□ Λίγο

□ Καθόλου

Έπειτα το εκτυπώσαμε και μοιράσαμε τα αντίγραφα στα μέλη των ομάδων.

εργασία στα άτομα: κάθε μαθητής,-τρια ανέλαβε να μοιράσει τα ερωτηματολόγιά

του/της.

εργασία στην ολομέλεια: στην επόμενη συνάντηση συγκεντρώσαμε όλα τα

συμπληρωμένα ερωτηματολόγια, επεξεργαστήκαμε τα στοιχεία, κατασκευάσαμε τα

γραφήματα και συντάξαμε την αναφορά της έρευνας. Ειδικότερα:

εργασία στις ομάδες: Συγκεντρώσαμε τα ερωτηματολόγια και περάσαμε τις

απαντήσεις ανά δείγμα (αγόρια/κορίτσια) σε ειδικά διαμορφωμένους πίνακες:


Επεξεργασία ερωτηματολογίων

Φύλο Ηλικία

Αγόρι Μαθητής

Κορίτσι Μαθήτρια


□ Άριστη

□ Καλή

□ Κακή

□ Δεν ξέρω – Δεν απαντώ

1. Ποια η σχέση σας με τα κορίτσια; Σύνολο Ποσοστό %

Άριστη

Καλή

Κακή

Δεν ξέρω – Δεν απαντώ

Σύνολο

2. Θεωρείτε ότι τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν τα ίσα δικαιώματα;

□ Ναι

□ Όχι

2. Θεωρείτε ότι τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν ίσα δικαιώματα; Σύνολο Ποσοστό %

Ναι

Όχι

Σύνολο


□ Πάρα πολύ

□ Αρκετά

□ Λίγο

□ Καθόλου

3. Πόσο ώριμα θα χαρακτηρίζατε τα κορίτσια της ηλικίας σας; Σύνολο Ποσοστό %

Πάρα πολύ

Αρκετά

Λίγο

Καθόλου

Σύνολο

εργασία στις ομάδες: Μόλις ολοκληρώθηκε η καταχώρηση των αποτελεσμάτων

προέκυψαν οι ακόλουθοι πίνακες ανά ομάδα, για τα αποτελέσματα των οποίων

κατασκευάσαμε και αντίστοιχα γραφήματα.


Επεξεργασία ερωτηματολογίων για θέση της γυναίκας με γραφήματα


Αγόρι Μαθητής

Κορίτσι Μαθήτρια

1. Ποια η σχέση σας με τα κορίτσια; Σύνολο Ποσοστό % Άριστη 18 48,7 Καλή 13 35,1 Κακή 3 8,1 Δεν ξέρω – Δεν απαντώ 3 8,1

Σύνολο 37 100

Περίπου 8 στα 10 αγόρια χαρακτηρίζουν θετική τη σχέση τους με τα συνομήλικα

κορίτσια.

2. Θεωρείτε ότι τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν ίσα δικαιώματα;

Σύνολο Ποσοστό %

Ναι 21 56,8 Όχι 16 43,2

Σύνολο 37 100

Σχεδόν 4 στα 10 αγόρια πιστεύουν πώς τα κορίτσια δεν έχουν ίσα δικαιώματα με τα

αγόρια της .


3. Πόσο ώριμα θα χαρακτηρίζατε τα κορίτσια της ηλικίας σας; Σύνολο Ποσοστό % Πάρα πολύ 5 13,5 Αρκετά 10 27 Λίγο 15 40,5 Καθόλου 7 19

Σύνολο 37 100

Τα αγόρια στην πλειονότητά τους (περίπου 60 %) θεωρούν λίγο ή καθόλου ώριμα τα

κορίτσια.


Φύλο Ηλικία Αγόρι Μαθητής Κορίτσι Μαθήτρια

1. Ποια η σχέση σας με τα κορίτσια; Σύνολο Ποσοστό % Άριστη 25 55,5 Καλή 12 26,7 Κακή 5 11,1 Δεν ξέρω – Δεν απαντώ 3 6,7

Σύνολο 45 100

Η πλειοψηφία των κοριτσιών (55,5 %) διατηρεί άριστες σχέσεις με τα υπόλοιπα

κορίτσια. Γενικότερα, το ποσοστό των κοριτσιών που δηλώνει θετική σχέση με τις

συνηλικιώτιδες ξεπερνά το 80 %.


2. Θεωρείτε ότι τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν ίσα δικαιώματα; Σύνολο Ποσοστό % Ναι 40 88,9 Όχι 5 11,1

Σύνολο 45 100

Η συντριπτική πλειοψηφία των κοριτσιών θεωρεί ότι αγόρια και κορίτσια

απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα.

3. Πόσο ώριμα θα χαρακτηρίζατε τα κορίτσια της ηλικίας σας; Σύνολο Ποσοστό % Πάρα πολύ 5 11,1 Αρκετά 34 75,6 Λίγο 6 13,3 Καθόλου 0 0

Σύνολο 45 100

Μόνο το 11,1 % των κοριτσιών που ρωτήθηκαν θεωρούν τα κορίτσια της ηλικίας τους

ανώριμα.


Έρευνα: II. Γιατί δεν ρωτάμε τους μεγαλύτερους σε ηλικία;

Διερεύνηση της στάσης που υιοθετούν οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας απέναντι στη

γυναίκα.

Η έρευνα πήρε το χαρακτήρα μικρής δημοσκόπησης με στόχο την εξαγωγή

συμπερασμάτων σχετικά με το πώς βλέπουν/αντιμετωπίζουν ενήλικες άνδρες και

γυναίκες τη γυναίκα και τη θέση της στην εποχή μας. Ρωτήσαμε, λοιπόν, συγγενείς,

γνωστούς και φίλους άνω των 18 ετών.

εργασία στην ολομέλεια:

Συζητήσαμε σχετικά με το τι επιδιώκουμε να μάθουμε αναφορικά με το θέμα και

ποιες ερωτήσεις θα κάνουμε.

Αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε ερωτήσεις κλειστού τύπου (που επιδέχονται

απαντήσεις πολλαπλής επιλογής) για να τις επεξεργαστούμε πιο εύκολα.

Χωρίσαμε το δείγμα μας με κριτήρια το φύλο: άνδρες, γυναίκες.

Στην αίθουσα πληροφορικής με τη χρήση υπολογιστών συντάξαμε το

ερωτηματολόγιο.

Ερωτηματολόγιο

*Μία μόνο απάντηση για κάθε ερώτηση.

Φύλο: □ Άνδρας □ Γυναίκα

Ηλικία: □ Άνω των 18 ετών

1. Πως θα χαρακτηρίζατε τη σχέση σας με το γυναικείο φύλο;

□ Άριστη

□ Καλή

□ Σχεδόν καλή

□ Κακή

2. Συμφωνείτε με την εξέλιξη της γυναίκας σε κάθε τομέα της

δραστηριότητας της;

□ Ναι

□ Όχι


3. Θεωρείτε ότι η γυναίκα σήμερα έχει ίσα δικαιώματα σε σχέση με τους

άνδρες σε οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο;

□ Ναι

□ Όχι

4. Πιστεύετε ότι η γυναίκα πρέπει να έχει ίσα δικαιώματα σε σχέση με τον

άντρα;

□ ΝΑΙ

□ ΟΧΙ

Έπειτα το εκτυπώσαμε και μοιράσαμε τα αντίγραφα στα μέλη των ομάδων.

εργασία στα άτομα: κάθε μαθητής,-τρια ανέλαβε να μοιράσει τα ερωτηματολόγιά

του/της.

εργασία στην ολομέλεια: στην επόμενη συνάντηση συγκεντρώσαμε όλα τα

συμπληρωμένα ερωτηματολόγια, επεξεργαστήκαμε τα στοιχεία, κατασκευάσαμε τα

γραφήματα και συντάξαμε την αναφορά της έρευνας. Ειδικότερα:

εργασία στις ομάδες: Συγκεντρώσαμε τα ερωτηματολόγια και περάσαμε τις

απαντήσεις ανά δείγμα (άνδρες/γυναίκες) σε ειδικά διαμορφωμένους πίνακες:

Επεξεργασία ερωτηματολογίων


Άνδρας Άνω των 18 ετών

Γυναίκα


□ Άριστη

□ Καλή

□ Σχεδόν καλή

□ Κακή



Άριστη

Καλή

Σχεδόν καλή

Κακή

Σύνολο

2. Συμφωνείτε με την εξέλιξη της γυναίκας σε κάθε τομέα της δραστηριότητας της;

□ Ναι

□ Όχι


Ναι

Όχι

Σύνολο

3. Θεωρείτε ότι η γυναίκα σήμερα έχει ίσα δικαιώματα σε σχέση με τους άνδρες σε

οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο;

□ Ναι

□ Όχι


Ναι

Όχι

Σύνολο

4. Πιστεύετε ότι η γυναίκα πρέπει να έχει ίσα δικαιώματα σε σχέση με τον άντρα;

□ Ναι

□ Όχι


Πάρα πολύ

Αρκετά

Λίγο

Καθόλου

Σύνολο

εργασία στις ομάδες: Μόλις ολοκληρώθηκε η καταχώρηση των αποτελεσμάτων

προέκυψαν οι ακόλουθοι πίνακες ανά ομάδα, για τα αποτελέσματα των οποίων

κατασκευάσαμε και αντίστοιχα γραφήματα.





Γυναίκα

1. Πως θα χαρακτηρίζατε τη σχέση σας με το γυναικείο φύλο; Σύνολο Ποσοστό %

Άριστη 29 32,2

Καλή 34 37,8

Σχεδόν καλή 19 21,1

Κακή 8 8,9

Σύνολο 90 100

Μόνο ένα μικρό ποσοστό ανδρών (1 στους 10) δηλώνει προβληματική σχέση με τις

γυναίκες.


δραστηριότητάς της;


Ναι 57 63,3

Όχι 33 36,7

Σύνολο 90 100

Περίπου 6 στους 10 άνδρες είναι σύμφωνοι με την εξέλιξη της γυναίκας σε όλους τους

τομείς δράσης της.


3. Θεωρείτε ότι η γυναίκα σήμερα έχει ίσα δικαιώματα σε σχέση με

τους άνδρες σε οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο;


Ναι 53 58,9

Όχι 37 41,1

Σύνολο 90 100

Βάσει της καθημερινής εμπειρίας τους περίπου 60 % των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι

η γυναίκα σήμερα απολαμβάνει ίσα δικαιώματα με τους άνδρες.

4. Πιστεύετε ότι η γυναίκα πρέπει να έχει ίσα δικαιώματα σε σχέση

με τον άντρα;


Ναι 52 57,8

Όχι 38 42,2

Σύνολο 90 100

Περίπου 6 στους 10 άνδρες έχουν την πεποίθηση πως η γυναίκα δεν πρέπει να έχει

ίσα δικαιώματα με τον άνδρα.





Γυναίκα

1. Πως θα χαρακτηρίζατε τη σχέση σας με το γυναικείο φύλο; Σύνολο Ποσοστό %

Άριστη 41 45,5

Καλή 33 36,7

Σχεδόν καλή 16 17,8

Κακή 0 0

Σύνολο 90 100

Μόλις το 8,9 % του δείγματος των γυναικών δηλώνει κακή σχέση με άτομα του ίδιου

φύλου.


δραστηριότητας της;


Ναι 77 85,6

Όχι 13 14,4

Σύνολο 90 100

Οι γυναίκες κατά συντριπτική πλειοψηφία υπεραμύνονται φυσικά της εξέλιξής τους

σε όλους τους τομείς δράσης.


3. Θεωρείτε ότι η γυναίκα σήμερα έχει ίσα δικαιώματα σε σχέση με

τους άνδρες σε οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο;


Ναι 51 56,7

Όχι 39 43,3

Σύνολο 90 100

Το ποσοστό των γυναικών που διαπιστώνουν ότι η σύγχρονη γυναίκα απολαμβάνει

στην πράξη ίσα δικαιώματα με τον άνδρα είναι ελαφρώς μεγαλύτερο (56,7 %) από το

ποσοστό των γυναικών που διαπιστώνει ακριβώς το αντίθετο (43,3 %).

4. Πιστεύετε ότι η γυναίκα πρέπει να έχει ίσα δικαιώματα σε σχέση

με τον άντρα;


Ναι 69 76,7

Όχι 21 23,3

Σύνολο 90 100

2 στις 10 γυναίκες πιστεύουν ότι στις μέρες μας δεν πρέπει η γυναίκα να έχει ίσα

δικαιώματα με τον άνδρα.


Συγκριτικοί πίνακες

Η στάση αγοριών – κοριτσιών απέναντι στα κορίτσια


2. Θεωρείτε ότι τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν ίσα δικαιώματα;



Η στάση ανδρών – γυναικών απέναντι στη γυναίκα



2. Συμφωνείτε με την εξέλιξη της γυναίκας σε κάθε τομέα της δραστηριότητας της;

3. Θεωρείτε ότι η γυναίκα σήμερα έχει ίσα δικαιώματα σε σχέση με τους άνδρες σε οικογενειακό, κοινωνικό και επαγγελματικό

επίπεδο;


4. Πιστεύετε ότι η γυναίκα πρέπει να έχει ίσα δικαιώματα σε σχέση με τον άντρα;

Προσεγγίζοντας συγκριτικά τα αποτελέσματα της έρευνας στο

σύνολο του στατιστικού δείγματος συμπεραίνουμε ότι:

Μικροί – μεγάλοι φαίνεται να έχουν καλές σχέσεις με τα

άτομα του γυναικείου φύλου.

Ωστόσο,

Σχεδόν τα μισά από τα αγόρια που ρωτήθηκαν (40%) ούτε

έχουν θετική εντύπωση για τα κορίτσια (τα θεωρούν ανώριμα),

ούτε πιστεύουν πως αυτά έχουν ίσα δικαιώματα με τα αγόρια.

Οι άνδρες σε μεγάλο ποσοστό (40%) δε συμφωνούν με την

εξέλιξη της γυναίκας στους διάφορους τομείς δράσης της και

κυρίως πιστεύουν ότι η γυναίκα δεν πρέπει να έχει ίσα δικαιώματα


με τον άνδρα. Εντύπωση προξενεί το γεγονός ότι 2 στις 10 γυναίκες

πιστεύουν το ίδιο.

Γενικό συμπέρασμα:

Επιβιώνουν ακόμη στην τοπική μας κοινωνία

αντιλήψεις και νοοτροπίες που εμποδίζουν την ισότιμη

αντιμετώπιση ανδρών γυναικών και αποτελούν

τροχοπέδη στην πλήρη εξίσωση των δυο φύλων.

Βιβλιογραφία

• Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου, ΟΕΔΒ, Έκδοση ΙΑ‘, Αθήνα, 2010

• Ιστορία Ε΄ Δημοτικού - Στα Βυζαντινά Χρόνια, ΟΕΔΒ, Αθήνα,

2008

• Κοινωνιολογία, Γ΄ Λυκείου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 2007

• Βάλια Ξενίδου Schild, Οι γυναίκες στην ελληνική αρχαιότητα,

Εκδόσεις Ερμής, Αθήνα 2001

• http://blogs.sch.gr

• http://ebooks.edu.gr

• www.imma.edu.gr

• http://www.warmuseumthessaloniki.com

• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/arcadia-

hist/topics/aniti.htm

• http://www.iaen.gr/i_mesi_ekpaidefsi_ton_koritsion_stin_ellad

a__1830_1893_-b-1*19.html

• http://eicastikon.blogspot.gr

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ...

Documents

Transcript of Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ...