Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

125

description

ψυχολογια

Transcript of Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

Page 1: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner
Page 2: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

mad

e by

Abs

ens

Page 3: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

mad

e by

Abs

ens

Page 4: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

mad

e by

Abs

ens

Page 5: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

mad

e by

Abs

ens

Page 6: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

mad

e by

Abs

ens

Page 7: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Η θέσπ τπς γυναίκας στο παρελθόν . ......... ...... .......... .... ...... ....... ..... .... 9

Η θεωρία των μισογύνπδων ................................................................ 19

Η γυναίκα στπν ψυχανάλυσπ .................................. ............................ 23

Η «αντρική διαμαρτυρία» . ....... ......... ..... ....... ....... .......... ..... ...... ...... ...... 27

Τρεις «γυναικείες l δ ιότπτες» ................................................................ 3 1

Γυναικεία ελαττώματα Ι ....................................................................... 35

Γυναικεία ελαττώματα 11 ...................................................................... 39

Κ - - , οριτσι ειναl . ........... . ...... . .................................................................... 43

Η εφπβεία του κοριτσιού ... ..... .... ...... ...... ...... ....... .... ..... ...... ...... ..... ...... 47

Ερωτας και γάμος .. ..... ........ ..... .... ...... ........ ..... .......... ..... ........ .... ...... .... 51 \

Μπτρότπτα Ι ............... ................................................ �........................ 55

Μπτρότπτα 11 ....................................................................................... 59

Μπτέρες και γιοι .................................................................................. 63

Μπτέρες και κόρες ..... ....... ...... .... ...... ....... ...... .......... ..... ..... ........ .... ..... 67

Η ανύπαντρπ γυναίκα ... ...... .......... ...... ...... ...... ..... ...... .... ...... ...... .......... 71

Ψυχολογικά προβλήματα τπς γυναίκας που γερνάει .......................... 75

Η γυναίκα και n σεξουαλικότπτα ..... ..... ...... ........ ......... ..... ...... ...... .... ... 79

Η ψυχρότπτα . ...... ...... ....... ..... ..... ...... ..... ....... ...... .... ...... ...... ..... ............ 83

Ο λεσβιακός έρωτας ..... ...... ..... ..... ..... ...... ....... .......... ...... ..... ...... .......... 87

Η πορνεία .... ..... ............. ...... ................. ...... ...... .......... ..... ....... ...... ....... 9 1

Ψυχοσωματικές γυναικείες παθήσεις .................................................. 95

Διαταραχές τπς εμμπνόρροιας .. ....... ..... ...... ....... ......... ....... ....... ..... ..... 99

Η ισχνότπτα ......................................................................................... 1 03

καταστάσεις πόνων .......................................................................... ".; ."1 07

Εγκυμοσύνπ και τοκετός ..................................................................... 11 1

Η γυναίκα και ο αλκοολισμός .............................................................. 1 15

Το μέλλον τπς γυναίκας: μέλλον τπς ανθρωπότπτας ......................... 1 19

ΒιβλιογραΦία ....................................................................................... 123

-7-

mad

e by

Abs

ens

Page 8: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

mad

e by

Abs

ens

Page 9: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

Η θέση της γυναίκας στο παρελθόν

Από παλιά πιστεύουν μερικοί ότι

γνωρίζουν τις ψυχικές ιδιότητες του

άντρα και της γυναίκας. Μιλάνε για

τη «γυναικεία» και την «ανΤΡΙKr'ί»

ψυχr'ί: εδώ απαριθμούν ορισμένα

γνωρίσματα, που τα θεωρούν σαν

«τυπικά» για το ένα r'ί το άλλο Φύλο.

Πετυχαίνουν όμως μ' αυτό κάτι

ουσιαστικό; Οι απόψεις μας για τον

άντρα και τη γυναίκα δε σχηματίζο­

νται με ΠΡOKαταλr1ψεις; Η σύγχρονη

ψυχολογία αποκαλύπτει σε πολλές

απόψεις του ανθρώπου προδιατυπω­

μένες ιδέες, που μεταβιβάζονται από

την παράδοση χωρίς να εξετάζονται

κριτικά. Η εικόνα μας για άλλους λαούς, φυλές, θρησκείες είναι σχε­

δόν πάντα παραμορφωμένη από συναισθηματικές παραστάσεις.

Συνr'ίθως προβάλλει κανείς σε ομά­

δες ανθρώπων, που δεν τις γνωρίζει

καλά, τις δικές του αδυναμίες και

ανεπάρκειες. Γι' αυτό ο κριτικός

παρατηρητr'ίς δε θα αναγνωρίσει διό­

λου τις γνώμες που έχουν σχηματί­

σει οι άνθρωποι για τους πολιτικούς,

-9 -

θρησκευτικούς και φυλετικούς

«γειτόνους» τους. Το ίδιο γίνεται και

με την εικόνα που έχει σχηματίσει ο

άντρας στην πορεία της μέχρι τώρα ιστορίας για τη γυναίκα. Δεν r'ίθελε

να λάβει υπόψη του την πραγματικό­

τητα του σεξουαλικού συVΤρόΦOυ

του, αλλά δημιούργησε ένα ιδανικό

της θηλυκότητας, που πολλές

φορές φαντάζει σα χίμαιρα και

συχνά σα μια γελοιογραΦία.

•• Το πνεύμα

της πατριαρχίας

Οι ιστορικοί μας λένε ότι ζούμε σε

μια πατριαρχΙKr'ί κοινωνία. Το όνομα

«πατριαρχία» προέρχεται απ' τη λατι­

νΙKr'ί λέξη pater = πατέρας. Σ' αυτή τη μορΦή της ζωής, που υφίσταται εδώ και χιλιετηρίδες, ο άντρας και

πατέρας είναι ο πραγματικός αρχη­

γός στην οικογένεια και στην κοινω-

mad

e by

Abs

ens

Page 10: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

.ΖΩI", ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

νία. Τα δικαιώματα της γυναίκας

είναι λιγότερα απ' αυτά του άντρα.

Στην πατριαρχική κοινωνία ο λόγος της γυναίκας βαραίνει λίγο ή καθό­λου. Είναι σκλάβες των αντρών τους, «άμισθες υπηρέτριες», μηχανές

που γεννάνε παιδιά. Πρέπει να κοι­τάξει κανείς σε ιστορικές πραγματεί­

ες του πολιτισμού για να δει μέχρι

που έφτανε η στέρηση των δικαιω­μάτων στις γυναίκες του παρελθό­

ντος. Αλλά και το παρόν μας προ­

σΦέρει παραστατικά παραδείγματα:

Σε πολλές χώρες της γης η πατριαρ­

χική πνευματική στάση είναι αδιά­σπαστη κι έτσι μπορεί να μελετηθεί

σ' όλους τους εκφυλισμούς και τις

αφυσικότητές της. Ας σκεφτούμε τη

ζωή των γυναικών της Μέσης και της

Απω Ανατολής, όπου η γυναίκα φυλακίζεται για όλη της τη ζωή

μέσα στους τοίχους του σπιτιού της

και δεν επιτρέπεται να βγει ποτέ

έξω. Το «εμπόριο της γυναίκας»,

συνηθισμένο παλαιά και στην Ευρώπη, βρίσκεται εκεί ακόμη στην

ημερησία διάταξη. Σε μερικές χώρες

θεωρείται ήδη μεγάλο επίτευγμα το

ό,ΤΙ καταργήθηκε ο φερετζές: σε

μουσουλμανικές περιοχές οι άντρες

θεωρούν απαράδεκτο ότι ένας

άλλος άντρας θα έβλεπε το πρόσω­

πο της γυναίκας τους.Ακόμη και

στον αιώνα μας ισχύουν σε ευρωπαϊ­

κές περιοχές νομοθεσίες, που παρα­

χωρούν στον άντρα το δικαίωμα να

τιμωρεί τη γυναίκα του. Και σε άλλες νομικές σχέσεις η γυναίκα αδικείται

επίσης σημαντικά. Θεωρείται σαν

άνθρωπος δευτέρου βαθμού, που

προφανώς δεν ανταποκρίνεται στην

αξία και στην αξιοπρέπεια του άντρα.

Από που προέρχεται αυτή η παρα-

γκώνιση της γυναίκας στην πατριαρ­

χική κοινωνία; Μερικοί ιστορικοί

πιστεύουν ότι σε προϊστορικούς χρό­

νους υπήρξε και μια λεγόμενη

<<μητριαρχία». Δυστυχώς δεν έχουμε

πολλές πλούσιες λογοτεχνικές

πηγές γι' αυτή τη βαθμίδα της ανά­

πτυξης. οποιος έχει διαβάσει Π.χ. την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» του

Ομήρου, που περιγράφουν τους

μυθικούς αγώνες των Ελλήνων ενά­ντια στους Τρώες, θα θυμηθεί ότι σ'

αυτόν τον παμπάλαιο πόλεμο εμφα­

νίζεται ο λαός των «Αμαζόνων», ένας

στρατός από γυναίκες, που πολε­

μούσαν σαν άντρες. Ο μύθος λέει

μάλιστα ότι αυτές οι γυναίκες είχαν

κόψει το ένα τους στήθος, για να

μπορούν να τοξεύουν καλύτερα.

Υποθέτουμε ότι σ' αυτούς τους μύθους μπορεί να περιέχεται ένας

αληθινός πυρήνας: ίσως να υπήρχαν τότε πολεμικοί γυναικείοι λαοί, όπου

οι άντρες να «ασχολούνταν με το

νοι κοκυριό». Πάντως στην κρήτη

βρέθηκαν αγγειογραΦίες, που δεί­χνουν αρρενωπές γυναίκες να οδη­

γούν άμαξες, να κυνηγούν κλπ. και

άντρες με γυναικείο παρουσιαστικό

σε κομΨές ενδυμασίες. Επίσης και

αυτά τα αγγεία προέρχονται από το

1000 περίπου Π.χ., ώστε μπορούμε να υποθέσουμε ότι εδώ κι εκεί

υπήρξαν πραγματικά κοινωνίες,

όπου οι γυναίκες κυβερνούσαν τους

άντρες. Αυτό συμβαίνει ακόμη και

σήμερα - αν και σπάνια - σε μερι­

κούς πρωτόγονους λαούς. Προ­

φανώς δεν είναι κανένας φυσικός

νόμος ότι ο άντρας πρέπει να είναι

το υπέρτερο και π γυναίκα το υπο­

δεέστερο μέρος.

- 10-

mad

e by

Abs

ens

Page 11: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

• • Από που προέρχεται

η κυριαρχία του άντρα;

Το γεγονός ότι ο άντρας έχει κάνει

σχεδόν παντού τπ γυναίκα ένα υπο­ταγμένο ον, μπορεί να αποδοθεί

τελικά στπ σωματική του υπεροχή. Ο

άντρας είναι απ' τπ Φύσπ του κάπως

ισχυρότερος απ' τπ γυναίκα, το

μυϊκό του σύστπμα είναι περισσότε­

ρο και καλύτερα δlαμορφωμένο.

Επίσπς n δραστπριότπτά του δεν

περιορίζεται από εμμπνόρροια,

εγκυμοσύνπ και γέννπσπ παιδιών.

Αυτό τον κάνει ιδιαίτερα κατάλλπλο

για το κυνήγι, τον πόλεμο κι όλες τις εργασίες, που απαιτούν τπν καταβο­

λή μεγάλων δυνάμεων. Μ' αυτό δεν θέλουμε να πούμε ότι n γυναίκα σε

παλαιότερους χρόνους δεν έπρεπε

κι αυτή «να φέρεταl σαν άντρας»: Σε

πολλούς πρωτόγονους λαούς αυτή

φροντίζεl για τπν καλλιέργεια των

αγρών, εν μέρει για τπν κτπνοτρο­

Φία, αναλαβαίνει πολλές εργασίες,

που εγγυώνται τπ συντήρπσπ τπς

οικογένειας περισσότερο απ' το

κυνήγι και το Ψάρεμα, που θεωρού­νται σαν αντρlκές ασχολίες.

Εξαιτίας τπς φυσlκής πλεονεκτικής

θέσπς του ο άντρας μπόρεσε ν' απο­

σπάσει τπν πρώτπ θέσπ στπν οικογέ­

νεια και στπν κοινωνία. Αυτό φαίνε­

ταl πως δεν το έκανε καθόλου με

πολύ ανθρωπιστικό τρόπο. Ανάλογα

με τα έθιμα εκείνων των εποχών οι άνθρωποι γνώριζαν μόνο δύο κατπ­

γορίες τπς ζωής: αφέντπς ή σκλά­βος. Επίσπς στπ συμβίωσπ των

αντρών μεταξύ τους υπήρχαν μεγά­

λες κοινωνικές δlαφορές, όπου μια

μικρή τάξπ προνομιούχων μπορούσε

ψvxoΛoΠA ΤΗΣ ΝΝΑιΚΑΣ

να εκμεταλλεύεται κατά βούλπσπ τπ μεγάλπ πλειονότπτα του λαού.

Επίσπς στις σχέσεις με τους ξένους

λαούς δε γινόταν μεγάλπ χρπσιμο­

ποίπσπ τπς ανθρώπινπς διακριτικότπ­

τας. Ετσl δεν πρέπει να μας ξαφνιά­ζει ότι και οι σχέσεις ανάμεσα στον

άντρα και τπ γυναίκα βασίζονταν

στπν αρχή τπς υποταγής. Ο άντρας

αισθανόταν σαν «κύριος του κόσ­

μου». Το γυναικείο μέρος τπς ανθρω­πότπτας το θεωρούσε σαν ένα

«αναγκαίο κακό», σαν ένα λάθος τπς

δπμιουργίας. Μ' αυτές τις θεωρίες ο

άντρας δικαιΟλΟγούσε τον αδιάκριτο

παραγκωνισμό τπς γυναίκας στπν

κοινωνική ζωή, τπν έκτασπ του οποί­

ου με δυσκολία μπορούμε να

φανταστούμε σήμερα. Επί χιλιετπρί­

δες οι άντρες μεταχειρίστπκαν τις

γυναίκες κυριολεκτικά χειρότερα απ' τα ζώα, σαν ένα περισσότερο ή λιγό­

τερο άχρπστο αντικείμενο. Οι γυναί­

κες χαρακτπρίζονταν προκαταβολικά

σαν «κατώτερα όντα», στα οποία

μπορούσε κανείς να φορτώσεl όλες

τις ελλείψεις, που μπορούσε να

φανταστεί στον άνθρωπο. Αυτές οι

παμπάλαιες προκαταλήΨεις ζουν

ακόμπ μέσα σ' όλους μας, όταν

θέλουμε να κάνουμε σκέΨεις για τπν

«ψυχή τπς γυναίκας». Μια ματιά στπν ιστορία του πολιτι­

σμού μας διδάσκει ότι μέχρι τπ νεώ­τερπ εποχή οι γυναίκες δεν είχαν καθόλου δικαιώματα. Ακόμπ και οι

αρχαίοι Ελλπνες, που ήταν ένας εξαιρετικά πολιτισμένος λαός, δεν

αποτελούσαν εδώ καμιά εξαίρεσπ. Σε αντίθεσπ προς τους ανατολίτες οι

αρχαίοι Ελλπνες δεν είχαν το θεσμό

τπς πολυγαμίας, αλλά n συζυγική

πίστπ στπν Αθήνα τπς κλασικής επο-

-1 1-

mad

e by

Abs

ens

Page 12: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

χής είχε μικρή ή καμιά σημασία. Ο

διάσημος ρήτορας Δημοσθένης είπε

σ' ένα λόγο του: «Εχουμε τις εταίρες για την ευχαρίστηση του .πνεύματος, τις παλλακίδες για την ευχαρίστηση

των αισθήσεων, και τη σύζυγο για να

μας χαρίζει παιδιά». Πραγματικά η Ελληνίδα δεν είχε κοινωνικά δικαιώ­ματα, όπως σήμερα ακόμη οι γυναί­κες της Ανατολής επίσης η κόρη

βρισκόταν απέναντι στους γιους σε μειονεκτική θέση, γιατί μόνο αυτοί

είχαν δικαίωμα κληρονομιάς. Τα

λόγια του μεγάλου πολιτικού

Περικλή μοιάζουν με αυτά του

Απόστολου Παύλου: «Η καλύτερη

γυναίκα είναι αυτή, για την οποία οι

άντρες μιλάνε λιγότερο!». Απ' αυτό

συμπεραίνεται ότι η Ελληνίδα δεν

είχε καμιά επίδραση στη πολιτική διαμόρφωση της κοινότητας. Γνωστή

είναι μια μόνο περίπτωση, όπου οι

Ελληνίδες επενέβησαν ενεργητικά

στην ιστορία, αλλά πρόκειται απλώς μόνο για ένα μύθΟ· στη «Λυσιστρά­

τη» του ΑριστοΦάνη παρουσιάζονται

γυναίκες, που κουρασμένες απ' την

αιώνια απασχόληση των αντρών με

τον πόλεμο αρνούνται σ' αυτούς τις

χαρές του κρεβατιού, ώσπου αυτοί

να αποφασίσουν την ειρήνη: μια

απεργιακή μέθοδος, που θα είχε

ακόμη και σήμερα νόημα και πιθα­

νόν να ήταν επιτυχής. Η αρχαία Ρώμη γνώρισε εν μέρει

γυναίκες, που σαν Domina (κυρία)

ασκούσαν στα πλαίσια του σπιτιού

τους μια κάποια εξουσία. Η γυναίκα

σα μητέρα και Matrona (γηραιότερη

κυρία) απολαμβάνει μεγάλη υπόλη­

ψη στην κοινωνία. Παρ' όλα αυτά ο

άντρας είναι από κάθε άποψη κύριος

της καταστάσεως. Με την αυξανόμε-

νη παρακμή της ρωμαϊκής αυτοκρα­

τορίας Φθίνουν και τα παλιά καλά

έθιμα· η γυναίκα σα σύντροφος του

άντρα γίνεται σπανιότητα, και γενικά

τελείται το σκλάβωμα της γυναίκας, που στην αρχαιότητα επικρατούσε

έτσι ή αλλιώς παντού.

•• Η γυναίκα στο μεσαίωνα

Ο χριστιανισμός δεν ωΦέλησε

οπωσδήποτε τις γυναίκες, κυρίως

στις αρχές του, που χαρακτηρίζονται

ολοκληρωτικά απ' την περιφρόνηση

απέναντι στη γυναίκα. Ο Απόστολος

Παύλος προσπαθεί σε πολλούς

λόγους του να παρουσιάσει τη

γυναίκα σαν υποτελή του άντρα: «Αλλά όπως η κοινότητα είναι τώρα

υποτελής στο χριστό, έτσι και οι

γυναίκες στους άντρες τους σ' όλα τα πράγματα». Πολλοί πατέρες της

εκκλησίας ήταν συνεπέστατοι μισο­

γύνηδες. Ο τερτυλλιανός π.χ. γρά­

φει: « Γυναίκα, είσαι η πύλη της

κόλασης. Εσύ έπεισες αυτόν, στον

οποίο ο διάβολος δεν μπορούσε να επιτεθεί από μπροστά. Εξαιτίας σου πέθανε ο υιός του Θεού· σου αξίζει να περιπλανιέσαι θλιμμένη και

ρακένδυτη». Ο άγιος Ιωάννης ο

Χρυσόστομος προσθέτει: «Ανάμεσα σ' όλα τ' άγρια ζώα δεν υπάρχει

κανένα βλαβερώτερο απ' τη γυναί­

κα». Ο άγιος Θωμάς ο Ακινάτος γρά­

φει: «Είναι βέβαιο ότι η γυναίκα είναι

προορισμένη να ζει κάτω απ' τις δια­

ταγές του άντρα και ότι δεν έχει

καμιά εξουσία πάνω στον ίδιο τον

εαυτό της». Δεν είναι απαραίτητο να αναΦέ-

-12-

mad

e by

Abs

ens

Page 13: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ρουμε περισσότερα παραδείγματα

απ' τπ λογοτεχνία του μεσαίωνα.

Αυτά τα λίγα πιστοποιούν τπν άποψπ που επικρατούσε τότε ότι π γυναίκα

είναι απ' τπ φύσπ τπς πιο αμαρτωλή

απ' τον άντρα και ότι το προπατορι­

κό αμάρτπμα πρέπει στπν πραγματι­

κότπτα να αποδίδεται σ' αυτήν. Βαρυμένπ μ' αυτή τπν κατάρα, π

γυναίκα μπορούσε να υπάρχει μόνο

σαν παρίας, σαν κατώτερο ον.

Αντίστοιχες ήταν οι σχέσεις των

Φύλων στπν κοσμική ζωή. Μια γυναί­

κα «παιρνόταν», τπν «κατείχε» κανείς

σαν ένα κομμάτι γπ ή ζώο. Η αγάππ

ανάμεσα στους συζύγους φαίνεται

πως εκείνπ τπν εποχή ήταν σπάνια.

Απ' τις σωματικές επαΦές έλειπε επί­

σπς π τρυφερότπτα και π εσωτερική

κατανόπσπ. Στο μεσαίωνα π γυναίκα

έφτασε σ' ένα κατώτερο σπμείο τπς

κοινωνικής τπς θέσπς.

•• Η άνοιξη του ερωτικού

τραγουδιού

Αλλά σε λίγο ακολούθπσε μια

θετική αντίδρασπ. Στπ νότιο Γαλλία,

στπν προβπγκία, ανθούσε απ' τον

130 αιώνα ένας ιπποτικός πολιτι­

σμός, που είχε δεχτεί εν μέρει τπν επίδρασπ τπς Μαυριτανικής (αραβι­

κής> αυτοκρατορίας, που υπήρχε στπν Ισπανία. Στα κάστρα και στα παλάτια τπς προβπγκιανής αριστο­

κρατίας άρχισε να εισέρχεται μια νέα

μόρφωσπ. Τα έθιμα γίνονταν πιο

λεπτά, οι άνθρωποι αφιερώνονταν

στις τέχνες και στις επιστήμες. Οι

γυναίκες θαυμάζονταν και εκτιμού­

νταν και συχνά έπαιρναν τπν ίδια

ΨVXOΛOΓIA ΤΗΣ ΝΝΑιΚΑΣ

μόρφωσπ με τους άντρες. Σ' αυτόν τον προβπγκιανό πρώιμο πολιτισμό

δπμιουργήθπκε το ερωτικό τραγού­

δι, ποιήματα που εξυμνούσαν τπ

γυναίκα σαν ερωμένπ. Αυτή π κίνπσπ εξαπλώθπκε αργότερα σ' όλπ τπν

Ευρώππ. Οι ιστορικοί του πολιτισμού

υποθέτουν ότι σ' αυτό το είδος τπς

γυναικείας λατρείας χρωστάμε το

αίσθπμα τπς αγάππς ανάμεσα στον

άντρα και τπ γυναίκα, που κυριολε­

κτικά έπρεπε να εφευρεθεί πρώτα

απ' τους ποιπτές, ώσπου οι κάπως

πιο αδιάφοροι άντρες ευαρεστπθούν

να το ανακαλύψουν και στπ δική

τους καρδιά. Αλλά ο κόσμος απείχε

τότε ακόμπ πολύ απ' το χρόνο για

μια πραγματική εξίσωσπ ανάμεσα

στα δύο φύλα. Το πνεύμα του μεσαίωνα κυριαρχεί

ακόμπ αδιάσπαστο. Στις ψυχές των αντρών φωλιάζει π τρομερή δυσπι­

στία απέναντι στις γυναίκες, με τπν

οποία τους εμποτίζουν οι πατριαρχι­

κές και θρπσκευτικές καθΟδπγήσεις.

Αυτή π δυσπιστία μετατρέπεται

κατά τον 150 αιώνα σε παραφροσύ­

νπ, αφού δύο απεσταλμένοι του πάπα συνέγραψαν το λεγόμενο

«ΗeχeπhammeΓ», όπου περίγραφαν

από τι μπορεί να αναγνωρίζει κανείς τις στρίγγλες: ότι πλπσίον τους

αρρωσταίνουν άνθρωποι και ζώα, ότι ξεσπούν κακοκαιρίες, ότι άντρες

ξετρελαίνονται κλπ. Δεν πρόλαβε καλά - καλά να κυκλοφορήσει αυτό

το βιβλιαράκι και μετέβαλε τπν

Ευρώππ σ' ένα τεράστιο πεδίο κυνπ­

γιού ενάντια στις στρίγγλες. Ολοι

είχαν τα μάτια τους τέσσερα για

εκείνες τις γυναίκες, που δήθεν

είχαν ερωτικές σχέσεις με το

διάβολο' το παιδί, το κορίτσι, π

-13-

mad

e by

Abs

ens

Page 14: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΡΙΚΟΓΕΝεIΑ

σύζυγος, π γριά γίνονταν θύματα τπς

υποΨίας και έπρεπε με βασανιστπρια

να μαρτυρπσουν τι κακές πράξεις

είχαν κάνει κάτω απ' τπν επίδρασπ του διαβόλου. Σε διάστπμα τριών αιώνων ένα περίπου εκατομμύριο

γυναίκες πλr1pωσαν με τπ ζωπ τους αυτπ τπν παραφροσύνπ: ολόκλπρες περιοχές ερπμωσαν, ενώ ο αγώνας ενάντια στις στρίγγλες εξαπλωνόταν

σαν επιδπμία και καμιά γυναίκα δεν

πταν σίγουρπ για τπ ζωπ τπς. Κατά

το 1800 κάπκε π τελευταία στρίγγλα

στπν Ευρώππ. Οι προπάπποι μας

πταν δπλαδπ παρόντες, όταν ένα

πλr1θoς που ούρλιαζε μαζευόταν

γύρω απ' τπ φωτιά, όπου θα καιγό­

ταν μια αθώα γυναίκα.

Η Γαλλικπ Επανάστασπ έφερε κατά

κάποιον τρόπο περισσότερα δικαιώ­

ματα για τις γυναίκες αλλά εν μέρει

εξαντλούνταν σε θεωρπτικές διακπ­

ρύξεις, και στπν πραγματικότπτα τον

190 αιώνα όλα έμειναν για τπ γυναί­

κα «όπως και πριν».

• • Η αρχή των νεώτερων

χρόνων

Σαν παράδειγμα μπορούμε να ανα­

Φέρουμε τπ νομΟθεσία του Ναπο­

λέοντα, που σε μερικές χώρες θεω­

ρείται ακόμπ σα «σύγχρονπ». Σύμφω­

να μ' αυτπ ούτε οι κοπέλες ούτε οι

γυναίκες θεωρούνται σαν πολίτες του κράτους, στο οποίο ζουψ π

γυναίκα πρέπει να υπακούει στον

άντρα τπς ο πατέρας εξώγαμων παι­

διών δεν επιτρέπεται να αναζπτπθεί'

μπορεί κανείς να σκοτώσει τπ γυναί­

κα του χωρίς να τιμωρΠθεί, όταν τπ

συλλάβει να τον απατά. Ο άντρας

έχει δικαίωμα να τιμωρεί τπ γυναίκα του <όπως σπμερα ακόμπ στπν Ιταλία). Μια ακόμπ καινοτομία του 190υ αιώνα είναι π εμφανιζόμενπ

γυναικεία εργασία στπ βιομπχανία.

Τότε οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν στις βιομπχανικές πόλεις και έπρεπε

να εργάζονται για τον αναπτυσσόμε­νο καπιταλισμό 15-16 ώρες τπν

πμέρα κάτω από συνθπκες, που

χλεύαζαν κάθε δικαίωμα για ανθρω­

πιά και υγιεινΠ. Αντρες, γυναίκες και

παιδιά εργάζονταν μέχρι θανάτου,

για να εξασφαλίσουν ένα πενιχρό

εισόδπμα. Ολόκλπρος ο εργαζόμε­

νος πλπθυσμός βρισκόταν σε μειο­

νεκτικπ θέσπ, αλλά χειρότερπ πταν

μέσα σ' αυτό το κακό γενικό πλαίσιο π θέσπ των γυναικών. Ακόμπ κι όταν π απόδοσπ και π ποιότπτα τπς εργα­

σίας τους πταν ίσπ μ' αυτπ των αντρών, πλπρώνονταν λιγότερο. Για

πολλές απ' αυτές τις φτωχές γυναί­

κες π πορνεία σα δεύτερο n κύριο

επάγγελμα πταν π μοναδικπ διέξο­

δος. Εχουμε περιγραΦές για προά­

στια εκείνπς πς εποχπς, όπου το ένα σπίτι μετά το άλλο είχε το διαβόπτο

«κόκκινο φανάρι»: οι οίκοι ανοχπς

ανταποκρίνονταν στπ σεμνοτυΦία

και στπν υποκρισία τπς εποχΠς.

Μόνο κατά τις αρχές του 190υ αιώνα

αρχίζει ο αγώνας για τπ βελτίωσπ τπς θέσπς τπς γυναίκας και του

εργαζόμενου πλπθυσμού.

- 14-

Τον 190 αιώνα οι γυναίκες άρχισαν

να αγωνίζονται για τπν απόκτπσπ

ίσων δικαιωμάτων με τους άντρες.

Διαμαρτύρονταν ενάντια στον

παμπάλαιο παραγκωνισμό στον

κόσμο των αντρών. Οι άντρες είχαν

αποκλείσει τις γυναίκες απ' τις ανώ-

mad

e by

Abs

ens

Page 15: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

τερες σχολές και τπν ανώτερπ μόρ­

φωσπ: Η θέσπ τπς είναι στο σπίτι και

στπν κουζίνα και για το σκοπό αυτό

αρκεί να μάθει απ' τπ μπτέρα τπς τις

δουλειές του νοικοκυριού. Η γυναίκα

δεν ήταν παρά ένα παιχνίδι και ιδιο­κτπσία του άντρα. Επρεπε να προ­

σαρμοστεί στο ρόλο, που οι άντρες

είχαν προβλέψει γι' αυτή. Αλλά οι

γυναίκες του 190υ αιώνα ήθελαν

επιτέλους να δοκιμάσουν να γίνουν

αυτόνομες.

• • Ο αγώνας για τα

δικαιώματα της γυναίκας

Ενα μέρος αυτού του αγώνα για τα

δικαιώματα τπς γυναίκας συγκεντρώ­

θπκε για τπν απόκτπσπ απ' τις γυναί­

κες του δικαιώματος τπς ψήφου. Στο δεύτερο ήμισυ του 190υ αιώνα

εμφανίστπκαν οι λεγόμενες «σου­

φραζέτες», γυναίκες που αγωνίζο­

νταν για τπν πολιτική ισότπτα των

δικαιωμάτων. Εκαναν συνεχώς αιτή­

σεις στα κοινοβούλια, διαδπλώσεις

και απεργίες πείνας με σκοπό να

τραβήξουν τπν προσοχή τπς δπμο­

σιότπτας στπν άσχπμπ θέσπ τπς

γυναίκας. Αυτές που οδπγούσαν τπν

εξέγερσπ ενάντια στις αντρικές προ­

καταλήψεις ήταν τολμπρές και έξυ­

πνες γυναίκες αλλά το κοινό έβλε­

πε σ' αυτές «αποτυχπμένα γύναια». «πόρνες», τέρατα, που ήθελαν να

εγκαταστήσουν τπν «κυριαρχία των

μεσοφοριών». Σε συναθροίσεις γυ­

ναικών έλαβαν συχνά χώρα δραματι­

κές σκπνές, όταν παρουσιάζονταν

ιερωμένοι, που με τπ Βίβλο στο χέρι

ήθελαν να αποδείξουν στις γυναίκες

.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ότι από ανεξερεύνπτπ απόφασπ του

Θεού πρέπει να είναι για πάντα υπο­

τελείς στους άντρες τους. Εφτασαν

μάλιστα μέχρι το σπμείο να χαρακτπ­

ρίζουν τπν υποστήριξπ των δικαιω­

μάτων τπς γυναίκας σαν «αθεΤα». Στπν αντίλπψπ των αντρών εκείνπς

τπς εποχής μια γυναίκα που υποστή­ριζε τα δικαιώματά τπς ήταν ένα

ψυχρό και αναίσθπτο ον, που έβαλε

στο μυαλό του να συναγωνιστεί τον

άντρα στους τομείς του επαγγέλμα­

τος και τπς ζωής που ανήκουν σ'

αυτόν. Θα μπορούσε κανείς να

παραβλέψει αυτή τπν παιδιάστικπ

γνώμπ χωρίς να τπς δώσει μεγάλπ

σπμασία: αλλά είναι ακόμπ και σήμε­ρα πλατιά εξαπλωμένπ και διανοού­

μενες γυναίκες γεννούν στους

άντρες ολοένα τπν υποψία ότι αυτές

δεν έχουν «θπλυκά» αισθήματα. Στπν

πραγματικότπτα n πείρα διδάσκει ότι οι μορφωμένες γυναίκες είναι μάλ­

λον υπέρτερες από ερωτική και γενι­

κά συναισθπματική άποψπ απ' τις

αμόρφωτες συναδέλφους τους. Η

έκθεσπ του Κίνσεϋ αναΦέρει ότι στις

ΗΠΑ οι γυναίκες με καλή μόρφωσπ

είναι σεξουαλικά καλύτερα προσαρ­

μοσμένες απ' τις αμόρφωτες. Επίσπς

δεν μπορέσαμε να διαπιστώσουμε ακόμπ αν οι χειραφετπμένες γυναί­

κες είναι χειρότερες μπτέρες απ' τον παραδοσιακό τύπο τπς νοικοκυράς, που αρκείται στο πλύσιμο, μαγείρε­

μα, μπάλωμα κλπ.

- 15-

Ο αγώνας των φεμινιστριών απο­δείχτπκε στπ διάρκεια σα σκόπιμος. Ηδπ τον περασμένο αιώνα τα πανε­

πιστήμια άνοιξαν τις πύλες τους και

στις γυναίκες, και απ' το 1880 υπήρ­

χαν φοιτήτριες τπς ιατρικής, τπς νο­

μικής, των θεωρπτικών και φυσικών

mad

e by

Abs

ens

Page 16: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

επιστημών. Οι μεγάλες εηιτuχίες της

Madame Curie έκαναν και τους πιο

σκληροτράχηλους σκεπτικούς να

σιωπάσουν, που δεν ήθελαν να παραδεχτούν στις γυναίκες την

ευφυία για ανώτερες σπουδές. Μετά

απ' τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο οι γυναίκες σ' όλες σχεδόν τις πολιτι­

σμένες χώρες πήραν το δικαίωμα

του «εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι». Εκαναν χρήση του με τουλάχιστον

την ίδια λογική <ή παραλογία> όπως

και οι άντρες και σήμερα υπάρχουν πολλές χώρες, όπου στις κυβερνή­

σεις τους συμμετέχουν και γυναίκες

σαν υπουργοί και ακόμη σαν πρωθυ­πουργοί.

•• Θηλυκότητα, πολιτική

και μόΡφωση

Πρέπει ν' απαλλαγούμε απ' την

παραδοσιακή πλάνη ότι η «γνήσια

γυναίκα» είναι εκείνη, που το ανώτε­

ρο ιδανικό της είναι η περιποίηση

του άντρα της και των παιδιών της.

Φυσικά η γυναίκα σα σύζυγος και

μητέρα παραμένει πάντα μια μορφή

ζωής, που από βιολογικούς, ψυχι­

κούς και κοινωνικούς όρους αποδεί­

χνεται σαν αρμόζουσα' πέρα απ'

αυτό όμως υπάρχουν για τη γυναίκα

αμέτρητες δυνατότητες της αυτο­

πραγματοποίησης, με τις οποίες

αυτή μπορεί να αναπτύξει την προ­

σωπικότητά της χωρίς να χάνει την

πολυσυζητημένη «θηλυκότητάΒ της.

Η πολιτική έχει χαρακτηριστεί από

παλιά σα δουλειά των αντρών- με

προτίμηση αναΦέρεται κανείς στα λόγια του Απόστολου Παύλου, που

συνιστά στις γυναίκες «να σιωπούν

στην κοινότητα». Αλλά η πολιτική,

αν θέλουμε ν α πιστέψουμε στα

λόγια του Ναπολέοντα, είναι «η τύχη

μας». Αυτή ορίζει και τη ζωή της γυναίκας, γιατί οι συνέπειες πολιτι­

κών λαθών πέφτουν σ' όλους τους

ανθρώπους, αδιάΦορο αν κανείς

είναι αυτουργός τους ή θύμα τους. Μήπως ο πόλεμος, που προκαλείται

και διεξάγεται κυρίως από άντρες, προφυλάσσει τις γυναίκες και τα παι­

διά; Οι οικονομικές κρίσεις, που προ­

έρχονται από παράλογη οικονομική

πολιτική και κακό συντονισμό των

οικονομικών προσπαθειών μιας

χώρας ή μιας ηπείρου, δε γίνονται

αισθητές απ' τις γυναίκες; Είναι στις

γυναίκες αδιάΦορο αν ζουν σε μια

δημοκρατία ή σε μια δικτατορία; Κανένας άνθρωπος που έχει συνεί­

δηση της ευθύνης του δεν μπορεί να μένει αδιάφορος απέναντι στα

πολιτικά προβλήματα. Οσο κρατάει κανείς τις γυναίκες μακριά απ' την

πολιτική, τις ωθεί σε μια στάση της

ανευθυνότητας και του στενού ορί­ζοντα, μέσα στον οποίο δεν είναι δυνατή καμιά ανάπτυξη της προσω­

πικότητας. Μόνο ο ώριμος και ο

ανοιχτός στον κόσμο, δηλαδή ο άνθρωπος που ενδιαΦέρεται για τον

κόσμο, μπορεί να γίνει προσωπικό­

τητα με την πραγματική σημασία της

λέξης.

Ακριβώς όπως δεν ευσταθεί το επι­

χείρημα ότι η πολιτική είναι τόσο βρώμικη, ώστε να μη μπορεί κανείς να αξιώσει να ασχοληθούν οι γυναί­

κες μ' αυτή, έτσι παράλογη είναι και

η σκέψη ότι η παιδεία και η μόρφω­ση «ανδροποιούν» τη γυναίκα. Το

μυαλό του μικροαστού είναι ακόμη

- 16 -

mad

e by

Abs

ens

Page 17: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

γεμάτο Φόβο μπροστά στπν "έξυπνπ

γυναίκα» , που θα μπορούσε να αμφι­

σβπτπσει τπν αυταρχικότπτα και τπν

αντρικπ υπεροχπ του: μικροπρεπείς

και προκατειλπμμένοι άντρες σκέ­

φτονται δπλαδπ ότι κοντά σε μια

έξυπνπ γυναίκα δε θα έβρισκαν τπν

πσυχία και τπν άνεσπ που χρειάζο­

νται μετά απ' τπν περισσότερο n λιγότερο κοπιαστικπ εργασία τους.

Εδώ βλέπουμε ποια ατυχπ επίδρασπ

έχει το στερεότυπο για τπν "έξυπνπ

γυναίκα = ψυχρπ, απαθπς γυναίκα»·

αυτό σταθεροποιεί τπ γνώμπ για τπν

αντρικπ υπεροχπ κι εκείνες οι τολ­

μπρές γυναίκες, που παρ' όλα αυτά ακολουθούν το δρόμο τπς μόρφω­

σπς και τπς επαγγελματικπς δραστπ­

ριότπτας, συναντούν ένα τείχος από

ΠΡOKαταλrlψεις, που τις κάνουν εσω­

τερικά αβέβαιες και τις σαστίζουν.

Σπμερα γνωρίζουμε ότι n γυναίκα

είναι σε πρώτπ γραμμπ ένας άνθρω­πος και γι' αυτό μπορεί να απαιτπσει

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

για τον εαυτό τπς όλα τ' ανθρώπινα

δικαιώματα. Ακόμπ κι αν n γυναίκα

πταν διαφορετικπ απ' τον άντρα

(πράγμα που δεν μπορεί να αποδει­

χτεί κατά κανέναν τρόπο επιστπμονι­κά), δεν υπάρχει απολύτως καμιά

βάσπ να μπ τπς παραχωρούνται οι

ίδιες δυνατότπτες που παραχωρού­νται και στους άντρες. Πόσες γυναί­

κες επιστπμονες, καλλιτέχνες, πολι­τικούς, παιδαγωγούς κλπ. έχει στε­

ρπθεί n ανθρωπότπτα, επειδrl διακπ­

ρυσσόταν παντού ότι n γυναίκα είναι

γι' αυτούς τους τομείς τπς έρευνας

και τπς ζωπς "απ' τπ Φύσπ τπς ακα­

τάλλπλπ!». Το να είναι κανείς άνθρω­

πος, σπμαίνει ότι είναι ελεύθερος

για άπειρες δυνατότπτες. Ας αφπ­

σουμε τις γυναίκες να βρουν μόνες

τους σε ποιους τομείς μπορούν να

αναπτυχθούν και να εξελιχθούν! Ετσι θα προσΦέρουν στον πολιτισμό

συμβολές, που θα είναι τόσο απα­

ραίτπτες όσο και πολύτιμες.

- 17-

mad

e by

Abs

ens

Page 18: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

mad

e by

Abs

ens

Page 19: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η θεωρία των μισογύνηδων

Απ' το πνεύμα τπς αντρικής επιθυ­

μίας για υπεροχή δπμιουργήθπκαν σ'

όλες τις εποχές του πολιτισμού από­ψεις, που καθόρισαν μια μεγάλπ δια­

φορά τπς αξίας ανάμεσα στον άντρα και τπ γυναίκα. Η γυναίκα ίσχυε

πάντα σαν κάτι αμΦίβολο, σαν ένα

ανεπαρκές, δευτερεύον ον. Οταν

κανείς διαβάζει βιβλία από παλιές

εποχές, εκπλήσσεται με τπ φυσικό­

τπτα, με τπν οποία οι συγγραφείς

καταφέρονται ενάντια στα «γύναια»

κι αποκαλύπτουν τις ελλείψεις τους.

Αναμφισβήτπτπ πεποίθπσπ όλων

των πατριαρχικών εποχών είναι ότι n

γυναίκα είναι πολύ λιγότερο ανα­

πτυγμένπ απ' τον άντρα και ότι αυτή

βρίσκεται πλπσιέστερα στο βασίλειο

των ζώων, στο κακό και στο μπ

πνευματικό. Τον 19 αιώνα, όταν άρχισε n χειραΦέτπσπ, οι θεωρίες

αυτές υποστπρίχθπκαν ακόμπ μια

φορά με ιδιαίτερπ επιμονή. Σε '<μά­

χες υποχωρήσεως» οι άντρες προ­

σπάθπσαν πάλι με τα τελευταία

(αδύναταΙ επιχειρήματα να σταματή­

σουν τπν προέλασπ τπς γυναίκας

στπν πνευματική ζωή. Μερικοί συγ­

γραφείς έγιναν διάσπμοι στο πλαίσιο

αυτών των διαμαχών- σαν «εχθροί των γυναικών» ή ,ιμισογύνπδες» ανα­

κεφαλαίωσαν ακόμπ μια φορά όλες

τις αντιρρήσεις ενάντια στπ γυναίκα

και με τπ βοήθεια προκαταλήψεων

διαπραγματεύθπκαν το «γυναικείο ζήτπμα».

Μερικούς απ' αυτούς τους αγωνι­στές ενάντια στπ γυναίκα θα τους

αναΦέρουμε στο σπμείο αυτό ιδιαί­

τερα - ο τρόπος τπς σκέψπς τους έχει μείνει ακόμπ σε μερικά (αγύρι­

σταΙ κεΦάλια και γι' αυτό αξίζει να

δώσουμε λίγπ προσοχή. Μπορούμε

να αναΦέρουμε ότι όλοι αυτοί οι

μισογύνπδες δεν είχαν βρει στπ ζωή καμιά συναισθπματική είσοδο στπ

γυναίκα: ήταν δυστυχισμένοι στπν

αγάππ και εκδικιόταν για τπ δική

τους ανικανότπτα να δίνουν και να

παίρνουν αγάππ.

-19-

mad

e by

Abs

ens

Page 20: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

" Αρτουρ Σοπενχάουερ:

Για τα γύναια

Ενας απ' τους γνωστότερους περι­φρονητές των γυναικών ήταν ο Γερμανός φιλόσοφος Αρτουρ Σοπεν­

χάουερ ( 1788- 186OJ. Στην ιστορία

της φιλοσοφικής σκέψης έχει περά­σει σαν εκπρόσωπος μιας απαισιόδο­ξης κοσμοθεωρίας. Εξαιτίας της δυστυχισμένης ψυχικής του κατά­

στασης το βλέμμα του στράφηκε

νωρίς στις σκοτεινές απόψεις της ανθρώπινης ζωής. Γι' αυτό με τις

γνώμες του υποστήριζε τη θέση, ότι

η ζωή περιέχει περισσότερο λύπη

και πόνο παρά ευτυχία, ότι το να μη - ζη - κανείς - πια είναι καλύτερο απ'

τη ζωή κι άλλα πολλά. Με τη χρησι­

μοποίηση μεγάλης ευρυμάθειας και

οξυδέρκειας παρουσίαζε τη ζωή σα

μια μεγάλη απάτη και ανοησία, στην

οποία παρασυρόμαστε απ' τα ένστι­

κτα και τις επιθυμίες μας: ο σοΦός

άνθρωπος διαβλέπει το απατηλό

πρόσχημα και αναζητά τη λύτρωση στην άρνηση της ύπαρξης.

Σε μια πραγματεία «Για τα γύναια»

ο Σοπενχάουερ σχολίασε με ασυνή­

θιστη δηκτικότητα τις κακίες των

γυναικών. Αξίζει να παρατηρήσουμε

ότι ο Σοπενχάουερ μισούσε τη μητέ­

ρα του κι ότι αυτή - που ήταν Φίλη του Γκαίτε και πολυδιαβασμένη συγ­γραΦέας - τον μεταχειριζόταν εξαι­ρετικά άσχημα. Επίσης ο φιλόσοφος σε επισκέψεις του σε οίκους ανοχής

είχε προσβληθεί από σύφιλη, απ'

την οποία υπέφερε για πολλά χρόνια

- κι έτσι εννοείται ότι η σχέση του προς το γυναικείο φύλο δεν μπο­ρούσε να είναι πολύ φιλική. Αλλά

ακόμη και σαν άντρας προχωρημέ­νης ηλικίας λέγεται ότι ομολόγησε σ' έναν επισκέπτη: «Οι γυναίκες μου

άρεσαν πολύ, αλλά αυτές δε με

ήθελαν!». Στην πραγματεία που αναΦέραμε ο

Σοπενχάουερ ονομάζει τις γυναίκες μισά παιδιά, και γι' αυτό είναι αυτές

κατάλληλες για την περιποίηση των

παιδιών. Η Φύση επιδιώκει με τα κορίτσια «χτυπητές εντυπώσεις» - τα

κάνει ωραία και ελκυστικά, όσο είναι

απαραίτητο να «πιαστεί» ο άντρας - η

Φύση ενδιαΦέρεται για τη διατήρηση

του είδους, και φτιάχνει τα κορίτσια σα λουλούδια, που προσκαλούν για

γονιμοποίηση. Μετά τ' αφήνει να

γερνούν και να ασχημαίνουν.

Οι γυναίκες ωριμάζουν πιο γρήγο­ρα απ' τον άντρα, αλλά η πνευματι­κή τους ωριμότητα δεν είναι ικανο­ποιητική. Οι σκέψεις της γυναίκας

είναι επιφανειακές, «οδηγούνται

απέξω», ενώ ο άντρας στέκει στη

ζωή με λογική και ικανότητα να βλέ­πει μακριά. Στις γυναίκες όλα μετα­

βάλλονται σε αίσθημα - αΦήνονται χωρίς λογικό να γίνονται έρμαια των

συναισθημάτων τους. Αδικίες βρίσκει

κανείς σ' αυτές παντού: ιδιαίτερα

ανάμεσά τους κυριαρχεί η ζήλεια και το μίσος. Κάθε γυναίκα αισθάνεται

σαν αντίπαλος της άλλης. Η δολιό­

τητα, η απιστία, η προδοσία και η

αχαριστία είναι ιδιότητες, που ο

φιλόσοφος διατείνεται ότι τις έχει

παρατηρήσει στις γυναίκες. Οι γυναίκες ενδιαΦέρονται μόνο

να κάνουν παιδιά: ο άντρας τους είναι γι' αυτό μέσο για το σκοπό. Μόλις τελειώσει το καθήκον του

απέναντί τους, οι γυναίκες δεν τον

χρειάζονται κατά βάση άλλο· μπορεί

-20 -

mad

e by

Abs

ens

Page 21: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

να ππγαίνει. Οι γυναίκες δεν είναι

καθόλου το «ωραίο Φύλο»: ο άντρας

είναι ωραιότερος! Είναι αυταπάτπ να περιμένει κανείς πρωτότυπες εργα­

σίες απ' τις γυναίκες αυτές είναι

πάντα μόνο αναπαραγωγικές, ποτέ παραγωγικές. Η μεταχείρισπ που γίνεται στις γυναίκες τπς Aνατoλι'iς

είναι στπν πραγματικότπτα πολύ

σωστπ' φυσικά είναι βαρβαρότπτα

να καίνε τις χπρες (όπως αυτό γινό­

ταν στις lνδίες ακόμπ ως το 1900),

αλλά n ευρωπαϊκπ συνπθεια να παραχωρούνται στις γυναίκες δικαι­

ώματα και προνόμια είναι λανθασμέ­

νπ. Τελικά ο φιλόσοφος - γεροντο­

παλίκαρο, που πέρασε τα τελευταία

χρόνια του μόνος και απαισιόδοξος

για τους ανθρώπους στπ Φρανκ­

φούρτπ του Ρπνου κι άφπνε κάθε

μπνα τα «αισθπματά» του να ξεθυ­

μαίνουν στον οίκο ανοχπς, γράφει τα κακόβουλα λόγια:

«Το ό,ΤΙ n γυναίκα είναι ορισμένπ

απ' τπ Φύσπ τπς να υπακούει, φαίνε­

ται απ' το ό,ΤΙ καθεμιά, που μεταΦέ­

ρεται στπν αΦύσικπ θέσπ τπς απόλυ­

τπς ανεξαρτπσίας, δεσμεύεται σε

λίγο μ' έναν άντρα, απ' τον οποίο

αφπνεται να οδπγείται και να εξου­

σιάζεται: γιατί αυτπ έχει τπν ανάγκπ

ενός κυρίου. Αν είναι νέα, τότε

αυτός είναι ένας ερωμένος αν είναι μεγάλπ, ένας εξομολογπτΠς».

•• Στρίντμπεργκ, Μέμπιοuς

και BάινΙVΓKερ

Ενας άλλος μισογύνπς στον 190

αιώνα πταν ο Σουπδός ποιπτπς

Αουγκουστ Στρίντμπεργκ ( 1849-

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

19 12). Αυτός ο διάσπμος μυθιστο­

ριογράφος και θεατρικός συγγραΦέ­ας πέρασε άσχπμα νεανικά χρόνια,

που τα περίγραψε στο βιβλίο «Ο γιος τπς υππρέτριας». Κι εδώ n μπτέρα

πταν ένα είδος εφιάλτπ στα παιδικά

και νεανικά χρόνια του ευαίσθπτου παιδιού, που με βάσπ τπ μπτέρα του διαμόρφωσε τπ γνώμπ του για όλο

το γυναικείο φύλο. Ο Νίτσε είπε

κάποτε ότι κάθε άντρας με πρότυπο τπ μπτέρα του φέρνει μέσα του τπν

εικόνα όλων των γυναικών: n αφε­

λι'iς, αμόρφωτπ και χωρίς κατανόπσπ

μπτέρα του Στρίντμπεργκ πταν

συνυπεύθυνπ για τπν απεριόριστπ

έχθρα του ενάντια στις γυναίκες,

που έφτανε μέχρι τπ μανία καταδιώ­

ξεως - οι γάμοι του Στρίντμπεργκ

ναυαγούσαν μέσα σε μικρό χρονικό διάστπμα απ' τις υποΨίες του και τις

επιθετικότπτες, με τις οποίες αυτός ο ψυχικά άρρωστος άντρας πρόβαλ­λε στις γυναίκες τις δικές του ανε­

πάρκειες. Σε μερικά μυθιστορπματα και θεατρικά έργα του ο Στρίντ­

μπεργκ διακπρύσσει απροκάλυπτα

το μισογυνισμό του και μ' αυτό δε

βρπκε μόνο αντίδρασπ, αλλά και

απΠχπσπ.

Μ' αυτό εξέφραζε τπ γενικπ στάσπ

των αντρών, που με τόσπ ευχαρίστπ­σπ έβλεπαν να πιστοποιείται n κυριαρχία τους πάνω στις γυναίκες. Το 1900 ακόμπ τόλμπσε ένας ψυχία­τρος (Πάουλ Μέμπιους) να δπμοσι­

εύσει ένα βιβλίο "Για τπ φυσιολογικπ αμβλύνοια τπς γυναίκας»: μ' αυτό "απόδειχνε» χωρίς πολλές περιστρο­Φές ότι n γυναίκα είναι "απ' τπ

Φύσπ» τπς λιγότερο διανοπτικά προι­κισμένπ. Το ίδιο πίστευε και ο νεα­

ρός και ταλαντούχος Οττο Βάινιν -

-2 1 -

mad

e by

Abs

ens

Page 22: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ'

γκερ, που νόμιζε πως με το πολυδια­

βασμένο βιβλίο του «Geschlecht und

Charakter» ΙΦύλο και χαρακτήρας, 1903) θα μπορούσε να αποδείξει την

ψυχική και την ηθική κατωτερότητα

της γυναίκας.

• • Η ψυΧΟλογία

του μισογύνη

Οι μισογύνηδες, που αναΦέραμε,

ήταν όλοι τους ψυχικά άρρωστοι άντρες, εσωτερικά Φθαρμένοι και ανίκανοι για αγάπη. Στην παιδική

τους ηλικία είχαν συναντήσει κακές

συνθήκες ανάπτυξης, που έβλαψαν

τη δομή της προσωπικότητάς τους. Η αστάθειά τους και η ανάγκη τους

για αγάπη τους έκανε να φοβούνται

και ν' αποφεύγουν τις επαΦές γι'

αυτό δεν αισθάνονταν σε θέση να αναλάβουν το τόλμημα για μια γνή­

σια αγάπη. Για να καλύψουν αυτή

την ανικανότητα, υποτίμησαν τη

γυναίκα σαν «ερωτικό αντικείμενο»·

η τέχνη της αυταπάτης έγκειται στο

ότι, αυτό που δεν μπορεί κανείς δεν

το θέλει επιδεικτικά. Οι χειρότεροι

μισογύνηδες είναι αυτοί, που στην

ψυχή τους Φωλιάζει ένας κρυΦός

Φόβος μπροστά στη γυναίκα.

Αλλά αυτοί οι άρρωστοι ή - όπως

λέμε σήμερα - οι νευρωτικοί άντρες

δεν αποτελούν εξαιρέσεις εκφρά­

ζουν μόνο κάπως πιο καθαρά τον

τρόπο σκέψης και αίσθησης του

κόσμου, μέσα στον οποίο ζούμε. Γι'

αυτό είναι καλό να μελετάμε τις

απόψεις τέτοιων ακραίων φανατι­κών: μας δείχνουν σε· μεγεθυντικό

φακό ποια είναι συνειδητά ή ασυνεί­

δητα η στάση μας. Ο Σοπενχάουερ, ο Στρίντμπεργκ, ο Μέμπιους, ο Βάινιν­

γκερ και τόσοι άλλοι, που αισθάνο­

νταν υποχρεωμένοι να μαζέψουν

επιβαρυντικό υλικό ενάντια στη γυναίκα, είναι τυπικοί εκπρόσωποι της πατριαρχικής υπεροΨίας, απ' την

οποία πάσχει η πολιτισμένη ανθρω­

πότητα απ' τις αρχές της. Η ματαιο­δοξία και η υπεροΨία των αντρών

εμπνέει αυτά τα επιχειρήματα, που

επιδιώκουν έναν από πριν καθορι­

σμένο σκοπό: να δείξουν τον άντρα

μεγάλο, σπουδαίο, υπεράνθρωπο,

και τη γυναίκα, για χάρη της αντίθε­

σης, σαν «υπάνθρωπο». Ο μισογυνι­σμός είναι ένα είδος του φανατι­

σμού και της αυτοεξύμνησης, που η

ρίζα του βρίσκεται στην αδυναμία

και στο Φόβο απέναντι στη ζωή.

-22 -

mad

e by

Abs

ens

Page 23: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ �--------�--�------�----------

Η γυναίκα στην ψυχανάλυση

Ο Σίγκμουντ Φρόυντ σαν ιδρυτπς

τπς ψυχανάλυσπς θεωρείται ένας

απ' τους μεγάλους επιστπμονες -

πρωτοπόρους του αιώνα μας. Ανα­

κάλυψε τπν ασυνείδπτπ ψυχικπ ζωπ

και τπ ψυχοθεραπεία και μας πρό­

σφερε νέες γνώσεις για τπ δπμιουρ­

γία και τπ θεραπεία των ψυχικών

ασθενειών. Τα βαθύτερα στρώματα

τπς ψυχπς, όπου εδρεύουν τα αισθπ­

ματα, οι ορμές και τα ένστικτα πταν

τα πρώτα αντικείμενα τπς έρευνας

του Φρόυντ: εκεί βρπκε αυτός τα

πραγματικά κίνπτρα τπς ανθρώπινπς

πράξπς στπν υγεία και στπν αρρώ­

στια. Οι απόψεις του γονιμοποίπσαν

ουσιαστικά τπν ιατρικπ, τπν παιδα­

γωγικπ, τπν εγκλπματολογία, τπ

λογοτεχνία, τπν ιστορικπ έρευνα, τπ

φιλοσοΦία κλπ. Οι προσπάθειες του

Φρόυντ αποσκοπούσαν επίσπς στπν

υπερνίκπσπ τπς στενότπτας και τπς

μονομέρειας τπς παραδοσιακπς

πθικπς- μ' αυτόν άρχισε εκτός από τ'

άλλα μια πιο φυσικπ και πιο ελεύθε-

ρπ σχέσπ του ανθρώπου προς τις

ενστικτώδεις τάσεις του και n σεξου­

αλικότπτα, βαρυμένπ από αιώνες με

ταμπού, μπόρεσε να υποβλπθεί σε

μια απροκατάλππτπ συζΠτπσπ.

Αλλά ο Φρόυντ πταν ένας συντπ­

ρπτικός επαναστάτπς. Σ' ορισμένους

τομείς διαμόρφωσε νέες και πολύτι­

μες απόψεις, αλλά γενικά έμεινε

πιστός σε μικροαστικές ιδέες, που

βασίζονταν σε προκαταλΠψεις και

γενικεύσεις. Ετσι, π.χ., και σε σχέσπ

με το θέμα: n γυναίκα. Ο Φρόυντ

μιλάει για τις γυναίκες με τπν ίδια

περιφρόνπσπ και υποτίμπσπ όπως οι

περισσότεροι άντρες τπς γενιάς του.

Στπ δικπ του ζωπ δε φαίνεται να

υπάρχει μεγάλπ σχέσπ π ρος το

γυναικείο Φύλο. Η γυναίκα του

Μάρθα σπμαινε γι' αυτόν ένα είδος

ανώτερπς υππρέτριας, που είχε να

φροντίζει για τπ σωματικπ του καλο­

πέρασπ. Μετά από μια σύντομπ

ορμπτικπ περίοδο τπς κατάκτπσπς

κατασίγασαν τα αισθπματα του

-23-

mad

e by

Abs

ens

Page 24: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

Φρόυντ για τη γυναίκα του : n εργα­σία του τον ενδιέφερε περισσότερο απ' τον ερωτικό δεσμό με τη γυναί­κα του, που κι αυτπ προφανώς συμ­μετείχε μόνο λ ίγο στα πνευματικά του ενδιαΦέροντα . Ο Φρόυντ είχε βέβαια εξαίρετες γυναίκες σα μαθπ­τριες, αλλά στον στενώτερο οικογε­νε ι α κό κ ύ κ λ ο σ υ μ π ε ρ ι φε ρ ότ α ν α υ τ α ρχι κά κ α ι α π α ιτούσε ό λ α τ α δικα ιώματα της οικογένειας για τον εαυτό του . Γύρω απ' α υτόν, τον ιδιο­φυπ άνθρωπο, έπρεπε να περιστρέ­φονται όλα τα οικογενειακά γεγονό­τα.

Ο ι θ ε ω ρ ίε ς τ ο υ Φ ρ ό υ ντ γ ι α τ η γυνα ίκα χ α ρ α κ τ η ρ ίζοντ α ι α π ' το αντρικό α ίσθ η μ α υ π ε ροχΠς. Οταν κανείς δ ια βάζει σπμερα α υτές τ ις θεωρίες, πρέπει να θαυμάζει για το πως ένας κριτικός άνθρωπος μπορεί να πέσει θύμα στη σκέψη της προκα­τάληψης. Αν θα θέλαμε να π ιστέ ­ψουμε το Φρόυντ, τότε οι γυναίκες θα πταν υποδεέστεροι , ανεπαρκείς άνθρωποι, που δεν μπορούν να ανα­πτυχθούν ποτέ σε αληθινούς φορείς του πολιτισμού.

• • Ενα βιολογικά ατελές ον

Σ ύ μ φωνα μ ε τ ι ς α π ό ψ ε ι ς τ ο υ Φρόυντ n α π οφα σιστ ικπ δι αφορά ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα είναι ότι ο άντρας κατέχει με το γεν­νητικό του όργανο ένα ορατό σημά­δι της υπεροχπς του. Ηδη τα μικρά αγόρια είναι υπερπφανα γι' αυτπ την «ιδιοκτησία», με την οποία μπορούν να υ ποσκε λ ίζουν τα κορίτσ ια σε α ξία . Το κορίτσι όμως βλέπε ι στα

παιδικά παιχνίδια ότι έχει «ένα όργα­νο λιγότερο» και αισθάνεται μειωμέ­νο. Αυτό προκαλεί τη δ η μ ι ου ργία α ισθημάτων ζrlλειας α πέναντι στα προνο μ ι ο ύχα αγόρ ι α . Το κορίτσι θέλει να έχε ι το ίδιο όργανο όπως και το αγόρι : διατηρεί αυτπ τη επιθυ­μία ασυνείδητα, κα ι έτσι σε πολλές γυναι κείε ς ψ υχές β ρ ίσκο υ μ ε την κρυφπ τάση να θέλουν να είναι μάλ­λον άντρας παρά γυναίκα. Ο φρόυντ πίστευε επίσης ότι το κορίτσι θεωρεί τη μητέρα του υπεύθυνη για τη δευ­τερε ύ ο υ σα θέση του και γ ι ' α υτό μνησικακεί εναντίον τ η ς γ ι ' αυτό στρέφεται σε α υξανόμενο β α θ μ ό προς τον πατέρα με συχνά αψιθυμι­κπ άρνηση της μητέρας. Σε ακραίες περιπτώσεις π αρατηρούμε αντιζη­λίες ανάμεσα στην κόρη και τη μητέ­ρα , που μπορούν να βλάψουν πολύ την ψυχικπ ανάπτυξη.

Για το Φρόυντ και τους μαθητές του έ ν α μ ε γά λ ο μ έ ρος τ η ς ζωπς τους οι γυναίκες το καταναλώνουν για την ισοφάριση αυτπς της έλλει­ψης, που την αισθάνθηκαν στα παι­δ ι κ ά χρόνια τόσο β α ρ ι ά . Οταν n γυναίκα αποχτά ένα παιδί, κατά προ­τίμ ηση ένα αγόρι , α ι σθάνεται πως α ν ε β α ίν ε ι n κ ο ι ν ων ι κ π τ η ς α ξ ία . Αλλες γυναίκες μ π α ίνουν σ' έναν ε π αγγε λ μ ατ ι κό αγώνα συναγωνι ­σμού με τους άντρες. Αλλες πάλ ι δυσκολεύονται να βρουν το σεξουα­λ ι κό ρόλο τους , με τον οποίο θα έ πρεπε να προσαρμοστούν σ ' έναν άντρα. Ασυνείδητα πολλές γυναίκες αγωνίζονται ενάντια στην κατάστασπ τους σα γυναίκες, πράγμα που μπο­ρεί να ε κφ ρα στε ί με ψ υχικές κ α ι σωματικές διαταραχές.

-24-

mad

e by

Abs

ens

Page 25: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

•• Ψυχικές ιδιορρυθμίες

της γυναίκας

Λέγεται ότι σε μια μαθήτρια, στπν π ρ ιγκίπ ισσα Μ α ρία Βονα π ά ρτ π , ο Φρόυντ είπε: «Το μεγάλο ερώτπμα, που δε βρήκε μέχρι τώρα απάντπσπ και στο οποίο παρά τα τριάντα χρό­νια αδιάκοππς έρευνας δεν μπόρεσα να απαντήσω, είναι αυτό: τι θέλει n γυναίκα;». Τόσο πολύ του φαινόταν n γυναίκα σαν αίνιγμα, ώστε παρά τπ δίψα του γ ια μ ά θ π σ π νόμ ιζε πως μπροστά σ ' αυτό έπρεπε να καταθέ­σει τα όπλα.

παρ' όλα αυτά περίγραψε με αρκε­τή ακρίβεια αυτά που θεωρούσε σα βασικές κατευθύνσεις τπς γυναικείας ψ υχικής ζωής. Η εικόνα που έφτιαξε γ ι α τ π γ υ ν α ίκα δεν ήταν π άντως καθόλου κολα κε υτ ι κή . Ανταποκρι­νόταν στις σκοτεινές παραστάσεις των μισογύνπδων όλων των εποχών. Οι γυναίκες δεν έχουν δήθεν κανένα αίσθπμα δικαιοσύνπς, γιατί n ζήλεια απέναντι στους άντρες επισκιάζει τα πάντα στπν ψυχή τους. Οι πνευματι­κές και δπμιουργικές τους ικανότπ­τες είναι πολύ περιορισμένες. Γενικά n εσωτερική τους ανάπτυξπ κλείνει λίγο μετά απ' τα χρόνια τπς ανάπτυ­ξπς. Οι γυναίκες πάνω α π ' τα τριάντα είναι δύσκαμπτες και βραδυκίνπτες. Ολόκλπρπ n ψ υχή τους ε ίναι προ­σκολλπμένπ σε μ ικροπρεπείς σκέ ­ψ ε ι ς κ α ι σ ' έναν συνα ι σθ π ματικό πρωτογονισμό.

Φυσικά ο Φρόυντ δεν παράλειψε τπ γυναικεία «τάσπ στπ ματαιοδοξία και στπ φιλαρέσκεια», που τπν από­δωσε κι αυτή στπν ανάπτυξπ τπς πτυχής, που έχει μείνει στπν παιδική

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

βαθμίδα. Οι γυναίκες είναι επίσπς σ' όλες τις περιπτώσεις παθπτικές και μπ δπμιουργικές: δεν είναι ικανές να συλλ άβουν κα ι να καταστρώσουν κάτι νέο. Ετσι n γυναίκα εμφανίζεται σαν ένα εξαιρετικά μικρής αξίας ον, στο οποίο μόνο από αντρική γενναι­οδωρία μπορεί να δώσει κανείς τον τίτλο «άνθρωπος» με όλπ τπ σπμασία τπς λέξπς.

Για το Φρόυντ ήταν αυτονόπτο ότι n γυνα ίκα πρέπει να απορροΦάται α π ' τα καθήκοντά τπς σα νοικοκυρά, σα μπτέρα και υππρέτρια του άντρα. Η εξέγερσπ ενάντια σ' αυτούς τους «φυσικούς ρόλους» του φαινόταν ήδπ σα νεύρωσπ, σαν ψυχική αρρώ­στια. Ετσι βλέπουμε ότι οι γυναίκες μπορούν να έχουν τους αντιπάλους τους και σε κατά τ' άλλα προοδευτι­κούς επιστήμονες.

•• Το λάθος

της ψυχανάλυσης

οπως αναΦέραμε ήδπ, ο Φρόυντ π ή ρε ό λ ε ς τ ις γνώ μ ε ς του γ ι α τπ γυναίκα απ' το οπλοστάσιο των προ­σχπματισμένων στερότυπων πεποι­θήσεων που βρήκε στπν α υστπρά πατριαρχι κή ε π οχή του. Γενίκευσε α πλώς τις σκέψεις των αντρών του 1 900 και ισχυριζόταν ότι μ' αυτό εξι­χνία σε τπ γ υ ν α ι κ ε ία ψ υ χή . Στπν πραγματικότπτα εκείνπ τπν εποχή θα μπορούσε να δει μακρύτερα. Τότε υπήρχαν ήδπ χειραφετπμένες γυναί­κες, που στέκονταν επαγγελματικά και ανθρώπινα πολύ ψ π λ ά , που n ζωή τους και n δραστπριότπτά τους ερχόταν σε φανερή αντίθεσπ με τπν

- 25 -

mad

e by

Abs

ens

Page 26: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

αντρικπ προκατάλπψπ. Μια Madame Curie , μ ια BeΓtha νοπ Suttner, μ ια Ιου Antreas - Sa lome κ α ι π ο λ λές άλλες θα μπορούσαν να κάνουν το Φρόυντ να αμφιβάλλει για τις αφε­λείς σκέψεις του.

Ο Φρόυντ πταν παιδί τπς λεγόμε­ν π ς β ι κτωριανπς ε ποχπς , ό π ο υ ο αγώνας για τπν απελευθέρωσπ τπς γυναίκας μόλις είχε αρχίσει . Γι ' αυτό στο περ ιβάλ λον του και ανάμεσα στ ις α σ θ ε νε ίς τ ο υ έ βρ ι σ κε τόσο συχνά τον εσωτερικά ασταθπ, συναι­σθπματικά οδπγούμενο, μορφωτικά α δ ύνατο τ ύ π ο γ υ ν α ίκ α ς , α π ' τον οποίο προσπάθπσε να αντλπσει τις γνώσε ι ς τ ο υ γ ι α τ ι ς «γυνα ίκε ς » . Φυσικά α π ' αυτό πρor1 λθε μια παρα­μ ορ φ ω μ έ ν π ε ι κόνα , π ο υ ά ρ ε σ ε στο υ ς σ υ ντ π ρ π τ ι κ ο ύ ς ά ν τ ρ ε ς . Ο Φρόυντ στπν περίπτωσπ αυτπ ππρε τπ θέσπ του αστού, που βλέπει τπ γυναίκα με υπεροΨία και περιφρόνπ­σπ και αισθάνεται τον εαυτό του σαν κορωνίδα τπς δπμιουργίας.

Δ υ στυχώς π ο λ λ ο ί μ α θ π τ έ ς του Φ ρ ό υ ντ σ υ ν έ χ ι σ α ν τα λ ά θ π τ ο υ δασκάλου τους. Ο σεβασμός τους απέναντι στπ μεγαλοφυΤα του μεγά­λ ο υ ε ρ ε υ ν π τ π έ φ τ α σε μ έ χ ρ ι τ ο

σπμείο να μπν τολμούν να αμφισβπ­τπσουν τις θέσεις του . Γι' αυτό ξανα­γυρίζει σπμερα σε μερικά ψ υχαναλυ­τικά βιβλία ολόκλπρος ο κυκεώνας των ΠΡOKαταλr1ψεων, με τον οποίο ο Φρόυντ σκοτε ίνιασε το γυναι κείο πρόβλπμα. Υπάρχουν ακόμπ συγγρα­φείς που περιγράφουν τπ γυναίκα σαν α κατα λ όγ ι στπ , α κυ ρι άρχπτ π , π α ρ ά λ ογ π , π ρωτόγονπ κ λ π . : ό λ α αυτά παρουσιάζονται σε μια ψευτοε­πιστπμονικπ γλώσσα, που μπορεί να ε ππρεάσει τον μπ ε ιδ ικό. Κι ό μ ως πίσω απ ' τπν επιστπμονικπ πρόφασπ δεν υ π ά ρχ ε ι τ ίποτ ' ά λ λ ο α π ' το σύνολο τπς παραδοσιακπς αδικίας που οι άντρες κάνουν ανέκαθεν στις γυναίκες. Ψυχικά ασταθείς άντρες έχουν φαίνεται ανάγκπ να βλέπουν τον ερωτικό σύντροφο σαν υποδεέ­στερο, για να μπορούν να διαβεβαι­ώνονται για τπ δικπ τους σπουδαιό­τπτα. Ακόμπ κα ι πολλοί «ψυχίατροι» δ ε ν α π οτε λ ο ύ ν μ ε ρ ι κέ ς φ ο ρ έ ς (δυστυχώς) εξαίρεσπ α π ' α υτό τον κανόνα . Η Ψυχανάλυσπ είχε παρα­πλανπτικπ επίδρασπ και πρόσφερε στπν αντρικπ υπεροψία νέα επιχει­ρΠματα.

- 26-

mad

e by

Abs

ens

Page 27: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓVNAIΚAΣ

Η ((αντρική διαμαρτυρία))

Ο ι υ π ε ρ β ο λ έ ς τ ο υ Φρόυντ στο πρόβλπμα τπς γυναίκας διορθώθπ­καν ο υ σ ι α στ ικά α π ' τον Αλφρεντ Αντλερ, ο οποίος στπν αρχπ συνερ­γάστπκε με το Φρόυντ, αλλά απ' το 1 9 1 1 ίδρυσε το δικό του σύστπμα, τπν ατομlκπ ψ υχολογία. Αυτπ πταν προκατα βολι κά ανθρωπιστ ι κότερα προσανατολlσμένπ απ' τπν ψ υχανά­λυσπ. Ο Αντλερ δε βασιζόταν σε μια ψ υχολογία των ενστίκτων, αλλά σε μια ψυχολογία τπς ανθρώπινπς προ­σωπικότπτας. Γ ι ' αυτόν κάθε άνθρω­πος πταν μια μοναδlκπ, αναντlκατά­στατπ ατομlκότπτα, για τπν οποία δε θ α μ πο ρ ύ σε να υ π ά ρξει κανένας γενικός τ ύ π ο ς . Κάθε τ υ π ο ποίπσπ φαινόταν στον Αντλερ σαν αδέξια δοκιμπ για τπν κατανόπσπ τπς ψ υ ­χ π ς : μ όνο n ζωντανπ συναίσθπσπ μπορεί να μας Φέρεl π λπσlέστερα τπν εσωτερικπ ζωπ ενός ανθρώπου.

Η ατομlκπ ψ υχολογία απέρριπτε τπν άποψπ ότι ο άνθρωπος έχει τπ στιγμπ που γεννιέται από κλπρονο-

μιά και ιδιοσυγκρασία ψυχικές lδιότπ­τες. Σύμφωνα με τον Αντλερ οι βιο­λογικοί παράγοντες - κατασκευπ του σώματος κλπ . - δεν παίζουν κανέναν αποφασιστlκό ρόλο στπ διαμόρφωσπ του χαρακτΠρα. Η σπουδαιότερπ δια­μορφωτικπ δύνα μ π ε ίναι πάντα n ε κπ α ίδ ε υ σ π . Αυτό π ο υ ζε ι έ ν α ς άνθρωπος στα χρόνια τπς ζωπς του στα π λ α ίσια τπς ο ι κογένε ιας , του προσΦέρεl το υλικό για τπν ανάπτυ­ξπ του χαρακτπρα του. Οι ψ υχικές lδιότπτες ενός ανθρώπου προέρχο­νται πάντα α π ' τα πλεονε κτπματα και τα μειονεκτπματα του περιβάλ­λοντος, μέσα στο οποίο μεγάλωσε. Θα μ π ορ ο ύ σ α μ ε να π ο ύ μ ε πως ο άνθρωπος αναπτύσσει τπν προσωπl­κότπτά τ ο υ σαν " α π άντπ σ π » στ ι ς σ υ ν θ π κ ε ς , π ο υ β ρ ίσ κ ε ι σα μ ι κρ ό π α ι δ ί κοντά στους γον ε ίς κα ι στα αδέρφlα του: γι ' αυτό τα χαρακτπρl­στικά γνωρίσματα ενός ανθρώπου δεν είναι κάτι το αμετάβλπτο, αλλά μ π ο ρ ο ύ ν στ π ν κ α τ ο π ι ν π ζωπ ν α

- 27 -

mad

e by

Abs

ens

Page 28: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕ Ν Ε ΙΑ

διορθωθούν με εντυπωσιακές εμπει­ρίες, με ψ υχιατρική θεραπεία κλπ . και ν ' αντικατασταθούν μ ε καλύτε­ρες προσαρμογές στπ ζωή. Ο Αντλερ είναι ένας σπμαντικός πρωτοπόρος μ ι α ς ε λ ε ύ θ ε ρ π ς , αντ ιαυταρχ ι κ ή ς ε κ π α ίδ ε υ σ π ς , π ο υ σ κ ο π ό έχει ν α εμπνεύσει ήδπ στο παιδί θάρρος για τπ ζωή και πνευματική ανεξαρτπσία.

Επίσπς και στο ζήτπμα τπς γυναί­κας ο Αντλερ έβλεπε κυρίως τπν επί­δρασπ τπς εκπαίδευσπς και των κοι­νωνικών συνθπκών. Οι ψυχικές ιδιορ­ρυθμίες τπς γυναίκας δεν μπορούν να ε ξ π γ π θ ο ύ ν μ ε τπ β ι ο λ ογία : n γυναίκα είναι κατά τον ίδιο τρόπο άνθρωπος όπως ο άντρας. Εχει όλες τ ι ς έ μ φ υ τ ε ς ι κανότπτες γ ι α τ π ν ανθρώπινπ ανάπτυξπ και εξέλιξπ. Ο δρόμος προς τπν ω ρ ι μ ότπτά τ π ς είναι βασικά το ίδιο ανοιχτός όπως και στο αντρικό φ ύ λ ο . Το ότι στο παρε λθόν τον χρπσιμοποίπσε τόσο λίγο, γ ι ' αυτό ευθύνονται αποκλει­στικά και μόνο οι άντρες. Απόκλει­σαν απ' τις γυναίκες όλες τις δυνα­τότπες τπς ψυχικής - πνε υ μ ατικής διαφοροποίπσπς και έτσι δπμιούργπ­σαν τις «γυναικείες αδυναμίες», που τώρα τις κριτικάρουν και τις περιγε­λούν. Η γυναίκα, όπως είναι σήμερα, είναι το δπμιούργπμα τπς αντρικής στενοκεφαλιάς και μισαλλοδοξίας.

•• Το γυναικείο αίσθημα

κατωτερότητας

Ο Αντ λ ε ρ ό ρ ι σε σ α ν κ ι ν π τ ή ρ ι α δύνα μ π στπν ψυχική ανάπτυξπ το λεγόμενο «αίσθπμα κατωτερότπτας». Σ ύ μ φωνα με τπ θεωρία του κάθε

άνθρωπος έ ρχετα ι στον κόσμο με αισθήματα ανεπάρκειας. Αυτό έγκει ­ται στπν αδυναμία και στπν ανεπάρ­κεια του ανθρώπου. Σχεδόν στο ένα τ ρ ίτο τ π ς ζ ω ή ς τ ο υ ο ά ν θ ρ ω π ο ς εξαρτάται α π ' τπν περιποίπσπ, τπν καθοδήγπσπ και τπ διδασκαλία των άλλων. Γι' αυτό ήδπ σαν παιδί αισθά­νεται το α ίσθπμα τπς κατωτερότπ­τας, το οποίο κάτω α π ό ε υνοϊκές εκπαιδε υτικές συνθή κες - δπλαδή όταν οι γονείς είναι ψυχολογικά προ­ετοιμασμένοι για το καθήκον τους και καταλάβουν το παιδί - το παρακι­νεί να θέλει να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί . Ο λ ό κ λ π ρ π n ψ υχ ι κ ή ανάπτυξπ ενός ανθρώπου μπορούμε να τπ θεωρήσουμε σα μια προσπά ­θεια ν α συμ ψ πΦίσει τπν αδυνα μ ία που αισθάνθπκε στπν παιδική πλικία απέναντι στπ ζωή.

Ε δ ώ ε κτ ε λ ο ύ ντ α ι κατά κανόνα προσαρμοστικές δ ιαδ ι κα σίες , που κάνουν δυνατή τπ διαμόρφωσπ τπς ζωής στο ε πάγγε λ μ α , στον έρωτα κλπ.

Αυξπμένα αισθήματα κατωτερότπ­τας συναντούμε σε παιδιά που είχαν μια δυσμενή εκκίνπσπ στπν πορεία τπς ζωής τους. Σωματικά παραμορ­φωμένα, άρρωστα, καλομαθπμένα, ή με σκλπρότπτα εκπαιδευμένα παιδιά κινδυνεύουν ιδιαίτερα να πέσουν σε μια διαρκή κατάστασπ φοβίας, που μπορούμε να τπ χαρακτπρίσουμε και σα «σύ μ π λ εγμα κατωτε ρότπτα ς » . Επίσπς και το παιδί, που από οποια­δή ποτε α ιτία π α ραγκωνίζετα ι γ ια χάρπ των αδερΦών του, αισθάνεται κατώτερο. Η φτώχεια, ο κακός γάμος των γονέων, οι θρπσκευτικές, εθνι ­κές ή φυλετικές διακρίσεις μπορούν να αυξήσουν τα αισθήματα κατωτε-

- 28-

mad

e by

Abs

ens

Page 29: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ρότπτας και να παρεμποδίσουν τπ φυσικπ χαρά του πα ιδιού για ανά ­πτυξπ. Το φοβισμένο παιδί πέφτει σε αδιέξοδο, α π οφεύγει τους συναν­θρώπους του και αναπτύσσει γνωρί­σματα του χαρακτπρα, που δυσκο­λεύουν τπν προσαρμογπ στπν κοι­νωνικπ ζωΠ.

Μια τυπικπ κατάστασπ κατωτερό­τπτας είναι αυτπ του κοριτσιού, που μεγαλώνει μέσα στον αντρικό κόσμο μας. Αρκεί να φανταστεί κανείς ποιες εντυπώσεις αποκομίζε ι ένα κορίτσι κατά τπ διάρκεια τπς ανάπτυξπς του. Γρπγορα διαπ ιστώνει ότι ο πατέρας έχε ι μ ε γα λ ύτ ε ρ π ε π ι ρ ρ ο π α π ' τ π μπτέρα, ενώ καλύπτει (ουσιαστικά) τπν οικονομικπ συντπρπσπ τπς οικο­γένειας και αναλαβαίνει τπν πγεσία σε πολλές σΠΟύδαίες υποθέσεις. Τα αγόρια έχουν n απαιτούν τουλάχι ­στον π ε ρ ι σσότερο γόπτρο α π ' τα κορίτσια . Σ ' ολόκλπρο τον κόσμο των ενπλικων οι σπουδαίες θέσεις ε ίνα ι πιασμένες από άντρες. Ε κτός α π ' α υτ ά ο π ο λ ιτ ι σ μ ό ς μ α ς ε ίν α ι γεμάτος α π ' τπν υπερεκτίμπσπ τπς αντρικπς αρχπς, ενώ n περιφρόνπσπ προς τις γυναίκες είναι ένα συνπθέ­στατο φαινόμενο. Σχεδόν κάθε κορί­τσι στον πατριαρχικό πΟλιτισμό μας πρέπει να αποχτπσει το αίσθπμα ότι ανπκει σ ' ένα «δευτερεύον» λαϊκό στρώμα, του οποίου οι δυνατότπτες κ α ι ο ι π ρ ο ο πτ ι κ έ ς υ π όκε ι ντ α ι σε περισσότερο n λιγότερο μεγάλους περιορισμούς.

A n ' α υτά προέρχετα ι ένα ε ιδ ικό «γυναικείο αίσθπμα κατωτερότπτας», που μπορεί να έχει μοιραίες επιδρά­σεις στπν ψ υχπ πολλών γυναικών. Οπου n γυναίκα αισθάνεται ασυνεί­δπτα α δ ύνατπ κ α ι α β ο π θ π τ π , θ α

ΨVXOΛOΓIA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

αναπτύξει αντίστοιχες ιδιότπτες του χαρα κτπ ρ α , π ο υ δυσκολεύουν τπ συμβίωσπ μ ' αυτΠ. Υπερευαισθπσία, φοβία, αψιθυμικές αντιδράσεις, τάσπ για φιλονικία, ζπλοτυπία , απροσάρ­μ οστπ σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά , α κό μ π κ α ι σωματικά συμπτώματα αρρώστιας κ λ π . μ π ο ρ ο ύ ν να α π οδ ο θ ο ύ ν σε ασυνείδπτα αισθπματα κατωτερότπ­τας. Κατά τον Αντλερ κάθε άνθρω­πος δρα α πέναντι στις γενι κές και ειδικές δυσκολίες τπς ζωπς σύμφω­να με τπν α υτοπεποίθπσπ και τπν ι κανότπτα για ανθρώπινες σχέσεις, που έχει αποχτπσει μέχρι αυτπ τπ στιγμπ : αποτυχίες στπν ψυχικπ ανά­πτυξπ είναι τελικά διαταραχές στο βίωμα τπς προσωπικπς αξίας και στις συνανθρώπινες σχέσεις , ό π ο υ σε ψ υ χ ι κ ά δ ι α τ α ρ α γ μ έ ν ε ς γ υ ν α ίκες κοντά στα βιώματα τπς παιδικπς πλι­κίας καθαυτά πρέπει να λογαριάσει κανείς κα ι τπν ειδικπ γυναικεία κατά­στασπ κατωτερότπτας.

• • Εξέγερση ενάvτια

στο γυναικείο ρόλΟ

Το κορίτσι που σαν παιδί έχει ζπσει το γεγονός τπς θ π λ υ κότπτάς του σαν κάτι δυσάρεστο, θα έχει αργότε­ρ α μ ε ρ ι κέ ς φ ο ρ έ ς δ υ σ κο λ ία ν α παραδεχτεί τ ο γυναικείο ρόλο του. Υπάρχουν κρυΦές και ανοιχτές εξε­γέρσεις ενάντια στπν τύχπ να είνα ι γυναίκα : n διαρκώς κουρασμένπ, n λουσομανπς και φιλόνικπ, n φιλάρ­γυρπ, n μ ικροπρεππς και ζπλότυππ, n ανίκανπ για αγάππ γυναίκα κρύβει στο βάθος τπς ψυχπς τπς τις πλπγές, που τπς προξενπθπκαν στπν παιδικπ

-29-

mad

e by

Abs

ens

Page 30: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΙΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ ΕIΑ

τπς πλικία. Μερικές γυναικείες ζωές ναυαγούν α π ' το γεγονός ότι στον πολιτισμό μας σχετικά πολλές γυναί­κες δεν μπορούν να συμβιβαστούν με το ότι απ' τπν κοινωνία και τους συνανθρώπους δε δέχονται εκείνπ τπν ε κτίμ π σ π , που πα ραχωρ ε ίτ α ι δίχως άλλο στους άντρες.

Ο Αντλερ επισήμανε τπ λεγόμενπ «αντρική διαμαρτυρία», που τπ συνα­ντούμε κυρίως σε ψυχικά μπ ισορρο­ππμένες γυναίκες. Αυτές οι γυναίκες υ π ό φ ε ρ α ν σ α ν π α ι δ ι ά κάτω α π ό βαριές αδικίες και παραγκωνισμούς και επιδιώκουν τώρα με τπ συμπερι­φορά τους μ ι α ε ιδ ική θέσπ, σα να φοβούνται να μ π ν πέσουν σε μ ι α κατάστασπ εξάρτπσπς και μειονεκτι­κότπτας. Μ ε ρ ι κέ ς φορές π στάσπ τέτοιων υπερευαίσθπτων γυναικών φαντάζει σα να βρίσκεται κάτω α π ' τ ο μοτίβ ο : «Θέ λ ω κ ι εγώ ν α ε ίμ α ι άντρας!». Αυτό μπορεί να εκφραστεί φανερά με επιθετικότπτα, αυταρχική συμπεριφορά, τάσπ για κριτική και υ π ο β ι β α σ μ ό ά λ λ ων , π ι θανόν του άντρα· πλάγια μπορεί να εκφραστεί σαν ερεθιστικότπτα , έλλε ιψπ επα-

Φής, μελαγχολία, αυξπμένπ απαίτπ­σπ για κύρος και αγάππ, ζπλοτυπία, φιλαργυρία και σεξουαλική ασυγκι­νπσία.

Σύμφωνα με τον Αντλερ φαίνεται πως τέτοιες γυναίκες αποκρούουν φανερά και μυστικά το γεγονός ότι γενν ή θ π καν γυνα ίκες κα ι ότι δεν μπορούν να αποχτήσουν τπν ανα­γνώρισπ και τπν ασΦάλεια που επι­θυμούν. Ασυνείδπτα αυτές οι γυναί­κες α νταγωνίζοντα ι τους άντρες, πιθανόν τον άντρα τους. Σε μετριο­παθή και υγιή κατάστασπ των αισθπ­μάτων αυτό διατπρείται σε παραδε­κτά ό ρ ι α . Ο π ο υ ό μ ως β α θ ύ τ ε ρ α α ι σθήματα ανασΦάλειας έχουν τις ρίζες τους στπν παιδ ική π λ ι κία , οι α π α ιτήσεις τπς «αντρικής δ ι α μ α ρ ­τυρίας» ε ίνα ι π ιο ά κα μ πτες κ α ι πιο ανένδοτες, και απ' αυτό μπορούν να προέλθουν περιπλοκές στπ ζωή και στπ ν α γά π π . Π ο λ λ έ ς «γυνα ι κείες αδυναμίες» είναι στάσεις διαμαρτυ­ρίας, που προέρχονται απ' το αίσθπ­μα τπς δυστυχίας και απειλούν να το σταθεροποιήσουν ισόβια.

-30-

mad

e by

Abs

ens

Page 31: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

τρεις «γυναικείες ιδιότητες))

Σε πολλές περιγραΦές τπς «γυναι­κείας ψ υχπς» συναντούμε ολοένα μερικά γνωρίσματα, που πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα ορίσουμε σαν «ΤUΠΙKά γυναικεία». Δεν πρόκειται για θετικές ιδιότπτες όπως συνπθίζεται, ο ά ντρας π ε ρ ιγρά φ ε ι τπ γυναίκα κατά κανόνα φορτωμένπ με ελαττώ­ματα . Ακόμπ κι όταν προσπαθεί να <<μ πν αδ ικπσει τπ γυναίκα», στους χαρακτπρισμούς του κρύβεται ένας ασυνείδπτος υποβιβασμός, που αντι­στοιχεί στπν αντρικπ προκατάλπψπ. Το ίδ ι ο σ υ μ β α ίνε ι κ α ι μ ε τα τρία κύρια χαρακτπριστικά γνωρίσματα τπς γυναίκας, που αναΦέρονται στις συζπτπσεις εδώ και χιλιετπρίδες: οι άντρες κατπγορούν τπ γυναίκα για nαθnrlκόrnrα, υnοraκrικόrnra κα ι ματαιοδοξία, και ανάλογα με τα επι­χειρπματα οι κατπγορίες αυτές τονί­ζονται ά λ λ οτε π ε ρ ι σσότερο κ α ι άλλοτε λ ιγότερο. Τι ε ίνα ι α υτές οι ιδιότπτες; Ε ίναι φυσικά προϊόντα , φυσι κοί ορισμοί n προέρχονται α π '

τπν εκπαίδευσπ και τις κοινωνικές συνθπκες; Εδώ μπορεί να επέμβει n έρευνα τπς ψυχολογίας του βάθους, γ ι α ν α λ ύ σ ε ι τα α ι ν ίγ μ α τ α τ π «θπλυκότπταζ» .

•• Η γυναικεία

παθητικότητα

Στπν πραγματ ικότπτα n ιστορία δείχνε ι ότι μέχρι τώρα οι γυναίκες πταν πιο παθπτικές απ ' τους άντρες. Οι άντρες έκαναν τους πολέμους και τα εξερευνπτικά ταξίδια, ρίχτπκαν σε περιπέτε ιες κα ι αγώνες οι άντρες έχτιζαν, ανακάλυπταν, έγραφαν ποι­πματα, φιλοσοφούσαν, πταν οι δπμι­ουργι κές και ενεργπτικές δυνάμεις στπ μέχρι τώρα ιστορ ικπ ζωπ τπς ανθρωπότπτας. Οι άντρες έχουν επί­σπς τπν πρωτοβουλία στπ σεξουαλι­κπ αναζπτπσπ (όχι πάντα) · κατευθύ­νουν τπν τύχπ τπς οικογένειάς τους,

- 3 1 -

mad

e by

Abs

ens

Page 32: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

είναι εκπρόσωποί τπς. Οι γυναίκες του παρελ θ όντος έ καναν μ ά λ λον μ ι α υ π ο μονετ ι κ ή , σ κ ε π τ ι κ ή ζ ω ή . Πάνω σ' έναν αρχαίο ρωμαϊκό τάΦο βρέθπκαν τα λακωνικά λόγια για τπ ζωή μιας κυρίας. "Καθόταν στο σπίτι και έγνεθε μαλλί» - για αμέτρπτες γυναίκες όλων των εποχών θα μπο­ρούσε κανείς να πει το ίδιο. Η γυναί­κα βγήκε απ ' τπν παθπτικότπτά τπς τα τελευταία εκατό χρόνια και τώρα α ρχίζει να κάνει ενεργπτι κ ή ζωή. Αλλά μήπως είναι ακόμπ, σε σύγκρι­σπ με τον άντρα, παθπτική; Μερικοί π α ρ ο μ ο ι ά ζ ο υ ν τον άντρα κα ι τ π γυναίκα με το ωάριο και το σπέρμα : το πρώτο περιμένει στπ μήτρα, ενώ το δε ύτερο κατε υθύνετα ι με δική του ώθπσπ α ποΦασιστlκά προς το ω ά ρ ι ο , γ ι α να το γονι μ ο π ο ι ή σ ε ι . Αλλά αυτή n αλλπγορία είναι υπερ­βολική. Απ' το ωάριο και το σπέρμα δεν μπορούσε να συμπεράνουμε για τ ο υ ς άντρες κ α ι τ ι ς γ υ ν α ίκ ε ς . ΔιαΦορετ l κά θ α ήταν α ινιγματικό, πως ε ίν α ι δ υ νατό να υ π ά ρχ ο υ ν παθπτικοί άντρες, που αντιμετωπί­ζουν τπ ζωή με δυσκαμΨία και βρα­δύτπτα. Μπορούμε να αναρωτπθού­μ ε , μ ή π ω ς n π α θ πτ ι κότπτα τ π ς γυναίκας είναι ένα τεχνπτό προϊόν τπς σπμερινής - ή τπς συνπθισμένπς σ' όλες τις γνωστές σ' εμάς εποχές -εκπαίδευσπς.

Η προσε κτι κότε ρπ παρατήρπσπ μας διδάσκει ότι ο ι εκπα ιδευτικές μας μέθοδοι αποθαρρύνουν το ανα­πτυσσόμενο κορίτσι σε κάθε ενεργπ­τική στάσπ του α πέναντι στπ ζωή . Στα αγόρια επιτρέπεται να γυρίζουν π έ ρ α - δ ώ θ ε , ν α α ν ε β α ίν ο υ ν σε δέντρα, να κάνουν αστεία και τρέ ­λες, τα κορίτσια όμως καταλαβαί-

νουν πολύ γρήγορα ότι ο ι μεγάλοι τα προτιμούν καλύτερα σαν ευγενι­κά, καλά, ήσυχα και "σοβαρά» παιδιά. Αν ένα κορίτσι αναπτύξει δραστπριό­τπτα, ξαΦνlάζεται σε λίγο από απο­σβολωτικές παρατπρήσεις ότι κάνει σαν "αγόρι ή μισό αγόρι». Επίσπς το πρότυπο τπς μπτέρας είναι σπάνια κατάλλπλο για να ευνοήσει μια ανά­πτυξπ προς τπν ενεργπτικότπτα. Οι ε π αγγε λ ματ ικές ε π ι θ υ μ ίε ς κα ι τα μ ε λ λοντ ι κά σχέδια του κοριτσιού ωθούνται με παραπειστική πίεσπ απ' τα έξω στο παθπτικό, καρτερικό, μπ Φιλόδοξο: σ' έναν κόσμο, όπου οι θέσεις δυνα μ ι κής δραστπριότπτας δίνονται στους άντρες, n γυναίκα τείνει αναγκαστικά στπν παθπτικότπ­τα. Ηδπ οι τελευταίες δεκαετίες μας έχουν δ ιδάξε ι ότι α υτό δεν ε ίνα ι ο π ω σδ ή π οτε έτσ ι : n σ ύ γχρονπ γυναίκα έχε ι ένα πολλαπλάσιο τπς ενεργπτικότπτας, που είχαν οι γυναί­κες περασμένων εποχών και θα μπο­ρέσει στο μέλλον όλο και πιο πολύ σε όλους τους τομείς τπς ζωής να συναγωνιστεί - καλύτερα: να συνερ­γαστεί - με τον άντρα.

-32-

• • Η uποτακτικότητα

Η γυναίκα στο παρελθόν υποτασ­σόταν στον άντρα χωρίς καμιά αντί­στασπ. Στπν πορεία των α ιώνων δε γνωρίζο υ μ ε σχε δόν κ α μ ι ά ά λ λ π σχέ σ π τ ω ν γ υ ν α ι κών π ρο ς τ ο υ ς άντρες τ ο υ ς ε κτός α π ' α υτ ή τ π ς σ κ λ α β ι ά ς . Ο άντρας " κατε ίχε » τ π γ υ ν α ίκα μ ε ό λ π τ π σ π μ α σία τ π ς λέξπς. Αυτή έπρεπε να υπακούει σ' όλες τις υποδείξεις του και πλπσίαζε

mad

e by

Abs

ens

Page 33: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

τον κύριο και εξουσιαστπ της με τον απαιτούμενο σεβασμό. Οταν διαβά­ζουμε περιγραΦές από προηγούμε­νες εποχές, αποκτούμε μια συντρι­πτι κ π ε ι κόνα γ ι α τη δ ο υ λ ε ία της γυναίκας μέχρι την αρχπ της σύγχρο­νης εποχΠς. Γιατί δεν εξεγείρονταν ο ι γ υ ν α ίκ ε ς ενάντ ι α σ ' α υτ π τ η ν κατάστ α σ η ; Σε π ο λ λ έ ς χ ώ ρ ε ς ο ι γυναίκες «πουλιόνταν» κυριΟλεκτικά στο σύζυγό τους. Από τη στιγμπ του γάμου και μετά έμεναν φυλακισμέ­νες στο σπίτι και δεν ε ίχαν κα μ ι ά σχέση μ ε τον έξω κόσμο. Ε κτεθε ι ­μένες σ ' ό λ ες τ ις ο ρ έ ξ ε ι ς κ α ι τ ις αυθαιρεσίες του άντρα, οι γυναίκες υπόφεραν τη σκλαβιά εηί χιλιετηρί­δες.

Και στη σημερινπ γυναίκα παρατη­ρούμε εδώ κι εκεί την υποταγπ στη γυναικεία μοίρα της, ακόμη κι όταν α υτ π ε ίν α ι α π α ράδε κτ η . Μ ε ρ ι κο ί άντρες προσπαθούν να διαμορΦώ­σουν τη συζυγικπ τους ζωπ με το πατριαρχικό πνεύμα και συμπεριΦέ­ροντ α ι μ έ σα στην ο ι κογένε ι α σα μικροί δικτάτορες. Συχνά συμψηφί­ζουν μ ' αυτό τις αδυνα μ ίες και τις ανεπάρκειες μιας κατά τ' άλλα καθη­μερινπς ζωΠς. Δεν αναγνωρίζουμε στη στάση π ο λ λ ών γυνα ι κών μ ι α τάση τους για υποταγπ; Δεν αποκα­λύπτεται εδώ ένα βασικό γνώρισμα του γυνα ικείου φ ύ λ ο υ , όπως έχε ι υποτεθεί Μη συχνά;

Η σύγχρονη ψ υχολογία α ποδίδει την υ π οτα κτι κότητα της γυνα ίκας αποκλειστικά στην εκπαίδευσπ της στα παιδικά και νεανικά χρόνια. Και ε δ ώ ο ι κ α τ α στ ά σ ε ι ς έ χ ο υ ν κατά κάποιον τρόπο Μη βελτιωθεί. Οπου η μΟιΡολατρικπ και παθητικπ στάση των γυναι κών συνεχίζετα ι ακό μ η ,

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

μπορεί ν' αποδοθεί στις εντυπώσεις α π ' τα π ρώτα χ ρ ό ν ι α τ η ς ζ ω π ς , καθώς και στην κοινωνικπ θέση της γυναίκας, που ορίζεται ακόμη απ' τη μη ισοτιμία ανάμεσα στον άντρα και τη γυνα ίκ α . οπως ό λ ε ς οι λαϊκές ομάδες, που θεωρούνται σαν κατώ-

,

τερες απ' άλλες, έτσι και oι γυνα�ες δεν μ π ορούν ν ' αναπτύξουν ένα π λ π ρε ς α ίσ θ η μ α της π ροσωπ ι κπ ς τους αξίας γι' αυτό στο ασυνείδητο α ίσθη μ ά τους γ ια τη ζωπ υ πάρχε ι ένας παράγοντας της αβεβαιότητας, π ο υ τ ις ε μ ποδίζει να τα βγάλουν πέρα μόνες τους. Αλλά και η γυναί­κα του παρελθόντος δεν πταν τόσο υποτακτικπ , όπως νομίζουμε: όπως κάθε ανθρώπινο ον, π θ ε λ ε κ α ι η γ υ ν α ίκα να ζει σε ε λ ε υ θ ε ρ ία κ α ι α υτοδιάθεση' όταν α υτό δεν μπο­ρούσε να το επιτύχει με ίσιο τρόπο, πραγματοποιούσε τις απαιτπσεις της με κρυφούς κα ι πλάγιους τρόπους, π ρά γ μ α π ο υ ο δ η γο ύ σε σ υ χνά σ ' έναν λ ε πτό αγώνα ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα, που δηλητη­ρίαζε όλες τις ερωτικές και σεξουα­λικές σχέσεις.

• • Η ματαιοδοξία

Οι μισογύνηδες όλων των εποχών τονίζουν σαν ουσιαστικό γνώρισμα της γυναικείας ψ υχπς τη ματαιοδο­ξία . Η γυναίκα είναι δr'iθεν λουσομα­νπς, κοκέτα, εγωίστρια, ναρκισσευό­μενη , ματαιόδοξη: ο ανώτερος σκο­πός της ζωπς της ε ίναι να αρέσει στους άλλους ανθρώπους. Σε κριτι­κές και χιουμοριστικές εκφράσεις για τη γυναίκα σχολ ιάζεται ο λοένα η

-33-

mad

e by

Abs

ens

Page 34: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ Ε IΑ

αγά π η της γ ι α τα στο λ ίδια κα ι τα ωραία φορέματα. πολλές κωμωδίες αντλούν το αστείο περιεχόμενό τους α π ' τη χλευαστική περιγραΦή της γυναικείας τάσης και προσπαθούν με συχνά αφελή μέσα να προκαλέσουν εντύπωση και θαυμασμό. Η γυναίκα μ π ροστά στον καθρέτη ε ίν α ι ένα πολύ χρησιμοποιημένο σύμβολο γι ' α υτόν τον α υτοκαθρεφτισμό, που θεωρείται σαν «τυπικά γυναικείος».

Αλλά ε ίνα ι πραγματικά μ όνο ο ι γ υ ν α ίκ ε ς μ ατ α ι ό δ ο ξε ς; Γ ι α τ ο υ ς άντρες θα μπορούσε κανείς να ανα­φ έ ρ ε ι τ ο υ λ άχ ι στον ά λ λ ε ς τόσες ματα ιόδοξες θ έ σ ε ι ς κ α ι στά σε ι ς . Είναι βέβαια αλήθεια ότι η γυναικεία μόδα είναι πιο δαπανηρή και διαφο­ροποιημένη: αλλά αυτή η μόδα σχε­δ ι ά ζε τ α ι κ α ι δ η μ ι ο υ ρ γ ε ίτ α ι α π ό άντρες. Το ότι η γυναίκα «προσΦέ­ρετα ι » στον άντρα με φορέματα , στολίδια και περιποίηση του σ.ώμα­τος, έγκειται στους αντρικούς μας κανόνες συμπεριφοράς, που επιτρέ­πουν μια ανοιχτή πρωτοβουλία στον έρωτα μόνο στον άντρα. Πως θέλει η γυναίκα να κερδίσει τη συμπάθεια και την προσοχή του άντρα, όταν δεν της επιτρέπεται να μιλάει και να κατακτά; Η τάση της να αρέσει - που εξάλλου είναι ένα γενικό ανθρώπινο γνώρισμα - της επιβάλλεται κυριο-

λεκτικά απ' το περιβάλλον. Αν η γυναίκα στο παρελθόν ήταν

στη ζωή λ ιγότερ ο αντι κ ε ι μεν ι κή , σοβαρή και απλή, αυτός ήταν α κρι­βώς ο ρόλος που της δινόταν α π ' τους άντρες. Οφειλε ν α ε ίναι ένα ωραίο παιχνίδι για τον άντρα, και γι' α υτό το κορίτσι το μάθα ιναν α π ό μικρό να στολίζεται και να καλλωπί­ζετ α ι , γ ι α να α ρ έ σ ε ι στον « μ ε λ λ οντικό ε ξο υ σ ι α στ ή » τ ο υ . Η ματα ι ο δ ο ξ ία ε ίν α ι ι δ ι ότητα ενός βαθιά αβέβαιου ανθρώπου, ο οποίος βλέπει πως πιστοποιείται μονο όταν κάνει εντύωση στους άλλους. Επει­δή η γυναίκα δεν είχε καμιά καθαυτή π ροσω π ι κή α ξία , α λ λ ά η αξία της μετριόταν μ ε το βαθμό που α υτή άρεσε στον άντρα, έπρεπε να ανα­πτύξει τη συμπεριφορά, που οι μ ισο­γύνηδες περιγέλασαν σα ματα ιοδο­ξία και επιφανειακότητα.

Είναι λοιπόν σΦάλμα να αποδίδει κ α ν ε ίς στ ις γ υ ν α ίκ ε ς «τ υ π ι κέ ς γυναικείες» ιδιότητες, που περιέχουν μια κρυΦή υποτίμηση. Ο άντρας και η γυναίκα έχουν τις ιδιότητες που τους επιβάλλει το περιβάλλον: τα ελαττώματα είναι έκφραση αποτυχη­μ έ ν η ς α ν ά π τ υ ξ η ς , γ ι α τ η ν ο π ο ία πραγματικά υπεύθυνες είναι η κοι­νωνία και η εκπαίδευση.

- 34-

mad

e by

Abs

ens

Page 35: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Γυναικεία ελαττώματα Ι

Εξαιτίας τπς θέσπς τπς στον αντρι­κό κόσμο π γυναίκα περιέρχεται σε μ ι α άσχ π μ π σχέσπ προς π ο λ λ ο ύς τ ο μ ε ίς τ π ς ζω π ς - το α π οτ έ λ ε σ μ α είναι π διαμόρφωσπ απροσάρμοστων τρόπων αντίδρασπς, οι οποίοι περι­γελούνται και χλευάζονται μετά απ' τον «αρσενικό αντίπαλο» . Από τπν πλευρά του άντρα λ ε ίπε ι συχνά π κ α τ α ν ό π σ π ό τ ι ο ι ι δ ι ότ π τ ε ς των γυναικών εξαρτώνται απ' τις δυνατό­τπτες, που τους παραχωρούνται απ' τπν εκπαίδευσπ και τπν κοινωνία : με τον ίδ ι ο τ ρ ό π ο , ό π ω ς φορτώνει κανείς λαούς , φυλές και έ θνπ με συμπτωματικές, παραδοσιακές ιδιορ­ρυθμίες, έτσι αποδίδει και στο γυναι­κείο φύλλο «απ' τπ Φύσπ» του όλες τ ι ς π ι θ α ν έ ς κ α κ έ ς σ υ ν Π θ ε ι ε ς . Η παραμορφωμένπ α π ' τους άντρες γυναικεία στάσπ απέναντι στπ ζωπ α ντα ποκρίνεται μερικές φορές σ ' αυτές τις γενικεύσεις ο πατριαρχικά σκεπτόμενος ά ντρα ς β λ έ π ε ι τότε στπ γυναίκα ελαττώματα , τα οποία

αυτός νομίζει (λανθασμένα) πως δεν τα έχεΙ . Είναι κοπιαστικό να απαριθ­μπσουμε τις αδ ι κίε ς που γίνονται στπν εκτίμπσπ των δύο Φύλων μετα­ξύ τους ( κ υ ρ ίως α π ' τπν αντρι κπ πλευρά ) · αλλά αν θέλουμε να δια­λύσουμε τις ΠΡOKατα λ rlψεις για τπ γυναικεία ψυχολογία, δεν μπορούμε να αποΦύγουμε αυτό το καθΠκον.

• • παραλογισμός και

ισχυρογνωμοσύνη

Ανέκαθεν οι γυναίκες κατπγορού­νται ότι δεν μπορούν να σκέπτονται λογικά. Ο τρόπος τπς σκέψπς τους είναι δrlθεν ανώμαλος, μπ αντικειμε­ν ικός , α φ ε λ Π ς , συνα ι σ θ π μ ατ ι κός, «υποκειμενικός», ακόμπ και παιδικός. Κάθε αντρικπ συντροφιά θα μπορού­σε να διπγπθεί αμέτρπτα παραδείγ­ματα για τπν ανικανότπτα τπς γυναί­κας να σκέπτεταΙ. Οι γυναίκες θεω-

-35-

mad

e by

Abs

ens

Page 36: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΙΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

ρούνται γενικά ανίκανες για τπν οξυ­δερκn και κριτικn σύλλnψn διανοnτι­κών π ρ ο β λ π μ ά τ ω ν . Σκέ πτοντ α ι δ n θ ε ν ε π ιφανε ι α κ ά , ,ψ π λογικά» . Ακόμπ και ανέ κδοτα υπάρχουν γ ι ' αuτn τπν κατάστασπ. Λέγεται πως ένας διάσπμος συγγραΦέας ισχυρί­στ π κ ε μ π ροστά σε μ ι α κ υ ρ ία ότι καμιά γυναίκα μέχρι τώρα δεν έχε ι γράψει γράμμα χωρίς υστερόγραφο. Η κυρία α πάντπσε οργισμένπ : "Το ε πόμενο γρά μμα μου θα σας δ ι α ­ψεύσει!». Τπν άλλπ μέρα ο συγγρα­Φέας έλαβε α π ' α υτn ένα γράμμα, όπου κάτω α π ' τπν υπογραφn nταν γραμ μένο: "γ. Γ . Π ο ι ο ς έχε ι τώρα δίκιο, εσείς n εγώ;».

Τι σπμαίνει παραλογισμός και ποιες ππγές έχει αυτός στπν ψυχικn ανά ­πτυξπ ενός ανθρώπου; Σα AOYIKn εννο ο ύ μ ε τπν ε π ι στ n μ n για τους νόμους τπς σκέψπς μας κα ι τπς γνώ­σπς. Στπ σ υ ν π θ ι σ μ έ ν π γ λ ώ σσα " λ ογικά» σ π μ α ίνει μ ια μορφπ τπς σκέψ π ς Π τπς πράξπς, που "αντα­ποκρίνεται στπν πραγματικότπτα» . Η

σκέ Ψ π μ α ς αναφέρετα ι πάντα σε "καταστάσεις πραγμάτων», δnλαδn σε γεγονότα που πρέπει να συλλπ­Φθούν, να εξπγπθούν, να υπερνικπ­θούν εσωτερικά. Η σκέΨπ δε διαμορ­φώνεται στον κενό χώρο· αυτn είναι βέβαια μ ια εσωψυχικn δ ιαδικασία , α λλά τα αποτελέσματά τπς πρέ πει να χωρούν στον πραγματικό κόσμο: το κριτπρ ιο κάθε δ ιαδικασίας τπς σκέψπς είναι n επαλr1θευσn τπς απ' τις πραγματικές συνθπκες σε φοιτπ­τικούς κύκλους πταν πρώτα αγαππτό ένα τραγούδι, που φαίνεται κάπως αφελές: "Η Κωνστάντς βρίσκεται στπ Μπόντενζέε · όποιος δεν το πιστεύει, ας πάει να το δει!». Αυτός ο στίχος

εξπγεί πολύ παραστατικά, τι είναι μια AOYIKn διαδικασία τπς σκέψπς: πρέ­πει να οδπγεί σε ελεγχόμενα αποτε­λέσματα . Εδώ φαίνεται ε π ίσπς n συχέτισπ ανά μεσα orn σκέψn και

ornv πράξn. Μόνο ο άνθρωπος που πράττει και είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του, αισθάνεται υποχρεωμέ­νος να προσαρμόζει τις σκέψεις του στπν πραγματι κότπτα . οποιος α π ό εσωτερικές n εξωτερικές αιτίες δε φτάνει στπν πράξπ, μπορεί να χαθεί σε όνε ι ρ α , ε π ι θ υ μ ίε ς , ε λ π ίδ ε ς, φαντασίες και δεν πρέπει να περιμέ­νει τπν αντίφασπ τπς πραγματικότπ­τας. Απ' α υτό κατά τπ γνώ μ π μας μπορεί να νοπθεί γιατί n γυναίκα του π α ρε λ θόντος έτε ινε π ρ α γ μ α τ ι κά προς τον "παρα λογισμό»· εξα ιτίας τπς ανατροφnς τπς, τπς ζωnς τπς στο "σπίτι και στπν κουζίνα» nταν τόσο απομακρυσμένπ απ' τπν πορεία των πραγμάτων, ώστε α π λ ώς δεν μπορούσε ν' αναπτύξει μια καθαρπ σκέΨπ. Η εκπαίδευσπ τπς περιείχε επίσπς τόσες ελλείψεις σε πλπροφο­ρίες, ώστε n γυναίκα δεν έ βρισκε κανένα " υ λ ι κό» για α ντ ι κε ι μεν ικπ σκέΨπ. Η καθαρότπτα και n ακρίβεια των σκέψεων προέρχεται μόνο από μ α κ ρ οχρόν ι ο κ α ι υ π ο μ ον ε τ ι κ ό γύμνασμα και είναι ταυτόχρονα γνώ­ρισμα τπς ανθρώπινπς ωριμότπτας: ενώ όλες οι συνθπκες μέσα στπν πατριαρχία παρεμπόδιζαν τπν ωρί­μανσπ τπς γυναικείας προσωπικότπ­τας, τροχοπεδούσαν επίσπς και τπν πνε υ μ ατ ικπ ανάπτυξπ - n γεν ι κ n αμορφωσιά τπς γυναίκας στις περα­σμένες ε ποχές εκφραζόταν και με τπν έλλειψπ τπς σε λογικΠ.

-36-

Το ίδιο συμβαίνει και με τπν ισχυ­ρογνωμοσύνπ των γυναικών. Η ισχυ-

mad

e by

Abs

ens

Page 37: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ρογνωμοσύνn είναι OUYYEvnc; με το πείσμα κα ι ε ίνα ι κι αυτn μια στάσn αδυναμίας, που παρουσιάζεται σαν ισχύς. Ο ισχυρογνώμων «δεν παίρνει» από καλά επιχειρnματα, μένει ασυ ­γκίνnτος όταν του παραθέτει κανείς λογικές σκέψεις: αυτόν τον ενδιαΦέ­ρει να έχει μόνο δίκαιο, όχι n aAn­θεια. Oon λ ιγότερn αυτοπεποίθnσn έχει ένας άνθρωπος, τόσο περισσό­τερο αισθάνεται τnν ανάγκn να επι­β ά λ ε ι παντού τn γνώ μ n του' δεν μπορεί να «χά σει» , δεν μπ ορε ί να έχει άδικο. Οι γυναίκες του παρελθό­ντος ανταπόδιδαν στους άντρες τα κακά που τους ε ίχαν προξενnσει α υτ ο ί μ ε το να α ρνο ύντα ι στον άντρα συχνά με πα ιδικn ισχυρογνω­μοσύνn τnν αναγνώρισn, τnν οποία α π α ιτούσε τα λογικά του ε π ιχε ι ­ρnματα' όποιος δεν μπορεί να πείσει έναν ισχυρογνώμονα, υΦίσταται μια nna, n οποία τον nAnnEI οδυνnρά και n οποία - α π ' τnν πλευρά του ισχυρογνώμονα - πρέπει να τον πλrl­ξει οδυνnρά.

•• Ανακρίβεια,

σχΟλαστικότητα,

καμιά οργάνωση

Σε π ρο nγ ο ύ μ ενες ε π οχές nταν συνnθισμένο να κατnγορουνται ο ι γυναίκες και για τnν ανι κανότnτά τους να τnρούν τις συμΦωνίες. Σε κάθε συνάντnσn έπρεπε κανείς σαν ερωμένος να είναι προετοιμασμένος να περ ι μένε ι ένα τέταρτο n μ ι σn ώ ρ α . Με μ ε γά λ n β ε β α ι ότ nτα «n κυρία» δε θα έκανε τnν ε μ Φάνισn τnς τnν κανονισμένn ώρα . Και για

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

τ n ν κ α τ ά στα σ n α υτ n υ π ά ρ χ ο υ ν αστεία, σάτιρες, κωμωδίες κλπ . , που παρουσιάζουν τις γυναίκες σαν ανα­κριβείς, αμελείς και αναξιόπιστες.

Καταλαβαίνουμε αυτό το χαρακτn­ρ ι στ ι κό γνώ ρ ι σ μ α π ο λ ύ κ α λ ά, αν σκεΦτούμε τα παιδιά, που έχουν κι α υτά τα ίδ ι α ε λ αττώ μ ατα , μ ε τα οποία σαστίζουν και απογοnτεύουν το περ ιβάλ λον τους. Η σύγχρονn ψυχολογία εκπροσωπεί τn eton ότι κάθε ανθρώπινn συμ περιΦορά επ ι ­διώκει ένα στόχο, που κατά κάποιον τρόπο έχει πάντα νόnμα και σκοπό, αν και αυτό δεν μπορεί ν' αναγνωρι­στεί με τnν π ρώτn ματ ιά. Τέτο ι α κίνnτρα τnς πράξnς είναι συχνά ασυ­νείδnτα : αυτός που τα έχει δεν ξέρει γιατί κάνει έτσι, τι θέλει στnν πραγ­ματι κότnτα μ' αυτά, όταν συμπερι­Φέρεται έτσι , ώστε να έχει δυσκο­λίες με το περιβάλλον. Τι θέλει π.χ. ένα παιδί με τnν ανακρίβεια και τnν αναξιοπιστία του; Ο οργισμένος Evn­λικος δεν κάνει πολλές σκέψεις γι' αυτό - βλέπει μόνο τον ένοχο και θυμώνει μ ' αυτόν. Στnν πραγματικό­τnτα στn eton του θυμού θα 'πρεπε να μπαίνε ι έκπλnξn και σκέψn' αυτές οδnγούν στο ό,ΤΙ το κρυΦό κίνnτρο τέτοιων κοινωνικών δυσπροσαρμο­γών μπορεί να βρίσκεται ανάλογα με τ ις π ε ρ ι πτώσε ι ς στο ό ,Τ Ι άτο λ μ ο ι άνθρωποι α ισθάνονται ένα αίσθnμα ισχύος όταν ανατρέπουν n anoyon­τεύουν τις προσδοκίες των άλλων. Το π α ι δ ί, π ο υ δεν υ π α κο ύ ε ι στις φωνές τnς μ nτέρας του, ξέρει ότι π ρ έ π ε ι να π ά ε ι στn μ nτέρα τ ο υ ' επειδrl όμως βρίσκεται σε μια eton μάχnς, δε θέλει να προσΦέρει στον ά λ λ ο τnν ικανοποίnσn τnς «απρό­σκοπτnς» επιτυχίας. Ανακρίβεια, ανα -

-37-

mad

e by

Abs

ens

Page 38: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

βoλrl , σπατάλ π χρόνου κλπ . ε ίναι όπλα στπ διεξαγωγή διαταραγμένων ανθρώπινων σχέσεων' n γυναίκα στο παρελθόν είχε αρκετό λόγο να είναι δυσαρεστπμένπ με τπ θέσπ τπς στπν κοινωνία κ α ι να τρέφε ι α πέναντι στον άντρα μνπσι κα κία , τπν οποία ε ξέφραζε μ ε τον ένα ή τον ά λ λ ο τρόπο' εκτός απ' αυτό ήταν γεμάτπ μ ' ένα βαθύ αίσθπμα τπς αδυναμίας που τπ σύγχυζε μ προστά σε κάθε καθήκον τπς ζωής - έστω κι αν αυτό ήταν n τήρπσπ του οριστικού χρόνου μ ι α ς σ υ μφωνία ς , ν α ντυ θ ε ί, ν α «ετο ιμαστεί» για μ ια έξοδο από το σ π ίτ ι - και τπν έ κανε ανίκανπ να ανταποκριθεί σε οποιαδήποτε οργα­νωτική δραστπριότπτα.

Το ίδιο ισχύει και για τπν οργάνω­σπ του εντε λώς δικού τπς τομέα, τον οποίο ο άντρας τπς παραχώρπσε γεννα ιόδωρα , του νο ι κοκυριού . Κι

εδώ οι άντρες έχουν να παρατπρή­σουν πόσπ λίγπ οργανωτικότπτα και ε π ι σκ ό π π σ π έ χ ε ι n γ υ ν α ίκα . Σε σύγκρισπ με τις αντρικές οργανωτι­κές ι κανότπτες στπν τεχν ι κ ή , στπ βιομπχανία και στπν οιιφνομία ωχριά n ικανότπτα τπς γυναίκας να χρπσι­μοποιεί ορθολογικά τα υπάρχοντα μέσα για τους αναγκαίους σκοπούς. Οι γυναίκες σπαταλούν πολύ χρόνο και έχουν λίγπ απόδοσπ, ενώ λίγος χρόνος και μεγά λ π απόδοσπ είναι προνόμιο των αντρών. Αυτή n προ­κατάλπψπ έχει σήμερα εξασθενήσει σε μεγάλο βαθμό - μόνο οι πιο αμε­τάπειστοι άντρες θα προσπαθήσουν να τπ διατπρήσουν ακόμπ. Γιατί στο παρελθόν μπόρεσε να εμφανιστεί, προέρχεται δίχως άλλο α π ' τπν τότε γυνα ι κε ία ε κ π α ίδε υσπ , τα τρωτά σπμεία τπς οποίας τα αναΦέραμε ι'iδπ.

-38-

mad

e by

Abs

ens

Page 39: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Γυναικεία ελαττώματα ΙΙ

Μ ι α ακόμπ κριτικπ, που συνπθως π λ πττει τ ι ς γυναίκε ς , α φορά τπν « α γ ο ρ α στ ι κπ μανία » τους . Κ α κ έ ς αντρικές γλώσσες τ ι ς κατπγορούν ότι πάνω απ ' όλα αγαπούν να αγο­ράζουν και να ξοδεύουν χρΠματα. Σ' αυτές απευθύνεται επίσπς ένα μεγά­λο μέρος τπς διαφπμισπς, n οποία υ π οδα υ λ ίζ ε ι με ε π ι δε ξ ι ότπτα τπ γυναικεία αγοραστικπ μανία . Η αγο­ραστικπ ετοιμότπτα είναι πάντως ένα γενικό ανθρώπινο φαινόμενο - ολό­κλπρπ n «κατανα λωτ ι κπ κο ινωνία» μας ζει απ' το γεγονός ότι ο ι άνθρω­ποι αφπνονται να τους δπμιουργού­νται πολλές ανάγκες, οι οποίες, αν και είναι τεχvπτές, γίνονται αισθπτές σαν α π α ρ α ίτπτες . Δεν υ π ά ρχουν ακριβείς έρευνες για το ποιος πέφτει π ε ρ ι σσότερο θ ύ μα στο « δ α ίμονα διαφπμισπ», ο άντρας Π n γυναίκα . Π ιθανόν κα ι ο ι δύο το ίδ ι ο . Οπου α υτπ ε π ι θυμεί ένα Φόρεμα Π ένα γούνινο παλτό, αυτός ενθουσιάζεται για ένα αυτοκίνπτο. Δεν είναι ευγενι-

κό να π α ίρνο υ με υ π ο κε ι μεν ι κπ στάσπ α π έναντι στπν τ ά σ π τ π ς γυναίκας να ξοδεύει και να τπν κατπ­γορούμε ότι αγοράζει μόνο και μόνο για χάρπ τπς αγοράς.

Οπου παρουσιάζονται περιπτώσεις αυτού του ε ίδους, ας αναθυμπθε ί κανε ίς ότι n ε υ καιρία για να ξοδέ­ψουμε χρπματα κολακεύει το ασυ­νείδπτο α ίσθ πμα τ π ς ισχύος μα ς . οποιος αγοράζει κάτι , αναλαβαίνει κατά κ ά π ο ι ο ν τ ρ ό π ο έ ν α « ρ ό λ ο κυρίου». Μπαίνει σ ' ένα κατάστπμα, όπου το προσωπικό είναι εκπαιδευ­μένο να τον υ π οδέχεται σαν τπν «Αυτού Μεγαλε ιότπτα ο πελάτπς» . Μ πορεί να «διαλέγει ελεύθερα ό ,ΤΙ θέλε ι » : ποιος δεν έχει ονειρευτεί σαν παιδί να μπορεί να ι κανοποιεί α πε ριόριστα τ ις επ ιθυμίες του τπς «κατοχΠς;» . Η αγορά - όταν υ πάρ­χουν αρκετά χρπματα διαθέσιμα -πιστοποιεί το κύρος μας και συνδέε­ται με παιδικές επιθυμίες, που συνε­χίζουν να ζουν στον ενπλικο τόσο

-39-

mad

e by

Abs

ens

Page 40: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

πιο έντονα, όσο πιο λιγότερπ δυνα­τότπτα ε ίχε α υτός να φτά σ ε ι σε συναισθπματικπ ωριμότπτα. Αν αυτό ευσταθεί σε μερικές περιπτώσεις για γυναίκες (και για άντρες) , τότε δεν π ρ έ π ε ι να θ α υ μ ά ζ ο υ μ ε α ν α υτοί υ π ο κ ύ πτ ο υ ν στο " μ ε θ ύ σ ι τ π ς σπατάλπς» : άνθρωποι μ ε αδύνατο χαρακτπρα δεν μπορούν να κρατπ­σουν τα χρπματα, ευχάριστα αισθά­νονται μόνο όταν τα έχουν ξοδέψει. Το φαινόμενο αυτό μπορούμε να το παρατπρπσουμε και στους μεθύστα­κες (αυτπ τπ φορά ε ιδ ικά ) , π ο υ α ι σ θ ά νονται το μ ι σθό στ π ν τσέππ σαν ώθπσπ για "να ζπσουν μια φορά σωστά»: απ' το μισθό αυτό δε μένει τότε κατά κανόνα πολύ υπό­λοιπο. Το ανέκδοτο και εν μέρει n πραγματικπ παρατπρπσπ έχει περι­γράψει τον "αγοραστικό χαρακτπρα» σε άντρες και γυναίκες ποικιλοτρό­πως. Οι άντρες διαλέγουν ένα πράγ­μ α χω ρ ίς π ε ρ ιστροΦές- σε λ ίγα λε πτά n αγορά έχε ι τελειώσει . Οι γυναίκες χρειάζονται πολύ περισσό­τερο χρόνο. Δοκι μάζουν, σκέπτο­ντα ι , απορρίπτουν, ξαναδοκιμάζουν κλπ. : πωλπτές και πωλΠτΡιες έχουν να διπγπθούν πολλά για τπν κατά­στασπ αυτΠ . Ισως είναι αλΠθεια ότι n γυναίκα έχει πραγματικά μεγαλύτε­ρπ δυσκολία να πάρει γρπγορα και σταθερά τπν απόφασπ· και εδώ παί­ζε ι ε π ίσπς ένα σπμαντ ικό ρόλο n εκπαίδευσπ σε "υποκειμενικότπτα» , n λιγότερπ θεμελίωσπ στον πραγμα­τ ι κό κόσμο. Ε π ε ι όι1 ο άντρας έχει ε κ π α ι δε υ τ ε ί π ε ρ ι σσότερο στπ "δράσπ» , πρέπει να είναι ι κανός να π α ίρνε ι γρπγορες α π οφάσε ι ς- σ ' αυτό γυμνάζεται από μικρό παιδί. Η γυναίκα ίσως εξαιτίας τπς κοινωνικπς

τπς θέσπς πρέπει να προσέχει στις αγορές τπς ( π .χ. στα ρούχα ) τπν πρωτοτυπία , τπν ο μ ορφιά και τπν εντυπωσιακότπτα. Για τις σπμερινές συνθπκες ταιριάζει ίσως το ανέκδοτο:

Σ ' ένα κατάστ π μ α κ α π έ λ ων γ ια γυναίκες και άντρες μ π α ίνει ένας άντρας που επ ιθυμεί να αγοράσε ι ένα καπέλο. "Πάρτε αυτό» , του λέει ο π ω λ πτπς , "πο λ λ ο ί άντρες στπν πόλπ φοράνε αυτό το καπέλο» . Σε μια κυρία λίγο αργότερα λέει ο ίδιος πωλ πτπς: "Πάρτε αυτό το κα πέλο, αξιότιμπ κυρία , καμιά γυναίκα στπν πόλπ δεν έχει αυτό το μοντέλο» .

•• Συντηρητισμός και

πολιτική αστάθεια

Η σπατά λ π των γ υ ν α ι κών ε ίν α ι ζπτπμα τπς αδυναμίας Π τπς δύνα­μπς του χαρακτπρα τους όπως και στους άντρες, n σχέσπ των οποίων προς το χρπμα μπορεί να παρουσιά­σει όλες τις πιθανές τάσεις. Κάπως πιο πολύ πλπττει n κατπγορία, που επιρρίπτει στις γυναίκες μια φανερπ τάσπ προς τον συντπρπτισμό. Ο ι γυναίκες έχουν πάντα τπν τάσπ να διατπρούν το "status quo» (υπάρχου­σα κατάστασπ) . Δεν ωθούνται προς τα μ προς, δε δπμ ιουργούν τίποτε νέο, δεν α π οτολμούν καμιά δ π μ ι ­ουργικπ πράξπ, π ο υ να μ α ς οδπγεί προς το απάτπτο και απρόβλεπτο. Τι ε ίνα ι α λι1θεια α π ' αυτό; Πρέπει να χαρακτπρίσουμε ολόκλπρο το γυναι­κείο φύλο σαν "κονφορμιστικό» ; Και είναι οι άντρες τόσο μεγάλοι νεωτε­ριστές, επαναστάτες, πρωταγωνιστές ενός καλύτερου μέλλοντος;

-40-

mad

e by

Abs

ens

Page 41: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

Ο «κονφορμιστής» είναι ένα ψυχο­λογικό πρόβλπμα. Η κοινωνία φρο­ντίζει από νωρίς να «γυμνάζει» κυριο­λ ε κτ ι κά κάθε αναπτυσσόμενο άν­θρωπο στους κανόνες και στα ιδανι­κά τπς. Με τεράστια χρπσιμοποίπσπ του εκπαιδευτικού εππρεασμού μπο­λιαζόμαστε α π ' τις πρώτες μέρες τπς ζωής μας με ορισμένους τρόπους συμπεριφοράς, παραστάσεις α ξιών και κατάλλπλα αισθήματα, κι έτσι , όταν αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε τπν πνευματική μας αυτονομία, βρί­σκουμε κιόλας διαμορφωμένο μέσα μας ολόκλπρο το σύνολο των τρό­πων τπς σκέ ψ πς και τπς αίσθπσής μας. Για αυτονομία μένει μόνο λίγος χώρος - α υτό π ο υ θ ε ω ρ ο ύ με σα «δική μας σκέΨπ» είναι συχνά μόνο το συνπθισμένο στερεότυπο, που έχουμε συνπθίσει να χρπσιμοποιού­με ανέκαθεν. Μόνο ένας ελάχιστος αριθμός ανθρώπων έχει τπ δύναμπ κα ι τ π ν ι κανότπτα α π ό ε υ μ εν ε ίς εκπαιδευτικές συνθήκες να ξεφεύγει α π ' τον κανονισμένο τρόπο αίσθπ­σπς και συμπεριφοράς και να ανοίγει νέους δρόμους. Αυτοί είναι οι δπμι­ο υ ρ γ ι κ ο ί α ν θ ρ ώ π ι ν ο ι τ ύ π ο ι , π ο υ εμφανίζονται παντού, μια απόδειξπ για το ότι n ανθρώπινπ Φύσπ διαθέ­τει ανθεκτι κότπτα και δπμιουργική δύναμπ, ώστε ακόμπ και n εξαιρετι­κά α κατά λ λ π λ π εκπα ιδευτική μας μέθοδος να μπ μπορεί να τπν παρα­λύσει εντελώς.

Οσο ι σχυ ρότε ρ ο κ α ι υ γ ι έ στερο είναι ένα άτομο, τόσο πιο πολύ είναι ικανό να αποφεύγει τον εξαναγκα­σμό τπς συλλογικής στερεοτυπίας. Αυτό είναι κοντά στον παράγοντα «προσωπικότπτα» πάντα ζήτπμα τπς ε κ π α ίδευσπς , τπς μόρφωσπς, τπς

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ενπμέρωσπς κλπ. Επειδή οι γυναίκες β ρ ίσκονταν μέχρι τώρα το σο στπ διαμόρφωσπ του χαρακτήρα τους όσο και στπ διαμόρφωσπ του πνεύ­ματός τους π ίσω α π ' τους άντρες, μπορεί να ευσταθεί ότι ήταν πιο κον­φορμιστικές α π ' αυτούς πράγμα που δεν έχει να σπμάνει πολλά ενόψει τπς αντρικής αδυναμίας του χαρα ­κτήρα, για τπν οποία n ιστορία προ­σ Φ έ ρ ε ι τόσα π α ρ α δε ίγ μ α τ α . Ο συντπρπτικός άνθρωπος είναι ένας κατά κ ύ ρ ι ο λόγο φ ο β ιτσ ι ά ρ π ς άνθρωπος φοβάται το κα ινούργιο, γιατί ήδπ στπν προσαρμογή του στο υπάρχον έχει μεγάλπ δυσκολία. Οσο πιο πολύ πιστός στπν εξουσία είναι ένας άνθρωπος, τόσο πιο λίγο τολμά να αμφισβπτήσει αυτό που υπάρχει , ισχύει ή ίσχυε· οι εξουσίες στπ ζωή ενός ανθρώπου μπορούν να λέγο­ντα ι π α τ έ ρ α ς , δ ά σ κ α λ ο ς , π α π ά ς , πολιτικός, στρατιωτικός κλπ. , είνα ι πάντα φιγούρες, που απαιτούν όχι σπάνια τυΦλή αναγνώρισπ. Η γυναί­κα, που ήταν πιο υποτακτική απ ' τον άντρα , μπορεί εδώ κι εκεί να είναι πιο πε ιθήνια και δε ι λ ή απ' α υτόν, που παρ ' όλα α υτά υ π α κούε ι στο παλαιό, στο σεβαστό, σ' α υτό που υπήρχε πάντα.

Ακόμπ ένα βήμα παραπέρα σ' αυτή τπν κατπγορία των α ντρών, π ο υ παραβλέπει τα δικά τπς σΦάλματα, για να πέσει μετά με μεγα λύτερπ βαρύτπτα στο «άλλο Φύλο», κα ι ο ι γυναίκες κατπγορούνται κιόλας για πολιτική ανικανότπτα, αφού πολιτική σπμαίνει διαμόρφωσπ του παρόντος και του μέλλοντος τπς ανθρώπινπς κοινωνίας. Επε ιδή n γυναίκα «δεν μπορεί να συμβαδίζει με το χρόνο», α ποτελεί τροχοπέδπ στπν πολιτική

-41 -

mad

e by

Abs

ens

Page 42: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

ανάπτυξη - οι συντηρητικές δυνά­μεις θα έβρισκαν σ' αυτιΊ την πιστό­τερη α κολουθία. Εκπληκτικό είνα ι όμως ότι αυτό το επιχείρημα παρου­σ ι ά ζετα ι σε δ ύ ο π α ρ α λ λ αγέ ς : η «πολιτικιΊ δεξιά» φοβάται ότι με τις γυναίκες μ πορεί να προκληθεί μ ι α « στροφ ιΊ π ρο ς τα α ρ ι στ ε ρ ά » ' η «αριστερά» δηλώνει λυπητερά ότι οι γυναίκες ε λ κύ οντα ι π ε ρ ι σσότε ρο από «αντιδραστικά συνθιΊματα» παρά από προγράμματα της προόδου και της ελευθερίας. Πιθανόν και τα δύο ε π ιχε ιριΊ ματα ε ίναι εσφαλ μένα . Οι γυναίκες δεν είνα ι ούτε αντιδραστι­κές ούτε επαναστατικές, όπως περι­γράφονται σε ασαφείς γενικεύσεις. Μέχρι σιΊμερα βρίσκονται, όπως κα ι οι άντρες, ακόμη στο πολιτικό νηπια­κό στάδιο Ιη δημοκρατία , ιστορικά παρατηρημένη, «γεννιΊθηκε» μόλις χθες και πρέπει πρώτα να εκπαιδεύ­σει και να μορφώσει τος ανθρώπους,

που θα την ε ξε λ ίξουν παραπέρα , πράγμα που μέχρι τώρα δεν έχει κάνει καθόλοu>, και γι ' αυτό οι πολι­τ ι κέ ς π α γ κ ό σ μ ι ε ς α π οτ υχίες των τελευταίων δεκαετιών δεν μπορούν να αποδοθούν στις γυναίK�ς.

Μια τέτοια ανέντιμη τάση υπιΊρχε Π.χ. κατά την εμΦάνιση του εθνικο­σοσ ι α λ ισ μ ο ύ στη Γερμα ν ία , όταν ε π α νε ι λ η μ μένα α κο ύ στηκε ότι οι γυναίκες «ανέβασαν το Χίτλερ στην ε ξ ο υ σ ία » . Η α Φ έ λ ε ι α α υτ ιΊ ς τ η ς θέσης ε ίναι ολοΦάνερη. Ο «Φύρερ» κατάφερε με τη φτηνιΊ του ρητορικιΊ να προσελκύσει όλους τους εθνικι­στές, τους φιλοπόλεμους, τους προ­κατε ι λ η μ μένους κα ι α υτα ρχι κούς ανθρώπους - όπου ο μισός κόσμος πέφτε ι θ ύ μ α σ ' έναν ψ υχο π α θ ιΊ , είναι παράλογο να θέλουμε να επιρ­ρίψουμε ε ιδ ικιΊ ε υθύνη στις γυναί­κες.

-42-

mad

e by

Abs

ens

Page 43: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Κορίτσι είναι!

Η ανατροφπ των κοριτσιών έχει σπμειώσει τις τελευταίες δεκαετίες εξαιρετικά μεγάλπ πρόΟδο. Μέχρι τις α ρχέ ς τ ο υ α ι ώνα μ α ς β ρ ι σκόταν ακόμπ σε υποανάπτυκτπ κατάστασπ. Η ανατροφπ ενός κοριτσιού δπμι ­ουργούσε στους παιδαγωγούς πολύ λιγότερες φροντίδες α π ' αυτπ ενός αγοριού. προκαταβΟλικά πταν σίγου­ρο ότι n κορούλα έπρεπε να εκπαι­δευτεί για το «σπίτι και τπν κουζίνα». Σ ' α υτό δεν σ υ μ π ε ρ ι λ α μ β α νόταν καμιά ε παγγελματικ ιΊ εκπαίδευσπ . Ηταν αρκετό, αν το κορίτσι γινόταν π σ υχο κ α ι κόσμιο - ό λ α τ ' ά λ λ α έρχονταν από μόνα τους. Η ελπίδα όλων πταν ο πολυπόθπτος γαμπρός, που θα έλυνε όλα τα πpoβλr1ματα του κοριτσιού. Ετσι σαν εκπαίδευσπ εννοούσαν στπν καλύτερπ περίπτω­σπ τπν προαγωγπ τπς ικανότπτας για τπ συζυγικιΊ ζωπ, που περιλάμβανε σαν κύρια προϋπόθεσπ τπν εξάσκπ­σπ στο μαγείρεμα, στο πλύσιμο, στο πλέξιμο κλπ.

Με απερίγραπτες προσπάθειες οι γυναίκες απόχτπσαν αργά και επίμο­να τα δικαιώματα τπς προσωπικότπ­τάς τους. Η απόκτπσπ του γυναικεί­ο υ ε κ λ ογ ι κ ο ύ δ ι κ α ι ώματος στ ι ς περισσότερες αναπτυγμένες χώρες είναι ένα στάδιο σ' αυτό το δρόμο. Εδώ ανπκε α υτονόπτα το δικαίωμα για ανώτερπ μόρφωσπ . π ρι ν α π ό ογδόντα περίπου χρόνια τα πανεπι ­στπμια άνοιξαν τις πύλες τους γ ια εκείνες τις τολμπρές γυναίκες, που παρά τπν περιφρόνπσπ των αρσενι­κών συναδέλφων τους τόλμπσαν να πάρουν τπ θέσπ τους στπν αίθουσα παραδόσεων. Οι άντρες τις περιγε­λούσαν και τις κορόιδευαν βέβαια, αλλά με τον καιρό οι γυναίκες κέρδι­σαν το σεβασμό και των πιο σκλπρο­τράχπλων αντιπάλων τους. Σιγά-σιγά στις π α μ π ά λ α ι ε ς π ροκατα λ π ψ ε ι ς ε ισχώρπσε n γνώμπ ότι ο ι γυναίκες ε ίν α ι ι σ ά ξ ι ε ς με τ ο υ ς άντρ ε ς σε όλους τους τομε ίς των σπουδών. Αυτό α ύξπσε τπν αυτοπε ποίθπσπ

-43-

mad

e by

Abs

ens

Page 44: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΙΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

των γυναικών που δε σπούδαζαν, n οποία εμποδιζόταν διαρκώς απ' τις τότε συνθΠκες.

• • Διαφορά αξιών

Στπν ε κ π α ίδ ε υ σ π των π α ι δ ι ώ ν καθρεφτίζονταν συνεπώς ο ι κοινωνι­κές εκτιμΠσεις. Το κορίτσι πταν σε σύγκρισπ με το αγόρι κατώτερο. Το τελευταίο έδρεπε σαν «κλπρονόμος» δάφνες, πριν ακόμπ τις κερδίσει. Ας θυμπθούμε , π.χ . , πως γιορταζόταν σε παλάτια και αριστοκρατικά σπίτια π γέννπσπ ενός αγοριού· ακόμπ και σπμερα συνπθίζεται να χα ιρετίζεται n γέννπσπ του με διπλάσιες κανο­νιές απ' τπ γέννπσπ ενός κοριτσιού. Τα τελευταία χρόνια οι αναγνώστριες των εικονογραφπμένων περιοδικών, που δεν προσφέρουν πάντα πολύ μορφωτικιΊ πνευματικιΊ τροφπ, αγω­νιούσαν για τπν τύχπ τπς Φαράχ ντι­μπά: μόνο αφού αυτπ γέννπσε αγόρι μπόρεσε να διατπρπσει τπν εξέχου­σα θ έ σ π τ π ς στους τίτ λ ο υ ς τ ο υ σκανδα λοθπρικού τ ύ π ο υ κ α ι στπν περσικιΊ βασιλικιΊ αυλr1.

Ο λ υ π πτ ε ρ ό ς α ν α στεναγμός «κορίτσι είναι!» δεν ακούγεται σπμε­ρα τόσο συχνά κατά τ π γέννπσπ ενός παιδιού. Αλλά έχουν οι συναι­σθπματικές προϋποθέσεις α λλάξει θεμε λ ι α κά σ ' α υ τ π τ π ν ά π ο ψ π ; Βρίσκει το κορίτσι τους ίδιους όρους και συνθπκες, για να ζπσε ι και να αναπτυχθεί; Ή πρέπει οι γυναίκες να υ π ο Φ έ ρ ο υ ν α κόμπ κάτω α π' τ ι ς αντρικές προκαταλπψεις;

Κάθε συνετός παρατπρπτπς θα ομο λ ογπσε ι ότ ι παρά τπ μεγά λ π

-44-

α ύξπσπ των γυνα ι κείων δ ικα ιωμά ­των, πρέπει να γίνουν ακόμπ πολλά, αρχίζοντας απ ' το παιδικό δωμάτιο. Στο σπμε ίο α υτό δε θα μιλr1 σoυμε για τους πολιτικούς, κοινωνικούς και ο ικονομικούς παραγκωνισμούς τπς γυνα ίκα ς . Α λ λ ά στπν ε κ π α ίδευσπ των παιδιών ισχύουν ακόμπ εσφαλ­μένοι κα ι δυσμενείς τρόποι σκέψπς και συμπεριφοράς, που β λά πτουν ψυχικά το αναπτυσσόμενο κορίτσι.

Ο ι πρώτες εντυ πώσεις που έχει ένα κορίτσι για το με λλοντι κό του ρόλο στον κόσμο προέρχονται α π ' τις σχέσεις ανάμεσα στον πατέρα κα ι τπ μπτέρα. Οταν n μπτέρα πρέπει να υποχωρεί μπροστά στον πατέρα που εξουσιάζει τα πάντα, α υτό θα έχει οπωσδπποτε τις επ ιδράσεις του στπν ψυχικιΊ ζωπ του κοριτσιού. Η συντρο­φι κότπτα ανάμεσα στο υ ς γονε ίς ε ίναι το πρώτο μάθπμα αυτοσεβα­σμού για το κορίτσι, που ακόμπ δεν ξέρε ι τ ίποτα για τπν αγά π π και το γάμο.

•• προτίμηση

και παραγκωνισμός

Μεγάλπ σπμασία έχει ποια μετα ­χείρισπ γίνεται στους αδερφούς σε σχέσπ με τις αδερΦές. προτίμπσπ του ενός n του άλλου είναι μια αρχπ με δ υ ο ό ψ ε ι ς: δπμι ουργεί π άντα Φθόνο, ζπλεια και κακά αισθΠματα . Η στάσπ των π α ι δ α γωγών ε ίνα ι άθελά τους διαφορετικιΊ στπν εκπαί­δευσπ των αγοριών απ' ό,ΤΙ σ' αυτπ των κ ο ρ ι τ σ ι ών. Οταν έ ν α α γ ό ρ ι πέφτει δεν κάνει να κλαίε ι : «Τα κορί­τσια κλαίνε!». Οταν ένα κορίτσι το

mad

e by

Abs

ens

Page 45: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

πονέσει κάτι, οι μαμάδες και οι για­γιάδες επιστρατεύουν όλπ τους τπ συμπόνια: έτσι διδάσκουν τον αυτο­οικτιρμό. Επίσπς και τα παιχνίδια των παιδιών είναι προσεχτικά προσαρμο­σμένα στο μελλοντικό ρόλο: σε ένα κορίτσι «δεν αρμόζουν» πολλά · τα φτωχά π λ α σ μ α τ ά κ ι α , π ο υ έχουν περιορίσει όλπ τους τπ ζωτικότπτα στπν περι ποίπσπ τπς κούκλας και στπν κουκλίστικπ κουζίνα , πρέπει να καταπιέζουν ένα μεγάλο μέρος τπς ζωτι κότπτάς τους. Τα σκλπρότερα πα ιχνίδια ε ίναι υπόθεσπ των αγο­ριών. Με μια λέξπ τα κορίτσια εκπαι­δεύονται ακόμπ σε παθπτικότπτα, τα αγόρια σε ενεργπτικότπτα. . Εδώ γίνονται μεγά λ α σΦάλματα,

που θα μ π ορού σαν να π α ρ α μ ε ρ ι ­στο ύν ε ύ κο λ α . Καλό θ α π τ α ν ν α εκπαιδεύαμε τα αγόρια και τα κορί­τσια μα ο διαχωρισμός των παιχνι­διών και των απασχολπσεων δεν θα έπρεπε να είναι αυστπρός. Ιδιαίτερπ σπμασία για το αναπτυσσόμενο κορί­τσι έχε ι να αισθάνεται τπν ισοτι μία του. Αυτό είναι εύκολο στα λόγια και δύσκολο στα έργα. Μέσα σ' όλους μας ζουν α μέτρπτες φα ινο μενικά « α θ ώ ε ς » π α ρ α στάσε ι ς , π ο υ ε ίν α ι εμποτισμένες με τπν πεποίθπσπ τπς αντρικπς υπεροχΠς. Κάτι τέτοιο μπο­ρεί να περιέχεται r1δπ στπν αυτονόπ­τπ χρπσιμοποίπσπ του κοριτσιού στις ο ι κι α κές εργα σίες με τα υτόχρονπ απαλλαγπ του αγοριού απ' αυτές. Ή

οι έπαινοι για τπν ομορφιά και τπν κομΨότπτα τπς κορούλας και n δια­σκεδαστι κιΊ διπγπσπ των κατορθω­μάτων του γιου δείχνουν δύο εκτι­μπσεις, που α ποβαίνουν εις βάρος τπς στολισμένπς κορούλας. Τπν πρό­τασπ : «Ενα κορίτσι δεν πρέ π ε ι να

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

κάνει αυτά τα πράγματα!» θα έπρεπε να τπ σκέπτονται οι παιδαγωγοί τρεις φορές και τότε ακόμπ να μπ τπ λένε.

Ζούμε ακόμπ σ' έναν κόσμο, όπου οι άντρες καταλαμβάνουν τις καίριες θέσεις. Στα μαθπματα τπς ιστορίας, τπς λογοτεχνίας, τπς τέχνπς και τπς φιλοσοΦίας - παντού συναντάει το αναπτυσσόμενο κορίτσι άντρες που δ π μ ι ο ύργπσαν ό λ ε ς τ ι ς μεγά λ ε ς αξίες τπς ζωπς και του πολιτισμού. Αν παρατπρπσει τπ θέσπ τπς μπτέ­ρ α ς στο ν ο ι κ ο κ υ ρ ι ό , τότε α υτ π ε μφα νίζετα ι συχνά α σ π μ αντ π σε σύγκρισπ με αυτπ του πατέρα, που είναι πιο ανιγματικιΊ, πιο δυνατπ και πιο περιπετειώδπς. Ο πατέρας Φέρ­ν ε ι τα χρπ ματα στο σ π ίτ ι , ενώ n μ πτέρα α π λώς τα ξοδε ύ ε ι ' α υτ π ε ίναι τουλάχι στον συχνά n γνώμπ του π ατέρα. Αυτός έχε ι το λ όγο, όταν π ρό κε ι τ α ι να λ π Φ θ ε ί μ ι α απόφασπ' ο ι ο ι κογένε ιες, όπου τα πα ιδ ιά ανατρέφονται μέσα σε μ ι α ατμόσφα ιρα πραγματικιΊς δπμοκρα ­τία ς, ε ίναι σπάνιες. Δ ε χρε ιάζεται πολύ, και το κορίτσι αποκτά το ασυ­νείδπτο α ίσθπμα ότι έχει λ ιγότερπ εσωτερικιΊ αξία α π ' τους άντρες. Τα αγόρια πάντως, που έχουν λεπτά αισθπματα για τις πολιτιστικές προ­κατα λ π Ψε ις, θα τους τονίσουν σε λίγο καθαρά τι γνώμπ έχουν για τα γύναια.

-45-

•• ιlΤο άλλο φύλΟIl

Η εποχπ , που ο Χένρικ ΙΨεν έγρα­φε το συνταρακτικό έργο του «Νόρα n ένα κουκλόσπιτο», έχει ε υτυχώς π ε ράσε ι : Η σύγχρονπ γυναίκα θ '

mad

e by

Abs

ens

Page 46: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

αντισταθεί να είναι μια κούκλα στο σπίτι του αυταρχικού άντρα τπς. Και όμως έχουν μείνει ακόμπ υπόλοιπα α υτού του π α ρ ε λ θόντος , π ο υ τα καταπολέμπσαν οι φεμινίστριες και οι φιλελεύθεροι άντρες. Το κοινωνι­κό κίνπμα και κυρίως n ψυχολογία

ιου βάθους έχουν δώσε ι μεγά λ π σπμασία σ ' α υτό το πρόβλ πμα και έχουν βοπθπσει να αναγνωριστεί n προσωπικπ αξία τπς γυναίκας στπν κοινωνία . Σε έρε υνες που γίνονται σε σχολεία θπλέων, απαντούν όμως ακόμπ σχεδόν 90% των κοριτσιών ότι θα προτιμούσαν να είναι αγόρια. Με τα αγόρια συμβαίνει το αντίθετο: μονο δυο - τρία παράξενα θα ι1θε ­λαν να είνα ι κορίτσια. Η Σιμόν ντε Μ πωβουάρ ονομάζει στο περίφπμο έργο τπς τις γυναίκες με τπν πικρπ δ ι α τ ύ π ω σ π «το ά λ λ ο Φ ύ λ ο » . Ο ι άντρες φα ίνετ α ι δεν κατάφεραν ακόμπ να παραχωρπσουν στπ γυναί­κα σ' όλες τις σχέσεις τπς ζωπς τπν ίδια θέσπ.

Μ' αυτό κάνουν κακό στον ίδιο τον

εαυτό τους, γιατί κάθε παραγκωνι­σμός τπς γυναίκας έχει το εκδικπτικό του αντίKΤUΠO στπν αισθπματικπ και ψ υχικπ τπς ζωπ, πράγμα που έχει συνέπειες και για τπ ζωπ του άντρα. Η παραγκωνισμένπ και πλ πγωμένπ στο α ίσθπμα τπς π ροσωπικπς τπς αξίας γυναίκα αναπτύσσει μια εσω­τερικπ διαμαρτυρία στον έρωτα κα ι το γάμο, που μπορεί να εκφραστεί με χίλιες δυο μορΦές: σα σεξουαλι­κπ ψυχρότπτα, σαν κατάθλιψπ, σαν αίσθπμα κατωτερότπτας, σα λουσο­μανία, σαν αδιαφορία απέναντι στα ενδιαΦέροντα του άντρα. Αν πρέπει να τεθεί ένα τέρμα σ' αυτπ τπν κακπ κλπρονομιά, που προέρχεται απ' τπν αβάσιμπ προκατάλπψπ για τπν ανω­τερότπτα του άντρα, τότε αυτό πρέ­πει ν ' αρχίσει α π ' τπν εκπαίδευσπ. Ποτέ τα κορίτσια μας δεν πρέπει να αισθάνονται ότι είναι μόνο κορίτσια · σε πρώτπ γραμμπ είναι άνθρωποι και όλα τ' ανθρώπινα δικαιώματα έχουν αποκτπθεί κα ι γι ' αυτά .

-46 -

mad

e by

Abs

ens

Page 47: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ

Η εφηβεία του κοριτσιού

Τα χρόνια τπς ανάπτυξπς αποτε­λούν και για τα δύο Φύλα μια κρίσι­μ π περίοδο. Ε ίνα ι μ ι α μεταβατική Φάσπ α π ' το π α ι δ ί στον ε νή λ ι κο : όπως όλες οι αλλαγές στπν ανάπτυ­ξπ του ανθρώπου περιέχουν κι αυτά υ Φ ά λ ο υ ς κ α ι ε μ π ό δ ι α , στα ο π ο ία μπορεί να ναυαγήσει n εσωτερικπ ανάπτυξπ. Πολλά προβλήματα και ανάγκες τπς εφπβείας θα μ πορού­σαν να μετριαστούν, αν οι γονείς γνώριζαν καλύτερα τπν ψυχική ζωή των παιδιών τους: σαν καλοί βοπθοί θα ήταν τότε σε θέσπ να υ περππ­δούν μαζί με το παιδί τα ε μπόδια, π ο υ π α ρ ο υ σ ι ά ζοντ α ι π α ντ ο ύ στο δρόμο τπς ανάπτυξπς.

•• Τα χρόνια της ανάπτυξης

Τα χρόνια τπς ανάπτυξπς αρχίζουν και τελειώνουν στο κορίτσι γρπγορό­τερα απ' ό,ΤΙ στο αγόρι - στο πρώτο

λογαριάζουμε με μια περίοδο απ' το 1 20 ως το 1 80 έτος τπς πλικίας, στο δεύτερο α π ' το 1 30- 1 40 ως το 20ό έτος. Αυτπ n διαΦορά στπν ανάπτυ­ξπ μ πορεί να διαπιστωθεί καλά σε μικτά σχολεία, όπου Π.χ. τα δεκαπε­ντάχρονα ή δεκαεξάχρονα κορίτσια προπγούνται σε ανάπτυξπ αναμφι ­σβήτπτα απ' τα αγόρια.

Η εφπβεία α ρχίζε ι με βιΟλογικές διαδικασίες τπς ωρίμανσπς. Το εντυ­πωσιακότερο γεγονός, με το οποίο υ ποδπ λ ώνεται n α λ λαγμένπ λ ε ι ­τουργία του σώματος, ε ίναι n πρώτπ εμμπνόρροια. Στα πλαίσια τπς σήμε­ρα γενικά παρατπρούμενπς «επ ιτά ­χυνσπς» n πρώτπ εμμπνόρροια μπο­ρεί να εμφανιστεί γρπγορότερα: ήδπ τα ενδεκάχρονα ως δωδε κάχρονα κορίτσια μπορεί να τπν έχουν, αλλά μερικές φορές μπορεί να αρχίσει και στο 1 50 ως το 1 60 έτος τπς πλικίας. Οι ψ υχίατροι δεν παύουν να δπλώ­νουν πόσπ σπουδα ιότπτα έχε ι να μπν ξαφνιαστεί και τρομάξει το κορί-

-47-

mad

e by

Abs

ens

Page 48: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

τσι με τπν πρώτπ εμμπνόρροια: πρέ­πει να είναι έτσι διαφωτισμένο, ώστε να γνωρίζει από πριν γι' αυτή τπ βιο­λΟγική διαδικασία και να τπ δεχτεί με πρεμία και ψυχραιμία. Μια κατάλλπ­λπ σεξουαλική εκπαίδευσπ και δια­φώτισπ δεν αρχίζει βέβαια με τπν πρώτπ εμμπνόρροια' αρχίζει ήδπ απ' τπν πρώτπ παιδική πλικία με το να μπν αποφεύγουν οι γονείς να δεί­χνονται γυμνοί στο κορίτσι , όταν αυτό προκύπτει αβίαστα από ορισμέ­νες περ ιστάσεις ( μ πάνι ο , ντύσιμο κλπ . ) ' εκτός απ ' αυτό το παιδί πλπ­ροφορείται δ ιαρκώς για ζπτήματα τ ο υ το κετο ύ , τ π ς ε γ κ υ μ ο σ ύ ν π ς , αργότερα τπς σύλλπψπς, του σεξου­αλ ικού ενστίκτου, του αυνανισμού κλπ. Ενα ε λε ύθερα διαφωτισμένο κορίτσι θα χ α ι ρετίσ ε ι τπν πρώτπ εμμπνόρροια σαν ε π ιβεβαίωσπ τπς ανάπτυξής του σε γυναίκα. Το aδια­Φώτιστο παιδί, που βαρύνεται από σεξουαλικές απωθήσεις, θ ' αντιδρά­σει μ ' ένα σοκ σ' αυτή τπν αινιγματι­κή αιμορραγία απ' το έτσι ή αλλιώς προβλπματικό όργανο (για το οποίο κανείς δεν τολμά να μιλήσει ) .

Ο ι γυνα ίκες τπς προπγο ύ μενπς γενιάς διπγούνται συχνά τπν κατά­πλπξή τους στπν πρώτπ τους εμμπ­νόρροια. ΠΟλλές νόμιζαν πως είχαν π λ πγωθ ε ί ε σωτε ρ ι κ ά , Ι σως γ ι α τ ί ε ίχαν Φ ά ε ι κ ο μ μ ά τ ι α α π ό γ υ α λ ί. Αλλες νόμιζαν πως ε ίχαν αρρωστή­σ ε ι π ρα γ μ α τ ι κ ά . Α π ' τ π ν ε ι δ ι κή βιβλιογραΦία ε ίναι γνωστές περιπτώ­σε ις, όπου κορίτσια αποπειράθπκαν να αυτοκτονήσουν ή αυτοκτόνπσαν, γιατί νόμισαν πως προσβ λ ή θ π καν από ανίατπ αρρώστια και ντράππκαν να αποταθούν στους γονείς τους. Αν κι αυτές οι ακραίες περιπτώσεις είναι

σπάνιες, υπάρχουν πάντως πολυά­ριθμες ψ υχικές βλάβες, που προέρ­χονται απ ' τπν ανεξήγπτπ εμμπνόρ­ροια και φτάνουν απ' τπ νεανική ως τπν προχωρπμένπ πλικία .

• • Βιολογικές

και ψυχικές αλλαγές

Σ' ολόκλπρο το σώμα του κοριτσι­ού γίνονται ριζικές αλλαγές. Το στή­θος α ρχίζει να μεγα λ ώνε ι . Ε μφ α ­νίζε τ α ι τ ρ ιχοφυΤα σ τ π γεννπτ ι κή ζώνπ και στις μασχάλες. Και στα δύο Φύλα π ανάπτυξπ γίνεται τόσο από­τομα και γρήγορα, που αλλάζει τπν ισορροπία του σώματος. Στο κορίτσι π πορεία τπς ανάπτυξπς είναι κάπως π ι ο α ρ μ ον ι κ ή α π ' ό , Τ Ι στο αγόρ ι : αλλά κι αυτό έχει στπν αρχή δυσκο­λ ία ν α π ρο σ α ρ μ οστε ί στ ι ς ν έ ε ς σωματικές αναλογίες.

-48-

Η αντίδρασπ στα φαινόμενα τπς ωρίμανσπς εξαρτάται πολύ απ' τπν προπγούμενπ εκπαίδευσπ κι ανάπτυ­ξπ του κοριτσιού. Αν στο σπίτι έχει μπορέσει να αναπτύξει μια σταθερή αυτοπεποίθπσπ, θα κατορθώσει σχε­τ ικά χωρίς Φόβο να δεχτεί τπ νέα κατάστασπ. Οπου όμως οι παιδαγω­γοί εξα ιτίας άγνοιας και δικής τους σεξουαλικής απώθπσπς έχουν καλύ­Ψει από νωρίς κάθε τι «σωματικό» με ταμπού, το κορίτσι θα ανπσυχήσει πολύ απ' τπ μεταβολή του σε γυναί­κα . Μερικά κορίτσια παρακολουθούν με τρόμο το μεγάλωμα του στήθους τους και ντρ έ π οντα ι γ ι ' αυτή τπν «παραμόρφωσπ»' υπάρχουν περιπτώ­σεις κοριτσιών που δένουν το στή­θος τους για να <c Μ Π μπορεί να το

mad

e by

Abs

ens

Page 49: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

βλέπει κανείς». Οσο πιο ισορροπημέ­νο κα ι διαφωτισμένο είναι το κορίτσι , τόσο π ι ο π ο λ ύ ε ίνα ι σε θ έ σ η να περάσει την περίοδο της εφηβείας χωρίς Φόβο.

Η σ η μ ε ρ ι νπ γ ε ν ι ά τα έχε ι ε δ ώ κάπως πιο εύκολα α π ' τις προηγού­μενες γενιές. Σπμερα οι γυναίκες δε σκε πάζουν π ια το σώμα τους έτσι ό π ω ς ε κ ε ίνες τ ι ς ε π οχέ ς , π ο υ ο ι άντρες το θεωρούσαν σαν εντυπω­σ ι α κό γεγονός όταν έ β λ ε π αν τον αστράγαλΟ μιας γυναίκας. Η μεγαλύ­τερη φυσικότητα βοηθάει σπμερα τα κορίτσια να αντιμετωπίζουν ευκολό­τερα τα β ιολογικά φαινόμενα της ανάπτυξπς τ ο υ ς υ π ά ρχουν ό μ ως ακόμη πολλά εμπόδια, που θα μπο­ρούσαν να παραμεριστούν, αν η δια­φ ώτ ι σ η δε γ ινόταν α π ό α δ α ε ίς γονείς, αλλά α π ό ψ υχολόγους και γιατρούς (καλύτερα στο σχολείο). Το σεξουαλικό ένστικτο ξυπνάει κι αυτό στην ε φ η β ε ία . Υ π ά ρχουν β έ β α ι α σεξο υ α λ ι κές διεγέρσεις Μ η στην παιδικπ ηλικία , αλλ' αυτές είναι σπο­ραδικές και δεν έχουν μεγάλη σημα­σία . Στα χ ρ ό ν ι α τ η ς α ν ά π τ υ ξ η ς παρουσιάζονται σεξο υ α λ ι κές ανά­γκες, που εν μέρει μένουν ασυνεί­δητες αλλά και η ά μεση επ ιθυμία για σεξουαλικπ ευχαρίστηση υπάρχει κ α ι αναγκά ζε ι τ ο υ ς ν ε α ρ ο ύ ς στο κατά τ' άλλα α κίνδυνο ξεθύμασμα με τον αυνανισμό. Αυτός εμφανίζε­τ α ι σε α γ ό ρ ι α κ α ι κ ο ρ ίτσ ι α , στα τελευταία κάπως σπανιότερα, αλλά πάντως με αρκετά μεγάλη συχνότη­τα . Αν τ' αγόρια κα ι τα κορίτσια πξε­ραν ότι ο αυνανισμός είναι ένα ακίν­δυνο στά δ ι ο τ η ς α ν ά π τ υ ξ η ς τ η ς ψ υχικπς και σεξουαλικπς τους ωρί­μανσης, δε θα είχαν τόσο μεγάλες

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

εσωτερικές περι πλοκές στην περί­πτωση αυτπ' δυστυχώς όμως γίνεται ακόμη πολύ λίγη συζπτηση για τον α υνανι σ μ ό , κα ι δεν τ ο λ μ ά κανε ίς από άγνοια να τον παρουσιάσει σαν αθώο και ακίνδυνο. Γι ' αυτό οι νεα­ροί και των δύο φύλων δοκιμάζουν απερίγραπτους Φόβους, κάνουν ατέ­λε ιωτες σκέΨεις για τις συνέπειες των « α μ α ρτ ι ώ ν » και των «σφα λ ­μάτων» τους, ώστε πραγματικά χά ­νουν υπερβολικπ ενέργεια της ανά­πτυξης σε άχρηστους εσωτερικούς αγώνες.

• • ψυχικές ανάγκες κατά

τα χρόνια της ανάπτυξης

Το κορίτσι των 1 5 ως 1 6 χρονών ε ίναι μ ισό παιδί και μ ισπ γυναίκα . Αποτελεί τη γοητεία αυτπς της ηλι­κ ία ς ότι β ρ ίσκετα ι κανείς σε μ ι α «μεταβατικπ περίΟδΟ»: αλλά αυτπ η μεταβατικπ περίοδος είναι ταυτόχρο­να και μ ια «ουδετέρα ζώνη» , όπου δεν ξέρει κανείς να βρει στπριγμα ούτε στον ε α υτό του ούτε στους ά λ λους. Από την αναπτυσσόμενη σεξο υ α λ ι κότητα και τ ις ορμονι κές μετατοπίσε ις σ' ολόκληρο το σώμα τα κ ο ρ ίτ σ ι α « α ν α στατώνοντ α ι » : χάνουν το πδη φτασμένο ε π ίπεδο προσαρμογπς, γίνονται πεισματάρι­κ α , ά τ α κτα , « δ ύ σ κο λ α » , ώστε ο ι γονείς να παραπονιούνται συχνά γι ' αυτά. Σ ' αυτά τα κορίτσια, που εξω­τερικά φαίνονται Μ η σαν ενr1 λ Ι Kα πρέπε ι να συμ π εριφέρεται κανείς σαν σε παιδιά - δηλαδr1 με μεγάλη αγάπη, μεγάλη υπομονπ κα ι κατα­νόηση. Οι γονείς που το παραβλέ-

-49 -

mad

e by

Abs

ens

Page 50: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

πουν αυτό, θέλουν με αυστπρότπτα κ α ι σ κ λ π ρ ότπτα να " Φ έ ρ ο υ ν στο σωστό δρόμο» αυτά τα ψυχικά αστα­θπ παιδιά, αλλά μ' αυτό προκαλείται συχνά τελεία αποξένωσπ και όξυνσπ όλων των συγκρούσεων.

Τα δωδε κάχρονα ως δεκατετρά ­χρονα κορίτσια "χαχανίζουν» ακόμπ, όταν με ενωμένα τα κεΦάλια Φλυα­ρούν για τους "άντρες». Ενα ως δύο χρόνια αργότερα όμως αυτά τα κορί­τσια είναι ώριμα για τον έρωτα. Αυτό εμΦανίζεται αρχικά στπ μορΦπ τπς σφοδρής επιθυμίας όποιος έχει δια­βάσει πμερολόγια κοριτσιών, γνωρί­ζει αυτπ τπν αρχικά εντελώς άσκοππ τάσπ για τρυΦερότπτα , που εκφρά­ζεται με λυρικούς χειμάρρους αγά­ππς προς τον μακρινό και άγνωστο

αγα π πμένο. Μ ετά α κ ο λ ο υ θ ε ί ένα διάστπμα του θαυμασμού, με αντι­κείμενο έναν συχνά μ ε γ α λ ύτερο άντρα: ο δάσκαλος, ο καλλιτέχνπς, ο πθοποιός κλπ. ταιριάζουν στα ανπ­συχα όνε ι ρ α τ ο υ κοριτσι ο ύ , π ο υ Φαντάζεται ισχυρούς και διάσπμους άντρες σα μελλοντικούς ερωμένους του. Αν το κορίτσι είναι ψυχικά υγιές, αφπνει σε λίγο αυτές τις ονειροπο­λιΊσεις και βάζει στο μάτι έναν συνο­μ ιΊ λ ι κο n λ ίγο μετα λύτερο νεαρό, που είναι κατάλλπλος σα Φίλος και σύντροΦος: α υτές οι νεανικές αγά- .

πες αποτελούν μια εξαιρετικά πολύ­τιμπ συμβολπ στπν ψυχικιΊ ωρίμανσπ και θα ' πρεπε να μπν καταπολεμού­νται α π ' τους γονείς, αλλά να υπο­στπρίζονται.

-50-

mad

e by

Abs

ens

Page 51: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Ερωτας και γάμος

Σε προηγούμενες εποχές το ανα­πτυσσόμενο κορίτσι βρισκόταν εντε­λώς κάτω α π ' την προστασία της οικογένε ιας, ώσπου να γίνει ώριμο για γάμ ο . Τότε οι γονε ίς έ ψαχναν στον κύκλο των γνωστών και διάλε­γαν έ ν α ν « κ α λ ό γα μ π ρ ό » . Τον «υποψπφιο» τον καλούσαν στο σπίτι, όπου γνώριζε τη «μέλλουσα» γυναί­κα το υ : μ ε ρ ι κ έ ς σ υ ζ η τ π σ ε ι ς θα αρκούσαν για να καταλάβουν αν οι νεαροί θα ταίρ ιαζαν μεταξύ τους. Πολύ γενναιόδωροι γονείς επέτρε­παν μάλιστα και μερικές κοινές εξό­δους του νέου ζε υγα ρ ι ο ύ , με την προϋπόθεση ότι μαζί τους θα ππγαι­νε και μ ι α γκο υ βε ρνάντα n ένας «συνοδός». Μέχρι τον προηγούμενο αιώνα το κορίτσι δεν είχε να αναμι­χθεί πολύ στην εκλογπ του συντρό­φου του· και στις αισθηματικές υπο­θέσεις έπρεπε να υποτάσσεται στις υποδείξεις των γονέων του και έπρε­πε να παραδεχτεί ότι οι έξυπνοι και έμπειροι γονείς του πξεραν καλύτε-

ρα π ο ι ο ν έ π ρ ε π ε να π αντρ ε υτε ί. Ακόμη στο «Buddebrooks» του Τόμας Μαν παίζεται ολόκληρη η κωμωδία της παντρειάς του παλιού στυλ , το παζάρεμα για την προίκα, η παρου­σίαση του κοριτσιού στο γ α μ π ρό κλπ. , όπου ο ανάλογος προς την κοι ­νωνικπ θέση γάμος είναι πολύ σπου­δαιότερος απ' την αγάπη.

Στο θεσμό α υτό έχει στο μεταξύ γίνει μια αλλαγπ προς το καλύτερο. Το κορίτσι μαθαίνει ένα επάγγελμα n σπουδάζει σε ανώτερες σχολές. Από μικρό έχει επαφπ με αγόρια, και ιδι­α ίτερα η κοινπ εκπαίδευση αγοριών και κοριτσιών σε μικτά σχολεία, που εφαρμόστηκε μετά από αγώνες στην αρχπ του αιώνα, συνέβαλε στη φυσι ­κότερη συνάντηση των δύο Φύλων. Οι νέοι μπορούν να πηγαίνουν στο χορό χωρίς να είναι εκτεθειμένοι στα βλέμματα των γονέων τους. Εκδρο­μές, ελεύθερες απασχoλr1σεις, γιορ­τ έ ς κ λ π . δίνο υ ν ε υ κα ι ρ ία στο υ ς νέους να συναντιούνται και κάνουν

- 5 1 -

mad

e by

Abs

ens

Page 52: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

δυνατή τπν αμοιβαία συνεννόπσπ, που πριν ήταν αδύνατπ.

Οι νεαν ικοί έ ρωτες έχουν γίνε ι σχεδόν α υ τονόπτος θ ε σμός. Ο ι γονείς δεν τους β λ έ π ο υ ν β έ β α ι α π ά ντα μ ε κα λ ό μ ά τ ι . Σε τέτο ι ε ς αθώες Φιλίες δπμιουργείται μεγάλπ λ ύ π π και πόνος, επε ιδή οι γονε ίς νομίζουν πως πρέπει να επέμβουν. Κυρίως οι γονείς του κοριτσιού είναι πολύ ανήσυχοι. Σ' αυτούς αιωρείται πάντα μπροστά στα μάτια το Φάσμα μιας προγαμιαίας εγκυμοσύνπς του κοριτσιού. Τι θα γίνει , αν οι νέοι προ­χωρήσουν σε σεξουαλικές σχέσεις; Αυτό βασανίζει τους γονείς του κορι­τσιού διαρκώς. Δεν πρέπει όμως να βλέπε ι κανε ίς τα πράγματα μονό­πλευρα. Ο νεανικός έρωτας κρύβει κινδύνους, αλλά έχει τόσπ σπμασία γ ι α τ π ν κατο π ι ν ή ι κ α νότπτα γ ι α αγάππ στο γάμο, ώστε δεν πρέπει κανείς να τον α π αγορ ε ύ ε ι στο υς νέους. Το μόνο που μπορεί κανείς να κάνει προλππτ ι κά ε ίναι n ακριβής

διαΦώrισn τπς νεολαίας για τους κιν­δύνους μιας εγκυμοσύνπς, οπότε πρέπει να μιλήσει για αντισυλλππτι­κά μέσα. Ακόμπ καλύτερα: οι γονείς μπορούν να αΦήσουν το κορίτσι να διαΦωτιστεί απ ' τον ειδικό ψυχολό­γο, ο οποίος μπορεί να συζπτήσει μαζί του τα προβλήματα τπς νεανι­κής αγάππς χωρίς Φόβο και σεμνOΤU­Φία.

• • Ο έρωτας πριν

απ' το γάμο

Γ ια να ξεπεράσε ι το κορίτσι τ ι ς θύελλες τπς πλικίας τπς ανάπτυξπς,

πρέπει ακριβώς σ' αυτή τπν περίοδο να μπ χάσει τπν εμπιστοσύνπ του στους γονείς. Γι' αυτό οι γονείς δεν πρέπει να μεταβάλλονται σε κριτές και Φύλακες από υπερβολικό Φόβο για τις συνέπειες από οποιεσδήποτε σχέσεις του κοριτσιού. Οι νέοι έχουν έτσι ή αλλιώς πολλές δυσκολίες τπς ζωής. Οι απαιτήσεις του επαγγέλμα­τος ή των σπουδών είναι μεγάλες. Η ν ε α ν ι κ ή α γά π π δεν ε ίν α ι μόνο «μάταια ευτυχία». Πόσες αισθπματι ­κές τραγωδίες υπάρχουν εδώ κι εκεί, γιατί αυτός ή αυτή εγκαταλείΦθπκε α π ' το σύντροΦο στπν αγάππ. Ε ίνα ι συγκινπτικό να ακούει κανείς μερι­κές Φορές «ερωτικά βάσανα» νεα ­ρών, για τους οποίους ο ι γονείς νομί­ζουν ακόμπ ότι δε θα έχουν κανένα ενδ ι α Φέ ρον για το ά λ λ ο Φ ύ λ ο . Η άγνοια των γονέων σχετικά με τα α ι σθήματα των πα ιδιών τους ε ίναι συχνά καταστρεπτική.

Στο πέρασμα συνήθως α ρ κετών γνωριμιών σχπματίζεται και ωριμάζει n ε ι κόνα τ ο υ συντρόΦου π ο υ θα ήθελε κανείς να διαλέξει για τπ ζωή. Σήμερα δεν είναι πια έτσι, ώστε ένας μοναδικός άντρας ν' αποτελεί ολό­κ λ π ρ π τ π ν ε ρ ωτ ι κή ζωή μ ι α ς γυνα ίκ α ς μ ε τον π ι ο ε λ ε ύ θ ε ρ ο τρόπο ζωής, με τις ποικίλες επαΦές στο ε π άγγε λμα κ α ι στπ σχο λ ή ο ι δ υνατότπτες γ ι α σχέ σ ε ι ς έ χ ο υ ν α υξπθεί: δεν αγα πάει κανε ίς μόνο μ ι α φ ο ρ ά , α λ λ ά με κ ά θ ε « κ α λ ή αγά π π» γίνεται π ι ο ι κανός να βρει τον κατά λ λ π λ ο σύντροΦό τ ο υ . Μ ε ρ ι κο ί λ υ π ο ύντ α ι γ ι α τ ί π ο λ λ έ ς γυναίκες σήμερα δεν μπαίνουν στο γάμο «άθικτες»· αλλά n ευτυχία και n δυστυχία στο γάμο δεν εξαρτάται α π ' α υτό το γεγονός, α λ λ ά α π ' τπ

-52-

mad

e by

Abs

ens

Page 53: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

γνώσπ και τπν ωριμότπτα του χαρα­κτπρα των δ ύ ο συντρόφων, π ο υ α π οφάσισαν να ενώσουν τ π ζωπ τους στο γάμο.

•• Η γυναίκα στο γάμο

Τόσο γ ι α τον άντρα όσο κα τ π γυναίκα ο γάμος σπμαίνει μια θεμε­λιακιΊ αλλαγπ στπν πορεία τπς ζωΠς. Η διαρκπς σύνδεσπ με έναν ερωτικό σύνροφο δπμιουργεί εντελώς ιδιαί­τερα προβλΠματα. Η συμβίωσπ δύο ανθρώπων ε ίναι μ ια αυστπρπ δοκι­μασία σε σχέσπ με τπν ι κανότπτά μας να καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο. Ο γάμος είναι ένα καθπκον για δυο ανθρώπους, που κάθονται στπν ίδια βάρκα και πρέπει να ρυθμίζουν τις κινπσεις τους σύμφωνα με μ ια μουσικιΊ που δεν α κούγετα ι. Αυτό είναι θεωρπτικά εύκολο, στπν πράξπ όμως δ π μ ιουργεί σοβαρές δυσκο­λίες. Σπμερα υπάρχουν λίγοι ευτυχι­σμένοι κ α ι α ρ μ ον ι κ ο ί γά μ ο ι , ένα γεγονός, για το ο π ο ίο ο τρομερά μεγά λ ο ς α ρ ι θ μ ό ς των δ ι α ζυγίων δίνει μ ια σχετικά ακριβπ εικόνα.

Ο γάμος α λ λάζει ανάλογα με τις περι πτώσεις τπ ζωπ τπς γυνα ίκας περισσότερο απ' αυτπ του άντρα. Αν αυτπ ε ργαζόταν πριν , έ π α ι ρνε το μισθό τπς, είχε το κανονικό τπς ωρά­ριο, αναγνωρίζονταν οι α ποδόσεις τπς στο επάγγελμα περισσότερο n λιγότερο. Οι α παιτπσεις του επαγ­γέλματος τπς έδιναν το αίσθπμα ότι κάτι αποδίδει, που πταν προς όφε­λος του κοινού. Οταν με το γάμο στα ματάε ι τπν ε π αγγελ ματικιΊ τπς εργασία , το «επαγγελ ματικό περ ι -

-53 -

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

βάλλον» τπς αλλάζει πολύ. Μόνο σε έναν κ α λ ό γ ά μ ο ε ίν α ι ε υχάρ ι στο καθπκον α εκτελεί «απλπρωτπ οικια­κιΊ εργασία» για τον άντρα κα ι τα παι­διά και να αφιερώνεται αποκλειστικά στο καλό και στπν πρόοδο τπς οικο­γένειας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι n γυναίκα μπορεί να περιμένει ανα ­γνώ ρ ι σ π κ α ι ε κτ ίμ π σ π γ ι α τ ο υ ς κόπους τπς μόνο α π ό μια πλευρά : μόνο απ' τον άντρα τπς, ο οποίος -όπως έχουν σπμερα τα πράγματα -σπάνια α ποδίδει στπ συμβολπ τπς συντρόφου του τπν ανάλογπ εκτίμπ­σπ. Οι άντρες τονίζουν συχνά εντε­λώς άδικα ότι αυτοί Φέρνουν τα χρπ­ματα στο σπίτι και υποβιβάζουν τπν ε ργ α σ ία στο σ π ίτ ι σε « λ ι γότ ε ρ ο πολύτι μ π » · έτσι μπορεί ν α συμβεί τότε ότι n γυναίκα δεν είνα ι ευχαρι­στπμένπ με τπ ζωπ τπς και τπν εργα­σία τπς στο σπίτι, δε βρίσκει σ' αυτό καμιά ικανοποίπσπ και θεωρεί τελικά τ π ζ ω π τ π ς μονότονπ κ α ι χ ω ρ ίς περιεχόμενο.

•• Νοικοκυρά

και προσωπικότητα

Πρέπει όμως n ζωπ τπς νοικοκυράς να ε ίν α ι τόσο μ ονότονπ; Π ο λ λ έ ς γυναίκες ανατρέφουν τα παιδιά τους μέχρι να πάνε σχολείο και μετά ανα­ζπτούν μια εργασία για μισπ μέρα, για ν ' α λλάξουν ενδιαΦέροντα και περιβάλλον. Επίσπς n συνείδπσπ ότι κερδίζουν κάτι μπορεί να αποτελέ­σει για μερικές στπριγμα τπς προσω­π ι κό τ π τ ά ς τ ο υ ς. Δ ε ν ε ίν α ι ό μ ω ς πάντα εύκολο για τπ γυναίκα, κοντά στο νοικοκυριό (που έτσι n αλλιώς οι

mad

e by

Abs

ens

Page 54: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

α παιτπσεις του ε ίναι μ ε γά λες) να απασχολείται και επαγγελματικά. Τι μπορεί να κάνει τότε π γυναίκα για να βγάλει τη ζωπ της απ' το αδιέξο­δο της καθημερινπς ρουτίνας;

Η ρουτίνα αυτπ δεν απειλεί μόνο τη γυνα ίκα , α λ λ ά κ α ι τον άντρα . Μόνο ένας άνθρωπος που ενδιαΦέ­ρεται για τον κόσμο και τους συναν­θρώπους του μπορεί να κάνει ενδια­φέρουσα ζωΠ. Το επάγγε λ μ α είναι σπάνια τέτοιο που να μπορεί να μας ικανοποιεί εντελώς: 95% όλων των ανθρώπων κάνουν εργασίε ς π ο υ «μαθαίνονται» μ ε το χρόνο και δεν περιέχουν μεγάλες δυνατότητες για α ν ά π τ υ ξ η . Γ ι ' α υ τ ό έ χ ε ι μ ε γ ά λ η σημασία για τους ανθρώπους α υτούς να χρησι μ ο π ο ι ο ύ ν τ ις ε λ ε ύ θ ε ρες ώρες τους για τη μόρφωση και την εξέλιξπ τους. Η σύζυγος, Π.Χ. , που στις ε λε ύ θερες ώρες της παρα κο­λουθεί μαθπματα, που ε υρύνει τη μόρφωσπ της και παίρνει μέρος σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, θα τα βγά­λει πέρα με τις δουλειές του σπιτιού της πολύ ε υ κο λ ότερα α π ό εκείνη που ασχολείται μόνο μ ' αυτές. Είναι κ υ ρ ίω ς κ α θ π κον τ ο υ ά ντ ρ α , π ο υ «βρίσκεται πια πολύ στον κόσμο» και γι' α υτό μπορεί να συλλέγει ευκολό­τερα εμπειρίες κάθε είδους, να καλ-

λιεργεί μαζί με τη γυναίκα του πολι­τιστικά ενδιαΦέPOVΤα, ανάμεσα στα ο π ο ία η κ ο ι ν π α ν ά γνωση κ α ι η αντα λλαγπ α π ό ψεων μ πορούν να αποτελέσουν το πραγματικό ζωοδο­τικό στοιχείο ενός γάμου.

Μ ε τον τ ίτ λ ο « T h e F e m i n i n e Mystique» η Αμερικανίδα Betty Frie­dan πρόσβαλε εκείνη τη στάση των γυναι κών, που θεωρούν τη «θηλυ­κότητα» σαν τέλεια τύΦλωση απένα­ντι σ' όλες τις πολιτιστικές υποθέ­σεις. Στις ΗΠΑ γίνεται αισθητπ αυτπ η τάση που θέλει να περιορίσει τη ζωπ της γυνα ίκας στο « σ π ίτι κα ι στην κουζίνα» , ακριβώς στο πνεύμα των παλα ιών πατριαρχικών προκαταλ π ­ψεων. Α λ λ ά α υτό θα σ π μα ινε τ η μεταβολι1 της γυναίκας πάλι σε υπη­ρέτρια. Η σύγχρονη γυναίκα δε θέλει πια να είναι αυτπ η υπηρέτρια. Θέλει ν ' αναπτύξε ι την προσω π ι κότητά της, αλλά α υτό μπορεί να το κάνει μόνο όταν έχει ένα σύντροφο που πραγματοποιεί μαζί της τη «συvτρo­φι κότητα» με ό λ η τη σημασία της λέξης. Ο γάμος έχε ι μεγαλύτερες δυνατότητες για εσωτερικπ εξέλιξη, όταν οι δύο σύζυγοι είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν για τα πολιτιστικά προβλπματα του καιρού μας και να συμβάλουν στη λύση τους.

-54-

mad

e by

Abs

ens

Page 55: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Μητρότητα Ι

Η μπτρότπτα έχει θεωρπθεί από χ ιλ ιετπρίδες σαν το νόπμα και το σύμβολο τπς γυναικείας ζωής. Οταν n γ υ ν α ίκ α α π οχτο ύ σ ε ένα π α ι δί, σ ή μ α ινε πως ε ίχε ε κπ λ π ρώσει το σκοπό τπς ζωής τπς . Σε π ο λ λ ο ύ ς πρωτόγονους λαούς n γονιμότπτα μιας γυναίκας ήταν προϋπόθεσπ για να τπν κρατήσει ο άντρας για σύζυ­γο: γυναίκες που δεν αποχτούσαν παιδιά, μπορούσαν να αποπεμΦθούν ή να ξαναδοθούν στους γονείς τους. Οι άνθρωποι α π ε ίχαν α κ ό μ π πολύ απ' το να θεωρούν τπ γέννπσπ ενός παιδιού σα δώρο και για τους δυο γονείς σε παλαιότερα βιβλία διαβά­ζουμε τπ φράσπ ότι n γυναίκα "του

χάριζε", δπλαδή του άντρα, «παιδιά». Μόνο μ' αυτό αποχτούσε τπν κοινω­ν ι κ ή τ π ς θ έ σ π , n ο π ο ία ε ξ ά λ λ ο υ ήταν α κόμπ πολύ περιορισμένπ. Οι γλώσσες όλων των λαών εξυμνούν τ π μ πτρότπτα σαν κάτι ωραίο και μεγάλο. Επίσπς και στπ χριστιανική θρπσκεία n γυναίκα με το παιδί είναι

αντικείμενο γενικής λατρείας. Ετσι χα ρ ά κτ π κε σ τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς n εντύ πωσπ ότι γυναίκα και μπτέρα πρέπει να είναι ταυτόσπμο. Οι ίδιες οι γυναίκες οδπγούνται συχνά απ' το α ίσθπμα ότι μόνο με τπν απόκτπσπ παιδιών δικαιολογούν απόλυτα τπν ύπαρξπ τους.

Αλλά είναι αυτό το αίσθπμα σωστό ή ε ίνα ι μ όνο μ ι α π α ράδοσπ; Δεν έχουν όλες οι γυναίκες τπ δυνατότπ­τα να γίνουν μπτέρες. Η ανύπαντρπ γυναίκα δεν επ ιτρέπεται να γίνεται μπτέρα αν θέλει να μπν περιφρονπ­θεί α π ' τπν κοινωνία. Επίσπς πολλά ζευγάρια τπς εποχής μας παραιτού­νται απ' τπν απόκτπσπ παιδιών, υπο­δ ε ίχνοντ α ς τ ο υ ς κ ι ν δ ύ ν ο υ ς τ π ς παγκόσμιας πολ ιτ ικής κατάστασπς και υπενθυμίζοντας ότι τα με πολλή αγάππ μεγαλωμένα παιδιά χρπσιμο­ποιούνται αργότερα α π ' το κράτος σαν «τροΦή των κανονιών». πραγμα­τικά σ' ένα παιδί δεν μπορεί κανείς να προσφέρει έναν ωραίο κόσμο,

-55-

mad

e by

Abs

ens

Page 56: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ ΕIΑ

όπου θα μ π ορούσε να μεγαλώσει μέσα σε ειρπνπ, ελευθερία και γενι­κ π ε υ π μ ε ρ ία . Ε π ίσπς π σκέ ψ π σε π ιθανούς ατομικούς πολέμους δεν αποτελεί οπωσδπποτε κίνπτρο για το μεγάλωμα παιδιών, που θα μπο­ρούσαν να έχουν τπν τύχπ των παι­διών τπς Χιροσίμα και του Ναγκα­σάκΙ.

Σπμερα θα πρέπει να αναθεωρπ­σουμε το πρόβλπμα τπς μπτρότπτας. Μ ια γυνα ίκα χωρίς π α ι δ ι ά π ρ έ π ε ι πραγματικά να θεωρείται ανάξια; Με μια τέτοια αντίλπψπ θα αδικούσαμε πολυάριθμες πολύτιμες γυναίκες. Η μπτρότπτα είναι μια απ' τις δυνατό­τπτες τπς γυναικείας ζωπς, πραγμα­τικά μια πολύ θαυμάσια δυνατότπτα: αλλά για να πραγματοποιπθεί αυτπ π ευκαιρία τπς ανθρώπινπς ανάπτυξπς, πρέπει πρώτα να υπάρχουν και οι κατάλλπλες προϋποθέσεις.

• • Μεγαλείο και αθλιότητα

της μητρότητας

Θα μπορούσαμε να το πούμε έτσι: Η μπτρότπτα έχει μόνο νόπμα στα πλαίσια ενός αρμονικού , ευτυχισμέ­νου γάμου, όπου υπάρχουν και οι ο ικονομικές προϋποθέσε ις για τπν ανατροφπ του παιδιού. Αυτπ π αρμο­νία τπς συζυγικπς ζωπς κατορθώνε­ται μόνο με τπν κοπιαστικπ προσαρ­μ ο στ ικπ δ ι α δ ι κα σία των συζύγων μ εταξύ τους . Ε ίν α ι α υτα π άτ π κ α ι υποθέτουμε οτι α υτπ π εξομοίωσπ δύο ανθρώπων, δύο χαρακτπρων, δύο αισθπματικών κόσμων έρχεται σχεδόν από μόνπ τπς. Εδώ χρειάζε­ται όμως χρόνος, ευαισθπσία , υπο-

μονπ κα ι κυρίως ψυχολΟγικπ γνώσπ των προβλπμάτων και των δυσκο­λ ι ώ ν τ π ς σ υ μ β ίωσπς . Γ ι ' α υτό ο ι ψ υχολόγοι και ο ι ειδικοί σύμβουλοι για πρoβλr1ματα του γάμου απαιτούν σxoiΊεία γάμου, όπου οι μελλοντικοί σύζυγοι να εισάγονται λεπτομερώς στα π ρ ο β λ π μ ατα τ π ς σ υ ζ υ γ ι κ π ς ζ ω Π ς . Σ τ α π λ α ίσ ι α μ ι α ς τέτο ι α ς εκπαίδευσπς π ψυχολογικπ προετοι­μασία για τπ μπτρότπτα θα έπα ιζε έναν εξαιρετικό ρόλο.

Οι δυσκολίες του χρόνου προσαρ­μογπς έχουν επίσπς αναγκάσει τους ψυχολόγους να συμβουλεύουν τους παντρεμένους να περιμένουν δύο­τρία χρόνια ως τπ γέννπσπ του πρώ­του παιδιού. Μ ' αυτό δίνεται ευκαι­ρία στον άντρα και τπ γυνα ίκα να κινπθούν καλύτερα σ' έναν ελεύθε­ρο χώρο π ροσαρμογπς, χωρίς να αποσπάται π προσοχπ τους από «τπν Αυτ ο ύ Μ ε γα λ ε ι ότπτα , το μ ω ρ ό » . Πραγματ ικά τ ο νε ογέννπτο π α ι δ ί κυριαρχεί μ ε τπν ποικιλία των αποι­τπσεών του σ' ολόκλπρο το ρυθμό τπς ζωπς μιας οικογένειας. Η μπτέρα δεν μπορεί π ια να βγα ίνει μαζί με τον άντρα' ακόμπ και π ανταλλαγπ των απόψεων εμποδίζεται α π ' αυτό το πιο αδύναμο απ' όλα τα πλάσμα­τα : π μπτέρα ε ίναι πάντα «απασχο­λπμένπ» . Αυτός δεν ε ίνα ι κανένας λόγος ενάντια στπ μπτρότπτα, αλλά α π ο δ ε ίχνετα ι γεν ικά σ α ν κ α λ ό ς ψυχολογικός κανόνας να έρχεται το παιδί τότε στον κόσμο, όταν οι σύζυ­γοι έχουν προσα ρ μ ο στ ε ί μ ε τ α ξ ύ τους και τ ο υ «έχουν ετοιμάσει τ π φωλιά» .

-56-

Πόσπ σπουδα ιότπτα έχει γ ια τα παιδιά μια τέτοια «φωλιά» το βλέπει κανείς στπν τύχπ των παιδιών ανύ-

mad

e by

Abs

ens

Page 57: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

παντρων μητέρων. Η κοινωνία μας είναι ακόμη γεμάτη προκαταλΠψεις ενάντ ι α στην ανύπαντρη μ ητέρα . Στενοκέφα λοι άνθρωποι θεωρούν μια γυναίκα, που είχε την ατυχία να αποκτπσει παιδί ανύπαντρη, σχεδόν σαν α μ α ρτωλό πρόσω π ο . Αυτπ η αφελΠς αντίληψη προέρχεται ακόμη απ' τις "παλιές καλές εποΧές», που οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι προγαμιαί­ες και εξωγαμιαίες σεξουαλικές σχέ­σεις είναι αμαρτία και διαΦθορά. Μ ' α υτ ο ύ ς τ ο υ ς ά κα μπτους η θ ι κ ο ύ ς κανόνες παράβλεπαν ότι η σεξουα­λικότητα είναι ένα φυσικό ένστικτο, που δεν υπακούει πάντα στις υπο­δείξε ις σε μνότυφων η θ ι κολόγων. Ν ό μ ι ζα ν πως α ρ κο ύ σε α π λ ώ ς να "προειδοποι πσουν το κορίτσι γ ι α τ ο υ ς άντρες» : δ ι αΦώτιση γ ια την προφύλαξη απ' τη σύλληψη λείπει πολύ συχνά ακόμη και σΠμερα. Ετσι δεν είναι σπάνιο ότι ακριβώς αξιο­πρεππ και καλοαναθρεμένα κορίτσια έχουν προγαμιαίες εγκυμοσύνες. Τα νόθα π α ι δ ι ά βρίσκουν εξα ιρετικά δυσμενείς συνθπκες για την ανάπτυ­ξπ τους. Οι συνάνθρωποι τα στραβο­κοιτάζουν και τα υποβι βάζουν, και σε πολλές περιπτώσεις ο ψυχίατρος μπορεί να δ ι α πι στώσει δεκαετίε ς αργότερα σε καλούς και πολύτιμους ανθρώπους τα ίχνη μιας οδυνηρπς παιδικπς ηλικίας, που βρέθηκε κάτω α π ' τ η δ α μ ό κ λ ε ι ο σπά θ η τ η ς "έλλειψης του πατέρα». Νευρώσεις, αγχώδεις καταστάσεις, αντικοινωνι ­κές στάσεις απέναντι στη ζωπ κλπ.

α π ο δ ίδοντ α ι μ ε ρ ι κέ ς φ ο ρ έ ς στο

γεγονός ότι κάποιος μεγά λωσε σα

νόθο πα ιδί, κυρίως στα χωριά και

στις μ ικρές πόλεις. Θα πταν σωστό,

α ν ε δ ώ α λ λ ά ζα μ ε στάση κα ι δεν

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

υ π ο β ι β ά ζ α μ ε π ι α κατά κ α ν έ ν α ν τρόπο το νόθο παιδί και την ανύπα­ντρ η μ ητ έ ρ α . Υ π ε ύ θ υ ν η γ ι α τ η ν ύπαρξπ της ε ίναι η κοινωνία , που δεν αποφασίζει την ελεύθερη δια­Φώτιση όλων των νέων για την πρό­ληψη της σύλληψης.

• • ιιΗ θανατηφόρα σιωπή"

Πριν από μερικά χρόνια η Γαλλίδα M a rc e l l e A u c l a i r π ε ρ ίγρα ψ ε στο βιβλίο της "Η θανατηΦόρα σιωππ» τις θλιβερές συνέπειες της ανεπαρκούς διαΦώτισης σχετικά με τον οικογε­νειακό προγραμματισμό. Η Marcelle Auclair δημοσίευσε σε ένα γαλλικό γυναικείο περιοδικό την ερώτηση, σε ποιο βαθμό υποΦέρουν οι γυναίκες από ανεπιθύμητα παιδιά και εκτρώ­σεις. Νόμιζε πως δε θα πάρει καμιά n μόνο λίγες απαντΠσεις. Ελαβε όμως ένα σωρό γράμματα, που δημοσιεύ­τηκαν στο παραπάνω βιβλίο. Ο ανα­γνώστης εντυπωσιάζεται βαθιά α π ' τις άσχημες εμπειρίες, που αποχτούν οι γυναίκες με τη '<μητρότητα», μέσα και έξω απ' το γάμο. Υπάρχουν περι­πτώσεις όπου έγκυες γυναίκες εγκα­ταλείπονται απ' τους άντρες: ο για­τρός δ ε σ μ ε ύ ετα ι σ ' ε μ ά ς α π ' τ η λεγόμενη ιατρ ικπ κ α ι ψ υχιατρικπ ένδειξη και μπορεί να κάνει σε μ ια έγκυο γυναίκα τότε μόνο επέμβαση. όταν υπάρχει γνωμάτευση για τον κίνδυνο της ζωπς της εγκύου (την οποία κάνει συνr1θως ο ψ υχίατρος). Eπειδr1 α υτές οι γνωματεύσεις είναι α κριβές και αποπάνω απαιτούν και καλές γνωριμίες, η έλλειψη μιας κοι­

νωνικής ένδειζnς (σύμφωνα με την

-57-

mad

e by

Abs

ens

Page 58: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

οποία η επέμβαση θα ήταν επ ιτρε­πτή από κοινωνικούς λόγους, όπως γίνεται εν μέρει στη Σουηδία> έχει καταστρεπτικές συνέπειες για τους φτωχούς ανθρώπους. Οι ε ύ πορες γυναίκες έχουν πιο εύκολα τη δυνα­τότητα με τη βοήθεια των ο ι κογε ­νε ιακών τους γιατρών να απα λλάσ­σονται από μια ανεπιθύμητη εγκυμο­σύνη.

Διαφορετικά συμβαίνει με τις πολ­λές φτωχές γυναίκες, επίσης και τις παντρεμένες, που έχουν ήδη μερικά παιδιά και με μια νέα εγκυμοσύνη εξαντλούνται σωματικά και οικονομι­κ ά . Σ υχνά ε ίν α ι ο ι σύζυγοι τόσο απρόσεχτοl , ώστε ε π ιβαρύνουν τη γυναίκα μ ε μια νέα ανε π ι θ ύ μ ητ η εγκυμοσύνη, σαν αυτή «να μ η τους αφορά α υτούς καθόλου». Απε λ π l ­σμένες γυνα ίκες αναζητούν τους γιατρούς, αποπέμπτονταl απ' αυτούς

και καταφε ύγουν μετά σε κομπο­γιαννίτες , ο ι ο π ο ίο ι μ ε ανάλ ογες αμοιβές και χωρίς ιατρικές γνώσεις α ποτολ μ ο ύ ν αυτή την ε π έ μ βα σ η , π ο υ ανά λ ο γα μ ε τ ι ς π ε ρ ι πτώσεις μπορεί να κοστίσει τη ζωή της γυναί­κας. πολλές γυναίκες έχουν κατα­στρέψει την υγεία τους και έχουν φορ­τωθεί βλάβες για όλη τους τη ζωή.

Η μητρότητα δεν πρέπει να ξαφ­νιάζε l τη γυνα ίκα σα δυστύχημα , αλλά πρέπει να είναι προγραμματι­σμένη , ε κούσια και ε π ι θ υ μ ητή . Γ ι ' α υ τ ό σ ή μ ε ρ α ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η το ς περισσότερο από κάθε άλλη φορά ο οικογενειακός προγραμματισμός, ο οποίος διδάσκει στ ις γυναίκες τις εξαιρετικές δυνατότητες της πρόλη­ψης της σύλληψης και τις διαφωτίζεl να φ έ ρ ν ο υ ν στον κ ό σ μ ο μόνο "επιθυμnτά παιδιά".

-58-

mad

e by

Abs

ens

Page 59: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Μητρότητα 11

Οι ψ υχικές σχέσεις ανάμεσα στπ μπτέρα και το παιδί έχουν φωτιστεί τις τελευταίες δεκαετίες από σπμα­ντικές έρευνες. Αυτές έχουν δείξει ότι πρέπει να αναθεωρπσουμε πολ­λές ΠΡOKαταλr1 ψ ε ι ς του παρελθό­ντος. Πρώτα πιστεύαμε ότι υπάρχει ένα λεγόμενο <<μπτρικό ένστ ι κτο», που ασυνείδπτα κάνει τπ γυναίκα να αισθάνεται και να καταλαβαίνει πως πρέπει να συμπεριφερθεί στο παιδί τπς. Σ' αυτό συμπεριλαμβανόταν και π γνώ μ π ότι κ α ι σε ζπτπματα τπς ε κπ α ίδευσπς ο ι μ πτέρες π ετυχαί­νουν άθελά τους το «σωστό» . Η εμπι­στοσύνπ στπ μπτρότπτα πταν τόσο μεγά λ π , ώστε α ι σ θανόταν κανείς απαλλαγμένος α π ' το καθπκον να προετοιμάσε ι τπ μπτέρα στπ συνα­ναστροφπ με το παιδί.

Σπμερα γνωρίζουμε ότι ανάμεσα στπ μπτέρα και το παιδί διαδραματί­ζονται καταπλπκτ ικέ ς και ποικίλες ψ υχικές διαδικασίες r'iδπ στπν πρώτπ πλικία τπς ζωΠς. Αυτές δεν κατευθύ-

νονται α π ' τα ένστικτα, αλλά είναι έκφρασπ τπς αμοιβαίας αλλπλεξάρ­τπσπς α υτών των δύο συντρόφων, που α π οτελούν μ ια ενότπτα ζωπς (συμβίωσπ) . Το παιδί χρε ιάζεται τπ μπτέρα και π μπτέρα έχει τπν ανά­γκπ να α να λ ά βε ι το π α ι δ ί, να το περιποιπθεί και να το μεγαλώσε ι . Αλλά πως διαμορΦώνεται π ψ υχικπ σχέσπ ανάμεσα στπ μπτέρα και το πα ιδί, α υτό εξαρτάται απ ' το χαρα ­κτπρα, τπν ψυχικπ κατάστασπ και τις ψ υχολογικές γνώσεις τπς μπτέρας: θα μπορέσει να διαμορΦώσει ωΦέλι­μα τπ σχέσπ προς το παιδί τότε μόνο όταν έχει αναπτυγμένπ τπ γενικπ τπς ικανότπτα για επαφπ με τους συναν­θρώπους. Μόνο π ψ υχικπ υγεία τπς μπτέρας εγγυάται τπν κατά κάποιον τρόπο σωστπ τπς συμπεριφορά προς το π α ι δ ί, α ν κ α ι εδώ χρε ιάζοντ α ι ψ υχολογικές γνώσεις, ώστε α κόμπ και π υγιπς μπτέρα να μπν παραπλα­νπσει τπν ανάπτυξπ του παιδιού.

Οταν π μπτέρα κρατάει στπν αγκα-

-59-

mad

e by

Abs

ens

Page 60: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

λ ι ά τπς το νε ογέννπτο π α ι δ ί τ π ς αισθάνεται - α ν δεν υπάρχει καμιά δυσμενής δομή του χαρακτήρα -απερίγραπτπ χα ρά για το πλάσμα που έφερε στπ ζωή. πρέπει να δει κανείς τα μάτια των μπτέρων στις μαιευτικές κλινικές, όταν τους δεί­χνονται τα παιδιά μετά απ' τον επώ­δ υν ο το κετό Α λ λ ά τα τ ρ υ φ ε ρ ά α ι σθ ήματα μ όνα τους δεν α ρ κούν για τπ μ πτρότπτα ' το πα ιδί πρέπει τώρα με κ ο π ι α σ τ ι κ ή και ε π ίμονπ περιποίπσπ και φροντίδα να αναπτu­χθεί σε άνθρωπο. Απ' αυτό το καθή­κον αναλογεί στπ μπτέρα κυρίως στο πρώτο χρόνο - αλλά και αργότερα -το μεγα λ ύτερο μέρος. Αυτή ε ίναι που μεταβιβάζει στο παιδί τις πρώτες κα ι αποφασιστικές εμπειρίες ανθρώ­πινπς σχέσπς και στέκει , θα λέγαμε, στπν πύλπ ε ισόδου τπς κοινωνι κής ζωής , όπου πρέπει να ε ι σαχθεί το αναπτυσσόμενο παιδί.

• • Ο συναισθηματικός

δεσμός ανάμεσα στη μητέρα

και στο παιδί

Οι νεώτερες έρε υνες μας έχουν δ ι δ ά ξ ε ι ότι ο σ υ ν α ι σθ π μ ατ ι κό ς δεσμός ανάμεσα στπ μπτέρα και το παιδί έχει αποφασιστική σπμασία για τπν ανάπτυξπ του τελε υταίο υ . Το π α ι δ ί έ ρχεται στον κόσμο σχεδόν σαν ένα αδύναμο «ζωάκι» . Ολες οι λειτουργίες τπς ζωής του δεν είναι ακόμπ αναπτυγμένες: μόνο n ικανό­τπτα να θπλάζει δίνεται στο νεογέν­νπτο ά μεσα α π ' τπ Φύσπ , α λ λ ά κι αυτό πρέπει ακόμπ να το εξασκήσει και να το μάθει , ώσπου να γίνεται

«α πρόσκοπτα» . Ετσι το πα ιδί ε ίναι εξαρτπμένο εντελώς απ' τπ μπτέρα, αφού αυτή πρέπει ν' αναλάβει «γι ' αυτό» κάθε φροντίδα για τπν περι­ποίπσπ και τπν περίθαλψή του . Ετσι n ανα πτυσσόμενπ ψ υχική ζωή του π α ι δ ι ο ύ ε ίνα ι π ροσαναΤΟλ ισμένπ εντελώς στπ μ πτέρα : α υτό ζε ι , θα λέγαμε, σε «ενιαία συναίσθπσπ» μ ' αυτή, δπλ. όλα τα μπτρικά αισθήμα­τα α π οτελούν το «κλίμ α » , που το πα ιδί αντι λ α μβάνεται α συνε ίδπτα. Μια ευχάριστπ και καλή μπτέρα είναι για το πα ιδί όπως ο ή λ ιος για τπν α ν ά πτ υ ξπ των φ υτών. Υ π ά ρχουν π ε ρ ι πτώσε ι ς , ό π ο υ π α ι δ ι ά χ ω ρ ίς μπτρική φροντίδα (σε βρεφοκομεία, νοσο κ ο μ ε ία κ λ π . ) α ρ ρωστα ίνουν παρά τπν άριστπ υλική περιποίπσπ, μένουν π ίσω στπν ανάπτυξπ ή και πεθαίνουν (οσπιταλισμός) - χωρίς τπ μπτρική αγάππ δεν υπάρχει φαίνεται αρκετή παρότρυνσπ να συνεχίσουν αυτή τπ δυσάρεστπ ζωή.

Τα μ ι κρά παιδιά καταγράφουν με μεγάλπ ακρίβεια όλες τις αισθπματι­κές τ α λ α ντε ύσε ις του προσώπ ο υ (μπτέρας, παραμάνας κλπ . ) , α π ' το οποίο εξαρτώνται. Ε ίναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πόσο λεπτά γίνο­νται αυτές οι διαβιβαστικές διαδικα­σίες. Η ψυχολογία του βάθους μιλάει στπ συνάφε ια αυτή για μ ια «μετά ­δοσπ των αισθπμάτων» ανάμεσα στπ μπτέρα και το παιδί. Μια φοβισμένπ μπτέρα Π . χ. κάνει το πα ιδί τπς να φοβάται , πριν αυτό έρθει σε επαΦή με ε κφοβιστ ικούς ανθρώπους και πράγματα : π α ίρνε ι το φόβο με το <ψ πτρικό γ ά λ α » . Ο , Τ Ι σκέ πτετα ι ή αισθάνεται n μπτέρα σε σχέσπ με το π α ι δ ί τ π ς , μ ε τ α β ι β ά ζετα ι μ ε τ π συμπεριφορά τπς σ' αυτό' πολλές

-60-

mad

e by

Abs

ens

Page 61: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

φορές β υ ζαν ι ά ρ ι κα π α ι δ ι ά έχουν γίνει πδη <<νευρικά» απ' τη νευρικπ n πιθανόν δυστυχισμένη στο γάμο της μητέρα, κλαίνε πολύ, παρουσιάζουν δυσκολίες στη λrlψη κα ι στην πέψη της τροφπς, για τις οποίες οι γιατρός δεν μπορεί να δ ι α π ιστώσει κ α μ ι ά σωματικπ αιτία. Γι ' αυτό μαζί με ένα άσχημα αναπτυσσόμενο παιδί, πρέ ­πει να εξετάζεται ΙψυχOλOγΙKάJ και η μητέρα: αυτπ είναι συχνά η αιτία για τ ις μ η κανονικές αντιδράσεις του π α ι δ ι ο ύ , που μ πορούν να ε κφρα ­στούν σωματικά και ψυχικά.

Μ ι α Kαλrl Ιδηλαδrl έμπειρη, καλ­λιεργπμένη) και εσωτερικά ισορρο­ππμένη μητέρα προκαλεί στο παιδί της αβίαστα ευχαρίστπση και προθυ­μία για ανάπτυξπ, n οποία μετατρέ­πεται σε σωματικπ και ψυχικπ ενέρ­γεια.

•• Η μητέρα εισάγει

το παιδί στη ζωή

Το κ α θ π κον να β ο π θ π σ ο υ μ ε το πα ιδί στπ λύσπ των πρώτων σταδίων τπς ανάπτυξπς του ε ίναι μεγάλο και έχει αποφασιστικπ σπμασία. Οι μπτέ­ρες πρέπει να θέσουν στα πα ιδιά τα θεμέλια για την κατοπινπ ανθρωπιά. Η συμβoλrl αυτπ των γυναικών στον πολιτισμό έχει γενικά υ ποτ ι μ π θεί. Στπ μ πτρότπτα έβλεπε κανείς μ ια καθαρά βιολογικπ λε ιτουργία, που συνεχιζόταν α υτονόπτα μετά τον τοκετό. Αλλά n μπτέρα δε γεννάει α π λώς το π α ι δί, α λ λ ά ε ίναι κα ι η πρώτπ και σπουδαιότερπ δασκάλα του.

Η ψ υχολογία του βάθους υποδεί-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

χνει ότι το παιδί γνωρίζει στπ μητέρα για πρώτπ φορά «τον συνάνθρωπο». Αυτές οι εμπειρίες στην παιδικπ πλι­κία αποτυπώνονται βαθιά στπν ψυχι­κπ ζωΠ. Το πως κρίνει κανείς αργότε­ρα ασυνείδπτα τον συνάνθρωπο Ισα Φίλο n εχθρό, σα βοπθό n αντίπαλο κλπ. ) , έχει «μαθευτεί» πδπ στπ σχέση ανάμεσα στπ μπτέρα κα ι το παιδί και στπ σχέσπ ανάμεσα στον πατέρα και το παιδί. Οι γονείς είνα ι οι μοιραίες δ υ νά μ ε ι ς στπ ζω π τ ο υ π α ι δ ι ο ύ . καθορίζουν τπν οικοδόμπσπ και τπν ανάπτυξπ της ψ υ χ ι κ π ς του ζω π ς , είναι στο χέρι τους να δώσουν στπν ψ υ χ ι κ π ε ν έ ργε ι α μ ι α κ ο ι νωνι κ π , παραγωγικπ και φ ι λ ι κπ προς τους ανθρώπους κατεύ θυνσπ n να τπν οδπγπσουν σε μια εσφαλμένπ ανά­πτυξπ.

Φυσικά ο γάμος τπς μπτέρας εππ­ρεάζε ι τπ στάση τπς α πέναντι στο παιδί. Από δυστυχισμένες στο γάμο γυνα ίκες δεν πρέπει να περι μένει κανε ίς ότ ι θα φέρουν τις σχέ σεις τους προς το παιδί στπ σωστπ ισορ­ροπία . Η δικπ τους ανι κανοποίητπ απαίτηση για αγάπη τις ωθεί συχνά στο παραχάιδεμα του παιδιού, όπου δε λαβαίνε ι κανείς υπόΨπ του τόσο τις ανάγκες του παιδιού όσο τους δικούς του πόθους. Ή τις οδπγεί σε π α λ ι έ ς στερεότυ πες π α ραστά σεις τπς αυταρχικής ανατροΦής, η οποία με διαταγές κα ι απαγορεύσεις, ίσως μάλιστα και με ξύλο θέλει να πιέσει το παιδί σε ένα ορισμένο καλούπΙ. Ολες αυτές οι μέθοδοι ανατροφπς, που βα σίζοντα ι στπν ψ υχολογικπ άγνοια, οδπγούν αργά n γρπγορα σε αποτυχίες, κατά τις οποίες το παιδί α ποστρέφεται τους γονείς του και σ α μ π οτάρει την π ροσαρμογπ του

-61 -

mad

e by

Abs

ens

Page 62: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΙΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

στπν κοινωνική ζωή. Η συνέπεια απ ' α υ τ ό ε ίν α ι τα γνωστά « π α ι δ ι κ ά ε λαττώματα», που αρχίζουν α π ' το πείσμα, το Ψέμα, τπ νυκτουρία, τπν κλοπή, το Ψεύδισμα, τπν τεμπελιά, τπν αποτυχία στο σχολείο κλπ. και φτάνουν μέχρι τπ διαΦθορά και τπ νεανική εγκλπματικότπτα.

•• ΨυΧΟλογική εκπαίδευση

της μητέρας

Η μπτέρα έχει μια απ ' τις ωραιότε­ρες, αλλά και μια απ ' τις δυσκολότε­ρες ασχολίες. Για να μπν αποτύχει σ' αυτές πρέπει να προετοιμαστεί προ­σεχτ ι κ ά . Σ ή μ ε ρ α δ ε ν α Φ ή ν ο υ μ ε κανέναν άνθρωπο να πλπσιάσει μια μπχανή, αν δεν του διδάξουμε από πριν το χειρισμό τπς. Κάθε περισσό­τερο ή λ ιγότερο α π λό ε πάγγε λ μ α προϋποθέτει μια εκπαίδευσπ δύο ως τριών ή και περισσοτέρων ετών. Για το επάγγελμα τπς μπτέρας απαιτεί­ται επίσπς μ ια βασική ε κπαίδευσπ, στο προσκήνιο τπς οποίας πρέπει να

βρίσκονται ιατρικές και Ψυχολογικές γνώσε ι ς . Σ ή μ ε ρ α ό λ ε ς σχεδόν ο ι νέες μπτέρες μαθαίνουν βέβαια τπν π ε ρ ι π ο ίπ σ π τ ο υ π α ι δ ι ο ύ κ α ι τ π ν τεχν ι κ ή τ π ς δ ι ατρο Φ ή ς : α λ λ ά π ψυχοπογία ίου παιδιού θεωρείται α κό μ π σαν «προα ιρετικό μάθπμα» , π ρος το ο π ο ίο στρέ Φ οντα ι μ όνο λίγες, πολύ προοδευτικές μπτέρες. Οι ΨυχΟλόγοι του βάθους ολόκλπ­ρου του πολιτισμένου κόσμου είναι όμως τπς γνώμπς ότι π δραστικότερπ ψ υχ ι κ ή π ροστα σία τ π ς υγε ία ς θα γινόταν με τπν Ψυχολογική εκπαί­δευσπ των μπτέρων. Ολες οι κατοπι­νές μορΦές τπς νευρικότπτας, πολ­λές Ψυχοσωματικές αρρώστιες, δια­στροΦές, ακόμπ και φρενοβλάβειες και π εγκλπματικότπτα θα μπορού­σαν να αποΦευχθούν, αν οι μπτέρες κατα λάβα ιναν κα λύτερα τα π α ιδιά τους. Θα ήταν τότε σε θέσπ να ανα­τρέΦουν ευτυχισμένους κα ι ικανούς για τπν κοινωνία ανθρώπους, που θα μπορούσαν να οικοδομήσουν έναν κόσμο τπς ειρήνπς και τπς ελε υθε­ρίας.

- 62 -

mad

e by

Abs

ens

Page 63: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Μητέρες και γιοι

Για τπ σχέσπ τπς μ πτέρας προς τους γ ιους τπς υπάρχουν π ο λ λές ε π ι στ π μ ον ι κ έ ς α π ό Ψ ε ι ς , π ο υ δεν αντέχουν στπν κριτ ι κ ή . Μ ι α πολύ διαδομένπ γνώμπ λέει ότι μια μπτέ­ρα αγαπάει «φυσικά» ένα γιο περισ­σότερο από μια κόρπ' με τον πατέρα ό μ ω ς σ υ μ β α ίνε ι το α ντίθετο. Η γνώμπ α υτή αιτιολογείται συνήθως με τπν «ελκυστικότπτα των αντίθε­των φύλων»' υποτίθεται ότι οι γονείς και σε σχέσπ προς τα πα ιδιά τους υπόκε ινται στους γενικούς κανόνες π ο υ ω θ ο ύ ν τ π γ υ ν α ίκα π ρο ς τον άντρα και τον άντρα προς τπ γυναί­κα .

Μ ε α ντ ι κ ε ι μ εν ι κ ή π α ρα τ ή ρ π σ π όμως δεν μπορεί να γίνει λόγος για μια τέτοια μονοτέλεια. Ψυχικά υγιείς, ικανοί για αγάππ γονείς αγαπούν εξί­σ ο υ τα π α ι δ ι ά τ ο υ ς κ α ι των δ ύ ο Φύλων. Οπου στπν αγάππ προς τα παιδιά παρουσιάζονται αισθπτές δια­φορές, υπάρχουν ήδπ εσφαλ μένες αναπτύξεις στπ μέσπ: και αυτό τόσο

στους γονείς όσο και στα π α ι δ ι ά . Οταν κανείς ζπμιώνει τα πα ιδιά του ίδιου του Φ ύ λ ο υ , α υτό συνδέετα ι πάντα με μια εσφαλμένπ στάσπ απέ­ναντι στον ίδιο του τον εαυτό, στο ίδιο του το Φύλο και στπν ανατροφή γενι κ ά . Π άντως μ π ο ρ ε ί κανείς να παρατπρήσει συχνά ότι ο ι μπτέρες έχουν μ ι α ε ι δ ι κή συνα ι σ θ π μ α τ ι κή σχέσπ προς τους γιους τους. Αυτό ό μ ω ς δεν ε ίν α ι μ ι α « φ υ σ ι κή αντίδρασπ», που μπορεί να νοπθεί βιολογικά ' εδώ πρέπει να αναζπτή­σουμε Ψ υχολογι κούς και κοινων ι ­κούς λόγους. Στπν ακραία πατριαρ­χία υπήρχε π συνήθεια να αποχτά π γυναίκα κοινωνικό γόπτρο μόνο με τπ γέννπσπ γιων: έτσι εκπλήρωνε αυτή τπ σπουδαιότερπ επιθυμία του άντρα και τπς οικογένειάς του ότι δε θα ε κ λ ε ίΨ ε ι το όνομά τους. Κατά συνέπεια π γέννπσπ κοριτσιών δεν αναγνωριζόταν ιδ ιαίτερα. Αυτός ο τρόπος τπς εκτίμπσπς έχει διατπρπ­θεί στις χώρες μας μ έχρι σήμερα,

-63-

mad

e by

Abs

ens

Page 64: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

κυρίως σε αγροτ ι κές περ ιοχές. Ο ι μετοχές του «κλπρονόμου» είνα ι εδώ μεγάλες. Ολοένα συναντάμε απελπι­σ μ έ νΈ ς μ πτ έ ρ ε ς α π ό αγροτ ι κέ ς π ε ρ ι οχές , π ο υ γεννούν σ υ νεχώς κορίτ σ ι α κ α ι όχι το π ο λ υ π ό θ πτο αγόρι - σε μια γνωστή μας περίπτω­σπ π μπτέρα βρισκόταν μετά τπ γέν­νπσπ του τρίτου κοριτσιού στα πρό­θυρα τπς νε υρ ικής κρίσπς ε π ε ι δή φοβόταν τις αντιδράσεις των συγγε­νών τπς (γεωργών) , οι οποίοι κατά τπ διάρκεια τπς εγκυμοσύνπς είχαν εκφράσει αποφασιστικά τπν ελπίδα ότι «αυτή τπ φορά θα είναι σίγουρα αγόρι».

Από τπ μακροχρόνια παράδοσπ τπς πατριαρχικής σκέ ψ πς μ πορούν να υπάρχουν εδώ κι ε κεί πραγματικά διαφορετικές αξιολογήσεις τπς σχέ­σ π ς α ν ά μ ε σ α στπ μ πτ έ ρ α κ α ι το παιδί, ανάλογα αν αυτό είνα ι αγόρι ή κορίτσ ι · εδώ συν υ π ε ύθυνες ε ίνα ι όμως και παραμορΦώσεις του χαρα­κτήρα τπς μπτέρας, αφού ο ψυχικά ισορροππμένος άνθρωπος μπορεί να μπ λαβαίνει υπόΨπ του τις κοινωνι­κές προκαταλήψεις και εσφαλμένες κρίσεις και να μπν εξαρτά τπν αγάππ προς το πα ιδί α π ' τπν ασυνείδπτπ προσμονή γοήτρου και αναγνώρι­σπς.

• • παραμορφώσεις

της σχέσης ανάμεσα

στη μητέρα και το γιο

Υπ ά ρχ ο υ ν δ ι ά Φ ο ρ ο ι λ ό γ ο ι π ο υ είναι υπεύθυνοι για το ότι π μπτέρα δεν μπορεί να διαμορΦώσει κανονι­κά τπ σχέσπ τπς προς το γιο. Ετσι

δπμιουργούνται παραμορφώσεις στπ σχέσπ ανάμεσα στπ μ πτέρα και το παιδί. Ας σκεφτούμε π .χ. τις μπτέ ­ρες, που ε ίναι πολύ δυσαρεστπμέ­νες με το ρόλΟ τους σα γυναίκες. Μ ο λ υσμένες α π ' τ ις πατρι α ρχικές π ρ ο κ α τ α λ ή ψ ε ι ς , δ ε β λ έ π ο υ ν τ ι ς ομορφιές και τις δυνατότπτες τπς γυναικείας ζωής και π ιστεύουν ότι τους αποκλείονται όλες οι ευκαιρίες τπς αυτοπραγματοποίπσπς. Αυτές οι γυνα ίκες, που σχεδόν πάντα είναι άτολμες και δυστυχισμένες, ταυτίζο­ντα ι μερ ικέ ς φορές σε εξαι ρετικά μεγάλο βαθμό με το γιο: αυτός οφεί­λε ι να κάνει γι ' αυτές (θα λέγαμε «αντιπροσωπευτικά») μια λαμπρή και ικανοποιπμένπ ζωή. Ετσι π ανικανο­ποίπτπ φιλΟδοξία τπς μπτέρας μετα­βιβάζεται στο γιο· αυτός επιφορτίζε­ται συχνά με το βαρύ καθήκον να μετατρέ ψ ε ι τα μ πτρικά όνειρα σε πραγματικότπτα.

Η σχέσπ ανάμεσα στπ μπτέρα και το γιο μπορεί επίσπς να υπερφορτω­θεί συναισθπματικά , όταν π μπτέρα είναι δυστυχισμένπ στο γάμο και π επιθυμία τπς για αγάππ, αναγνώρισπ και τρυφερότπτα στο γάμο δε βρί­σκει καμιά ικανοποίπσπ. Τότε υπάρ­χε ι ο πε ιρασμός για τπ μ πτέρα να αναθρέψει το γιο σαν «καβαλιέρο», ο οποίος θα τπς προσΦέρει τπν προσο­χή και τπν ικανοποίπσπ, που τπς λεί­πει τόσο Οδυνπρά στπ συζυγική συμ­βίωσπ. Μ ερικές φορές συναντά με περιπτώσεις, όπου ο γιος στπ νεανι­κ ή π λ ι κία γ ίνετ α ι «συνοδός» τ π ς μπτέρας - σπανιότερες είναι οι περι­π τ ώσ ε ι ς , ό π ο υ δ π μ ι ο υ ργ ο ύ ν τ α ι π ραγματικά μ ι σοερωτ ι κοί δεσμοί. κυρίως π ανύπαντρπ μπτέρα διατρέ­χει κ ίνδυνο να υ π ε ρφ ο ρτώσε ι το

-64-

mad

e by

Abs

ens

Page 65: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

(νόθο) γ ι ο τ η ς μ ε τ ρ υ φ ε ρ ότ η τ α , ε π ε ι δ ή μ όνο σ' α υτόν βρίσκε ι τ η συναισθηματική αντα πόκριση, που κανονικά συνηθίζεται να αντιπροσω­πεύεται απ' τον ερωτικό σύντροφο.

Είναι παντα η άτολμη, δισταχτική, εσωτε ρ ι κά α στα θ ή ς μ ητ έ ρ α , που προσκολ λάτα ι στενά στο γιο της, που με μια σχεδόν «εξουσιαστ ι κή αγάπη» προσπαθεί να θέσει τη ζωή του κάτω από έλεγχο. Αυτή η στάση υ π ά ρχει κ υ ρ ίως στη μητέρα , που εξουσιάζει κα ι καflομαθαίνει το γιο της. Και στις δυο περιπτώσεις ο γιος γίνεται αντικείμενο τnς μnτέρας. Με το παραχάιδεμα, αν επιτρέπεται να χρησιμοποιrιdουμε μια εικόνα, χτίζε­ται ένα χρυσό κλουβί, που είναι με τέτοια πολυτέλεια παραλλαγμένο, ώστε α π οτε λ ε ί π ε ι ρασμό γ ια τον εγκλωβισμένο μέσα να παραιτηθεί α π ' την ελευθερία του. Αντίθετα οι αυταρχικές μητέρες απαιτούν απ' το γ ι ο κ α θ α ρ ά κ α ι α π ρ ο κά λ υ πτα να υποταχτεί στη μητρική φροντίδα και εξουσία. Αυτές οι δυο στάσεις σπά­ν ια συναντιούνται καθαρές κατά κανόνα πρόκειται για μικτές μορΦές. Ο γιος που μεγαλώνει σ' ένα τέτοιο περιβάλλον αντιμετωπίζε ι ανάλογα μ ε τ ι ς π ε ρ ι πτώσε ι ς α π ε ρ ίγρα πτη δυσκολία ν' αναπτύξει την προσωπι­κότητά του. Βλάπτεται στη ρίζα της ψυχικής του ανάπτυξης. Κατοπινοί ομοφυλόφιλοι έχουν γνωρίσει στην παιδική ηλικία τους τη μητέρα σαν «άπλ ηστο άνθρωπο» και α π ' α υτό φέρνουν μαζί τους στη ζωή το Φόβο απέναντι στη γυναίκα' επίσης διστα­χτι κοί στην αγά π η και σεξουα λ ι κά ά τ ο λ μ ο ι ά ν θ ρ ω π ο ι ε κφ ο β ίζοντ α ι στην ανάληψη επαΦής μ ε το άλλο φύλο από μια ασυνείδητη γυναικεία

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ε ι κόνα , που Φέρε ι τα α π ε ι λ ητ ι κά χ α ρ α κ τ η ρ ι στ ι κά τ η ς α υτ α ρ χ ι κ ή ς μητέρας.

Α υ τ ο ύ τ ο υ ε ίδ ο υ ς ο ι μ ητ έ ρ ε ς έχουν συμβάλει κατά μεγάλΟ μέρος στο μύθο για την κακή πεθερά, που τον συναντά μ ε σχεδόν σ ' ό λ ο υ ς τους λαούς. Μ ι α μητέρα, που αισθά­ν ε τ α ι το γ ιος τ η ς σ α ν ένα ε ίδος «ιδιοκτησίας», βλέπει στη νύφη έναν εισβολέα και ληστή, που έρχεται να τ η ς α π ο σ π ά σ ε ι το π ο λ υτι μ ότε ρ ο περιεχόμενο της ζωής της. Απ ' αυτό προέρχεται η έχθρα ενάντια στην ερωτική σύντροφο και σύζυγο του γιου , που μπορεί να πάρει ακραίες μορΦές. Ετσι μερικές μητέρες επεμ­βαίνουν στην ε κλογή της συζύγου του γιου, σα να πρόκειται για εντε­λώς προσωπική τους υ πόθεση . Σε μια γνωστή μας περίπτωση μια μητέ­ρα προσέφυγε βαθιά απογοητευμέ­νη στον ψυχοθεραπευτή, γιατί ο γιος της «ήθελε δυστυχώς να παντρευτεί μ ια ξένη». Κάτω α π ' την ε π ίδραση εθνικών προκαταλήψεων η γυναίκα αυτή έβλεπε το γιο της να πέφτε ι στη χειρότερη δυστυχία . Η συνα ι ­σθηματική της κατάσταση είχε ήδη οξυνθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε δεν μ π ορούσε π ι α να α κούσει κανένα συνετό λόγο' επειδή ο γιος επέμενε στην απόφασή του να παντρευτεί τη γυναίκα της εκλογής του, η μητέρα κατέ λ η ξε μετά α π ό μ ι α ν ε υ ρ ι κ ή κρίση σ ' ένα νοσοκομείο, όπου χρει­άστηκε για αρκετούς μήνες ψ υχια­τρική θεραπεία.

-65-

mad

e by

Abs

ens

Page 66: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

•• Ο αγαπημένος γιος

της μητέρας

Δεν είναι όμως πάντα οπωσδήποτε μειονέκτπμα αν ο γιος απολαμβάνει τπν ιδιαίτερπ αγάππ τπς μπτέρας. Σε ε υνοϊκές περιπτώσεις το αγόρι που δέχεται απ ' τπν πλευρά τπς μπτέρας του μεγάλπ αγάππ και αναγνώρισπ έχει στπ ζωπ νωρίς τπν προαίσθπσπ ότι όλοι οι άνθρωποι θα το αγαπούν κα ι θα το αναγνωρίζουν. Απ ' αυτπ τπν προαίσθπσπ προέρχονται τόλμπ και προθυμία για επαφπ, που ανάλο­γα μ ε τ ι ς π ε ρ ι πτώσε ι ς μ π ο ρ ο ύ ν πραγματικά να κερδίσουν τπν προϋ-

ποτιθέμενπ συμπάθεια των ανθρώ­πων. Ο Σίγκμουντ Φρόυντ εξέφρασε σε μια πραγματεία του για τον Γκαίτε τπν υπόθεσπ ότι ο μεγάλος ποιπτπς πταν ένας τέτοιος «αγαππμένος γιος τπς μπτέρας» : απ' αυτό μπορούν να εξπγπθούν n τεράστια δπμιουργικπ και εξελικτικπ του ικανότπτα, αλλά και οι ερωτικοί του δισταγμοί. Είναι πάντως βέβαιο ότι σπμαντικοί άντρες είχαν πολύ συχνά μπτέρες με λεπτά αισθπματα και κατανόπσπ, που τους ενέπνευσαν τον ενθουσιασμό για τπ ζωπ, ο οποίος τους βοπθπσε να ανε­βούν στα ανώτερα ύΨπ του ανθρω­πισμού.

- 66 -

mad

e by

Abs

ens

Page 67: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΠΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Μητέρες και κόρες

Στπν αναπτυσσόμενπ κόρπ n μπτέ­ρα β λ έ π ε ι το ομοίω μ ά τπς και γ ι ' αυτό n σχέσπ τπς προς αυτπ χαρα­κτπρίζετα ι ουσιαστικά απ ' τπ σχέσπ τπς προς τον εαυτό τπς και το ίδιο τπς το φύλο. Μόνο n μ πτέρα, που είναι ευχαριστπμένπ με το ρόλο τπς σα γυναίκα και βρίσκει στπν ερωτικπ και συζυγικπ τπς ζωπ ανάλογπ ικα­νοποίπ σ π , μ πορεί να μετα β ι βάσει στπν κόρπ τπς - στα παιδιά τπς γενι­κά - μια θετικπ στάσπ απέναντι στπ ζωΠ. Τα λόγια του Ν ίτσε , ότι κάθε άντρας έχει στπν ψυχπ του τπν εικό­να τπς "γυναίκας καθαυτπς» α π ' τπ μπτέρα του και ότι απ ' αυτό καθορί­ζεται n εκτίμπσπ του Π n περιφρόνπ­σ π του προς το γυνα ι κ ε ίο Φ ύ λ ο , μπορούν να συμπλπρωθούν ότι και σε κάθε γυναίκα το είδος και βαθ­μός του αισθπματος τπς προσωπικπς τ π ς α ξίας ε ξαρτάτ α ι α π ' τ ο π ω ς αισθάνεται σα μπτέρα.

Κάθε είδους διαταραχές μπορούν να βλάψουν τπ σχέσπ ανάμεσα στπ

μ πτέρα κ α ι τ π ν κόρπ . Σε κ α κ ο ύ ς γάμους, π.χ., ό.που οι σύζυγοι έχουν α ποξενωθεί μεταξύ τους και ζουν α π λ ώ ς μ ό ν ο σ υ μ β α τ ι κ ά μ α ζί, ο άντρα ς μ πορεί να βρει στπν ανα­πτυσσόμενπ κόρπ ένα αντικείμενο για τπν τρυφερότπτά του, όπου δεν είνα εκτεθειμένος σε τόσο οδυνπρές αποπομπές και απογοπτεύσεις όπως κοντά στπ γυναίκα του. Τότε δπμι­ουργείται μ ια στενπ σχέσπ ανάμεσα στον πατέρα και τπν κόρπ, που δεν πρέπει να περιέχει οπωσόΠποτε κάτι το ερωτ ι κό , α λ λ ά π α ρ α π έ μ π ε ι τπ μπτέρα στο ρόλο τπς "αποκλεισμέ­νπς τρίτπς» · ενάντια στπν κόρπ μπο­ρεί να αναπτυχθεί πραγματικπ αντι­ζπλ ία , ένα αίσθπμα ανταγωνισμού, που οδπγεί σε αμοιβαίες έχθρες.

-67-

Το γεγονός ότι n μπτέρα που γερ­νάει αισθάνεται τπ γεμάτπ νιάτα και ομορφιά κόρπ σαν πραγματικπ αντί­

παλο δεν είναι τόσο σπάνιο, όπως νομίζει κανείς: κυρίως δυστυχισμέ­νες, νευρικές, προδιατεθειμένες για

mad

e by

Abs

ens

Page 68: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

ζπλοτυπία μπτέρες αναγκάζονται να μεταβιβάζουν στπν κόρπ ανταγωνι ­στικά αισθπματα, α π ' τα οποία δπμι­ουργείται μια κατάστασπ μάχπς, που μπορεί να ερεθίσει πολύ τπν ψυχικπ ζωπ τπς κόρπς. Αφού ένα α π ' τα εκπαιδευτικά καθπκοντα τπς μπτέ ­ρας είναι να προσΦέρει στο παιδί -μ ι κρό n μεγάλο - το α ίσθ π μ α τπς εμπ ιστοσύνπς και τπς προστασίας, κα ι αφού α π ' α υτό εξα ρτάτα ι ένα ο υ σ ι α στ ι κό μ έ ρος τπς κατο π ι ν π ς ψ υχικπς υγείας , όλοι ο ι άνθρωποι , που αποτυχαίνουν στπ σχέσπ με τπ μ πτέρα τους, α ποχτούν μ ια βαθιά ριζωμένπ προσωπικπ αστάθεια, που ε π πρ ε ά ζε ι τ π ν π ο ρε ία ό λ ων των ανθρώπινων επαφών στπν αγάππ και στπ ζωΠ.

•• Μητέρα και σεξουαλική

εκπαίδευση

Η σεξουαλικπ ανάπτυξπ του κορι­τ σ ι ο ύ υ π ό κε ιτ α ι ο υ σ ι α στ ι κά στπ μπτρικπ επίδρασπ. Αν π ίδια π μπτέ­ρα έχει ευτυχισμένπ ερωτικπ ζωπ, θα μ π ορέσε ι να μεταδώσε ι κα ι στπν κόρπ τπς μ ια φυσικπ στάσπ απέναντι στον έρωτα και στο σεξ: Ολόκλπρπ π σεξουαλικπ εκπαίδευσπ όμως βρί­σκεται σπμερα ακόμπ σε εντε λώς άσχπμπ κατάστασπ, ώστε και μπτέ­ρες που ζουν σε σεξουαλικπ αρμο­νία δυσκολεύονται να ε π ιδράσουν στπ σχέσπ α υτπ καθοδπγπτικά στο αναπτυσσόμενο παιδί. Σπμερα γνω­ρίζουμε ότι π σεξουαλικπ ωρίμανσπ είναι μια περίπλοκπ εξελικτικπ διαδι­κασία, που μπορεί να κατευθυνεθεί με συνετπ εκπαιδευτικπ προαγωγή'

οι γονε ις ομως, που οι ίδιοι έχουν μεγαλώσει κάτω από βαριά σεξουα­λικά ταμπού, είναι σήμερα σπάνια σε θέσπ να π ά ρο υ ν μ ι α ανο ιχτ ή κ α ι ελεύθερπ στάσπ.

Πολύ συχνά π σεξουαλικά εμποδι­σμένπ μπτέρα είναι α κόμπ σήμερα εκείνπ που μεταδίδει στπν κόρπ μια αναγκαστική και φοβισμένπ στάσπ απέναντι στπ σεξουαλικότπτα. Αυτό αρχίζε ι μερικές φορές ι1δπ με τπν εκπαίδευσπ στπν καθαριότπτα : ήδπ ο τρόπος με τον ο π ο ίο π μ πτέρα εκτελεί τπν καθαριότπτα των σεξου­αλικών ζωνών του σώματος, οι αντι­δράσεις του τρόμου και τπς ντροπής με τις οποίες απαντάει σε μια τυχαία γύμνια του παιδιού, πως αντιδρά σε ερωτήσεις του παιδιού για τπ διαφο­ρά των Φύ λων κα ι τπν προέλευσπ των παιδιών, αυτό εππρεάζει βαθύ­τατα τπν αίσθπσπ του τελευταίου για το σώμα του' αν το κορίτσι υπο­Ψιαστεί α π ' τις συνειδπτές και ασυ­νε ίδπτες αντιδράσε ις τπς μ πτέρας ότι α υτ ή α π αγορε ύ ε ι κ ά θ ε τι το σ ε ξο υ α λ ι κό , το σ υ χ α ίνετα ι ή το α ισθάνεται σαν «επικίνδυνο» , τοτε αυτή π εντύπωσπ χαράζεται ανεξίτπ­λα στπν Ψυχή του. Αυτό διαμορφώ­νε ι μετά τπ σεξουαλική ανάπτυξπ, που κάτω από δυσμενείς εκπαιδευτι­κές επιδράσεις ναυαγεί' όλες οι δια­δικασίες τπς ωρίμανσπς του σώμα­τος και των ενστίκτων καταγράΦο­νται με διάχυτο Φόβο, πράγμC! που μπορεί να διαμορφώσει κυρίως τπν εφπβεία σε μια περίοδο τπς μεγάλπς κρίσπς τπς ζωής. πολλές μπτέρες προχωρούν μ ά λ ι στα τόσο π ο λ ύ , ώστε ν α κ ά ν ο υ ν « δ ι α φ ωτ ι στ ι κέ ς σ υ ζπ τ ή σ ε ι ς » , π ο υ κ υ ρ ι ο λ ε κτ ι κά κατευθύνονται στον ακρωτπριασμό

-68-

mad

e by

Abs

ens

Page 69: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

όλων των φυσικών αισθπμάτων τπς κόρπς στπ γραμμπ αυτπ βρίσκονται π.χ. εκφράσεις για τπν ερωτικπ ζωπ, π ο υ ό λ ε ς τ ο υ ς π ε ρ ι γ ρ ά φ ο υ ν το σ ε ξ ο υ α λ ι κό σα μ ι α «ενοχ λ π τ ι κ π α ν α γ κ α ι ό τ π τ α » , « ε π ε ι δ π έ τ σ ι τ ο θέλουν οι άντρες», αλλά στπν πραγ­ματικότπτα όλα αυτά ε ίναι «απδια­στικά», «βρώμικα», «ακάθαρτα» κλπ. Ε π ίσ π ς οι π ρ ο ε ι δ ο π ο ι π σ ε ι ς , π ο υ εκφράζονται όχι από έναν εντελώς αδικαιολόγπτο Φόβο μπροστά στους κινδύνους τπς ερωτικπς ζωπς (εγκυ­μ ο σ ύ νπ ! ) , δ ε ν π ε τ υ χ α ίν ο υ ν τον πραγματικό στόχο, γιατί δεν έχουν σαν αντ ικείμενο τπν πρόλπ ψ π τπς σύλλπψπς, αλλά περιγράφουν τον ε ρω τ ι σ μ ό ε ντ ε λ ώ ς γ ε ν ι κ ά σαν «αμαρτία», «πάθος» και «αχαλινωσία».

πολλές ψυχρές γυναίκες οφείλουν τπ σεξουαλικπ τους ασυγκινπσία και κατά συνέπε ια τπν ανι κανοποίπτπ συζυγικπ τους ζωπ σε μ ι α τέτοια «παιδιαγωγικπ», που όπως φαίνεται σκοπός τπς είναι να διαταράσσει και να παραπλανά συστπματικά τα φυσι­κά αισθπματα του αναπτυσσόμενου κοριτσιού.

Η ανι κανότπτα των μ πτέρων να κάνουν ε λ ε ύθερες δ ια φωτιστ ι κές συζπτπσεις, μεταβάλλει τπ ζωπ των γονέων, που έχουν κορίτσι σε νεανι­κπ πλικία, σε πολύ δύσκολο πρόβλπ­μα. Κάθε φορά που n κόρπ αργεί να γυρίσει στο σπίτι , ο πατέρας κα ι n μπτέρα ζουν καταστάσεις πανικού, γιατί n σκέΨπ τους ππγαίνει αμέσως στπν εγκυ μ οσύνπ τπς κόρπς. Α π ' α υτό προέρχονται ο ι πολυάριθμες δ ι αμάχες, οταν τίθετα ι ολοένα το ερώτπμα τπς εξόδου, ενός πάρτυ , μ ιας εκδρομπς: και όμως οι γονείς δεν μπορούν να φυλάνε πάντα τπν

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

κόρπ , ώστε το ε π ίφ ο β ο γεγονός (μιας προγαμιαίας εγκυμοσύνπς) να συμβεί παρά τις φιλονικίες και τπν επαγρύπνπσπ, γιατί στπν ατέλειωτπ Φλυαρία ανάμεσα στους γονείς και στο παιδί ένα δεν είπαν, που πταν ανάγκπ να πουν: δπλαδπ πως, όταν κανείς φτάσει στπν κατάστασπ οικεί­ων σχέσεων, μπορεί να αποφύγει τις ανεπιθύμπτες συνέπειες . . .

•• Επάγγελμα, αγάπη

και γάμος

Μια ακόμπ προβλπματικότπτα στπ σχέσπ ανάμεσα στπ μπτέρα και τπν κόρπ προέρχεται από το ό,ΤΙ αυτές ανπκουν σε διαφορετικές γενιές και το στ υ λ τπς ζωπς τπς σπμερ ινπς νεολαίας είναι σε πολλά σπμεία δια­φορετικό απ' αυτό των προπγούμε­νων γενιών. Οι μπτέρες δυσκολεύο­νται πολύ να καταλάβουν τπν ελευ­θερία κινπσεων των κοριτσιών τους, π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν να σ υ ν α ντ ι ο ύ ν τ α ι ξέγνοιαστα μ ε τους συνOμr1λΙKOυς νεαρούς, να καλλιεργούν φιλίες και να έχουν από νωρίς - πολύ πιο νωρίς απ' τπν εποχπ των γιαγιάδων - έρω­τες, που δε μένουν και τόσο πλατω­νικοί, όπως στπν παλιά εποχΠ.

Επίσπς και σε σχέσπ με τον παρά­γοντα «γυνα ίκα κ α ι ε π άγγε λ μ α » έχουν αλλάξει πολλά . Στις μπτέρες των σπμερινών κοριτσιών λεγόταν α κόμπ ότι n δε χρε ιάζονται καμιά ε παγγε λ μ ατικπ ε κ π α ίδευσπ n ότι πρέπει να τελειώσουν μ ια σύντομπ μ α θ πτεία , γ ιατί έτσι n α λ λ ιώς θα παντρευτούν σε λίγο. Ο γάμος πταν σε προπγούμενους αιώνες ο μοναδι-

-69-

mad

e by

Abs

ens

Page 70: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

κός σκοπός της ζωπς, που μπορούσε και έπρεπε να έχει μια γυναίκα. Αλλά στις τελευταίες γενιές έχει γίνει μια αλλαγΠ. Τα κορίτσια της εποχπς μας θέλουν να μάθουν ένα επάγγελμα, που να ταιριάζει στην προσωπικότη­τά τους, που με την εξάσκησπ του να μπορούν να εκφράζουν την προ­σωπικότητά τους: και όχι μόνο για να περάσουν το χρόνο ως το γάμο. Αν η μπτέρα έχει σωστπ στάση α πέναντι στην ε ι δ ι κπ α ξία τ η ς γ υ ν α ι κ ε ία ς ζωπς, αν η ίδια είναι ένας ανΟΙΧΤός, μ ε πνε υ μ ατ ι κ ά ε ν δ ι α Φ έ ροντα άνθρωπος, θα ενθαρρύνει κα ι θα υποστηρίξει αυτές τις επιδιώξεις της κόρης. Μ ι κρόψυχες γυναίκες όμως θα μεταδώσουν τη μικροψυχία τους και στην κόρη , η οποία μετά στην εκλογπ του επαγγέλματος και στην εργασία δεν ξέρει να εκμεταλλεύε­ται τις ικανότητές της και μένει πίσω από τις δυνατότητές της.

Η ίδ ι α <ιμεταδοτ ι κπ δ ι α δ ι κα σία » γίνετα ι ε π ίσης σχετικά και μ ε την

αγάπη και το γάμο. Η κόρη ταυτίζε­ται ασυνείδητα με τη μητέρα : ανα­πτύσσει την προσωπικότητά της σε ψ υχικπ συσχέτιση με τη μητέρα, η οποία αποτελεί το θετικό Π το αρνη­τικό της «πρότυπο». Κόρες από απο­τ υ χ η μ έ ν ο υ ς γ ά μ ο υ ς των γονέων έχουν οι ίδ ιες αργότερα συχνά μη αρμονικούς γάμους, γιατί στην εκλο­γπ του συVΤρόΦOυ και στη διαμόρ­φωση της συζυγικπς ζωπς μπορούν να αποτύχουν ευκολότερα από εκεί­νες, που απ ' την πρώτη παιδικπ τους ηλικία έχουν μάθει στον κύκλο της οικογένειας, πως μπορούν να οικο­δομούντα ι οι ανθρώπινες σχέσεις πάνω στην α μ ο ι β α ία κατανό ηση , στην καλπ διάθεση και στη διακριτι­κότητα. Είναι τραγικό το φαινόμενο, που παρατηρείται συχνά, πόσο εύκο­λα μπορεί η κόρη να αναγκαστεί να πάρει στην αγάπη και στο γάμο την κατεύθυνση που «χάραξε» η μητέρα της στον δικό της πόνο, στη δικπ της δυστυχία και περιπέτεια.

- 70 -

mad

e by

Abs

ens

Page 71: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓVNAΙΚAΣ

Η ανύπαντρη γυναίκα

Υπάρχουν πολλές γυναίκες που στα τριάντα n σαράντα χρόνια τους είναι ακόμη ανύπαντρες. Είναι λάθος αν νομίζε ι κανείς ότι πρόκε ιτα ι για άσχημες γυναίκες οι περισσότερες είναι γυναίκες, που θα είχαν σίγουρα τ η δ υνατότητα να κ ι ν π σ ο υ ν το ενδιαΦέρον των αντρών - και όμως η παντρειά «δεν πραγματοποιΠθηκε». Σε ερωτπσεις θα ακούσει κανείς ότι α υτ έ ς ο ι γ υ ν α ίκ ε ς «δεν β ρ π κα ν » δπθεν «τον κατά λ λ η λο » ' ότι ε ίχαν μια απογοπτευση, που δεν μπορούν να την ξεχάσουν' ότι για πολλά χρό­ν ι α έ π ρ ε π ε να α Φ ι ε ρωθούν στην περιποίηση της μητέρας n του πατέ­ρα και έτσι «έχασαν τη σειρά τους»' ότι δεν ε ίχαν «κα μ ι ά ε υ κ α ι ρ ία να γνωρίσουν άντρες». Μερικές αναΦέ­ρουν ε π ίσης ότι στην ε π οχπ μ α ς υπάρχει πλεόνασμα γυναικών, ώστε σε κάθε γ υ ν α ίκα δεν αντιστοιχε ί ένας άντρας: για τις χώρες που είχαν πόλεμο α υτό ε ίναι α λ r'1θε ι α . Αλλά α υτ έ ς κ α θ ώ ς κ α ι ό λ ε ς οι ά λ λ ε ς δηλώσεις δεν είναι εντελώς πε ιστι-

κές. Δεν είναι σφάλμα αν α ποδίδει κανεις την αγαμία όχι μόνο στις εξω­τερικές αιτίες, αλλά και στις εσωτε­ρικές προϋπΟθέσεις τέτοιων ανθρώ­π ων . Η α ν ύ π αντρ η γ υ ν α ίκα έ χ ε ι συχνά τους ασυνείδητους Φόβους και τις αστάθειές της, που την εμπο­δίζουν να αντιμετωπίσει ελεύθερα και α π ροκάτ α λ η πτα το πρόβλημα του έρωτα και του γάμου. Η ψυχολο­γικιΊ εξέταση μπορεί συχνά να δείξει οτι η ανύπαντη γυναίκα έχει περισ­σότερες δυνατότητες απ' ό,ΤΙ νομιζει η ίδ ι α : τ ο ότ ι δεν κατά λ η ξε στο γάμο, πρέπει σε πάρα πολλές περι­πτώσεις να αποδοθεί σ' έναν κρυΦό Φόβο απέναντι στο γάμο.

• • Η δυστυχισμένη

παιδική ηλικία

Πολλές ανύπαντρες γυναίκες ανα­φέρουν πόσο θλιβερπ πταν η παιδι­κιΊ τους η λ ικία και πως έζησαν το

-71 -

mad

e by

Abs

ens

Page 72: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΙΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

γάμο των γονέων τους σα μια αδιά­κ ο π π τραγωδία . Οταν μ ε γ α λ ώ ν ε ι κανείς σαν παιδί κάτω α π ό διαρκείς φιλονικίες και έχθρες του πατέρα και τπς μπτέρας. δεν μ πορεί παρά να αποχτήσει μια κακή ε ικόνα για τπν αγάππ και το γάμο. Το παιδί δεν μπο­ρεί να δει αντικειμενικά τις διχόνοιες των γονέων τ ο υ ' δεν μ π ο ρ ε ί να καταλάβει ότι οι φιλονικίες προέρχο­ντα ι μόνο α π ό το χαρακτήρα των γονέων και δεν ανήκουν στπ Φύσπ του γάμου - στπν πα ιδική ψυχή δπμι­ουργείται n εσφαλμένπ. αλλά επίμο­νπ ιδέα ότι κάθε γάμος συνδέεται με έ ν α ν α μ ε ίλ ι κτο αγώνα τ ω ν δ ύ ο συζύγων μεταξύ τους. Απ ' αυτό προ­έ ρχετα ι μ ι α β α θ ι ά ατ ο λ μ ία στπν κατοπινή πλικία απέναντι σε όλα τα ζπτήματα τπς αγάππς και του γάμου' χωρίς να το κατα λ α β α ίνει κανείς . κανονίζε ι τπ ζωή του έτσι. ώστε να α ποκλείονται όλες οι δυνατότπτες ενός ερωτικού δεσμού. Ασυνείδπτα είναι κανείς ε υχαριστπ μένος. γιατί μ πορεί να λέε ι και να α ποδείχνε ι στον εαυτό του ότι ένας κατάλλπλος σ ύ ντροφος δεν ε ίν α ι δ υ νατό να βρεθεί' αν και μ ' αυτό δεν μπορεί να είναι κανείς ευτυχισμένος. έχει παρ' όλα αυτά τπν εντύπωσπ ότι αποφεύ­γ ε ι ε κ ε ίν ο τον μ ε γ ά λ ο κ ίν δ υ ν ο . δπλαδr1 εκείνο τον κίνδυνο. που σαν παιδί φαντάστπκε στις θύελλες των συζυγικών κρίσεων των γονέων σαν ανυπόΦορπ απειλή. Αυτό είναι επί­σπς n αιτία για τπν τύχπ εκείνων των γυναικών. που αλλάζουν ολοένα το σύντροΦό τους. γιατί αποδείχνεται ότ ι κι α υτός «δεν ήταν ο κατά λ ­λπλος»: n εκλογή γίνεται κάθε φορά έτσ ι . όπως α π α ιτεί n α σ υ νε ίδπτπ στάσπ απέναντι στπ ζωή.

Σε μια περίπτωσπ τπς εμπειρίας μας μας συμβουλεύτπκε μια πολύ ωραία κοπέλα 29 ετών. n οποία είχε πρόθε­σπ να πάει σε μοναστήρι. Στπν υπό­δειξπ για τπ βαρύτπτα και οριστικότπ­τα αυτής τπς απόφασπς απάντπσε ότι αυτή τπν επιθυμία τπν έχει από μικρό πα ιδί. Στπν ερώτπσπ. τι γνώμπ έχει για τπν άλλπ εκδοχή. δπλαδr'i του γάμου και τπς δπμιουργίας οικογένει­ας. απάντπσε ότι αυτό δεν τπν ενδια­Φέρει: το ιδανικό τπς ήταν πάντα το μ ον α στ ή ρ ι . Η π α ρα π έ ρ α ε ξέτασπ έφερε στο φως ότι α υτή n κοπέλα ε ίχε σ υ ζ π τ ή σ ε ι ή δ π με π Ο λ λ ο ύ ς παπάδες το ζήτπμα τπς ε ισαγωγής τπς σε μοναστήρι ' οι πα πάδες τπν ε ίχαν σ υ μ β ο υ λ ε ύ σε ι να σκεφτεί ακόμπ αυτή τπν απόφασπ. γιατί προ­φανώς είχαν τπ γνώμπ ότι n επιθυμία τπς να γίνει καλόγρια προέρχεται από ασαΦή κίνπτρα. Η ψυχολογική διευ­κρίνπσπ έδειξε μετά ότι αυτή n κοπέ­λα επιθυμούσε πολύ τπν αγάππ και το γ ά μ ο ' στπν π α ιδ ική τπς π λ ι κία όμως. που τπν πέρασε σε μια εξαιρε­τ ικά δ ι αταραγμένπ ο ι κογένε ια ( ο πατέρας ήταν αλκοολικός και μετα­χειριζόταν βάναυσα τα μέλπ τπς οικο­γένειας> . είχε αποχτήσει τέτοιο Φόβο απέναντι στον άντρα. ώστε εσωτερι­κά α πόφευγε τις ερωτικές σχέσεις. Με ψυχοθεραπευτικές συζπτήσεις οι Φόβοι αυτοί μπόρεσαν να διαλυθούν. οπότε οπισθοχώρπσε φανερά και n ισχυρή τάσπ για μια ζωή σε μοναστή­ρι . Λίγο μετά μ ι α γνωρι μ ία τπς με έναν καλό άντρα έκανε να εξαφανι­στούν και οι τελευταίες αμφιβολίες: n νεαρή γυναίκα είναι σήμερα ευτυχι­σμένπ σύζυγος και μπτέρα δύο αξια­γάππτων παιδιών.

- 72 -

mad

e by

Abs

ens

Page 73: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

• • Δεσμός με τους γονείς;

Σε μερικά δημοσιεύματα η αγαμία αποδίδεται σε έναν εξαιρετικά πολύ στενό δεσμό με τους γονείς (ανάμε­σα στο γιο κα ι τη μητέρα, στην κόρη και τον πατέρα, αλλά κα ι αντιστρό­φως) . ΑναΦέρονται παραδείγματα , όπου Π.Χ. μια κόρη μένει πολύ καιρό στο σπίτι των γονέων της, αναλαβαί­νει τη φροντίδα τους καθώς α υτοί γερνούν κα ι έτσι «Χάνει τη σειρά της». Η ψυχανάλυση μιλάει σε τέτοι­ες περιπτώσεις ότι ο υπερβολ ι κός δεσμός με τους γονείς ή με έναν απ' αυτούς καταναλώνει όλα τα αισθή­ματα, ώστε δεν περισσεύει τίποτε για άλλους αισθηματικούς δεσμούς. Αυτή την παράσταση πρέπει να την α πορρίψ ο υ μ ε σα μ ηχανιστ ι κή και στερεότυ π η . Η ανθρώ π ινη καρδιά είναι (μεταφορικά) αρκετά μεγάλη, για να χωρέσει κοντά στους γονείς κι έναν άλλο άνθρωπο. οποιος αγαπάει πραγματικά τους γονείς του (ακόμη κι αν αυτοί είναι άρρωστοι κι έχουν ανάγκη τη βοήθειά τοu J , έχε ι παρ' όλ' αυτά τη δυνατότητα να διατηρεί ερωτικές σχέσεις με τ' άλλο Φύλο -αν δεν τον εμποδίζουν εσωτερικές αστάθειες και αισθήματα κατωτερό­τητας. Γι ' αυτό ο ορισμός «δεσμός με τους γονείς» δεν λέει πολλά όταν χρ η σ ι μ ο π ο ι ε ίτα ι σαν εξήγηση της αγαμίας: το πραγματικό πρόβλημα γίνεται πιο σαΦές και κατανοητό, αν φέρει κανείς στο προσκήνιο το Φόβο απένα ντι oro γάμο. Αυτή η «απαισιοδοξία» σχετικά με την αγάπη κα ι το γ ά μ ο β ρ ίσκετ α ι συχνά σε κα λομαθη μένες στα πα ιδ ικά τους χρόνια γυναίκες: απ' την υπερβολική

-73-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

τρυφερότητα των παιδαγωγών τους Kρατι'iθηKαν σε μια εσωτεΡΙKι'i εξάρ­τηση και μετά δεν τΟλμούν να κανο­νίσο υν μρνες τ ο υ ς τ η ζωι'i τ ο υ ς . Επίσης τα φουσκωμένα απ' το παρα­χά ιδεμα όνειρα είναι τόσο ρομαντι­κά , ώστε είνα ι αδύνατο να πραγμα­τοποιηθούν.

• • πρακτικά εμπόδια

και πανικός

Υ π ά ρχ ο υ ν π ά ντως π ρ α γ μ α τ ι κ ά π ε ρ ι πτ ώ σ ε ι ς , ό π ο υ η αναζι'iτηση ενός συντρόφου γ ια τη ζωι'i συνα­ντάει ορισμένα εμπόδια. Εδώ εννο­ο ύ μ ε ανθρώ π ο υ ς π ο υ έχουν ένα σωματικό ε λ άττω μ α ι'i υ π όφεραν στην π α ι δ ι κή τους η λ ι κία α π ό μ ια αρρώστ ι α , που α Φήνε ι σωματικές βλάβες (φυματίωση, πολιομυελίτιδα κλπ . ) . Κι όμως είνα ι εκπληκτικό πόσο συχνά τέτοιες γυναίκες, όταν έχουν αρκετό θάρρος και αυτοπεποίθηση, βρίσκουν ένα σύντροφο. Κατά κάποι­ον τ ρ ό π ο το ε μ π ό δ ι ο δ ε ν ε ίν α ι σωματικό: πολλοί άντρες εκλέγουν ε υχάριστα μια ανάπηρη σύντροφο, όταν βρίσκουν σ' αυτή τη ζεστασιά και την ευχάριστη ατμόσφαιρα, που μερικές φορές ακτινοβολούν ιδιαίτε­ρα ακριβώς αυτοί οι άνθρωποι, που η ζωή τους επιΦόρτισε με πόνο. - Το ίδιο ισχύει και για γυναίκες, οι οποίες α π ό μ ια προηγούμενη προγα μ ι α ία σχέση έχουν ένα παιδί: α υτό είναι συχνά ε μπόδιο, α λ λ ά α π ' το άλλο μ έ ρ ο ς υ π ά ρ χ ο υ ν α π ρ ο κά λ η πτ ο ι ά ντρ ε ς , π ο υ ε ίν α ι π ρ ό θ υ μ ο ι ν α δεχτούν την αγαπημένη γυναίκα με το παιδί της.

mad

e by

Abs

ens

Page 74: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕ IΑ

Αν εδώ περιγράφουμε τις δυνατό­τητες της εκλογής του συντρόφου κατά τρόπο μάλλον α ι σιόδοξο, δε θέλουμε με τούτο να παραγνωρί­σουμε ότι σε μερικές περιπτώσεις η ανύπαντρη γυναίκα δυσκολε ύεται πολύ να βρει τον «άντρα της εκλο­γής της». Η ζωή <<μόνη της» της είναι μετά εξαιρετικά δύσκολη: δεν είναι α π λ ό να ζε ι κανε ίς μόνος μ ε τα α ισθήματά του , α κό μ η κ ι αν ε ίναι τΟλμηρός και ρεαλ ιστής. Ετσι συμ­βαίνει , ώστε μερικές γυναίκες, όταν πλησιάζουν τα σαράντα, τις π ιάνει «πανικός αποκλεισμού»: θέλουν με

-74-

κάθε θυσία να παντρευτούν, για να μη γεράσουν και δεν έχουν να φρο­ντίζουν για κανέναν. Αυτή η απόλυ­τη επιθυμία για παντρειά είναι επι­κίνδυνη, γιατί μπορεί να οδηγήσει σε μια περιπέτεια γάμου, όπου πέφτει κανείς στα χέρια ενός εντελώς ακα­τάλληλου συντρόφο υ . Ενας κακός γάμος δεν είναι σε καμιά περίπτωση καλύτερος α π ' την αγα μ ία : α υτός είναι αρκετός λόγος, ώστε οι γυναί­κες π ο υ θ έ λ ουν ο π ωσδή ποτε να παντρευτούν να σ υ μ β ο υ λ ε ύ οντα ι πριν πάρουν την απόφαση τον ειδικό ψυχοflόγο.

mad

e by

Abs

ens

Page 75: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Ψυχολογικά προβλήματα

της γυναίκας που γερνάει

. Οταν ακούει κανείς ότι μια γυναίκα α ρχίζε ι να γερνά ε ι , το πρώτο που σκέπτεται ε ίναι n « κ λ ι μ α κτnριος» . Αυτn n καμπn τπς ζωnς τπς γυναίκας γίνεται ανάλογα με τις περιπτώσεις γύρω στο 450 περίπου έτος τπς πλι­κίας τπς. Σ' αυτό περίπου το χρονικό σπμείο ο ι ωοθnκε ς στα ματούν τπ λειτουργία τους και ταυτόχρονα στα­ματάει και n παραγωγn ορμόνπς απ' τις ωοθnκες, πράγμα που μπορεί να οδnγnσει σε σοβαρές σωματικές και ψ υχικές α λλαγές. Τπν κλιμακτnριο δεν τπ ζουν όλες οι γυναίκες σα δύσκολπ μεταβατικn πε ρίοδο ' σε ευνοϊκές περιπτώσεις δεν παρουσιά­ζεται κανένα σύμπτωμα ερεθισμού, ενώ σε πολλές περιπτώσεις παρου­σ ι ά ζοντ α ι σ ω μ α τ ι κέ ς κ α ι ψ υχ ι κέ ς π ε ρ ι π λ ο κ έ ς . Α π ό τα σ ω μ α τ ι κ ά συμ πτώματα τα π ι ο γνωστά ε ίνα ι : ίδρωμα, εξάψεις, ζαλάδες, ταχυπαλ­μ ίες , άσθ μ α , αίσθπμα λ ιποθυμίας , υπέρτασπ , κεφαλόπονο ι , βούισμα στ' αυτιά.

Από ψ υχικn ά π ο ψ π σ υ μ β α ίνουν συχνά α λλαγές στπν ψ υχικn κατά­στασπ, μείωσπ τπς σεξουαλικnς επι­θυμίας, αϋπνία , καταθλίψεις, δυσθυ­μίες κάθε είδους κλπ. οπως βλέπου­με, n Φύσπ δεν έχει κάνει εύκολπ τπ μετάβασπ τπς γυνα ίκας στα γερα­τειά. Το γεγονός ότι οι άντρες δεν έχουν κλιμακτnριο (στπν πραγματικn σπμασία τπς λέξπς) , θα μπορούσε να κάνει το γυναικείο φύλσ ζπλότυπο' ε ξ ά λ λ ο υ μπορούμε να π ο ύ μ ε ότι πάρα πολλές απ' τις ενοχΜσεις τπς κλιμακτπρίου θα μπορούσαν να μει­ωθούν n και να εξαφανιστούν, αν n ψυχικn στάσπ τπς γυναίκας σε σχέσπ με τπ διαδικασία του γεράσματος nταν υγιnς και εσωτερικά ισορροππ­μένπ.

-75-

Η σύγχρονπ ψ υχολογικn έρευνα διαπιστώνει ότι ουσιαστικά εξαρτάται απ' τπν προσωπικότπτα τπς γυναίκας πως θ' αντιμετωπίσε ι τπν κλιμακτn­ριο. Ασταθείς, φοβισμένοι και νευρι­κοί χαρακτnρες δεν περνάνε εύκολα

mad

e by

Abs

ens

Page 76: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

αυτπ τπ «δοκιμασία» ' αν παρατπρπ­σουμε προσεχτικότερα βλέπουμε ότι οι γυναίκες που έχουν δυσκολίες σ' αυτπ τπν περίοδο, δυσκολεύονταν και πριν στπ ζωπ τους να αντιμετωπί­σ ο υ ν ά λ λ ε ς κ ρ ίσ ε ι ς κ α ι ότ ι α π ό μ ι κρές δ υ σ κο λ ίε ς μ π ο ρ ο ύ ν να χάσουν τπν ισορροπ ία τους. Στπν πραγματικότπτα το γέρασμα θέτε ι στον άνθρωπο ένα καθπκον - διατα­ράσσεται το αίσθπμα τπς προσωπι­κπς του αξίας, γιατί πρέπει να ζπσει β ι ο λ ογ ι κ ά κ α ι ψ υχ ι κ ά ,ψ ε περιορισμούς) . Ν ε υρικοί χαρακτπ ­ρες, n προσαρμογπ των οποίων στο περιβά λλον και στους συνανθρώ­πους είναι Μπ βαρυμένπ στπν παιδι­κπ πλικία από εσφαλμένπ εκπαίδευ­σ π , δεν μ π ορούν να ε κτ ε λ έ σουν αυτπ τπν προσαρμογπ και σε νέες κ α ι α π ρ ό β λ ε πτ ε ς κ α τ α στ ά σε ι ς π έ φτουν σ ε φόβο κ α ι σ ε π α ν ι κ ό , πράγμα που γίνεται πάντα αισθπτό και με τπν απώλεια του αισθπματος τπς σωματικπς υγείας. «Το γέρασμα» , λ έ ε ι ο Γ κ α ίτ ε , « σ π μ α ίνε ι π ω ς ο άνθρωπ ος α ρχίζε ι μ ι α νέα ε π ι χε ί­ρπσπ» ' αυτό το μπορεί μόνο εκείνος που είναι ι κανός και πρόθυμος να α ν α π ρ ο σ α ρ μ όζετ α ι , π ρ ά γ μ α π ο υ είναι αδύνατο μ ε εσωτερικπ αστά­θεια (νευρικόΤΠΤα) . Η κοινωνία συμ­βάλλει κι αυτπ στπ διαταραχπ του α ισθπματος τπς προσωπι κπς αξία ς τπς γυναίκας. Η πατριαρχικπ μας κοι ­νωνία έχει μεταθέσει τπν αξία τπς γυναίκας μονόπλευρα στα «σωματικά κάλλπ» τπς: επειδπ n γυναίκα ίσχυε σαν « ι δ ι ο κτπσία τ ο υ άντρα » , ό λ α πταν π ροσανατο λ ι σ μ έ ν α στο ν α κάνουν αυτπ τπν «ιδιοκτπσία» πολύ­τ ιμπ με τπ φυσικπ έ λξπ. Ο άντρας αναγνωρίζεται με τα ε π ιτεύγματά

του, n γυναίκα (ακόμπ και σπμερα) με τπ σωματικπ τπς ελκυστικότπτα. Αυτπ n άποψπ ορίζει ότι μια γυναίκα, π ο υ τα κά λ λ π τ π ς α ρχίζο υν να μαραίνονται , α ισθάνετα ι κοινωνικά και ανθρώπινα κ υ ρ ι ο λ ε κτ ι κά σαν ξοΦλπ μένπ. Εδώ φαίνεται τότε σε πόσο βαθμό ταυτίζεται n γυναίκα με τπν αντρικπ προκατάλπψπ - n προ­σωπικπ τπς αξία σαν άνθρωπος είναι ασπμαντπ, σπμασία έχει n σεξουαλι­κπ τπς ε λ κυστι κότπτα ' εκείνες οι γυναίκες που έχουν αναπτύξει τπν προσωπικότπτά τους πέρα α π ' τπν αναπαραγωγικπ και σεξουαλικπ τους λε ιτουργία , περνάνε τπν κλιμακτπ­ριο ευκολότερα. Στην περίοδο αυτπ οι δυσκολίες μ π ορούν να προέ λ­θουν κ ι απ' το μέρος του συζύγου, ο οποίος , στο π λευρό τπς γυναίκας του που γερνάει , μπορεί να αισθαν­θεί το πάθος του να φουντώνει για μια νεαρπ αγαππμένπ, με τπν οποία επιθυμεί να απολαύσει ένα όνειρο νεανι κότπτας. Αυτές οι συζυγι κές κρίσεις των 40 και 50 ετών έχουν π ο λ ύ π ε ρ ίπ λ ο κε ς α ιτ ίε ς , ενώ σε κα λούς γά μους - που σ' όλπ τους τπν ανάπτυξπ διατπρπσαν περισσό­τερο Π λιγότερο τπν ισορροπία τους - αυτές οι παρεκτροπές συμβαίνουν πολύ πιο σπάνια κι όταν συμβαίνουν περνάνε πολύ πιο ακίνδυνα.

Είναι σπουδαίο να τονίσουμε ότι το σε ξο υ α λ ι κό ε νδ ι α Φέ ρον τ π ς γυναίκας συνεχίζεται κ α ι μετά τπν ε μ μ π νό π α υ σ π . Στο σ π μ ε ίο α υτό υ π ά ρχ ο υ ν π ρο κατα λ π ψ ε ι ς κ α ι εσφαλ μένες ε κτιμ πσεις , π ο υ υπο­β ά λ λ ο υν στ ις γυνα ίκες α υτές ότι σεξου α λ ι κ ά έχουν « ξο Φ λ Π σε ι » . ΑλΠθεια είναι το αντίθετο. Απα λ ­λαγμένπ απ' το Φόβο τπς εγκυμοσύ-

-76-

mad

e by

Abs

ens

Page 77: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

νπς, n γυναίκα μπορεί να αναπνεύ­σει κα ι όχι σπάνια n κ λ ι μ α κτπριος συνοδεύεται από μια περίοδο αυξπ­μένων σεξουαλικών απαιτΠσεων. Η σεξουαλικιΊ επ ιθυμία δε στα ματάει στα επόμενα χρόνια: αν n σεξουαλι­κιΊ ικανότπτα υππρχε πριν σε ευνοϊ­κό βαθμό, υπάρχε ι κάθε ΠΡΟΟΠΤΙΚιΊ να διατπρπθεί μέχρι τα βαθιά γερα­τ ε ι ά . Ο Κίνσε ϋ α ν α Φ έ ρ ε ι π άντως γριές γυναίκες (μέχρι 90!) , που μπο­ρ ο ύ σ α ν να α π ο λ α μ β ά ν ο υ ν τον έρωτα. Η ι στορία του π ο λ ιτ ισμού αναφέρει επίσπς ιδιαίτερα τπν εταί­ρα Νίποπ de Lenclos τον 1 70 αιώνα, n ο π ο ία στα ογδόντα τπς χρόνια πταν ωραία και νεανικιΊ και ευχαρι­στούσε τους ερωμένους τπς με τπν πολυεκτιμούμενπ αφοσίωσπ τπς!

Ενα ακόμπ πρόβλπμα τπς γυναίκας που γερνάει έγκειται στο γεγονός ότι τα παιδιά τπς έχουν πια μεγαλώσει . Η εκπαίδευσπ των παιδιών συμπερι­λαμβάνει και τπν αποδέσμευσπ τους απ' τους γονείς. Η αποδέσμευσπ των παιδιών πέφτει βαριά κυρίως σ' εκεί­νες τις γυναίκες, οι οποίες με παρα­χάιδεμα και εκθπλυνσπ έχουν προ­σπαθπσει ασυνείδπτα να δέσουν ένα παιδί πάνω τους. Αυτές οι γυναίκες, που συχνά είναι δυστυχισμένες στο γ ά μ ο τ ο υ ς , αναζπτούν στο π α ι δ ί αντι κατάστασπ γ ι α τ π ν ανεπαρκιΊ αγάππ του άντρα τους συχνά επίσπς επαναλαμβάνουν πρότυπα συμπερι­φοράς, σύμφωνα με τα οποία ανα­τράφπκαν αυτές οι ίδιες. Η μπτέρα π ο υ κ α λ ο μ α θ α ίν ε ι στο π α ι δ ί τ π ς αισθάνεται τπ χειραΦέτπσπ του σαν «παράβασπ»: αυτπ n κατάστασπ Οξύ­νεται ιδιαίτερα όταν ο γιος n n κόρπ Φέρνουν στο σ π ίτ ι έναν ε ρωτι κό σύντροφο, με τον οποίο n αγά π π

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝ,ΑΙΚΑΣ

πρέπει τώρα να «μοιραστεί». Το πρό­βλπμα τπς πεθεράς είναι γνωστό σ' όλες τις χώρες και τους λαούς σαν εξαιρετικά δύσκολο. Η ψ υχολογικιΊ πράξπ γνωρίζει περιπτώσε ις, όπου μ πτ έ ρ ε ς αντ ι στέ κοντ α ι ε ντε λ ώ ς παράλογα στπν ερωτικιΊ εκλογπ των παιδιών τους, που διαταράσσουν τπν αγάππ και το γάμο και πολλές φορές α ντ ιδρούν σε σοβαρές «νε υ ρ ι κέ ς κρίσεις» στον ανεπιθύμπτο σ' αυτές γάμο του παιδιού τους. Και σε λιγό­τερο δραματικές περιπτώσεις οι δια­στά σ ε ι ς ε ίνα ι α ν α π ό φ ε υ κτ ε ς : γ ι ' αυτό καλό είναι να μπ ζει n πεθερά μαζί με το νεαρό ζε υγάρι , πράγμα που δεν αποκλείει τις εγκάρδιες και στενές σχέσεις με τα «πα ιδιά τπς» . Γ ια κάθε άνθρωπο π ο υ γερν ά ε ι -άντρα n γυναίκα - n ερώτπσπ για το νόπμα τπς ζωπς τίθεται με μια επιμο­ν π , π ο υ στπ νεανι κιΊ π λ ι κ ία πταν άγνωστ π . Στ π ν ε α ν ι κ ιΊ π λ ι κ ία ο άνθρωπος ωθείται με όλες του τις δυνά μ ε ι ς π ρος τα έξω : θ έ λ ε ι να σιγουρέψει τπ «θέσπ» του στπ ζωπ, κυνπγάει τπν επ ιτυχία , τπν αναγνώ­ρ ι σ π , ε π ε κτ ε ίν ε τ α ι << μ έ σ α στον κόσμο». Στο δεύτερο πμισυ τπς ζωπς αυτπ n επέκτασπ ακινπτοποιείται ' ο άνθρωπος γυρίζε ι στον εαυτό του , αναλΟγίζεται τ ι είναι αυτό που κάνει τπ ζωπ γλυκιά. πρέπει να τονιστεί ότι τα υ λ ι κά αγαθά κατέχουν εδώ τπν πρώτπ θέσπ . Σπμερα είμαστε β έ β α ι α τ π ς γνώ μ π ς ότι σε κ ά θ ε άνθρωπο π ο υ γερν ά ε ι π ρ έ π ε ι ν α π ρο σ Φ έ ρετα ι μ ι α ι κα ν ο π ο ι π τ ι κ ιΊ υ λ ι κ ιΊ β ά σ π : α λ λ ά π έ ρ α α π ' τ π ν κορεσμένπ πείνα και πέρα α π ' τπν πολυτέλεια αρχίζει το πρόβλπμα τπς ε ύρεσπς του εα υτού τπς ένταξπς στον σ υ ν α ν θ ρ ώ π ι ν ο κ ό σ μ ο , τ π ς

-77-

mad

e by

Abs

ens

Page 78: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΙΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

δπμιουργίας ανθεκτικών ανθρώ π ι ­νων σχέσεων. Το καθήκον αυτό απο­χτά στα γερατειά μεγάλπ σπμασία : ε δ ώ θ ε ρ ίζε ι ε ξ ά λ λ ο υ κανείς ό , Τ Ι έσπειρε χρόνια και δεκαετίες πριν. οποιος έχει αναθρέψει τα παιδιά του με κ α λ οσ ύν π , μ ε κατανόπσπ κ α ι κυρίως χωρίς βία (στπν έννοια τπς ψ υχολογίας του βάθους) , διατπρεί τπν αγάππ τους μέχρι τα βαθύτατα γερατειά του' όποιος ήξερε να δπμι­ουργεί φ ιλία και αγά π π , βρίσκει σ' αυτές τπν παρπγοριά των γερατειών

του, α κόμπ κι αν πεθαίνουν δίπλα του γνωστοί και άγνωστοι συνομήλι­κοί του.

πρέπει όμως να δπμιουργήσουμε και δυνατότπτες, που να προσΦέ­ρουν στον άνθρωπο που γερνάει ένα νοήμα για τπ ζωή , όταν μόνος και αβοήθπτος βγαίνει απ ' τπ διαδικασία τπς εργασίας. Εδώ πρέπει να επέμβει n κοινωνία, που μπορεί και πρέπει να προσΦέρει στπν ψ υχοϋγιεινή των ανθρώπων που γερνάνε πολύτιμπ βοήθεια.

-78-

mad

e by

Abs

ens

Page 79: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η γυναίκα και η σεξουαλικότητα

Ο μύθος του προπατορικού αμαρ­τπματος, που στέκει στις ππγές του δυτικού πολιτικού, δίνει στπ γυναίκα το ρόλο μ ιας α π ο π λανπτρας, που παρακινεί τον αθώο άντρα να παρα­κούσει τπ θεϊκπ εντoλrl και να γευ­θεί τον «καρπό α π ' το δέντρο τπς γνώσπς». Η ψ υχανάλυσπ δεν παρέ­λειψε να αποκαλύψει τπ σεξουαλικπ συμβολικότπτα τπς β ιβλικπς διπγπ­σπς: αν θέλουμε να πιστέψουμε τπν ψ υχανα λ υτ ι κ π ε ρ μ πνε ία , τότε το μ Π λ ο , που π ρόσφερε n Ε ύ α στον Αδάμ , δεν είναι απλώς ένα «φρού­το»· στπ θεωρία του Φρόυντ το μπλο ε ίν α ι έ ν α σε ξο υ α λ ι κ ό σ ύ μ βο λ ο , όπως παρομοιάζει και n γλώσσα του λ α ο ύ τ α στπ θ π τ π ς γ υ ν α ίκ α ς μ ε ,ιμπλαράκια». Ετσι n Βίβλος ονομάζει καθαρά τπ γυναίκα σεξουαλικό πει­ρασμο, που με τπ βοπθεια του δια­βόλου τ υ λ ίγει με α ισθπσιακότπτα τον άντρα.

Αυτπ n πεποίθπσπ έχει διατπρπθεί στπν Ευρώππ στπ διάρκεια δύο χρι-

στιανικών χιλιετπρίδων. Ο εκκλπσια­στικός πατέρας τερτυλλιανός, ένας από τους πρώτους κπρυκες του χρι­στ ι α ν ι σ μ ο ύ , αναφων ε ί: «Γυναίκα , πρέπει να περιΦέρεσαι μ ε πένθος και με κουρέ λ ι α , για να κάνεις να ξεχαστεί ότι κατάστρεΨες το ανθρώ­π ινο γένος. Γυνα ίκα ! Ε σ ύ ε ίσαι n π ύ λ π τπς κόλασπ ς ! » . Ακό μ π και ο Αυγουστίνος, που στον 5 0 α ιώνα μ .Χ. πταν ο σπμαντικότερος εκπρό­σωπος του χριστιανισμο ύ , γράφει : «Οι άγαμοι θα λάμπουν στον ουρανό σα φωτεινά αστέρια, ενώ οι γονείς τους (που τους γέννπσαν) μοιάζουν με τα σκοτεινά αστέρια». Ο Θωμάς ο Α κ ι ν ά τ ο ς , π ο υ έ ζπ σ ε στον 1 3 0 αιώνα, δπλώνει αυταρχικά: «Η γυναί­κα είναι ένα ζιζάνιο που αναπτύσσε­τ α ι γ ρ π γ ο ρ α , ε ίν α ι έ ν α ς α τε λ π ς άνθρωπος, που μόνο γι ' αυτό φτάνει γ ρ π γ ο ρ α στπν π λ π ρ π α ν ά πτ υ ξ π , ε π ε ι δ π ε ίναι κατώτερπς α ξ ία ς και επειδrl n Φύσπ ασχολείται λιγότερο μ ' αυτΠ . . . Οι γυναίκες γεννιούνται για

-79-

mad

e by

Abs

ens

Page 80: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

να βρίσκονται διαρκώς κάτω α π ' το ζυγό του κυρίου και αΦέντπ τους, τον οποίο n φύσn, με tnv υπεροχπ που από κάθε άποψn τον προίκισε , τον προόρισε για κυριαρχία».

Με τον ίδιο τρόπο παρουσιάζουν tn γυναίκα οι nθικολογικές πραγμα­τείες όλων των εποχών. Η «σαρκικπ απόλαυσn» είναι κυρίως στοιχείο τnς γυναίκας - ο άντρας μόνο παρασύ­ρετα ι σ' α υτπ κ ι ε ίν α ι α π ό n e I K n άποψn ανώτερος από εκείνn, με tnv οποία μοιράζεται tn σεξουαλικπ του ευχαρίστnσn . Στους νέους χρόνους υπάρχει κάτω απ' tnv επίδρασn του πουριτανισμού εν μέρει μια αντίδρα­on otnv αντίδρασn' έτσι oτn βικτω­ριανπ εποχπ ισχυρίζονταν ακόμn και γιατροί ότι οι γυναίκες δεν συγκινού­νται σεξουαλικά, μολύνει κανείς tn γυναίκα αν περιμένει α π ' α υτπ να είναι κι αυτπ aIoenOIOKn. Tnv aIoen­σιακότnτα tn συναντάει κανείς μόνο σε ά σ ε μ ν ε ς γ υ ν α ίκ ε ς , n γνπ σ ι α θnλυκότnτα είνα ι ταυτόσnμn μ ε tn μ nτρότnτα, n οποία παραδέχεται το σεξουαλικό σαν αναγκαίο κακό, για να ικανοποιπσει tnv τάσn για μnτρότnτα.

• • Η σεξουαλικότητα

στον άντρα και στη γυναίκα

Σ π μ ε ρ α έχο υ μ ε κ ά θ ε λόγο ν α πιστεύουμε ότι το σεξουαλικό ένστι­κτο παρουσιάζεται και στα δύο Φύλα με τον ίδιο περίπου τρόπο. Για τον άντρα και tn γυναίκα n σεξουαλικό­tntQ σnμαίνει ένα «ένστικτο», δnλα­δr1 μια προστακτικπ ορμπ για μια βιο­λογικά καθορισμένn απόδοσn. οπως όλα τα ένστικτα προέρχεται α π ' το

σεξουαλικό από μια σωματικπ - ψυχι­κπ έντασn, n οποία προκαλείται από εσωτερικές πnγές ερεθισμών. Για tn σεξο υ α λ ι κπ ο ρ μ π n α ιτία υ π ά ρχε ι oτnv παραγωγπ ορμόνnς των γεννn­τικών αδένων, n οποία αρχίζε ι oτnv περίοδο τnς ωρίμανσnς και διαρκεί μέχρι τα γερατειά. Οι αδένες εσωτε­ρικπς έκκρισnς - στον άντρα τα διά­μεσα κύττα ρα στο υ ς ό ρχε ι ς , otn γυναίκα τα ορμονοπαραγωγικά κύτ­ταρα τnς ωοθnκnς και στα δύο φύλα ο Φ λ ο ιός των ε π ινε φ ρ ι δ ίων, ό λ α κατευθυνόμενα α π ' tnv υπόφυσn -π α ρο υ σ ι ά ζοντ α ι σαν ε σωτε ρ ι κέ ς π nγές ερεθ ισμών κα ι γεννούν t n σεξουαλικπ επιθυμία, που περιοδικά ζnτάει ολοένα ικανοποίnσn.

Με βάσn tn βιολογικπ σύστασn ο άντρας και n γυναίκα έχουν απ ' tn φύσn τους και ένστικτα : με το ένστι­κτο εμφανίζεται n συμπλnρωματικn ανάγκn τnς ανθρώπινnς Φύσnς. Δεν έχει κανένα νόnμα να υποθέτουμε διαφορές στο βαθμό τnς σεξουαλι­κ π ς α ν ά γ κ n ς - α υτό υ π ό κ ε ι τ α ι σε μεγάλες ατομικές ταλαντεύσεις, που δεν έχουν καμιά σχέσn με το φύλο. Και στα δύο Φ ύ λ α ο σεξο υ α λ ι κός ερεθι σμός παρουσιάζεται α π ' tnv πρώτn παιδικπ nλικία ' oτnv εφnβεία α ρχίζει n π ραγματικπ σεξο υ α λ ι κπ ωρίμανσn, n οποία συνεπάγεται tn σεξουαλικπ λειτουργικπ ι κανότnτα (αλλά και tn συνδεόμενn μ ' α υτπ ι κα νότnτα γ ι α α γά π n ) . Τόσο otn γ υ ν α ίκα όσο κ α ι στον ά ντ ρ α n σ ε ξο υ α λ ι κπ α ν ά γ κ n δ ι α τ n ρ ε ίτ α ι μέχρι τ α βαθιά γερατε ι ά : κατά tn διάρκεια τnς διαδικασίας του γερά­σματος μειώνεται συνεχώς και στα­ματάει σ' ένα χρονικό σnμείο , που είναι εντελώς ατομικό.

- 80-

mad

e by

Abs

ens

Page 81: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

• • Ο μυστικισμός

της γυναικείας

σεξουαλικότητας

Σε σχέσπ με τπ γενικπ μυστικοποί­πσπ τπς γυναίκας στπν πατριαρχία (οι γυναίκες είναι σΦίγγες, οι γυναί­κες είναι ανεξιχνίαστες, οι γυναίκες είναι μυστπριώδεις κλπ. ) Φορτώθπκε επίσπς και n γυναικεία σεξουαλικπ αίσθπσπ με κάθε είδους «ανιγματικό­τπτες» . Πολλοί αβάσιμοι ισχυρισμοί κυ κλοΦορούν α κ ό μ π και σ π μ ε ρ α : κανένας δεν σκέπτεται να ελέγξει τπ βασιμότπτά τους. Μια γνωστπ ΠΡΟ­κατά λ π Ψ π λ έ ε ι , π α ρ α δ ε ίγ μ ατος χάριν, ότι κάθε γυναίκα προσκΟλλά­τ α ι ε σωτε ρ ι κ ά στον άντρ α , στον οποίο δίνεται για πρώτπ Φορά : δεν μπορεί να τον ξεχάσει πια. Η πείρα διδάσκει ότι αυτό δεν ευσταθε ί. Η πρώτπ σεξουαλικπ επαΦπ είναι για το αγόρι και το κορίτσι εντυπωσιακπ : δε σπμαίνει όμως και για τους δύο κάτι το άσβπστο, το μοιραίο, που δεν μπορεί να ξεπεραστεί.

Πίσω α π ' τπν άποΨπ ότι το πρώτο σεξουαλικό βίωμα διαμορΦώνει τπ γυναίκα για πάντα (τον άντρα όμως όχι) στέκει το ταμπού τπς παρθενίας. Επε ιδπ στον άντρα οι δυνατότπτες τπς «απόλαυσπς» πταν ε π ί α ι ώνες ανΟΙΧΤές, n γυναίκα όμως έπρεπε να ε π ιδ ιώκει και να υποτάσσεται στο ι δ α ν ι κ ό τ π ς π α ρθενία ς , π ρ ο π λ θ ε δίχως άλλο μια διαΦορετικπ εκτίμπ­σπ γ ι α το α ντρ ι κ ό κ α ι γ υ ν α ι κ ε ίο σεξουαλικό βίωμα . Στπν ίδια κατεύ ­θυνσπ βρίσκεται και n εντελώς αβά­σ ι μ π υ π όθεσπ ότι ο άντρας ε ίν α ι πολυγαμικό, ενώ n γυναίκα μονογα­

μικό ον: n γνώμπ ότι n γυναίκα μπο-

ΨYXOΛOΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

ρεί και θέλει να αγαπάει μόνο έναν άντρα (ενώ ο άντρας μπορεί να επε­κτείνει τις προτιμπσεις του σε πολ­λές) , ειναι Φανερά εμπνευσμένπ απ ' τπν αντρικπ αυταπάτπ υπεροχΠς. Η μονογαμ ία επιβλπθπκε παλαιότερα στις γυναίκες, αΦού οι άντρες τους στέρπσαν κάθε ελευθερία στπν κοι­νωνικπ ζωπ: πάντως πξεραν να εκμε­ταλλεύονται τις ευκαιρίες για σεξου­αλ ικές περιπέτειες, όταν στον γάμο δεν έβρισκαν αρκετπ ικανοποίπσπ. Στπ σύγχρονπ ε ποχπ βρισκόμαστε μπροστά στο γεγονός ότι και τα δύο Φύλα μπορούν να είναι μονογαμικά r'I πολυγαμικά· προΦανώς δεν πρό­κειται για ένα ζπτπμα του Φύλου, αλλά για ένα πρόβλπμα του χαρα­κτπρα και τπς προσωπικότπτας, το οποίο αποΦασίζει αν ένας άνθρωπος συγκεντρώνει τις συμπάθειές του σε έναν άνθρωπο Π τις διε υρύνε ι σε π ο λ λ ο ύ ς . Ε π ίσ π ς n δ ι α μ ό ρΦωσπ ενός δεσμού καθορίζει κατά πόσο ο άντρας Π n γ υ ν α ίκα μ π ορούν ν α βρουν σ ' αυτόν ικανοποίπσπ.

•• Τα σεξουαλικά

προβλήματα

είναι προβλήματα

της προσωπικότητας

Μ ' αυτό μπορούμε r'iδπ να υπαινι­χθούμε ότι n σεξουαλικότπτα μιας γυναίκας δεν εξαρτάται απ' το φύλο τπς, αλλά απ' τπν εντελώς προσωπι­κπ δομπ του χαρακτπρα τπς. Η σύγ­χρονπ Ψυχολογία διδάσκει ότι n προ­σωπικότπτα (που διαμορΦώνεται απ ' τπν εκπαίδευσπ και τα βιώματα τπς πρώτπς παιδικπς πλικίας) ορίζε ι το

-81 -

mad

e by

Abs

ens

Page 82: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

ε ίδος και τη μορΦή έκΦρασης των ενστίκτων. Αυτό που έχει ζήσει ένας άνθρωπος στα πρώτα χρόνια της ηλι­κίας του στην οικογένεια προσδιορί­ζει τις κατοπινές κοινωνικές σχέσεις του: μια απ' αυτές τις σχέσεις είναι η ε ρ ωτ ι κ ή , π ο υ στην κανονι κ ή ή εσΦαλμένη στάση της καθρεΦτίζεται η ψ υ χ ι κ ή γ ε ν ι κ ή κ α τ ά στα σ η . Η σεξουαλικότητα ενός ανθρώπου ται­ρ ιάζε ι πάντα στο χαρακτήρα του : δηλαδή η ασυνείδητη στάση απένα­ντι στον εαυτό του και στους συναν­θρώπους του βρίσκει την έκΦρασή της στη σεξουαλική συμπεριΦορά , που κ α ι στα δύο Φύλα μπορεί να δ ι ατρέχε ι ό λ η τ η σκά λ α α π ' το Φυσιολογικό ως το ανώμαλο.

Γι ' αυτό έχει λίγο νόημα να υποθέ­τ ο υ μ ε δ ι α Φορές στη σεξο υ α λ ι κή αίσθηση του άντρα και της γυναίκας. Και για τα δύο φύλα η αγάπη και το σεξ είνα ι βασικά κίνητρα της ζωής κ α ι του β ι ώ μ ατος. Η ένωση στην αγάπη σημαίνει για τον άντρα και τη γυναίκα το υπέροχο βίωμα της σύν­δεσης με ενα σύντροΦο του άλλου Φ ύ λ ο υ . Τ α υτόχρονα δ ι α λ ύ ο ντ α ι μεγάλες βιολογικές και ψυχικές πιέ-

σεις, ο άνθρωπος απελευθερώνεται α π ' το φόβο κα ι τη μονα ξ ι ά , που καραδοκούν στο περ ιθώριο κάθε ανθρώπινnς συνείδησης. Το ευχάρι ­στο α ίσθ η μ α τ η ς ι κανότητας γ ι α αγάπη το έχουν βέβαια εκείνοι, που στην παιδική και νεανική ηλικία έμα­θαν να συνδέονται συναισθηματικά με έναν συνάνθρωπο · η ι κανότητα για αγά πη ενός ανθρώπου ( κι από σεξουαλική άποψη) είναι απλώς ένα σύμβολο της γενικής του ικανότητας για επαΦή και συνεργασία .

Ανάλογα προς αυτά οι γυναικείες (κι αντρι κές) σεξουαλικές διαταρα­χές είναι ενδείξε ις μ ιας α ποτυχίας της ανάπτυξης της προσωπικότητας γενι κά. Σεξουαλικά διαταραγμένες γ υ ν α ίκες έχουν ε μ π ο δ ι στεί στην ανθρώπινη ωρίμανση και στην ικανό­τητά τους για επαΦή. Σαν παραδείγ­μ ατα αναΦέρουμε ε δ ώ μόνο την ψυχρότητα, το λεσβιακό έρωτα κα ι την πορνεία : σ ' α υτές τις καθυστε-ρημένες μορΦές της γυναικείας ερω­τικής ζωής παρουσιάζονται παρα­μορΦώσεις της θηλυκότητας, που οι αιτίες τους βρίσκονται στην παιδεία και στον πολιτισμό.

- 82 -

mad

e by

Abs

ens

Page 83: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η ψυχρότητα

Η ψυχρότπτα Π n σεξουαλικπ αδια­φορία α παντάτα ι σε πάρα πολλές γυναίκες: πάνω από ένα τρίτο των γυναικών δεν είναι σε θέσπ να φτά­σ ο υ ν στο α νώτατο σ π μ ε ίο τ π ς σεξουαλικπς ένωσπς, στον οργασμό. Υπάρχε ι μ ι α ολόκλπρπ σκά λ α τπς ψυχρότπτας, που φτάνει από απόλυ­τπ ασυγκινπ σία ως συμ πτωματικπ ανικανότπτα. Μια γυναίκα πρέπει να τπ θεωρούμε ψυχρπ, όταν αυτπ - με προϋπόθεσπ τπ σεξουαλικπ κανονι­κότπτα του άντρα - στπ συνουσία δε φτάνει ποτέ Π σπάνια στον οργασμό. Στο π λ α ίσ ι ο τ π ς γεν ικπς έννο ι α ς «ψυχρότπτα» υπάρχουν πολλές ατο­μ ι κές αποχρώσε ις πολλές ψ υχρές γυναίκες αρνούνται τις σεξουαλικές σχέσεις γενι κά , γιατί α ισθάνονται απδία και δυσαρέσκεια. Αλλες πάλι α ισθάνονται λίγπ ευχαρίστπσπ στπ συνουσία , δεν μπορούν όμως να φτά σουν στον οργασ μ ό ' γ ι ' α υτό μένουν ανικανοποίπτες και μπορούν να ξεθυμάνουν μόνο με τον αυνανι­σμό. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις

n ασυγκινπσία ε ίναι στις γυναίκες ένα αίνιγμα: πολλές καταβάλλουν εξαιρετικπ προσπάθεια για να φτά­σουν στπ σεξουαλικπ αρμονία, διαπι­στώνουν όμως ότι το σώμα τους τπς αφπνει στπ μέσπ σ' ένα ορισμένο σπμείο τπς διέγερσπς.

Η επιστπμπ δεν μπορούσε κι αυτπ να δώσει καμ ιά απάντπσπ στο πρό­βλπμα τπς ψ υχρότπτας. Ακόμπ ως τον 1 90 αιώνα δεν είχε διευκρινιστεί αν n γυναίκα μπορεί Π πρέπει να ικα­νοποιείται στπ συνουσία . Διάσπμοι ε ιδ ικοί ισχυρίζονταν μάλιστα ότι n ε μΦάνισπ σεξουαλικών αισθπμάτων σε νεαρά κορίτσια ε ίναι «παθολο­γικΠ».

- 83 -

Η φυσικοεπιστπμονικά προσανατο­λισμένπ ιατρικπ αναζπτπσε τελικά μια εξπγπσπ για τπν ψυχρότπτα στπ σ ύ στα σ π , στπν κατα σ κ ε υ π τ ο υ σεξουαλικού οργάνου και του νευρι­κού συστΠματος. Η προσεχτικότερπ εξέτασπ απόδειξε όμως ότι n κράσπ των ψ υχρών γυναικών δε διαφέρει καθόλου απ' αυτπ των κανονικών. Η

mad

e by

Abs

ens

Page 84: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

α ιτία τπς ψυχρότπτας δεν υπάρχε ι επίσπς ούτε στο νευρικό σύστπμα.

Για πρώτπ φορά π ψυχΟλογία του βάθους έκανε δυνατπ τπν κατανόπ­σπ τπς υγιούς και άρρωστπς ερωτι­κπς ζωΠς. Απόδειξε ότι π ψυχρότπτα δεν ε ίναι μ ι α σωματ ι κ π , α λ λά μ ι α ψ υχ ι κ π π ά θ π σ π . Η ε λ αττω μ α τ ι κπ σεξουαλικπ αίσθπσπ δεν είναι, όπως πίστευε π ψυχανάλυσπ, ένα σεξουα­λικό φαινόμενο: είναι έκφρασπ μιας γενικπς ψυχικπς διαταραχπς, δπλαδrl μιας νεύρωσπς. Οταν π γυναίκα δεν έχει τπν ι κανότπτα να α ι σθάνεται π λ π ρ ω ς σ ε ξο υ α λ ι κά , έχο υ μ ε ν α κάνουμε με μια νευρωτικπ παραμόρ­φωσπ τπς α ισθπματικπς ζωπς - γι ' α υτό π θερα π ε ία τπς ψ υχρότπτας δεν έγκε ιτα ι σχε δόν ποτέ σε μ ι α σεξουαλικπ προσαρμογπ , αλλά σε μ ια γενlκι1 φuχlκι1 αλλαγπ, π οποία πρέπει να περιλαμβάνει τα αισθπμα­τα, τις σκέψεις και τις στάσεις.

• • Εκπαίδευση

στην ψυχρότητα

Η ψυχολογία του βάθους μας διδά­σκει ότι όλες οι δυσκΟλίες τπς κατο­πινπς ζωπς πρέπει να αποδίδονται στις εντυπώσεις και στα βιώματα τπς παιδι κπς πλ ι κίας. Τα πρώτα χρόνια τπς πα ιδικπς π λ ικίας είναι π εποχπ τπς διαμόρφωσπς του χαρακτπρα: οι εμπειρίες στο οικογενειακό περιβάλ­λον δ ι α μ ορφώνουν τπ στάσπ του αναπτυσσόμενου ανθρώπου απένα­ντι στπ ζωπ και είναι αποφασιστικές γ ι α τ π σ υ μ π ε ρ ι φο ρ ά τ ο υ στον σ υ ν α ν θ ρ ώ π ι ν ο τ ο μ έ α . Ε π ίσ π ς π σ ε ξο υ α λ ι κπ σ φ α ίρ α κ α θ ο ρ ίζ ε τ α ι

εντε λώς ουσιαστικά α π ' τπ στάσπ των παιδαγωγών: το ψέμα και π υπο­κρισία κάνουν τπ σεξουαλικπ εκπαί­δευσπ μια τόσο αδέξια προσπάθεια, ώστε σχεδόν ο καθένας α ποκομίζει απ' αυτπ αδυναμίες και ανεπάρκειες. Επίσπς κα ι π ψυχρότπτα είνα ι συνέ­π ε ι α τπς κακπς εκπαίδευσπς, που ακρωτπριάζει τπν α ισθπματικπ ζωπ τ π ς α ν α π τ υ σ σ ό μ ε ν π ς γ υ ν α ίκ α ς : καλοπροαίρετοι παιδαγωγοί, που δε γνωρίζο υν τπν ψ υχπ του π α ι δ ι ο ύ τ ο υ ς , β ά ζο υ ν το θ ε μ έ λ ι ο γ ι α τ ι ς αισθπματικές παραμορΦώσεις, που αργότερα εμποδίζουν σαν ένα τείχος τπν έκφρασπ αυθόρμπτων α ισθπμά­των.

Πολλές ψυχρές γυναίκες δεν έμα­θ α ν στπν π α ι δ ι κπ τ ο υ ς π λ ι κία να ζουν και να εργάζονται μαζί με έναν ά λ λ ο ά ν θ ρ ω π ο χωρίς ε σωτε ρ ι κ π αντίφασπ. Η νεανικπ τους πλικία τπς έχε ι α π ο μονώσε ι ε σωτε ρ ι κ ά , κ α ι όταν τώρα πρέπει στπν αγά ππ και στπ σεξουαλικπ πράξπ να βγουν απ' α υτπ τπν απομόνωσπ, α ισθάνονται έναν α σ υ ν ε ίδπτο Φ ό β ο . Αυτός ο Φόβος μπορεί να πάρει χίλ ιες δυο μορφές κα ι παρα λ λαγές. Μ ε ρ ι κές φορές π α ρουσιάζεται στπ μορφπ α ισθπμάτων κατωτερότπτας: όταν μετά π γυναίκα πρόκε ιτα ι να δοθεί, θυμάται - συχνά στπ μέσπ τπς πρά­ξπς - τις πραγματικές Π φανταστικές ελλείψε ις τπς, που παγώνουν τπν ερωτικπ τπς διέγερσπ. Στις σκέψεις και στα αισθπματα ψυχρών γυναικών - όταν αυτές τολμούν να τα εκφρά­ζουν - αναγνωρίζο υ με τ π β α θ ι ά δυσπιστία , που είναι χαρακτπριστικπ για κάθε νευρικπ Π νευρωτικπ ψυχπ' π ψυχρπ γυναίκα δεν έχει αμφιβολία μόνο απέναντι στον εαυτό τπς, αλλά

-84-

mad

e by

Abs

ens

Page 85: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

κα ι απέναντι στο σύντροφο και τους παραμικρότερους δισταγμούς τους αισθάνεται σαν εξαιρετικά ύποπτους. Αυτπ n δύσπιστn στάσn έχει δnμι­ουργnθεί απ' τις απογοnτεύσεις του παιδικού περιβάλλοντος, οι οποίες μπορούν να περιορίσουν πολύ Inv ικανότnτα για επαφπ oτnv κατοπινπ ζωπ ' όσο μεγάλn κι αν είναι n αγάπn και n τρυφερότnτα ενός συντρόφου, n ψυχρπ γυναίκα βλέπει σ' αυτές -σαν αντικατοπτρισμό των δικών Inc ψ υχι κών τραυ μ άτων OInv πα ιδ ικπ nλικία - αμΦίβολους ελ ιγμούς, που μπορούν να tnc γίνουν επικίνδυνοι. Η μ ε ι ω μ έ ν n t n c α φο σ ίω σ n OIn συνουσία είνα ι μόνο έ κφρασn tnc γενικπς αισθnματικπς tnc επιφυλα­κτ ι κότnτ α ς , που και δ ι α φ ο ρετικά α π λώνει ψ υχρότnτα και ανία στις συζυγικές σχέσεις.

•• χαρακτήρας

και ψυχρότητα

Ολα τα γνωρίσματα του χαρακτπρα που έχουν σχέσn με το Φόβο και Inv επιθετικότnτα μπορούν να παραβλά­ψουν πολύ Inv ι κανότnτα για αφο­σίωσn . Ετσι OInv ε ικόνα του χαρα ­κτπρα ψ υχρών γυναικών βρίσκουμε συχνά φιλοδοξία και ματα ιΟδοξία : δεν αισθάνονται Inv αγάπn σαν ένα κοινό καθπκον, αλλά σαν ένα συνα­γωνισμό με το σύντροφο, οι επιτυ­χίες του οποίου μάλλον τις λυπούν παρά τις χαροποιούν. Αυτπ n συνα­γωνιστικπ τάσn προέρχεται απ ' Inv κατάστα σ n t n c π α ι δ ι κ π ς n λ ι κίας, όπου ίσως το αναπτυσσόμενο κορί­τσ ι α ι σ θ α ν ότ α ν α π έναντι στο υ ς

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

αδερφούς Π τις αδερφές Φθόνο Π ζnλοτυπία Π θεωρούσε τον εαυτό τ ο υ σε σ ύ γ κ ρ ι σ n με τα α δ έ λ φ ι α ε υνοnμένο Π παραγκωνισμένο. Ενα ακόμn ανταγωνιστικό γνώρισμα είναι n φιλαργυρία , Inv οποία παρουσιά­ζουν μερικές φορές οι ψυχρές γυναί­κες σε μεγάλο βαθμό. Ο φιλάργυρος ζει σε έναν επικίνδυνο και απειλnτι­κό κόσμ ο , ό π ο υ ε ύ κο λ α μ π ο ρ ε ί κανε ίς να β ρ ε θ ε ί σε α ν ά γ κ n κ α ι υπάρχει λ ίγn προοπτικπ να ελπίζε ι σε ξένn βοΠθεια. Σπουδαιότερn α π ' I n «χρn μ α τ ι κ π » φ ι λ α ργ υ ρ ία , π ο υ OInv ψ υχρότnτα μ πορεί να λείπ ε ι εντε λ ώ ς , ε ίνα ι n « α ι σ θ n μ α τ ι κ π » φ ι λ α ργ υ ρ ία : ο ψ υχ ι κ ά ά ρ ρ ω στ ο ς άνθρωπος ζει Inv αφοσίωσn έτσι, σα να πρέπει «να δώσει» κάτι ' στα βάθn tnc προσωπικότnτάς του δnμιουργεί Φόβους πτώχευσnς, ώστε απ ' αυτό παίρνε ι Inv εσωτερικπ αιτιολόγnσn ότι δεν πρέπει «να δοθεί» .

Ο Αλφρεντ Αντλερ έχει συγκεφα­λα ιώσει το δυστυχισμένο αίσθnμα tnc ζωπς Inc ψυχρπς γυναίκας oτnv έννοια Inc «αντρικπς διαμαρτυρίας» . Στον πολιτισμό μας, που παραδέχε­ται Inv υπεροχπ του άντρα, οι περισ­σότερες γυναίκες πρέ πε ι να ε ίναι δυσαρεστ n μένες με το ρόλο του Φύλoυ τoυς. TO Koρ�σι μαθα�ει από νωρίς ότι ανπκει σε ένα δευτερεύον Φύλο, που είνα ι λ ιγότερο έξυπνο, ά ξιο OIn ζωπ και δnμιουργικό. Μ ε β ά σ n τ ι ς σχέ σε ι ς α ν ά μ ε σ α στον πατέρα κα ι In μnτέρα, που παρά τις προόδους των τελευταίων δεκαε­τιών τονίζουν α κό μ n τα προνό μ ι α τ ο υ άντρ α , τ ο κ ο ρ ίτ σ ι ζε ι I n v «κατωτερότnτα» του Φύλου του, Inv οποία βρίσκει αργότερα n IOIonoIn ­μένn OInv κοινωνικπ ζωπ με χίλιες

-85-

mad

e by

Abs

ens

Page 86: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ Ε IΑ

δυο ΠΡOKαταλr'iψεις κα ι παραγκωνι­σμούς. Απ' το λόγο αυτό δπμιουρ­γείται σχεδόν σε κάθε αναπτυσσόμε­νπ γυναίκα n περισσότερο Π λιγότε­ρο ασυνείδπτπ ε π ι θ υ μ ία να ε ίν α ι άντρας παρά γυναίκα: ψυχρές γυναί­κες δείχνουν α υτπ τπν ασυνείδπτπ αντρικπ γραμμπ πιο καθαρά, n πλπ­γωμένπ τους υπερπΦάνεια τις κάνει ν α δ ι α μ α ρτ ύ ροντ α ι ενάντ ια στπ θπλυκότπτα, που βλέπουν μόνο τις αρνπτικές πλευρές τπς. Μ ι α ακόμπ συμβoλr'i στπν ψυχρότπτα προσΦέ­ρ ε ι n ε λ αττω μ α τ ι κ π σ ε ξο υ α λ ι κ π εκπαίδευσπ, που εργάζεται με τόσα πολλά ταμπού, προσταγές κι απαγο-

ρεύσεις , ώστε το αναπτυσσόμενο κορίτσι δεν μ π ο ρ ε ί ν ' α ν α π τ ύ ξ ε ι καμιά γνπσια σχέσπ προς το σώμα. Κάθε τι που οι παιδαγωγοί προσπα­θούν να ε ξο υ δετερώσουν α π ' τπ συνε ίδπσπ τους με τις δ ι κές τους προκαταλπψεις και α πωθπσεις, επι ­δρά στο παιδί εκφοβιστικά: έτσι αυτό μαθαίνε ι α π ό νωρίς να αποκλείσει α π ' τ ι ς α ι σθπσε ι ς τ ο υ ο ρ ι σ μ ένες ζώνες τ ο υ σώματος (σεξο υ α λ ι κό όργανο κλ π . ) , με α ποτέ λεσμα να περιορίζετα ι n απόλαυσπ κι n χαρά στο σώμα και στον κόσμο των αισθπ­μάτων που ανπκει εδώ.

-86-

mad

e by

Abs

ens

Page 87: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Ο λεσβιακός έρωτας

Μια α κόμπ μορφή έ κφρασπς τπς γυναικείας σεξουαλlκότπτας είναι ο λεσβιακός έρωτας. οπως n αντρική ομοφυλοφιλία δεν είναι κι αυτός ένα σωματικό, αλλά ένα καθαρά ψ υχο­λογικό πρόβλπμα. Μάταια μπορεί να αναζπτπσεl κανείς α ιτίες στπν ιδιο­συγκρασία , που θα μ π ορούσαν να παρακινπσουν άντρες Π γυναίκες να προτιμπσουν στπν ερωτική ε κλογπ το ίδιο τους το φύλο. Μόνο n ψυχlκπ πορεία τπς ανάπτυξπς ενός ανθρώ­που στπν παιδlκπ και νεανlκπ πλlκία μπορεί να ε ξπγήσε l γιατί α υτός -μ προστά σε κάποιο πρόβλπμα τπς ζωπς - ακολουθεί έναν εσφαλμένο Π σωστό τρόπο για τπ λύσπ.

Ο Κίνσεϋ θεωρεί τπ γυναικεία ομο­φυλοφιλία σα λ ιγότερο δlαδομένπ απ' τπν αντρικπ: αλλά παρατπρεί ότι γι ' αυτπ μαθαίνουμε γενικά λιγότε­ρ α . Πάντως πολλές γυναίκες απά­ντπσαν στις ερωτπσεις του ότι είχαν π δ π α ι σ θ α ν θ ε ί σ ε ξο υ α λ l κπ τάσπ προς το ίδιο τους το Φύλο και ότι όχι

σπάνια στπν εφπβlκπ π λ lκία ε ίχαν καταφύγεl σε ομοφυλοφlλlκές πρά­ξεις μέχρι τον οργασμό.

Η ψ υχολογία του βάθους βλέπει στπ λεσβιακπ στάρπ μια ψυχική απο­τυχία στο δρόμο τπς ανάπτυξπς σε γ υ ν α ίκα . Το κορίτσι π ε ρ ιο ρ ίζετα ι στπν ανάπτυξπ του από πολυάριθ­μους παράγοντες: n ανάπτυξπ του σ' έναν απ' τους άντρες εξουσιαζόμενο κόσμο μπορεί εύκολα να συμβαδίσει με μια αρρώστια του αισθπματος τπς προσωπικής του αξίας. Οπου το κορί­τσι έχει μάθει να βλέπει το γυναικείο ρόλο σα δυσάρεστο και ταπεινωτικό, n «αντρικπ διαμαρτυρία» μπορεί να κυριαρχπσεl στπν ψ υχlκπ ζωπ του· μ πορεί να δοκιμάσει στπ φαντασία του να σκεφτεί ένα μέλ λον χωρίς τπν πιο οικεία σχέσπ ανάμεσα στον άντρα και τπ γυναίκα . Στο σ π μ ε ίο α υτό δε χρειάζεται παρά μόνο συμ­λπρωματlκές ενθαρρύνσεις, για να πραγματοποιπσεl τπν παραμόρφωσπ τπς σεξουαλlκπς στάσπς: ο Φόβος

-87-

mad

e by

Abs

ens

Page 88: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

α π έναντι στον ά ντ ρ α β α σ ίζετα ι πάντα σ' ένα γενικό Φόβο απέναντι στπ ζωπ, ώστε n σεξουαλικπ παρέκ­κλισπ δεν είναι τίποτ' άλλο α π ' τπν έκφρασπ μιας νεύρωσπς.

Ο λεσβιακός έρωτας είναι εξέγερ­σπ τπς γυναίκας ενάντια στις σπμερι­νές συνθπκες τπς σεξουα λ ι κπς και ερωτικπς ζωΠς. Η λεσβία έχει μάθει στπν π α ι δ ι κ π κ α ι νεαν ικπ π λ ι κία , αλλά και με τις εμπειρίες τπς ώριμπς π λ ι κίας, να βλέπε ι τον άντρα σαν «εχθρό» τπς . Δε θ έ λ ε ι να γίνεται αντικείμενο τπς αντρικπς επιθυμίας, απ' τπν οποία αισθάνεται πως χάνει τπν αξία και τα δικα ιώματά τπς. Δε θ έ λ ε ι να ε ίνα ι λ ε ία στα ζωώδπ αισθπματα του άντρα , που α π ' τπν άποψπ του απογοπτευτικού κόσμου τ π ς ε μ π ε ι ρ ία ς τπς τα β λ έ π ε ι σαν τ υ ρ α ν ν ι κ ά κ α ι α π ά ν θ ρω π α . Στπν εφπβεία n άποψπ α υτπ α π αντάτα ι ιδ ιαίτερα συχνά στο κορίτσι : αλλά εξαρτάται απ ' τ ις πρώτες παιδι κές εμπειρίες αν απ' αυτπ θ' αναπτυχθεί μ ια αρνπτικπ στάσπ απέναντι στον άντρα Π θα γίνει δεκτός ο κανονικός γυναικείος ρόλος.

•• Η αγάπη

προς το ίδιο φύλο

Ο Φόβος υπαγορεύει τπ στροφπ προς το ίδιο Φύλο, γιατί εδώ εξουδε­τερώνεται το ε π ι κίνδυνο γεγονός τπς ξενικότπτας, απέναντι στο οποίο κάθε νευρικπ ψυχπ αντιδρά αρνπτι­κά. Για τον φοβισμένο άνθρωπο n ασΦάλεια είνα ι ο ανώτερος σκοπός τπς ζωπς: αυτόν τον επιδιώκει και με το να έχει έναν ερωτικό σύντροφο

του ίδιου Φύλου, στις αισθπσεις του ο π ο ίο υ καθρεφτ ίζοντ α ι δπθεν ο ι δ ι κές του. Η λεσβία έχε ι ανάλογα αισθπματα οικειότπτας όταν χαϊδεύει το γνώρι μ ο σ ' α υ τ π σ ώ μ α μ ι α ς γυναίκας n Σι μόν ντε Μ πωβουάρ π α ρ α π έ μ π ε ι στο β ι β λ ίο «Το ά λ λ ο Φ ύ λ ο » σ ε μ ι α λ ε σ β ία π ο ι πτ ρ ι α IRenee Vivien J :

"Η καρδιά μας είναι ίδια στο στπθος μιας γυναίκας

αγαππμένπ! Εχομε το ίδιο σώμα.

Η ίδια τύχπ βρίσκει και τις δυο μας,

είμαστε συγγενείς στπν ευrυχία και στον πόνο,

σ' εσένα βρίσκω εγώ τπν αγάππ μου:

Κι αφού είμαστε απ' τπν ίδια ράτσα,

αγαπώ σ' εσένα Φίλο, αδερφπ και παιδί!"

Το αίσθπμα τπς συγγένειας ανάμε­σα σε γυναίκες και αυτό τπς ξενικό­τπτας απέναντι στους άντρες είναι n π πγπ των λ ε σ β ι α κών τάσεων, Ο Ι ο π ο ίε ς μετα φράζουν τπ δυσαρέ­σκε ια με το γυναικείο ρόλο σε μια σ ε ξο υ α λ ι κπ δ ι α στρ ο φ Π . Κ υ ρ ίω ς , φιλόδοξες, εγωκεντρικές γυναίκες, που αναλαβαίνουν το συναγωνισμό με τον άντρα και σ' άλλους τομείς τπς ζωπς, πέφτουν εύκολα σε τέτοι­ε ς π α ρ ε κτ ρ ο π έ ς : α ν ά μ ε σ α στ ις λ ε σ β ίε ς β ρ ίσ κο υ μ ε ε ξ α ι ρε τ ι κ έ ς αθλΠτριες, καλλιτέχνιδες, διανοού­μενες. Επίσπς κι ανάμεσα στις πόρ­νες συνπθίζεται πολύ ο λεσβιακός έρωτας. Για τπ ΣαπΦώ α π ' τπ Λέσβο, που έζπσε περίπου το 600 π.χ. , γνω­ρίζουμε ότι πταν μια δπμοφιλΠς ποι­Πτρια. Απ' αυτπ σώζονται ενθουσια­στι κά ερωτικά ποιπματα, που είναι γεμάτα θέρμπ και πόθΟ, απευθυνό­μενα βέβαια όχι στον άντρα, αλλά στπ γυναίκα: « . . . μόflις κοιιάξω φευγαflέα προς

εσένα μου KόβεIaι π μιflιά σιο fιaιμό

-88-

mad

e by

Abs

ens

Page 89: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨYXO�OΓlA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ �---------------------------------

και n γλώσσα μου παραλ ύει, μια

λεπτή φωrιά κυλάει ξαφνικά κάτω

απ' το δέρμα μου· με τα μάτια δε

βλέπω τίποτα, μια βοή γεμίζει τ '

αυτιά μου, κι ο ιδρώτας στάζει κάτω,

και όλο μου το σώμα το πιάνει ένα

ρίγος, και είμαι πιο ωχρή απ' το χορ­

τάρι και κοντά στο θάνατο μου φαί­

νεται κιόλας, Αγαλλίδα . . . ».

Οι σεξουαλ ικές επαΦές ανάμεσα στις λεσβίες συνίστανται όπως και στους ομοΦυλόΦιλους άντρες σε αμοιβαίο αυνανισμό. Μερικές Φορές πραγματοποιούνται και στοματικές ε παΦές, που Οδπγούν στον οργα­σμό. Σπανιότερα χρπσιμοποιούνται ομοιώματα του αντρικού πέος, που μ' αυτό n κανονική συνουσία γελοιο­ποιείται εντελώς.

•• Εκδίκηση για τη στάση

του άντρα

Δεν μπορεί κανείς ν' αποφύγει τπν εντύπωσπ ότι οι λεσβίες θέλουν με τπ σεξουαλική τους συμπεριΦορά να εξουδετερώσουν τον άντρα α π ' τπ ζωή τους. Η Σι μόν ντε Μ πωβουάρ λέει σωστά γι ' αυτές:

«Οπως ε ίδ α μ ε , ο ι π ε ρ ισσότερες λ ε σ β ίε ς α ρν ο ύ ν τ α ι ε π ίμ ο ν α τον άντρα. οπως στις ψ υχρές γυναίκες συναντούμε σ' αυτές απδία , πείσμα, Φόβο, υπερπΦάνεια. Βασικά δε θεω­ρούν τον ε α υτό τους σαν ισότιμο. Στο πείσμα τους σα γυναίκα προστί­θεται ένα σύμπλεγμα κατωτερότπ­τας σαν άντρας . . .

Είναι επίσπς οργισμένες, που βλέ­πουν τους άντρες να κατέχουν προ­νόμια και να είναι ισχυρότεροι από

α υτές . . . Αυτό το σ ύ μ π λ εγ μ α τ π ς εχθρι κότπτας ε ίνα ι ένας α π ' τους λόγους που οδπγεί μερικούς ομοΦυ­λόΦιλους να τονίζουν τπν ιδιορρυθ­μ ία τους. Δ π μ ι ο υ ργούν ένα ε ίδος cIub για να εκΦράσουν μ' αυτό ότι ούτε κοινωνικά ούτε σεξουαλικά δεν ε ξα ρτώνται α π ' τους άντρες. Από εδώ χρε ι άζετα ι α κό μ π μ όνο ένα βήμα για ανώΦελους κομπασμούς και κάθε είδους προσποιπτή συμπε­ριΦορά . Στπν αρχή π λεσβία παίζε ι με τπν ιδέα ότι είναι άντρας. Μετά π ζωή τπς σα λεσβία γίνεται π ίδια ένα παιχνίδι Η παρωδία , π μεταμΦίεσπ γίνετα ι λ ι βρέ α . Κα ι κάτω α π ' τπν πρόΦασπ ότι α ποΦεύγει τπν κατα­πίεσπ του άντρα, π γυναίκα γίνεται σκλάβα τπς προσωπικότπτάς τπς. Δεν ήθελε ν' αποκλειστεί στπν κατά­στασή τπς σα γυναίκα, αλλά τώρα γίνεται δέσμια τπς κατάστασής τπς σα λεσβία».

Αναγνωρίζουμε δίχως άλλο ότι ο

λεσβιασμός όπως κάθε ά λ λ π δ ια­στ ρ ο Φ ή ε ίν α ι μ ι α ε ξέ γ ε ρ σ π μ ε εσΦαλμένα μέσα και εσΦαλμένους στόχους. Είναι ακριβώς α υτό, που στπν ψυχολογία του βάθους ονομά­ζο υ με νευρωτική π λ ά ν π . Αφού ο λεσβ ια κός προσανατολ ι σμός των αισθπμάτων ε μπεριέχει μια νεύρω­

on, n θεραπεία τπς πρέπει να είναι ψ υχοθεραπευτική , που γενικά ΠΡΟ­σ Φ έ ρ ε ι μ ε γά λ ε ς δ υ νατότπτες . Φυσικά π δυνατότπτα τπς θεραπείας ε ξα ρτ ά τ α ι α π ' τ π ν ψ υχ ι κ ή δ ο μ ή , δπλαδr'i απ' το αν π μόνο συμπτωμα­τ ι κή λεσβιακή στάσπ βασίζεται σε μ ια βαριά ή ε λαΦρή ψυχική γενική

παραμόρφωσn, που δε λείπει ποτέ α π ' τ π ν ε ι κόνα τ π ς ( α ντρ ι κ ή ς ή γ υ ν α ι κ ε ία ς ) ο μ ο Φ υ λ ο Φ ι λ ία ς . Σε

-89-

mad

e by

Abs

ens

Page 90: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕ IΑ

συνετές άρρωστες δεν είναι δύσκο­λο να τους δείξουμε το άσκοπο και ανόπτο τπς σεξουαλικnς τους εξέ­γερσπς και να τις συμφιλιώσουμε με το γυναικείο ρόλο τους, που τους προσΦέρει μεγαλύτερες δυνατότπ­τες συναγωνισμού απ' το άσυλο τπς διαστροφnς, που είναι μόνο μια φαι­νομενικn λύσπ των καυτών προβλπ­μάτων τπς συμβίωσπς. Στο λεσβιακό έρωτα φαίνετα ι καθαρά σαν κάτω από μεγεθυντικό φακό πόσο άρρω­στες είναι οι σχέσεις ανάμεσα στον άντρα και στπ γυναίκα στπν πατριαρ­XIKn κοινωνία. Με τπν επιθυμία του άντρα να κ υ ρ ι α ρχnσε ι πάνω στ ι ς γυναίκες προκαλείται ένας «πόλεμος

των Φύλων», που φανερά και κρυΦά ε π ιδρά στπν α ισθnματικn ζωn και οδπγεί σε κάθε ειδους εκφυλισμούς στις συνανθρώπινες σχέσεις και στπν ερωτικn ζωn. Με το να στερnσει ο άντρας τπ γυναίκα απ ' τπν αυτοσυ­νείδnσn τπς νόμιζε πως θα διασφα­λίσει τπ δικn του : άλλαξε όμως τπ θ ε μ ε λ ι α κn α υτοε π ι βε β α ίωσπ , που μπορεί να προέλθει απ' τπν αγάππ μιας ισάξιας και ισότιμπς γυναίκας, με μια τεχvnτn αυτοεξύψωσπ, που n νοθεία τπς δεν μπορεί ποτέ να προ­σΦέρει αλnθινn ικανοποίπσπ. Η υπο­δούλωσπ τπς γυναίκας δπλπτπρίασε τπν ε υτυχία και τα α ι σ θ n μ ατα και των δύο Φύλων.

-90-

mad

e by

Abs

ens

Page 91: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η πορνεία

Η πορνεία δείχνει τπν ανθρώπινπ ε ρω τ ι κ ιΊ ζ ω π σε μ ι α ι δ ι ό ρ ρ υ θ μ π π αρ α μ ό ρ φ ω σ π : α γά π π μ ε ι ω μ έ ν π μόνο στπν απλπ πράξπ τπς σεξουα­λικιΊς ικανοποίπσπς, τπς ε κσπερμά­τωσπς στο π λ α ίσιο ενός αγοραίο υ δοσίματος τπς γυναίκας στον άντρα. Κι ε δ ώ π ά λ ι ο ι σχέ σ ε ι ς των δ ύ ο φύλων έχουν εκφυλιστεί στο παθο­λογικό. Είναι αυτονόπτο ότι κι αυτπ π μορφπ τπς γυναικείας τύχπς παρι­στάνει ένα μέρος τπς υ π όστασπς του πατριαρχικού κόσμου.

Α π ό κ α ι ρ ό ε ίν α ι γνωστό ότι π εμΦάνισπ και π διατπρπσπ τπς πορ­νείας συνδέεται με τπν κοινωνι κιΊ μ α ς δ ο μ Π . Η β α σ ι κ ιΊ αρχπ τ π ς πατριαρχίας Ι π γυναίκα σαν «αγοραίο αντ ι κείμενο» κα ι « π ρ ά γ μ α » } κα ι π γενικιΊ α πώθπσπ τπς σεξουαλικότπ­τας κάνουν δυνατή τπν ύπαρξπ μιας «δικλείδας», που επιτρέπει το ξεθύ­μασμα των καταπιεσμένων ορμών των αντρών. Η προκατάλπψπ για τπν α νωτερότπτα τ ο υ άντρα κ α ι τ π ν

κατωτερότπτα τπς γυναίκας βρίσκει τπ συμπτωματικιΊ έκφρασπ τπς στις ερωτικές και σεξουαλικές συνι1θειες, που υποβιβάζονται σε εμπόριο, επει­δπ στον π ο λ ιτ ισμό μ α ς ο άντρας βλέπει τπ γυναίκα γενικά σαν ένα υποταγμένο σ' αυτόν, εξαρτπμένο απ' αυτόν ον.

Η κριτικιΊ τπς κοινωνίας έχει ονο­μάσει συχνά τπν αθλιότπτα και τπ φτώχε ι α σαν α ιτίε ς τπς πορνε ία ς . Αυτό ευσταθεί σε πολλά σπμεία και σήμερα α κόμπ π ανάγκπ των πλα­τιών λ αϊκών στρω μ άτων α π οτελεί τπν αστείρευτπ ππγπ τπς πορνείας. Μια κοινωνία, που στπ θέσπ τπς πθι­κ ιΊς τπς δ ιπροσωπ ία ς θα θέσει τπ γνπσια προαγωγπ τπς γενικής ευπ­μερίας, θα κάνει οπωσδήποτε μεγά­λες προόδους στπν καταπολέμπσπ τπς πορνείας. Η Alice Rϋhle - Gerstel γράφει στο βιβλίο τπς «Die Frauen­fra g e » ΙΤο γ υ ν α ι κ ε ίο ζήτ π μ α } : «Οποιος γνωρίζει τπν κοινωνικιΊ και τπν προσωπικιΊ τους ιστορία, αυτός

-91 -

mad

e by

Abs

ens

Page 92: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝ Ε IΑ

δεν μπορεί να καταδικάσει τις πόρ­νες, επειδΠ α υτές λύνουν τα προ­βλrlματα τπς ζωής τους τόσο άσχπ­μα. Κατά κανόνα προέρχονται από κακές κοινωνικές συνθήκες, γεννή­θ π κα ν ν ό θ ε ς , μ ε γά λ ω σ α ν χωρίς μ πτέρα ή υ πόφεραν στο πατρικό σπίτι . . . Το ότι n πόρνπ κατάγεται από φτωχούς ανθρώπους, απ' το προλε­ταριάτο, τπν αγροτιά και τπ χαμπλή μεσαία τάξπ, μπορεί μόνο από κακό­β ο υ λ ο υ ς να ε ξπ γ π θ ε ί σ α ν π θ ι κ ή κατωτερότπτα α υτών των στρωμά­των. κορίτσ ια α π ό α σ φ α λ ι σ μ ένο περιβάλλον φτάνουν δυσκολότερα στπν πορνεία, όχι επειδή είναι πθικό­τερα, αλλά γιατί το πρόβλπμα του βιοπορισμού τίθεται σ' αυτά διαφο­ρετικά. Τις αδικίες μέσα στπν οικογέ­νεια μπορούν να τις αντισταθμίζουν με άλλον τρόπο, γιατί έχουν μεγα­λύτερπ ελευθερία στπν εκλογή των δυνατοτήτων. Στον κόσμο όμως, που λέγετα ι υ π ό κοσμος , προσχωρούν μεμ ονωμένα γυναίκες από όλα τα στρώματα».

Ακριβώς οι τελευταίες προτάσεις υποδπλώνουν ότι εκτός απ' τις γενι­κές κοινωνικές και πολιτιστικές αιτίες υπάρχουν και ατομ ικές - ψυχολο­γκές. Αυτές αξίζει να τις παρατπρή­σουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί μπορούν να μας δώσουν μια ιδέα για τπν ψυχή τπς πόρνπς. Στον περασμέ­νο αιώνα αρκούσε ακόμπ το σύνθπ­μα του Λαμπρόζο για τπ «γεννπμένπ πόρνπ». Στπν άποψπ αυτή n πορνεία ίσχυε σα μ ια υ πόθεσπ τπς Φύσπς, τπς β ι ο λ ο γ ι κ ή ς ι δ ι ο σ υ γ κ ρ α σ ία ς . Σήμερα γνωρίζουμε ότι n κατάπτωσπ και n πορνεία έχουν ορισμένες, αντι­λππτές α ιτίες, και ότι πίσω απ ' τπν εσφαλμένπ ψ υχική και σεξουαλική

συμπεριφορά βρίσκονται τραγωδίες,

που με κατάλλπλπ εκπαίδευσπ και

ευνοϊκότερες κοινωνικές συνθήκες

θα μ π ο ρ ο ύ σ α ν να α π οφε υχθούν

εύκολα.

•• Η πόρνη

Ο κοινός άνθρωπος φαντάζεται τπν πόρνπ σαν ένα αχα λ ίνωτο και σεξουαλικά άπλπστο ον. Η ψ υχολο­γική έ ρευνα ό μ ως δεν μ π ο ρ ε ί να πιστοποιήσει τπ θεωρία τπς σεξουα­λ ικής απλπστίας σαν αιτία για τπν πορνεία. Η πόρνπ είναι πάντα ένας αποθαρρυμένος ανθρώπινος τύπος, που από προσωπική ανάγκπ κα ι εσω­τερική αστάθεια ωθείται σ' αυτό το «επάγγελμα» και δεν μπορεί μετά να ξεΦύγε ι . Μ ι α παιδ ική π λ ικία χωρίς αγάππ είναι συχνά το προοίμιο αυτής τπς ζωής, που υποτιμά τπν αγάππ τόσο ολικλπρωτικά. Ολες οι πιθανές ανθρώπινες ατυχίες στα παιδικά χρό­νια μπορούν να αποτελέσουν αιτία τπς κατά πτωσπς. Το παραχάιδεμα παίζει ε π ίσπς ένα ρόλο, γιατί δεν ε π ιτρέπει στο πα ιδί να α π οχτήσει γνώσπ των δυνάμεών του: πολλές πόρνες αποτυχαίνουν στπν επαγγελ­ματική τους εκπαίδευσπ και ε ίναι ανίκανες να αντιμετωπίσουν τίμια τπ ζωή. Αλλά κα ι εκεί όπου υπάρχουν δυνατότπτες εργασίας, ψυχικές προ­διαθέσεις συμβάλλουν ώστε α υτές να μπν έχουν αξία για τπν πόρνπ.

-92-

οπως ό λ ο ι οι ψ υχικά ά ρρωστοι άνθρωποι έχει και n πόρνπ τπν τάσπ να διαμαρτύρεται ενάντια στο περι­βάλλον. Στπ συμπεριφορά τπς ζωής τπς αρνείται τις μορφές τπς κοινωνι-

mad

e by

Abs

ens

Page 93: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

κότnτας, γ ια τ ις ο π ο ίες α υτπ δεν προετοιμάστnκε αρκετά oτnv εποχπ t n c ωρίμανσπς t n c . Αρνε ίτ α ι t n v εργασία, tnv αγάπn και το γάμο, tnv κοσμιότnτα και tnv αστ ικπ n e I K rl : υποτιμά τον κόσμο, μέσα στον οποίο γνώρισε μόνο φαινομενικπ αξία και φαινομενικπ ανθρωπιά. Με βάσn τις πα ιδικές εμπειρίες tnc n πόΡνn δεν πιστεύει oτnv κοινότnτα των ανθρώ­πων, και πολύ λιγότερο oτnv κοινό­tnta άντρα και γυναίκας. Η ψ υχικπ tnc κατάστασn χαΡακτnΡίζεται α π ' tn δοκιμπ ν α α π οφεύγε ι ανθρώπι ­νους κ α ι n θ ικούς δεσμούς , όπως α υτοί παρουσιάζονται πάντα atnv εργασία και στον έρωτα . Η πόΡνn φοβάται τον άντρ α , το γάμο, tnv κανον ι κ π ε ργασία , τα π α ι δ ι ά , tn μονα ξ ι ά : εξεγείρετα ι ενάντια atn δυσμένεια των συνθnκών και περι­πλέκεται πιο πολύ σ' αυτές.

•• Το ιδανικό

του αντρισμού

Η ψυχολογία του βάθους έχει επι­σnμάνει κυρίως το ιδανικό του αντρι­σμού atnv ψ υχπ tnc πόΡνnς. Αυτπ δε θέ λ ε ι να ε ίνα ι γ υ ν α ίκ α , α λ λ ά άντρας. Κάτω από πρωτόγονες από­ψεις το «να είναι άντρας» σnμαίνει : να ξεπέφτει, να πίνει , να τεμπελιάζει να θnΡεύει τον άντρα. Ετσι n πόΡνn μιμείται μια γελοιογραΦία του άντρα, που πολύ συχνά tnc είναι γνώΡιμn απ' tnv προσωπικπ tnc προϊστορία . Σχεδόν όλες οι πόρνες προέρχονται από διαλυμένες οικογένειες, συχνά ο πατέρας είναι μέθυσος, αγροίκος και βάναυσος μαζί. Η πόΡνn υποτιμά

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

τον άντρα με tn μίμnσn, αλλά επί­anc κα ι με το ότι εκμεταλλεύεται τις σεξουαλικές του ανάγκες, τις κάνει χρπμα και τον εξαπατά με tn δικπ tnc σεξουαλικπ ασυγκινnσία (atnv άσκnσn του επαγγέλματος n πόΡνn είναι ψυχρΠ) .

Ετσι α κό μ n κ α ι atn v π ορνεία ο πόλεμος των Φύλων διεξάγεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο' και εδώ επίσnς εκδικείται n γυναίκα με ένα τέχνα ­σμα για τον υ ποβιβασμό, που tnc γίνετ α ι α π ' τον π ο λ ιτ ισμό μας σε χίλιες δυο μορΦές. Το μυστικό tnc ψυχπς tnc πόΡνnς είναι εκείνο μιας αυτοκαταστρεπτικπς εξέγεΡσnς ενά­ντια σε καταστατικές αξίες, που τις ε ι σπγαγε ο άντρας σ ' α υ τ ό τον κόσμο.

Α λ λ ά το π ε ίσ μ α ε ν ά ν τ ι α στον άντρα οδnγεί atnv πεΡίπτωσn tnc πόΡνnς μόνο oτn δικπ tnc καταστρο­φπ. Η υπεροχπ, tnv οποία επιδιώκει α πέναντι στον άντρα , ε ίνα ι μόνο φαινομε ν ι κ Π . Αν και ο «πε λάτnς» γίνεται αντι κείμνο εκμετά λλευσnς, tnv πόΡνn tnv εκμεταλλεύεται και tnv υποτιμά α π ' tnv ά λ λ n μεριά ο σωματέμπορος ακόμn πιο αδιάκριτα. Η ελεύθεΡn και αυθαίΡετn ζωπ στον υπόκοσμο μετατρέπεται σε λίγο σε υποταγπ και σε εσωτερικπ καθώς και εξωτερικπ διατάΡαξn. Η ατομικπ εξέ­γεΡσn ενάντια στις κοινωνικές αδι­κίες προσκρούει στο κενό: πολλές π ό ρ ν ε ς κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ντ α ι α π ' το «επάγγελμά» τους.

-93 -

Πώς είναι τώρα ο άντρας, που ανπ­κει στον κύκλο πελατών tnc πόΡνnς; Δεν είναι μόνο οι «άγα μοι άντρες» που καταφεύγουν στις πόρνες, για να ι κα νο π ο ι n θ ο ύ ν σ ε ξο υ α λ ι κ ά . Ε π ίσnς και ο έγγα μος έ λ κεται α π '

mad

e by

Abs

ens

Page 94: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

tnv πόΡνn , γιατί εξα ιτίας μιας ορι­σμένnς ψ υχικπς κατάστασnς μπορεί ν' α π ο λ α ύσει tn σεξουα λ ι κότnτα τότε μ όνο, όταν του προσΦέρεται σαν ένα είδος «διαΦθοράς». Και εδώ το ιδανικό του αντρισμού παίζει ένα σnμαντικό ρόλο: oτn θέσn του αγο­ραστπ ο πελάτnς είναι «κύριος τnς καταστά σεως» , ν ο μ ίζει πως ε ίν α ι ανώτερος, ώστε τόσο n πόΡνn όσο κι ο π ε λ άτ n ς τ n ς ε π ι δ ι ώ κ ο υ ν στον τομέα των σεξο υ α λ ι κών σχέσεων μια Φανταστικπ ανωτεΡότnτα.

Ανάμεσα στους πελάτες τnς πόρ­ν n ς β ρ ίσκονται π ο λ λ ο ί νε υ ρ ι κ ο ί χαρακτπρες, ανίκανοι για δεσμούς, που θέλουν ευχαΡίστnσn χωρίς τρυ­φεΡότnτα. Ανθρωποι, που θέλουν να παρακάμπτουν τις δυσκΟλίες , που επ ιζnτούν otn ζωπ φτnνούς θριάμ­βους, που επιδεικνύουν τον «αντρι­σμό» τους, έ λ κονται ε υ κο λ ότερα στον κύκλο πελατών τnς πόΡνnς απ'

τους ψυχικά ισΟΡΡοπnμένους χαρα­κτΠρες . Στnν πόΡνn στρέφεται ο σ ε ξο υ α λ ι κά α π ρ ο σ ά ρ μοστος , ο πότnς με α υξnμένn τάσn για ανα ­γνώΡισn, ο δειλός, ο δισταχτικός, ο α κο ι νώνnτος κ α ι ο ξ ε π ε σ μ ένος άνθρωπος. Δεν πρέπε ι ε π ίσnς να ξεχνά με ότι σε ορισμένους αντρ ι ­κ ο ύ ς κ ύ κ λ ο υ ς το γ ό n τ Ρ Ο κ α ι το κύρος συνδέεται με τον αριθμό των σεξουα λ ι κών περιπετειών: όποιος δεν το επιτυγχάνει αυτό με καλές γυναίκες, μπορεί ν' αποχτπσει ένα τεχνnτό «γόnτΡΟ» με τις επ ιτυχίες του στις πόρνες.

Η καταπολέμnσn τnς πορνείας δεν μπορεί να γίνει με απαγορε ύσεις . Πρέπει ν' αρχίσει otnv εκπαίδευσn, oτn σεξουαλικπ neIKrl, στις κοινωνι­κές συνθΠκες. Δεν υπάχει αμφιβολία ότι μ ' αυτό μπορεί να καταπολεμn­θεί ε υ κο λ ότερα και το ΠΡόβ λ n μα των αφοδισίων νοσnμάτων.

-94-

mad

e by

Abs

ens

Page 95: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Ψυχοσωματικές γυναικείες παθήσεις

Κάτω απ' τπν επίδρασπ τπς ψυχο­λογίας του βάθους n γνώμπ μας για τπν ουσία των ασθενειών έχει αλλά­ξει θεμελιακά. Μέχρι το τέλος του περασμένου α ι ώνα n ιατρι κιΊ πταν ακόμπ προσανατολισμένπ φυσικο­ε π ι στ π μ ο ν ι κ ά · το σώμα φα ινόταν στους γιατρούς σα μια πολύπλοκπ μπχανπ και ο ίδιος ο γιατρός αισθα­νόταν σαν ένας μπχανικός που έπρε­πε να διορθώσει το σώμα - μπχανπ, αν παρουσιαζόταν κά π ο ι α β λ ά β π . Ετσι για τους γιατρούς εκείνπς τπς ε π οχπς υ π π ρχαν μ όνο σωμαrικές

αιrίες ασθενειών· γενικά θεωρούσαν ότι γ ι α κάθε α ρρώστια π ρ έ π ε ι να αναζπτπθεί ένας παράγοντας διατα­ραχπς - βάκιλος, ιός κλπ. Ουτοπιστές πίστευαν μάλιστα ότι στο μέλλον θ ' αναπτυχθεί μ ια ιατρι κιΊ , όπου για κάθε α ρρώστ ι α θα μπορο ύσαν να γνωρίζουν μια α ιτία και ένα Φάρμα­κο.

Στο π λ α ίσ ι ο α υτού τ ο υ τρόπου σκέψπς, που ακόμπ και σπμερα έχει

πολλούς υποστπριχτές, οι ψυχικοί παράγοντες δεν προσέχτπκαν καθό­λου. Σα φυσικοί επιστπμονες οι για­τροί του παρελθόντος δεν πθελαν να ασχολπθούν με τόσο αμΦίβολες δυνάμεις όπως οι «ψυχικές».

Με τπν πείρα τπς ψυχολογίας του βάθους έγινε σε λίγο ολοΦάνερο ότι όχι μ όνο ο ι ψ υχ ικές , α λ λ ά κ α ι ο ι σωματικές αρρώστιες συνδέονται με το xapaκrnpa και [πν προσωπικόrnrα

του άρρωστου . πολλές αρρώστιες υ π α κούουν σε νόμους , που ε ίνα ι ριζωμένοι στπν ασυνείδπτπ αισθπμα­τικιΊ ζωΠ. Ετσι γύρω στα 1 920 οι για­τροί άρχισαν να προσθέτουν τις γνω­στές α ιτ ίες ασθενειών και μερι κές νέες: Φόβους, α πογοπτε ύσε ι ς , ε ­σΦαλμένες στάσεις απέναντι στπ ζωπ και εσωτερικές συγκρούσεις. Η ψυχο­λογία του βάθους προκάλεσε μια επα­νάστασπ στπν ιατρικιΊ σκέΨπ με τπ θέσπ ότι ερεθισμοί [πς ψυχnς είναι οι σπουδαιότερες και συχνότερες αιτίες ασθενειών που γνωρίζουμε.

-95-

mad

e by

Abs

ens

Page 96: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Εκτός από ένα μεγάλο μέρος των μολυσματικών ασθενειών, n εμΦάνι­σπ των οποίων συνδέεται με τπν επαφπ του οργανισμού με το μολυ­σματικό μικρόβιο, μπορούμε σπμερα να παραδεχτούμε ότι σοβαρές αρρώ­στιες παρουσιάζονται σε ιδιαίτερες κ α τ α στ ά σ ε ι ς τ π ς ζ ω Π ς . Ο π ο υ ο άνθρωπος πέφτει απ ' τπ ζωπ και απ ' τπν εσωτερικπ του στάσπ σε Ιφαινο­μενικά) αδιέξΟδες καταστάσεις, του προσφέρεται n ασυνείδπτπ «διέξο­δος στπν αρρώστια». Αυτπ τπ δυνα­τότπτα τ π ν ε μ ετ α λ λ ε ύ οντα ι ο ι άνθρωποι περισσότερο α π ' ό,ΤΙ γενι­κά νομίζουμε. Με προσεχτικούς υπο­λογισμούς οι μισές περίπου σωματι­κές αρρώστιες προκα λ ούνται α π ό ψ υχικές εσφαλμένες στάσεις.

Πώς μεταφράζονται οι Ψυχικές ανά­γκες σε σ ω μ ατι κές αρρώστ ι ε ς ; Σπμερα έχουμε ανακαλύψει τα ίχνπ των διαταραχών, που αρχίζουν στπν ψυχικπ ζωπ και καταλπγουν τελικά σα σωματικές αρρώστιες. Η ιατρικπ ανά­πτυξε ένα νέο κλάδο έρευνας, που βασίζεται σε εκτιμπσεις τπς ψυχΟλΟ­γίας του βάθους: τπν ψuχοσωμaΤΙΚt1 IarρIKt1. Αισθπματα όπως ο φόβος, ο θ υμός, n λ ύ π π , n α π ε λ π ισία και n μοναξιά μπορούν να επέμβουν δρα­στικά στπ λειτουργία του σώματος. Ετσι δπμιουργούνται αρρώστιες, που είναι εκφράσεις των προβλπμάτων τπς ζωπς του προσβλπ μένου α π ' αυτές ανθρώπου. Γι ' αυτό σε τέτοιες περιπτώσεις και οι καλύτερες σωματι­κές εξετάσεις δεν προσΦέρουν κανέ­να ουσιαστικό πόρισμα: μένουν αμπ­χανες στο καθαρά συμπτωματολογι­κό. Επίσπς κι από θεραπευτικπ άποψπ μόνο n ψυχιατρικπ θεραπεία μπορεί να έχει μόνιμες επιτυχίες.

•• Η ψυχοσωματική

στη γυναικολογική ιατρική

Στους γυνα ι κολόγους είναι γνω­στές από καιρό γυναικείες παθπσεις, που δεν ταιριάζουν στις θεωρίες τπς φ υ σ ι κοε π ιστπ μ ον ι κ π ς ι α τ ρ ι κ Π ς . Π ρ έ π ε ι να υ π ε ν θ υ μ ίσ ο υ μ ε ό τ ι n έρευνα τπς ψυχολογίας του βάθους άρχισε με μια γυναικεία αρρώστια, n οποία πταν κατά το 1 880 πολύ δια­δομένπ και με τπν αινιγματικότπτά τ π ς α π α σχο λ ο ύ σε π ο λ λ ο ύ ς γ ι α ­τρούς: τπν υστερία . Αυτπ n αρρώ­στια υππρχε πδπ στπν αρχαιότπτα' οι αρχαίοι Ελλπνες πίστευαν πως μπο­ρούσαν ν' αποδώσουν τις εμφανιζό­μενες μ ' α υτές παραλ ύσεις , σπα­σμούς, διαταραχές των α ισθπσεων κλπ. στπ μπτρα Ιστα αρχαία ελλπνι­κ ά : υ στέρα ) , που « π ε ρ ι π λ α νάτα ι » μέσα στο σώμα και δπμιουργεί τα ποικίλα συμπτώματα ! Η ιατρικπ του 1 90υ αιώνα πίστευε αντίθετα ότι n υστερ ικπ γυναίκα πάσχει α π ό μ ια άγνωστπ αρρώστια του εγκεΦάλου. Στπ θεωρία α υτπ αντιτάχθπ καν με έ μφασπ ο ι Βιεννέζοι γιατροί Σ ίγκ­μουντ Φρόυντ και Γιόζεφ Μ πρόυερ, οι οποίοι με τπν ευκαιρία τπς θερα­πείας μιας πολυτάλαντπς υστερικπς έκαναν τπν ανακά λ υ ψ π ότι μπορεί κανείς να καταλάβει και να εξπγπσει τα συμπτώματα τέτοιων ασθενειών, αν τα συσχετίσει με μερικά αψιθυμι­κά φ ο ρτ ω μ έ ν α β ι ώ μ ατα α π ' τ π ν προϊστορία τ ο υ ς . Η ά ρρωστπ του Φρόυντ και του Μπρόυερ, τπς οποί­ας n θεραπεία γινόταν ακόμπ - σύμ­φωνα με τις τότε συνr'iθειες - με ύ πν ω σ π , πταν π ο λ ύ ο μ ι λ π τ ι κ π γυναίκα ' ακόμπ και στο μισοΟπνι Π

-96-

mad

e by

Abs

ens

Page 97: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

στο βαθύ ύπνο διπγόταν απ' τπ ζωπ τπς ως και α π ' τπν πρώτπ παιδ ικπ πλικία τπς: στπν ιδιοΦυπ διαίσθπσπ του Φρόυντ έγινε σαΦές ότι n υστε­ρικπ πάθπσπ είναι ένα είδος απάντπ­σπς τπς άρρωστπς σε άλυτα σ' αυτπ α ισ θ π μ ατ ι κά π ρ ο β λ π μ α τ α , κατά κάποιον τρόπο μ ι α δ ιέξοδος, που είχε επ ιβλπθεί από Φόβο απέναντι στπ ζωπ κα ι ελαττωματικπ προετοι­μασία για τπ ζωΠ. Η τότε θεωρία του Φρόυντ, που απέδιδε στπ σεξουαλι­κότπτα μεγάλπ σπουδαιότπτα , μπο­ρ ε ί κ α ι π ρ έ π ε ι σ π μ ε ρ α να π α ρ α ­βλεΦθεί· αυτό που μένει είναι n δια­π ίστωσπ ότι n αρρώστια μπορεί να έρθει στον άνθρωπο όχι μόνο α π ' έξω, α λ λ ά και από μέσα, ότι αυτπ είναι σύμβολο για έναν αποτυχπμέ­νο τρόπο ζωΠς.

Η εξπγπσπ του Φρόυντ γ ι α τπν υστερία (που πριέχεται σε ένα κλα­σικό του βιβλίο απ' το 1 895) έδωσε τπν αρχπ για τπν καταπλπκτικπ ανά­πτυξπ τπς ψ υχολογίας του βάθους και τπς ψυχοσωματικπς, που προέρ­χετ α ι α π ' α υ τ Π . Στον τ ο μ έ α των γυναικείων ασθενειών οι νέες από­ψεις αποδείχτπκαν εξαιρετικά πολύ­τ ιμες . Η υστερία έγκε ιτα ι σ' έναν τομέα ανάμεα στπν ψ υχιατρικπ και στπ γυναικολογία : σε λίγο μπόρεσε ν' αποδειχτεί ότι οι νόμοι που ισχύ­ουν γι' αυτπ ισχύουν κα ι για ειδικές αρρώστιες τπς γυναίκας. Η παρατπ­ρπσπ με βάσπ τπ σεξουαλικπ διατα­ραχπ προσΦέρει στπν π ερίπτωσπ α υτπ πλούσια συμπεράσματα. Ηδπ πριν α π ' τπ γενι κπ ε μ Φάνισπ των ψ υχοθ ε ρ α π ε υτ ι κών μ ε θό δ ω ν ο ι γυναικολόγοι ανέΦεραν ότι μπορού­σαν να εξπγούν πολλά συμπτώματα στο γυνα ι κ ε ίο γεννπτ ι κό όργανο

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓVNAΙΚAΣ

μόνο α π ό ψ υχιατρικπ ά π ο ψ π . Ετσι θ ε ω ρ π θ π κε Π . Χ . ο «va g i n i s m u s » (κολεόσπασμος, κολπισμός) , δπλαδι1 ο σπασμός του γυναι κείου γεννπτι­κού οργάνου, ο οποίος κάνει αδύνα­τ π τ π ν ε ι σχώ ρ π σ π τ ο υ αντρ ι κ ο ύ οργάνου, σαν «έκφρασπ του Φόβου κ α ι τ π ς α π δ ία ς α π έ ναντ ι στπ συνουσία». Επίσπς n Φαγούρα στπν περιοχπ του ανοίγματος του κόλπου έχει ανάλογα με τις περιπτώσεις ένα τέτοιο «νόπμα». Ιδιαίτερα οι ανωμα­λ ίες τπς εμμ πνόρροιας, που κατα­λαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος τπς α π α σχόλπσπς του γυνα ι κο λ όγο υ , έ χ ο υ ν ε ξπ γ π θ ε ί ε δ ώ κα ι π ο λ λ έ ς δεκαετίες σ α «γλώσσα των οργά­νων», δπλαδπ σα μια δοκιμπ να «πει» κάποιος με τπ βοπθεια του προσβλπ­μένου οργάνου ότι στα πλαίσια τπς ερωτικπς ζωπς δεν μπορεί να αντα­ποκριθεί στις ειδικές οργανικές λει­τουργίες . Φυσικά ό λ α α υτά πταν ψπλαΦπστές προσπάθειες να ρίξουν Φως στο σκοτάδι των οργανικών δια­ταραχών: για πρώτπ Φορά n ψ υχο­σωματικπ ιατρικπ τπς σπμερινπς επο­χπς μπόρεσε να επεξε ργαστεί μ ια βασικπ επεξπγπσπ για τπν α ιτία και τον τ ρ ό π ο δ π μ ι ο υ ργία ς π ο λ λ ών γυναικείων παθΠσεων.

-97-

• • Η αρρώστια σαν έκφραση

της ψυχικής ανάγκης

Αν θέλει κανείς να καταλάβει τπν ουσία τπς γυναίκας και τπς «γυναι­κεία ς ψ υχπς», τότε δεν πρέπει να παραβλέψει τα ψ υχοσωματικά πορί­σματα , π ο υ μ α ς π ροσΦέρουν μ ι α βαθιά διείσδυσπ στα ΠΡOβλrΊματα και

mad

e by

Abs

ens

Page 98: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

στα κ α θ π κ ο ντ α , α λ λ ά κ α ι στ ις δυσκολίες της γυναικείας ζωπς (στον η ο λ ιτ ι σ μ ό μ α ς ) . Η δ η μ ε βάση τ ις σ ε ξο υ α λ ι κέ ς δ ι ατ α ραχές μ π ο ρ ε ί κανείς να εκθέσει όλα τα γυναικεία πρoβλr1ματα της σύγχρονης εποχπς: μπορεί να δείξει τις στενότητες και τις μονομέρειες του α κόμη πάντα πατριαρχικού πΟλιτισμού μας, πάνω στ ις οποίε ς σκοντάφτουν π ο λ λ έ ς γ υ ν α ίκ ε ς κ ι α π οτ υ γχ ά ν ο υ ν στ η ν ψυχοφυσικπ τους ανάπτυξη. Η μελέ­τη των σ ε ξο υ α λ ι κών α ν ω μ α λ ι ώ ν α π οδείχνεται σαν ένα κατά λ λ η λο πεδίο για τη διευκρίνηση της κρίσι­μης κατάστασης των σχέσεων των

φύλων της εποχπς μας, που χαρα­κτ η ρ ίζετα ι α κ ό μ η α π ' το π νε ύ μ α α παγορευτικών, εχθρικών προς τη σεξουαλικότητα κι υποτιμητικών για τη γυναίκα θεωριών.

Στον π ε ρ ι ο ρ ι σ μ έν ο χώρο π ο υ έχουμε στη διάθεσπ μας δεν μπο­ρούμε να δώσουμε μια πλr1ρη εικόνα της "ψυχοσωματικής της γυναίκας». Για το λόγο αυτό ας αρκεστούμε στη γενικπ περιγραφπ μερικών ασθενει­ών, που είναι "τυπικά γυναικείες» και ανα λ όγως μ πορούν να χρησι μ ε ύ ­σουν σα συμβολές σε μια ψυχολογία της γυναίκας.

-98 -

mad

e by

Abs

ens

Page 99: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨVXOΛoΠA ΤΗΣ ΝΝΑιΚΆΣ

Διαταραχές της εμμηνόρροιας

Ο μπνιαίος κ ύ κλος τπς γυναίκας αποτελεί ένα στόχο για ψυχοσωματι­κές διαταραχές. Εδώ δεν μπορούμε να αναφε ρθού μ ε με λ ε πτομέρεια στις βιολογικές βάσεις τπς εμμπνόρ­ροιας. Και στον ανειδίκευτο ε ίναι γνωστό πως π εμμπνόρροια καθορί­ζετ α ι α π ό α λ λαγές στον ι στό τπς μήτρας, ο ι οποίες πάλι καθορίζονται από ορμονικές διαδικασίες. Η εμμπ­νόρροια αρχίζει απ ' το 1 20- 1 40 έτος τπς πλικίας και σταματάει γύρω στο 4 5 0 . Στα 3 0 α υτά π ερίπου χρόνια ωριμάζουν περίπου 400 ωάρια α π ' τις γυναικείες ωοθήκες σε ένα ειδι­κό χρονικό σπμείο του κύκλου απο­κόβοντα ι α π ' τπν ω ο θ ή κπ κα ι δ ια μέσου του ωαγωγού μεταΦέρονται στπ μήτρα. Κάτω α π ' τπν επίδρασπ των γεννπτικών ορμονών (οιστρογό­νος, προγεστερόνπΙ μεταβάλλεται ο βλεννογόνος τπς μήτρας διασχίζε­ται από κανάλια αδένων και μαζεύει κυρίως πολύ αίμα, ώστε αυτή - όταν το ωάριο γονιμοποιπθεί κι α μέσως μετά «φωλιάσει» στο βλεννογόνο -

να μπορεί να τρέφει το αναπτυσσό­μενο έμβρυο. Η α ιμορραγία γίνεται μόνο τότε, όταν το ωάριο μένει αγο­νιμοποίπτο και πεθαίνει · στπν περί­πτωσπ α υτή δε χρε ιάζονται π ια τα ε π ά ν ω στρ ώ μ α τ α τ ο υ ιστού τ π ς μήτρας και το αίμα που περιέχεται σ' α υτά· όταν το τελευταίο αποβάλλε­ται κατά τπ διάρκεια τριών ως πέντε πμερών, μ ιλάμε για τπν «περίοδο».

Σ' αυτές τις μέρες τπς εμμπνόρροι­ας το γυναικείο γεννπτικό όργανο χρειάζεται ιδιαίτερπ υγιεινή περιποί­πσπ και προσοχή . Ακριβώς αμέσως μετά τον κόλπο βρίσκεται στο εσω­τερικό τπς μήτρας μια σχετικά μεγά­λπ «πλπγή», που έχει προέλθει α π ' τ π ν α ι μ ο ρ ρ α γ ία . Ω σ π ο υ α υ τ ή ν α κλείσει πάλι , π γυναίκα προσβάλλε­ται ε ύ κολα από μολύνσεις. Φυσικά αυτό σπμαίνει μια επιπρόσθετπ ψυχι­κή και σωματική φροντίδα, όταν οι γυναίκες πρέπει να προσέχουν για μ ε ρ ι κέ ς μ έ ρ ε ς τ ο υ μ ήν α , ε π ε ι δ ή μ έ σ α στο σώμα τ ο υ ς «άνο ιξε μ ι α πλπγή».

-99-

mad

e by

Abs

ens

Page 100: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Από παλιά οι άνθρωποι σπάζουν το κεΦάλι τους για το φαινόμενο τπς εμμπνόρροιας. Επειδπ μέχρι τα νεώ­τερα χρόνια δε γνώριζαν τπ βιολογι­κπ σπμασία τπς, έφτασαν σε μυθο­λογικές παραστάσεις, που όλες τους βάδιζαν π α ρ ά λ λ π λ α μ ε τπ γενικπ υποτίμπσπ τπς γυναίκας. Θεωρούσαν τπν εμμπνόρροια σα μια κατάρα, που πέφτει πάνω στις Ύυναίκες εξαιτίας οποιωνδπποτε σφαλμάτων' Π.χ. σαν τιμωρία για τις αμαρτίες τπς πρώτπς γυναίκας, τπς Εύας. Επίσπς πίστευαν πως γυναίκες με εμμπνόρροια πταν ακάθαρτες και γι ' αυτό δεν τους επι­τ ρ ε π ότ α ν να μ π ο υ ν σε χ ώ ρ ο υ ς λατρεία ς συχνά έπρεπε μ ά λ ιστα , ώσπου να τελειώσει n εμμπνόρροια, να μένουν έξω απ' το χωριό σε ειδι­κές καλύβες. Ακόμπ και σπμερα βρί­σκουμε στο λαό διαδομένπ τπ δεισι­δαιμονικπ άποψπ ότι φυτά, που βρί­σκονται κοντά σε γυναίκες με εμμπ­νόρροια , δεν αναπτύσσονται Π και ξεραίνονταΙ. Απ' αυτές τις αφέλειες μπορούμε να δούμε σαν κάτω από ένα μεγεθυντικό φακό όλπ τπ θέσπ τπς γυναίκας στπν πατριαρχία.

•• Εμμηνόρροια και ψυχή

Επειδι1 n εμμπνόρροια, όπως γνω­ρ ίζο υ μ ε σ π μ ε ρ α , ε ίν α ι έ κφ ρ α σ π ορμονικών ταλαντεύσεων στο αίμα, μ πορούμε με βάσπ τις σύγχρονες έρευνες να αποχτπσουμε μια ακριβπ ε ικόνα για τις α ιτίες τπς. Οι κύριες γεννπτ ι κέ ς ορμόνες τπς γυναίκας π αράγονται στις ω ο θ ή κες . Ο λ π n ορμονική διαδικασία βρίσκεται κάτω α π ' τον έ λ ε γχο τπς υ π όφυσπς . Η

υπόφυσπ πάλι υπόκειται στον λεγό­μενο «διεγκέφαλο •• και μ ' α υτό σ' όλους τους πιθανούς Ψυχικούς εππ­ρεασμούς. Ετσι είναι ευνόπτο ότι ο γυνα ι κ ε ίο ς κ ύ κ λ ος δεν ε ίνα ι μ ι α καθαρά βιολογική διαδικασία . Από καιρό είνα ι γνωστό ότι ψ υχικοί παρά­γοντες μπορούν να επέμβουν δρα­στι κά στ π ν π ο ρ ε ία τ ο υ κ ύ κ λ ο υ . Επίσπς πολλές διαταραχές τπς εμμπ­νόρροιας μπορούν ν' αποδοθούν σε ψυχικές αιτίες.

Η δ ι α δ ι κα σία τπς ε μ μ πνόρροιας ε ίν α ι μ ι α α π ' τ ι ς « π ι ο α ν ή σ υ χε ς λειτουργίες •• του γυναικείου οργανι­σμού. Η ιδανική περίΟδος των 28 πμερών με τρεις ως πέντε πμέρες αιμορραγίας εκπλπρώνεται σπάνια ' πολλές γυναίκες έχουν χρονικά ακα­νόνιστπ περίΟδο, άλλες πολύ πάνω κι άλλες πολύ κάτω απ' τις 28 πμέ­ρες, n αιμορραγία μπορεί κι αυτή να διαρκέσει λιγότερο Π περισσότερο, n ποιότπτα του χαμένου αίματος μπο­ρεί να είναι διαφορετική, n εμμπνόρ­ρ ο ι α μ π ο ρ ε ί να ε ίν α ι ανώδυνπ ή πολύ οδυνπρή και μερικές φορές να μ πν έ ρ θ ε ι χωρίς φ α ν ε ρ π α ιτ ία . Πολλές γυναίκες, που για το πρό­βλπμα τπς αντισύλλπψπς δεν έχουν βρει μ ι α σίγουρπ λ ύ σ π , χαίρονται κάθε φορά που «έρχεται •• n περίο­δος . Α λ λ ε ς π ά λ ι π ε ρ ι μ έ ν ο υ ν μ ε τ ρ ό μ ο τ ι ς Ο δ υ ν π ρ έ ς μ έ ρ ε ς τ π ς εμμπνόρροιας πόνοι, ναυτία, ακεφιά χαρακτπρίζουν αυτή τπν κατάστασπ, που n λαϊκή γλώσσα τπν ονομάζει με τπ λέξπ «αδιαθεσία ••.

Πάντως n περίοδος στέκει στο επί­κεντρο συνα ισθπματι κών εππρεα­σμών. Υπενθυμίζει κάθε φορά στπ γυναίκα ότι είναι γυναίκα: το αίσθπ­μα που προξενείται εδώ εξαρτάται

- 1 00-

mad

e by

Abs

ens

Page 101: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

α π ' τον αυτοσεβασμό και τπν αυτο­πεποίθπσπ τπς γυναίκας. Ουσιαστικό είναι επίσπς αν αυτπ έχει αποχτπσει απέναντι στο σώμα τπς, στπ σεξουα­λ ικότπτά τπς και στο ρόλο τπς σα γυναίκα μια θετικπ στάσπ. Οι δυσκο­λ ίε ς στπν ε μ μ πνόρροια καθρεφτί­ζουν πολλές φορές σαν ένας λεπτός δείκτπς τπν ψυχικπ γενικπ κατάστα­σπ τπς γυναίκας, κυρίως τπν ερωτικπ τπς ζωπ, τόσο απ' τπ σωματικπ όσο και απ' τπν ψυχικπ τπς άποψπ.

• • Ψυχογενείς διαταραχές

της εμμηνόρροιας

Η ψ υχοσωματικπ ιατρικπ γνωρίζει σ π μ ερα π ο λ λ ο ύ ς ερεθ ισμούς τπς διαδικασίας τπς εμμπνόρροιας, που μπορούν να αποδοθούν σε Ψυχικές αιτίες. Φόβοι , ψ υχικές συγκρούσεις, συζυγικά πpoβλr'iματα και δυσα ρέ ­σκειες, σεξο υ α λ ι κές ανάγκες κλπ. μετατρέπονται συχνά σε περιπλοκές τπς εμμπνόρροιας. Ετσι μπορεί Π.χ. να σταματπσει εντελώς n εμμπνόρ­ροια από συναισθπματικά σοκ Π από ερεθιστικά γεγονότα και βιώματα. Αν ο οργανισμός πέσει σε μια (σωματικπ Π ψυχικπ) κατάστασπ ανάγκπς, τότε δεν ενδιαΦέρεται παρά μόνο για τπν α υτοσυντπρπσπ' n διατπρπσπ του είδους και n γυναικεία περίοδος, που υππρετεί αυτό το σκοπό, πρέπει να υποχωρΠσεl . Οι γυνα ίκες μ πορούν συχνά να α παντπσουν στο γιατρό χωρίς να σκεφτούν πολύ ποια είναι n ψυχικπ αιτία, που τους έχει δπμιουρ­γπσει τπν ανωμαλία στπν περίοδο.

Η εύκολπ πpoσβoλr'i τπς εμμπνόρ­ροιας από ψυχικές αιτίες προέρχεται

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

απ ' το ότι πολλά κορίτσια στπ διάρ­κεια τπς ωρίμανσπς τους στπν εφπ­βεία ζουν αυτπ τπ διαδι κασία σαν ένα ψυχικό τραύμα. Φυσικά υπεύθυ­νπ γι ' αυτπ τπν αντίδρασπ των κορι­τσιών είναι n προπγούμενπ σεξουα­λικπ εκπαίδευσπ (π εκπαίδευσπ γενι­κά) . Το άτολμο, φοβισμένο, δισταχτι­κό κορίτσι θα ζπσει κι αυτό το μέρος τπς ανάπτυξπς του σε γυναίκα σα μ ια εντατικπ απειλΠ . Οποιο κορίτσι δεν είναι πλπροφορπμένο από πριν (με δ ιαφωτιστι κές συζπτπσεις) για τπν ξαφνικπ εμΦάνισπ του αίματος, θα αισθανθεί oπωσδrlπoτε τπv εμμπ­νόρροια σαν είδος αρρώστιας Π εσω­τ ε ρ ι κο ύ τρα ύ μ ατ ο ς . Η Σ ι μ ό ν ντε Μ π ωβ ο υ ά ρ αναφέρει στο μ εγά λ ο έργο τπς «(Το άλλο φύλο») τπν περί­πτωσπ ενός κοριτσιού που αυτοκτό­νπσε και πλπροφορούσε τους γονείς του σ ' ένα γράμμα πως ε ίχε προ­σβλπθεί από μια ανίατπ αρρώστια ' n αρρώστια αυτπ πταν n εμμπνόρροια!

Επίσπς σε λιγότερο άσχπμες περι­πτώσεις n άγνοια και n εσφαλμένπ ενπμέρωσπ προκαλούν ψυχικές πιέ­σεις, που μπορούν να μετατραπούν σε σ κ λ π ρ ύ ν σ ε ι ς τ ο υ ι στ ο ύ τ π ς μΠτΡας. Κυρίως n οδυνπρπ εμμπνόρ­ροια (δυσμπνόρροια , προεμμπνορ­ροϊκές δ ι ατα ραχές) π ρ ο κ α λ ε ίτα ι , σύμφωνα με τπν άποψπ τπς ψυχολο­γίας του βάθους, απ' τπ γενικπ ψυχι ­κπ δ υσπροσαρμογπ κι α π ό ε ι δ ι κά προβλπματα στον τομέα του ερωτι­σμού και τπς σεξο υ α λ ι κότπτας. Η κατάλλπλπ θεραπεία για το μεγαλύ­τ ε ρ ο μ έ ρος των δ ι αταραχών τ π ς ε μμ πνόρροιας ε ίναι n ψ υχολογικπ κ α ι n ψ υχΟθ ε ρ α π ε υτ ι κπ - με τπν ψ υχιατρικπ συζπτπσπ n γυναίκα μπο­ρ ε ί ν ' α π οχτ π σ ε ι σ υ ν ε ίδ π σ π τ π ς

- 1 0 1 -

mad

e by

Abs

ens

Page 102: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

κατάστασπς της και να διΟΡθώσει τις εσφαλ μένα α π ' τα παιδ ικά χρόνια δ ια μορφωμένες στάσε ις απέναντι στη ζωπ , π ο υ σ υ ν ε π άγοντ α ι μ ι α δυσμενπ ε πε ξε ργασία των β ιωμά­των. Γιατί οι εξωτερικές συνθπκες, όσο άσχημες κι ρν είναι , δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να οδηγούν σε ψ υχικές και σωματικές περιπλοκές

στην ψυχοθεραπεία κάνουμε ολοένα τη διαπίστωση ότι η απόκτηση μιας βαθιάς α υτογνωσίας και ανθρωπο­γνωσίας κάνει τον άνθρωπο ισχυρό στην α ντ ιμετώπιση ψυχι κών συγ­κρούσεων στο σωματικό επίπεδο. Γι ' αυτό σε πολλές απ' αυτές τις περι­πτώσεις η ψυχιαΤΡικn θεραπεία είναι η «θεραπεία της εκλογΠς».

- 1 02 -

mad

e by

Abs

ens

Page 103: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓVNAIΚAΣ

Η ισχνότητα

Μια ιδιόρρυθμπ αρρώστια, που προ­σβάλλει κυρίως το νεαρό κορίτσι και τπ νεαρή γυναίκα, είναι η λεγόμενη εφηβική τάση για απίσχνανση.Αυτή η α ρρώστια α π αντάτα ι σε ν ε α ρ ο ύ ς άντρες πολύ σπάνι α ' ε ίναι τ υ π ι κή γυναικεία αρρώστια και γι' αυτό πρέ­πει να προέρχεται από συνθήκες, που είναι ειδικές για το γυναικείο φύλο. Το πιο αισθητό σύμπτωμα είναι η ανορε­ξία : οι γυναίκες που έχουν τάση για απίσχναση δε μπορούν και δε θέλουν να Φάνε, ώστε αδυνατίζουν σε μεγά­λο βαθμό, μέχρι μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση εξάντλησης. Αυτή η μυστηριώδης πάθηση είναι γνωστή από παλιά· σωματικές αιτίες γι' αυτή δεν έχουν βρεθεί ποτέ. Για πρώτη φορά η έρευνα της ψυχολογίας του βάθους κατάφερε να δ ι α λ ε υ κάνει α υτή την αρρώστια. Στους ειδικούς κύκλους υ ποστηρίζεται σήμερα η θέση ότι η τάση γ ι α α π ίσχνανση (Anorexia nervosa, Anorexia mentale) προέρχεται από μια ψ υχκή κατάστα-

ση. Η απροθυμία για τη λήψη της τρο­φ ή ς δ η μ ι ο υ ργείτ α ι α π ό ψ υχικά κίνητρα ' n ψ υχική κατάσταση της άρρωστης προσΦέρει το κλειδί για τα παράξενα συμπτώματά της, που n ίδια και το περιβάλλον της δεν μπορούν να τα καταλάβουν.

Τρία συμπτώματα στέκουν στο προ­σκήνιο της τάσης και α π ίσχνανσ η : αδυνάτισμα, αμηνόρροια και δυσκοι­λιότητα. Για τους συγγενείς τπς άρρω­στης το αδυνάτισμα είναι το πρώτο ανησυχητικό σύμπτωμα: τέτοια κορί­τσια ή τέτοιες νεαρές γυναίκες αρχί­ζουν να μην τρώνε, κάνουν εμετό και τρώνε μόνο λ ίγ η ή ε ι δ ι κή τροφή, ώστε επέρχεται ένα ολοΦάνερο αδυ­νάτισμα. Στο πρόσωπο και στο σώμα διακρίνονται τα κόκκαλα, ο σφυγμός είναι αδύνατος, η θερμοκρασία του σώματος μειωμένη. Παρά τη θλιβερή εικόνα που παρουσιάζουν, οι γυναίκες αυτές αρνούνται επίμονα την τροφή που τους επιβάλλεται απ' το περιβάλ­λον τους. Αντίθετα , η σκέψη τους

- 1 03 -

mad

e by

Abs

ens

Page 104: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

συγκεντρώνεται στο πρόβλπμα τπς αΦόδευσπς. Γι' αυτό τα κορίτσια αυτά κάνουν συχνά μεγά λ π κατάχρπσπ καθαρτικών: αν δεν τα παρακολουθεί κανε ίς προσεχτικά, κατανα λώνουν καθαρτικά το ένα μετά το άλλο. Για τον κοινό άνθρωπο ό λ ' α υτά είναι αίνιγμα' ανάλογα με τις περιπτώσεις θεωρεί ένα τέτ ο ι ο κορίτσι σαν "τρελό».

Από ψ υχικπ άποψπ παρατπρούμε πως οι γυναίκες που έχουν τάσπ για απίσχνανσπ είναι πσυχες, δισταχτικές, μ οναχι κές κ α ι π ο λ ύ ε υ α ίσθπτες. Εχουν παράξενες ιδέες για ασκπτεία, απάρνπσπ του εαυτού τους, ουράνια καθαρότπτα, θρπσκεία κλπ. Η άρνπσπ τους να Φάνε συνδέεται προΦανώς στενώτατα με τον τρόπο που ζουν τον κόσμο κι αποτελεί περισσότερο n λιγότερο άρνπσπ τπς ζωΠς. Μερικές ά ρρωστες πεθαίνουν α π ' τπν τάσπ τους αuτπ, ώστε αυτπ n πάθπσπ είναι ένα είδος αργπς αυτοκτονίας.

• • Ψυχολογία της τάσης

για απίσχνανση

Τπν τάσπ για απίσχνανσπ μπορού­μ ε να τ π ν κατα λ ά β ο υ μ ε α ν τ π σ υ σχετίσο υ μ ε μ ' ο λ ό κ λ π ρ π τ π ν κατάστασπ τ ο υ α ν α πτ υ σσόμενου κοριτσιού. Η διαδικασία τπς ανάπτυ­ξπς είναι οδυνπρπ και δύσκολπ. Πιο δύσκολπ γίνεται απ' το γεγονός ότι οι γονείς παρερμπνεύουν τις ψυχικές διεγέρσεις του πα ιδιού τους σ' αυτπ τπν «κρίσ ιμπ π λ ι κία» . Οι αμο ι βαίε ς παρεξπγπσεις, που σε όλπ τπ διαδι­κασία τπς εκπαίδευσπς βρίσκονται στπν π μ ερ π σ ία δ ιάταξπ , γίνοντ α ι

σ τ π ν π λ ι κ ία τ π ς α ν ά π τ υ ξ π ς π ι ο συχνές. Ακριβώς σ ' αυτπ τπν περίο­δο τπς ζωπς, που ο νεαρός άνθρω­πος χρε ι άζεται π ερισσότερο α π ό κάθε άλλπ φορά τπ βοπθεια και τπν κατανόπσπ των μεγάλων, π έ φτ ε ι εξα ιτίας τ π ς ψ υχολογικπς άγνοιας των γονέων του στπν πιο επικίνδυνπ αισθπματικπ απομόνωσπ , που μπο­ρεί να τον ωθπσει στπν απελπισία.

Μ ια α π ' τις μεγα λύτερες δυσκο­λ ίε ς τπς ε φ π β ι κπς π λ ικίας είναι n ενσωμ άτωσπ τ ο υ σ ε ξ ο υ α λ ι κο ύ ενστίκτου στπ διαμορφωμένπ προ­σωπικότπτα. Σ' αυτό υπάρχει επίσπς και n π αραδοχπ του μ ε λ λοντικού σεξουαλικού ρόλου: το κορίτσι πρέ­πει να συνπθίσει στπν ιδέα ότι σε λίγο θα γίνει γυναίκα, ότι δπλαδr1 θα έχει σεξουαλικές σχέσεις, θα γεννπ­σει παιδιά, θα είναι σύντροφος ενός άντρα στπ ζωΠ . Σαν πρώτο σπμάδι αυτπς τπς προβλπματικότπτας μπο­ρούμε να θεωρπσουμε τπν εμΦάνισπ των δε υτερε υόντων σεξο υ α λ ι κών χαρακτπριστικών: με τπν ανάπτυξπ του στπθους, με τπν τρίχωσπ τπς γεννπτικπς ζώνπς, με τπ μεταβολπ των αναλογιών του σώματος κλπ . δπλώνεται στο κορίτσι n κατοπινπ "θπλυκότπτα». Ανάλογπ μ� τπν ψυχι ­κπ προετοιμασία, που είχε μέχρι το χρονικό αυτό σπμείο γι' αυτπ τπ δια­δικασία τπς ωρίμανσπς, θα είναι και n α ντίδρασπ τ ο υ στπν ε μ Φάνισπ α υτών των α λ λ α γώ ν . Γ ια μ ε ρ ι κ ά κορίτσι α , π ο υ ο γυνα ι κείος ρόλος τους φαίνεται σαν κάτι ταπεινωτικό και απελπιστικό, n οριστικπ υπενθύ­μισπ ότι γίνονται γυναίκες σπμαίνει γ ι ' αυτά πραγματικά μια καταστρο­φπ, όπου καταρρέει κάθε α ίσθπμα τπς προσωπικπς αξίας. Αυτπ τπ στιγ-

- 1 04 -

mad

e by

Abs

ens

Page 105: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

μπ αρχίζει μια ασυνείδnτn διαμαρτυ­ρία ενάντια atnv ενnλ ικίωσn, ενά ­ντια atn σεξουαλ ικπ και σωματικπ ωρίμανσn, ενάντια oτnv απειλπ απ' tn σεξουαλικότnτα, τον έρωτα κλπ. - το κορίτσι παίρνει tnv ασυνείδnτn απόΦασn να μn μεγαλώσει , να μnν αναλάβει τον αγώνα τnς ζωπς, που τον α ι σθ ά ν ε τ α ι σ α ν τρο μ α κτ ι κ ό , αλλά να τον κρατπσει στα ελεγχόμε­να ό ρ ι α του αγώνα ενάντια atnv τροφπ. Είναι αυτονόnτο ότι αυτός ο υποχωρnτικός ελιγμός μπροστά στο α π ε ι λ nτ ι κό μέτωπο τnς ζωπς έχει tnv αιτία του atnv παιδικπ nλ ικία . Σχεδόν όλα τα κορίτσια που έχουν τάσn για απίσχνανσn πταν σαν παι­διά δύσκολα στο φαγnτό. Χρnσιμο­ποιούσαν tnv άρνnσn τους να Φάνε σαν όπλο του πείσματός τους, που συνπθως απευθύνεται ενάντια atn μnτέρα. Οι μnτέρες αυτών των κορι­τσιών πάλι δίνουν μεγάλn σnμασία στο φαγnτό, ε ίναι α υταρχικές και τυραννικές, ώστε tnv άρνnσn τnς τροΦπς μπορούμε να tnv εννοπσου­με σαν ολοκλnρωτικό πείσμα, που με το Φόβο α π έναντι atn ζωπ και atn σεξου α λ ι κότnτα ωθείτ α ι στα άκρα.

• • Το όχι στη ζωή

πρέπει πάντως να αναρωτnθούμε γιατί το πείσμα και ο Φόβος <που τα βρίσκουμε πάντα μαζίJ παίρνουν στο γυναικείο ΦύλΟ αυτπ tnv ιδιόρρυθμn μορΦπ, που στους νεαρούς άντρες δεν tn συναντάμε ποτέ n μόνο σπά­νια. Στn βιολογικπ, ψυχικπ και κοινω­νικπ κατάστασn τnς γυναίκας πρέπει

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

να υπάρχουν παράγοντες, που να επιβάλλουν κυριολεκτικά μια τέτοια «διαμαρτυρία» . Εκτός α π ' τις ατομι­κές αιτίες, που πρέπει να αναζnτn­θούν atnv ιστορία τnς ανάπτυξnς των αρρώστων απ' tnv πρώτn παιδι­κπ τους nλικία , υπάρχουν και συλλο­γικές αιτίες, που ίσως oτnv αρρώστια αυτπ παρουσι άζονται με ιδ ιαίτερn διαΦάνεια. ΕνδιαΦέρον είναι Π .χ. ότι n ά ρρωστn δ ιαλέγει ένα παθnτικό

πείσμα : n άρνnσn τnς να Φάει είναι α πλώς ένα όχι atnv απαίτnσn των γονέων, δεν είναι καμιά ενεργnτικn επιδίωξn. Η γενικπ αποθάρρυνσn τnς γυναίκας oτnv πατριαρχικπ κοινωνία εκΦράζεται επίσnς και με tnv τάσn του κοριτσιού για α π ίσχνανσn ' δε δ ι α λ έ γ ε ι t n v α ν ο ιχτπ ε ξέ γε ρ σ n , αλλά τον πσυχο μαρασμό, το θάνατο «σε μικρές δόσεις».

Επίσnς ο αγώνας ενάντια oτn διό­γκωσn μερών του σώματος έχει ένα σ υ μ β ο λ ι κό ν ό n μ α . Η π α τ ρ ι α ρχία κάνει tn γυναίκα ένα «αντικείμενο», απέναντι στο οποίο στέκει ο άντρας σαν « υ π ο κείμενο» . tnv π αρατnρεί σαν κτπμα του, που μπορεί να επι ­τρέπεται να το ιδιοποιnθεί. Η σεξου­αλικπ κατάκτnσn είναι μια παρομοίω­an για tn γυναίκα που περνάει oτnv ιδιοκτnσία του άντρα, πράγμα που σ n μ α δ ε ύ ε ι α κό μ n tn μ ο ίρα τ n ς γυναίκας στον κόσμο μας. Η σεξουα­λικπ ελκυστικότnτα κάνει tn γυναίκα ποθnτό αντ ικε ίμενο των α ντρι κών επιθυμιών. Γι' αυτό αυτπ βλέπει oτn <σωματικπ) ωρίμανσn μια πρόσκλnσn τnς Φύσnς στον άντρα να κάνει tn γυναίκα δικπ του. Με βάσn τις παιδι­κές τnς εντυπώσεις α ισθάνεται τις στενές, οικείες ανθρώπινες σχέσεις σα διακινδύνευσn τnς προσωπικότn-

- 1 05-

mad

e by

Abs

ens

Page 106: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

τάς τπς. Τον "αντρικό κόσμο» τον ζει κάτω α π ' τπν εξουσιαστικπ, άπλπστπ άποψπ, κάτω απ' τπν οποία n Ισυνπ­θ ω ς νε υ ρ ωτ ι κ π Ι μ πτ έ ρ α τ π ς τ π ς δίδαξε τπν αγά ππ στα πα ιδ ικά και νεανικά χρόνια.

Απ' αυτό προέρχεται n παθολογικπ εξέγερσπ ενάντια στον εξαναγκασμό τπς λπψπς τπς τροφπς, n επ ιθυμία ν α κ ά ν ε ι μ ι α α ι θ έ ρ ι α , ά υ λ π , "ασώματπ» ζωΠ . Μ ε συνειδπτπ και ασυνείδπτπ π ροσπάθεια θ έ λ ε ι να " λ υ ώ σ ε ι α υτ π τ π ν π ο λ ύ σ κ λ π ρ π σάρκα» ΙΑμλετΙ - θέλει να είναι μόνο "ψυχπ», μόνο «πνεύμα», ένα αιθέριο Εγώ πάνω α π ' τα γπ ινα πράγματα .

Γεννπμένπ απ ' τπν απελπισία, αυτπ n ασκπτικπ, αρνπτικπ α πέναντι στπ ζωπ στάσπ υποστπρίζεται με μεγάλπ επιμονπ: μπορεί να καταΠΟλεμπθεί, μόνο όταν n άρρωστπ αναγνωρίσει με τπ βoιlθεια τπς ψ υχοθεραπευτι­κπς τπν α ξία και τπ σ π μ ασία μ ι α ς γεμάτπς ε μ π ι στοσύνπ ανθρώπινπς σχέσπς και αντλπσει α π ' α υτπ το θάρρος, για να πει ναι στπ ζωπ, στον κόσμο, στο σώμα και στπ σεξουαλι­κότπτα. Η συμφιλίωσπ με το γυναι­κείο ρόλο, ο οποίος έχει υποτιμπθεί τόσο π ο λ ύ α π ' τ π ν π α τ ρ ι α ρχ ία , σ π μ α ίνει ένα σπουδαίο β π μ α στπ θεραπεία τπς τάσπς για απίσχνανσπ.

- 1 06-

mad

e by

Abs

ens

Page 107: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨVXOΛOΠA ΤΗΣ ΓΥΝΑιΚΑΣ

καταστάσεις πόνων

Το εγκυκλ ο π α ιδ ικό λεξ ικό δ ίνε ι μετά απ ' τπ λέξπ «πόνος» τπν παρα­κάτω πλπροφορία : « Ιδιάζουσα, από ισχυρό αίσθπμα δυσαρέσκειας συνο­δευόμενπ αίσθπσπ, π οποία προκα­λείται απ' τπν επιδερμίδα και πολλά εσωτερικά όργανα με ισχυρούς εξω­τερικούς ερεθισμούς και νοσπρές διαδικασίες. Ο πόνος μπορεί να θεω­ρπθεί σαν επιτακτικό προειδοποιπτι­κό σύνθπμα για τπν απομάκρυνσπ τπς αιτίας που τον προκαλεί».

Α υ τ έ ς ο ι δ π λ ώσ ε ι ς ε υ στ α θ ο ύ ν αναμφισβήτπτα. ο π οιος υποΦέρει από πόνους, έχει πάντα τπν επιθυμία να ξεφύγει απ' αυτούς κατά κάποι­ον τ ρ ό π ο ο π ό νο ς ε ίν α ι έ ν α ς «Φύλακας τπς ζωής», που επισπμαί­νει τον κίνδυνο και τπν απειλή. Εδώ δε θα ασχολπθούμε με τπν περιγρα­φή καθαρά βιολογικών παραγόντων, ο ι οποίοι ενδιαφέρουν κατά κύριο μέρος μόνο τον ειδικό. Σήμερα γνω­ρίζουμε πάρα πολλά για το πρόβλπ­μα του πόνου κι όμως πολλές ερω-

τήσεις είναι ακόμπ ανοιχτές, κυρίως ό , Τ Ι α φο ρ ά τ π σχέ σ π « π όνος κ α ι ψυχή» . Γιατί προφανώς ο πόνος δεν ε ίναι μόνο ένα καθαρά σωματικό γεγονός σ π ο υ δ α ι ότερος α π ' τον πόνο ε ίναι στπν πραγματικότπτα ο τ ρ ό π ο ς , μ ε τ ο ν ο π ο ίο τον « ε π ε ­ξεργάζεται» π προσωπικότπτα . Ετσι σε σχετικά ίδιες ποσότπτες πόνου μπορούμε να παρατπρήσουμε τ ις μεγαλύτερες διαφορές στπν ατομική αντίδρασπ' εξαρτάται α π ' το χαρα­κτήρα , τπν ψ υχική κατάστασ π , τπ στάσπ απέναντι στπ ζωή, πότε, που και σε πο ιο β α θ μ ό π ροσβά λλεται κανείς απ ' τον πόνο ή πως τον υπο­Φέρει .

•• Κεφαλόπονοι

και ημικρανία

Ο κ ε φ α λ ό π ονος ε ίν α ι μ ι α π ά ρ α π ο λ ύ δ ιαδομένπ π ά θ π σ π . Π α ρ ο υ -

- 1 07-

mad

e by

Abs

ens

Page 108: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕ ΝΕIΑ

σιάζεται τόσο στους άντρες όσο και στις γυνα ίκες , δεν ε ίνα ι δ π λ α δ ή χαρακτπριστική πάθπσπ ενός Φύλου. Η εμΦάνισή του μπορεί να ορίζεται σωματικά ή ψ υχικά. Πάντως ο για­τρός θα διευκρινίσει με τις εξετάσεις του αν οι σωματικές αιτίες μπορούν να αποκλειστούν όλες. Αυτό συμβαί­νει στον μ ε γα λ ύτερο α ρ ι θ μ ό των περιπτώσεων· n οργανική κατάστασπ είναι εντελώς κανονική, κι όμως ο άρρωστος βασανίζεται από κεφαλό­πονο. Εδώ αρχίζε ι το ψ υχολΟγικό ερωτπματολόγιο , που στο φανερό σύμπτωμα (δπλ. στον κεφαλόπονο) βλέπει μόνο τπν έκφρασπ βαθύτε­ρων προβλπμάτων τπς προσωπικό­τπτας. Σ ή μ ε ρ α γνωρ ίζο υ μ ε π ο λ ύ καλά ότι ο κεφαλόπονος προκαλεί­ται α π ' ταλαντεύσεις τπς τροφοδο­σίας του εγκεφάλου ή των μπνιγγιών με αίμα. Η διεύρυνσπ ή n συστολή των αντίστοιχων αγγείων του αίμα­τος εξαρτάται από ερεθισμούς του φ υ τ ι κ ο ύ ή α υτόνο μ ο υ ν ε υ ρ ι κ ο ύ συστήματος, το οποίο πάλι σχετίζε­ται με τπν ορμονική διαδικασία και τα ασυνείδπτα εργαζόμενα μέρπ του εγκεΦά λ ο υ . Ετσι συμ βαίνε ι , ώστε ψυχικές εντάσεις και συγκρούσεις μπορούν να μετατραπούν εύκολα σε δ ιαταραχές τπς κυκλοφο ρ ία ς του αίματος των ευαίσθπτων μερών των μπνιγγιών. Η ψυχική κατάστασπ ενός ανθρώπου εππρεάζει τπν εισροή του αίματος στο κεφάλι . Με προσεχτικές ε ρωτήσε ις ο ψ υχίατρος μπορεί να σχπματίσει μια εικόνα, σε ποια κατά­στα σπ τ π ς ζωής του σ υ ν π θ ίζει ο ά ρ ρωστός τ ο υ να έχε ι τ ο ν κεφαλόπονο· α π ' α υτό μ πορεί να συμπεράνει ποια ψ υχι κά βάρπ δεν μπορεί να υποΦέρει , ώστε ασυνείδπ-

τα κατα φ ε ύ γε ι σε μ ι α α ρ ρ ώ στ ι α . Συμβολικά μπορούμε να παραστή­σουμε τον κεφαλόπονο σαν « κάτι που μας βαραίνει το κεΦάλι» , δπλ. κάτι που μας δπμιουργεί π ιέσεις και φροντίδες στπν πραγματικότπτα τον κεφαλόπονο τον προκαλούν ανέκ­φραστες και μ ισοσυνε ιδπτές δυσ­προσαρμογές. Συχνά n άρρωστπ ή ο ά ρ ρ ω στος « αντ ίγρα ψ ε » α υτ ή τπν πάθπσπ στπν πα ιδική πλικία από ένα σπμαντικό πρόσωπο· απ' τον πατέρα και τπ μπτέρα μαθαίνει κανείς ότι με τον κ ε φ α λ ό π ονο πετυχαίν ε ι ένα μεγαλύτερο βαθμό προΦύλαξπς και φροντίδας κι εφαρμόζει α υτόν τον ασυνείδπτο μπχανισμό, όταν αισθά­νετ α ι πως π ιέζετα ι στπ ζωή κατά ανυπόΦορο τρόπο.

Μια κλιμάκωσπ του κεφαλόπονου ε ίναι n λεγόμενπ π μ ι κρανία , ένας πόνος π ο υ π ιάνει το μ ι σό κεΦά λι κατά διαστήματα κι οδπγεί σε πολύ δυσάρεστες καταστάσεις. Ναυτία και ε μετός, θ ά μ π ω μ α των μ ατ ιών και ζαλάδες είναι τα συχνότερα συμπώ­ματα αυτής τπς πάθπσπς , που τπ συναντάμε π ιο πολύ στις γυναίκες παρά στους άντρες.

Εχει παρατπρπθεί ότι n πμικρανία έχει μερικές φορές κάποια σχέσπ με τπ γυναικεία περίοδο. Συχνά αρχίζει στπν πλικία των πρώτων εμμπνορ­ροιών, συνεχίζεται επί δεκαετίες και σταματάει με τπν κλιμακτήριο. Λίγο πριν α π ' τπν ε μ μπνόρροια οι προ­σ β ο λ έ ς α π ό π μ ι κ ρ α ν ία ε ίνα ι π ι ο συχνές. Γι ' αυτό διατυπώθπκε n υπό­θεσπ ότι n πμικρανία μπορεί να συν­δέεται με τπν πυκνότπτα τπς ορμό­νπς στο αίμα πριν απ' τπν εμμπνόρ­ρ ο ι α . Ε π ε ι δ ή σ ' α υτό το χρονι κό σπμείο ο ι ιστοί του σώματος συγκρα-

- 1 08-

mad

e by

Abs

ens

Page 109: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

τούν περισσότερο νερό από άλλοτε , α π οτ ο λ μ π θ π κε π υ π ό θ ε σ π ότι π αύξπσπ του νερού στον εγκέΦαλο μπορεί να οδπγε ί στα πολ υάριθμα συμπτώματα τπς πμικρανίας.

Από τπν ψ υχολογικπ πλε υρά θα μπορούσαμε εδώ να αντιτάξουμε ότι π προσωπικότπτα τπς προσβαλλόμε­νπς από π μ ι κρανία γυναίκας αξίζε ι μεγαλύτερπ προσοχπ απ' τπν ποσό­τπτα του νερού των ιστών τπς (αν και αυτό δεν πρέπει βέβαια να παραβλε­Φθεί) . Οι άρρωστες α π ό π μ ι κρανία είναι εκτος απ ' αυτό υπερευαίσθπτες, φοβισμένες, ευερέθιστες, επιθετικές συχνά υποΦέρουν από σεξουαλικές ανάγκες και περιπλοκές. Η πpoσβoλr1 έρχεται συνπθως τότε , όταν πέφτουν σε κατάστ α σ π θ υ μ ο ύ n Φ ό β ο υ . Eπειδr1 αυτά τα αισθπματα n οι αψι­θυμίες βρίσκονται στον ψυχΟλογικό τομέ α , μ πορούν να π λ π σιαστούν θ ε ρ α π ε υτ ι κά μόνο α π ' α υτ π τ π ν πλευρά. Για το λόγο αυτό π γυναίκα που πάσχει από κεΦαλόπονο n πμι­Kpαν� θεραπεύεται τόσο δύσκολα με παυσίπονα. Το χάπι δεν επιΦέρει καμιά συναισθπματικπ αλλαγπ, αλλά προσΦέρει "απαλλαγπ απ' τον πόνο» μ όνο γ ι α λ ίγ π ώ ρ α : ο ε πό μ ενος Φόβος n ερεθισμός κάνει αναγκαία μια νέα λr1ψπ αναλγπτικών. Απ' αυτό προέρχεται ο μεγάλος κίνδυνος με τπν κατάχρπσπ των αναλγπτικών. Οι άρρωστοι πρέπει να παίρνουν ολοέ­να περισσότερα χάπια , για να Φτά ­σουν στπν επιθυμπτπ κατάστασπ τπς απαλλαγπς απ ' τους πόνους· π στέ­ρπσπ των χαπιών τους οδπγεί σε απελπισία . Η μακροχρόνια κατάχρπσπ τέτοιων χα π ι ών ( π ο υ π ε ρ ιέχουν phenaceti n ) μ πορεί να προξενπσει μεγάλες βλάβες στα νεΦρά.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Οι πόνοι της μέσης

και της λεκάνης

Σχεδόν οι μισές α π ' τις γυναίκες που επισκέπτονται το γυναι κολόγο π α ρ α π ο ν ι ο ύ ντα ι γ ι α π ό ν ο υ ς στπ μέσπ (οσΦυαλγίες) , ώστε και εδώ μπορεί να μιλr1 σει κανείς για μια ειδι­κά γυνα ι κ ε ία π ά θ π σ π . Σωματ ι κές α ι τ ίε ς δεν β ρ ίσκοντ α ι π ά λ ι στ ι ς περισσότερες περιπτώσεις. Η ψ υχο­λογικπ εξέτασπ μπορεί όμως να απο­δείξει ότι στπ βάσπ τπς οσΦυαλγίας βρίσκονται ά λυτα πpoβλr1ματα τπς ζ ω π ς τ π ς γ υ να ίκ α ς . Ε κ π λ π κτ ι κ ά συχνά ο ι πόνοι τπς μέσπς και τπς λεκάνπς είναι παράλλπλα συμπτώ­ματα τπς ψυχρότπτας. Αυτπ π συσχέ­τισπ δεν είναι δύσκολο να εξπγπθεί ψυχολογικά. Η ψυχρπ γυναίκα δε ζει τπ σεξουαλικπ ένωσπ σαν ε υτυχές και ευχάριστο γεγονός αλλά σα μια δυσάρεστπ κατάστασπ, που τπς προ­καλεί μόνο ψ υχικές και σωματι κές εντάσε ις. Ο ι α μ υντ ι κέ ς τπς τάσε ις α π έ ναντ ι στο σε ξ ο υ α λ ι κ ό , στον άντρα και στον έρωτα γενικά οδπ­γούν σε εσωτερικούς σπασμούς, που π λ πττο υ ν κ υ ρ ίω ς το λ ε ίο μ υϊκό σ ύ στπ μ α α υτ ώ ν των μ ε ρώ ν τ ο υ σώματος. Οι μυϊκοί σπασμοί είναι το κύριο συστατικό στοιχείο των πόνων τπς μέσπς και τπς λεκάνπς, οι οποίοι πάλι δεν μπορούν να θεραπευτούν με Φάρμακα, γιατί ε ίναι συμπτώματα μιας ψυχικπς διαταραχΠς.

Μ ' αυτό δε θέλουμε να πούμε ότι σ' αυτά τα μέρπ δεν υπάρχουν καθα­ρά σωματικοί πόνοι· αλλά όταν αυτοί αποκλειστούν, πρέπει να πραγματο­π ο ι π θ ε ί π ψ υχολογικπ ε ξέτασπ, π οποία δίνει συνπθως πλούσια διαΦω­τιστικά πορίσματα.

- 1 09 -

mad

e by

Abs

ens

Page 110: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

mad

e by

Abs

ens

Page 111: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Εγκυμοσύνη και τοκετός

Η εγκυμοσύνη είναι ένας αποφασι ­στικός σταθμός στη ζωή της γυναί­κας. Σήμερα δε θα θέλαμε βέβαια να θεωρήσουμε την εγκυμοσύνη σαν το ζενίθ τ η ς ζω ή ς τ η ς γ υ ν α ίκας πέρα απ' τη γεννητική λειτουργία η γυναίκα έχει ακόμη χίλιες δυο δυνα­τότητες να ο λ ο κ λ η ρω θ ε ί σ α ν άνθρωπος και προσωπικότητα. Και η γυναίκα που δε γεννάει παιδιά δια­τηρεί την αξία της - μόνο σ' εκείνες τις εποχές, όπου η γέννηση παιδιών ήταν η μοναδική δημιουργική δυνα­τότητα των γυναι κών, δεχόταν η γυναίκα χωρίς παιδιά την υποτίμηση α π ' την κοινωνία , ηου έδινε στην ίδια λόγο για αυτοπεριφρόνηση. Ενα κατάλοιπο α υτού του κόσμου των παραστάσεων έγκε ιτα ι και σήμερα ακόμη στο ότι πολλές γυναίκες βλέ­πουν να πιστοποιείται η προσωπική τ ο υ ς α ξία μ ό λ ι ς μ ε ίν ο υ ν έ γ κ υ ε ς (εΦόσον ζουν κάτω α π ό συνθήκες, όπου η γέννηση ενός παιδιού δεν τις βαραίνει ή δεν τις υποτιμά κοινωνικά).

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ο οργανισμός υπόκειται σε μεγάλες βιολογικές και ψυχικές αλλαγές. Μια κανονική εγκυμοσύνη διαρκεί, απ' τη μέρα της σύλληψης μέχρι τον τοκε­τό, περίπου 2 7 3 μέρες. Σ ' α υτό το χρονικό διάστημα αναπτύσσεται το παιδί απ ' το μέγεθος ενός γονιμοποι­ημένου ωοκύτταρου (1/6 του χιλιο­στομ..) ως το μέγεθος ενός ώριμου γ ι α γέννηση π α ι δ ι ο ύ (περίηου 5 0 ε κατοστά, περίπου 3 , 5 κιλ ά ) . Αυτή τη θαυμάσια διαδικασία της ανάπτυ­ξης στο εσωτερικό του σώματός της η μητέρα πρέπει να την τροφοδοτεί με τις απαραίτητες ύλες: πολλές α π ' τ ις λ ε ιτου ργίε ς του σώματός της ( π έ ψ η , αναπνοή, α π έ κκριση κ λ π . ) τ ίθενται στην υ π η ρε σία τ ο υ ανα­πτυσσόμενου παιδιού. Αυτό δε γίνε­τ α ι φ υ σ ι κά χωρίς ε π ι πτώσεις στο μητρικό οργανισμό· κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δημιουργούνται διά­φορες αλλαγές, ηου μπορεί να είναι φυσιολογικές ή και παθολογικές.

- 1 1 1 -

mad

e by

Abs

ens

Page 112: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

2ΩΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

Η ανάπτυξπ του παιδιού α λλάζει τπ φυσικπ και τπν ψυχικπ «βασικπ διάθεσπ» τπς μπτέρας στο αίμα τπς κ υ κλοφορούν δ ιάφορα π ρ οϊόντα μεταβολισμού, στα οποία δεν είναι συνπθισμένπ' οι γεννπτικές ορμόνες έχουν ε π ίσπς σ υ μ π υ κνώσε ις , που ξεπερνάνε το συνπθισμένο βαθμό. Πως εκφράζεται αυτπ n αλλαγμένπ κατά στα σπ ; Ενα π ο λ ύ συχνό σ ύ ­μπτωμα είναι ο εμετός τπς εγκυμο­σύνπς, που αρχίζει μετά τπ σύλλπΨπ και σταματάει συνπθως στον τρίτο Π στον τέταρτο μΠνα. Η έγκυος κάνει εμετό το πρωί, πριν ακόμπ Φάει , και μερικές φορές και κατά τπ διάρκεια τπς πμέρας αλλά n γενικπ τπς κατά­στασπ δεν π λ πττετα ι α π ' α υτό. Γ ι ' αυτό ο εμετός δεν αποτελεί συνπ­θως κανένα ιδ ιαίτερο θεραπευτικό πρόβλπμα.

Σοβαρότερπ γίνεται n κατάστασπ μ ε τπ λεγόμενπ « υ πε ρ έ μεσπ των εγκύων» (Hyperemesis gravidarum) . Στπν περίπτωσπ α υτπ ο ι γυναίκες κάνουν συνεχώς εμετό, αισθάνονται άσχπμα και άρρωστες. Δεν μπορούν σχεδόν να Φάνε τίποτε: n συνέπεια α π ' αυτό ε ίναι αδυνάτισμα, ναυτία και διαταραχές στο μεταβολισμό. Η ιατρικπ θεραπεία έχει εδώ ουσιαστι­κπ σπμασία . Αλλά αυτπ πρέπει να ασχολπθεί με τις πραγματικές αιτίες του αναγκαστικού εμετού . Μ ό λ ις στο πρόσφατο παρελθόν υποβλΠθπ­κε το πρόβλπμα τπς υπερέμεσπς σε μια προσεχτικπ εξέτασπ. Οι παλαιό­τερες θεωρίες περιορίζονταν πάντα σε ιατρικές - βιολογικές υποθέσεις οι γιατροί υπόθεταν ότι τα προϊόντα μετα β ο λ ι σ μ ο ύ τ ο υ π α ι δ ι ο ύ , τ π ς εγκυμοσύνπς γενι κά , οδπγούν σε ένα είδος δπλπτπρίασπς του μπτρι-

κού οργανισμού. Επίσπς πίστευαν ότι το λεγόμενο «κέντρο εμετού» στον εγκέφαλο, δπλαδΠ εκείνο το σπμείο του εγκεφάλου που εκπέμπει τους κινπτικούς ερεθισμούς για τπν αντί­δρασπ του εμετού , ευαισθπτοποιεί­ται από δπλπτπριώδπ προϊόντα του μεταβολισμού.

Η ψυχολογικπ έρευνα προχώρπσε όμως εδώ ένα βπμα παραπέρα. Δεν α μφισβπτεί ότι ο ι δ ιαταραχές του μ ετ α β ο λ ι σ μ ο ύ στπν ε γ κ υ μ οσύνπ μπορούν να έχουν μια ορισμένπ επί­δρασπ: υποδείχνει όμως ότι n υπε­ρ έ μ ε σ π π α ρ ο υ σ ι ά ζετα ι συχνά σε γυναίκες, για τις οποίες φαίνεται πως n εγκυμοσύνπ αποτελεί από εντε­λώς προσωπικούς λόγους ένα ανυ­πόΦορο βάρος. Η ψ υχολογία τπς απδίας κα ι των συγγενών μ ' αυτπ αισθπμάτων (αποστροφπ, δυσθυμία κλπ . ) εξπγεί τπν υπερέμεσπ μερικών εγκύων γυναικών καλύτερα α π ' τις υποθέσεις του μεταβολισμού : αν n γυναίκα φοβάται τπ γέννπσπ του παοδιού τπς, αν δεν αισθάνεται προ­φυλαγμένπ στο γάμο τπς, αν έχει ένα φοβισμένο χαρακτπρα κλπ. , τότε αισθάνεται το παιδί σαν ένα καθπ­κον , στο ο π ο ίο δεν μ π ο ρ ε ί να αντα π ο κρ ι θ ε ί' ο ε μ ετός δπ λ ώνε ι τότε μ ι α ασυνείδπτπ δ ιαμαρτυρία ενάντια σ' αυτπ τπν κατάστασπ, μια συμβολικπ κραυγπ βοΠθειας. Κάθε γ υ ν α ίκα , π ο υ δεν έχε ι μ ά θ ε ι να παραδέχεται το γυναικείο ρόλΟ τπς, β λ έ π ε ι τ π ν ε γ κ υ μ ο σ ύ ν π όχι έ ν α ευτυχές, αλλά ένα απειλπτικό γεγο­νός - ο ε μετός ε ίναι n αντίδρασπ στον κίνδυνο π ο υ α ι σθ άνεται να μεγαλώνει μέσα στο σώμα τπς.

- 1 1 2 -

mad

e by

Abs

ens

Page 113: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

• • Αλλες περιπλοκές

της εγκυμοσύνης

Η νευρική, δυστυχισμένη, α προ­σάρμοστη γυναίκα είναι εκτεθειμένη και στην παραπέρα πορεία της εγκυ­μοσύνης σε ορισμένους κινδύνους. Για να αναπτυχθεί και να ωριμάσει ο παιδικός οργανισμός, η μητέρα πρέ­π ε ι να π ροσανατ ο λ ι στ ε ί σε μ ι α «προφ υ λ α κτική στάση» , πρέπει να «αφοσιωθεί» στο γεγονός της εγκυ­μοσύνης. Πολλές γυναίκες δεν είναι σε θέση να το κάνουν αυτό. Από τις δ ι κές του εσωτερ ι κέ ς ανάγκες κα ι απ ' τις συγκρούσεις του περιβάλλο­ντος προέρχονται εύκολα εντάσεις και αμυντικές στάσεις, οι οποίες επη­ρεάζουν πιθανόν και την εγκυμοσίί­νη. Σήμερα αναρωτιέται κανείς στην ψ υχοσω μ α τ ι κ ή ι α τ ρ ι κ ή , μ ή π ω ς η πρόωρη αποβολή του καρπού δεν π ρο κα λ ε ίτ α ι α π ό α ν ε π ε ξέργαστα αισθήματα Φόβου. Από πολλά ιστο­ρ ικά ασθενών διαθέτουμε πάντως βάσεις ότι οι ψ υχικές δυσκολίες της μητέρας μπορούν να διακόψουν την εγκυμοσύνη · πιο εντυπωσιακά φαί­νετα ι α υτό στην « α π ο β Ο λ ή α π ' τρόμο», όπου ένας υπερβολικός ερε­θισμός τρομακτικού είδους οδηγεί σε αποβολή του ακόμη ανώριμου καρπού.

Δ ι ατ α ραχέ ς τ ο υ μ ε τ α β Ο λ ι σ μ ο ύ παρουσιάζονται επίσης στο δεύτερο ή μ ισυ της εγκυμοσύνης, οι οποίες ονο μ ά ζοντ α ι «ΤΟξα ι μ ίε ς της κ υ ή ­σεως». Ενα απ' τα πολλά συμπτώμα­τα είναι εδώ η ψηλή πίεση του αίμα­τος και σε βαριές περιπτώσεις σπα­σμοί όπως στην επιληΨία. Εδώ δε θα έπρεπε πάλι να σταματήσουμε στο

ΨVXOΛOΠA ΤΗΣ ΓVNAIΚAΣ

βιοχημικό πόρισμα. Φυσικά δία ιτα και η φαρμακοθεραπεία ε πιβάλλο­νται σ' αυτές τις γυναίκες πρέπει όμως να προσέξουμε ότι αυτές οι ά ρρωστες παρουσιάζουν ψ υχικές περιπλοκές, που πιθανόν να αποτε­λ ο ύ ν τον π υ ρ ήνα τ η ς α ρρώστιας τους. Οσο λ ιγότερο έχε ι η γυναίκα προετοιμαστεί στην προηγο ύμενη ζωή της για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής της και του γυνα ι κ ε ίο υ ρ ό λ ο υ τ η ς , τόσο π ι ο ε ύ κο λ α κατα β ά λ λε τ α ι , όταν μ ι α εγκυμοσύνη της φέρνει π ιο κοντά στη συνείδηση τη θηλυκότητά της και τα καθήκοντα που συνδέονται μ ' αυτή. Επίσης ο ι λεγόμενες νευρώ­σεις και ψυχώσεις της εγκυμοσύνης πρέπει να παρατηρηθούν σ' αυτή τη συνάρτηση: η γυναίκα, που παθαίνει στ η ν ε γ κ υ μ οσ ύ ν η μ ι α ψ υ χ ι κ ή ή σωματ ική κατάρρε υ σ η , ε κφράζει καθαρά τη γενική της δυσπροσαρμο­γή στη γυναικεία μοίρα της. Η γέννη­ση και η λοχεία είναι οι τελευταίοι σταθμοί της δοκιμασίας, που σημαί­νει για κάθε γυναίκα η εγκυμοσύνη. Η γέννηση είναι σίγουρα μ ια μεγάλη φυσική και ψυχική απαίτηση: μόνο η σωματική απόδοση κατά την εξαγω­γή του καρπού μπορεί να παραβλη­θ ε ί με την ανάβαση ενός βουνού 3 .000 μέτρων! Μέχρι τον αιώνα μας ο τοκετός ίσχυε σα μια πολύ οδυνη­ρή διαδικασία - ήδη ο χαρακτηρι ­σμός «ωδίνες» δηλώνει ότι ο ι άνθρω­ποι παραχωρούν στον πόνο κατά τον τοκετό μια εξέχουσα θέση. Η Βίβλος σ υ νδ έ ε ι τ ο ν π όν ο τ ο υ τ ο κ ε τ ο ύ κ υ ρ ι ο λ ε κτ ικά μ ε τ ο π ρ ο π ατορι κό αμάρτημα του Αδάμ και της Εύας: η κατάρα για την πρώτη μ ητέρα του α ν θ ρ ώ π ι ν ο υ γ έ ν ο υ ς ε ίν α ι : « . . . ε ν

-1 1 3-

mad

e by

Abs

ens

Page 114: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΩΗ ΚΑΙ ΟlΚΟΓΕΝΕΙΑ

λ ύ π α ι ς τ έ ξ π τ έ κ ν α » . Γ ι ' α υ τ ό ο ι άνθρωποι πίστευαν μέχρι πριν από λ ίγες δεκαετίες ότι ε ίναι εντελώς φυσικό να είναι οδυνπρή n γέννπσπ ενός παιδιού.

Μ ι α α λ λαγή σ' α υτή τπν ά π ο ψ π προήλθε και απ ' το γεγονός ότι σε γυναίκες πρωτόγονων φυλών παρα­τπρούνται ελάχιστοι πόνοι κατά τον τοκετό. Απ ' α υτό βγήκε το λ ογικό συμπέρασμα ότι n στάσπ τπς εγκύου μπορεί να διευκολύνει ή να δυσκο­λέψει ουσιαστικά τον τοκετό. Ετσι έσπασε ο μ ύθος για τον οδυνπρό τοκετό και αναπτύχθπκε n μέθοδος του «ανώδυνου τοκετού», που στους πρωτοπόρους του συγκαταλέγεται ο Αμερικανός G . D . Read. Οι γιατροί βασίστπκαν στο γεγονός οτι ο φόβος

και n δυσκαμΨία είναι τα ουσιαστικό­τερα εμπόδια του τοκετού· με ενπ­μέρωσπ τπς γυναίκας για τπ διαδικα­σία του τοκετού, με γυμναστική κατά τπ δ ιάρκε ια τπς εγκυμοσύνπς, με ΨυχΟλογική καθοδήγπσπ και φροντί­δα οι πόνοι του τοκετού μπορούν να μειωθούν σπμαντικά, πάντως όχι να εξουδετερωθούν εντελώς. Σπμασία έχει στπν πρώτπ γραμμή ότι n γυναί­κα στα τελευταία στάδια τπς εγκυ ­μ ο σ ύ ν π ς κ α ι στπ λ οχ ε ία έ χ ε ι το αίσθπμα τπς ασΦάλειας ότι περιβάλ­λ ε τ α ι μ ε α γ ά π π - α υτ ό ς ε ίνα ι ο Ψυχολογικός βασικός κανόνας, που ισχύει για όλα τα προβλήματα τπς εγκυμοσύνπς, του τοκετού και τπς λοχείας.

- 1 1 4-

mad

e by

Abs

ens

Page 115: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨVXOΛOΠA ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Η γυναίκα και ο αλκοολισμός

Ο αλκοολισμός της γυναίκας ηρο­έρχεται - όπως και του άντρα - από ορισμένες ψυχικές αιτίες, που λίγο -λ ίγο μ πο ρ ο ύ ν ν ' αναγνωριστούν εύκολα. Κάθε φορά είναι μ ια φαινο­μενικά ακατανίκητη εσωτερική ανά­γκη, που ωθεί τη γυναίκα να κατα­φύγει στο αλκοόλ, που για λίγη ώρα τουλάχιστον την απαλλάσσει απ' τις φροντίδες της.

Ε κτός α π ' α υτό γ ι α τη γυνα ίκα υ π ά ρχουν κ α ι καθαρά ε ξωτερικοί λόγοι για την κατανάλωση αλκοόλ. Μ ια σίγουρα καταστρεπτική επίδρα­ση ασκεί στην περίπτωση α υτή το λ ε γ ό μ ε νο ' <μ π α ρ τ ο υ σ π ιτ ι ο ύ » . Πολλοί άνθρωποι το θεωρούν σαν απόδειξη του ψηλού βιοτικού επιπέ­δου τους να διαθέτουν μ π α ρ στο σπίτ ι , όπου υ πά ρχε ι πρόχε ι ρ η μ ι α μεγάλη ποικιλία από οινοπνευματώ­δη ποτά. Αυτή η άκοπη προσιτότητα του α λ κοόλ αποτελεί έναν μεγάλο κίνδυνο. Σχεδόν κάθε γυναίκα είναι ε κτεθε ι μ ένη κατά δ ιαστ ή μ ατα σε

ορισμένες δυσθυμίες. Δε χρειάζεται να είναι κανένας ιδιαίτερα ασταθής, αλλά η βασική διάθεση του ανθρώ­που παρουσιάζει "κανονικά» διαρκώς ταλαντεύσεις, όπου εδώ κι εκεί μπο­ρεί να κυριαρχήσουν και καταθλιπτι­κά αισθήματα, ατολμία, Φόβος κλπ . Η ψ υχικά υγιής γυναίκα είναι ι κανή να υπερνικήσει τέτοιους ερεθισμούς. Κάνει υ π ομονή να π ε ρ ι μ ένε ι την α λλαγή της ψ υχικής διάθεσης, που κατά κανόνα αργά ή γρήγορα έρχε­τα ι . Οταν κανείς έχει το αλκοόλ σα "φροντιδοσπάστη» στο σπίτι , υπάρχει πάντα ο πειρασμός να μειώνει κάθε μικρή του κατάθλιψη με το ακατάλ­ληλο Φάρμακο.

Σ π ο υ δ α ι ότερ η α π ' το μ π α ρ τ ο υ σπιτ ιού ε ίναι η ψ υχική κατάσταση τ η ς γ υ ν α ίκ α ς , π ο υ το δ ι α θ έ τε ι . Υ π ά ρχουν π ο λ λοί άνθρω π ο ι , π ο υ έχουν στο ντουλάπι τους το μπουκά­λι με το κρασί και το ουίσκυ, αλλά σε κάθε π ε ρ ίπτωση π ίνουν π ο λ ύ λίγο. Γι ' αυτό γεννιέται η ερώτηση,

- 1 1 5 -

mad

e by

Abs

ens

Page 116: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

μπροστά σε ποιες ανάγκες, προβλή­ματα και συγκρούσεις καταφεύγει n γ υ ν α ίκα στο α λ κοό λ , γ ι α τ ί ε ίνα ι φανερά φ υ γ ή μ προστά α π ό κάτ ι , α υ τ ό π ο υ δ ίν ε ι τ π ν α ι τ ία γ ι α τ π συχνή χρήσπ του αλκοόλ.

Μερικούς παράγοντες τους έχουμε ή δ π ε π ισπμάνε ι . Π άντα υ πάρχουν δυσθυμίες στπ μέσπ, όταν ο άνθρω­πος πιστεύει πως δεν μπορεί να υπο­Φέρει τπ ζωή χωρίς τεχνπτές ανα­κουΦίσε ις . Αισθάνεται τον κόσμο τότε μόνο σαν «υποφερτό», όταν ζει σε συμφωνία μ ' αυτόν. Γι ' α υτό είναι απαραίτπτο να έχει και να διατπρεί καλές σχέσεις με τους συνανθρώ­πους. Οπου ο ψυχικός δεσμός προς το περιβάλλον των συνανθρώπων χα λ αρώνει ή καταστρέφετα ι , μ α ς καταλαμβάνει n ανασΦάλεια και ο Φόβος. Η ψ υχική υγεία ε ίναι τότε μ όνο σίγο υ ρ π , ότα ν ο άνθρωπος μ πορεί να διατπρε ί τον α υτοσεβα­σμό του και το αίσθπμα τπς προσω­π ι κ ή ς τ ο υ α ξία ς . Αυτό μ πο ρ ε ί να συμβεί μόνο όταν έχουμε καλές σχέ­σ ε ι ς μ ε τ ο υ ς π ι ο κοντ ι ν ο ύ ς μ α ς α ν θρ ώ π ο υ ς , στπ ν ο ι κογένε ι α κ α ι στπν εργασία. Τπν αυτοεπιβεβαίωσή μας μας τπ δίνει n αγάππ, n αναΓVώ­ρισπ, n προσοχή και n εκτίμπσπ των ά λλων. Οταν δεν είμαστε σίγουροι γι ' α υτό, n α υτοαμφισβήτπσπ και n α ποξένωσπ α πέναντι στο περιβά λ ­λ b ν ε ίνα ι α να π όφ ε υ κτες. Ο λ ε ς ο ι δυσθυμίες είναι έκφρασπ διαταραγ­μένων ανθρώπινων σχέσεων.

Ιδ ιαίτερα ο ι ασταθείς εσωτερικά γυναίκες τείνουν να μεταΦέρουν στις ανθρώπινες σχέσεις τους υλικό συγκρούσεων. Η ρ ίζα α υτών των α ισ θ π μ ατι κών στάσεων β ρ ίσκεται στπν παιδική πλικία , στπν εκπαίδευ-

σπ κατά τα πρώτα παιδ ικά χρόνια. Ολες οι κατοπινές αλκοολικές γυναί­κες είναι εσφαλμένα αναθρεμμένοι άνθρωποι: ένας υπερβολικός βαθμός α π ό π α ραχά ι δ ε μ α κ α ι α υτ α ρ χ ι κ ή αυστπρότπτα στα παιδικά χρόνια τις έχε ι κάνει άτολμες, ώστε μ προστά στις κανονικές δυσκολίες τπς ζωής (που δεν μ πορεί να τ ις α ποΦύγε ι κανείς) τις πιάνει τρόμος περισσότε­ρο α π ' ό , Τ Ι πρέπεΙ . Η τ υ π ι κή «διέ­ξοδος» του φοβισμένου ε ίναι τότε ότι παρακάμπτει μια δυσκολία με το μεθύσι ή με το τεχνπτά δπμιουργπ­μένο « κέ Φ ι » , αν κ α ι μ ετά α π ' τπν αυξπμένπ κατανάλωσπ του αλκοόλ δε θ' αργήσει να ξανάρθει n συνπθι­σμένπ δυσθυμία.

Τ ι δυσθυμεί τπ γυναίκα κατ' αυτό τον τρόπο, ώστε α υτή - όταν εξαι­τίας ορισμένων λαθών τπς ανατρο­Φής υπάρχουν στπν προσωπικότπτά τπς ανεπάρκειες - να καταφεύγει συνήθως στο ποτό; Είναι α υτονόπτο ότι οι κακοί γάμοι πρέπει να ονομα­στούν εδώ σαν α ιτία πρώτου βαθ­μού. Η δυσrυχισμένn, n δυσαρεσrn­

μένn, n γυναίκα nou υnοφέρει ψυχι­

κά δεν έχει μερικές φορές αρκετή ψυχική σταθερότπτα, για να αποποι­πθεί τπν «παρπγοριά» , που τπς προ­σΦέρεται στο μπαρ του σπιτιού τπς. ο π ω ς ε ίν α ι γνωστ ό , ο ά ν θ ρ ω π ος «πίνει για να ξεχάσει». Πολλές γυναί­κες θέλουν να ξεχάσουν τπν αθλιό­τπτα του γάμου τους, όταν πέφτουν ό λ ο κ α ι π ι ο π ο λ ύ στο α λ κ ο ό λ . Σχε δ ό ν κ ά θ ε γ ά μ ο ς π ε ρ ι έ χ ε ι συγκρούσεις και δυσαρμονίες. Αλλά οι σπμερινοί άνθρωποι δεν έχουν σχεδόν καθόλου πλπροφορπθεί πως να γεφυρώνουν αυτές τις ασυμφω­ν ίε ς . Α π ' τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο λ ε ίπ ε ι n

- 1 1 6 -

mad

e by

Abs

ens

Page 117: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ανθρωπογνωσία , για να καταλάβει το σύντροΦό του και να μπει στο πνεύ­μα του. Γι ' αυτό διατπρούνται συζυ­γικές ασυμφωνίες επί δεκαετίες, ενώ θα μπορούσαν με ψ υχοθεραπευτικπ β ο π θ ε ι α να δ ιε υθετπθούν κ α ι να υπερνικπθούν χωρίς μεγαλπ δυσκο­λ ία . Συντρι μ μένπ α π ' τπ δυστυχία τπς, n γυναίκα χάνει μετά από λίγο καιρό το εσωτερικό τπς στΠριγμ α . οποιος δε βλέπει καμιά διέξοδο από δυσάρεστες καταστάσεις, θέλει του­λάχιστον για λίγες στιγμές να απαλ­λαγεί απ' το βάρος που τον βαραίνει διαρκώς: γι ' αυτό n στροφπ προς το α λ κο ό λ , στο πρεμ ι στ ι κό χ ά π ι , σε κάθε είδους ανακουφιστικό μέσο. Η έλλειψπ σεξουαλικπς ι κανοποίπσπς οδπγεί επίσπς στον αλκοολισμό. Ολα τα ένστικτα του ανθρώπου ζπτούν ε π ιτακτικά τπν ι κανοποίπσπ. Οταν μια ορμπ δεν ξεθυμαίνει κανονικά, π α ρ ά γ ε ι ψ υχ ι κ έ ς κ α ι σ ω μ α τ ι κέ ς ενστάσεις. Τα ανικανοποίπτα ένστι­κτα δπμιουργούν μια βαθιά δυσθυ­μία, ώστε για τπν υγεία του ανθρώ­που είναι απαραίτπτο να βρίσκει και σ' αυτόν τον τομέα ευχαρίστπσπ και χαλάρωσπ. Και εδώ n παραδοσιακπ ε κπ α ίδ ε υ σ π έχε ι ορθώσε ι π ο λ λ ά ε μ π ό δ ι α , π ο υ αντιστέκοντ α ι στπ φυσικπ ζωπ του ανθρώπου. Πολλές γυναίκες δεν είναι σε θέσπ εξαιτίας Φόβων και δισταγμών, που προέρχο­νται από εσφαλμένπ εκπαίδευσπ, να προσαρμοστούν σεξουαλικά σ' ένα σύντροφο. Από το άλυτο σεξουαλι­κό π ρ ό β λ π μ α προέρχοντ α ι ά λ λ ε ς συγκρούσεις στον έρωτα κα ι στο γάμο. Η αδιαΦώτιστπ γυναίκα χάνε­ται στπ δυσαρέσκεια και στπν απελ­π ισία χωρίς να ξέρει ότι μπορεί να βοπθπθεί απ' τπν ψυχοθεραπεία . Τπν

ΨΥΧΟΛΟΠΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

πραγματικπ ικανοποίπσπ των ενστί­κτων, που λείπει , προσπαθεί να τπν αναπλπρώσει έστω και εν μέρει με μ ια άλλπ, και απ' α υτό εξπγείται n τάσπ τέτοιων γυναικών στα γλυκά, στο α λ κοόλ, στα «πρεμιστικά» , που σε μ ι α σεξουα λ ι κά ανικανοποίπτπ γυναίκα παίζουν μεγάλο ρόλο. Εδώ πρέπει εξάλλου να τονίσουμε ότι δεν είναι μόνο n σεξουαλικπ ανάγκπ που οδπγεί στο πάθος: το αίσθπμα ότι δεν αγαπιέται είναι ίσως για τπ γυναίκα πιο οδυνπρό απ' τπν καθαρπ σεξουαλικπ κατάστασπ ανάγκπς, που είναι μόνο μια έκφρασπ τπς γενικά διαταραγμένπς σχέσπς τπς αγάππς.

Ενώ το α λ κοόλ θέτει ε κτός λε ι ­τουργία ς ορισμένους Φόβους κα ι δισταγμούς, δπμιουργεί μ ια φαινο­μενικπ αύξπσπ του αισθπματος τπς ισχύος και τπς προσωπικπς αξίας. Απ' α υτό αναγνωρίζε ι κανείς ότι κάθε γυναίκα που πίνει , βασανίζεται στπν π ρα γμ ατι κότπτα α π ό αισθήματα

καrωrερόrnrας: το αλκοόλ καλείται να τπ βοπθπσει να τα ξεπεράσει Το μεγαλύτερο αίσθπμα κατωτερότπτας τπς γυνα ίκας παρατπρείτα ι , όπως ε ίνα ι φυσικό , στπν πορεία και στπ δ ι α μ ό ρφ ω σ π τ π ς σ υ ζυ γ ι κ π ς τ π ς ζωπς αν αισθάνεται στο γάμο ασφα­λ ι σ μ έ ν π , θα π α ρατπρπσει β έ β α ι α ε δ ώ κ ι ε κε ί τ ι ς α ν ε π ά ρ κ ε ι έ ς τ π ς , αλλά δε θα βγάλει α π ' αυτό κανένα σύμπλεγμα κατωτερότπτας, ώστε να θεωρεί τον εαυτό τπς οριστικά σαν πιο μ ικρό, πιο κοντό, πιο άσχπμο, πιο α ν ίκανο γ ι α α γά π π α π ' ό λ ε ς τ ι ς άλλες γυναίκες. Υπάρχουν όμως και γυναίκες, που στπν παιδικπ τους πλι­κία έχουν ακρωτπριαστεί τόσο, ώστε και κάτω από κανονικές συνθπκες τα χάνουν εύκολα. Η ζπλότυππ , n φοβι-

- 1 1 7-

mad

e by

Abs

ens

Page 118: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑι ΟIΚΟΓΕΝ Ε IΑ

σμένπ, n νευΡικn, n φιλόνικπ γυναί­κα βρίσκει πάντα ευκαιρίες να διατα­ράξει τπν αυτοκυριαρχία τπς και τις σχέσεις τπς προς το περιβάλλον. Οι εσφαλμένοι τρόποι συμπεριφοράς ο δ π γ ο ύ ν σ υ ν n θ ω ς σε δ υ σ μ ε ν ε ίς αντιδράσεις α π ' το μέρος του περι­β ά λ λ οντος. Αυτό οδπγε ί π ά λ ι σε εσωτε Ρ ι κ n α π ο μόνωσπ , σε μ ίσος ενάντ ι α στον ε α υτό τπς και στον κόσμο, σε ατΟλμία και σε απδία για τπ ζωn : εδώ εμφανίζετα ι π ά λ ι το αλκοόλ σαν ο παμπάλαιος «παρπγο­Ρ n τ n ς τ π ς ανθρω π ότ π τ α ς » , έ ν α ς παΡnγΟΡnτnς όμως που τυλίγει τους παρπγορπμένους όλο και πιο πολύ στπ δυστυχία και τους οδπγεί στπν καταστΡοφn.

Η γυνα ίκα π ο υ π ίνε ι ε ίν α ι ένας άνθρωπος, που απέναντι σε οποιεσ­δr1πoτε δυσκολίες τπς ζωnς του δεν έχει τπ δύναμπ και τπν υπομονn να τις υπεpππδr1σει με το σωστό τρόπο.

Η KoIvn γλώσσα μιλάει στο σπμείο α υτό για «αδυναμία τπς βούλπσπς»: α λ λ ά n π ραγματικn αδυναμ ία βρί-

σκεται πολύ πιο βαθιά, στο αισθπμα­τ ι κό β ίω μ α , στπ ν ε π α φ n με τους συνανθρώπους, στο εσωτερικό oτn­ριγμα n στπ «στάσπ». Μ ε βάσπ τπ φοβισμένπ aoτaen κατάστασn τπς n α λ κοολικn γυναίκα έχε ι μόνο ένα μικρό περιθώριο κινήσεων: μόλις π ιε­στεί απ' τπ ζωn, αισθάνεται αμέσως αβor1θπτπ κα ι χαμένπ, και το πρώτο που κάνει είναι να αποΦύγει τα πιε­στικά πpoβλr1ματα . Τπν α λ κοολικn γ υ ν α ίκα μ π ο ρ ε ί να τ π β ο n θ n σε ι κανείς, μόνο όταν τπ μάθει να έρχε­ται σε ά μεσπ αντιμετώπισπ με τις δυσκολίες τπς και να τις χε ιρίζεται με νέο θάρρος και νέα σύνεσπ. Αυτό είναι συνnθως ένα ψυχιατρικό Kaen­κον, επειδr1 οι Φόβοι και οι αστάθειες τπς α λ κοολικnς γυναίκας έχουν τις ρίζες τους στπν αισθnματικn τπς ζωn κι από εκεί ασκούν τις πλατιές και καταστρεπτικές επιδράσεις τους με το να ωθούν σε συμψπφιστικές προ­σπάθειες, που Οδπγούν όλο και πιο βαθιά στπ δυστυχία.

- 1 18-

mad

e by

Abs

ens

Page 119: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Το μέλλον της γυναίκας:

μέλλον της ανθρωπότητας

Ποιά θα είναι η παραπέρα ανάπτυ­ξη της γυνα ίκας; Περιγρά ψαμε τη μοίρα της γυναίκας στις πρώτες επο­χές του πΟλιτ ισμού μας . Αποδε ί­χτηκε ότι α π ' τότε που υΦίσταται η πατριαρχία - δηλαδή α π ' τις αρχές του ανθρώπινου γένους - η ύπαρξη της γυναίκας ταυτιζόταν με την απώ­λεια και των πιο στοιχειωδών ανθρώ­πινων δικαιωμάτων. Η γυναίκα πταν πάντα «το άλλα Φύλο», το δευτερεύ­ον αντίτυπο, με το οποίο ο άντρας μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α μ ε τ ρ ι έ τ α ι κ α ι ν α π ιστε ύε ι στην «υπεροχπ» του . Ε π ί χ ι λ ι ε τ η ρ ίδ ε ς υ π ο β α λ λ ό τ α ν στ ι ς γυναίκες ότι ε ίναι π ι ο κουτές, π ι ο α μαρτωλές και πιο ανάξιες απ ' τους άντρες δέχτηκαν μέσα τους α υτπ την ισχυρπ υποβολπ και εξομοιώθη­καν περισσότερο Π λ ιγότερο με την ε ι κόνα, που σχεδίασε ο άντρας γι ' αυτές. Κάθε ανάπτυξη ανώτερ η ς ανθρωπιάς μέσα στην πνε υματικπ ζωπ πταν α παγορευμένη στη γυναί­κα. Μόνο σε πολύ σπάνιες περιπτώ-

σεις έσπαζαν οι γυναίκες τον κλοιό τ η ς αντρ ι κ π ς στενο κ ε φ α λ ι ά ς κ ι έφταναν στην κατάσταση μιας αυτό­νομης, παραγωγικπς και δημ ιουργι­κπς ύπαρξης.

Οι νεώτεροι χρόνοι έ φεραν κα ι στον τομέα α υτό α ν α μ φισβπτητα προόδους και βελτιώσεις. Αυξάνει ο αριθμός των γυναικών που ασχολού­νται με τις επιστπμες, την τέχνη, την π ο λ ιτ ι κπ κ α ι τ η ν ο ι κο ν ο μ ία . Τ α αλλαγμένα π θ η και έθιμα παραχω­ρούον στη γυναίκα ελευθερίες και δικαιώματα όπως στον άντρα. Αν δε μας εξαπατούν τα σημεία του καιρού μας, βαδίζουμε προς μια εΙ10χπ της πραγματοποίησης της ολοκληρωτι ­κπς ισοτιμίας ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα . Οι τελευταίοι αντι­δραστικοί ταπε ινώνονται σε τροχο­πέδες της μηχανπς του πολιτισμού, που προχωρεί πάντα προς τα μπρος και παρά τα εμπόδια επιδιώκει την οικοδόμηση μιας ανθρωπιστικπς και δίκαιης κοινωνίας. Πριν από μερικά

- 1 1 9-

mad

e by

Abs

ens

Page 120: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ ΟIΚΟΓΕΝΕIΑ

χρόνια ο Γερμανός φιλόσοφος Max Scheler έγραψε μ ια πραγματεία «Ο άνθρωπος στπν εποχή τπς εξίσωσπς» (Der Mensch im Weltzeitalter des Ausglei c h s ) ' σ ' αυτή τόνισε ότι n α π α ίτ π σ π τ π ς ι στ ο ρ ι κ ή ς στι γ μ ή ς έγκειται στο ότι ο ι λαοί, οι φυλές και τα έθνπ πρέπει να μονιάσουν και να ξεχάσουν τις μ ικρές, συμπτωματικές τους δ ιαφορές για χάρπ όλπς τπς ανθρωπότπτας αυτό συμπεριλαμβά­νε ι φ υ σι κά και το π λ πσίασμα του άντρα και τπς γυναίκας, που - όπως κ α ι οι π α ρ α π ά νω μεγα λ ύτ ε ρ ε ς ανθρώπινες ομάδε ς - χωρίστ π καν ε ξα ι τίας των π ρο κατα λ ή ψ ε ων με φαινομενικά αγεΦύρωτα χάσματα.

Αν το μέλλον μπορέσει να γκρεμί­σει τα τεχνπτά εμπόδια στις τάξεις, στις φυλές και στις θρπσκείες, αν οι εξογκω μ ένες δ ι αφορές ανά μ ε σα στους ανθρώπους α ναγνωριστούν σαν απάτπ , ο άντρας και n γυναίκα θα καταλάβουν τπν ουσιαστικά ίδια ανθρώπινπ φύσπ που υπάρχει μέσα τους και μ' αυτό θα βρουν ότι έχουν ίσπ α ξία κ α ι ίσα δ ι κα ι ώ μ ατα . Τα υτόχρονα κ α ι τα δ ύ ο μ έ ρ π θα έχουν «κερδίσει» και «χαμένος» δε θα είναι κανένας. Αποτελεί μια σπμαντι­κή διαπίστωσπ τπς σύγχρονπς ψυχο­λογίας ότι σε κάθε σχέσπ υποταγής και τα δύο μέρπ - ο κυρίαρχος και ο υποταγμένος - αποκομίζουν ψυχικές ζπμ ιές. Στπν περίπτωσπ τπς σχέσπς άντρα - γυναίκα αυτή n ζπμιά φτάνει πολύ πιο βαθιά α π ' ό,ΤΙ σ' όλες τις ά λ λ ε ς κ ο ι ν ω ν ι κ έ ς σχέ σ ε ι ς , π ο υ περιέχουν κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο - εδώ υπάρχει ο πυρπνας τπς ανθρώπινπς «αυτο­α π ο ξέ ν ω σ π ς » , n μ ε τ α φ ο ρ ά τ ο υ ανθρώπου α π ' το επίπεδο τπς αγα-

ππμένπς συμβίωσπς στον έρπμο και μονότονο υπόκοσμο του αγώνα για τπν εξουσία. Το γυναικείο πρόβλπμα είναι κατά κάποιον τρόπο πρωτότυπο

για όλες τις μορΦές καταπίεσπς και

μερολπΨίας, α π ' τις οποίες πάσχε ι ακόμπ n εποχή μας δε θα τις ξεπε­ράσουμε, αν δε δούμε τπν εσωτερι­κή τους συνάρτπσπ, που συνήθως είναι δοσμένπ και προσωπικά : όποι­ος κατατάσσει τπ γυναίκα ένα βαθμό «κάτω» απ' τον άντρα, θα έχει πάντα τπν τάσπ να παραδέχεται ότι υπάρ­χουν κατώτερες φ υ λ έ ς , λ α ο ί κ α ι θ ρ π σ κ ε ίε ς . Ο σ υ ντ π ρ π τ ι κ ό ς κ α ι αυταρχικός άνθρωπος είναι α υτός, που εξαιτίας τπς ψυχικής του απολί­θωσπς δε θέλει να παραδεχτεί μ ια ελεύθερπ και ζωντανή σχέσπ ανάμε­σα στα φ ύ λ α ' προσκολ λάται α π ό ε δ ώ στο ν ο σ π ρό κ α ι νοσογόνο «πάνω - κάτω - στερεότυπο», που το χρπσιμοποιεί για όλες τις δομές του κόσμ ο υ . Γ ι α να ε ξ υ γ ι ά ν ο υ μ ε τ π σχέσπ ανάμεσα στον άντρα κα ι τπ γυναίκα, δε θα αρκέσει να περιορί­σο υ μ ε τ ο ν αγώνα μ ό ν ο στα «δικαιώματα τπς γυναίκας»' μ ' α υτό θα χτυπούσαμε μόνο ένα μέρος του κακού και θα του αφήναμε περιθώ­ρια, όπου αυτό θα ανάπτυσσε πάλι τις καταστρεπτικές επ ιδράσεις του . Τα δικαιώματα τπς γυναίκας περιέχο­ντα ι στα «ανθρωπινα δικαιώματα» -αυτά πρέπει να υποστπρίζει κανείς, αν θέλει να ισχύουν κι εκείνα χωρίς π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ο ύ ς . Οσο π ά νω στ π γ π υπάρχει ανελευθερ� και απανθρω­πιά , το γυναικε ίο πρόβλπμα δε θα λυθεί. Ο αγώνας για τπν κοινωνική πρόοδο είναι αυτό που θα φέρει μαζί του τπ λύσπ του γυναικείου προβλή­ματος.

- 1 20-

mad

e by

Abs

ens

Page 121: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

•• Η γυναίκα

σαν συναγωνίστρια για μια

ανθρωπιστική κοινωνία

Η γυναίκα πρέπει να αναγνωρίσει τ π θ έ σ η τ η ς στον π ά ντα α κό μ η π α τ ρ ι α ρχ ι κ ά π ρο σ α ν α τ ο λ ι σ μ έ ν ο κόσμο κ α ι ν α προσπαθήσει ν α την α λλάξει προς την κατεύθυνση της ελευθερίας και της ανθρωπιάς. Δεν π ρ έ π ε ι να γ ίνε τ α ι σ υ νένοχη τ ο υ π α τ ρ ι α ρχάτου , π ρ ο σ α ρμ ο ζ ό μ ε ν η καλόβολα στο δουλικό ρόλο, που της προσΦέρει ο άντρας, ενώ αυτός έχε ι την τάση να σ υ μ ψ ηΦ ίζε ι την υποταγή της με τα φτηνά δώρα της περιποιητικότητας, με μια υποτιμητι­κή γενναιοδωρία και μια πολύ ελατ­τωματική προστασία . Η «γυναικούλα» που καταχτά τα πλεονεκτήματά της στον αντρικό κόσμο με την προσαρ­μογπ της στη ματαιόδοξη α υταρέ­σκεια του άντρα, που γίνεται ε ίδωλο των αντρι κών ε π ιθυμ ιών και ονεί­ρων, παραιτείται απ' την ειδική αξία της προσωπικότητας, όπως εκείνες ο ι γυναίκες π ο υ θ έ λ ο υν να ε ίν α ι «μόνο γυναίκες» και γ ι ' αυτό το λόγο είνα ενάντιες στην πολιτική και πολι­τιστική ισοτιμία. Με την έννοια αυτή πολλές γυναίκες της εποχής μας δεν είναι μόνο θύματα του απάνθρωπου και αντιανθρώπινου πολιτισμού μας, α λ λ ά ε ίν α ι κ α ι συνυ π ε ύ θυνες γ ι ' α υ τόν. Ενώ π α ρα ιτούνται α π ' την α υτοπραγματοποίηση, παραιτούνται κ α ι α π ό κ ά θ ε γ ε ν ι κ ό α ίσ θ η μ α κο ινωνι κότ η τ α ς ό σ ο α δ ι ά φο ρ ε ς είναι αναφορικά προς τ η δική τους ανεξαρτησία είναι και α π έναντι σ' όλες τις απανθρωπιές, απ' τις οποίες είναι τόσο τρομερά πλούσιος ο δικός

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓVNAIΚAΣ

μ α ς « α ι ώνας τ η ς β α ρ β α ρότητας» (Deschner) .

Η γ υ ν α ίκα δεν π ρ έ π ε ι να ε ίν α ι αδιάφορη απέναντι στην παρεμπόδι­ση της ανάπτυξπς της στον αντρικό κόσμο. Πρέπει να αντιστέκεται και να εξεγείρεται ενάντια στην κοινωνι­κπ τάξη , που μετράει τους ανθρώ­πους με δυο ειδών μέτρα. Στη δικπ της τύχη η γυναίκα μπορεί να κατα­λάβει την τύχη του πολιτισμού μας. Αν π ρ ο σ π α θ π σ ε ι να τα υ τ ι στε ί μ ' όλους εκείνους, που όμοια μ ' αυτπ περιφρονούνται και ταπεινώνοντα ι από έναν κόσμο της αδικίας, δε βρί­σκει πια καταΦύγιο στην «αυταπάτη της θηλυκότητας» ( Betly Friedan ) , αλλά μαζί με τα δικά της δικαιώματα θα υπερασπιστεί το δικαίωμα όλων των ανθρώπων για εργασία , ψωμί, ειρήνη, ελευθερία, ευτυχία και ευη­μερία.

Στο πρόγραμμα αυτό υπάρχει ότι η γυναίκα θα είχε τη δυνατότητα ακρι­βώς σε σ υ σχέτιση με τ η ν α ιώνια κατα π ίε σ η τ η ς ανθρ ω π ι ά ς της να γίνει κήρυκας μιας νέας ανθρωπότη­τας. Για το σκοπό αυτό η γυναίκα δε θα κάνει τον αγώνα της για τη γυναί­κα, αλλά για τον άνθρωπο. Θα ξεκι­νήσει απ ' το βασικό αίσθημα ότι τα ουσιαστικά ανθρώπινα προβλήματα - Φόβος, αρρώστια, πόνος, αναπαρα­γωγή και θάνατος - είναι κοινά και για τα δύο φύλα. Δε θα προσπαθή­σει να αφαιρέσει α π ' τον άντρα τα προνό μ ι ά του, δε θα ε π ιδιώξει να δ η μ ι ουργήσει δ ικά της π ρονό μ ι α , αλλά την αδερφικότητα και τη φιλία ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα. Αυτή η συμφιλίωση των Φύλων θα ακτινοβολήσει και στις άλλες ασυμ­φωνίε ς της κοινωνικής μας ζωής,

- 1 2 1 -

mad

e by

Abs

ens

Page 122: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΖΟΗ ΚΑΙ Ο IΚΟΓΕΝΕIΑ

που όλες πρέπει να παραμεριστούν μέσα στο πνεύμα της αλληλοβοπ­θειας, της ευμένειας και της ανθρω­πιάς. Το ότι όλα αυτά είναι δυνατά, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί καθό­λου. Αρκε ί μόνο να γίνε ι προσπά­θεια. Ο Richard F. Behrend λέει:

«Ο άνθρωπος του σπμερα και του αύριο πρέπει να είναι πρόθυμος να π ε ι ρ α μ ατίζετα ι , γ ια να δούμε γ ια ποια πράγματα είναι ικανός. Γι' αυτό

πρέπει να επεκτείνει τη σφαίρα της ελευθερίας και της ευθύνης του σε βαθμό άγνωστο μέχρι τώρα. Τότε δε θα υ π η ρε τ ε ί ο ύ τ ε έ ν α σ κ λ η ρ ό παρελθόν ούτε ένα α πατηλό μέλ­λον, αλλά αντλώντας απ' τις δυνά­μεις του παρε λθόντος θα μάθε ι να ερευνά και να εξηγεί τους πλατιούς ο ρ ίζοντες τ ο υ μ έ λ λ οντος » . « < D i e dynamische Gesellschaft») .

- 1 22 -

mad

e by

Abs

ens

Page 123: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

ΨΥΧΟΛΟΠΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

Adler, Α. : ϋber den nerνosen Charakter. Wien 1 9 1 2 Anastasi, Α. : Differential Psychology. New York 1 937 Bachofen, J .J . : Mutlerrecht und Urreligion. StutlgaΓt 1 861 de Beauvoir, S . : Das andere Geschlecht. Hamburg 1 95 1 Bebel, Α. : Die Frau nnd der Sozialismus. StutlgaΓt 1895 Benedict. R . : Urformen der Kultur. Hamburg 1 955 Braun , ι. : Die Frauenfrage. Leipzig 1 901 Buytendijk, F.J.J . : Die Frau - Natur, Erscheinung, Dasein. Κδlπ 1 953 Deutsch, Η. : Psychologie der Frau. Bern 1 954 Dewey, J . : Human Nature and Conduct. New York 1 922 El l is , Η . : Man and Woman. London 1 894 Engels, F . : Der Ursprung der Familie, des Privateigentums und des

Staates. Ζϋrίch 1 884 Freud, S. : Drei Abhandlungen ϋber Sexualtheorie, I MAGO, London, Bd . V Freud, S . : ϋber die weibliche Sexualitat, Bd. χιν

Freud, S . : Die Weiblichkeit. Bd. χν

Friedan, Β. : Der Weiblichkeitswahn. Reinbek 1 964 George, νν.ι. : The Story of Women, London 1 925 Heymans, G . : Psychologie der Frauen. Heidelberg 1 924 Huxley, J . : Sex Biology and Sex Psychology. London 1 939 Jung, C.G. : Die Frau ίπ Europa. Ζϋrίch 1 948 Klein, V . : The Feminine Charakter. London 1 946 Kinsey, A.C.: Sexual Behavior of the Human Female. London 1 953 Lersch, Ph. : Vom Wesen der Geschlechter. Μϋnchen 1 950 Lipmann, W . : Psychologie der Frau. Berlin - Wien 1 920 Malinowski, Β. : Sex and Repression ίπ Savage Society. London 1 927 Mead, Μ . : Sex and Temperament ίπ Three Primitive Societies. London 1 93 5 Mead, Μ . : Mann und Weib. Reinbek 1 95 1 Mencken, Η . Ι. Ι π Defence of Women. New York 1 926 Mill , J . St. : The Subjection of Women. London 1 869 Montagu, Α.: Die natϋrliche ϋberlegenheίt der Frau. Κδlπ 1 955 oΓtega Υ Gasset: ϋber die Liebe. StutlgaΓt 1 950 Ruehle - Gerstel, Α. : Das Frauenproblem. Leipzig 1932 Russel, Β . : Ehe und Moral. Ζϋrίch 1 952 Schelsky, Η . : Soziologie der Sexual itat. Reinbek 1 954 Taylor, G. R . : Wandlungen der Sexualitat. Dϋsseldοrf 1 956 vaeΓting, Μ. und Μ . : Die weibliche EigenaΓt im Mannerstaat und die

mannliche EigenaΓt im Frauenstaat. Karlsruhe 1 92 3 weininger, ο . : Geschlecht und Charakter. Wien 1 903 Wexberg, Ε . : Individual Psychology and Sex. London 1 9 3 1

- 1 23-

mad

e by

Abs

ens

Page 124: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner

mad

e by

Abs

ens

Page 125: Η ψυχολογία της γυναίκας ~ Josef Rattner