ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΩΝ ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ...

1

ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΩΝ

ΤΑΞΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

ΘΕΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ

ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΤΡΟΠΟ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗΣ

2

Επιβλέπων καθηγητής Τουρούκης Χαράλαμπος

Ονόματα μαθητών

Ομάδα Νέκταρ Παναγόπουλος Παναγιώτης Κουρασμενάκη

Αιμιλία

Ομάδα Δειπνοσοφισταί Αποστολοπούλου Διονυσία Μακρή

Κωνσταντίνα Σοκορέλης Νίκος Καράτσαλος Βασίλης Κατσίβελας

Παναγιώτης

Ομάδα Αμβροσία Αποστολοπούλου Μαρία Μπανάι Μελέτης

Μίχου Κωνσταντίνα Τζωρτζίνης Νίκος

Ομάδα Διόνυσος Καλδής Αντώνης Μαρκόπουλος Σπύρος

Μυλωνάς Ανδρέας Βαγενάς Χαράλαμπος Γκόνης Παναγιώτης

3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στο πρώτο κεφάλαιο έγινε λόγος για τις διατροφικές συνήθειες των Αρχαίων

Ελλήνων στα πλαίσια του συμποσίου Προσδιορίστηκε το περιεχόμενο της έννοιας

του συμποσίου και έγινε αναφορά στα τρόφιμα που καταναλώνονταν στην Αρχαία

Ελλάδα Έγινε λόγος για τα ποτά που συνόδευαν τα γεύματα στα συμπόσια

Η έρευνα για τον τρόπο ζωής των Αρχαίων Ελλήνων ολοκληρώθηκε με την

περιγραφή της διαδικασίας διασκέδασης τους για την οποία γίνεται λόγος στο

δεύτερο κεφάλαιο Εξετάστηκε διεξοδικά ο τρόπος οργάνωσης του συμποσίου για τη

μουσική τον χορό τα παιχνίδια και τα αινίγματα

Στο τρίτο κεφάλαιο προβλήθηκαν οι διατροφικές συνήθειες της σύγχρονης εποχής

Ξεκινώντας απαντήθηκε το ερώτημα γιατί τρώμε Παρουσιάστηκαν τα

χαρακτηριστικά της μεσογειακής διατροφής Έγινε λόγος για τις θετικές συνέπειες

της υγιεινής διατροφής Επιπλέον δόθηκαν πληροφορίες για την ανθυγιεινή διατροφή

της ταχυτροφής τις αρνητικές της συνέπειες στον ανθρώπινο οργανισμό

Παρατέθηκαν συμβουλές για τον υγιεινό τρόπο ζωής

Στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάστηκε ο σύγχρονος τρόπος διασκέδασης

Προσδιορίστηκε το περιεχόμενο της διασκέδασης και δόθηκαν απαντήσεις για τους

λόγους που οι άνθρωποι καταφεύγουν στη διασκέδαση Επιπλέον έγινε διαχωρισμός

ανάμεσα στη γνήσια ψυχαγωγία και στη νόθα ψυχαγωγία και τονίστηκαν οι συνέπειες

της μίας και της άλλης

Καθορίστηκαν από τις ομάδες τα ερωτήματα που συμπεριλήφθηκαν στα

ερωτηματολόγια τα οποία δόθηκαν προς απάντηση εντός και εκτός του σχολείου

Στη συνέχεια οι ομάδες επεξεργάστηκαν τα ευρήματα των φύλλων ερωτηματολογίου

και κατέληξαν στα συμπεράσματα για τις διατροφικές συνήθειες και τον τρόπο

διασκέδασης των ερωτηθέντων

4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογοςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip5

Προβληματική του θέματος helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip6

Διαδικασία της έρευναςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip6

Κεφάλαιο Πρώτο

Η διατροφή στην Αρχαία Ελλάδαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip10

Κεφάλαιο δεύτερο

Η διασκέδαση στην Αρχαία Ελλάδαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17

Κεφάλαιο τρίτο

Μεσογειακή και σύγχρονη διατροφήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip21

Κεφάλαιο τέταρτο

Η ψυχαγωγία στη σύγχρονη εποχήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip27

Παρουσίαση δεδομένων έρευναςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip30

Συμπεράσματαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip31

Συζήτησηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip32

Κριτική και αυτοκριτική αποτίμηση helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip33

Πηγές από το διαδίκτυοhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip34

Βιβλιογραφίαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip35

5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το ζήτημα που απασχολεί τις ομάδες στη συγκεκριμένη ερευνητική εργασία αφορά

τον τρόπο διατροφής και διασκέδασης των Αρχαίων Ελλήνων το σύγχρονο τρόπο

διατροφής και διασκέδασης Έχει ενδιαφέρον διότι δίνονται λεπτομερείς

πληροφορίες για τη ζωή των Αρχαίων αλλά και για το πώς αντιμετωπίζουμε στη

σύγχρονη ζωή το ζήτημα της διατροφής και της διασκέδασης Ερευνήθηκε ο τρόπος

που αντιλαμβάνονταν τη διατροφή και τη διασκέδαση οι Αρχαίοι αλλά και οι

Νεοέλληνες επιχειρώντας μια συγκριτική προσέγγιση του ζητήματος

Σκοπός της έρευνας είναι να διερευνηθούν οι συνθήκες κατά τις οποίες

λειτουργούσαν τα συμπόσια όσον αφορά τη διατροφή και τη διασκέδαση και ποιες

είναι οι συνήθειες διατροφικές και διασκέδασης στη σύγχρονη εποχή Τα μέλη των

ομάδων συνεργάστηκαν μεταξύ τους αντάλλαξαν πληροφορίες τις οποίες άντλησαν

από διάφορες πηγές και έμαθαν να οργανώνουν το υλικό τους για να δώσουν

απαντήσεις στα ερευνητικά ερωτήματα

Αναμένεται το αποτέλεσμα να είναι σχετικό και συνυφασμένο με τους σκοπούς της

έρευνας Αναμένουμε να δοθούν ικανοποιητικές απαντήσεις στα ερευνητικά

ερωτήματα και με αυτόν τον τρόπο να εμβαθύνουμε και να παρουσιάσουμε με κάθε

λεπτομέρεια τις διατροφικές συνήθειες και τον τρόπο διασκέδασης των Αρχαίων και

των Νεοελλήνων

Είναι σημαντική αυτή η ερευνητική εργασία γιατί μας δόθηκε η ευκαιρία να

αναζητήσουμε μόνοι μας τις πληροφορίες να συνεργαστούμε μεταξύ μας να

οργανώσουμε από κοινού το υλικό να πάρουμε πρωτοβουλίες και να επωμιστούμε

την ευθύνη να διεκπεραιώσουμε τις επιμέρους εργασίες που έχουμε αναλάβει Με την

εργασία αυτή μας δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουμε σε βάθος τη ζωή των Αρχαίων

και με την παράλληλη εξέταση του σύγχρονου τρόπου διατροφής και διασκέδασης να

οδηγηθούμε σε συγκρίσεις και να καταλήξουμε στα τελικά συμπεράσματα μας

Πιστεύουμε ότι η έρευνα ήταν αποτελεσματική καθώς οι στόχοι που θέσαμε

πραγματοποιηθήκαν και απαντήσαμε σε ικανοποιητικό βαθμό στα ερευνητικά

ερωτήματα τα οποία εξαρχής ορίσαμε

Η διάρθρωση της έρευνας είναι η εξής Καθορίζονται τα ερευνητικά ερωτήματα

αντλήθηκαν οι πληροφορίες από το διαδίκτυο και από τη βιβλιογραφία Οργανώνεται

το υλικό και ακολουθεί η συγγραφή του θεωρητικού μέρους Δίνονται τα

6

ερωτηματολόγια και ερευνώνται τα αποτελέσματα καταλήγοντας στα οριστικά

συμπεράσματα

Με εκτίμηση

Τα μέλη των συγγραφικών ομάδων

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

Ανάλογα με τη κάθε ιστορική περίοδο διαμορφώνονται οι διατροφικές συνήθειες και

ο τρόπος διασκέδασης οι οποίοι διαφοροποιούνται Έτσι διαφορετικός ήταν ο τρόπος

διατροφής και διασκέδασης των Αρχαίων Ελλήνων από τους Νεοέλληνες Το θέμα

της εργασίας αφορούσε τον τρόπο διατροφής των αρχαίων ελλήνων τα είδη

τροφίμων ποτών φαγητών γενικά και στα πλαίσια του συμποσίου Επιπλέον δόθηκε

έμφαση στον τρόπο οργάνωσης στις κατηγορίες συμποσίων στον τρόπο ψυχαγωγίας

στα συμπόσια στα είδη παιχνιδιών

Ακόμα έγινε αναφορά στους λόγους για τους οποίους ο άνθρωπος τρώει για τα

χαρακτηριστικά της μεσογειακής διατροφής για τα οφέλη της υγιεινής διατροφής

για τα αρνητικά της ταχυτροφής

Τέλος δόθηκε έμφαση στη σημασία της διασκέδασης στη σύγχρονη εποχή στις

μορφές γνήσιας και νόθας ψυχαγωγίας στα θετικά της ποιοτικής ψυχαγωγίας και στα

αρνητικά της νόθας ψυχαγωγίας

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Στα πλαίσια της έρευνας μας παίρνουμε πληροφορίες από τη βιβλιογραφία από το

διαδίκτυο και οργανώνουμε το υλικό Διατυπώσαμε τα ερευνητικά ερωτήματα Στη

συνέχεια προχωρήσαμε στη σύνταξη του ερωτηματολογίου το οποίο δώσαμε για τη

συμπλήρωσή του εντός και εκτός του σχολείου Στη συνέχεια αναλύσαμε τα

ευρήματα της έρευνας μέσω του ερωτηματολογίου καταλήγοντας στα συμπεράσματα

μας Επιπλέον πήραμε συνεντεύξεις από κατοίκους της πόλης μας Καταγράψαμε

αυτές τις συνεντεύξεις τις μελετήσαμε τις αναλύσαμε και οδηγηθήκαμε στα τελικά

συμπεράσματά μας για τον τρόπο διατροφής και διασκέδασης στη σύγχρονη εποχή

7

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

ΦΥΛΟ Άνδρας

Γυναίκα

ΗΛΙΚΙΑ 10-20 20-30 30-40 50 και άνω

1 Τι είδους διατροφή προτιμάτε

α Μεσογειακή β Fast food γ Και τα δύο

2 Τρώτε πρωινό

α Συχνά β Καθόλου γ Μερικές φορές

3 Τρώτε φρούτα μετά το φαγητό

α Ναι β Όχι γ Μερικές φορές

4 Πόσο συχνά τρώτε γλυκά α Πολύ β Μερικές φορές γ Καθόλου

5 Τρώτε ψωμί α ζυμωτό β πολύσπορο γ ολικής άλεσης

8

6 Η αρχαία διατροφή ήταν πιο υγιεινή από τη σημερινή α Ναι β Όχι γ Δεν γνωρίζω

7 Πόσο συχνά τρώτε κόκκινο κρέας α 1 Πολλές φορές β Λίγο γ καθόλου

8 Πόσο αλάτι βάζετε στο φαγητό α Πολύ β Λίγο γ Καθόλου

9 Τα γεύματά σας συνοδεύονται από σαλάτα α λίγο β πολύ γ καθόλου

10 Καταναλώνετε γαλακτοκομικά προϊόντα α λίγο β πολύ γ καθόλου

11 Τα γεύματά σας είναι πλούσια σε θρεπτικές ουσίες α ναι β όχι

12 Για την επιλογή των φαγητών κριτήριο είναι η διασφάλιση της υγείας α ναι β όχι

13 Στα νυκτερινά κέντρα πηγαίνετε α καθόλου β λίγο γ πολύ

14 Πηγαίνετε συχνά σε γιορτές που διοργανώνονται σε σπίτια

α συχνά β σπάνια γ ποτέ

9

15 Καλείτε κόσμο στο σπίτι

Α συχνά β μερικές φορές γ ποτέ

16 Θεωρείται ότι ο χορός είναι σημαντικός παράγοντας διασκέδασης Α ναι β όχι

17 Τι μορφές διασκέδασης προτιμάτε α Μελέτη βιβλίων β νυχτερινά κέντρα διασκέδασης

γ ηλεκτρονικά παιχνίδια δ αθλητισμός

18 Πόσες φορές διασκεδάζετε α Πολύ β Λίγο γ Καθόλου

19 Πόσο ελεύθερο χρόνο έχετε για να διασκεδάσετε α Πολύ β Λίγο γ Καθόλου

20 Διασκεδάζετε με παραδοσιακό τρόπο Ναι Όχι

10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Στην ελληνική αρχαιότητα εκτός από το καθημερινό δείπνο (βραδινό γεύμα) υπήρχε

και το δειπνούμενο γεύμα με φίλους ή γνωστούς που ονομάζονταν συμπόσιο ή

εστίαση που σήμερα λέγεται συνεστίαση

Το συμπόσιον (λέξη που σημαίνει laquoσυνάθροιση ανθρώπων που πίνουνraquo) αποτελούσε

έναν από τους πιο αγαπημένους τρόπους διασκέδασης των Ελλήνων Περιελάμβανε

δύο στάδια το πρώτο ήταν αφιερωμένο στο φαγητό που σε γενικές γραμμές ήταν

λιτό ενώ το δεύτερο στην κατανάλωση ποτού Στην πραγματικότητα οι αρχαίοι

έπιναν κρασί και μαζί με το γεύμα ενώ τα διάφορα ποτά συνοδεύονταν από

μεζέδες (τραγήματα) κάστανα κουκιά ψημένοι κόκκοι σίτου ή ακόμη γλυκίσματα

από μέλι που είχαν ως στόχο την απορρόφηση του οινοπνεύματος ώστε να

επιμηκυνθεί ο χρόνος της συνάθροισης

Στο δεύτερο μέρος οι παριστάμενοι συζητούσαν ή έπαιζαν διάφορα επιτραπέζια

παιχνίδια όπως ο κότταβος Συνεπώς τα άτομα έμεναν ξαπλωμένα σε ανάκλιντρα

(κλίναι) ενώ χαμηλά τραπέζια φιλοξενούσαν τα φαγώσιμα και τα

παιχνίδια Χορεύτριες ακροβάτες και μουσικοί συμπλήρωναν την ψυχαγωγία των

παρευρισκομένων Ένας laquoβασιλιάς του συμποσίουraquo ο οποίος εκλεγόταν στην τύχη

αναλάμβανε να υποδεικνύει στους δούλους την αναλογία κρασιού και νερού κατά την

προετοιμασία των ποτών

Εντελώς απαγορευμένο στις γυναίκες με εξαίρεση τις χορεύτριες και τις εταίρες το

συμπόσιο ήταν ένα σημαντικότατο μέσο κοινωνικοποίησης στην Αρχαία Ελλάδα

Μπορούσε να διοργανωθεί από έναν ιδιώτη για τους φίλους ή για τα μέλη της

οικογένειάς του όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα με τις προσκλήσεις σε δείπνο

Μπορούσε επίσης να αφορά τη μάζωξη μελών μιας θρησκευτικής ομάδας ή μιας

εταιρείας (ενός είδος κλειστού κλαμπ για αριστοκράτες) Τα πολυτελή συμπόσια

11

προφανώς προορίζονταν για τους πλούσιους ωστόσο στα περισσότερα σπιτικά

θρησκευτικές ή οικογενειακές γιορτές αποτελούσαν αφορμή για δείπνο έστω και

μετριοπαθέστερο

Ποια ήταν τα τρόφιμα στην Αρχαία Ελλάδα

Δημητριακά και ψωμί

Τα δημητριακά αποτελούσαν τη βάση της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων Κύρια

προϊόντα ήταν το σκληρό σιτάρι (πύρος) η όλυρα (ζειά) και το κριθάρι (κριθαί)

Το σιτάρι μουσκευόταν προκειμένου να γίνει μαλακό και κατόπιν επεξεργαζόταν με

δύο πιθανούς τρόπους πρώτη περίπτωση ήταν το άλεσμά του προκειμένου να

γίνει χυλός ώστε να αποτελέσει συστατικό του λαπά Η άλλη περίπτωση ήταν να

μετατραπεί σε αλεύρι (ἀλείατα) από το οποίο προέκυπτε το ψωμί (ἄρτος) ή διάφορες

πίττες σκέτες ή γεμιστές με τυρί ή μέλι Η μέθοδος laquoφουσκώματοςraquo του ψωμιού

ήταν γνωστή Κατά τη ρωμαϊκή εποχή οι Έλληνες χρησιμοποίησαν

κάποιο αλκαλικό συστατικό ή μαγιά σαν καταλύτη της διαδικασίας

Η ζύμη ψηνόταν στο σπίτι σε υπερυψωμένους φούρνους από άργιλο(ἰπνός) Μια

απλούστερη μέθοδος προέβλεπε την τοποθέτηση αναμμένων κάρβουνων στο έδαφος

και την κάλυψη του σκεύους με καπάκι σε σχήμα θόλου (πνιγεὐς) Όταν το έδαφος

ήταν αρκετά ζεστό τα κάρβουνα απομακρύνονταν και στη θέση τους τοποθετούταν η

ζύμη η οποία καλυπτόταν και πάλι από το καπάκι Κατόπιν τα κάρβουνα

αποθέτονταν πάνω ή γύρω από το καπάκι για διατήρηση της θερμοκρασίας Οι

πέτρινοι φούρνοι έκαναν την εμφάνισή τους κατά τη ρωμαϊκή πια περίοδο Ο Σόλων

ο Αθηναίος νομοθέτης του 6ου αιώνα πΧ όρισε πως το ψωμί από σιτάρι έπρεπε να

καταναλώνεται μόνο κατά τις εορταστικές ημέρες Από την κλασική εποχή και

έπειτα και μόνο για εκείνους που είχαν τα οικονομικά μέσα το εν λόγω ψωμί ήταν

διαθέσιμο καθημερινά στα αρτοπωλεία[24][25]

Το κριθάρι ήταν απλούστερο στην παραγωγή μα αρκετά πιο δύσχρηστο στην

παραγωγή ψωμιού Το ψωμί που προκύπτει από το κριθάρι είναι θρεπτικό αλλά και

βαρύτερο Συνεπώς συνήθως ψηνόταν προτού αλεστεί για να

προκύψει αλεύρι (ἄλφιτα) το οποίο χρησίμευε στην παραγωγή (τις περισσότερες

φορές άνευ ψησίματος καθώς οι σπόροι ήταν ήδη ψημμένοι) του βασικού πιάτου της

ελληνικής κουζίνας που ονομαζόταν μαζα

Γενικά το σιταρένιο ψωμί λεγόταν άρτος το κριθαρένιο άλφιτον το προερχόμενο

με ζύμη που ψηνόταν σε χαμηλούς κλιβάνους (είδος γάστρας) λεγόταν ζυμίτης ενώ

το προερχόμενο χωρίς ζύμη που ψηνόταν σε ανθρακιά λεγόταν άζυμος και

ιδιαίτερα σποδίτης Οτιδήποτε τρώγονταν με ψωμί (προσφάγιο) λεγόταν όψον Ο

άρτος ή το άλφιτο που τρώγονταν βουτηγμένο σε άκρατο οίνο (= ανέρωτο) λεγόταν

12

ακράτισμα Το ακράτισμα τρώγονταν κυρίως το πρωί εξ ου και το πρωινό γεύμα

λέγονταν ομοίως ακράτισμα

Φρούτα λαχανικά και όσπρια

Τα δημητριακά σερβίρονταν συνήθως με ένα συνοδευτικό γνωστό με τη γενική

ονομασία ὄψον Αρχικά η ονομασία αναφερόταν σε ότι μαγειρευόταν στη φωτιά

και κατ επέκταση σε οτιδήποτε συνόδευε το ψωμί Από την κλασική εποχή και

μετά πρόκειται για ψάρι και

λαχανικά λάχανα κρεμμύδια (κρόμμυον) γλυκομπίζελα πράσα

βολβούς μαρούλια βλίτα ραδίκια κά Σερβίρονταν ως σούπα βραστά ή

πολτοποιημένα (ἔτνος) καρυκευμένα με ελαιόλαδο ξύδι χόρτα ή μια σάλτσα ψαριού

γνωστή με την ονομασία γάρον Αν πιστέψουμε τον Αριστοφάνη[28] ο πουρές ήταν

ένα από τα αγαπημένα πιάτα του Ηρακλή ο οποίος στις κωμωδίες πάντα

παρουσιαζόταν ως μεγάλος λιχούδης Οι πιο φτωχές οικογένειες

κατανάλωναν βελανίδια (βάλανοι) Οι ελιές ήταν πολύ συνηθισμένο συνοδευτικό

ωμές ή συντηρημένες

Ειδικά οι λαϊκές τάξεις κατανάλωναν πολύ και όσπρια Προτιμούσαν τους φασίολους

τις φακές τα ρεβίθια τα κουκιά (κύαμοι)και τους θέρμους (λούπινα)

Για τους κατοίκους των πόλεων τα φρέσκα οπωροκηπευτικά ήταν πολύ ακριβά κι

έτσι καταναλώνονταν σπάνια Οι φτωχότεροι πολίτες προτιμούσαν τα ξηρά λαχανικά

Το τυπικό φαγητό του μέσου εργάτη ήταν η φακή Μια τυπική στρατιωτική μερίδα

περιελάμβανε τυρίσκόρδο και κρεμμύδια Ο Αριστοφάνης συχνά συνδέει την

κατανάλωση κρεμμυδιών με τους στρατιώτες για παράδειγμα στην κωμωδία του

laquoΕιρήνηraquo ο χορός που πανηγυρίζει για τη λήξη των πολέμων εκφράζει την χαρά του

που απαλλάχτηκε πλέον laquoαπό το κράνος το τυρί και τα κρεμμύδιαraquo[33] Ο

πικρός βίκος θεωρούταν φαγητό λιμού

Τα φρούτα φρέσκα ή ξηρά τρώγονταν ως επιδόρπιο Πρόκειται κυρίως

για σύκα σταφίδες καρύδια και φουντούκια Τα ξηρά σύκα χρησίμευαν επίσης ως

ορεκτικό πίνοντας παράλληλα κρασί Στην περίπτωση αυτή συνοδεύονταν συχνά

από ψητά κάστανα στραγάλιαή ψημένους καρπούς οξιάς

Κρέας

Η κατανάλωση ψαριών και κρεατικών σχετίζεται με την οικονομική επιφάνεια του

σπιτικού αλλά και τη γεωγραφική του θέση οι αγροτικές οικογένειες μέσω του

κυνηγιού και της τοποθέτησης μικροπαγίδων είχαν πρόσβαση σε πτηνά και λαγούς

ενώ μπορούσαν να μεγαλώνουν πουλερικά και χήνες στις αυλές τους Οι ελαφρώς

πλουσιότεροι μπορούσαν να διατηρούν κοπάδια με πρόβατα κατσίκεςκαι γουρούνια

Στις πόλεις το κρέας κόστιζε πάρα πολύ με εξαίρεση το χοιρινό κατά την εποχή του

Αριστοφάνη ένα γουρουνάκι γάλακτος κόστιζε τρεις δραχμές ποσό που αντιστοιχεί

σε τρία ημερομίσθια ενός δημοσίου υπαλλήλου Στην κλασική Αθήνα οι

περισσότεροι έτρωγαν κρέας αρνίσιο ή κατσικίσιο μονάχα στις γιορτές Μολαταύτα

τόσο οι πλούσιοι όσο και οι φτωχοί κατανάλωναν λουκάνικα

13

Κατά τη μυκηναϊκή περίοδο είναι γνωστό πως

κατανάλωναν αρνίσιο βοδινό και μοσχαρίσιο κρέας Κατά τον 8ο αιώνα

πΧ ο Ησίοδος περιγράφει στο laquoΈργα και Ημέραιraquo την ιδανική αγροτική γιορτή

Το κρέας αναφέρεται πολύ λιγότερο στα κείμενα της κλασικής εποχής σε σύγκριση

με την ποίηση της αρχαϊκής εποχής Κατά πάσα πιθανότητα αυτό δεν οφείλεται σε

αλλαγή των διατροφικών συνηθειών μα μόνο στους άτυπους κανόνες που διέπουν τα

δύο αυτά είδη γραμματείας

Η κατανάλωση κρέατος έχει εξέχοντα ρόλο στα πλαίσια θρησκευτικών εθιμοτυπικών

η μερίδα των θεών (λίπη και οστά) παραδίδονται στις φλόγες ενώ η μερίδα των

ανθρώπων (το ψαχνό κρέας) μοιράζεται στους παρευρισκομένους Παράλληλα

παρατηρούμε την ακμή ενός εμπορικού κλάδου εκείνου των ψημένων ή παστών

κρεάτων που φαίνονται επίσης να σχετίζονται με θρησκευτικές τελετές και

θυσίες Χαρακτηριστικό της τεχνικής του Έλληνα χασάπη είναι πως το σφάγιο δεν

διαμελιζόταν ανάλογα με τον τύπο των μελών του μα σε κομμάτια ίσου βάρους

Στην Κρήτη τα καλύτερα από αυτά αποδίδονταν στους φρονιμότερους πολίτες ή

στους καλύτερους πολεμιστές Σε άλλες περιοχές όπως στη Χαιρώνεια οι μερίδες

μοιράζονταν τυχαία με αποτέλεσμα να είναι θέμα τύχης για τον καθένα το αν θα

λάμβανε καλό ή κακό κομμάτι

Κύρια τροφή των Σπαρτιατών πολεμιστών ήταν ένας ζωμός από χοιρινό γνωστός με

την ονομασία μέλας ζωμός Ο Πλούταρχοςυποστηρίζει πως laquoανάμεσα στα πιάτα

αυτό που έχαιρε της μεγαλύτερης εκτίμησης ήταν ο μέλας ζωμός μάλιστα σε τέτοιο

σημείο που οι ηλικιωμένοι δεν αναζητούσαν καθόλου το κρέας Το άφηναν για τους

νεότερους και δειπνούσαν μονάχα με το ζωμό που τους παρείχανraquo Για τους

υπόλοιπους Έλληνες πρόκειται για αξιοπερίεργο φαινόμενο laquoΦυσικά και οι

Σπαρτιάτες είναι οι γενναιότεροι ανάμεσα σε όλουςraquo αστειεύεται ένας Συβαρίτης laquoο

οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος θα προτιμούσε να πεθάνει χίλιους θανάτους παρά

να διάγει τόσο λιτό βίοraquo Το πιάτο αυτό αποτελούταν από

χοιρινό αλάτι ξύδι και αίμα Συνοδευόταν από τη γνωστή μάζα σύκα τυρί και

καμία φορά από θηράματα ή ψάρι Ο Αιλιανός συγγραφέας του 2ου και 3ου αιώνα

μΧ υποστηρίζει πως στους Λακεδαιμόνιους μάγειρες απαγορευόταν να

προετοιμάζουν οτιδήποτε άλλο εκτός από κρέας

Ψάρι

Η στάση των Ελλήνων απέναντι στο ψάρι ποικίλλει ανάλογα με την εποχή Στο έπος

της Ιλιάδας δεν γίνεται κατανάλωση ιχθύων παρά μόνο ψητού κρέατος ΟΠλάτων το

αποδίδει στην αυστηρότητα των εθίμων της εποχής[44] εντούτοις μοιάζει πως το

ψάρι θεωρούταν φαγητό για φτωχούς Στην Οδύσσεια αναφέρεται πως οι σύντροφοι

του Οδυσσέα κατέφυγαν στο ψάρι αλλά μόνο γιατί υπέφεραν από τηνπείνα αφού

πέρασαν από τα στενά της Σκύλλας και της Χάρυβδης κι έτσι αναγκάστηκαν να φάνε

ότι υπήρχε διαθέσιμο

14

Αντιθέτως κατά την κλασική εποχή το ψάρι μετατρέπεται σε προϊόν πολυτελείας το

οποίο αναζητούν για το τραπέζι τους οι γευσιγνώστες Μάλιστα κατά τηνελληνιστική

περίοδο συναντούμε και σχετική βιβλιογραφία όπως ένα σύγγραμα του Λυγκέως από

τη Σάμο το οποίο πραγματεύεται την τέχνη του να αγοράζει κανείς ψάρι σε χαμηλές

τιμές Άλλα ειδικά συγγράματα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας με έξοχες και

λεπτομερείς περιγραφές ψαριών είναι το laquoΠερί Ιχθύωνraquo του Αριστοτέλη

ο laquoΑλιευτικόςraquo του Νουμηνίου η laquoΑλιευομένηraquo του Αντιφάνους ο laquoΙχθύςraquo του

Αρχίππου

Πάντως όλα τα προϊόντα αλιείας δεν κόστιζαν το ίδιο Μια στήλη που ανάγεται στα

τέλη του 3ου αιώνα πΧ και που προέρχεται από τη βοιωτική πόλη Ακραιφνία στη

λίμνη της Κωπαΐδας εμπεριέχει έναν τιμοκατάλογο ψαριών ίσως για την προστασία

των καταναλωτών από την κερδοσκοπία Οικονομικότεροι όλων είναι οι σκάροι ενώ

η κοιλιά του κόκκινου τόννου κοστίζει τρεις φορές περισσότερο Οι σαρδέλλες

οιαντζούγιες και οι μαρίδες είναι οικονομικές και αποτελούν φαγητά της

καθημερινότητας για τους αρχαίους Αθηναίους Επίσης στην ίδια κατηγορία μπορούν

να αναφερθούν ο λευκός τόνος το λυθρίνι το σαλάχι ο ξιφίας και ο οξύρρυγχος ο

οποίος καταναλώνεται αλατισμένος Η λίμνη Κωπαϊδα φημιζόταν για τα χέλια της

ξακουστά σε ολόκληρη την Ελλάδα τα οποία εξαίρονται και στην κωμωδία

laquoΑχαρνείςraquo Ανάμεσα στα ψάρια του γλυκού νερού μπορούν να σημειωθούν

το λαβράκι ο κυπρίνος και το υποτιμημένο γατόψαρο

Οι Έλληνες απολάμβαναν εξίσου και τα υπόλοιπα

θαλασσινά Σουπιές (σηπία) χταπόδια (πολύπους) και καλαμάρια (τευθίς)μαγειρεύον

ταν ψητά ή τηγανητά και σερβίρονταν ως ορεκτικά ως συνοδευτικά ή ακόμη και στα

συμπόσια αν ήταν μικρού μεγέθους Τα θαλασσινά μεγαλύτερου μεγέθους

συγκαταλέγονταν στα πιάτα της υψηλής μαγειρικής Ο ποιητής Έριφος κατατάσσει

τις σουπιές την κοιλιά του τόνου και τον γόγγρο στα εδέσματα των θεών

απλησίαστα για τους θνητούς με περιορισμένα οικονομικά μέσα Οι σουπιές και τα

χταπόδια αποτελούσαν παραδοσιακά δώρα κατά τον εορτασμό των Αμφιδρομίων

όταν οι γονείς έδιναν ονόματα στα παιδιά τους Όσον αφορά τα οστρακοειδή οι

αρχαίες πηγές αναφέρουν την κατανάλωση

σπειροειδών κοχυλιών μυδιών πίννας αυτιών της

θάλασσας αχιβάδων πεταλίδων και χτενιών Ο Γαληνός είναι ο πρώτος που

αναφέρει την κατανάλωση ψητών στρειδιών(ὄστρεον) Τέλος εκτίμησης έχαιραν

τα καβούρια (καρκίνος) οι αστακοί (ἀστακός) οι αχινοί (ἐχῖνος) και

οι καραβίδες(κάραϐος)

Οι ψαράδες στην πλειοψηφία των περιπτώσεων έβγαιναν στη θάλασσα μόνοι και

παρέμεναν κοντά στην ακτή Χρησιμοποιούσαν άγκιστρα κυρίως χάλκινα τα οποία

έδεναν με ορμιά (πετονιά) φτιαγμένη από τρίχες ζώων ή φυτικές ίνες Για να

βυθίζεται το άγκιστρο του έδεναν μολύβδινο βαρίδι Συνηθισμένο ήταν το ψάρεμα

με δίχτυα διαφόρων ειδών ανάλογα με το είδος των ψαριών εφοδιασμένα με φελλούς

και βαρίδια αλλά και το ψάρεμα με καμάκι (κάμαξ) ή τρίαινα Χρησιμοποιούσαν

επίσης κύρτους πλεγμένους από βέργες Πιο κατάλληλες ώρες για ψάρεμα

θεωρούσαν το σούρουπο και το χάραμα Ψάρευαν επίσης τη νύχτα με φως πυρσών

15

Το μεγαλύτερο μέρος της ψαριάς πρέπει να πωλούταν στις αγορές των πόλεων σε

ειδικούς χώρους Το ψάρι εμφανίζεται συχνά διατηρημένο στην άλμη Πρόκειται για

μια διαδικασία πολύ διαδεδομένη στα ψάρια μικρού μεγέθους ωστόσο απαντάται και

σε μεγαλύτερα όπως η παλαμίδα ο τόνος το σκουμπρί η πεσκαντρίτσα και ο

οξύρρυγχος ακόμη στα καβούρια και τους αχινούς

Αυγά και γαλακτοκομικά

Οι Έλληνες ανέτρεφαν πάπιες χήνες ορτύκια και κότες για να εξασφαλίζουν αυγά

Ορισμένοι συγγραφείς κάνουν ακόμη αναφορά σε αυγά φασιανού και αιγυπτιακής

χήνας εντούτοις μπορούμε να υποθέσουμε πως επρόκειτο για σπάνια εδέσματα Τα

αυγά καταναλώνονταν είτε μελάτα είτε σφικτά ως ορεκτικό ή επιδόρπιο Επιπλέον

τόσο ο κρόκος όσο και το ασπράδι του αυγού αποτελούσαν συστατικά διάφορων

συνταγών

Το γάλα ήταν αρκετά διαδεδομένο ωστόσο σπάνια χρησιμοποιούταν στη μαγειρική

Το βούτυρο ήταν γνωστό αλλά χρησιμοποιούταν σπάνια γενικώς θεωρούταν

χαρακτηριστικό της διατροφής των κατοίκων της Θράκης τους οποίους ο κωμικός

ποιητής Αναξανδρίδας αποκαλεί laquoβουτυροφάγουςraquo Παρόλα αυτά τα γαλακτοκομικά

προϊόντα έχαιραν εκτίμησης Η πυριατή ήταν ένα είδος παχύρρευστου γάλακτος το

οποίο συχνά συγχέεται με το γιαούρτι Βασικό συστατικό της ελληνικής διατροφής

ήταν το τυρί είτε από γάλα κατσίκας είτε από γάλα προβάτου Γινόταν διάκριση

ανάμεσα στο φρέσκο και το σκληρό τυρί που πωλούταν σε διαφορετικά

καταστήματα το πρώτο κόστιζε τα δύο τρίτα της τιμής του

δεύτερου Καταναλώνονταν σκέτα ή με μέλι ή με λαχανικά Επίσης αποτελούσε

συστατικό διάφορων συνταγών ανάμεσα στα οποία συναντούμε και το ψάρι

Άλλα φαγητά

Άλλα εδέσματα των αρχαίων Ελλήνων ήταν γλυκά όπως η laquoσησαμίςraquo (είτε με τη

μορφή που έχει το σημερινό παστέλι είτε σε σφαιροειδή μορφή) οι laquoπλακούντεςraquo η

laquoάμμιλοςraquo (τούρτα) η laquoμελιττούταraquo (είδος γαλατόπιττας) καθώς και τα

laquoαρτοκρέαταraquo (κρεατόπιττες) οι laquoτηγανίτεςraquo ή τα laquoτήγαναraquo (τηγανήτες ή

λουκουμάδες)

Τι έπιναν στα συμπόσια

Οίνος

Κατά την αρχαιότητα υπήρχαν πολλά είδη κρασιού λευκό κόκκινο ροζέ Υπάρχουν

μαρτυρίες για όλα τα είδη καλλιέργειας από το καθημερινό κρασί μέχρι εκλεκτές

ποικιλίες Ξακουστοί αμπελώνες υπήρχαν στη Νάξο τη Θάσο τη Λέσβο και τη Χίο

Δευτερεύον κρασί παραγόταν από νερό και μούστο αναμεμειγμένο με κατακάθια το

16

οποίο και διατηρούσαν οι χωρικοί για προσωπική τους χρήση Ορισμένες φορές το

κρασί γινόταν γλυκύτερο με μέλι ενώ μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για

φαρμακευτικούς σκοπούς αν ανακατευόταν με θυμάρι κανέλλα και άλλα βότανα

Το κρασί στις περισσότερες περιπτώσεις αραιωνόταν με νερό καθώς ο άκρατος

οίνος (μη αραιωμένο κρασί) δεν ενδεικνυόταν για καθημερινή χρήση Το κρασί

αναμιγνυόταν σε έναν κρατήρα από τον οποίο οι δούλοι γέμιζαν τα ποτήρια με τη

βοήθεια μιας οινοχόης

Ιδιαίτερες διατροφικές συνήθειες

Χορτοφαγία

Ο ορφισμός και ο πυθαγορισμός δύο αρχαιοελληνικά θρησκευτικά ρεύματα

πρότειναν ένα διαφοροποιημένο τρόπο ζωής βασισμένο στην αγνότητα και

την κάθαρση - στην πραγματικότητα πρόκειται για μία μορφή άσκησης Στο πλαίσιο

αυτό η χορτοφαγία αποτελεί κεντρικό σημείο στην ιδεολογία του ορφισμού καθώς

και σε μερικές από τις παραλλαγές του πυθαγορισμού

Ο Εμπεδοκλής τον 5ο αιώνα πΧ πλαισιώνει τη χορτοφαγία στην πεποίθηση

τηςμετεμψύχωσης ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι ένα ζώο που θανατώνεται δεν

αποτελεί το καταφύγιο μιας ανθρώπινης ψυχής Οφείλουμε να παρατηρήσουμε

ωστόσο πως ο Εμπεδοκλής αν ήθελε να είναι συνεπής με την ίδια του τη λογική θα

έπρεπε να αρνείται επίσης να καταναλώνει και φυτά για τον ίδιο λόγο Η χορτοφαγία

πιθανώς επίσης εκπορεύεται από την απέχθεια προς τη θανάτωση ζωντανών

οργανισμών καθώς ο ορφισμός δίδασκε την αποχή από αιματοχυσίες

Διατροφή των αρρώστων

Οι αρχαίοι Έλληνες ιατροί συμφωνούν για την αναγκαιότητα ιδιαίτερης διατροφής

για τους αρρώστους εντούτοις οι απόψεις τους για το ποια τρόφιμα πρέπει να

περιλαμβάνει δεν συμφωνούν Στο έργο του laquoΠερί Διαίτης Οξέωνraquo

ο Ιπποκράτης αναφέρεται στις ευεργετικές ιδιότητες της πτισάνης η οποία

αφομοιώνεται εύκολα από τον οργανισμό και προκαλεί πτώση του πυρετού

Εντούτοις άλλοι τη θεωρούν βαρειά καθώς εμπεριέχει σπόρους κριθαριού ενώ

άλλοι την συνιστούν με την προϋπόθεση να μην τοποθετούνται οι σπόροι αυτοί κατά

την προετοιμασία της Ορισμένοι ιατροί δεν επιτρέπουν παρά μόνο υγρές τροφές

μέχρι και την έβδομη ημέρα και μετά επιτρέπουν την πτισάνη Τέλος μια μερίδα εξ

αυτών υποστηρίζει πως δεν θα πρέπει να καταναλώνονται στερεές τροφές καθ όλη τη

διάρκεια της ασθένειας

Οι ίδιες οι μέθοδοι του Ιπποκράτη αποτελούν αντικείμενο διχογνωμίας ανάμεσα

στους διάφορους ιατρούς άλλοι κατηγορούν το μεγάλο ιατρό πως υποσιτίζει τους

ασθενείς του ενώ άλλοι πως τους τρέφει υπερβολικά Κατά την ελληνιστική εποχή

ο ΑλεξανδρινόςΕρασίστρατος προσάπτει στον Ιπποκράτη ότι απαγόρευε στους

αρρώστους να τρώνε οτιδήποτε παρά λίγο νερό χωρίς να λαμβάνουν κανένα άλλο

17

θρεπτικό στοιχείο πρόκειται πράγματι για την πρακτική των μεθοδικών που δεν

επέτρεπαν στους ασθενείς τη λήψη τροφής κατά το πρώτο 48ωρο Αντίθετα κάποιος

Πετρονάς συνιστά την κατανάλωση χοιρινού και τη λήψη ανόθευτου οίνου

Διατροφή των αθλητών

Αν θεωρήσουμε τον Αιλιανό αξιόπιστη πηγή ο πρώτος αθλητής που ακολούθησε

ποτέ ειδική διατροφή ήταν ο Ίκκος από τον Τάραντα που έζησε κατά τον 5ο αιώνα

πΧ Ο Πλάτων επιβεβαιώνει πως ακολουθούσε πολύ πειθαρχημένο πρόγραμμα με

την έκφραση laquoγεύμα του Ίκκουraquo να γίνεται παροιμιώδης Ωστόσο ο Μίλων από

τον Κρότωνα ολυμπιονίκης της πάλης κατείχε τη φήμη πως κατανάλωνε 75 λίτρα

κρασιού 9 κιλά ψωμί και κάμποσο κρέας καθημερινά Πριν από αυτόν οι αθλητές

της κλασικής εποχής ακολουθούσαν δίαιτα στηριγμένη στις ξηρές

τροφές (ξηροφαγία) όπως για παράδειγμα στα ξηρά σύκα το τυρί και το ψωμί Ο

Πυθαγόρας (είτε ο γνωστός φιλόσοφος είτε κάποιος προπονητής αθλητών) είναι ο

πρώτος που συμβουλεύει τους αθλητές να καταναλώνουν κρέας

Ακολούθως οι προπονητές συνιστούν μια προκαθορισμένη διατροφή για να

κατακτήσει κάποιος έναν ολυμπιακό τίτλο laquoπρέπει να ακολουθεί ιδιαίτερη διατροφή

να μην τρώει επιδόρπια (hellip) να μην πίνει παγωμένο νερό και να μην καταναλώνει

ποτήρια κρασιού όποτε του κάνει κέφιraquo Η διατροφή αυτή πρέπει να είχε ως βάση το

κρέας πληροφορία που επιβεβαιώνει ο Παυσανίας Ο ιατρόςΓαληνός αποδοκιμάζει

τους συγχρόνους του αθλητές επειδή καταναλώνουν ωμό κρέας που ακόμη

στάζει αίμα Θεωρεί πως η συνήθεια αυτή προκάλεί πύκνωση της σαρκικής μάζας

εξαφανίζοντας την εσωτερική θερμότητα του σώματος οδηγώντας σταδιακά τον

αθλητή στο θάνατο Αντίθετα υποστηρίζει πως η διατροφή πρέπει να προσαρμόζεται

στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε αθλητή και να βασίζεται στις συμβουλές

εξειδικευμένου ιατρού

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

18

Η διασκέδαση στην Αρχαία Ελλάδα

Στην αρχαίοτητα με τον όρο ψυχαγωγία εννοούσαν τουςτρόπους δημιουργικής απασχόλησης με στόχο όχι μόνο τηνευχαρίστηση αλλά κυρίως την ψυχική και πνευματική ανάταση Η διασκέδαση είχε να κάνει με τη ψυχική και πνευματικήισορροπίαΟι Αρχαίοι διασκέδαζαν με συμπόσια ή εστιάσεις παρέα με

φίλους ξαπλωμένοι σε ανάκλιντρα και πλαισιωμένοι απόμουσικούς χορευτές ακροβάτες και εταίρες Έπαιζαν παιχνιδία έπιναν νερωμένο κρασί και έτρωγαν δημητριακά λαχανικά κρέας ή ψάρια φρούτα γαλακτοκομικά Η σημερινή διασκέδασηείναι πιο μοναχική σπάνια γίνεται με φίλους Οι άνθρωποιμαθημένοι σε χαμηλού ποιότητας θεάματα ελάχιστες φορέςψάχνουν για πνευματικές και δημιουργικές αποδράσεις

Το γεύμα

Στη διάρκεια του γεύματος ο οικοδεσπότης συνήθως είναι ξαπλωμένος σε κρεβάτι

ενώ η γυναίκα του κάθεται σε σκαμνί Τα παιδιά εμφανίζονται στα επιδόρπια και

στέκονται όρθια ή κάθονται ανάλογα με την ηλικία τους και τις συνήθειες της

οικογένειας Αλλά σένα τραπέζι με καλεσμένους τα μέλη της οικογένειας δεν

παρουσιάζονται παίρνουν μέρος μονάχα οι άντρες γιατί η συζήτηση θα είναι ή

φιλοσοφική επομένως ακατανόητη για τις γυναίκες και τα παιδιά ή καθαρά αντρική

επομένως ακατάλληλη για τα αυτιά των γυναικών

Στο Συμπόσιο του Πλάτωνα Διοτίμα μια ξένη από τη Μαντίνεια έγινε δεκτή μόνο

στο κατώφλι της θύρας απ όπου σαν καλλιεργημένη γυναίκα που ήταν μπορούσε να

διακόπτει τις φαντασίες του Αριστοφάνη με τις ευφραδέστατες παρεμβάσεις της κι

αυτό μονάχα γιατί στη χώρα της είχε το αξίωμα της μάντισσας

Οι γυναίκες αποζημιώνονται όμως στο γυναικωνίτη όπου τα ζαχαρωμένα φρούτα

και τα γλυκά των ζαχαροπλαστών της Κρήτης της Σάμου και της Αθήνας τιμούνταν

εξαιρετικά Κάθε μαγείρισσα ετοίμαζε γλυκίσματα για τα Θεσμοφόρια και τις άλλες

γιορτές ενώ οι αξιοσέβαστες κυράδες τα κατανάλωναν σε μεγάλες ποσότητες με τη

συντροφιά των γνωρίμων τους που είχαν έρθει επίσκεψη στο σπίτι τους Για τους

Έλληνες ήταν αδιανόητο να φάνε μόνοι Ο Πλούταρχος λεει ότι το να φάει κανείς

μόνος του δεν σημαίνει να γευματίσει αλλά να γεμίσει το στομάχι του σαν τα ζώα Γι

αυτό εκτός της πρόσκλησης καλεσμένων υπήρχαν διάφοροι τρόποι να φάει κανείς με

συντροφιά οργάνωναν συμπόσια στα οποία οι συνδαιτυμόνες συνέβαλαν εξίσου ή

ανάλογα με τις δυνατότητές τους

19

Αυτά τα συμπόσια γίνονταν σε νοικιασμένες αίθουσες ή στο σπίτι μιας εταίρας

Κάθε συνδαιτυμόνας έφερνε το φαγητό του στο καλάθι Το φαγητό δεν ήταν

υπερβολικό Σε μια κωμωδία λέγεται ότι ένα τραπέζι στην Αθήνα είναι πολύ ωραίο

στην εμφάνιση μα δεν χορταίνει ένα πεινασμένο στομάχι Στους Διαλόγους του

Πλάτωνα και του Ξενοφώντα οι συνδαιτυμόνες δεν συζητούν καθόλου για τα

φαγητά Το κλασικό ιδανικό της Αττικής απαιτούσε το φαγητό να προσφέρεται ωραία

αλλά να μην είναι πολύ Να είναι τόσο όσο χρειάζεται για να καταπραΰνει μια

κανονική πείνα γιατί το κύριο δεν ήταν το φαγητό αλλά συντροφιά και οι

συζητήσεις

Το συμπόσιο

Στην Αθήνα ένα γεύμα δεν άρχιζε ποτέ με σούπα αν και οι σούπες θεωρούνταν

υγιεινά και θρεπτικά φαγητά το φαγητό που προτιμούσε ο Ηρακλής ηταν ο ζωμός

από μπιζέλια που ήταν ταυτόχρονα το φαγητό των φτωχών και γι αυτό σένα τραπέζι

με καλεσμένους δεν ταίριαζε να προσφέρεις ζωμό Στο πρώτο μέρος του γεύματος

σέρβιραν χορταστικά φαγητά και ειδικά ψάρια και πουλερικά Έτρωγαν σχετικά λίγο

κρέας Τα χορταρικά τα σέρβιραν με μια σάλτσα φτιαγμένη από λάδι ξίδι και μέλι

Σ αυτό το μέρος του φαγητού δεν έπιναν κρασί Οι Αθηναίοι προτιμούσαν να

πιουν κρασί μετά το φαγητό Άλλωστε το κρασί μπορούσε να αντικαταστήσει το

φαγητό αν ήταν ανακατεμένο με κρίθινο αλεύρι και τριφτό τυρί Αυτό το μείγμα

ονομαζόταν κυκεώνας και ήταν το ποτό που προτιμούσαν οι Έλληνες Με το τέλος

του φαγητού οι δούλοι σήκωναν τα κόκαλα και τα αποφάγια και έφερναν άλλα

τραπέζια φορτωμένα επιδόρπια και κρασιά Άρχιζε το τραγούδι με τη συνοδεία

αυλού γέμιζαν τα κύπελλα κρασί με την ευχή υγίαινε και περνούσαν στο δεύτερο

μέρος του γεύματος Οι συνδαιτυμόνες εξέλεγαν έναν πρόεδρο του συμποσίου που

επέβλεπε την τήρηση της τάξης Αυτός αποφάσιζε πόσο κρασί θα πιουν και την

ποιότητά του Οι Έλληνες έπιναν με μέτρο Να πιει κανείς κρασί χωρίς να το

ανακατεύει με νερό θεωρούνταν κατά τη γνώμη τους βάρβαρη συνήθεια

Τα επιδόρπια ήταν νωποί και ξηροί καρποί αλατισμένα αμύγδαλα τυρί

σκόρδα κρεμμύδια γλυκές και αλμυρές πίτες Οι πίτες αυτές ήταν φτιαγμένες από

μέλι τυρί και λάδι Ιδιαίτερη επιτυχία είχε το φαγητό που ονομαζόταν μυτλωτός μια

πίτα με τυρί ανακατεμένο με μέλι και σκόρδα Αυτό το μέρος του γεύματος λεγόταν

συμπόσιον Μετά έπιναν κρασί γλυκό και αρωματικό που είχε τη μυρουδιά των

λουλουδιών Πίνοντας συζητούσαν τραγουδούσαν έλεγαν λογής λογής

περιστατικά άκουγαν μουσική και παρακολουθούσαν τους χορευτές και ακροβάτες

Οι Έλληνες δεν μπορούσαν να ακούν θλιβερές συζητήσεις στο τραπέζι Ανάμεσα

στις συνηθισμένες διασκεδάσεις των τραπεζιών ήταν και τα αινίγματα Εκείνος που

δεν ήξερε να απαντήσει τιμωρούνταν να πιει ένα κύπελλο κρασί

20

Μουσική Χορός

Από τα πιο παλιά χρόνια η μουσική και ο χορός δεν έλειπαν από τα συμπόσια

Αργότερα (5ο-4ο αιώνα) για τη διασκέδαση των καλεσμένων προσκαλούσαν

επαγγελματίες ηθοποιούς που ερμήνευαν σκηνές από τον Όμηρο αοιδούς

χορεύτριες αυλητές Τραγουδούσαν και οι καλεσμένοι όλοι μαζί ή με τη σειρά Ο

Πλούταρχος μας λέει ότι είχαν ένα κλαδί μυρτιάς που περνούσε από χέρι σε χέρι

Αυτός που το έπαιρνε έπρεπε να τραγουδήσει παίζοντας λύρα αν βέβαια ήταν σε

θέση Προς το τέλος του συμποσίου ο αριθμός των συνδαιτυμόνων που ήξεραν να

τραγουδούν ήταν συνήθως μεγαλύτερος από ότι στην αρχή

Στα συμπόσια γεννήθηκε η λυρική ποίηση και ειδικότερα η συμποσιακή ποίηση

Στην Αθήνα των κλασικών χρόνων ο θεσμός του umlποτούuml είχε ένα χαρακτήρα

ιδιαίτερης πνευματικότητας και κοινωνικότητας Στα συμπόσια γεννήθηκε η λυρική

ποίηση και ειδικότερα η συμποσιακή ποίηση Στην Αθήνα των κλασικών χρόνων ο

θεσμός του umlποτούuml είχε ένα χαρακτήρα ιδιαίτερης πνευματικότητας και

κοινωνικότητας

Παιχνίδια

Δεν υπήρχε συμπόσιο χωρίς κότταβο ένα παιχνίδι που το έφεραν από τη Σικελία

Κάθε συνδαιτυμόνας άφηνε στο κύπελλο λίγο κρασί το οποίο έχυνε σε καθορισμένο

μέρος ενώ άδειαζε το κύπελλο έλεγε από μέσα του ή δυνατά το όνομα της γυναίκας

που αγαπούσε Ο ήχος του χυνόμενου υγρού λεπτότερος ή χοντρότερος καθώς και η

ακριβής ή λιγότερο ακριβής επιτυχία του καθορισμένου στόχου ήταν δείκτες αν το

πρόσωπο συμμεριζόταν τα αισθήματά του Ένα άλλο

παιχνίδι ήταν ο ασκωλιασμός Σε αυτό το παιχνίδι προσπαθούσαν να κρατήσουν όσο

περισσότερο μπορούσαν την ισορροπία τους πηδώντας με το ένα πόδι πάνω σε

φουσκωμένα ασκιά Από τη ζωή των αρχαίων Ελλήνων δεν έλειπαν τα τυχερά

παιχνίδια Ενα από αυτά ήταν το παιχνίδι των πεσσών Στις πλευρές τους υπήρχαν

χαραγμένα γράμματα ή αριθμοί όπως και στα σημερινά ζάρια Η καλύτερη ζαριά που

χαρακτηρίζεται ως ldquoπαίξιμο της Αφροδίτηςrdquo ήταν να φέρουν και στα τρία ζάρια εξάρι

και η χειρότερη που χαρακτηρίζεται ως ldquoπαίξιμο του σκύλουrdquo ήταν να φέρουν και

στα τρια άσο Κάποιο ακόμα παιχνίδι τύχης ήταν τα μονά-ζυγά που παιζόταν με

χάλκινα νομίσματα κοκκαλάκια ή κουκιά

Αινίγματα

1 Αν δεν μου πεις τίποτε λες τ όνομά μου μα αν προφέρεις το όνομά μου ω θαύμα

Τότε δεν θα με μαντέψεις (Η σιωπή)

2 Είμαι το σταχτόχρωμο παιδί ενός λαμπερού πατέρα πουλί χωρίς φτερά υψώνομαι

21

ως τους ουρανούς μόλις γεννήθηκα και σκόρπισα αμέσως στον αέρα(o καπνός)

3Όταν με κοιτάς σε κοιτώ και γω μα δεν σε Βλέπω γιατί δεν έχω μάτια όταν μιλάς

κοιτάζοντάς με ανοίγω και γω το στόμα και κινώ τα χείλη αλλά σιωπηλά γιατί

φωνή δεν έχω ( Ο καθρέφτης)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Γιατί τρώμε

Γενικά στη Βιολογία ως τροφή χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε ουσία (οργανική ή

ανόργανη) ή σύνολο περιεχομένων επιμέρους ουσιών που μπορεί να αφομοιωθεί από

ένα ζωντανό οργανισμό προκειμένου να του προσφέρει τα απαραίτητα εκείνα

στοιχεία για την αναπλήρωση ενέργειας ή ουσιών που αναλώθηκαν και να

εξασφαλισθεί η ανάπτυξη και η επιβίωσή του Η τροφή είναι μια βιολογική ανάγκη

Τρώμε ωστόσο όχι μόνο γιατί νιώθουμε το αίσθημα της πείνας ή για να

αποκομίσουμε τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και ενέργεια για να

ανταπεξέλθουμε στην καθημερινότητα Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το

φαγητό αλλάζει τη διάθεση ή ότι και η διάθεση μπορεί να αλλάξει τις διατροφικές

μας επιλογές Συχνά η συναισθηματική διατροφή μπορεί να οδηγήσει στην

υπερφαγία ενώ κυριαρχούν κι άλλοι παράγοντες όπως το άγχος η λαιμαργία το

22

συναισθηματικό κενό τα οποία με τη πρόσληψη τροφής φαίνεται να ανακουφίζουν

και να προσφέρουν ψυχολογική αναπτέρωση

Η Μεσογειακή Διατροφή

Ένα από τα είδη τροφής που θα εξετάσουμε είναι η Μεσογειακή για την οποία εδώ

και αρκετές δεκαετίες γίνεται λόγος για την υπεροχή της σε σχέση με άλλες

διατροφικές συνήθειες Ο όρος Μεσογειακή Διατροφή αποτυπώθηκε πρώτη φορά

από τον φυσιολόγο Άνσελ Κις και περιλαμβάνει τον τρόπο διατροφής τον οποίον

ακολουθούσαν οι λαοί των μεσογειακών χωρών συγκεκριμένα της Κρήτης και της

Νότιας Ιταλίας στις αρχές του 1960 Η μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε

φρούτα και λαχανικά και περιλαμβάνει ζυμαρικά ψωμί δημητριακά ρύζι και

πατάτες πουλερικά και ψάρια γαλακτοκομικά προϊόντα μερικά πολύ λίγο

επεξεργασμένα εποχιακά τρόφιμα και ελάχιστο κρέας Περιλαμβάνει δύο βασικά

συστατικά το ελαιόλαδο που είναι πηγή λίπους και το κρασί Η ημερήσια πρόσληψη

γαλακτοκομικών γίνεται κυρίως με την κατανάλωση τυριού ή γιαουρτιού Το πιο

συνηθισμένο επιδόρπιο είναι τα φρούτα εποχής Τα γλυκά καταναλώνονται λίγες

φορές την εβδομάδα ενώ πολλές φορές τη θέση της ζάχαρης παίρνει το μέλι Το

κόκκινο κρέας είναι σχεδόν απαγορευμένο και καταναλώνεται λίγες φορές το μήνα

και σε μικρές ποσότητες σε αντίθεση με το κοτόπουλο και το ψάρι που

καταναλώνονται κάθε εβδομάδα

Παραδοσιακή ελληνική μεσογειακή διατροφή

Η παραδοσιακή ελληνική διατροφή αποτελεί εκδοχή της Μεσογειακής και

αποτελείται από προϊόντα που παράγονται στην Ελλάδα και διαμόρφωσαν τη

διατροφή των Ελλήνων από την αρχαιότητα έως σήμερα Κορυφαίο δείγμα της

ελληνικής μεσογειακής κουζίνας σήμερα είναι η γνωστή χωριάτικη σαλάτα που

αποτελείται από αγγούρι ντομάτες κρεμμύδια τυρί φέτα ελιές και ρίγανη όλα

διανθισμένα με το περίφημο ελληνικό λάδι Χαρακτηριστικό του ελληνικού φαγητού

είναι η ποικιλία των πιάτων όπου κανένα δε μονοπωλεί τη γεύση αλλά όλα μαζί

συνθέτουν ένα λαχταριστό σύνολο Οι μεζέδες (μικρά πιατάκια με διαφορετικά

εδέσματα) δίνουν την εντύπωση πολύχρωμου πορτρέτου Τα υπέροχα λαχανικά και

χόρτα τα όσπρια με τα χαρακτηριστικά κουκιά και τη φάβα τα φρέσκα ψάρια και

θαλασσινά των ελληνικών θαλασσών τα φρούτα της καλής ποιότητας κρέας τα

τυριά το ελληνικό γιαούρτι το αρωματικό μέλι και το εξαιρετικά νόστιμο ψωμί είναι

όλα προϊόντα της ελληνικής γης που αφθονούν στη χώρα μας με το ήπιο μεσογειακό

23

κλίμα και την καλή ποιότητα εδάφους Πρωταγωνιστής και στο ελληνικό τραπέζι

ήταν από την αρχαιότητα το ιερό υγρό του Θεού Διονύσου το κρασί

Παραδείγματα παραδοσιακών ελληνικών φαγητών και γλυκισμάτων

Όσον αφορά την παραγωγή των μεσογειακών ελληνικών φαγητών

χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί από τα παλιά χρόνια έως και σήμερα σε

κάποιες επαρχίες της χώρας το ζύμωμα του ψωμιού Επρόκειτο για διαδικασία ιερή

γινόταν με προγραμματισμό μια φορά την εβδομάδα και απαιτούσε ιδιαίτερη

σοβαρότητα και σεβασμό Σε πολλά ελληνικά χωριά το ψωμί ψήνεται ακόμα σε

φούρνους χτιστούς που τους ανάβουν με ξύλα και όπου εκτός από ψωμί φτιάχνουν

και κουλούρες τυρόπιτες λαδοκούλουρα και μικρές πίτες με μέλι και

κανελογαρίφαλο Όσο για τα γλυκά το παραδοσιακό γλυκό που προσφέρεται στα

χωριά και στις πόλεις είναι το γλυκό του κουταλιού Πρόκειται για διατηρημένα σε

ζάχαρη φρούτα της κάθε εποχής τα οποία πρέπει να είναι αρίστης ποιότητας (κυδώνι

σύκο πορτοκάλι κάστανο βερίκοκο κεράσι) Παραδοσιακά είναι επίσης τα

σιροπιαστά γλυκά με βάση κυρίως τους ξηρούς καρπούς (αμύγδαλα καρύδια

φουντούκια φιστίκια) το σπιτικό φύλλο τα διάφορα ξερά φρούτα και το μέλι που

δίνει στα γλυκά αυτά θρεπτική αξία και το χαρακτηριστικό άρωμα Γνωστά γλυκά

είναι επίσης το γαλακτομπούρεκο ο μπακλαβάς το κανταϊφι τα μελομακάρονα ο

αμυγδαλένιος χαλβάς το ραβανί ο σάμαλι

Η Μεσογειακή Διατροφή στην υγεία

Όπως είναι γνωστό η διατροφή συνδέεται άμεσα με την υγεία μας Όπως

απέδειξαν επιστημονικά το 1994 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας η Σχολή

Δημόσιας Υγείας του Harvard και ο Οργανισμός Υγείας Oldways στην παρουσίαση

της Πυραμίδας της Μεσογειακής Δίαιτας εφευρετικές είναι επίσης οι ικανότητες της

ελληνικής μεσογειακής διατροφής στη διατήρηση της καλής υγείας και μακροζωίας

Οι άνθρωποι που ζουν στη Μεσόγειο έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής και

λιγότερα καρδιαγγειακά επεισόδια σε σχέση με τους κατοίκους των δυτικών

κοινωνιών Οι επιστήμονες συμπέραναν ότι μπορεί να είναι το αποτέλεσμα των

ευεργετικών συστατικών του ελαιόλαδου που είναι πλούσιο σε μονοακόρεστα λιπαρά

και των πλούσιων φυτικών ινών στα φρούτα και τα λαχανικά Η χρήση του

ελαιόλαδου με τα αντιοξειδωτικά που περιέχει έχει συσχετιστεί με την ελάττωση της

καρδιαγγειακής νόσου και με αντιφλεγμονώδη και αντιυπερτασική δράση ελάττωση

της κακής χοληστερίνης LDL και του καρδιαγγειακού κινδύνου Επίσης η μέτρια

κατανάλωση αλκοόλ που είναι πλούσιο σε φλαβοειδή και έχει αντιοξειδωτική δράση

συμβάλλει στην ελάττωση του καρδιαγγειακού κινδύνου Μια δεκάχρονη μελέτη που

δημοσιεύθηκε στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό laquoJournal of American Medical

Associationraquo (JAMA) περιέγραψε ότι οι ασθενείς που ακολούθησαν τη μεσογειακή

διατροφή και έναν υγιεινό τρόπο ζωής με άσκηση είχαν κατά 50 μείωση των

24

θανάτων από καρδιαγγειακά Η μεσογειακή δίαιτα προστατεύει από την εξέλιξη του

σακχαρώδη διαβήτη αλλά και από την εμφάνιση νέων περιπτώσεων με ελάττωση του

κινδύνου κατά 83 Επίσης η δίαιτα αυτή έχει συνδεθεί με απώλεια βάρους κατά 38

kg περισσότερο απrsquo ότι στη δίαιτα με χαμηλά λιπαρά και την αποφυγή της

παχυσαρκίας

Άνθρωποι που ακολουθούν τη μεσογειακή διατροφή έχουν χαμηλότερο κίνδυνο για

εμφάνιση των νόσων Parkinson και Alzheimer Η μελέτη της μεσογειακής διατροφής

επιπλέον έχει αποδείξει σε κλινικές έρευνες ότι η υψηλή πρόσληψη φυτικών ινών και

η χαμηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος σχετίζονται με χαμηλότερη νοσηρότητα και

μικρότερη συχνότητα εγκεφαλικών επεισοδίων και υπέρτασης

Εκτός από θέματα υγείας η υγιεινή διατροφή συμβάλλει στη ψυχολογική ανάταση

του ατόμου καθώς χαρίζει αυτοπεποίθηση για την εμφάνισή του Τέλος οδηγός της

καλής διατροφής που προάγει την υγεία φαίνεται να είναι οι νηστείες που συνιστά η

Ορθόδοξη Εκκλησία αφού προλαμβάνει χρόνια νοσήματα και επιβραδύνει τη

γήρανση του οργανισμού

Το έτοιμο φαγητό ένας ανερχόμενος εχθρός της υγείας

Ωστόσο παρά τις ευεργεσίες που προσφέρει στον ανθρώπινο οργανισμό και

ψυχολογία η υγιεινή μεσογειακή διατροφή στις μέρες μας τη θέση της τείνει να πάρει

το έτοιμο (γρήγορο) φαγητό αφού παρατηρείται πως βρίσκει ολοένα και μεγαλύτερη

απήχηση Παρόλο λοιπόν που ως προς τη χρήση του είναι πιο γρήγορο από το

σπιτικό όπως υποδηλώνει και το όνομά του ltlt fast food gtgt και πολλές φορές

ευεργετικό λόγω των γρήγορων ρυθμών της ζωής μπορεί να επιφέρει σημαντικά

πλήγματα στην υγεία Χαρακτηριστικά του αποτελούν η παρασκευή του με

αμφιβόλου προέλευσης υλικά καθώς και η διατήρησή του σε άγνωστες συνθήκες

υγιεινής Επιπλέον δεν έχει να προσφέρει τίποτα στον ανθρώπινο οργανισμό αφού

είναι φτωχό σε θρεπτικές ουσίες και πλούσιο σε λιπαρά Πολλές φορές μάλιστα

μετά την κατανάλωσή του παρατηρούνται αλλεργίες Τέλος από οικονομικής

πλευράς είναι ασύμφορο επειδή αποτελεί εμπόρευμα σε αντίθεση με το σπιτικό

φαγητό

Η μελέτη Cardia στην Αμερική έδειξε πως η συχνή κατανάλωση έτοιμου φαγητού

σχετίζεται θετικά με την αύξηση σωματικού βάρους Συγκεκριμένα άτομα που

έτρωγαν τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα έτοιμο φαγητό αύξησαν το βάρος τους

κατά 124 κιλά περισσότερο σε σχέση με τα άτομα που έτρωγαν λιγότερο από μια

φορά την εβδομάδα εκτός σπιτιού σε ένα διάστημα τεσσάρων ετών Σημαντική είναι

επίσης η συμβολή του έτοιμου φαγητού στη διόγκωση προβλημάτων υγείας όπως ο

διαβήτης τύπου ΙΙ σε παιδιά η υπέρταση η αύξηση χοληστερόλης αλλά και η

υπελιπιδαμία σε μικρές ηλικίες

Ενδεικτικό ημερήσιο πρόγραμμα σωστής καθημερινής διατροφής και συμβουλές

25

Ενδεικτικό ημερήσιο πρόγραμμα μεσογειακής διατροφής

-Πρωινό

Γάλα 15 και φρυγανιές ή ψωμί ή παξιμαδάκια ολικής άλεσης

-Δεκατιανό

Φρούτο ή γιαούρτι 2

-Μεσημεριανό

bull Ψάρι ψητόκοτόπουλο βραστό ή ψητό (χωρίς πέτσα) ή

bull Μπιφτέκια σχάρας (στεγνά) με πατάτες φούρνου ή ζυμαρικά ολικής άλεσης ή ρύζι

καστανό σαλάτα ανάμικτη εποχής με ελαιόλαδο και ψωμί σικάλεως ή

bull Λαδερό φαγητό (φασολάκια μπάμιες αγκινάρες μπριάμ) ή όσπρια (φακές

φασόλια ρεβίθια) με τυρί χαμηλών λιπαρών και ψωμί σικάλεως

-Απογευματινό

Φρουτοσαλάτα με γιαούρτι 2 ή 1 φρούτο

-Βραδινό

Σαλάτα ντάκο με τομάτα ανθότυρο κριθαρένιο παξιμάδι

Σημειώστε

bull Για τα ενδιάμεσα γεύματα γενικά ένα φρούτο ή ένα γιαούρτι 2 ή ένα κριθαρένιο

παξιμάδι με ανθότυρο είναι πολύ καλές επιλογές

bull Το μαγείρεμα στον ατμό στο φούρνο στη σχάρα ή στο γκριλ είναι επιθυμητό

10 ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

1 Τρώτε ποικιλία τροφίμων

Χρειάζεστε περισσότερα από 40 διαφορετικά θρεπτικά συστατικά για να έχετε καλή

υγεία και κανένα τρόφιμο δε μπορεί να τα παρέχει όλα Η παροχή τροφίμων στις

μέρες μας διευκολύνει το να τρώμε ευρεία ποικιλία τροφίμων είτε αγοράζοντας

φρέσκα τρόφιμα και να τα μαγειρεύουμε είτε εκμεταλλευόμενοι προμαγειρεμένα

πιάτα και γεύματα είτε παραγγέλνοντας απrsquo έξω Ισορροπήστε τις επιλογές σας σε

βάθος χρόνου Αν φάγατε μεσημεριανό με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος φάτε ένα

χαμηλό σε λίπος βραδινό Αν μια μέρα φάτε μια μεγάλη μερίδα κρέατος για βραδινό

προτιμήστε ίσως το ψάρι την επόμενη μέρα

2 Βασίστε τη διατροφή σας σε πολλά τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τρώνε αρκετά τρόφιμα όπως το ψωμί τα ζυμαρικά το

ρύζι άλλα δημητριακά και πατάτες Περισσότερες από τις μισές θερμίδες στη

διατροφή σας πρέπει να προέρχονται από αυτά τα τρόφιμα Δοκιμάστε επίσης ψωμί

ζυμαρικά και άλλα δημητριακά ολικής άλεσης για να αυξήσετε την πρόσληψη ινών

3 Απολαύστε πολλά φρούτα και λαχανικά

Οι περισσότεροι από εμάς δεν τρώμε αρκετά από αυτά τα τρόφιμα παρότι παρέχουν

σημαντικά προστατευτικά θρεπτικά συστατικά Προσπαθήστε να τρώτε τουλάχιστον

26

πέντε μερίδες ημερησίως και αν δεν σας αρέσουν πολύ στην αρχή δοκιμάστε νέες

συνταγές ή δείτε τι έτοιμα πιάτα υπάρχουν διαθέσιμα στο σούπερ μάρκετ

4 Διατηρήστε υγιές σωματικό βάρος και νιώστε καλά

Το σωστό βάρος για εσάς εξαρτάται από πολλούς παράγοντες μεταξύ των οποίων το

φύλο η ηλικία το ύψος σας και η κληρονομικότητα To υπερβάλλον σωματικό βάρος

αυξάνει τον κίνδυνο για πολλές παθήσεις όπως οι καρδιαγγειακές και ο καρκίνος Το

υπερβάλλον σωματικό λίπος προκύπτει όταν τρώτε περισσότερες θερμίδες από όσες

χρειάζεστε Αυτές οι επιπλέον θερμίδες μπορεί να προέρχονται από οποιοδήποτε

θρεπτικό συστατικό με θερμιδική αξία ndash πρωτεΐνη λίπος υδατάνθρακας ή αλκοόλ ndash

αλλά το λίπος είναι η πιο συμπυκνωμένη πηγή θερμίδων Η σωματική δραστηριότητα

είναι ένας καλός τρόπος να αυξήσετε την ενέργεια (θερμίδες) που δαπανάτε και

μπορεί να σας κάνει να νιώσετε ωραία Το μήνυμα είναι απλό αν παίρνετε βάρος

πρέπει να τρώτε λιγότερο και να είστε περισσότερο δραστήριοι

5 Τρώτε μέτριες μερίδες ndash μειώστε κάποια τρόφιμα μην τα αποκλείετε

Αν κρατάτε το μέγεθος της μερίδας σε λογικά επίπεδα είναι ευκολότερο να τρώτε

όλα τα τρόφιμα που σας ευχαριστούν χωρίς να χρειαστεί να αποκλείσετε κάποια

Παραδείγματος χάριν λογικές μερίδες είναι 100g κρέατος ένα μέτριο φρούτο μισό

φλιτζάνι ωμά ζυμαρικά και 50ml παγωτού Τα προμαγειρεμένα γεύματα μπορούν να

είναι ένας χρήσιμος τρόπος για να ελέγξετε το μέγεθος της μερίδας και συχνά έχουν

τη θερμιδική αξία στη συσκευασία για να βοηθήσουν όσους μετρούν θερμίδες Αν

τρώτε έξω θα μπορούσατε να μοιραστείτε τη μερίδα με κάποιο φίλο

6 Τρώτε συχνά γεύματα

Η παράλειψη γευμάτων ειδικά του πρωινού μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη

πείνα η οποία συχνά έχει ως αποτέλεσμα την υπερφαγία Τα μικρά γεύματα (σνακ)

μεταξύ των κυρίων γευμάτων μπορούν να κατευνάσουν την πείνα αλλά μην τρώτε

τόσο πολύ ώστε να αντικαταστήσουν τα κανονικά γεύματα Μην ξεχνάτε να

υπολογίζετε τα σνακ ως μέρος της συνολικής πρόσληψης θερμίδων

7 Πίνετε πολλά υγρά

Οι ενήλικοι πρέπει να πίνουν τουλάχιστον 15 λίτρο υγρών ημερησίως Ή ακόμα

περισσότερο αν κάνει πολλή ζέστη ή αν είναι σωματικά δραστήριοι Το απλό νερό

βρύσης είναι προφανώς μια καλή πηγή υγρών αλλά η ποικιλία μπορεί να είναι και

απολαυστική και υγιεινή Εναλλακτικές επιλογές είναι οι χυμοί τα αναψυκτικά το

τσάι ο καφές το γάλα κτλ

8 Κινηθείτε

Όπως είδαμε πολλές θερμίδες και λίγη σωματική δραστηριότητα μπορούν να έχουν

ως αποτέλεσμα αύξηση του σωματικού βάρους Η μέτρια σωματική δραστηριότητα

βοηθά στην καύση αυτών των επιπλέον θερμίδων Είναι επίσης καλή για την καρδιά

και το κυκλοφορικό σύστημα και για τη γενικότερη υγεία και ευεξία Άρα βάλτε τη

σωματική δραστηριότητα στο καθημερινό σας πρόγραμμα Χρησιμοποιήστε τις

27

σκάλες αντί του ασανσέρ (προς τα πάνω και προς τα κάτω) Πηγαίνετε μια βόλτα

στο μεσημεριανό σας διάλειμμα Δεν χρειάζεται να είστε αθλητές για να γίνετε

δραστήριοι

9 Ξεκινήστε τώρα Και κάντε τις αλλαγές σταδιακά

Οι σταδιακές αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι πιο εύκολες από τις δραστικές αλλαγές

αμέσως Για τρεις μέρες καταγράψτε τα τρόφιμα και τα ποτά που καταναλώνετε στα

κυρίως και ενδιάμεσα γεύματα ndash Μήπως τρώτε πολύ λίγα φρούτα ήκαι λαχανικά

Μια καλή αρχή είναι να προσπαθήσετε να τρώτε ένα παραπάνω φρούτο ή μία μερίδα

λαχανικών την ημέρα Μήπως τα αγαπημένα σας φαγητά έχουν υψηλή

περιεκτικότητα σε λίπος και σας κάνουν να παίρνετε βάρος Μην τα αποκλείσετε και

νιώσετε δυστυχισμένοι αλλά προσπαθήστε να επιλέξετε εκδοχές τους χαμηλές σε

λιπαρά ή να τρώτε μικρότερες ποσότητες

10 Να θυμάστε ότι η ισορροπία είναι το παν

Δεν υπάρχουν laquoκαλάraquo ή laquoκακάraquo τρόφιμα μόνο καλή ή κακή διατροφή Μη νιώθετε

ενοχές για τα τρόφιμα που σας αρέσουν αλλά καταναλώστε τα με μέτρο και επιλέξτε

άλλα τρόφιμα που θα σας παρέχουν την ισορροπία και την ποικιλία που απαιτούνται

για καλή υγεία

Τροφές για διαύγεια κατά τις Πανελλήνιες Εξετάσεις

Τρία βασικά χαρακτηριστικά πρέπει να έχει η διατροφή του εφήβου κατά τη διάρκεια

των Πανελληνίων εξετάσεων Ομαλή πρόσληψη υγρών τακτικά και ελαφρά γεύματα

και καλό πρωινό πριν από κάθε εξέταση Στα γεύματα αυτά πρέπει οπωσδήποτε να

εμπεριέχονται συγκριμένες βιταμίνες και ουσίες που σχετίζονται με την πνευματική

διαύγεια Αυτές είναι

Λαχανικά και κυρίως σπανάκι ντομάτες πράσινες πιπεριές λάχανο πατάτες

ραπανάκια καρότα κουνουπίδι

Ψάρια και κυρίως τόνος σολομός λαυράκι σαρδέλα πέστροφα σκουμπρί φαγκρί

ρέγκα

Ελαιόλαδο ελιές αλλά και ξηροί καρποί (ιδίως φιστίκια)

Φρούτα και κυρίως μύρτιλα ρόδια πορτοκάλια μπανάνες και βερίκοκα

Γαλακτοκομικά Δύο με τρεις μερίδες ανά ημέρα

Πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας Άπαχα κομμάτια κρέατος από κοτόπουλο

χοιρινό ή μοσχάρι

28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Τι είναι διασκέδαση

Διασκέδαση είναι η ψυχική ανανέωση του σώματος και της ψυχής Η διασκέδαση

έχει διάφορες μορφές Οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να διασκεδάσουν για να

ξεφύγουν από την κούραση της καθημερινότητας Γενικότερα η διασκέδαση είναι

πολύ σημαντική για την ζωή του ανθρώπου για τον ανανεώνει και τον αναζωογονεί

Γιατί οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να ψυχαγωγηθούν

Οι άνθρωποι και οι νέοι στην εποχή μας έχουν πολλά προβλήματα λόγω κοινωνικών

αλλαγών και γενικότερα των γρήγορων και κακών μεταβολών του περιβάλλοντος

όπου ζουν Γιrsquo αυτούς τους λόγους οι άνθρωποι ειδικά στην εποχή μας έχουν την

ανάγκη να περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους με ασχολίες που τους ψυχαγωγούν Η

ψυχαγωγία διώχνει το άγχος και χαλαρώνει τους ανθρώπους Ακόμα με την

ψυχαγωγία ο άνθρωπος κοινωνικοποιείτε και έρχεται σε επαφή με άλλους

ανθρώπους καθώς ξεφεύγει από την ρουτίνα της καθημερινότητας

Γιατί οι νέοι θέλουν να διασκεδάζουν Και πώς το καταφέρνουν

29

Ο σύγχρονος νέος διασκεδάζει με διάφορους τρόπους Με αυτό διώχνει το στρες που

του δημιουργείτε από το περιβάλλον όπου ζει Το στρες μπορεί να αποφθεχθεί με

Την ανάγνωση βιβλίων

Την επικοινωνία με φιλικά άτομα

Την άσκηση των χόμπι

Και ότι άλλο τον ψυχαγωγεί

Μορφές Ψυχαγωγίας που επηρεάζουν θετικά την προσωπικότητα των νέων

Ανάγνωση βιβλίων

Αθλητισμός

Επαφή με καλές τέχνες

Συναναστροφή με φιλικά πρόσωπα

Συμμετοχή σε εκδηλώσεις

Ταξίδια

Επαφή με την φύση

Χόμπι

Μορφές ψυχαγωγίας που επηρεάζουν αρνητικά την προσωπικότητα των νέων

Παρακολούθηση χαμηλής ποιότητας πολιτιστικών έργων

Ηλεκτρονικά παιχνίδια

Εκτόνωση στο γήπεδο μέσω εκδηλώσεων χουλιγκανισμού

Τυχερά παιχνίδια

Καταφυγή σε τεχνικούς παραδείσους με την χρήση επικίνδυνων ουσιών

(τοξικομανία αλκοολισμός)

Ποιες είναι οι διαφορές στην διασκέδαση των νέων και στην διασκέδαση των

μεγάλων

Οι νέοι είναι πιο απελευθερωμένοι και έξαλλοι με περισσότερη δυναμικότητα

Οι μεγάλοι είναι πιο ήπιοι και δεν παρατραβούν την διασκέδαση

Επίσης έχουν διαφορετικά μέρη διασκέδασης

Ελάχιστος ελεύθερος χρόνος

30

Είναι γνωστό ότι οι νέοι και οι μεγάλοι στην εποχή μας έχουν ελάχιστο

ελεύθερο χρόνο Σrsquo αυτόν όμως είναι πολύ σημαντικό να ψυχαγωγούμαστε

και να κάνουμε ότι μπορούμε για να διασκεδάσουμε

Με βάση μια συνέντευξη που έγινε λάβαμε τις εξής πληροφορίες για την

διασκέδαση

Οι νέοι πρέπει να διασκεδάζουν στα νυκτερινά κέντρα εντός κάποιων ορίων

Οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να διασκεδάζουν για εκτόνωση για να

ξεχαστούν για να laquoξεσκάσουνraquo

Σε μια τέτοια εποχή είναι εντελώς απαραίτητο να ψυχαγωγούνται οι

άνθρωποι

Ο τρόπος διασκέδασης στα νυκτερινά κέντρα είναι σημαντικός τρόπος

διασκέδασης γιατί είναι ο καλύτερος για να ξεχαστείς

Παλαιότερα η διασκέδαση ήταν διαφορετική λόγω ανυπαρξίας μεγάλης

τεχνολογίας

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ

Στην έρευνά που κάναμε ρωτήθηκαν διάφοροι συμπολίτες μας κάθε ηλικίας για τις

καθημερινές τους συνήθειες σχετικά με τη διατροφή και τη διασκέδαση Σύμφωνα με

αυτή

Σχετικά με το ερώτημα με τι είδους διατροφή προτιμάνε το 66 απάντησε

μεσογειακή το 24 fast food και το 10 και τα δύο Το 52 απάντησε ότι τρώει

συχνά πρωινό το 20 καθόλου και το 28 μερικές φορές Το 52 απάντησε ότι

τρώει φρούτα μετά το φαγητό το 12 ότι δεν τρώει ενώ το 36 μερικές φορές Το

48 προτιμά ζυμωτό ψωμί το 16 πολύσπορο και το 36 ολικής άλευσης Το 42

τρώει συχνά γλυκά το 38 μερικές φορές και το 20 καθόλου Για το αν η αρχαία

διατροφή ήταν πιο υγιεινή από τη σύγχρονη το 72 απαντά θετικά το 8 όχι και το

20 δεν γνωρίζει Το 44 απάντησε ότι τρώει συχνά κόκκινο κρέας το 28 λίγο

και το 28 καθόλου To 30 στο ερώτημα αν τρώει έξω το βράδυ απάντησε

αρνητικά Το υπόλοιπο απάντησε ότι τρώει έξω το βράδυ Το 40 απάντησε ότι

βάζει ελάχιστο αλάτι στο φαγητό Το 20 απάντησε ότι βάζει πολύ ενώ το υπόλοιπο

ποσοστό απάντησε ότι δεν βάζει καθόλου αλάτι

Στο ερώτημα αν συνοδεύεται το κυρίως φαγητό με σαλάτα το 52 απάντησε

θετικά το 26 απάντησε λίγο και το 22 καθόλου Το 48 απάντησε ότι τρώει

πολύ γαλακτοκομικά προϊόντα το 28 λίγο και το 24 καθόλου Το 75 απάντησε

ότι προτιμά φαγητά με θρεπτικές ουσίες και το 25 απάντησε ότι δεν αποτελεί

31

προτεραιότητα κάτι τέτοιο Επιπλέον το 72 έχει ως κριτήριο στην επιλογή των

φαγητών τη διασφάλιση της υγείας ενώ το 28 έχει ως κριτήριο τις ευχάριστες

γεύσεις Το 30 διασκεδάζει συχνά στα νυχτερινά κέντρα το 32 λίγο και το 28

καθόλου Στο ερώτημα αν πηγαίνουν σε γιορτές στα σπίτια το 48 απάντησε συχνά

το 22 σπάνια και το 20 καθόλου

Στο ερώτημα αν καλούν κόσμο στο σπίτι το 48 απάντησε συχνά το 44

μερικές φορές και το 8 καθόλου Στο ερώτημα αν ο χορός είναι σημαντικός

παράγοντας διασκέδασης το 56 απάντησε ναι και το 44 όχι Στο ερώτημα τι

μορφές διασκέδασης προτιμάνε το 28 απάντησε τη μελέτη βιβλίων το 24 τα

νυχτερινά κέντρα το 36 τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το 22 τον αθλητισμό Το

36 απάντησε ότι διασκεδάζει πολύ το 36 λίγο και το 28 καθόλου Το 64

απάντησε ότι δεν έχει καθόλου ελεύθερο χρόνο για να διασκεδάσει ή έχει ελάχιστο

Ωστόσο όταν διασκεδάζουν σύμφωνα με το 54 διασκεδάζουν με παραδοσιακό

τρόπο

Στη συνέντευξη που πήραμε από τους συμπολίτες μας στη πλατεία της πόλης

μας καταγράφηκαν τα εξής κύρια σημεία

rsquoΟι νέοι πρέπει να διασκεδάζουν στα νυχτερινά κέντρα εντός κάποιων

ορίωνrsquorsquo

lsquorsquoΟι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να διασκεδάζουν για εκτόνωση για να

ξεχαστούν για να ξεσκάσουνrsquorsquo

lsquorsquo Σε μια τέτοια εποχή είναι εντελώς απαραίτητο να ψυχαγωγούνται οι

άνθρωποιrsquorsquo

lsquorsquo Ο τρόπος διασκέδασης στα νυχτερινά κέντρα είναι σημαντικός τρόπος

διασκέδασης γιατί είναι ο καλύτερος τρόπος να ξεχαστείςrsquorsquo

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Από την παραπάνω έρευνα κατανοούμε ότι η πλειοψηφία έχει συνειδητοποιήσει τη

σημασία της υγιεινής διατροφής και γνωρίζει ποια είναι η υγιεινή διατροφή Ωστόσο

υπάρχει ένα ποσοστό 34 περίπου που επιλέγει τα fast food για διάφορους λόγους

Τη μεσογειακή διατροφή προτιμά η πλειοψηφία των ερωτηθέντων

Είναι γνωστό πως οι διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων αλλάζουν από εποχή σε

εποχή από κοινωνία σε κοινωνία από τόπο σε τόπο Σύμφωνα με αυτά η σίτιση των

Αρχαίων Ελλήνων ήταν διαφορετική από τη σημερινή Στην Αρχαία Ελλάδα η

διατροφή χαρακτηριζόταν από λιτότητα η οποία αντιπροσώπευε τις δύσκολες

συνθήκες υπό τις οποίες διεξάγετο η ελληνική γεωργική δραστηριότητα Παρrsquo όλrsquo

αυτά τα γεύματά τους γινόντουσαν τακτικά μέσα στην ημέρα Οι διατροφικές

συνήθειες των Νεοελλήνων έχουν επηρεαστεί από τα ωράρια εργασίας αυτών και από

τη χρήση νέων τρόπων και τεχνικών καλλιέργειας Η διατροφή στην Αρχαία Ελλάδα

ήταν πιο υγιεινή από τη σύγχρονη διατροφή

32

Επιπλέον η διασκέδαση στην Αρχαία Ελλάδα ήταν πιο ποιοτική από τη σύγχρονη

μορφή διασκέδασης Η σύγχρονη διασκέδαση έχει εμπορευματοποιηθεί και

εκμοντερνιστεί Στη σύγχρονη εποχή επιλέγεται ο μαζικός τρόπος διασκέδασης στα

νυχτερινά κέντρα που πολλές φορές είναι μονότονος απρόσωπος και μη

εποικοδομητικός για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του νέου Αυτό οφείλεται

στο ότι η ζωή των ανθρώπων έχει γίνει μονότονη υπάρχει κρίση στις διαπροσωπικές

σχέσεις και παρατηρούνται περιπτώσεις απομόνωσης και αποξένωσης των ατόμων

από τις δημιουργικές εκδηλώσεις

Στην Αρχαία Ελλάδα ο όρος ψυχαγωγία συνδεόταν με τρόπους δημιουργικής

απασχόλησης Στόχος της ψυχαγωγίας δεν ήταν μόνο η ευχαρίστηση αλλά και η

ψυχική και πνευματική καλλιέργεια Η διασκέδαση στα συμπόσια στηριζόταν στη

πνευματική και ψυχική επικοινωνία των ανθρώπων μέσω των συναθροίσεων

Αντίθετα η σύγχρονη διασκέδαση είναι μοναχική δίχως να στηρίζεται στη ψυχική

και πνευματική επικοινωνία των φίλων Στη σύγχρονη εποχή οι άνθρωποι πολλές

φορές ενδιαφέρονται για χαμηλού επίπεδου και ποιότητας θεάματα αδιαφορώντας για

την πνευματική και ψυχική ισορροπία

Ωστόσο όπως φαίνεται και μέσα από την έρευνα ένα μεγάλο ποσοστό προτιμά τον

τρόπο διασκέδασης στο σπίτι με τις συγκεντρώσεις φίλων και συγγενών Ένα μεγάλο

ποσοστό των νέων επιλέγει να διασκεδάζει και με τα ηλεκτρονικά παιγνίδια

αδιαφορώντας για δημιουργικούς τρόπους διασκέδασης όπως είναι η μελέτη βιβλίων

ή η ποιοτική μουσική Ως χαρακτηριστικό πρόβλημα στην εποχή μας αναδεικνύεται η

έλλειψη ελεύθερου χρόνου για να τον αφιερώσουν στη διασκέδαση εξαιτίας του

έντονου τρόπου ζωής του άγχους και του υλιστικού τρόπου διαβίωσης

ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Μέσα από αυτή την εργασία και την έρευνα που κάναμε καταλήξαμε σε ορισμένα

ουσιαστικά συμπεράσματα για τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων και

τον τρόπο διασκέδασης καθώς και για το είδος διατροφής και τον τρόπο

διασκέδασης στη σύγχρονη εποχή Τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν

ικανοποιητικά Στην αρχή υπήρχε επιφυλακτικότητα για το αν θα μπορέσουμε να

οργανωθούμε και να ανταποκριθούμε στις ανάγκες της έρευνας Στη συνέχεια με τη

ομαδικότητα τη συνεργασία την υπομονή και την επιμονή οδηγηθήκαμε σε ασφαλή


33

ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

Όλα τα μέλη των ομάδων ανταποκρίθηκαν στον ρόλο τους διακρίθηκαν για το

συνεργατικό τους πνεύμα και συμμετείχαν στην έρευνα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον Ο

ένας έδειχνε σεβασμό για τον άλλον και όλοι δείχναμε προθυμία στη διεκπεραίωση

των εργασιών Αρχικά υπήρχε δυσκολία σε ζητήματα οργάνωσης και καταμερισμού

των εργασιών Στη συνέχεια με τη καλή μας διάθεση και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που

δείξαμε για την έρευνα και την απάντηση των ερευνητικών ερωτημάτων μπορέσαμε

να οργανωθούμε καλύτερα και οδηγηθούμε σε ικανοποιητικά αποτελέσματα

34

ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Συμπόσιο ndash Βικιπαιδεία elwikipediaorg

Τα συμπόσια στην αρχαία Ελλάδα Dim-rizou pelschgr

Συμπόσια στην Αρχαία Ελλάδα Foodisimoblogspotcom

Συμπόσια στην Αρχαία Ελλάδα wwwi newsgr

Ο οίνος στην Αρχαία Ελλάδα Zararis winesgr

Η διατροφή των αρχαίων Ελλήνων της Αμαλίας Ηλιάδη www Matiagr

Krasoblog Διατροφή και Συμπόσια στην Αρχαία Ελλάδα blogspot Com

Το συμπόσιο στην Αρχαιότητα Elladomania blogspotcom

Τα συμπόσια στην Αρχαία Ελλάδα www Slideboomcom

Η διατροφή στην αρχαία Ελλάδα wwwterrapaperscom

Η σύγχρονη διατροφή acuteτρώει τα δόντια wwwtovimagr

Οι παρενέργειες της σύγχρονης διατροφής stardust30

Σύγχρονη διατροφή wwwslidenare

Η καθημερινή ζωή στην Αρχαία Ελλάδα wwwnellinonnet

Διατροφή αρχαίων Ελλήνων wwwmenuloungegr

Η καθημερινή ζωή στην Αρχαία Αθήνα sgrogiastripodcom

Ψυχαγωγία ή διασκέδαση wwwmartinogr

Εντευκτήριο Ψυχαγωγία γνήσια και νόθα ente-8 blogspotcom

Η ζωή στην Αρχαία και στη σύγχρονη Ελλάδα dide-anatolgr

Ελεύθερος χρόνος gum-istiaiasegvschgr

35

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Μαρίνα lsquoΑννινου ndash Γιάννης Λεμονής Στα συμπόσια των Αρχαίων Επιλογή από το

έργο του Αθηναίου του Ναυκρατίτη Δειπνοσοφισταί και 191 συνταγές

Εμπνευσμένες από την Αρχαιότητα Τα Νέα Αθήνα 2012

Κολόμποβα ΚΜ ndash Οζερέτσαια Ε Λ Η Καθημερινή ζωή στην Αρχαία Ελλάδα Με 9

εικόνες εκτός κειμένου Μετφρ Γ Ζωίδη Νέα Έκδοση Αθήνα 1993

Flaceliere Robert Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Αρχαίων Ελλήνων Μετφ Γ

Βανδώρου Όγδοη έκδοση εκδ Δ Παπαδήμας Αθήνα 1988

2

Επιβλέπων καθηγητής Τουρούκης Χαράλαμπος

Ονόματα μαθητών

Ομάδα Νέκταρ Παναγόπουλος Παναγιώτης Κουρασμενάκη

Αιμιλία

Ομάδα Δειπνοσοφισταί Αποστολοπούλου Διονυσία Μακρή

Κωνσταντίνα Σοκορέλης Νίκος Καράτσαλος Βασίλης Κατσίβελας

Παναγιώτης

Ομάδα Αμβροσία Αποστολοπούλου Μαρία Μπανάι Μελέτης

Μίχου Κωνσταντίνα Τζωρτζίνης Νίκος

Ομάδα Διόνυσος Καλδής Αντώνης Μαρκόπουλος Σπύρος

Μυλωνάς Ανδρέας Βαγενάς Χαράλαμπος Γκόνης Παναγιώτης

3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

























4



















5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
































6




























7



Γυναίκα

ΗΛΙΚΙΑ 10-20 20-30 30-40 50 και άνω









8











9









10



























11





































12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

























4



















5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
































6




























7



Γυναίκα

ΗΛΙΚΙΑ 10-20 20-30 30-40 50 και άνω









8











9









10



























11





































12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









4



















5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
































6




























7



Γυναίκα

ΗΛΙΚΙΑ 10-20 20-30 30-40 50 και άνω









8











9









10



























11





































12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
































6




























7



Γυναίκα

ΗΛΙΚΙΑ 10-20 20-30 30-40 50 και άνω









8











9









10



























11





































12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









6




























7



Γυναίκα

ΗΛΙΚΙΑ 10-20 20-30 30-40 50 και άνω









8











9









10



























11





































12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









7



Γυναίκα

ΗΛΙΚΙΑ 10-20 20-30 30-40 50 και άνω









8











9









10



























11





































12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









8











9









10



























11





































12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









9









10



























11





































12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









10



























11





































12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









11





































12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









12






























Κρέας











13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









13
































Ψάρι








14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









14








Αρχίππου




































15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









15












συνταγών



















Οίνος





16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









16







































17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









17



























18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









18




Το γεύμα






















19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









19






































20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









20
















Παιχνίδια
















Αινίγματα




21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









21



















22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









22


































23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









23







































24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









24





























φαγητό










25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









25


-Πρωινό


-Δεκατιανό










-Βραδινό


Σημειώστε






















26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









26








































27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









27



























ρέγκα






28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









28

















29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









29













Ταξίδια


Χόμπι









μεγάλων





30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









30










άνθρωποι








αυτή

















31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









31














τρόπο

























32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









32
























ΣΥΖΗΤΗΣΗ









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









33


ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ








34






















35









34






















35









35









ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΩΝ ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ...

Documents

Transcript of ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΩΝ ΤΑΞΗ: Α ΛΥΚΕΙΟΥ...