ΓΙΑΤΙ ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛIΑ ΣΤΟ ΜAΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ;

Απόστολου Κατωπόδη,Σχολικού Συμβούλου Θεολόγων

Η διδασκαλία στο σύγχρονο σχολείο

εστιάζει σεκατάκτηση της ακαδημαϊκής γνώσης συνολική ενεργοποίηση του μαθητή την πρόκληση του ενδιαφέροντός του στοχεύειόχι στην άνευρη μετάδοση γνώσεων όσο στη σύνδεση του παρεχόμενου με τη διδασκαλία

μηνύματος με την πολυδιάστατη κοινωνική πραγματικότητα της εποχής μας

μέσα από τη βιωματική εμπλοκή του μαθητή στη μαθησιακή διαδικασία.

Η μαθησιακή διαδικασία

Οφείλει να εξασφαλίζει

την κοινωνικοποίηση των μαθητών

την κοινωνική και συναισθηματική τους αγωγή

«όταν η μάθηση ικανοποιεί τις συναισθηματικές ανάγκες των μαθητών

γίνεται αποτελεσματικότερη και το σχολείο γίνεται πηγή κινήτρων

για τους μαθητές» «Θέματα Εισαγωγικής Επιμόρφωσης για νεοδιόριστους Εκπαιδευτικούς», επιμέλεια: Ευανθία Μακρή-Μπότσαρη,

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

ΠΩΣ ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΟΥ

ΠΗΓΗ:ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ, «Αξιολόγηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης»,ερευνητικό πρόγραμμα ,2007

ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΟΥ «ΕΜΠΝΕΕΙ»

«Να ανοιχτεί το σχολείο στην κοινωνία με έναν τρόπο τέτοιο που να γίνεται πόλος συσπείρωσης είτε με βιβλιοθήκες, είτε με δραστηριότητες, είτε με εκδρομές, είτε με σεμινάρια και τέτοιες διαδικασίες. Να λειτουργήσει ως πυρήνας που θα σταθεί ουσιαστικά στον χώρο όπου λειτουργεί, συσπειρωτικά και απελευθερωμένα ταυτόχρονα (...) Θα ήθελα να υπάρξει ένα σχολειό, όπου ο μαθητής όχι να μην θέλει να έρχεται, αλλά να μην θέλει να φεύγει». ( Διευθυντής Γυμνασίου)

ΠΗΓΗ:ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ, «Αξιολόγηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης»,ερευνητικό πρόγραμμα ,2007

Ο διδάσκων

καλείται να ενεργοποιήσει εσωτερικά κίνητρα να ωθήσει τους μαθητές σε ενέργειες που

προσφέρονται για αυτενέργεια και ανακαλυπτική μάθηση

να τους εκθέσει σε διλημματικές καταστάσεις να τους οδηγήσει στη δική τους οικοδόμηση

της γνώσης μέσω γνωστικών συγκρούσεων, διασυνδέσεων

των επί μέρους στοιχείων σε σύνολα, και ένταξης των νέων σχημάτων στα προϋπάρχοντα.

η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση της διδασκαλίας

είναι σταθερά προσανατολισμένη σε μαθητοκεντρικές μεθόδους

με τον εκπαιδευτικό σε ρόλο: οργανωτή διαμεσολαβητή συντονιστή εμψυχωτή

ομαδοσυνεργατική διεξαγωγή της διδασκαλίας

η τάξη είναι χωρισμένη σε ομάδες (κατά προτίμηση τετραμελείς και

ανομοιογενείς, χωρίς βέβαια να αποκλείονται άλλα σχήματα)

η σύνθεση των ομάδων περιστασιακά τυχαία ή με συγκεκριμένα κριτήρια επιλογής των

μελών(κοινωνιόγραμμα κλπ)

συνεργατικές δεξιότητες που απαιτούνται(και καλλιεργούνται)

χαμηλόφωνη επικοινωνία προσεκτική ακρόαση συντονισμός οργάνωση ορθολογική χρήση του χρόνου ανταλλαγή απόψεων…

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ με σκοπό την επίτευξη κοινών

στόχων ΕΚΦΡΑΣΗ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΔΙΑΦΩΝΙΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

Οι ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες

προσφέρονται για την ενεργοποίηση όλων των μαθητών, ιδιαίτερα δε των

αδύναμων και δειλών, καθώς στα πλαίσια της ομάδας ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει σύμφωνα με τις δικές του δυνατότητες.

με τον τρόπο αυτό αμβλύνεται η έμφαση στο λάθος και την αρνητική αξιολόγηση, ενισχύεται το αυτοσυναίσθημα και η αυτοεκτίμηση, κυριαρχεί το ομαδικό και συνεργατικό πνεύμα, κάθε θετικό αποτέλεσμα, όπως και οι επιτυχίες απηχούν τελικά

στην ομάδα. οι «καλοί μαθητές» ωφελούνται , καθώς στην προσπάθειά

τους να εξηγήσουν στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, κατανοούν καλύτερα και επανεξετάζουν και αναδιατυπώνουν επιχειρήματα και συμπεράσματα οικοδομώντας καλύτερα τις γνώσεις τους.

Γιατί ομαδοσυνεργατική διδασκαλiα στο μάθημα των

Θρησκευτικών; οι αλήθειες του Ευαγγελίου δεν μπορούν

μόνο γνωστικά να προσεγγίζονται μέσα από διαδικασίες τυπικής μετάδοσης γνώσεων και απομνημόνευσης αλλά και βιωματικά

ο ευαγγελικός λόγος προσφέρει κατεξοχήν δυνατότητες εμπλοκής των μαθητών /τριών με τη χρήση παραδειγμάτων αλλά και τη σύνδεση των διαχρονικών μηνυμάτων που προσφέρει με τη ζωή και την κοινωνία, ιδιαίτερα δε στην πολυπολιτισμική σχολική πραγματικότητα των ημερών μας.

Με την υιοθέτηση ομαδοσυνεργατικών δραστηριοτήτων, οι μαθητές δε δέχονται αδιαμαρτύρητα θέσεις, στάσεις και αξίες,

Αλλά καταλήγουν οι ίδιοι στα δικά τους συμπεράσματα μέσα από: ουσιαστικό διάλογο, δημιουργικές αντιπαραθέσεις, διορθώσεις, συμπληρώσεις και αλληλοαξιολογήσεις, αναθεωρήσεις και αιτιολογήσεις, Ευκολότερα θα συμφωνήσουν σε αυτά που οι ίδιοι

κατέληξαν σε σχέση με αυτά που η διδασκαλική αυθεντία των παραδοσιακών τρόπων διδασκαλίας υπαγορεύει. Καλλιεργείται έτσι στους μαθητές παράλληλα με άλλες δεξιότητες και «η ικανότητα για κριτική επεξεργασία πληροφοριών, αξιών και παραδοχών».

Μέσα στην ομάδα οι μαθητές

εκφράζονται με μεγαλύτερη άνεση

συζητούν και θέτουν προβληματισμούς για θέματα που δύσκολα θέτουν στην ολομέλεια της τάξης

σ’ ένα ζεστό κλίμα αποδοχής έχουν όλοι τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν βιώματα επιτυχίας, καθώς καταλύονται τα στερεότυπα και οι διακρίσεις με τη συνεισφορά όλων για την επίτευξη των κοινών στόχων

Ομαδοσυνεργατική διδασκαλίαΓΙΑΤΙ;

Περιορισμός του ανταγωνιστικού και επιλεκτικού ρόλου του σχολείου

Ενεργοποίηση όλων των μαθητών Αναβάθμιση της μαθητικής συμμετοχής Καλλιέργεια κοινωνικών

δεξιοτήτων(συνεργασίας, επικοινωνίας…) Δυνατότητα άμεσης προσωπικής

επικοινωνίας και έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων

Εξασφάλιση της βέλτιστης δυνατής κοινωνικής αλληλεπίδρασης

Αξιοποίηση του διαλόγου Ίσες ευκαιρίες για επιτυχία Έμφαση στις διερευνητικές μορφές

μάθησης

Ομαδοσυνεργατική διδασκαλίαΓΙΑΤΙ;

ΖΩΝΗ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (κοινωνικογνωστικός

εποικοδομισμός)Αυτό που μπορεί να κάνει ο μαθητής

με την καθοδήγηση των ενηλίκων ή τη συνεργασία με συνομηλίκους (επίπεδο εν δυνάμει ανάπτυξης)

είναι ανώτερο απ’ αυτό που μπορεί να κάνει μόνος

του(κατεχόμενο επίπεδο ανάπτυξης)

(Ζ.Ε.Α.) Vigotsky

Σχέδιο διάρθρωσης ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας με θέμα:

Η παραβολή του σπλαχνικού Σαμαρείτη: ο πλησίον μας κι’ εμείς (Τάξη Β΄ Γυμνασίου, Δ.Ε.15 )

Το μάθημα ολοκληρώνεται σε δύο διδακτικές ώρες σύμφωνα με το ΑΠΣ.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ α)Να κατανοήσουν οι μαθητές με τη

μελέτη του ευαγγελικού κειμένου ότι η βασιλεία του θεού προβάλλεται ως κοινωνία συνανθρώπινης, σπλαχνικής αγάπης και συμπαράστασης, πέρα από κάθε είδους διακρίσεις (θρησκευτικές, φυλετικές, κοινωνικές, εθνικές κ.ά.)

β) Να ευαισθητοποιηθούν ώστε –αν θελήσουν- να γίνουν και να είναι πάντοτε αληθινοί πλησίον, σύμφωνα με το πρότυπο του έμπρακτα σπλαχνικού Σαμαρείτη.

1η διδακτική ώραΑΦΗΓΗΣΗ-ΔΙΑΛΟΓΟΣ

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Να κατανοήσουν οι μαθητές: ποιοι ήταν και τι όφειλαν να πράξουν οι δύο

κληρικοί ποιες ήταν οι στενές και κλειστές αντιλήψεις

των Ισραηλιτών για τον πλησίον το μέγα χάσμα που χώριζε τους Ισραηλίτες

από τους Σαμαρείτες τη διαφορά ανάμεσα στη συμπεριφορά των

κληρικών και του Σαμαρείτη

2η διδακτική ώραΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Να κατανοήσουν οι μαθητές: την έννοια του «πλησίον» στη σημερινή εποχή

(1η ομάδα) την αναγκαιότητα της αγάπης προς τον πλησίον

στην ωφελιμιστική εποχή μας (2η ομάδα) την αναγκαιότητα της κατάργησης κάθε είδους

διακρίσεων στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές μας κοινωνίες (3η ομάδα)

τους τρόπους και τις δυνατότητες προσφοράς στον πλησίον στη σημερινή εποχή (4η ομάδα)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Η αφορμή για την παραβολή: Ο διάλογος Ιησού – νομοδιδάσκαλου

Η παραβολή του σπλαχνικού Σαμαρείτη Η έννοια του «πλησίον» (ποιος είναι ο

πλησίον, ποιος θεωρείται πλησίον» Η έννοια των διακρίσεων (θρησκευτικών,

φυλετικών, κοινωνικών, εθνικών κ.ά) Η έννοια της αγάπης

ΜΟΡΦΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ :

Προτεινόμενες μορφές διδασκαλίας (σε συνδυασμό) είναι:

Α) ΑΜΕΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ-ΑΦΗΓΗΣΗ για την εξιστόρηση της παραβολής

Β) ΣΥΖΗΤΗΣΗ –ΔΙΑΛΟΓΟΣ για την επεξεργασία του κειμένου ,ώστε να προβληματιστούν οι μαθητές και να διατυπώσουν τις απόψεις τους.

Γ) ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ για την επεξεργασία σε βάθος και την ανάλυση της έννοιας του «πλησίον» και των σχετικών με την έννοια αυτή θεμάτων (αγάπη, διακρίσεις, αλληλεγγύη, ανθρώπινος σεβασμός)

ΦΑΣΕΙΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Για την 1η διδακτική ώρα (αφήγηση , συζήτηση-

διάλογος)

1. ΦΑΣΗ ΠΑΡΟΤΡΥΝΣΗΣ :Με αφορμή το εισαγωγικό κείμενο του σχολικού βιβλίου και τους προβληματισμούς που θέτει, προκαλούμε το ενδιαφέρον των μαθητών.

2. ΦΑΣΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ :Με την παραστατική αφήγηση του κειμένου οι συγκρούσεις, οι αντιθέσεις, οι ήρωες της παραβολής και η μεταξύ τους αντιπαράθεση ενεργοποιούν συναισθηματικές αντιδράσεις στους μαθητές(απορία, οργή ,θαυμασμό) και τους προετοιμάζουν για τη συζήτηση που θ’ ακολουθήσει.

3. ΦΑΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ : 1.Κατασκευή στον πίνακα εννοιολογικού χάρτη με βάση τις ιδέες

των μαθητών και τις απαντήσεις τους σε ερωτήσεις του καθηγητή.

2. Με τις ερωτήσεις επεξεργασίας διευκρινίζονται τα επί μέρους στοιχεία της παραβολής, διασαφηνίζονται οι άγνωστες έννοιες και προσεγγίζονται σταδιακά τα υπό διαπραγμάτευση θέματα.

4. ΦΑΣΗ ΕΚΦΡΑΣΗΣ : Οι μαθητές εκφράζουν ελεύθερα τις εμπειρίες τους ,αναφέρουν

τι έχουν ακούσει σχετικά με τα θέματα που συζητούνται, διατυπώνουν τους προβληματισμούς ή τις ενστάσεις τους.

Τίθενται έτσι οι βάσεις για την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία που θ’ ακολουθήσει στη 2η διδακτική ώρα και ενεργοποιείται το ενδιαφέρον των μαθητών για τη συγκέντρωση «υλικού» που θα χρησιμοποιηθεί στην κατά ομάδες εργασία.

ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙΚάθε ομάδα αναλαμβάνει να συγκεντρώσει υλικό για το θέμα που

επέλεξε.

Για την 2η διδακτική ώρα (ομαδοσυνεργατική

διδασκαλία) Α΄ ΦΑΣΗ : Εκκίνηση ή εισαγωγή Οι μαθητές γνωρίζουν ήδη το θέμα από την προηγούμενη διδακτική

ώρα σ’ αυτή τη φάση λοιπόν χρειάζεται μόνο να ξαναδιαβαστεί η παραβολή.

Β΄ ΦΑΣΗ : Εργασία σε υποομάδες Οι υποομάδες της τάξης με βάση το φύλλο εργασίας (διαφορετικό για

κάθε ομάδα ανάλογα με το υπο-θέμα που έχει αναλάβει ) επεξεργάζονται το διδακτικό υλικό που ο δάσκαλος έχει ετοιμάσει και αυτό που οι ίδιοι έχουν συγκεντρώσει.

Με συνεργάτη τον καθηγητή τους συζητούν χαμηλόφωνα στην ομάδα τους ,διεισδύουν, εμβαθύνουν, ερευνούν και βγάζουν στην επιφάνεια ιδέες, έννοιες και σκέψεις τις οποίες συγκρίνουν και τις συνδέουν μεταξύ τους .

Τελικά διατυπώνουν συμπεράσματα , τα οποία καταγράφουν.

Γ΄ ΦΑΣΗ : Παρουσίαση των συμπερασμάτων στην ολομέλεια της τάξης

Οι εισηγητές των ομάδων παρουσιάζουν με σχεδιαγράμματα ή άλλα μέσα το θέμα.

Οι μαθητές συσχετίζουν τα συμπεράσματα και ανακεφαλαιώνουν με τη βοήθεια του καθηγητή.

ΜΕΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ  Πίνακας, Εννοιολογικός χάρτης, Διδακτικό

βιβλίο, Κείμενα ( ο ύμνος της αγάπης, λογοτεχνικά κείμενα, δημοσιογραφικά κείμενα, βιβλικά κείμενα),υλικό από εφημερίδες ,περιοδικά, διαφημιστικά , ενημερωτικά έντυπα , αφίσες ανθρωπιστικών οργανισμών ιστοσελίδες.

Χρήση Η/Υ ή βίντεο για προβολή οπτικοακουστικού υλικού που θα βρουν ή θα παράγουν οι μαθητές.

 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ-ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ   Φύλλο εργασίας για τους μαθητές Δελτίο αυτοαξιολόγησης για την ομάδα Δελτίο αυτοαξιολόγησης για το μαθητή

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ηλία Ματσαγγούρα, Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση, εκδόσεις Γρηγόρη

Ηλία Ματσαγγούρα, Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση, εκδόσεις Γρηγόρη

Ενδεικτική Ιστογραφία www.ellisisland.org/photoalbums Φωτογραφίες μεταναστών, από τον περασμένο αιώνα www.enars-eu.org/en Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά του ρατσισμού www.coe.int/T/E/human_rights/Ecri Πανευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του ρατσισμού και υπέρ των

ανθρώπινων δικαιωμάτων www.users.hol.gr Δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης προσφύγων και μεταναστών http://www.unicef.gr/ (unicef) http://www.unhcr.ch/ (΄Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες) http://www.amnesty.gr/ (Διεθνής Αμνηστία) http://www.msf.gr/ (Γιατροί χωρίς σύνορα) http://www.mdmgreece.gr/ (Γιατροί του κόσμου) http://www.gcr.gr/ (Ελληνικό Συμβούλιο για τους πρόσφυγες) http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/mission/ierapostolh.asp?

main=periodiko.htm (περιοδικό «Πάντα τα έθνη») http://www.apostoliki-diakonia.gr (Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της

Ελλάδος) http://www.archdiocese.gr/(Αρχιεπισκοπή Αθηνών) http://www.kivotostoukosmou.org/ (Κιβωτός του κόσμου)

Χρήσιμες ημερομηνίες

17 Οκτωβρίου: Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Φτώχειας

20 Νοεμβρίου: Επέτειος της Υιοθέτησης της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού

2 Δεκεμβρίου: Διεθνής Ημέρα για την Κατάργηση της Δουλείας

3 Δεκεμβρίου: Ημέρα των Ατόμων με Αναπηρίες 10 Δεκεμβρίου: Ημέρα Ανθρώπινων Δικαιωμάτων 11 Δεκεμβρίου: Ημέρα του Παιδιού 21 Μαρτίου: Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού 20 Ιουνίου: Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων

Ευχαριστώ για την προσοχή

σας