ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση Ιωάννη Καποδίστρια Εμμανουήλ...

32
H συνάντηση Ιωάννη Καποδίστρια Εμμανουήλ Ξάνθου Επανεξετάζοντας την κυρίαρχη άποψη και την κατεστημένη ιστορική θεώρηση για τη σχέση του Καποδίστρια με το '21 (Ο Καποδίστριας ως ο ηγέτης στρατιωτικός και πολιτικός της Εθνεγερσίας) Του Γιώργου Σκλαβούνου Η συνάντηση Καποδίστρια Ξάνθου τοποθετείται χρονικά στον Ιανουάριο του 1820. Έχουν προηγηθεί καταλυτικά για την προετοιμασία του 21 και τις εξελίξεις στην Φιλική γεγονότα μεταξύ των οποίων σημαντικότερα. Η μεγάλη σύναξη των οπλαρχηγών στην Κέρκυρα και η αποφασιστική, όπως αποδεικνύεται, συνάντηση τους με τον Καποδίστρια το Πάσχα του 1819. Η εκτέλεση του Γαλάτη από την Φιλική τον Νοέμβριο του 1819. Η κυρίαρχη άποψη για τη συνάντηση του Ι. Καποδίστρια με τον Εμ. Ξάνθο μπορεί να συνοψισθεί ως εξής: Ο Εμ. Ξάνθος, προσέφερε εκ μέρους της Φιλικής Εταιρείας, την ηγεσία του απελευθερωτικού αγώνα και της Φ.Ε. στον Ι.Κ. ο οποίος τον απέπεμψε, αρνούμενος την προσφερόμενη τιμή και ευθύνη. Ωστόσο, ο γνωστός ιστορικός της Φιλικής Εταιρείας, Ι. Φιλήμων, δίνει ουσιωδώς διαφορετικό περιεχόμενο στην αποστολή του Ξάνθου. Συγκεκριμένα, η ευθύνη του Ξάνθου φαίνεται πως ήταν να παρακαλέσει τον Καποδίστρια «ή να αναδεχθεί την Αρχηγίαν της Εταιρείας και του μέλλοντος Πολέμου ή να δώσει σχέδιον πως πρέπει να διευθυνθώσι και τα δύο» 1 . Η διάκριση της ηγεσίας της Εταιρείας από την ηγεσία του πολέμου, η διάκριση στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας είναι σαφής, όπως σαφής στον τρόπο που διατυπώνεται το αίτημα, είναι η δυνατότητα μη αποδοχής είτε της μιας είτε της άλλης θέσης, αλλά η παροχή σχεδίου για το πώς και τα δύο μέτωπα πρέπει να οργανωθούν. Γεγονός είναι, παράλληλα, πως η κατεστημένη ιστορική θεώρηση για τη σχέση του Ιωάννη Καποδίστρια με τη Φιλική Εταιρεία αλλά και τη στάση του απέναντι στη προετοιμασία του 1821, συχνά 1 Φιλήμων Ι., Φιλική Εταιρεία, εκδ (σελ 224)

description

H συνάντηση Ιωάννη Καποδίστρια Εμμανουήλ Ξάνθου Επανεξετάζοντας την κυρίαρχη άποψη και την κατεστημένη ιστορική θεώρηση για τη σχέση του Καποδίστρια με το '21 (Ο Καποδίστριας ως ο ηγέτης στρατιωτικός και πολιτικός της Εθνεγερσίας) Του Γιώργου Σκλαβούνου

Transcript of ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση Ιωάννη Καποδίστρια Εμμανουήλ...

Page 1: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

H συνάντηση Ιωάννη Καποδίστρια Εμμανουήλ ΞάνθουΕπανεξετάζοντας την κυρίαρχη άποψη και την κατεστημένη ιστορική θεώρηση για τη

σχέση του Καποδίστρια με το 21(Ο Καποδίστριας ως ο ηγέτης στρατιωτικός και πολιτικός της Εθνεγερσίας)

Του Γιώργου Σκλαβούνου

Η συνάντηση Καποδίστρια Ξάνθου τοποθετείται χρονικά στον Ιανουάριο του 1820 Έχουν προηγηθεί καταλυτικά για την προετοιμασία του 21 και τις εξελίξεις στην Φιλική γεγονότα μεταξύ των οποίων σημαντικότερα Η μεγάλη σύναξη των οπλαρχηγών στην Κέρκυρα και η αποφασιστική όπως αποδεικνύεται συνάντηση τους με τον Καποδίστρια το Πάσχα του 1819 Η εκτέλεση του Γαλάτη από την Φιλική τον Νοέμβριο του 1819

Η κυρίαρχη άποψη για τη συνάντηση του Ι Καποδίστρια με τον Εμ Ξάνθο μπορεί να συνοψισθεί ως εξής Ο Εμ Ξάνθος προσέφερε εκ μέρους της Φιλικής Εταιρείας την ηγεσία του απελευθερωτικού αγώνα και της ΦΕ στον ΙΚ ο οποίος τον απέπεμψε αρνούμενος την προσφερόμενη τιμή και ευθύνη

Ωστόσο ο γνωστός ιστορικός της Φιλικής Εταιρείας Ι Φιλήμων δίνει ουσιωδώς διαφορετικό περιεχόμενο στην αποστολή του Ξάνθου Συγκεκριμένα η ευθύνη του Ξάνθου φαίνεται πως ήταν να παρακαλέσει τον Καποδίστρια laquoή να αναδεχθεί την Αρχηγίαν της Εταιρείας και του μέλλοντος Πολέμου ή να δώσει σχέδιον πως πρέπει να διευθυνθώσι και τα δύοraquo1

Η διάκριση της ηγεσίας της Εταιρείας από την ηγεσία του πολέμου η διάκριση στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας είναι σαφής όπως σαφής στον τρόπο που διατυπώνεται το αίτημα είναι η δυνατότητα μη αποδοχής είτε της μιας είτε της άλλης θέσης αλλά η παροχή σχεδίου για το πώς και τα δύο μέτωπα πρέπει να οργανωθούν Γεγονός είναι παράλληλα πως η κατεστημένη ιστορική θεώρηση για τη σχέση του Ιωάννη Καποδίστρια με τη Φιλική Εταιρεία αλλά και τη στάση του απέναντι στη προετοιμασία του 1821 συχνά περιορίζεται στη μεταξύ των δύο ανδρών συνάντηση και τα εξαγόμενα από τη συνάντηση συμπεράσματα

Η επιβεβλημένη αναθεώρηση και οι δυσκολίες τηςΟι αντιφατικές ιστορικές αναφορές στη Συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου η

σκληρή πολεμική που είχε αναπτυχθεί σχετικά με το θέμα μεταξύ πρωτεργατών της ΦΕ (Αναγνωστόπουλου‒Ξάνθου) αλλά και ανθρώπων που ασχολήθηκαν με την πρώτη ιστορική καταγραφή της συνάντησης (Ι Φιλήμονα Εμ Ξάνθου Ν Υψηλάντη) επιβάλλουν αν όχι την ερμηνεία αυτών των αντιφάσεων τουλάχιστον την αναζήτηση άλλων πέραν της συνάντησης αναφορών πηγών ικανών να φωτίσουν τη θέση και τη στάση του ΙΚ απέναντι στη Φιλική Εταιρεία και το 1821

Η απόλυτη σιωπή του Τσακάλωφ ο πρόωρος θάνατος του Σκουφά η άρνηση του πολυγραφότατου Χρ Περραιβού (του καλύτερου μετά τον Αναγνωσταρά αποστόλου της Φιλικής) να ασχοληθεί με το θέμα καθιστούν το δύσκολο εγχείρημα δυσκολότερο Παράλληλα ο περιορισμός των γραπτών αναφορών του ΙΚ στο γνωστό υπόμνημα του προς τον Τσάρο υπόμνημα που λανθασμένα χαρακτηρίζεται ως αυτοβιογραφία Καποδίστρια εφόσον ουσιαστικά αποτελεί υπόμνημα παραίτησης από τη Ρωσική Υπηρεσία με σκοπό την ανάληψη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο της στήριξης του Ελληνικού αγώνα περιπλέκει το θέμα Ευνόητο είναι δε πως η καταλυτική επίδραση συγκρουόμενων πολιτικών γεωπολιτικών και ιδεολογικών

1 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδ (σελ 224)

προσανατολισμών τόσο στην περίοδο των γεγονότων όσο και στην περίοδο καταγραφής της ιστορίας της Φιλικής και του 21 επιτείνουν τα προβλήματα

Με τα παραπάνω δεδομένα και με ιδιαίτερο σεβασμό στη μέχρι σήμερα προσπάθεια γενεών ιστορικών να φωτίσουν το θέμα το παρόν κείμενο κατατίθεται όχι ως προσπάθεια συνολικής ανασκευής αλλά ως μια ανά-γνωση ανα-θεώρηση του ρόλου του Καποδίστρια στην προετοιμασία του 21 και της Φιλικής ανάγνωση και αναθεώρηση που κατά τη γνώμη μου οδηγεί σε νέα συμπεράσματα

Στην προσέγγισή μου θα χρησιμοποιήσω τους ακόλουθους άξονες

1) Ιστορικά παραβλεπόμενα και παράδοξα της συνάντησης Καποδίστρια ‒Ξάνθου

2) Οι αντικρουόμενες ιστορικές καταγραφές της συνάντησης ως τεκμηρίωση της ανάγκης να συμπεριληφθούν και άλλα ιστορικά γεγονότα ικανά να φωτίσουν το ρόλο του Καποδίστρια στην προετοιμασία και την έκρηξη του 21 τη στάση του απέναντι στη Φιλική και το έργο της

3) Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση των γεγονότων αυτών4) Λόγοι για τους οποίους ο Καποδίστριας όφειλε να είναι επιφυλακτικός

απέναντι στο Ξάνθο αλλά και απέναντι στη μέχρι και τη συνάντηση του με το Ξάνθο διαχείριση της Φιλικής Εταιρείας

1 Ιστορικά παραβλεπόμενα και παράδοξα γύρω από τη συνάντησηΚαποδίστρια-Ξάνθου

Τα αίτια αναζήτησης αρχηγού στο πρόσωπο του Καποδίστρια από την ηγεσία της Κωνσταντινούπολης όπως καταγράφονται δεν προκύπτουν από την ωριμότητα των συνθηκών για την έκρηξη επανάστασης Το αντίθετο μάλιστα H αδυναμία διασφάλισης στοιχειώδους συνοχής αντιμετώπισης σκανδάλων εκρηκτικών εσωτερικών συγκρούσεων με επιστέγασμα τις πιεστικές υπερβολικές οικονομικές απαιτήσεις του Π Μαυρομηχάλη όπως επίσης και η αξίωση του για άμεση προσωπική επαφή της Αρχής μαζί του ανάγκασαν την ηγεσία της Κωνσταντινούπολης να στραφεί στον Καποδίστρια2

Την αδυναμία έλεγχου της κατάστασης μετά την εκτέλεση του Γαλάτη και την ανυπέρβλητη απαιτητικότητα του Μαυρομιχάλη ως αίτια στροφής των Φιλικών στον Καποδίστρια παραδέχεται και τονίζει ο Διονύσιος Κόκκινος3 με τα ακόλουθα λόγια

laquoΦθάνει τότε επιστολή από την Μάνην εκ μέρους του Πετρόμπεη η οποία προκαλεί νέαν αναστάτωσιν εις τους αρχηγούς Ο Πετρόμπεης ζητεί εφrsquoάπαξ πεντακοσίας χιλιάδας γρόσια και σαράντα χιλιάδας κατrsquo έτος δια στρατιωτικάς ανάγκας δια τα υπέρογκα βάρη της ηγεμονίας και δια να απαλλαγούν οι Μανιάται ενός μέρους των φόρων και να είναι πρόθυμοι εις στράτευσιν (hellip) Απαιτεί χωρίς αναβολήν να του γνωρίσουν την Αρχήν δια να συνεννοηθεί απrsquo ευθείας με αυτήν Τότε αποφασίσθει να επισπευθούν τα πράγματα και να μεταβεί εις την Πετρούπολιν ο Ξάνθος ο επιδεξιώτερος των άλλων δια να ζητήσει από τον Καποδίστριαν να αναλάβει την αρχηγίαν της Εταιρείαςraquo Επίσης ο Κόκκινος αναφέρει ότι ο Ξάνθος είχε εισηγηθεί την πρόταση της

πολιτικής ηγεσίας στον Καποδίστρια και της στρατιωτικής στον Υψηλάντη πρόταση που δεν έγινε αποδεκτή

Κατά τον κ Α Δεσποτόπουλοlaquoμε την ανάθεση της αρχηγίας στον Καποδίστρια ldquoΣημαντικόν τότε

και άξιον της εμπιστοσύνης του Ελληνικού Έθνους δια την μεγάλην πολιτικήν του εις την Ρωσίαν θέσινrdquo όπως γράφει ο Ξάνθος οι αρχηγοί επεδίωκαν όχι μόνον να αποκτήσει η εταιρεία ηγεσία ικανή και με υψηλό κύρος αλλά και να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η εντύπωση για Ρωσική υποστήριξη και ακόμα να επιτευχτεί η εμπλοκή της Ρωσίας στην επιχείρησή τους και να προκληθεί τελικά Ρωσοτουρκικός πόλεμος όπως γράφει ο Σπηλιάδης και επιβεβαιώνουν σε ένα σημείο ο Φωτάκος και ο Φιλήμων Οι αρχηγοί σκέφτηκαν ότι αντί να

2 Τ Χ Κανδηλώρος Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 245)3 Ακαδημία Αθηνών Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα (τόμ 1 σελ 150)

περιμένουν την έκρηξη Ρωσοτουρκικού πολέμου από άλλες αιτίες και έπειτα να κηρύξουν την επανάσταση στην Ελλάδα όπως σκέφτονταν πολλοί τότε θα ήταν δυνατόν να προκαλέσουν Ρωσοτουρκικό πόλεμο με τη κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης και την ανάμειξη σε αυτή του Καποδίστριαraquo

Ενδιαφέροντα ως προς την αποστολή Ξάνθου στον Καποδίστρια παραμένουν τα ακόλουθα

Ο Ξάνθος δεν προτείνει απλά την ηγεσία της Φιλικής στον Καποδιστρια προτείνει και τη δημιουργία μιας νέας Εταιρείας

ldquoΦιλάνθρωπος Φιλόμουσος Γραικική Εμπορική Εταιρείαrdquo και μάλιστα προς έγκριση από τον Τσάρο Πρόταση που αποκαλύπτει άγνοια για την τρομαχτική ανάπτυξη και δράση της Φιλομούσου Εταιρείας δεν θετει σε προτεραιότητα την Εθνική εξέγερση αλλά και προϋποθέτει μακρόχρονη διαδικασία για την υλοποίηση της

Η Άποψη των μελών της εταιρείας ότι για κάποιο λόγο ο Καποδίστριας δεν θα αποδεχόταν την πρόταση

laquoΕξάγεται δε ότι βλέποντες ούτοι κατά λόγον τινά οποίον ήθελε φέρει αποτέλεσμα η αποστολή του Ξάνθου διετέθησαν εις ένα τρόπον ώστε ο Αναγνωστόπουλος και ο Τσακάλωφ να έχωσι στάδιον ανοικτόν εις την ενδεχομένην αποτυχίαν του Ξάνθου4raquo

Γιατί η αναζήτηση του Καποδίστρια και η συνάντηση μαζί του δεν επεδιώχθη στην Κέρκυρα όπου παρευρέθησαν αρκετοί απόστολοι της εταιρείας και όπου παρέμεινε ο Καποδίστριας μέχρι και τις αρχές Μαΐου μετά τη συνάντηση με τους οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 Γιατί δεν επεδιώχθει αργότερα στην Ιταλία όπου παρέμεινε ο ΙΚ μέχρι τα τέλη του Ιουνίου πριν φύγει για το Παρίσι

Γιατί απουσιάζει η ηγεσία της Φιλικής από την μεγάλη σύναξη των οπλαρχηγών στην Κέρκυρα ενώ είναι παρόντες οι καλύτεροι των Αποστόλων της

Γιατί ο Ξάνθος δεν γνωρίζει το ταξίδι του Καποδίστρια στην Κέρκυρα και τη συνάντηση με τους Οπλαρχηγούς Ούτε πριν φύγει προς αναζήτησή του στη Ρωσία ούτε και αργότερα γνωρίζει τον χρόνο της επιστροφής του Όπως αποδεικνύεται (από το αρχείο του ίδιου του Ξάνθου) στην επιστολή με τα στοιχεία Έγγραφα του έτους 1819 αριθεγκρ 181921 laquoαπό Ιάσιον τη 24 Μαΐου 1819Κύριε Την επιστολήν σου των 19 τούτου μετά χαράς σήμερον έλαβον

Άκουε Λέγεις ότι ο Ευεργετικός κραχθής από τον φιλάνθρωπον υπάγει εις τον οίκον του Φιλανθρώπου Ημείς εδώ εμάθαμε αλλέως ότι δια προσταγής του φιλανθρώπου ο ευεργετικός επήγεν εις τον οίκον των σιδηρών δια υποθέσεις του φιλανθρώπου (hellip) Σε γλυκοασπάζομαι αδελφικώς και μένω με όλον το αδελφικόν σέβας Ο εις τας προσταγάς σας πρόθυμος αδελφόςraquo (Αναστάσιος Ιωάννου)

4 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία (σελ 226)

Η υποκρισία περί γνώσεως ενώ ευρίσκετο σε πλήρη άγνοια αποκαλύπτει εκτός των άλλων για μια ακόμα φορά το γνωστό πρόβλημα αξιοπιστίας του Ξάνθου με το όποιο θα ασχοληθούμε αργότερα

Πώς μπορεί να ερμηνευτεί η πλήρης ενημέρωση του Σέκερη στην Κωνσταντινούπολη από τον Καποδίστρια μέσω Παπαρηγόπουλου ιδιαίτερα για το υψίστης σημασίας θέμα της ενθάρρυνσης του Αλή Τεπελενλή για σύγκρουση με τον Σουλτάνο5

Ούτως εχόντων των πραγμάτων γιατί επιλέγεται ο Ξάνθος για τη μεταφορά της πρότασης στον Καποδίστρια όταν η απάντηση είναι μάλλον γνωστή όταν δεν έχει πρόσβαση στις καίριες πληροφορίες που αφορούν την οργάνωση και όταν ήδη εβαρύνετο με τεράστιες κατηγορίες και αμφισβήτηση μέσα στον στενό κύκλο της ηγεσίας στην Κωνσταντινούπολη όταν δεν ομιλεί Ρωσικά

2 Ιστορικές καταγραφές της συνάντησης Καποδιστρια-Ξάνθου και οι μεταξύ τους σημαντικότατες αντιφάσεις

1) Κατά τον Σπυρίδωνα Τρικούπη laquoΌπως είπαμε οι επικεφαλής της Εταιρείας έστειλαν έναν από αυτούς τον Ξάνθο στον Καποδίστρια για να του προσφέρει την αρχηγία της ΕταιρείαςΟ Καποδίστριας όμως όχι μόνον δεν τον δέχθηκε φιλικά αλλά τον έδιωξε κακήν κακώς θεωρώντας ότι συνεργάζεται για την καταστροφή του ΄Εθνους αναγκάζοντας τον έτσι να στρέψει αλλού το βλέμμα τουraquo

2) Κατά τον Ιωάννη ΦιλήμοναlaquoΜολοντούτο εννέα μήνες είχον ήδη περέλθει (α) και καμμία δεν ηκούετο είδησις περί τούτου (συνάντηση Ξάνθου-Καποδίστρια)

Ο Αναγνωστόπουλος βιάζεται να τρέξει εις αναζήτησιν του Αναχωρεί κατά τον Σεπτέμβριο εις το Γαλάτσι και εκείθεν και εμβαίνει κατά τον Νοέμβριον εις το πλησίον καθαρτήριον της Τομάροβας (Ρένι) Λαμβάνει ήδη Γράμμα του Ξάνθου από Μόσχα (β) δια του οποίου απέδιδεν ούτος την αργοπορίαν του (από τον Δεκέμβριο 1818) μέχρι τον Αύγουστο του 1819 εις έλλειψιν εξόδωνΓράφει εις την εφορίαν του Ισμαηλίου Ο Ξάνθος εφοδιάζεται και πάλιν περί τας αρχάς Ιανουαρίου 1820 φθάνει εις Πετρούπολιν Παρουσιάζεται προς τον Καποδίστριαν εκθέτων και προφορικώς όλον το σύστημα της Εταιρείας τον Οργανισμόν τον πολλαπλασιασμόν και την πρόοδό της αλλά αποβάλλεταιhellipΟ Καποδίστριας ενώ εθεώρει πάντοτε παράκαιρον την ύπαρξιν της δεν ηδύνατο και ως Υπουργός ξένης Δυνάμεως να αποδεχθή Δεν είναι έτι έξω του προκειμένου αν παρατηρήσωμεν οπόσον συνήργησεν ακόμη εις την αποδοκιμασίαν τούτης η αποστολή του Καμαρινού εκ μέρους του Π Μαυρομίχαλου και προ αυτής η επιστολή του Νέγρηraquo6

Κατά τον Ιωάννη Φιλήμονα ο ΙΚ αρνείται την πρόταση δεν τον διώχνει κακήν κακώς όπως γράφει ο Σ Τρικούπης Επιπλέον ο Φιλήμονας καταθέτει την άποψη ότι την ύπαρξη της Εταιρίας ο Καποδίστριας θεωρούσε πάντοτε laquoπαράκαιρηraquo αλλά ότι υπήρξαν και άλλες αιτίες οι οποίες συνέργησαν στη μη αποδοχή της πρότασης και ως αιτίες παραθέτει α) την αποστολή του Καμαρινού εκ μέρους του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια και β)

5 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελευθερη Σκέψις τομ Β παράρτημα Β (σελ 404-419)

6 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδ Δ Καραβία (σελ 253-254)

την επιστολή Νέγρη η οποία κατέληξε αντί στον παραλήπτη της Καποδίστρια στον Τσάρο Σημειώνουμε επί του παρόντος ότι τόσο η αποστολή Καμαρινού εκ μέρους Π Μαυρομηχάλη όσο η επιστολή Νέγρη αποτελούν δύο επεισόδια χαρακτηριστικά του κλίματος αλλά και της επικρατούσης ‒μάλλον τραγικής‒ οργανωτικής κατάστασης της ΦΕ

Ταυτόχρονα στο Δοκίμιον Ιστορικόν περί της της Ελληνικής Επαναστασεως ( Τόμ Α σελ κζ) ο Φιλήμων μας δίνει μια εντελώς διαφορετική θετική εικόνα για την στάση του ΙΚ Ναι μεν δεν αναλαμβάνει την διεύθυνση των στρατιωτικών επιχειρήσεων αλλά ενθαρρύνει τον Υψηλάντη να την αναλάβειlaquoΟι πάντες εξ εναντίας και προεστώτες και οπλαρχηγοί και ναυτικοί παρεδέχοντο μεν εν λόγω τα των αποστόλων ητένιζον όμως πράγματι προς τον Καποδίστριαν κατrsquoαρχάς όν ελογίζοντο πρώτην πηγήν και προς τον Υψηλάντην έπειτα γενομένης της αναγορεύσεως Αλλά αν έγραψαν και απέστειλαν τινές προς τον Καποδίστριαν ούτος προφυλαχθείς απολύτως προς τούτους μετα μόνου συνεσκέφθη και εξηγήθη του Υψηλάντου συμβουλεύσας αυτώ laquoίνα επιχειρήσει την επανάστασιν και ουδένα δισταγμόν δείξει περί της επιτυχίαςraquo όπως γράφει ο ίδιος ο Υψηλάντης στο Υπόμνημα του προς τον Τσάρο Νικόλαο Υπόμνημα που παραθέτει ο Φιλήμονας(σελ 236Τόμ Β Ιστορικόν Δοκίμιον περί Ελληνικής Επαναστάσεως Εκδ Ελεύθερη Σκέψις Αθήναι)

Επίσης στον πρώτο τόμο του ιδίου έργου (σελ 42-43) θα τονίσει laquoΚατά την παράδοσιν πολλών ο Καποδίστριας λόγω ότι εθεώρει την κήρυξιν ενός ρωσοτουρκικού πολεμου μόνην ευκαιρίαν δια την κίνησιν της Ελληνικής Επαναστάσεως εδείκνυτο δυσανασχετών δια την αναχώρησιν του Υψηλάντου και την εκ ταύτης προκύψουσαν εκβίασιν των πραγμάτων Αλλrsquo αγνοούσιν ούτοι ότι ο Καποδίστριας ωμίλει προς τους άλλους δια της γλώσσης αυτής διότι ήτο υπουργός αυτοκράτορος ουδrsquo ήθελεν επιδείξεις ματαίας αφού ο Υψηλάντης το πρώτον ενεργόν πρόσωπον εγνώριζε την διάνοιαν αυτού και σύστημα έλαβεν ίνα μη δίδει ακρόασιν εις τους ψοφοδεείς εκ των συνεταίρωνhellipraquo

3) Κατά τον Α Δεσποτόπουλο Ο Α Δεσποτόπουλος7 δίνει μια πολύ καθαρότερη εικόνα των συναντήσεων

(αναφέρεται σε δύο συναντήσεις και όχι μία) των προτάσεων του Ξάνθου και των απαντήσεων του Καποδίστρια όπως επίσης και της συνεννόησης Καποδίστρια ndashΥψηλάντη και τη σαφέστατη τελικά ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη για την ανάληψη από μέρους του της ηγεσίας και της Έναρξης της Επανάστασης

Στην Πετρούπολη κατά τον Δεσποτόπουλο ο Ξάνθος είχε δύο μυστικές συναντήσεις με τον Καποδίστρια την πρώτη μετά τις 15 Ιανουαρίου και τη δεύτερη κατά τα μέσα Φεβρουαρίου Επίσης είχε ιδιαίτερες συναντήσεις με τον Υψηλάντη κατά το Μάιο ή Ιούνιο του 1820 Ο Υψηλάντης θέλει και την γνώμη του Καποδίστρια σχετικά με το ζήτημα του χρόνου της έκρηξης της επανάστασης όπου οι γνώμες διίσταντο

Το χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο διαδοχικών συναντήσεων με τον Ξάνθο είναι σημαντικό και το διάσημα μεταξύ των συναντήσεων του ΙΚ με τον Ξάνθο και τον Υψηλάντη αποδεικνύεται καθοριστικό για την τελική στάση του Καποδίστρια Κατά τον Δεσποτόπουλο ενώ η άποψη ότι η αναβολή της επανάστασης είναι επικίνδυνη έχει αρχίσει να διαμορφώνεται από τον Φεβρουάριο η είδηση της ανοιχτής πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Αλή Πασά και Σουλτάνου λειτούργησε ενθαρρυντικά Με βάση αυτή την είδηση ο Καποδίστριας ενεθάρρυνε

7 Δεσποτόπουλος Α Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 14-17)

τον Υψηλάντη και ο Υψηλάντης συμφώνησε με την άποψη ο καιρός της επανάστασης είχε έλθει8 Ο Δεσποτόπουλος δεν αναφέρεται απλώς στην ενθάρρυνση του Υψηλάντη από τον Καποδίστρια αλλά και την ερμηνεύει Είναι ο μόνος που επισημαίνει την σημασία της σύγκρουσης Αλή Πασά ndash Σουλτάνου για την αλλαγή της στάσης του Καποδίστρια και τη συμφωνία για τον χρόνο της έκρηξης της Επανάστασης

Όμως και στον κ Δεσποτόπουλο διαφεύγει το γεγονός ότι ο ΙΚ ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ τόσο μέσω του Ιγνατίου όσο και μέσω του Παπαρηγόπουλου για τη σύγκρουση αυτή (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας εκδ Παπαζήση σελ117)

Για τις σχέσεις και τις υποσχέσεις Ιγνατίου προς τον Αλή Πασά γράφει ο Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Φραντζής επικαλούμενος μαρτυρίες Σουλιωτών επισήμων καθώς και του Χρ Περραιβού9

Η περιγραφή του Δεσποτόπουλου επισημαίνει ότι ο ΙΚ δεν απέκλειε την επανάσταση διαφωνούσε με τη χρονική στιγμή και τους συσχετισμούς δύναμης στη δεδομένη στιγμή έχοντας υπόψη του τις διαθέσεις τις Ιερής συμμαχίας και την πρόθεση του Τσάρου να μην συγκρουσθεί με αυτήν Παραθέτοντας τον Σπηλιάδη ο Δεσποτόπουλος τονίζει ότι ο ΙΚ υποστήριζε ότι laquoτο Ελληνικόν έθνος έδει μεν αδιακόπως να παρασκευάζεται υλικώς και ηθικώς αλλά να μην προβεί μόνον του εις τον Αγώνα διότι θα έθετε εις κίνησην εναντίον του όλην την Ευρώπηνraquo

Ως προς την άρνηση της ηγεσίας του Αγώνος ο κ Δεσποτόπουλος υποστηρίζει ότι δεν υπαγορεύτηκε από το γεγονός ότι laquoδεν επετρέπετο από τη θέση του ως Υπουργού του Τσάρου να την αποδεχθείraquo αλλα ότι η αποδοχή με δεδομένη αυτή τη θέση θα καταδίκαζε σε αποτυχία την επανάσταση γιατί η όλη υπόθεση θα εθεωρείτο Ρωσικό εγχείρημα που δεν θα ήταν αποδεκτό από τους αντιπάλους της Ρωσίας Με αυτή την έννοια laquoτο συμφέρον του Έθνους επέβαλλε να μην δεχθεί την πρότασηraquo

4) Κατά τον Τάκη Χ Κανδηλώρο10

laquoΟ Ξάνθος αποφάσισε τελευτώντος του Οκτωβρίου να προχωρήσει από το Δουμπάσαρι εις Μόσχαν Μη έχων όμως χρήματα έγραφε προς τον εν Χερσώνι Σταμ Κουμπάρην όστις αμέσως ως λέγει εις τα απομνημονεύματα του έστειλε 5000 ρούβλια κληθείς δε να τον ίδη και προσωπικώς έτρεχε ημέρα και νύχτα και μετά διήμερον έφθασε τα Μεσάνυκτα εις Δουμπασάρι Τα χρήματα έφθασαν μετά δέκα έτι ημέρας

Εκεί του παρέδωσε 60 αφιερωτικά νέων εταίρων κατηχηθέντων υπrsquoαυτού και τον απεχαιρέτησεν ευχόμενος αισίαν έκβασιν

Διερχόμενος εκ Κιέβου ο Ξάνθος ηθέλησε ίδη την οικογένειαν Υψηλάντου αλλά ηύρε μόνον γέροντα οικέτην πάντων των άλλων απόντων ως διηγείτο ο ίδιος ο Υψηλάντης

Εκείθεν προχώρησεν εις Νίζναν ένθα δύο ημέρας πρότερον ήτο δια υποθέσεις του εμπορικάς και ο Κομιζόπουλος Εκεί έμεινε ημέρας τινας γράψας εις τον Κομιζόπουλο όστις του υπέδειξε πώς να έβρει την οικία του εν Μόσχα χωρίς να ερωτήσει κανέναν Έλληνα δια λόγους ασφαλείας Εν Μόσχα ο Ξάνθος έκρινεν καλόν να προσλάβει εις την αρχήν και τον εξ Ιωαννίνων μεγαλέμπορον Παξιμάδην με τα στοιχεία ΑΞ ένα βοηθόν και σύντροφον Συνεστησαν δε οι τρεις Ξάνθος Κομιζόπουλος και Παξιμάδης ldquoΦιλόμουσον και Φιλανθρωπικήν Γραικικήν

8 Δεσποτόπουλος Α Ιστορία του Ελληνικού Εθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 16)9 Επίτομη Ιστορία της Αναγεννηθήσης Ελλάδος τόμ Α (σελ 53 54)

βλ επίσης Μνημεια Ελληνικής Ιστορίας (τόμ 4 τεύχος 1 σελ 163)10 Κανδηλώρος Τ Η Φιλική Εταιρία 1814-1821

Εμπορικήν Εταιρείανrdquo με σκοπόν ιδρύσεως σχολείων ανά την Ελλάδα εκδόσεων κλασσικών έργων αποστολής υποτρόφων εις Ευρώπην και βοήθειαν ναών Τον οργανισμόν της εταιρείας ταύτης θα υπέβαλλον δια του Καποδιστρίου εις έγκρισιν προς τον Τσάρον μύχιος όμως σκοπός αυτής ήτο η οιονεί εκποίηση εισπράξεων χρημάτων για τη ΦΕ (απομν Ξάνθου σελ 231-239)raquo

Επιβάλλεται σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι καμία εξουσιοδότηση για κάτι τέτοιο δεν είχε ο Ξάνθος Ούτε από τους συνεργάτες ούτε από τους ανθρώπους που ίδρυσαν και στήριξαν την Φιλόμουσο Εταιρεία

Ο Ιωάννης Φιλήμων επισημαίνει ιδιαίτερα αντιδιαστέλλει τις αφετηρίες και το περιεχόμενο που αποκαλύπτει και ευαγγελίζεται ο τίτλος laquoΕταιρεία των Φιλικώνraquo από ότι το περιεχόμενο που αποκαλύπτει η προταθείσα από τον Ξάνθοστον Καποδίστρια laquoΦιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρείαraquo11

laquoΟ Ξάνθος απελθών εκ Μόσχας με την ταχυδρομίαν τη 8 Ιανουαρίου 1820 έφθασε τη 15 το εσπέρας εις Πετρούπολιν Την επιούσαν παρουσιάσθη εις τον Καποδίστριαν επικαλείται δε την Μαρτυρίαν του Ιατρού Ηπίτου ευρισκομένου τότε εκεί και γνωρίζοντος τα πάντα ότι ο Καποδίστριας τον εδέχθη με πολύ φιλοφροσύνην και ευγένειαν αναγνώσας ευθύς το γράμμα του Γαζή εις ο αφενός τω έλεγεν ldquoιδού πόσο Θρασύβουλοι σας παρουσιάζονται σήμερον όπερ ηύχεσο μάτην τω 1815 εν Βιέννη βλέπων την τότε οικτράν κατάστασιν του ΈθνουςrdquoΚατόπιν ήκουσεν με προσοχήν τον σκοπόν διrsquoον μετέβη προς συνάντησιν του ο Ξάνθος και εζήτησεν εξηγήσεις δια τα υπό του Νέγρη γραφέντα αυτώ κατά του Αναγνωστοπούλου άτινα όμως ο Ξάνθος εχαρακτήρισεν συκοφαντίας Η πρώτη συνέντευξις έληξε του Ξάνθου τονίσαντος αορίστως ότι η ΦΕ έχει ανάγκην ενός προσώπου σημαντικού προς ενίσχυσιν και πρόοδον της Ο Καποδίστριας του είπε να ησυχάσει ολίγας ημέρας μεθ rsquoας θα τον καλέση ldquoίνα συνομιλήσωσιν σπουδαιότερονrdquo Ο Ξάνθος ήτο πάντοτε επιφυλακτικός μέχρις ότου πεισθεί ότι δεν εκινδύνευεν το μυστικόν του Έθνουςraquo

Στην δεύτερη συνάντηση ΙΚ ΞάνθουlaquoΟ Ξάνθος του εξήγησε προθύμως τα της Αρχής της ΦΕ του εφανέρωσε τα ονόματα των Αρχηγών τας προόδους των Μελών την επέκτασιν των κατηχήσεων και όλα τα έως τότε διατρέξαντα και ότι όλοι ζητούν αυτόν για αρχηγόν ίνα διευθύνει το Έθνος κατά την επανάστασιν είτε προσωπικώς είτε για σχεδίου τινος ειδοποιών δηλ τους επισημότερους των ομογενών περί του καταλληλότερου τρόπου της προετοιμασίας του ποιμνίου Ο Ξάνθος επί πλέον ηξίωσε ltνα ζητήσει ο Καποδίστριας παρά του Τσάρου μια μυστικήν βοήθειαν χρημάτων και αρμάτων παρίστων αυτώ ότι οι Έλληνες δικαίως περιμένουν δια την Ελευθερίαν των πάσαν βοήθειαν παρά της Ρωσσίας Εξrsquoαιτίας της οποίας πολλάκις το Ελληνικό Έθνος εξετέθη εις κίνδυνον και επεβλέπετο από τους Τούρκους και άλλα πολλάraquo

Σε αυτή την παρουσίαση υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις από τις προηγούμενες Πέραν του ότι καταγράφονται οι δύο συναντήσεις ΙΚ Ξάνθου επιβεβαιώνεται η επιστολή Νέγρη και η ανησυχία του Καποδίστρια για τις καταγγελίες της εν λόγω επιστολής το κυριότερο έχουμε αναφορά για τη μεγαλόπνοη πρόταση νέας εταιρείας οικονομικού και επιχειρηματικού χαρακτήρα

11 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελεύθερη Σκέψις (Τομ Α σελ 3)

που από μόνη της απαιτούσε τεράστια και πολυσχιδή οργανωτική υποδομή και χρόνο

Ενώ η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί χωρίς απειλητικές για την ύπαρξη της συγκρούσεις και καταγγελίες ούτε την πρόοδο των μυήσεων ο Ξάνθος εμφανίζεται αφενός να υποστηρίζει την ανάγκη της άμεσης έναρξης του Αγώνα αφετέρου σχέδιο περί νέας εταιρείας laquoΦιλανθρώπου Φιλομούσου και Εμπορικής Γραικικής Εταιρείαςraquo που απαιτεί και προϋποθέτει βάθος χρόνου τεράστιες νέες οργανωτικές προσπάθειες και ακόμα την ένταξη σε αυτό το σχήμα της ήδη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούσας Φιλόμουσου εταιρίας

5) Κατά τον Διονύσιο Α Κόκκινο12

Κατά την επίσκεψη του Ξάνθου και την πρώτη μεταξύ τους συζήτηση ο Καποδίστριας laquoήτο όχι μόνον πληροφορημένος δια τα κατά την Εταιρείαν αλλά και δια τας μεταξύ των κορυφαίων προσωπικάς διαμάχας και το τελευταίον τούτο είχε επιρεάσει όχι ευχαρίστως τας απόψεις τουraquo

Μετά από πέντε ημέρες κάλεσε τον Ξάνθο σε δεύτερη συνάντηση Κατά την δεύτερη πολύωρη συνάντηση ο Καποδίστριας αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα αλλά φέρεται να συνέστησε στον Ξάνθο laquoαν οι οι αρχηγοί γνωρίζουν άλλα μέσα ας τα χρησιμοποιήσουν και ας τους βοηθήσει ο Θεόςraquo στην ερώτηση δε του Ξάνθου αν μπορεί να παραμείνει για λιγο καιρό στην Πετρούπολη η απάντηση φαίνεται να υπήρξε απόλυτα ενθαρρυντική laquoΚαθήσατε όσον καιρό θελήσετε Μάλιστα επιθυμώ αν αγαπάτε να σας βλέπω ενίοτεraquo Και συνεχίζει ο Κόκιννος laquoτουτο εφανέρωσε την ευμένεια και τον πόθο του να παρακολουθήσει την υπόθεσηhellip Και πράγματι ο Ξάνθος επισκεύθει πολλάκις τον Καποδίστριαν κατά τον καιρόν όπου έμεινεν εις την Πετρούποληνraquo Συνοπτικά ως λόγο της άρνησης ο Κόκιννος θεωρεί τη βεβαιότητα του Καποδίστρια ότι θα ηταν πολύ χρησιμότερος στην επανάσταση ως υπουργός της Ρωσίας

Ο Υψηλάντης για την θέση του ΚαποδίστριαΙδιαίτερα σημαντική είναι η τεκμηρίωση του Κόκκινου ως προς τη συνάντηση

ΚαποδίστριαndashΥψηλάντη μετά την συνάντηση ΥψηλάντηndashΞάνθου και πριν ο Υψηλάντης αποδεχθεί την Αρχηγία Παραθέτει μάλιστα μαρτυρία του ίδιου του Υψηλάντη για την ενθάρυνση του Καποδίστρια στην ανάληψη της ηγεσίας του αγώνα και την έκρηξη της επανάστασης laquoΟ κόμης Καποδίστριας τον οποίον συνεβουλεύθην συνεφώνησε προς την γνώμη μου εύρε τα σχέδια μου και τας παρασκευάς μου καλάς και καταλήλους και με συνεβούλευσε να ενεργήσω και να επιχειρήσω την έναρξιν τούτων χωρίς δισταγμόν δια την επιτυχίανraquo

6) Κατά τον Νικόλαο Σπηλιάδη

12 Κόκκινος Δ Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα Αθήνα 1976 (Τόμ 1 σελ 156-162)

Σε αντίθεση με όλους τους παραπάνω ιστορικούς ο Σπηλιάδης13 περιορίζεται σε ελάχιστες γραμμές στην συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου ενώ αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΚαμαρηνού και το μήνυμα Καποδίστρια στον Π Μαυρομιχάλη

Ο Σπηλιάδης επισημαίνει ότι η συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την επίσκεψη Καμαρηνού laquoΜετά τινας δυσκολίας παρουσιάζεται και αυτός εις τον Καποδίστρια και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεως αφού τον παρέστησε την ανάγκην αυτής αλλrsquo ο Καποδίστριας δεν εμπορεί να δεχθεί τοιαύτην αποστολή διότι προ πάντων ήθελε βάλει εις κίνησιν όλην την Ευρώπην εναντίον της Ελλάδος και μετrsquo ολίγον απέρχεται εις Λάυμπαχ όπου θα συγκροτηθεί σύνοδος των συνιστώντων την αγίαν συμμαχίαν βασιλέων δια να σώσει την πατρίδα επαναστάσαν δια της απαραμήλλου διπλωματικής ικανότητος τουhellip Ο δε Ξάνθος απευθύνεται προς τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεωςraquo

Στην περιγραφή της συνάντησης Καποδίστρια‒Καμαρηνού και στο μήνυμα Καποδίστρια προς το Μαυρομιχάλη ο Σπηλιαδης αναφέρει

α) τις απαιτήσεις Μαυρομιχάλη για οικονομική βοήθεια αλλά και ένοπλη εμπλοκή της Ρωσίας

β) τη δήλωση άγνοιας του Καποδίστρια σε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εταιρεία

γ) ότι τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήτο δυνατόν να γίνει τίποτε υπέρ της Ελλάδος

δ) ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αναμένουν τον κατάλληλο καιρο ετοιμαζόμενοι ηθικά και πνευματικά αλλά και τον καιρό κατά τον οποίο η Ρωσία θα μπορούσε ενεργά να στηρίξει τον αγώνα τους Επί πλέον Σιβυλλικά συνεχίζει

laquoΠλήν αν ήθελον βιασθεί υπό της ανάγκης τότε να καταφέρωσι κανένα Τούρκον να κηρυχθεί ως ποτε ο Αλη Φαρμακης αντάρτης οι δε εταίροι να τον περιστοιχίσωσι και να μάχονται υπό την σημαία του τείνοντες εις τον σκοπόν της εταιρείας Τοιουτοτρόπως αφrsquoενός μεν ήθελε αποφύγει το έθνος τον εκ της επαναστάσεως κίνδυνον διότι ήθελεν διαδοθεί ότι Τούρκος επανέστει κατά της Τουρκικής εξουσίας όστις ηνωθει με τους λεγόμενους κλέπτας και την κατεπολεμει αφrsquo ετέρου δε ήθελον συγκεντρωθεί και ασφαλισθή από τους ενδεχομένους κινδύνους οι μέλλοντες να διευθύνωσι τα της επαναστάσεως πολεμικοί και το πυρ του πολέμου ηθελεν υποθάλπτεται άχρις έλθει η ωρα να λάβωσι τα όπλα οι Ελληνεςraquo

Είναι προφανές ότι ο Καποδίστριας χωρίς να το αποκαλύπτει προετοιμάζει τον Μαυρομιχάλη για τη στάση του Αλή Πασά στον ρόλο ενός νέου Αλή Φαρμάκη

7) Κατά τον Kωστή ΠαπαγιώργηΠολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της συνάντησης αλλά και συμπεράσματα από

αυτήν μας δίνει ο τελευταίος των ιστορικών μας που ασχολήθηκε με το θέμα

13 Σπηλιάδης Ν Απομνημονεύματα 1821-1843 (σελ 6)

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 2: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

προσανατολισμών τόσο στην περίοδο των γεγονότων όσο και στην περίοδο καταγραφής της ιστορίας της Φιλικής και του 21 επιτείνουν τα προβλήματα

Με τα παραπάνω δεδομένα και με ιδιαίτερο σεβασμό στη μέχρι σήμερα προσπάθεια γενεών ιστορικών να φωτίσουν το θέμα το παρόν κείμενο κατατίθεται όχι ως προσπάθεια συνολικής ανασκευής αλλά ως μια ανά-γνωση ανα-θεώρηση του ρόλου του Καποδίστρια στην προετοιμασία του 21 και της Φιλικής ανάγνωση και αναθεώρηση που κατά τη γνώμη μου οδηγεί σε νέα συμπεράσματα

Στην προσέγγισή μου θα χρησιμοποιήσω τους ακόλουθους άξονες

1) Ιστορικά παραβλεπόμενα και παράδοξα της συνάντησης Καποδίστρια ‒Ξάνθου

2) Οι αντικρουόμενες ιστορικές καταγραφές της συνάντησης ως τεκμηρίωση της ανάγκης να συμπεριληφθούν και άλλα ιστορικά γεγονότα ικανά να φωτίσουν το ρόλο του Καποδίστρια στην προετοιμασία και την έκρηξη του 21 τη στάση του απέναντι στη Φιλική και το έργο της

3) Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση των γεγονότων αυτών4) Λόγοι για τους οποίους ο Καποδίστριας όφειλε να είναι επιφυλακτικός

απέναντι στο Ξάνθο αλλά και απέναντι στη μέχρι και τη συνάντηση του με το Ξάνθο διαχείριση της Φιλικής Εταιρείας

1 Ιστορικά παραβλεπόμενα και παράδοξα γύρω από τη συνάντησηΚαποδίστρια-Ξάνθου

Τα αίτια αναζήτησης αρχηγού στο πρόσωπο του Καποδίστρια από την ηγεσία της Κωνσταντινούπολης όπως καταγράφονται δεν προκύπτουν από την ωριμότητα των συνθηκών για την έκρηξη επανάστασης Το αντίθετο μάλιστα H αδυναμία διασφάλισης στοιχειώδους συνοχής αντιμετώπισης σκανδάλων εκρηκτικών εσωτερικών συγκρούσεων με επιστέγασμα τις πιεστικές υπερβολικές οικονομικές απαιτήσεις του Π Μαυρομηχάλη όπως επίσης και η αξίωση του για άμεση προσωπική επαφή της Αρχής μαζί του ανάγκασαν την ηγεσία της Κωνσταντινούπολης να στραφεί στον Καποδίστρια2

Την αδυναμία έλεγχου της κατάστασης μετά την εκτέλεση του Γαλάτη και την ανυπέρβλητη απαιτητικότητα του Μαυρομιχάλη ως αίτια στροφής των Φιλικών στον Καποδίστρια παραδέχεται και τονίζει ο Διονύσιος Κόκκινος3 με τα ακόλουθα λόγια

laquoΦθάνει τότε επιστολή από την Μάνην εκ μέρους του Πετρόμπεη η οποία προκαλεί νέαν αναστάτωσιν εις τους αρχηγούς Ο Πετρόμπεης ζητεί εφrsquoάπαξ πεντακοσίας χιλιάδας γρόσια και σαράντα χιλιάδας κατrsquo έτος δια στρατιωτικάς ανάγκας δια τα υπέρογκα βάρη της ηγεμονίας και δια να απαλλαγούν οι Μανιάται ενός μέρους των φόρων και να είναι πρόθυμοι εις στράτευσιν (hellip) Απαιτεί χωρίς αναβολήν να του γνωρίσουν την Αρχήν δια να συνεννοηθεί απrsquo ευθείας με αυτήν Τότε αποφασίσθει να επισπευθούν τα πράγματα και να μεταβεί εις την Πετρούπολιν ο Ξάνθος ο επιδεξιώτερος των άλλων δια να ζητήσει από τον Καποδίστριαν να αναλάβει την αρχηγίαν της Εταιρείαςraquo Επίσης ο Κόκκινος αναφέρει ότι ο Ξάνθος είχε εισηγηθεί την πρόταση της

πολιτικής ηγεσίας στον Καποδίστρια και της στρατιωτικής στον Υψηλάντη πρόταση που δεν έγινε αποδεκτή

Κατά τον κ Α Δεσποτόπουλοlaquoμε την ανάθεση της αρχηγίας στον Καποδίστρια ldquoΣημαντικόν τότε

και άξιον της εμπιστοσύνης του Ελληνικού Έθνους δια την μεγάλην πολιτικήν του εις την Ρωσίαν θέσινrdquo όπως γράφει ο Ξάνθος οι αρχηγοί επεδίωκαν όχι μόνον να αποκτήσει η εταιρεία ηγεσία ικανή και με υψηλό κύρος αλλά και να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η εντύπωση για Ρωσική υποστήριξη και ακόμα να επιτευχτεί η εμπλοκή της Ρωσίας στην επιχείρησή τους και να προκληθεί τελικά Ρωσοτουρκικός πόλεμος όπως γράφει ο Σπηλιάδης και επιβεβαιώνουν σε ένα σημείο ο Φωτάκος και ο Φιλήμων Οι αρχηγοί σκέφτηκαν ότι αντί να

2 Τ Χ Κανδηλώρος Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 245)3 Ακαδημία Αθηνών Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα (τόμ 1 σελ 150)

περιμένουν την έκρηξη Ρωσοτουρκικού πολέμου από άλλες αιτίες και έπειτα να κηρύξουν την επανάσταση στην Ελλάδα όπως σκέφτονταν πολλοί τότε θα ήταν δυνατόν να προκαλέσουν Ρωσοτουρκικό πόλεμο με τη κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης και την ανάμειξη σε αυτή του Καποδίστριαraquo

Ενδιαφέροντα ως προς την αποστολή Ξάνθου στον Καποδίστρια παραμένουν τα ακόλουθα

Ο Ξάνθος δεν προτείνει απλά την ηγεσία της Φιλικής στον Καποδιστρια προτείνει και τη δημιουργία μιας νέας Εταιρείας

ldquoΦιλάνθρωπος Φιλόμουσος Γραικική Εμπορική Εταιρείαrdquo και μάλιστα προς έγκριση από τον Τσάρο Πρόταση που αποκαλύπτει άγνοια για την τρομαχτική ανάπτυξη και δράση της Φιλομούσου Εταιρείας δεν θετει σε προτεραιότητα την Εθνική εξέγερση αλλά και προϋποθέτει μακρόχρονη διαδικασία για την υλοποίηση της

Η Άποψη των μελών της εταιρείας ότι για κάποιο λόγο ο Καποδίστριας δεν θα αποδεχόταν την πρόταση

laquoΕξάγεται δε ότι βλέποντες ούτοι κατά λόγον τινά οποίον ήθελε φέρει αποτέλεσμα η αποστολή του Ξάνθου διετέθησαν εις ένα τρόπον ώστε ο Αναγνωστόπουλος και ο Τσακάλωφ να έχωσι στάδιον ανοικτόν εις την ενδεχομένην αποτυχίαν του Ξάνθου4raquo

Γιατί η αναζήτηση του Καποδίστρια και η συνάντηση μαζί του δεν επεδιώχθη στην Κέρκυρα όπου παρευρέθησαν αρκετοί απόστολοι της εταιρείας και όπου παρέμεινε ο Καποδίστριας μέχρι και τις αρχές Μαΐου μετά τη συνάντηση με τους οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 Γιατί δεν επεδιώχθει αργότερα στην Ιταλία όπου παρέμεινε ο ΙΚ μέχρι τα τέλη του Ιουνίου πριν φύγει για το Παρίσι

Γιατί απουσιάζει η ηγεσία της Φιλικής από την μεγάλη σύναξη των οπλαρχηγών στην Κέρκυρα ενώ είναι παρόντες οι καλύτεροι των Αποστόλων της

Γιατί ο Ξάνθος δεν γνωρίζει το ταξίδι του Καποδίστρια στην Κέρκυρα και τη συνάντηση με τους Οπλαρχηγούς Ούτε πριν φύγει προς αναζήτησή του στη Ρωσία ούτε και αργότερα γνωρίζει τον χρόνο της επιστροφής του Όπως αποδεικνύεται (από το αρχείο του ίδιου του Ξάνθου) στην επιστολή με τα στοιχεία Έγγραφα του έτους 1819 αριθεγκρ 181921 laquoαπό Ιάσιον τη 24 Μαΐου 1819Κύριε Την επιστολήν σου των 19 τούτου μετά χαράς σήμερον έλαβον

Άκουε Λέγεις ότι ο Ευεργετικός κραχθής από τον φιλάνθρωπον υπάγει εις τον οίκον του Φιλανθρώπου Ημείς εδώ εμάθαμε αλλέως ότι δια προσταγής του φιλανθρώπου ο ευεργετικός επήγεν εις τον οίκον των σιδηρών δια υποθέσεις του φιλανθρώπου (hellip) Σε γλυκοασπάζομαι αδελφικώς και μένω με όλον το αδελφικόν σέβας Ο εις τας προσταγάς σας πρόθυμος αδελφόςraquo (Αναστάσιος Ιωάννου)

4 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία (σελ 226)

Η υποκρισία περί γνώσεως ενώ ευρίσκετο σε πλήρη άγνοια αποκαλύπτει εκτός των άλλων για μια ακόμα φορά το γνωστό πρόβλημα αξιοπιστίας του Ξάνθου με το όποιο θα ασχοληθούμε αργότερα

Πώς μπορεί να ερμηνευτεί η πλήρης ενημέρωση του Σέκερη στην Κωνσταντινούπολη από τον Καποδίστρια μέσω Παπαρηγόπουλου ιδιαίτερα για το υψίστης σημασίας θέμα της ενθάρρυνσης του Αλή Τεπελενλή για σύγκρουση με τον Σουλτάνο5

Ούτως εχόντων των πραγμάτων γιατί επιλέγεται ο Ξάνθος για τη μεταφορά της πρότασης στον Καποδίστρια όταν η απάντηση είναι μάλλον γνωστή όταν δεν έχει πρόσβαση στις καίριες πληροφορίες που αφορούν την οργάνωση και όταν ήδη εβαρύνετο με τεράστιες κατηγορίες και αμφισβήτηση μέσα στον στενό κύκλο της ηγεσίας στην Κωνσταντινούπολη όταν δεν ομιλεί Ρωσικά

2 Ιστορικές καταγραφές της συνάντησης Καποδιστρια-Ξάνθου και οι μεταξύ τους σημαντικότατες αντιφάσεις

1) Κατά τον Σπυρίδωνα Τρικούπη laquoΌπως είπαμε οι επικεφαλής της Εταιρείας έστειλαν έναν από αυτούς τον Ξάνθο στον Καποδίστρια για να του προσφέρει την αρχηγία της ΕταιρείαςΟ Καποδίστριας όμως όχι μόνον δεν τον δέχθηκε φιλικά αλλά τον έδιωξε κακήν κακώς θεωρώντας ότι συνεργάζεται για την καταστροφή του ΄Εθνους αναγκάζοντας τον έτσι να στρέψει αλλού το βλέμμα τουraquo

2) Κατά τον Ιωάννη ΦιλήμοναlaquoΜολοντούτο εννέα μήνες είχον ήδη περέλθει (α) και καμμία δεν ηκούετο είδησις περί τούτου (συνάντηση Ξάνθου-Καποδίστρια)

Ο Αναγνωστόπουλος βιάζεται να τρέξει εις αναζήτησιν του Αναχωρεί κατά τον Σεπτέμβριο εις το Γαλάτσι και εκείθεν και εμβαίνει κατά τον Νοέμβριον εις το πλησίον καθαρτήριον της Τομάροβας (Ρένι) Λαμβάνει ήδη Γράμμα του Ξάνθου από Μόσχα (β) δια του οποίου απέδιδεν ούτος την αργοπορίαν του (από τον Δεκέμβριο 1818) μέχρι τον Αύγουστο του 1819 εις έλλειψιν εξόδωνΓράφει εις την εφορίαν του Ισμαηλίου Ο Ξάνθος εφοδιάζεται και πάλιν περί τας αρχάς Ιανουαρίου 1820 φθάνει εις Πετρούπολιν Παρουσιάζεται προς τον Καποδίστριαν εκθέτων και προφορικώς όλον το σύστημα της Εταιρείας τον Οργανισμόν τον πολλαπλασιασμόν και την πρόοδό της αλλά αποβάλλεταιhellipΟ Καποδίστριας ενώ εθεώρει πάντοτε παράκαιρον την ύπαρξιν της δεν ηδύνατο και ως Υπουργός ξένης Δυνάμεως να αποδεχθή Δεν είναι έτι έξω του προκειμένου αν παρατηρήσωμεν οπόσον συνήργησεν ακόμη εις την αποδοκιμασίαν τούτης η αποστολή του Καμαρινού εκ μέρους του Π Μαυρομίχαλου και προ αυτής η επιστολή του Νέγρηraquo6

Κατά τον Ιωάννη Φιλήμονα ο ΙΚ αρνείται την πρόταση δεν τον διώχνει κακήν κακώς όπως γράφει ο Σ Τρικούπης Επιπλέον ο Φιλήμονας καταθέτει την άποψη ότι την ύπαρξη της Εταιρίας ο Καποδίστριας θεωρούσε πάντοτε laquoπαράκαιρηraquo αλλά ότι υπήρξαν και άλλες αιτίες οι οποίες συνέργησαν στη μη αποδοχή της πρότασης και ως αιτίες παραθέτει α) την αποστολή του Καμαρινού εκ μέρους του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια και β)

5 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελευθερη Σκέψις τομ Β παράρτημα Β (σελ 404-419)

6 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδ Δ Καραβία (σελ 253-254)

την επιστολή Νέγρη η οποία κατέληξε αντί στον παραλήπτη της Καποδίστρια στον Τσάρο Σημειώνουμε επί του παρόντος ότι τόσο η αποστολή Καμαρινού εκ μέρους Π Μαυρομηχάλη όσο η επιστολή Νέγρη αποτελούν δύο επεισόδια χαρακτηριστικά του κλίματος αλλά και της επικρατούσης ‒μάλλον τραγικής‒ οργανωτικής κατάστασης της ΦΕ

Ταυτόχρονα στο Δοκίμιον Ιστορικόν περί της της Ελληνικής Επαναστασεως ( Τόμ Α σελ κζ) ο Φιλήμων μας δίνει μια εντελώς διαφορετική θετική εικόνα για την στάση του ΙΚ Ναι μεν δεν αναλαμβάνει την διεύθυνση των στρατιωτικών επιχειρήσεων αλλά ενθαρρύνει τον Υψηλάντη να την αναλάβειlaquoΟι πάντες εξ εναντίας και προεστώτες και οπλαρχηγοί και ναυτικοί παρεδέχοντο μεν εν λόγω τα των αποστόλων ητένιζον όμως πράγματι προς τον Καποδίστριαν κατrsquoαρχάς όν ελογίζοντο πρώτην πηγήν και προς τον Υψηλάντην έπειτα γενομένης της αναγορεύσεως Αλλά αν έγραψαν και απέστειλαν τινές προς τον Καποδίστριαν ούτος προφυλαχθείς απολύτως προς τούτους μετα μόνου συνεσκέφθη και εξηγήθη του Υψηλάντου συμβουλεύσας αυτώ laquoίνα επιχειρήσει την επανάστασιν και ουδένα δισταγμόν δείξει περί της επιτυχίαςraquo όπως γράφει ο ίδιος ο Υψηλάντης στο Υπόμνημα του προς τον Τσάρο Νικόλαο Υπόμνημα που παραθέτει ο Φιλήμονας(σελ 236Τόμ Β Ιστορικόν Δοκίμιον περί Ελληνικής Επαναστάσεως Εκδ Ελεύθερη Σκέψις Αθήναι)

Επίσης στον πρώτο τόμο του ιδίου έργου (σελ 42-43) θα τονίσει laquoΚατά την παράδοσιν πολλών ο Καποδίστριας λόγω ότι εθεώρει την κήρυξιν ενός ρωσοτουρκικού πολεμου μόνην ευκαιρίαν δια την κίνησιν της Ελληνικής Επαναστάσεως εδείκνυτο δυσανασχετών δια την αναχώρησιν του Υψηλάντου και την εκ ταύτης προκύψουσαν εκβίασιν των πραγμάτων Αλλrsquo αγνοούσιν ούτοι ότι ο Καποδίστριας ωμίλει προς τους άλλους δια της γλώσσης αυτής διότι ήτο υπουργός αυτοκράτορος ουδrsquo ήθελεν επιδείξεις ματαίας αφού ο Υψηλάντης το πρώτον ενεργόν πρόσωπον εγνώριζε την διάνοιαν αυτού και σύστημα έλαβεν ίνα μη δίδει ακρόασιν εις τους ψοφοδεείς εκ των συνεταίρωνhellipraquo

3) Κατά τον Α Δεσποτόπουλο Ο Α Δεσποτόπουλος7 δίνει μια πολύ καθαρότερη εικόνα των συναντήσεων

(αναφέρεται σε δύο συναντήσεις και όχι μία) των προτάσεων του Ξάνθου και των απαντήσεων του Καποδίστρια όπως επίσης και της συνεννόησης Καποδίστρια ndashΥψηλάντη και τη σαφέστατη τελικά ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη για την ανάληψη από μέρους του της ηγεσίας και της Έναρξης της Επανάστασης

Στην Πετρούπολη κατά τον Δεσποτόπουλο ο Ξάνθος είχε δύο μυστικές συναντήσεις με τον Καποδίστρια την πρώτη μετά τις 15 Ιανουαρίου και τη δεύτερη κατά τα μέσα Φεβρουαρίου Επίσης είχε ιδιαίτερες συναντήσεις με τον Υψηλάντη κατά το Μάιο ή Ιούνιο του 1820 Ο Υψηλάντης θέλει και την γνώμη του Καποδίστρια σχετικά με το ζήτημα του χρόνου της έκρηξης της επανάστασης όπου οι γνώμες διίσταντο

Το χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο διαδοχικών συναντήσεων με τον Ξάνθο είναι σημαντικό και το διάσημα μεταξύ των συναντήσεων του ΙΚ με τον Ξάνθο και τον Υψηλάντη αποδεικνύεται καθοριστικό για την τελική στάση του Καποδίστρια Κατά τον Δεσποτόπουλο ενώ η άποψη ότι η αναβολή της επανάστασης είναι επικίνδυνη έχει αρχίσει να διαμορφώνεται από τον Φεβρουάριο η είδηση της ανοιχτής πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Αλή Πασά και Σουλτάνου λειτούργησε ενθαρρυντικά Με βάση αυτή την είδηση ο Καποδίστριας ενεθάρρυνε

7 Δεσποτόπουλος Α Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 14-17)

τον Υψηλάντη και ο Υψηλάντης συμφώνησε με την άποψη ο καιρός της επανάστασης είχε έλθει8 Ο Δεσποτόπουλος δεν αναφέρεται απλώς στην ενθάρρυνση του Υψηλάντη από τον Καποδίστρια αλλά και την ερμηνεύει Είναι ο μόνος που επισημαίνει την σημασία της σύγκρουσης Αλή Πασά ndash Σουλτάνου για την αλλαγή της στάσης του Καποδίστρια και τη συμφωνία για τον χρόνο της έκρηξης της Επανάστασης

Όμως και στον κ Δεσποτόπουλο διαφεύγει το γεγονός ότι ο ΙΚ ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ τόσο μέσω του Ιγνατίου όσο και μέσω του Παπαρηγόπουλου για τη σύγκρουση αυτή (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας εκδ Παπαζήση σελ117)

Για τις σχέσεις και τις υποσχέσεις Ιγνατίου προς τον Αλή Πασά γράφει ο Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Φραντζής επικαλούμενος μαρτυρίες Σουλιωτών επισήμων καθώς και του Χρ Περραιβού9

Η περιγραφή του Δεσποτόπουλου επισημαίνει ότι ο ΙΚ δεν απέκλειε την επανάσταση διαφωνούσε με τη χρονική στιγμή και τους συσχετισμούς δύναμης στη δεδομένη στιγμή έχοντας υπόψη του τις διαθέσεις τις Ιερής συμμαχίας και την πρόθεση του Τσάρου να μην συγκρουσθεί με αυτήν Παραθέτοντας τον Σπηλιάδη ο Δεσποτόπουλος τονίζει ότι ο ΙΚ υποστήριζε ότι laquoτο Ελληνικόν έθνος έδει μεν αδιακόπως να παρασκευάζεται υλικώς και ηθικώς αλλά να μην προβεί μόνον του εις τον Αγώνα διότι θα έθετε εις κίνησην εναντίον του όλην την Ευρώπηνraquo

Ως προς την άρνηση της ηγεσίας του Αγώνος ο κ Δεσποτόπουλος υποστηρίζει ότι δεν υπαγορεύτηκε από το γεγονός ότι laquoδεν επετρέπετο από τη θέση του ως Υπουργού του Τσάρου να την αποδεχθείraquo αλλα ότι η αποδοχή με δεδομένη αυτή τη θέση θα καταδίκαζε σε αποτυχία την επανάσταση γιατί η όλη υπόθεση θα εθεωρείτο Ρωσικό εγχείρημα που δεν θα ήταν αποδεκτό από τους αντιπάλους της Ρωσίας Με αυτή την έννοια laquoτο συμφέρον του Έθνους επέβαλλε να μην δεχθεί την πρότασηraquo

4) Κατά τον Τάκη Χ Κανδηλώρο10

laquoΟ Ξάνθος αποφάσισε τελευτώντος του Οκτωβρίου να προχωρήσει από το Δουμπάσαρι εις Μόσχαν Μη έχων όμως χρήματα έγραφε προς τον εν Χερσώνι Σταμ Κουμπάρην όστις αμέσως ως λέγει εις τα απομνημονεύματα του έστειλε 5000 ρούβλια κληθείς δε να τον ίδη και προσωπικώς έτρεχε ημέρα και νύχτα και μετά διήμερον έφθασε τα Μεσάνυκτα εις Δουμπασάρι Τα χρήματα έφθασαν μετά δέκα έτι ημέρας

Εκεί του παρέδωσε 60 αφιερωτικά νέων εταίρων κατηχηθέντων υπrsquoαυτού και τον απεχαιρέτησεν ευχόμενος αισίαν έκβασιν

Διερχόμενος εκ Κιέβου ο Ξάνθος ηθέλησε ίδη την οικογένειαν Υψηλάντου αλλά ηύρε μόνον γέροντα οικέτην πάντων των άλλων απόντων ως διηγείτο ο ίδιος ο Υψηλάντης

Εκείθεν προχώρησεν εις Νίζναν ένθα δύο ημέρας πρότερον ήτο δια υποθέσεις του εμπορικάς και ο Κομιζόπουλος Εκεί έμεινε ημέρας τινας γράψας εις τον Κομιζόπουλο όστις του υπέδειξε πώς να έβρει την οικία του εν Μόσχα χωρίς να ερωτήσει κανέναν Έλληνα δια λόγους ασφαλείας Εν Μόσχα ο Ξάνθος έκρινεν καλόν να προσλάβει εις την αρχήν και τον εξ Ιωαννίνων μεγαλέμπορον Παξιμάδην με τα στοιχεία ΑΞ ένα βοηθόν και σύντροφον Συνεστησαν δε οι τρεις Ξάνθος Κομιζόπουλος και Παξιμάδης ldquoΦιλόμουσον και Φιλανθρωπικήν Γραικικήν

8 Δεσποτόπουλος Α Ιστορία του Ελληνικού Εθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 16)9 Επίτομη Ιστορία της Αναγεννηθήσης Ελλάδος τόμ Α (σελ 53 54)

βλ επίσης Μνημεια Ελληνικής Ιστορίας (τόμ 4 τεύχος 1 σελ 163)10 Κανδηλώρος Τ Η Φιλική Εταιρία 1814-1821

Εμπορικήν Εταιρείανrdquo με σκοπόν ιδρύσεως σχολείων ανά την Ελλάδα εκδόσεων κλασσικών έργων αποστολής υποτρόφων εις Ευρώπην και βοήθειαν ναών Τον οργανισμόν της εταιρείας ταύτης θα υπέβαλλον δια του Καποδιστρίου εις έγκρισιν προς τον Τσάρον μύχιος όμως σκοπός αυτής ήτο η οιονεί εκποίηση εισπράξεων χρημάτων για τη ΦΕ (απομν Ξάνθου σελ 231-239)raquo

Επιβάλλεται σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι καμία εξουσιοδότηση για κάτι τέτοιο δεν είχε ο Ξάνθος Ούτε από τους συνεργάτες ούτε από τους ανθρώπους που ίδρυσαν και στήριξαν την Φιλόμουσο Εταιρεία

Ο Ιωάννης Φιλήμων επισημαίνει ιδιαίτερα αντιδιαστέλλει τις αφετηρίες και το περιεχόμενο που αποκαλύπτει και ευαγγελίζεται ο τίτλος laquoΕταιρεία των Φιλικώνraquo από ότι το περιεχόμενο που αποκαλύπτει η προταθείσα από τον Ξάνθοστον Καποδίστρια laquoΦιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρείαraquo11

laquoΟ Ξάνθος απελθών εκ Μόσχας με την ταχυδρομίαν τη 8 Ιανουαρίου 1820 έφθασε τη 15 το εσπέρας εις Πετρούπολιν Την επιούσαν παρουσιάσθη εις τον Καποδίστριαν επικαλείται δε την Μαρτυρίαν του Ιατρού Ηπίτου ευρισκομένου τότε εκεί και γνωρίζοντος τα πάντα ότι ο Καποδίστριας τον εδέχθη με πολύ φιλοφροσύνην και ευγένειαν αναγνώσας ευθύς το γράμμα του Γαζή εις ο αφενός τω έλεγεν ldquoιδού πόσο Θρασύβουλοι σας παρουσιάζονται σήμερον όπερ ηύχεσο μάτην τω 1815 εν Βιέννη βλέπων την τότε οικτράν κατάστασιν του ΈθνουςrdquoΚατόπιν ήκουσεν με προσοχήν τον σκοπόν διrsquoον μετέβη προς συνάντησιν του ο Ξάνθος και εζήτησεν εξηγήσεις δια τα υπό του Νέγρη γραφέντα αυτώ κατά του Αναγνωστοπούλου άτινα όμως ο Ξάνθος εχαρακτήρισεν συκοφαντίας Η πρώτη συνέντευξις έληξε του Ξάνθου τονίσαντος αορίστως ότι η ΦΕ έχει ανάγκην ενός προσώπου σημαντικού προς ενίσχυσιν και πρόοδον της Ο Καποδίστριας του είπε να ησυχάσει ολίγας ημέρας μεθ rsquoας θα τον καλέση ldquoίνα συνομιλήσωσιν σπουδαιότερονrdquo Ο Ξάνθος ήτο πάντοτε επιφυλακτικός μέχρις ότου πεισθεί ότι δεν εκινδύνευεν το μυστικόν του Έθνουςraquo

Στην δεύτερη συνάντηση ΙΚ ΞάνθουlaquoΟ Ξάνθος του εξήγησε προθύμως τα της Αρχής της ΦΕ του εφανέρωσε τα ονόματα των Αρχηγών τας προόδους των Μελών την επέκτασιν των κατηχήσεων και όλα τα έως τότε διατρέξαντα και ότι όλοι ζητούν αυτόν για αρχηγόν ίνα διευθύνει το Έθνος κατά την επανάστασιν είτε προσωπικώς είτε για σχεδίου τινος ειδοποιών δηλ τους επισημότερους των ομογενών περί του καταλληλότερου τρόπου της προετοιμασίας του ποιμνίου Ο Ξάνθος επί πλέον ηξίωσε ltνα ζητήσει ο Καποδίστριας παρά του Τσάρου μια μυστικήν βοήθειαν χρημάτων και αρμάτων παρίστων αυτώ ότι οι Έλληνες δικαίως περιμένουν δια την Ελευθερίαν των πάσαν βοήθειαν παρά της Ρωσσίας Εξrsquoαιτίας της οποίας πολλάκις το Ελληνικό Έθνος εξετέθη εις κίνδυνον και επεβλέπετο από τους Τούρκους και άλλα πολλάraquo

Σε αυτή την παρουσίαση υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις από τις προηγούμενες Πέραν του ότι καταγράφονται οι δύο συναντήσεις ΙΚ Ξάνθου επιβεβαιώνεται η επιστολή Νέγρη και η ανησυχία του Καποδίστρια για τις καταγγελίες της εν λόγω επιστολής το κυριότερο έχουμε αναφορά για τη μεγαλόπνοη πρόταση νέας εταιρείας οικονομικού και επιχειρηματικού χαρακτήρα

11 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελεύθερη Σκέψις (Τομ Α σελ 3)

που από μόνη της απαιτούσε τεράστια και πολυσχιδή οργανωτική υποδομή και χρόνο

Ενώ η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί χωρίς απειλητικές για την ύπαρξη της συγκρούσεις και καταγγελίες ούτε την πρόοδο των μυήσεων ο Ξάνθος εμφανίζεται αφενός να υποστηρίζει την ανάγκη της άμεσης έναρξης του Αγώνα αφετέρου σχέδιο περί νέας εταιρείας laquoΦιλανθρώπου Φιλομούσου και Εμπορικής Γραικικής Εταιρείαςraquo που απαιτεί και προϋποθέτει βάθος χρόνου τεράστιες νέες οργανωτικές προσπάθειες και ακόμα την ένταξη σε αυτό το σχήμα της ήδη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούσας Φιλόμουσου εταιρίας

5) Κατά τον Διονύσιο Α Κόκκινο12

Κατά την επίσκεψη του Ξάνθου και την πρώτη μεταξύ τους συζήτηση ο Καποδίστριας laquoήτο όχι μόνον πληροφορημένος δια τα κατά την Εταιρείαν αλλά και δια τας μεταξύ των κορυφαίων προσωπικάς διαμάχας και το τελευταίον τούτο είχε επιρεάσει όχι ευχαρίστως τας απόψεις τουraquo

Μετά από πέντε ημέρες κάλεσε τον Ξάνθο σε δεύτερη συνάντηση Κατά την δεύτερη πολύωρη συνάντηση ο Καποδίστριας αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα αλλά φέρεται να συνέστησε στον Ξάνθο laquoαν οι οι αρχηγοί γνωρίζουν άλλα μέσα ας τα χρησιμοποιήσουν και ας τους βοηθήσει ο Θεόςraquo στην ερώτηση δε του Ξάνθου αν μπορεί να παραμείνει για λιγο καιρό στην Πετρούπολη η απάντηση φαίνεται να υπήρξε απόλυτα ενθαρρυντική laquoΚαθήσατε όσον καιρό θελήσετε Μάλιστα επιθυμώ αν αγαπάτε να σας βλέπω ενίοτεraquo Και συνεχίζει ο Κόκιννος laquoτουτο εφανέρωσε την ευμένεια και τον πόθο του να παρακολουθήσει την υπόθεσηhellip Και πράγματι ο Ξάνθος επισκεύθει πολλάκις τον Καποδίστριαν κατά τον καιρόν όπου έμεινεν εις την Πετρούποληνraquo Συνοπτικά ως λόγο της άρνησης ο Κόκιννος θεωρεί τη βεβαιότητα του Καποδίστρια ότι θα ηταν πολύ χρησιμότερος στην επανάσταση ως υπουργός της Ρωσίας

Ο Υψηλάντης για την θέση του ΚαποδίστριαΙδιαίτερα σημαντική είναι η τεκμηρίωση του Κόκκινου ως προς τη συνάντηση

ΚαποδίστριαndashΥψηλάντη μετά την συνάντηση ΥψηλάντηndashΞάνθου και πριν ο Υψηλάντης αποδεχθεί την Αρχηγία Παραθέτει μάλιστα μαρτυρία του ίδιου του Υψηλάντη για την ενθάρυνση του Καποδίστρια στην ανάληψη της ηγεσίας του αγώνα και την έκρηξη της επανάστασης laquoΟ κόμης Καποδίστριας τον οποίον συνεβουλεύθην συνεφώνησε προς την γνώμη μου εύρε τα σχέδια μου και τας παρασκευάς μου καλάς και καταλήλους και με συνεβούλευσε να ενεργήσω και να επιχειρήσω την έναρξιν τούτων χωρίς δισταγμόν δια την επιτυχίανraquo

6) Κατά τον Νικόλαο Σπηλιάδη

12 Κόκκινος Δ Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα Αθήνα 1976 (Τόμ 1 σελ 156-162)

Σε αντίθεση με όλους τους παραπάνω ιστορικούς ο Σπηλιάδης13 περιορίζεται σε ελάχιστες γραμμές στην συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου ενώ αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΚαμαρηνού και το μήνυμα Καποδίστρια στον Π Μαυρομιχάλη

Ο Σπηλιάδης επισημαίνει ότι η συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την επίσκεψη Καμαρηνού laquoΜετά τινας δυσκολίας παρουσιάζεται και αυτός εις τον Καποδίστρια και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεως αφού τον παρέστησε την ανάγκην αυτής αλλrsquo ο Καποδίστριας δεν εμπορεί να δεχθεί τοιαύτην αποστολή διότι προ πάντων ήθελε βάλει εις κίνησιν όλην την Ευρώπην εναντίον της Ελλάδος και μετrsquo ολίγον απέρχεται εις Λάυμπαχ όπου θα συγκροτηθεί σύνοδος των συνιστώντων την αγίαν συμμαχίαν βασιλέων δια να σώσει την πατρίδα επαναστάσαν δια της απαραμήλλου διπλωματικής ικανότητος τουhellip Ο δε Ξάνθος απευθύνεται προς τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεωςraquo

Στην περιγραφή της συνάντησης Καποδίστρια‒Καμαρηνού και στο μήνυμα Καποδίστρια προς το Μαυρομιχάλη ο Σπηλιαδης αναφέρει

α) τις απαιτήσεις Μαυρομιχάλη για οικονομική βοήθεια αλλά και ένοπλη εμπλοκή της Ρωσίας

β) τη δήλωση άγνοιας του Καποδίστρια σε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εταιρεία

γ) ότι τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήτο δυνατόν να γίνει τίποτε υπέρ της Ελλάδος

δ) ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αναμένουν τον κατάλληλο καιρο ετοιμαζόμενοι ηθικά και πνευματικά αλλά και τον καιρό κατά τον οποίο η Ρωσία θα μπορούσε ενεργά να στηρίξει τον αγώνα τους Επί πλέον Σιβυλλικά συνεχίζει

laquoΠλήν αν ήθελον βιασθεί υπό της ανάγκης τότε να καταφέρωσι κανένα Τούρκον να κηρυχθεί ως ποτε ο Αλη Φαρμακης αντάρτης οι δε εταίροι να τον περιστοιχίσωσι και να μάχονται υπό την σημαία του τείνοντες εις τον σκοπόν της εταιρείας Τοιουτοτρόπως αφrsquoενός μεν ήθελε αποφύγει το έθνος τον εκ της επαναστάσεως κίνδυνον διότι ήθελεν διαδοθεί ότι Τούρκος επανέστει κατά της Τουρκικής εξουσίας όστις ηνωθει με τους λεγόμενους κλέπτας και την κατεπολεμει αφrsquo ετέρου δε ήθελον συγκεντρωθεί και ασφαλισθή από τους ενδεχομένους κινδύνους οι μέλλοντες να διευθύνωσι τα της επαναστάσεως πολεμικοί και το πυρ του πολέμου ηθελεν υποθάλπτεται άχρις έλθει η ωρα να λάβωσι τα όπλα οι Ελληνεςraquo

Είναι προφανές ότι ο Καποδίστριας χωρίς να το αποκαλύπτει προετοιμάζει τον Μαυρομιχάλη για τη στάση του Αλή Πασά στον ρόλο ενός νέου Αλή Φαρμάκη

7) Κατά τον Kωστή ΠαπαγιώργηΠολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της συνάντησης αλλά και συμπεράσματα από

αυτήν μας δίνει ο τελευταίος των ιστορικών μας που ασχολήθηκε με το θέμα

13 Σπηλιάδης Ν Απομνημονεύματα 1821-1843 (σελ 6)

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 3: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

1 Ιστορικά παραβλεπόμενα και παράδοξα γύρω από τη συνάντησηΚαποδίστρια-Ξάνθου

Τα αίτια αναζήτησης αρχηγού στο πρόσωπο του Καποδίστρια από την ηγεσία της Κωνσταντινούπολης όπως καταγράφονται δεν προκύπτουν από την ωριμότητα των συνθηκών για την έκρηξη επανάστασης Το αντίθετο μάλιστα H αδυναμία διασφάλισης στοιχειώδους συνοχής αντιμετώπισης σκανδάλων εκρηκτικών εσωτερικών συγκρούσεων με επιστέγασμα τις πιεστικές υπερβολικές οικονομικές απαιτήσεις του Π Μαυρομηχάλη όπως επίσης και η αξίωση του για άμεση προσωπική επαφή της Αρχής μαζί του ανάγκασαν την ηγεσία της Κωνσταντινούπολης να στραφεί στον Καποδίστρια2

Την αδυναμία έλεγχου της κατάστασης μετά την εκτέλεση του Γαλάτη και την ανυπέρβλητη απαιτητικότητα του Μαυρομιχάλη ως αίτια στροφής των Φιλικών στον Καποδίστρια παραδέχεται και τονίζει ο Διονύσιος Κόκκινος3 με τα ακόλουθα λόγια

laquoΦθάνει τότε επιστολή από την Μάνην εκ μέρους του Πετρόμπεη η οποία προκαλεί νέαν αναστάτωσιν εις τους αρχηγούς Ο Πετρόμπεης ζητεί εφrsquoάπαξ πεντακοσίας χιλιάδας γρόσια και σαράντα χιλιάδας κατrsquo έτος δια στρατιωτικάς ανάγκας δια τα υπέρογκα βάρη της ηγεμονίας και δια να απαλλαγούν οι Μανιάται ενός μέρους των φόρων και να είναι πρόθυμοι εις στράτευσιν (hellip) Απαιτεί χωρίς αναβολήν να του γνωρίσουν την Αρχήν δια να συνεννοηθεί απrsquo ευθείας με αυτήν Τότε αποφασίσθει να επισπευθούν τα πράγματα και να μεταβεί εις την Πετρούπολιν ο Ξάνθος ο επιδεξιώτερος των άλλων δια να ζητήσει από τον Καποδίστριαν να αναλάβει την αρχηγίαν της Εταιρείαςraquo Επίσης ο Κόκκινος αναφέρει ότι ο Ξάνθος είχε εισηγηθεί την πρόταση της

πολιτικής ηγεσίας στον Καποδίστρια και της στρατιωτικής στον Υψηλάντη πρόταση που δεν έγινε αποδεκτή

Κατά τον κ Α Δεσποτόπουλοlaquoμε την ανάθεση της αρχηγίας στον Καποδίστρια ldquoΣημαντικόν τότε

και άξιον της εμπιστοσύνης του Ελληνικού Έθνους δια την μεγάλην πολιτικήν του εις την Ρωσίαν θέσινrdquo όπως γράφει ο Ξάνθος οι αρχηγοί επεδίωκαν όχι μόνον να αποκτήσει η εταιρεία ηγεσία ικανή και με υψηλό κύρος αλλά και να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η εντύπωση για Ρωσική υποστήριξη και ακόμα να επιτευχτεί η εμπλοκή της Ρωσίας στην επιχείρησή τους και να προκληθεί τελικά Ρωσοτουρκικός πόλεμος όπως γράφει ο Σπηλιάδης και επιβεβαιώνουν σε ένα σημείο ο Φωτάκος και ο Φιλήμων Οι αρχηγοί σκέφτηκαν ότι αντί να

2 Τ Χ Κανδηλώρος Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 245)3 Ακαδημία Αθηνών Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα (τόμ 1 σελ 150)

περιμένουν την έκρηξη Ρωσοτουρκικού πολέμου από άλλες αιτίες και έπειτα να κηρύξουν την επανάσταση στην Ελλάδα όπως σκέφτονταν πολλοί τότε θα ήταν δυνατόν να προκαλέσουν Ρωσοτουρκικό πόλεμο με τη κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης και την ανάμειξη σε αυτή του Καποδίστριαraquo

Ενδιαφέροντα ως προς την αποστολή Ξάνθου στον Καποδίστρια παραμένουν τα ακόλουθα

Ο Ξάνθος δεν προτείνει απλά την ηγεσία της Φιλικής στον Καποδιστρια προτείνει και τη δημιουργία μιας νέας Εταιρείας

ldquoΦιλάνθρωπος Φιλόμουσος Γραικική Εμπορική Εταιρείαrdquo και μάλιστα προς έγκριση από τον Τσάρο Πρόταση που αποκαλύπτει άγνοια για την τρομαχτική ανάπτυξη και δράση της Φιλομούσου Εταιρείας δεν θετει σε προτεραιότητα την Εθνική εξέγερση αλλά και προϋποθέτει μακρόχρονη διαδικασία για την υλοποίηση της

Η Άποψη των μελών της εταιρείας ότι για κάποιο λόγο ο Καποδίστριας δεν θα αποδεχόταν την πρόταση

laquoΕξάγεται δε ότι βλέποντες ούτοι κατά λόγον τινά οποίον ήθελε φέρει αποτέλεσμα η αποστολή του Ξάνθου διετέθησαν εις ένα τρόπον ώστε ο Αναγνωστόπουλος και ο Τσακάλωφ να έχωσι στάδιον ανοικτόν εις την ενδεχομένην αποτυχίαν του Ξάνθου4raquo

Γιατί η αναζήτηση του Καποδίστρια και η συνάντηση μαζί του δεν επεδιώχθη στην Κέρκυρα όπου παρευρέθησαν αρκετοί απόστολοι της εταιρείας και όπου παρέμεινε ο Καποδίστριας μέχρι και τις αρχές Μαΐου μετά τη συνάντηση με τους οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 Γιατί δεν επεδιώχθει αργότερα στην Ιταλία όπου παρέμεινε ο ΙΚ μέχρι τα τέλη του Ιουνίου πριν φύγει για το Παρίσι

Γιατί απουσιάζει η ηγεσία της Φιλικής από την μεγάλη σύναξη των οπλαρχηγών στην Κέρκυρα ενώ είναι παρόντες οι καλύτεροι των Αποστόλων της

Γιατί ο Ξάνθος δεν γνωρίζει το ταξίδι του Καποδίστρια στην Κέρκυρα και τη συνάντηση με τους Οπλαρχηγούς Ούτε πριν φύγει προς αναζήτησή του στη Ρωσία ούτε και αργότερα γνωρίζει τον χρόνο της επιστροφής του Όπως αποδεικνύεται (από το αρχείο του ίδιου του Ξάνθου) στην επιστολή με τα στοιχεία Έγγραφα του έτους 1819 αριθεγκρ 181921 laquoαπό Ιάσιον τη 24 Μαΐου 1819Κύριε Την επιστολήν σου των 19 τούτου μετά χαράς σήμερον έλαβον

Άκουε Λέγεις ότι ο Ευεργετικός κραχθής από τον φιλάνθρωπον υπάγει εις τον οίκον του Φιλανθρώπου Ημείς εδώ εμάθαμε αλλέως ότι δια προσταγής του φιλανθρώπου ο ευεργετικός επήγεν εις τον οίκον των σιδηρών δια υποθέσεις του φιλανθρώπου (hellip) Σε γλυκοασπάζομαι αδελφικώς και μένω με όλον το αδελφικόν σέβας Ο εις τας προσταγάς σας πρόθυμος αδελφόςraquo (Αναστάσιος Ιωάννου)

4 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία (σελ 226)

Η υποκρισία περί γνώσεως ενώ ευρίσκετο σε πλήρη άγνοια αποκαλύπτει εκτός των άλλων για μια ακόμα φορά το γνωστό πρόβλημα αξιοπιστίας του Ξάνθου με το όποιο θα ασχοληθούμε αργότερα

Πώς μπορεί να ερμηνευτεί η πλήρης ενημέρωση του Σέκερη στην Κωνσταντινούπολη από τον Καποδίστρια μέσω Παπαρηγόπουλου ιδιαίτερα για το υψίστης σημασίας θέμα της ενθάρρυνσης του Αλή Τεπελενλή για σύγκρουση με τον Σουλτάνο5

Ούτως εχόντων των πραγμάτων γιατί επιλέγεται ο Ξάνθος για τη μεταφορά της πρότασης στον Καποδίστρια όταν η απάντηση είναι μάλλον γνωστή όταν δεν έχει πρόσβαση στις καίριες πληροφορίες που αφορούν την οργάνωση και όταν ήδη εβαρύνετο με τεράστιες κατηγορίες και αμφισβήτηση μέσα στον στενό κύκλο της ηγεσίας στην Κωνσταντινούπολη όταν δεν ομιλεί Ρωσικά

2 Ιστορικές καταγραφές της συνάντησης Καποδιστρια-Ξάνθου και οι μεταξύ τους σημαντικότατες αντιφάσεις

1) Κατά τον Σπυρίδωνα Τρικούπη laquoΌπως είπαμε οι επικεφαλής της Εταιρείας έστειλαν έναν από αυτούς τον Ξάνθο στον Καποδίστρια για να του προσφέρει την αρχηγία της ΕταιρείαςΟ Καποδίστριας όμως όχι μόνον δεν τον δέχθηκε φιλικά αλλά τον έδιωξε κακήν κακώς θεωρώντας ότι συνεργάζεται για την καταστροφή του ΄Εθνους αναγκάζοντας τον έτσι να στρέψει αλλού το βλέμμα τουraquo

2) Κατά τον Ιωάννη ΦιλήμοναlaquoΜολοντούτο εννέα μήνες είχον ήδη περέλθει (α) και καμμία δεν ηκούετο είδησις περί τούτου (συνάντηση Ξάνθου-Καποδίστρια)

Ο Αναγνωστόπουλος βιάζεται να τρέξει εις αναζήτησιν του Αναχωρεί κατά τον Σεπτέμβριο εις το Γαλάτσι και εκείθεν και εμβαίνει κατά τον Νοέμβριον εις το πλησίον καθαρτήριον της Τομάροβας (Ρένι) Λαμβάνει ήδη Γράμμα του Ξάνθου από Μόσχα (β) δια του οποίου απέδιδεν ούτος την αργοπορίαν του (από τον Δεκέμβριο 1818) μέχρι τον Αύγουστο του 1819 εις έλλειψιν εξόδωνΓράφει εις την εφορίαν του Ισμαηλίου Ο Ξάνθος εφοδιάζεται και πάλιν περί τας αρχάς Ιανουαρίου 1820 φθάνει εις Πετρούπολιν Παρουσιάζεται προς τον Καποδίστριαν εκθέτων και προφορικώς όλον το σύστημα της Εταιρείας τον Οργανισμόν τον πολλαπλασιασμόν και την πρόοδό της αλλά αποβάλλεταιhellipΟ Καποδίστριας ενώ εθεώρει πάντοτε παράκαιρον την ύπαρξιν της δεν ηδύνατο και ως Υπουργός ξένης Δυνάμεως να αποδεχθή Δεν είναι έτι έξω του προκειμένου αν παρατηρήσωμεν οπόσον συνήργησεν ακόμη εις την αποδοκιμασίαν τούτης η αποστολή του Καμαρινού εκ μέρους του Π Μαυρομίχαλου και προ αυτής η επιστολή του Νέγρηraquo6

Κατά τον Ιωάννη Φιλήμονα ο ΙΚ αρνείται την πρόταση δεν τον διώχνει κακήν κακώς όπως γράφει ο Σ Τρικούπης Επιπλέον ο Φιλήμονας καταθέτει την άποψη ότι την ύπαρξη της Εταιρίας ο Καποδίστριας θεωρούσε πάντοτε laquoπαράκαιρηraquo αλλά ότι υπήρξαν και άλλες αιτίες οι οποίες συνέργησαν στη μη αποδοχή της πρότασης και ως αιτίες παραθέτει α) την αποστολή του Καμαρινού εκ μέρους του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια και β)

5 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελευθερη Σκέψις τομ Β παράρτημα Β (σελ 404-419)

6 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδ Δ Καραβία (σελ 253-254)

την επιστολή Νέγρη η οποία κατέληξε αντί στον παραλήπτη της Καποδίστρια στον Τσάρο Σημειώνουμε επί του παρόντος ότι τόσο η αποστολή Καμαρινού εκ μέρους Π Μαυρομηχάλη όσο η επιστολή Νέγρη αποτελούν δύο επεισόδια χαρακτηριστικά του κλίματος αλλά και της επικρατούσης ‒μάλλον τραγικής‒ οργανωτικής κατάστασης της ΦΕ

Ταυτόχρονα στο Δοκίμιον Ιστορικόν περί της της Ελληνικής Επαναστασεως ( Τόμ Α σελ κζ) ο Φιλήμων μας δίνει μια εντελώς διαφορετική θετική εικόνα για την στάση του ΙΚ Ναι μεν δεν αναλαμβάνει την διεύθυνση των στρατιωτικών επιχειρήσεων αλλά ενθαρρύνει τον Υψηλάντη να την αναλάβειlaquoΟι πάντες εξ εναντίας και προεστώτες και οπλαρχηγοί και ναυτικοί παρεδέχοντο μεν εν λόγω τα των αποστόλων ητένιζον όμως πράγματι προς τον Καποδίστριαν κατrsquoαρχάς όν ελογίζοντο πρώτην πηγήν και προς τον Υψηλάντην έπειτα γενομένης της αναγορεύσεως Αλλά αν έγραψαν και απέστειλαν τινές προς τον Καποδίστριαν ούτος προφυλαχθείς απολύτως προς τούτους μετα μόνου συνεσκέφθη και εξηγήθη του Υψηλάντου συμβουλεύσας αυτώ laquoίνα επιχειρήσει την επανάστασιν και ουδένα δισταγμόν δείξει περί της επιτυχίαςraquo όπως γράφει ο ίδιος ο Υψηλάντης στο Υπόμνημα του προς τον Τσάρο Νικόλαο Υπόμνημα που παραθέτει ο Φιλήμονας(σελ 236Τόμ Β Ιστορικόν Δοκίμιον περί Ελληνικής Επαναστάσεως Εκδ Ελεύθερη Σκέψις Αθήναι)

Επίσης στον πρώτο τόμο του ιδίου έργου (σελ 42-43) θα τονίσει laquoΚατά την παράδοσιν πολλών ο Καποδίστριας λόγω ότι εθεώρει την κήρυξιν ενός ρωσοτουρκικού πολεμου μόνην ευκαιρίαν δια την κίνησιν της Ελληνικής Επαναστάσεως εδείκνυτο δυσανασχετών δια την αναχώρησιν του Υψηλάντου και την εκ ταύτης προκύψουσαν εκβίασιν των πραγμάτων Αλλrsquo αγνοούσιν ούτοι ότι ο Καποδίστριας ωμίλει προς τους άλλους δια της γλώσσης αυτής διότι ήτο υπουργός αυτοκράτορος ουδrsquo ήθελεν επιδείξεις ματαίας αφού ο Υψηλάντης το πρώτον ενεργόν πρόσωπον εγνώριζε την διάνοιαν αυτού και σύστημα έλαβεν ίνα μη δίδει ακρόασιν εις τους ψοφοδεείς εκ των συνεταίρωνhellipraquo

3) Κατά τον Α Δεσποτόπουλο Ο Α Δεσποτόπουλος7 δίνει μια πολύ καθαρότερη εικόνα των συναντήσεων

(αναφέρεται σε δύο συναντήσεις και όχι μία) των προτάσεων του Ξάνθου και των απαντήσεων του Καποδίστρια όπως επίσης και της συνεννόησης Καποδίστρια ndashΥψηλάντη και τη σαφέστατη τελικά ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη για την ανάληψη από μέρους του της ηγεσίας και της Έναρξης της Επανάστασης

Στην Πετρούπολη κατά τον Δεσποτόπουλο ο Ξάνθος είχε δύο μυστικές συναντήσεις με τον Καποδίστρια την πρώτη μετά τις 15 Ιανουαρίου και τη δεύτερη κατά τα μέσα Φεβρουαρίου Επίσης είχε ιδιαίτερες συναντήσεις με τον Υψηλάντη κατά το Μάιο ή Ιούνιο του 1820 Ο Υψηλάντης θέλει και την γνώμη του Καποδίστρια σχετικά με το ζήτημα του χρόνου της έκρηξης της επανάστασης όπου οι γνώμες διίσταντο

Το χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο διαδοχικών συναντήσεων με τον Ξάνθο είναι σημαντικό και το διάσημα μεταξύ των συναντήσεων του ΙΚ με τον Ξάνθο και τον Υψηλάντη αποδεικνύεται καθοριστικό για την τελική στάση του Καποδίστρια Κατά τον Δεσποτόπουλο ενώ η άποψη ότι η αναβολή της επανάστασης είναι επικίνδυνη έχει αρχίσει να διαμορφώνεται από τον Φεβρουάριο η είδηση της ανοιχτής πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Αλή Πασά και Σουλτάνου λειτούργησε ενθαρρυντικά Με βάση αυτή την είδηση ο Καποδίστριας ενεθάρρυνε

7 Δεσποτόπουλος Α Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 14-17)

τον Υψηλάντη και ο Υψηλάντης συμφώνησε με την άποψη ο καιρός της επανάστασης είχε έλθει8 Ο Δεσποτόπουλος δεν αναφέρεται απλώς στην ενθάρρυνση του Υψηλάντη από τον Καποδίστρια αλλά και την ερμηνεύει Είναι ο μόνος που επισημαίνει την σημασία της σύγκρουσης Αλή Πασά ndash Σουλτάνου για την αλλαγή της στάσης του Καποδίστρια και τη συμφωνία για τον χρόνο της έκρηξης της Επανάστασης

Όμως και στον κ Δεσποτόπουλο διαφεύγει το γεγονός ότι ο ΙΚ ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ τόσο μέσω του Ιγνατίου όσο και μέσω του Παπαρηγόπουλου για τη σύγκρουση αυτή (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας εκδ Παπαζήση σελ117)

Για τις σχέσεις και τις υποσχέσεις Ιγνατίου προς τον Αλή Πασά γράφει ο Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Φραντζής επικαλούμενος μαρτυρίες Σουλιωτών επισήμων καθώς και του Χρ Περραιβού9

Η περιγραφή του Δεσποτόπουλου επισημαίνει ότι ο ΙΚ δεν απέκλειε την επανάσταση διαφωνούσε με τη χρονική στιγμή και τους συσχετισμούς δύναμης στη δεδομένη στιγμή έχοντας υπόψη του τις διαθέσεις τις Ιερής συμμαχίας και την πρόθεση του Τσάρου να μην συγκρουσθεί με αυτήν Παραθέτοντας τον Σπηλιάδη ο Δεσποτόπουλος τονίζει ότι ο ΙΚ υποστήριζε ότι laquoτο Ελληνικόν έθνος έδει μεν αδιακόπως να παρασκευάζεται υλικώς και ηθικώς αλλά να μην προβεί μόνον του εις τον Αγώνα διότι θα έθετε εις κίνησην εναντίον του όλην την Ευρώπηνraquo

Ως προς την άρνηση της ηγεσίας του Αγώνος ο κ Δεσποτόπουλος υποστηρίζει ότι δεν υπαγορεύτηκε από το γεγονός ότι laquoδεν επετρέπετο από τη θέση του ως Υπουργού του Τσάρου να την αποδεχθείraquo αλλα ότι η αποδοχή με δεδομένη αυτή τη θέση θα καταδίκαζε σε αποτυχία την επανάσταση γιατί η όλη υπόθεση θα εθεωρείτο Ρωσικό εγχείρημα που δεν θα ήταν αποδεκτό από τους αντιπάλους της Ρωσίας Με αυτή την έννοια laquoτο συμφέρον του Έθνους επέβαλλε να μην δεχθεί την πρότασηraquo

4) Κατά τον Τάκη Χ Κανδηλώρο10

laquoΟ Ξάνθος αποφάσισε τελευτώντος του Οκτωβρίου να προχωρήσει από το Δουμπάσαρι εις Μόσχαν Μη έχων όμως χρήματα έγραφε προς τον εν Χερσώνι Σταμ Κουμπάρην όστις αμέσως ως λέγει εις τα απομνημονεύματα του έστειλε 5000 ρούβλια κληθείς δε να τον ίδη και προσωπικώς έτρεχε ημέρα και νύχτα και μετά διήμερον έφθασε τα Μεσάνυκτα εις Δουμπασάρι Τα χρήματα έφθασαν μετά δέκα έτι ημέρας

Εκεί του παρέδωσε 60 αφιερωτικά νέων εταίρων κατηχηθέντων υπrsquoαυτού και τον απεχαιρέτησεν ευχόμενος αισίαν έκβασιν

Διερχόμενος εκ Κιέβου ο Ξάνθος ηθέλησε ίδη την οικογένειαν Υψηλάντου αλλά ηύρε μόνον γέροντα οικέτην πάντων των άλλων απόντων ως διηγείτο ο ίδιος ο Υψηλάντης

Εκείθεν προχώρησεν εις Νίζναν ένθα δύο ημέρας πρότερον ήτο δια υποθέσεις του εμπορικάς και ο Κομιζόπουλος Εκεί έμεινε ημέρας τινας γράψας εις τον Κομιζόπουλο όστις του υπέδειξε πώς να έβρει την οικία του εν Μόσχα χωρίς να ερωτήσει κανέναν Έλληνα δια λόγους ασφαλείας Εν Μόσχα ο Ξάνθος έκρινεν καλόν να προσλάβει εις την αρχήν και τον εξ Ιωαννίνων μεγαλέμπορον Παξιμάδην με τα στοιχεία ΑΞ ένα βοηθόν και σύντροφον Συνεστησαν δε οι τρεις Ξάνθος Κομιζόπουλος και Παξιμάδης ldquoΦιλόμουσον και Φιλανθρωπικήν Γραικικήν

8 Δεσποτόπουλος Α Ιστορία του Ελληνικού Εθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 16)9 Επίτομη Ιστορία της Αναγεννηθήσης Ελλάδος τόμ Α (σελ 53 54)

βλ επίσης Μνημεια Ελληνικής Ιστορίας (τόμ 4 τεύχος 1 σελ 163)10 Κανδηλώρος Τ Η Φιλική Εταιρία 1814-1821

Εμπορικήν Εταιρείανrdquo με σκοπόν ιδρύσεως σχολείων ανά την Ελλάδα εκδόσεων κλασσικών έργων αποστολής υποτρόφων εις Ευρώπην και βοήθειαν ναών Τον οργανισμόν της εταιρείας ταύτης θα υπέβαλλον δια του Καποδιστρίου εις έγκρισιν προς τον Τσάρον μύχιος όμως σκοπός αυτής ήτο η οιονεί εκποίηση εισπράξεων χρημάτων για τη ΦΕ (απομν Ξάνθου σελ 231-239)raquo

Επιβάλλεται σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι καμία εξουσιοδότηση για κάτι τέτοιο δεν είχε ο Ξάνθος Ούτε από τους συνεργάτες ούτε από τους ανθρώπους που ίδρυσαν και στήριξαν την Φιλόμουσο Εταιρεία

Ο Ιωάννης Φιλήμων επισημαίνει ιδιαίτερα αντιδιαστέλλει τις αφετηρίες και το περιεχόμενο που αποκαλύπτει και ευαγγελίζεται ο τίτλος laquoΕταιρεία των Φιλικώνraquo από ότι το περιεχόμενο που αποκαλύπτει η προταθείσα από τον Ξάνθοστον Καποδίστρια laquoΦιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρείαraquo11

laquoΟ Ξάνθος απελθών εκ Μόσχας με την ταχυδρομίαν τη 8 Ιανουαρίου 1820 έφθασε τη 15 το εσπέρας εις Πετρούπολιν Την επιούσαν παρουσιάσθη εις τον Καποδίστριαν επικαλείται δε την Μαρτυρίαν του Ιατρού Ηπίτου ευρισκομένου τότε εκεί και γνωρίζοντος τα πάντα ότι ο Καποδίστριας τον εδέχθη με πολύ φιλοφροσύνην και ευγένειαν αναγνώσας ευθύς το γράμμα του Γαζή εις ο αφενός τω έλεγεν ldquoιδού πόσο Θρασύβουλοι σας παρουσιάζονται σήμερον όπερ ηύχεσο μάτην τω 1815 εν Βιέννη βλέπων την τότε οικτράν κατάστασιν του ΈθνουςrdquoΚατόπιν ήκουσεν με προσοχήν τον σκοπόν διrsquoον μετέβη προς συνάντησιν του ο Ξάνθος και εζήτησεν εξηγήσεις δια τα υπό του Νέγρη γραφέντα αυτώ κατά του Αναγνωστοπούλου άτινα όμως ο Ξάνθος εχαρακτήρισεν συκοφαντίας Η πρώτη συνέντευξις έληξε του Ξάνθου τονίσαντος αορίστως ότι η ΦΕ έχει ανάγκην ενός προσώπου σημαντικού προς ενίσχυσιν και πρόοδον της Ο Καποδίστριας του είπε να ησυχάσει ολίγας ημέρας μεθ rsquoας θα τον καλέση ldquoίνα συνομιλήσωσιν σπουδαιότερονrdquo Ο Ξάνθος ήτο πάντοτε επιφυλακτικός μέχρις ότου πεισθεί ότι δεν εκινδύνευεν το μυστικόν του Έθνουςraquo

Στην δεύτερη συνάντηση ΙΚ ΞάνθουlaquoΟ Ξάνθος του εξήγησε προθύμως τα της Αρχής της ΦΕ του εφανέρωσε τα ονόματα των Αρχηγών τας προόδους των Μελών την επέκτασιν των κατηχήσεων και όλα τα έως τότε διατρέξαντα και ότι όλοι ζητούν αυτόν για αρχηγόν ίνα διευθύνει το Έθνος κατά την επανάστασιν είτε προσωπικώς είτε για σχεδίου τινος ειδοποιών δηλ τους επισημότερους των ομογενών περί του καταλληλότερου τρόπου της προετοιμασίας του ποιμνίου Ο Ξάνθος επί πλέον ηξίωσε ltνα ζητήσει ο Καποδίστριας παρά του Τσάρου μια μυστικήν βοήθειαν χρημάτων και αρμάτων παρίστων αυτώ ότι οι Έλληνες δικαίως περιμένουν δια την Ελευθερίαν των πάσαν βοήθειαν παρά της Ρωσσίας Εξrsquoαιτίας της οποίας πολλάκις το Ελληνικό Έθνος εξετέθη εις κίνδυνον και επεβλέπετο από τους Τούρκους και άλλα πολλάraquo

Σε αυτή την παρουσίαση υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις από τις προηγούμενες Πέραν του ότι καταγράφονται οι δύο συναντήσεις ΙΚ Ξάνθου επιβεβαιώνεται η επιστολή Νέγρη και η ανησυχία του Καποδίστρια για τις καταγγελίες της εν λόγω επιστολής το κυριότερο έχουμε αναφορά για τη μεγαλόπνοη πρόταση νέας εταιρείας οικονομικού και επιχειρηματικού χαρακτήρα

11 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελεύθερη Σκέψις (Τομ Α σελ 3)

που από μόνη της απαιτούσε τεράστια και πολυσχιδή οργανωτική υποδομή και χρόνο

Ενώ η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί χωρίς απειλητικές για την ύπαρξη της συγκρούσεις και καταγγελίες ούτε την πρόοδο των μυήσεων ο Ξάνθος εμφανίζεται αφενός να υποστηρίζει την ανάγκη της άμεσης έναρξης του Αγώνα αφετέρου σχέδιο περί νέας εταιρείας laquoΦιλανθρώπου Φιλομούσου και Εμπορικής Γραικικής Εταιρείαςraquo που απαιτεί και προϋποθέτει βάθος χρόνου τεράστιες νέες οργανωτικές προσπάθειες και ακόμα την ένταξη σε αυτό το σχήμα της ήδη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούσας Φιλόμουσου εταιρίας

5) Κατά τον Διονύσιο Α Κόκκινο12

Κατά την επίσκεψη του Ξάνθου και την πρώτη μεταξύ τους συζήτηση ο Καποδίστριας laquoήτο όχι μόνον πληροφορημένος δια τα κατά την Εταιρείαν αλλά και δια τας μεταξύ των κορυφαίων προσωπικάς διαμάχας και το τελευταίον τούτο είχε επιρεάσει όχι ευχαρίστως τας απόψεις τουraquo

Μετά από πέντε ημέρες κάλεσε τον Ξάνθο σε δεύτερη συνάντηση Κατά την δεύτερη πολύωρη συνάντηση ο Καποδίστριας αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα αλλά φέρεται να συνέστησε στον Ξάνθο laquoαν οι οι αρχηγοί γνωρίζουν άλλα μέσα ας τα χρησιμοποιήσουν και ας τους βοηθήσει ο Θεόςraquo στην ερώτηση δε του Ξάνθου αν μπορεί να παραμείνει για λιγο καιρό στην Πετρούπολη η απάντηση φαίνεται να υπήρξε απόλυτα ενθαρρυντική laquoΚαθήσατε όσον καιρό θελήσετε Μάλιστα επιθυμώ αν αγαπάτε να σας βλέπω ενίοτεraquo Και συνεχίζει ο Κόκιννος laquoτουτο εφανέρωσε την ευμένεια και τον πόθο του να παρακολουθήσει την υπόθεσηhellip Και πράγματι ο Ξάνθος επισκεύθει πολλάκις τον Καποδίστριαν κατά τον καιρόν όπου έμεινεν εις την Πετρούποληνraquo Συνοπτικά ως λόγο της άρνησης ο Κόκιννος θεωρεί τη βεβαιότητα του Καποδίστρια ότι θα ηταν πολύ χρησιμότερος στην επανάσταση ως υπουργός της Ρωσίας

Ο Υψηλάντης για την θέση του ΚαποδίστριαΙδιαίτερα σημαντική είναι η τεκμηρίωση του Κόκκινου ως προς τη συνάντηση

ΚαποδίστριαndashΥψηλάντη μετά την συνάντηση ΥψηλάντηndashΞάνθου και πριν ο Υψηλάντης αποδεχθεί την Αρχηγία Παραθέτει μάλιστα μαρτυρία του ίδιου του Υψηλάντη για την ενθάρυνση του Καποδίστρια στην ανάληψη της ηγεσίας του αγώνα και την έκρηξη της επανάστασης laquoΟ κόμης Καποδίστριας τον οποίον συνεβουλεύθην συνεφώνησε προς την γνώμη μου εύρε τα σχέδια μου και τας παρασκευάς μου καλάς και καταλήλους και με συνεβούλευσε να ενεργήσω και να επιχειρήσω την έναρξιν τούτων χωρίς δισταγμόν δια την επιτυχίανraquo

6) Κατά τον Νικόλαο Σπηλιάδη

12 Κόκκινος Δ Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα Αθήνα 1976 (Τόμ 1 σελ 156-162)

Σε αντίθεση με όλους τους παραπάνω ιστορικούς ο Σπηλιάδης13 περιορίζεται σε ελάχιστες γραμμές στην συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου ενώ αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΚαμαρηνού και το μήνυμα Καποδίστρια στον Π Μαυρομιχάλη

Ο Σπηλιάδης επισημαίνει ότι η συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την επίσκεψη Καμαρηνού laquoΜετά τινας δυσκολίας παρουσιάζεται και αυτός εις τον Καποδίστρια και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεως αφού τον παρέστησε την ανάγκην αυτής αλλrsquo ο Καποδίστριας δεν εμπορεί να δεχθεί τοιαύτην αποστολή διότι προ πάντων ήθελε βάλει εις κίνησιν όλην την Ευρώπην εναντίον της Ελλάδος και μετrsquo ολίγον απέρχεται εις Λάυμπαχ όπου θα συγκροτηθεί σύνοδος των συνιστώντων την αγίαν συμμαχίαν βασιλέων δια να σώσει την πατρίδα επαναστάσαν δια της απαραμήλλου διπλωματικής ικανότητος τουhellip Ο δε Ξάνθος απευθύνεται προς τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεωςraquo

Στην περιγραφή της συνάντησης Καποδίστρια‒Καμαρηνού και στο μήνυμα Καποδίστρια προς το Μαυρομιχάλη ο Σπηλιαδης αναφέρει

α) τις απαιτήσεις Μαυρομιχάλη για οικονομική βοήθεια αλλά και ένοπλη εμπλοκή της Ρωσίας

β) τη δήλωση άγνοιας του Καποδίστρια σε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εταιρεία

γ) ότι τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήτο δυνατόν να γίνει τίποτε υπέρ της Ελλάδος

δ) ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αναμένουν τον κατάλληλο καιρο ετοιμαζόμενοι ηθικά και πνευματικά αλλά και τον καιρό κατά τον οποίο η Ρωσία θα μπορούσε ενεργά να στηρίξει τον αγώνα τους Επί πλέον Σιβυλλικά συνεχίζει

laquoΠλήν αν ήθελον βιασθεί υπό της ανάγκης τότε να καταφέρωσι κανένα Τούρκον να κηρυχθεί ως ποτε ο Αλη Φαρμακης αντάρτης οι δε εταίροι να τον περιστοιχίσωσι και να μάχονται υπό την σημαία του τείνοντες εις τον σκοπόν της εταιρείας Τοιουτοτρόπως αφrsquoενός μεν ήθελε αποφύγει το έθνος τον εκ της επαναστάσεως κίνδυνον διότι ήθελεν διαδοθεί ότι Τούρκος επανέστει κατά της Τουρκικής εξουσίας όστις ηνωθει με τους λεγόμενους κλέπτας και την κατεπολεμει αφrsquo ετέρου δε ήθελον συγκεντρωθεί και ασφαλισθή από τους ενδεχομένους κινδύνους οι μέλλοντες να διευθύνωσι τα της επαναστάσεως πολεμικοί και το πυρ του πολέμου ηθελεν υποθάλπτεται άχρις έλθει η ωρα να λάβωσι τα όπλα οι Ελληνεςraquo

Είναι προφανές ότι ο Καποδίστριας χωρίς να το αποκαλύπτει προετοιμάζει τον Μαυρομιχάλη για τη στάση του Αλή Πασά στον ρόλο ενός νέου Αλή Φαρμάκη

7) Κατά τον Kωστή ΠαπαγιώργηΠολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της συνάντησης αλλά και συμπεράσματα από

αυτήν μας δίνει ο τελευταίος των ιστορικών μας που ασχολήθηκε με το θέμα

13 Σπηλιάδης Ν Απομνημονεύματα 1821-1843 (σελ 6)

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 4: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

περιμένουν την έκρηξη Ρωσοτουρκικού πολέμου από άλλες αιτίες και έπειτα να κηρύξουν την επανάσταση στην Ελλάδα όπως σκέφτονταν πολλοί τότε θα ήταν δυνατόν να προκαλέσουν Ρωσοτουρκικό πόλεμο με τη κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης και την ανάμειξη σε αυτή του Καποδίστριαraquo

Ενδιαφέροντα ως προς την αποστολή Ξάνθου στον Καποδίστρια παραμένουν τα ακόλουθα

Ο Ξάνθος δεν προτείνει απλά την ηγεσία της Φιλικής στον Καποδιστρια προτείνει και τη δημιουργία μιας νέας Εταιρείας

ldquoΦιλάνθρωπος Φιλόμουσος Γραικική Εμπορική Εταιρείαrdquo και μάλιστα προς έγκριση από τον Τσάρο Πρόταση που αποκαλύπτει άγνοια για την τρομαχτική ανάπτυξη και δράση της Φιλομούσου Εταιρείας δεν θετει σε προτεραιότητα την Εθνική εξέγερση αλλά και προϋποθέτει μακρόχρονη διαδικασία για την υλοποίηση της

Η Άποψη των μελών της εταιρείας ότι για κάποιο λόγο ο Καποδίστριας δεν θα αποδεχόταν την πρόταση

laquoΕξάγεται δε ότι βλέποντες ούτοι κατά λόγον τινά οποίον ήθελε φέρει αποτέλεσμα η αποστολή του Ξάνθου διετέθησαν εις ένα τρόπον ώστε ο Αναγνωστόπουλος και ο Τσακάλωφ να έχωσι στάδιον ανοικτόν εις την ενδεχομένην αποτυχίαν του Ξάνθου4raquo

Γιατί η αναζήτηση του Καποδίστρια και η συνάντηση μαζί του δεν επεδιώχθη στην Κέρκυρα όπου παρευρέθησαν αρκετοί απόστολοι της εταιρείας και όπου παρέμεινε ο Καποδίστριας μέχρι και τις αρχές Μαΐου μετά τη συνάντηση με τους οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 Γιατί δεν επεδιώχθει αργότερα στην Ιταλία όπου παρέμεινε ο ΙΚ μέχρι τα τέλη του Ιουνίου πριν φύγει για το Παρίσι

Γιατί απουσιάζει η ηγεσία της Φιλικής από την μεγάλη σύναξη των οπλαρχηγών στην Κέρκυρα ενώ είναι παρόντες οι καλύτεροι των Αποστόλων της

Γιατί ο Ξάνθος δεν γνωρίζει το ταξίδι του Καποδίστρια στην Κέρκυρα και τη συνάντηση με τους Οπλαρχηγούς Ούτε πριν φύγει προς αναζήτησή του στη Ρωσία ούτε και αργότερα γνωρίζει τον χρόνο της επιστροφής του Όπως αποδεικνύεται (από το αρχείο του ίδιου του Ξάνθου) στην επιστολή με τα στοιχεία Έγγραφα του έτους 1819 αριθεγκρ 181921 laquoαπό Ιάσιον τη 24 Μαΐου 1819Κύριε Την επιστολήν σου των 19 τούτου μετά χαράς σήμερον έλαβον

Άκουε Λέγεις ότι ο Ευεργετικός κραχθής από τον φιλάνθρωπον υπάγει εις τον οίκον του Φιλανθρώπου Ημείς εδώ εμάθαμε αλλέως ότι δια προσταγής του φιλανθρώπου ο ευεργετικός επήγεν εις τον οίκον των σιδηρών δια υποθέσεις του φιλανθρώπου (hellip) Σε γλυκοασπάζομαι αδελφικώς και μένω με όλον το αδελφικόν σέβας Ο εις τας προσταγάς σας πρόθυμος αδελφόςraquo (Αναστάσιος Ιωάννου)

4 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία (σελ 226)

Η υποκρισία περί γνώσεως ενώ ευρίσκετο σε πλήρη άγνοια αποκαλύπτει εκτός των άλλων για μια ακόμα φορά το γνωστό πρόβλημα αξιοπιστίας του Ξάνθου με το όποιο θα ασχοληθούμε αργότερα

Πώς μπορεί να ερμηνευτεί η πλήρης ενημέρωση του Σέκερη στην Κωνσταντινούπολη από τον Καποδίστρια μέσω Παπαρηγόπουλου ιδιαίτερα για το υψίστης σημασίας θέμα της ενθάρρυνσης του Αλή Τεπελενλή για σύγκρουση με τον Σουλτάνο5

Ούτως εχόντων των πραγμάτων γιατί επιλέγεται ο Ξάνθος για τη μεταφορά της πρότασης στον Καποδίστρια όταν η απάντηση είναι μάλλον γνωστή όταν δεν έχει πρόσβαση στις καίριες πληροφορίες που αφορούν την οργάνωση και όταν ήδη εβαρύνετο με τεράστιες κατηγορίες και αμφισβήτηση μέσα στον στενό κύκλο της ηγεσίας στην Κωνσταντινούπολη όταν δεν ομιλεί Ρωσικά

2 Ιστορικές καταγραφές της συνάντησης Καποδιστρια-Ξάνθου και οι μεταξύ τους σημαντικότατες αντιφάσεις

1) Κατά τον Σπυρίδωνα Τρικούπη laquoΌπως είπαμε οι επικεφαλής της Εταιρείας έστειλαν έναν από αυτούς τον Ξάνθο στον Καποδίστρια για να του προσφέρει την αρχηγία της ΕταιρείαςΟ Καποδίστριας όμως όχι μόνον δεν τον δέχθηκε φιλικά αλλά τον έδιωξε κακήν κακώς θεωρώντας ότι συνεργάζεται για την καταστροφή του ΄Εθνους αναγκάζοντας τον έτσι να στρέψει αλλού το βλέμμα τουraquo

2) Κατά τον Ιωάννη ΦιλήμοναlaquoΜολοντούτο εννέα μήνες είχον ήδη περέλθει (α) και καμμία δεν ηκούετο είδησις περί τούτου (συνάντηση Ξάνθου-Καποδίστρια)

Ο Αναγνωστόπουλος βιάζεται να τρέξει εις αναζήτησιν του Αναχωρεί κατά τον Σεπτέμβριο εις το Γαλάτσι και εκείθεν και εμβαίνει κατά τον Νοέμβριον εις το πλησίον καθαρτήριον της Τομάροβας (Ρένι) Λαμβάνει ήδη Γράμμα του Ξάνθου από Μόσχα (β) δια του οποίου απέδιδεν ούτος την αργοπορίαν του (από τον Δεκέμβριο 1818) μέχρι τον Αύγουστο του 1819 εις έλλειψιν εξόδωνΓράφει εις την εφορίαν του Ισμαηλίου Ο Ξάνθος εφοδιάζεται και πάλιν περί τας αρχάς Ιανουαρίου 1820 φθάνει εις Πετρούπολιν Παρουσιάζεται προς τον Καποδίστριαν εκθέτων και προφορικώς όλον το σύστημα της Εταιρείας τον Οργανισμόν τον πολλαπλασιασμόν και την πρόοδό της αλλά αποβάλλεταιhellipΟ Καποδίστριας ενώ εθεώρει πάντοτε παράκαιρον την ύπαρξιν της δεν ηδύνατο και ως Υπουργός ξένης Δυνάμεως να αποδεχθή Δεν είναι έτι έξω του προκειμένου αν παρατηρήσωμεν οπόσον συνήργησεν ακόμη εις την αποδοκιμασίαν τούτης η αποστολή του Καμαρινού εκ μέρους του Π Μαυρομίχαλου και προ αυτής η επιστολή του Νέγρηraquo6

Κατά τον Ιωάννη Φιλήμονα ο ΙΚ αρνείται την πρόταση δεν τον διώχνει κακήν κακώς όπως γράφει ο Σ Τρικούπης Επιπλέον ο Φιλήμονας καταθέτει την άποψη ότι την ύπαρξη της Εταιρίας ο Καποδίστριας θεωρούσε πάντοτε laquoπαράκαιρηraquo αλλά ότι υπήρξαν και άλλες αιτίες οι οποίες συνέργησαν στη μη αποδοχή της πρότασης και ως αιτίες παραθέτει α) την αποστολή του Καμαρινού εκ μέρους του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια και β)

5 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελευθερη Σκέψις τομ Β παράρτημα Β (σελ 404-419)

6 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδ Δ Καραβία (σελ 253-254)

την επιστολή Νέγρη η οποία κατέληξε αντί στον παραλήπτη της Καποδίστρια στον Τσάρο Σημειώνουμε επί του παρόντος ότι τόσο η αποστολή Καμαρινού εκ μέρους Π Μαυρομηχάλη όσο η επιστολή Νέγρη αποτελούν δύο επεισόδια χαρακτηριστικά του κλίματος αλλά και της επικρατούσης ‒μάλλον τραγικής‒ οργανωτικής κατάστασης της ΦΕ

Ταυτόχρονα στο Δοκίμιον Ιστορικόν περί της της Ελληνικής Επαναστασεως ( Τόμ Α σελ κζ) ο Φιλήμων μας δίνει μια εντελώς διαφορετική θετική εικόνα για την στάση του ΙΚ Ναι μεν δεν αναλαμβάνει την διεύθυνση των στρατιωτικών επιχειρήσεων αλλά ενθαρρύνει τον Υψηλάντη να την αναλάβειlaquoΟι πάντες εξ εναντίας και προεστώτες και οπλαρχηγοί και ναυτικοί παρεδέχοντο μεν εν λόγω τα των αποστόλων ητένιζον όμως πράγματι προς τον Καποδίστριαν κατrsquoαρχάς όν ελογίζοντο πρώτην πηγήν και προς τον Υψηλάντην έπειτα γενομένης της αναγορεύσεως Αλλά αν έγραψαν και απέστειλαν τινές προς τον Καποδίστριαν ούτος προφυλαχθείς απολύτως προς τούτους μετα μόνου συνεσκέφθη και εξηγήθη του Υψηλάντου συμβουλεύσας αυτώ laquoίνα επιχειρήσει την επανάστασιν και ουδένα δισταγμόν δείξει περί της επιτυχίαςraquo όπως γράφει ο ίδιος ο Υψηλάντης στο Υπόμνημα του προς τον Τσάρο Νικόλαο Υπόμνημα που παραθέτει ο Φιλήμονας(σελ 236Τόμ Β Ιστορικόν Δοκίμιον περί Ελληνικής Επαναστάσεως Εκδ Ελεύθερη Σκέψις Αθήναι)

Επίσης στον πρώτο τόμο του ιδίου έργου (σελ 42-43) θα τονίσει laquoΚατά την παράδοσιν πολλών ο Καποδίστριας λόγω ότι εθεώρει την κήρυξιν ενός ρωσοτουρκικού πολεμου μόνην ευκαιρίαν δια την κίνησιν της Ελληνικής Επαναστάσεως εδείκνυτο δυσανασχετών δια την αναχώρησιν του Υψηλάντου και την εκ ταύτης προκύψουσαν εκβίασιν των πραγμάτων Αλλrsquo αγνοούσιν ούτοι ότι ο Καποδίστριας ωμίλει προς τους άλλους δια της γλώσσης αυτής διότι ήτο υπουργός αυτοκράτορος ουδrsquo ήθελεν επιδείξεις ματαίας αφού ο Υψηλάντης το πρώτον ενεργόν πρόσωπον εγνώριζε την διάνοιαν αυτού και σύστημα έλαβεν ίνα μη δίδει ακρόασιν εις τους ψοφοδεείς εκ των συνεταίρωνhellipraquo

3) Κατά τον Α Δεσποτόπουλο Ο Α Δεσποτόπουλος7 δίνει μια πολύ καθαρότερη εικόνα των συναντήσεων

(αναφέρεται σε δύο συναντήσεις και όχι μία) των προτάσεων του Ξάνθου και των απαντήσεων του Καποδίστρια όπως επίσης και της συνεννόησης Καποδίστρια ndashΥψηλάντη και τη σαφέστατη τελικά ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη για την ανάληψη από μέρους του της ηγεσίας και της Έναρξης της Επανάστασης

Στην Πετρούπολη κατά τον Δεσποτόπουλο ο Ξάνθος είχε δύο μυστικές συναντήσεις με τον Καποδίστρια την πρώτη μετά τις 15 Ιανουαρίου και τη δεύτερη κατά τα μέσα Φεβρουαρίου Επίσης είχε ιδιαίτερες συναντήσεις με τον Υψηλάντη κατά το Μάιο ή Ιούνιο του 1820 Ο Υψηλάντης θέλει και την γνώμη του Καποδίστρια σχετικά με το ζήτημα του χρόνου της έκρηξης της επανάστασης όπου οι γνώμες διίσταντο

Το χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο διαδοχικών συναντήσεων με τον Ξάνθο είναι σημαντικό και το διάσημα μεταξύ των συναντήσεων του ΙΚ με τον Ξάνθο και τον Υψηλάντη αποδεικνύεται καθοριστικό για την τελική στάση του Καποδίστρια Κατά τον Δεσποτόπουλο ενώ η άποψη ότι η αναβολή της επανάστασης είναι επικίνδυνη έχει αρχίσει να διαμορφώνεται από τον Φεβρουάριο η είδηση της ανοιχτής πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Αλή Πασά και Σουλτάνου λειτούργησε ενθαρρυντικά Με βάση αυτή την είδηση ο Καποδίστριας ενεθάρρυνε

7 Δεσποτόπουλος Α Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 14-17)

τον Υψηλάντη και ο Υψηλάντης συμφώνησε με την άποψη ο καιρός της επανάστασης είχε έλθει8 Ο Δεσποτόπουλος δεν αναφέρεται απλώς στην ενθάρρυνση του Υψηλάντη από τον Καποδίστρια αλλά και την ερμηνεύει Είναι ο μόνος που επισημαίνει την σημασία της σύγκρουσης Αλή Πασά ndash Σουλτάνου για την αλλαγή της στάσης του Καποδίστρια και τη συμφωνία για τον χρόνο της έκρηξης της Επανάστασης

Όμως και στον κ Δεσποτόπουλο διαφεύγει το γεγονός ότι ο ΙΚ ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ τόσο μέσω του Ιγνατίου όσο και μέσω του Παπαρηγόπουλου για τη σύγκρουση αυτή (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας εκδ Παπαζήση σελ117)

Για τις σχέσεις και τις υποσχέσεις Ιγνατίου προς τον Αλή Πασά γράφει ο Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Φραντζής επικαλούμενος μαρτυρίες Σουλιωτών επισήμων καθώς και του Χρ Περραιβού9

Η περιγραφή του Δεσποτόπουλου επισημαίνει ότι ο ΙΚ δεν απέκλειε την επανάσταση διαφωνούσε με τη χρονική στιγμή και τους συσχετισμούς δύναμης στη δεδομένη στιγμή έχοντας υπόψη του τις διαθέσεις τις Ιερής συμμαχίας και την πρόθεση του Τσάρου να μην συγκρουσθεί με αυτήν Παραθέτοντας τον Σπηλιάδη ο Δεσποτόπουλος τονίζει ότι ο ΙΚ υποστήριζε ότι laquoτο Ελληνικόν έθνος έδει μεν αδιακόπως να παρασκευάζεται υλικώς και ηθικώς αλλά να μην προβεί μόνον του εις τον Αγώνα διότι θα έθετε εις κίνησην εναντίον του όλην την Ευρώπηνraquo

Ως προς την άρνηση της ηγεσίας του Αγώνος ο κ Δεσποτόπουλος υποστηρίζει ότι δεν υπαγορεύτηκε από το γεγονός ότι laquoδεν επετρέπετο από τη θέση του ως Υπουργού του Τσάρου να την αποδεχθείraquo αλλα ότι η αποδοχή με δεδομένη αυτή τη θέση θα καταδίκαζε σε αποτυχία την επανάσταση γιατί η όλη υπόθεση θα εθεωρείτο Ρωσικό εγχείρημα που δεν θα ήταν αποδεκτό από τους αντιπάλους της Ρωσίας Με αυτή την έννοια laquoτο συμφέρον του Έθνους επέβαλλε να μην δεχθεί την πρότασηraquo

4) Κατά τον Τάκη Χ Κανδηλώρο10

laquoΟ Ξάνθος αποφάσισε τελευτώντος του Οκτωβρίου να προχωρήσει από το Δουμπάσαρι εις Μόσχαν Μη έχων όμως χρήματα έγραφε προς τον εν Χερσώνι Σταμ Κουμπάρην όστις αμέσως ως λέγει εις τα απομνημονεύματα του έστειλε 5000 ρούβλια κληθείς δε να τον ίδη και προσωπικώς έτρεχε ημέρα και νύχτα και μετά διήμερον έφθασε τα Μεσάνυκτα εις Δουμπασάρι Τα χρήματα έφθασαν μετά δέκα έτι ημέρας

Εκεί του παρέδωσε 60 αφιερωτικά νέων εταίρων κατηχηθέντων υπrsquoαυτού και τον απεχαιρέτησεν ευχόμενος αισίαν έκβασιν

Διερχόμενος εκ Κιέβου ο Ξάνθος ηθέλησε ίδη την οικογένειαν Υψηλάντου αλλά ηύρε μόνον γέροντα οικέτην πάντων των άλλων απόντων ως διηγείτο ο ίδιος ο Υψηλάντης

Εκείθεν προχώρησεν εις Νίζναν ένθα δύο ημέρας πρότερον ήτο δια υποθέσεις του εμπορικάς και ο Κομιζόπουλος Εκεί έμεινε ημέρας τινας γράψας εις τον Κομιζόπουλο όστις του υπέδειξε πώς να έβρει την οικία του εν Μόσχα χωρίς να ερωτήσει κανέναν Έλληνα δια λόγους ασφαλείας Εν Μόσχα ο Ξάνθος έκρινεν καλόν να προσλάβει εις την αρχήν και τον εξ Ιωαννίνων μεγαλέμπορον Παξιμάδην με τα στοιχεία ΑΞ ένα βοηθόν και σύντροφον Συνεστησαν δε οι τρεις Ξάνθος Κομιζόπουλος και Παξιμάδης ldquoΦιλόμουσον και Φιλανθρωπικήν Γραικικήν

8 Δεσποτόπουλος Α Ιστορία του Ελληνικού Εθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 16)9 Επίτομη Ιστορία της Αναγεννηθήσης Ελλάδος τόμ Α (σελ 53 54)

βλ επίσης Μνημεια Ελληνικής Ιστορίας (τόμ 4 τεύχος 1 σελ 163)10 Κανδηλώρος Τ Η Φιλική Εταιρία 1814-1821

Εμπορικήν Εταιρείανrdquo με σκοπόν ιδρύσεως σχολείων ανά την Ελλάδα εκδόσεων κλασσικών έργων αποστολής υποτρόφων εις Ευρώπην και βοήθειαν ναών Τον οργανισμόν της εταιρείας ταύτης θα υπέβαλλον δια του Καποδιστρίου εις έγκρισιν προς τον Τσάρον μύχιος όμως σκοπός αυτής ήτο η οιονεί εκποίηση εισπράξεων χρημάτων για τη ΦΕ (απομν Ξάνθου σελ 231-239)raquo

Επιβάλλεται σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι καμία εξουσιοδότηση για κάτι τέτοιο δεν είχε ο Ξάνθος Ούτε από τους συνεργάτες ούτε από τους ανθρώπους που ίδρυσαν και στήριξαν την Φιλόμουσο Εταιρεία

Ο Ιωάννης Φιλήμων επισημαίνει ιδιαίτερα αντιδιαστέλλει τις αφετηρίες και το περιεχόμενο που αποκαλύπτει και ευαγγελίζεται ο τίτλος laquoΕταιρεία των Φιλικώνraquo από ότι το περιεχόμενο που αποκαλύπτει η προταθείσα από τον Ξάνθοστον Καποδίστρια laquoΦιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρείαraquo11

laquoΟ Ξάνθος απελθών εκ Μόσχας με την ταχυδρομίαν τη 8 Ιανουαρίου 1820 έφθασε τη 15 το εσπέρας εις Πετρούπολιν Την επιούσαν παρουσιάσθη εις τον Καποδίστριαν επικαλείται δε την Μαρτυρίαν του Ιατρού Ηπίτου ευρισκομένου τότε εκεί και γνωρίζοντος τα πάντα ότι ο Καποδίστριας τον εδέχθη με πολύ φιλοφροσύνην και ευγένειαν αναγνώσας ευθύς το γράμμα του Γαζή εις ο αφενός τω έλεγεν ldquoιδού πόσο Θρασύβουλοι σας παρουσιάζονται σήμερον όπερ ηύχεσο μάτην τω 1815 εν Βιέννη βλέπων την τότε οικτράν κατάστασιν του ΈθνουςrdquoΚατόπιν ήκουσεν με προσοχήν τον σκοπόν διrsquoον μετέβη προς συνάντησιν του ο Ξάνθος και εζήτησεν εξηγήσεις δια τα υπό του Νέγρη γραφέντα αυτώ κατά του Αναγνωστοπούλου άτινα όμως ο Ξάνθος εχαρακτήρισεν συκοφαντίας Η πρώτη συνέντευξις έληξε του Ξάνθου τονίσαντος αορίστως ότι η ΦΕ έχει ανάγκην ενός προσώπου σημαντικού προς ενίσχυσιν και πρόοδον της Ο Καποδίστριας του είπε να ησυχάσει ολίγας ημέρας μεθ rsquoας θα τον καλέση ldquoίνα συνομιλήσωσιν σπουδαιότερονrdquo Ο Ξάνθος ήτο πάντοτε επιφυλακτικός μέχρις ότου πεισθεί ότι δεν εκινδύνευεν το μυστικόν του Έθνουςraquo

Στην δεύτερη συνάντηση ΙΚ ΞάνθουlaquoΟ Ξάνθος του εξήγησε προθύμως τα της Αρχής της ΦΕ του εφανέρωσε τα ονόματα των Αρχηγών τας προόδους των Μελών την επέκτασιν των κατηχήσεων και όλα τα έως τότε διατρέξαντα και ότι όλοι ζητούν αυτόν για αρχηγόν ίνα διευθύνει το Έθνος κατά την επανάστασιν είτε προσωπικώς είτε για σχεδίου τινος ειδοποιών δηλ τους επισημότερους των ομογενών περί του καταλληλότερου τρόπου της προετοιμασίας του ποιμνίου Ο Ξάνθος επί πλέον ηξίωσε ltνα ζητήσει ο Καποδίστριας παρά του Τσάρου μια μυστικήν βοήθειαν χρημάτων και αρμάτων παρίστων αυτώ ότι οι Έλληνες δικαίως περιμένουν δια την Ελευθερίαν των πάσαν βοήθειαν παρά της Ρωσσίας Εξrsquoαιτίας της οποίας πολλάκις το Ελληνικό Έθνος εξετέθη εις κίνδυνον και επεβλέπετο από τους Τούρκους και άλλα πολλάraquo

Σε αυτή την παρουσίαση υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις από τις προηγούμενες Πέραν του ότι καταγράφονται οι δύο συναντήσεις ΙΚ Ξάνθου επιβεβαιώνεται η επιστολή Νέγρη και η ανησυχία του Καποδίστρια για τις καταγγελίες της εν λόγω επιστολής το κυριότερο έχουμε αναφορά για τη μεγαλόπνοη πρόταση νέας εταιρείας οικονομικού και επιχειρηματικού χαρακτήρα

11 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελεύθερη Σκέψις (Τομ Α σελ 3)

που από μόνη της απαιτούσε τεράστια και πολυσχιδή οργανωτική υποδομή και χρόνο

Ενώ η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί χωρίς απειλητικές για την ύπαρξη της συγκρούσεις και καταγγελίες ούτε την πρόοδο των μυήσεων ο Ξάνθος εμφανίζεται αφενός να υποστηρίζει την ανάγκη της άμεσης έναρξης του Αγώνα αφετέρου σχέδιο περί νέας εταιρείας laquoΦιλανθρώπου Φιλομούσου και Εμπορικής Γραικικής Εταιρείαςraquo που απαιτεί και προϋποθέτει βάθος χρόνου τεράστιες νέες οργανωτικές προσπάθειες και ακόμα την ένταξη σε αυτό το σχήμα της ήδη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούσας Φιλόμουσου εταιρίας

5) Κατά τον Διονύσιο Α Κόκκινο12

Κατά την επίσκεψη του Ξάνθου και την πρώτη μεταξύ τους συζήτηση ο Καποδίστριας laquoήτο όχι μόνον πληροφορημένος δια τα κατά την Εταιρείαν αλλά και δια τας μεταξύ των κορυφαίων προσωπικάς διαμάχας και το τελευταίον τούτο είχε επιρεάσει όχι ευχαρίστως τας απόψεις τουraquo

Μετά από πέντε ημέρες κάλεσε τον Ξάνθο σε δεύτερη συνάντηση Κατά την δεύτερη πολύωρη συνάντηση ο Καποδίστριας αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα αλλά φέρεται να συνέστησε στον Ξάνθο laquoαν οι οι αρχηγοί γνωρίζουν άλλα μέσα ας τα χρησιμοποιήσουν και ας τους βοηθήσει ο Θεόςraquo στην ερώτηση δε του Ξάνθου αν μπορεί να παραμείνει για λιγο καιρό στην Πετρούπολη η απάντηση φαίνεται να υπήρξε απόλυτα ενθαρρυντική laquoΚαθήσατε όσον καιρό θελήσετε Μάλιστα επιθυμώ αν αγαπάτε να σας βλέπω ενίοτεraquo Και συνεχίζει ο Κόκιννος laquoτουτο εφανέρωσε την ευμένεια και τον πόθο του να παρακολουθήσει την υπόθεσηhellip Και πράγματι ο Ξάνθος επισκεύθει πολλάκις τον Καποδίστριαν κατά τον καιρόν όπου έμεινεν εις την Πετρούποληνraquo Συνοπτικά ως λόγο της άρνησης ο Κόκιννος θεωρεί τη βεβαιότητα του Καποδίστρια ότι θα ηταν πολύ χρησιμότερος στην επανάσταση ως υπουργός της Ρωσίας

Ο Υψηλάντης για την θέση του ΚαποδίστριαΙδιαίτερα σημαντική είναι η τεκμηρίωση του Κόκκινου ως προς τη συνάντηση

ΚαποδίστριαndashΥψηλάντη μετά την συνάντηση ΥψηλάντηndashΞάνθου και πριν ο Υψηλάντης αποδεχθεί την Αρχηγία Παραθέτει μάλιστα μαρτυρία του ίδιου του Υψηλάντη για την ενθάρυνση του Καποδίστρια στην ανάληψη της ηγεσίας του αγώνα και την έκρηξη της επανάστασης laquoΟ κόμης Καποδίστριας τον οποίον συνεβουλεύθην συνεφώνησε προς την γνώμη μου εύρε τα σχέδια μου και τας παρασκευάς μου καλάς και καταλήλους και με συνεβούλευσε να ενεργήσω και να επιχειρήσω την έναρξιν τούτων χωρίς δισταγμόν δια την επιτυχίανraquo

6) Κατά τον Νικόλαο Σπηλιάδη

12 Κόκκινος Δ Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα Αθήνα 1976 (Τόμ 1 σελ 156-162)

Σε αντίθεση με όλους τους παραπάνω ιστορικούς ο Σπηλιάδης13 περιορίζεται σε ελάχιστες γραμμές στην συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου ενώ αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΚαμαρηνού και το μήνυμα Καποδίστρια στον Π Μαυρομιχάλη

Ο Σπηλιάδης επισημαίνει ότι η συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την επίσκεψη Καμαρηνού laquoΜετά τινας δυσκολίας παρουσιάζεται και αυτός εις τον Καποδίστρια και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεως αφού τον παρέστησε την ανάγκην αυτής αλλrsquo ο Καποδίστριας δεν εμπορεί να δεχθεί τοιαύτην αποστολή διότι προ πάντων ήθελε βάλει εις κίνησιν όλην την Ευρώπην εναντίον της Ελλάδος και μετrsquo ολίγον απέρχεται εις Λάυμπαχ όπου θα συγκροτηθεί σύνοδος των συνιστώντων την αγίαν συμμαχίαν βασιλέων δια να σώσει την πατρίδα επαναστάσαν δια της απαραμήλλου διπλωματικής ικανότητος τουhellip Ο δε Ξάνθος απευθύνεται προς τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεωςraquo

Στην περιγραφή της συνάντησης Καποδίστρια‒Καμαρηνού και στο μήνυμα Καποδίστρια προς το Μαυρομιχάλη ο Σπηλιαδης αναφέρει

α) τις απαιτήσεις Μαυρομιχάλη για οικονομική βοήθεια αλλά και ένοπλη εμπλοκή της Ρωσίας

β) τη δήλωση άγνοιας του Καποδίστρια σε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εταιρεία

γ) ότι τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήτο δυνατόν να γίνει τίποτε υπέρ της Ελλάδος

δ) ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αναμένουν τον κατάλληλο καιρο ετοιμαζόμενοι ηθικά και πνευματικά αλλά και τον καιρό κατά τον οποίο η Ρωσία θα μπορούσε ενεργά να στηρίξει τον αγώνα τους Επί πλέον Σιβυλλικά συνεχίζει

laquoΠλήν αν ήθελον βιασθεί υπό της ανάγκης τότε να καταφέρωσι κανένα Τούρκον να κηρυχθεί ως ποτε ο Αλη Φαρμακης αντάρτης οι δε εταίροι να τον περιστοιχίσωσι και να μάχονται υπό την σημαία του τείνοντες εις τον σκοπόν της εταιρείας Τοιουτοτρόπως αφrsquoενός μεν ήθελε αποφύγει το έθνος τον εκ της επαναστάσεως κίνδυνον διότι ήθελεν διαδοθεί ότι Τούρκος επανέστει κατά της Τουρκικής εξουσίας όστις ηνωθει με τους λεγόμενους κλέπτας και την κατεπολεμει αφrsquo ετέρου δε ήθελον συγκεντρωθεί και ασφαλισθή από τους ενδεχομένους κινδύνους οι μέλλοντες να διευθύνωσι τα της επαναστάσεως πολεμικοί και το πυρ του πολέμου ηθελεν υποθάλπτεται άχρις έλθει η ωρα να λάβωσι τα όπλα οι Ελληνεςraquo

Είναι προφανές ότι ο Καποδίστριας χωρίς να το αποκαλύπτει προετοιμάζει τον Μαυρομιχάλη για τη στάση του Αλή Πασά στον ρόλο ενός νέου Αλή Φαρμάκη

7) Κατά τον Kωστή ΠαπαγιώργηΠολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της συνάντησης αλλά και συμπεράσματα από

αυτήν μας δίνει ο τελευταίος των ιστορικών μας που ασχολήθηκε με το θέμα

13 Σπηλιάδης Ν Απομνημονεύματα 1821-1843 (σελ 6)

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 5: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Η υποκρισία περί γνώσεως ενώ ευρίσκετο σε πλήρη άγνοια αποκαλύπτει εκτός των άλλων για μια ακόμα φορά το γνωστό πρόβλημα αξιοπιστίας του Ξάνθου με το όποιο θα ασχοληθούμε αργότερα

Πώς μπορεί να ερμηνευτεί η πλήρης ενημέρωση του Σέκερη στην Κωνσταντινούπολη από τον Καποδίστρια μέσω Παπαρηγόπουλου ιδιαίτερα για το υψίστης σημασίας θέμα της ενθάρρυνσης του Αλή Τεπελενλή για σύγκρουση με τον Σουλτάνο5

Ούτως εχόντων των πραγμάτων γιατί επιλέγεται ο Ξάνθος για τη μεταφορά της πρότασης στον Καποδίστρια όταν η απάντηση είναι μάλλον γνωστή όταν δεν έχει πρόσβαση στις καίριες πληροφορίες που αφορούν την οργάνωση και όταν ήδη εβαρύνετο με τεράστιες κατηγορίες και αμφισβήτηση μέσα στον στενό κύκλο της ηγεσίας στην Κωνσταντινούπολη όταν δεν ομιλεί Ρωσικά

2 Ιστορικές καταγραφές της συνάντησης Καποδιστρια-Ξάνθου και οι μεταξύ τους σημαντικότατες αντιφάσεις

1) Κατά τον Σπυρίδωνα Τρικούπη laquoΌπως είπαμε οι επικεφαλής της Εταιρείας έστειλαν έναν από αυτούς τον Ξάνθο στον Καποδίστρια για να του προσφέρει την αρχηγία της ΕταιρείαςΟ Καποδίστριας όμως όχι μόνον δεν τον δέχθηκε φιλικά αλλά τον έδιωξε κακήν κακώς θεωρώντας ότι συνεργάζεται για την καταστροφή του ΄Εθνους αναγκάζοντας τον έτσι να στρέψει αλλού το βλέμμα τουraquo

2) Κατά τον Ιωάννη ΦιλήμοναlaquoΜολοντούτο εννέα μήνες είχον ήδη περέλθει (α) και καμμία δεν ηκούετο είδησις περί τούτου (συνάντηση Ξάνθου-Καποδίστρια)

Ο Αναγνωστόπουλος βιάζεται να τρέξει εις αναζήτησιν του Αναχωρεί κατά τον Σεπτέμβριο εις το Γαλάτσι και εκείθεν και εμβαίνει κατά τον Νοέμβριον εις το πλησίον καθαρτήριον της Τομάροβας (Ρένι) Λαμβάνει ήδη Γράμμα του Ξάνθου από Μόσχα (β) δια του οποίου απέδιδεν ούτος την αργοπορίαν του (από τον Δεκέμβριο 1818) μέχρι τον Αύγουστο του 1819 εις έλλειψιν εξόδωνΓράφει εις την εφορίαν του Ισμαηλίου Ο Ξάνθος εφοδιάζεται και πάλιν περί τας αρχάς Ιανουαρίου 1820 φθάνει εις Πετρούπολιν Παρουσιάζεται προς τον Καποδίστριαν εκθέτων και προφορικώς όλον το σύστημα της Εταιρείας τον Οργανισμόν τον πολλαπλασιασμόν και την πρόοδό της αλλά αποβάλλεταιhellipΟ Καποδίστριας ενώ εθεώρει πάντοτε παράκαιρον την ύπαρξιν της δεν ηδύνατο και ως Υπουργός ξένης Δυνάμεως να αποδεχθή Δεν είναι έτι έξω του προκειμένου αν παρατηρήσωμεν οπόσον συνήργησεν ακόμη εις την αποδοκιμασίαν τούτης η αποστολή του Καμαρινού εκ μέρους του Π Μαυρομίχαλου και προ αυτής η επιστολή του Νέγρηraquo6

Κατά τον Ιωάννη Φιλήμονα ο ΙΚ αρνείται την πρόταση δεν τον διώχνει κακήν κακώς όπως γράφει ο Σ Τρικούπης Επιπλέον ο Φιλήμονας καταθέτει την άποψη ότι την ύπαρξη της Εταιρίας ο Καποδίστριας θεωρούσε πάντοτε laquoπαράκαιρηraquo αλλά ότι υπήρξαν και άλλες αιτίες οι οποίες συνέργησαν στη μη αποδοχή της πρότασης και ως αιτίες παραθέτει α) την αποστολή του Καμαρινού εκ μέρους του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια και β)

5 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελευθερη Σκέψις τομ Β παράρτημα Β (σελ 404-419)

6 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδ Δ Καραβία (σελ 253-254)

την επιστολή Νέγρη η οποία κατέληξε αντί στον παραλήπτη της Καποδίστρια στον Τσάρο Σημειώνουμε επί του παρόντος ότι τόσο η αποστολή Καμαρινού εκ μέρους Π Μαυρομηχάλη όσο η επιστολή Νέγρη αποτελούν δύο επεισόδια χαρακτηριστικά του κλίματος αλλά και της επικρατούσης ‒μάλλον τραγικής‒ οργανωτικής κατάστασης της ΦΕ

Ταυτόχρονα στο Δοκίμιον Ιστορικόν περί της της Ελληνικής Επαναστασεως ( Τόμ Α σελ κζ) ο Φιλήμων μας δίνει μια εντελώς διαφορετική θετική εικόνα για την στάση του ΙΚ Ναι μεν δεν αναλαμβάνει την διεύθυνση των στρατιωτικών επιχειρήσεων αλλά ενθαρρύνει τον Υψηλάντη να την αναλάβειlaquoΟι πάντες εξ εναντίας και προεστώτες και οπλαρχηγοί και ναυτικοί παρεδέχοντο μεν εν λόγω τα των αποστόλων ητένιζον όμως πράγματι προς τον Καποδίστριαν κατrsquoαρχάς όν ελογίζοντο πρώτην πηγήν και προς τον Υψηλάντην έπειτα γενομένης της αναγορεύσεως Αλλά αν έγραψαν και απέστειλαν τινές προς τον Καποδίστριαν ούτος προφυλαχθείς απολύτως προς τούτους μετα μόνου συνεσκέφθη και εξηγήθη του Υψηλάντου συμβουλεύσας αυτώ laquoίνα επιχειρήσει την επανάστασιν και ουδένα δισταγμόν δείξει περί της επιτυχίαςraquo όπως γράφει ο ίδιος ο Υψηλάντης στο Υπόμνημα του προς τον Τσάρο Νικόλαο Υπόμνημα που παραθέτει ο Φιλήμονας(σελ 236Τόμ Β Ιστορικόν Δοκίμιον περί Ελληνικής Επαναστάσεως Εκδ Ελεύθερη Σκέψις Αθήναι)

Επίσης στον πρώτο τόμο του ιδίου έργου (σελ 42-43) θα τονίσει laquoΚατά την παράδοσιν πολλών ο Καποδίστριας λόγω ότι εθεώρει την κήρυξιν ενός ρωσοτουρκικού πολεμου μόνην ευκαιρίαν δια την κίνησιν της Ελληνικής Επαναστάσεως εδείκνυτο δυσανασχετών δια την αναχώρησιν του Υψηλάντου και την εκ ταύτης προκύψουσαν εκβίασιν των πραγμάτων Αλλrsquo αγνοούσιν ούτοι ότι ο Καποδίστριας ωμίλει προς τους άλλους δια της γλώσσης αυτής διότι ήτο υπουργός αυτοκράτορος ουδrsquo ήθελεν επιδείξεις ματαίας αφού ο Υψηλάντης το πρώτον ενεργόν πρόσωπον εγνώριζε την διάνοιαν αυτού και σύστημα έλαβεν ίνα μη δίδει ακρόασιν εις τους ψοφοδεείς εκ των συνεταίρωνhellipraquo

3) Κατά τον Α Δεσποτόπουλο Ο Α Δεσποτόπουλος7 δίνει μια πολύ καθαρότερη εικόνα των συναντήσεων

(αναφέρεται σε δύο συναντήσεις και όχι μία) των προτάσεων του Ξάνθου και των απαντήσεων του Καποδίστρια όπως επίσης και της συνεννόησης Καποδίστρια ndashΥψηλάντη και τη σαφέστατη τελικά ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη για την ανάληψη από μέρους του της ηγεσίας και της Έναρξης της Επανάστασης

Στην Πετρούπολη κατά τον Δεσποτόπουλο ο Ξάνθος είχε δύο μυστικές συναντήσεις με τον Καποδίστρια την πρώτη μετά τις 15 Ιανουαρίου και τη δεύτερη κατά τα μέσα Φεβρουαρίου Επίσης είχε ιδιαίτερες συναντήσεις με τον Υψηλάντη κατά το Μάιο ή Ιούνιο του 1820 Ο Υψηλάντης θέλει και την γνώμη του Καποδίστρια σχετικά με το ζήτημα του χρόνου της έκρηξης της επανάστασης όπου οι γνώμες διίσταντο

Το χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο διαδοχικών συναντήσεων με τον Ξάνθο είναι σημαντικό και το διάσημα μεταξύ των συναντήσεων του ΙΚ με τον Ξάνθο και τον Υψηλάντη αποδεικνύεται καθοριστικό για την τελική στάση του Καποδίστρια Κατά τον Δεσποτόπουλο ενώ η άποψη ότι η αναβολή της επανάστασης είναι επικίνδυνη έχει αρχίσει να διαμορφώνεται από τον Φεβρουάριο η είδηση της ανοιχτής πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Αλή Πασά και Σουλτάνου λειτούργησε ενθαρρυντικά Με βάση αυτή την είδηση ο Καποδίστριας ενεθάρρυνε

7 Δεσποτόπουλος Α Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 14-17)

τον Υψηλάντη και ο Υψηλάντης συμφώνησε με την άποψη ο καιρός της επανάστασης είχε έλθει8 Ο Δεσποτόπουλος δεν αναφέρεται απλώς στην ενθάρρυνση του Υψηλάντη από τον Καποδίστρια αλλά και την ερμηνεύει Είναι ο μόνος που επισημαίνει την σημασία της σύγκρουσης Αλή Πασά ndash Σουλτάνου για την αλλαγή της στάσης του Καποδίστρια και τη συμφωνία για τον χρόνο της έκρηξης της Επανάστασης

Όμως και στον κ Δεσποτόπουλο διαφεύγει το γεγονός ότι ο ΙΚ ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ τόσο μέσω του Ιγνατίου όσο και μέσω του Παπαρηγόπουλου για τη σύγκρουση αυτή (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας εκδ Παπαζήση σελ117)

Για τις σχέσεις και τις υποσχέσεις Ιγνατίου προς τον Αλή Πασά γράφει ο Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Φραντζής επικαλούμενος μαρτυρίες Σουλιωτών επισήμων καθώς και του Χρ Περραιβού9

Η περιγραφή του Δεσποτόπουλου επισημαίνει ότι ο ΙΚ δεν απέκλειε την επανάσταση διαφωνούσε με τη χρονική στιγμή και τους συσχετισμούς δύναμης στη δεδομένη στιγμή έχοντας υπόψη του τις διαθέσεις τις Ιερής συμμαχίας και την πρόθεση του Τσάρου να μην συγκρουσθεί με αυτήν Παραθέτοντας τον Σπηλιάδη ο Δεσποτόπουλος τονίζει ότι ο ΙΚ υποστήριζε ότι laquoτο Ελληνικόν έθνος έδει μεν αδιακόπως να παρασκευάζεται υλικώς και ηθικώς αλλά να μην προβεί μόνον του εις τον Αγώνα διότι θα έθετε εις κίνησην εναντίον του όλην την Ευρώπηνraquo

Ως προς την άρνηση της ηγεσίας του Αγώνος ο κ Δεσποτόπουλος υποστηρίζει ότι δεν υπαγορεύτηκε από το γεγονός ότι laquoδεν επετρέπετο από τη θέση του ως Υπουργού του Τσάρου να την αποδεχθείraquo αλλα ότι η αποδοχή με δεδομένη αυτή τη θέση θα καταδίκαζε σε αποτυχία την επανάσταση γιατί η όλη υπόθεση θα εθεωρείτο Ρωσικό εγχείρημα που δεν θα ήταν αποδεκτό από τους αντιπάλους της Ρωσίας Με αυτή την έννοια laquoτο συμφέρον του Έθνους επέβαλλε να μην δεχθεί την πρότασηraquo

4) Κατά τον Τάκη Χ Κανδηλώρο10

laquoΟ Ξάνθος αποφάσισε τελευτώντος του Οκτωβρίου να προχωρήσει από το Δουμπάσαρι εις Μόσχαν Μη έχων όμως χρήματα έγραφε προς τον εν Χερσώνι Σταμ Κουμπάρην όστις αμέσως ως λέγει εις τα απομνημονεύματα του έστειλε 5000 ρούβλια κληθείς δε να τον ίδη και προσωπικώς έτρεχε ημέρα και νύχτα και μετά διήμερον έφθασε τα Μεσάνυκτα εις Δουμπασάρι Τα χρήματα έφθασαν μετά δέκα έτι ημέρας

Εκεί του παρέδωσε 60 αφιερωτικά νέων εταίρων κατηχηθέντων υπrsquoαυτού και τον απεχαιρέτησεν ευχόμενος αισίαν έκβασιν

Διερχόμενος εκ Κιέβου ο Ξάνθος ηθέλησε ίδη την οικογένειαν Υψηλάντου αλλά ηύρε μόνον γέροντα οικέτην πάντων των άλλων απόντων ως διηγείτο ο ίδιος ο Υψηλάντης

Εκείθεν προχώρησεν εις Νίζναν ένθα δύο ημέρας πρότερον ήτο δια υποθέσεις του εμπορικάς και ο Κομιζόπουλος Εκεί έμεινε ημέρας τινας γράψας εις τον Κομιζόπουλο όστις του υπέδειξε πώς να έβρει την οικία του εν Μόσχα χωρίς να ερωτήσει κανέναν Έλληνα δια λόγους ασφαλείας Εν Μόσχα ο Ξάνθος έκρινεν καλόν να προσλάβει εις την αρχήν και τον εξ Ιωαννίνων μεγαλέμπορον Παξιμάδην με τα στοιχεία ΑΞ ένα βοηθόν και σύντροφον Συνεστησαν δε οι τρεις Ξάνθος Κομιζόπουλος και Παξιμάδης ldquoΦιλόμουσον και Φιλανθρωπικήν Γραικικήν

8 Δεσποτόπουλος Α Ιστορία του Ελληνικού Εθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 16)9 Επίτομη Ιστορία της Αναγεννηθήσης Ελλάδος τόμ Α (σελ 53 54)

βλ επίσης Μνημεια Ελληνικής Ιστορίας (τόμ 4 τεύχος 1 σελ 163)10 Κανδηλώρος Τ Η Φιλική Εταιρία 1814-1821

Εμπορικήν Εταιρείανrdquo με σκοπόν ιδρύσεως σχολείων ανά την Ελλάδα εκδόσεων κλασσικών έργων αποστολής υποτρόφων εις Ευρώπην και βοήθειαν ναών Τον οργανισμόν της εταιρείας ταύτης θα υπέβαλλον δια του Καποδιστρίου εις έγκρισιν προς τον Τσάρον μύχιος όμως σκοπός αυτής ήτο η οιονεί εκποίηση εισπράξεων χρημάτων για τη ΦΕ (απομν Ξάνθου σελ 231-239)raquo

Επιβάλλεται σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι καμία εξουσιοδότηση για κάτι τέτοιο δεν είχε ο Ξάνθος Ούτε από τους συνεργάτες ούτε από τους ανθρώπους που ίδρυσαν και στήριξαν την Φιλόμουσο Εταιρεία

Ο Ιωάννης Φιλήμων επισημαίνει ιδιαίτερα αντιδιαστέλλει τις αφετηρίες και το περιεχόμενο που αποκαλύπτει και ευαγγελίζεται ο τίτλος laquoΕταιρεία των Φιλικώνraquo από ότι το περιεχόμενο που αποκαλύπτει η προταθείσα από τον Ξάνθοστον Καποδίστρια laquoΦιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρείαraquo11

laquoΟ Ξάνθος απελθών εκ Μόσχας με την ταχυδρομίαν τη 8 Ιανουαρίου 1820 έφθασε τη 15 το εσπέρας εις Πετρούπολιν Την επιούσαν παρουσιάσθη εις τον Καποδίστριαν επικαλείται δε την Μαρτυρίαν του Ιατρού Ηπίτου ευρισκομένου τότε εκεί και γνωρίζοντος τα πάντα ότι ο Καποδίστριας τον εδέχθη με πολύ φιλοφροσύνην και ευγένειαν αναγνώσας ευθύς το γράμμα του Γαζή εις ο αφενός τω έλεγεν ldquoιδού πόσο Θρασύβουλοι σας παρουσιάζονται σήμερον όπερ ηύχεσο μάτην τω 1815 εν Βιέννη βλέπων την τότε οικτράν κατάστασιν του ΈθνουςrdquoΚατόπιν ήκουσεν με προσοχήν τον σκοπόν διrsquoον μετέβη προς συνάντησιν του ο Ξάνθος και εζήτησεν εξηγήσεις δια τα υπό του Νέγρη γραφέντα αυτώ κατά του Αναγνωστοπούλου άτινα όμως ο Ξάνθος εχαρακτήρισεν συκοφαντίας Η πρώτη συνέντευξις έληξε του Ξάνθου τονίσαντος αορίστως ότι η ΦΕ έχει ανάγκην ενός προσώπου σημαντικού προς ενίσχυσιν και πρόοδον της Ο Καποδίστριας του είπε να ησυχάσει ολίγας ημέρας μεθ rsquoας θα τον καλέση ldquoίνα συνομιλήσωσιν σπουδαιότερονrdquo Ο Ξάνθος ήτο πάντοτε επιφυλακτικός μέχρις ότου πεισθεί ότι δεν εκινδύνευεν το μυστικόν του Έθνουςraquo

Στην δεύτερη συνάντηση ΙΚ ΞάνθουlaquoΟ Ξάνθος του εξήγησε προθύμως τα της Αρχής της ΦΕ του εφανέρωσε τα ονόματα των Αρχηγών τας προόδους των Μελών την επέκτασιν των κατηχήσεων και όλα τα έως τότε διατρέξαντα και ότι όλοι ζητούν αυτόν για αρχηγόν ίνα διευθύνει το Έθνος κατά την επανάστασιν είτε προσωπικώς είτε για σχεδίου τινος ειδοποιών δηλ τους επισημότερους των ομογενών περί του καταλληλότερου τρόπου της προετοιμασίας του ποιμνίου Ο Ξάνθος επί πλέον ηξίωσε ltνα ζητήσει ο Καποδίστριας παρά του Τσάρου μια μυστικήν βοήθειαν χρημάτων και αρμάτων παρίστων αυτώ ότι οι Έλληνες δικαίως περιμένουν δια την Ελευθερίαν των πάσαν βοήθειαν παρά της Ρωσσίας Εξrsquoαιτίας της οποίας πολλάκις το Ελληνικό Έθνος εξετέθη εις κίνδυνον και επεβλέπετο από τους Τούρκους και άλλα πολλάraquo

Σε αυτή την παρουσίαση υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις από τις προηγούμενες Πέραν του ότι καταγράφονται οι δύο συναντήσεις ΙΚ Ξάνθου επιβεβαιώνεται η επιστολή Νέγρη και η ανησυχία του Καποδίστρια για τις καταγγελίες της εν λόγω επιστολής το κυριότερο έχουμε αναφορά για τη μεγαλόπνοη πρόταση νέας εταιρείας οικονομικού και επιχειρηματικού χαρακτήρα

11 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελεύθερη Σκέψις (Τομ Α σελ 3)

που από μόνη της απαιτούσε τεράστια και πολυσχιδή οργανωτική υποδομή και χρόνο

Ενώ η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί χωρίς απειλητικές για την ύπαρξη της συγκρούσεις και καταγγελίες ούτε την πρόοδο των μυήσεων ο Ξάνθος εμφανίζεται αφενός να υποστηρίζει την ανάγκη της άμεσης έναρξης του Αγώνα αφετέρου σχέδιο περί νέας εταιρείας laquoΦιλανθρώπου Φιλομούσου και Εμπορικής Γραικικής Εταιρείαςraquo που απαιτεί και προϋποθέτει βάθος χρόνου τεράστιες νέες οργανωτικές προσπάθειες και ακόμα την ένταξη σε αυτό το σχήμα της ήδη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούσας Φιλόμουσου εταιρίας

5) Κατά τον Διονύσιο Α Κόκκινο12

Κατά την επίσκεψη του Ξάνθου και την πρώτη μεταξύ τους συζήτηση ο Καποδίστριας laquoήτο όχι μόνον πληροφορημένος δια τα κατά την Εταιρείαν αλλά και δια τας μεταξύ των κορυφαίων προσωπικάς διαμάχας και το τελευταίον τούτο είχε επιρεάσει όχι ευχαρίστως τας απόψεις τουraquo

Μετά από πέντε ημέρες κάλεσε τον Ξάνθο σε δεύτερη συνάντηση Κατά την δεύτερη πολύωρη συνάντηση ο Καποδίστριας αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα αλλά φέρεται να συνέστησε στον Ξάνθο laquoαν οι οι αρχηγοί γνωρίζουν άλλα μέσα ας τα χρησιμοποιήσουν και ας τους βοηθήσει ο Θεόςraquo στην ερώτηση δε του Ξάνθου αν μπορεί να παραμείνει για λιγο καιρό στην Πετρούπολη η απάντηση φαίνεται να υπήρξε απόλυτα ενθαρρυντική laquoΚαθήσατε όσον καιρό θελήσετε Μάλιστα επιθυμώ αν αγαπάτε να σας βλέπω ενίοτεraquo Και συνεχίζει ο Κόκιννος laquoτουτο εφανέρωσε την ευμένεια και τον πόθο του να παρακολουθήσει την υπόθεσηhellip Και πράγματι ο Ξάνθος επισκεύθει πολλάκις τον Καποδίστριαν κατά τον καιρόν όπου έμεινεν εις την Πετρούποληνraquo Συνοπτικά ως λόγο της άρνησης ο Κόκιννος θεωρεί τη βεβαιότητα του Καποδίστρια ότι θα ηταν πολύ χρησιμότερος στην επανάσταση ως υπουργός της Ρωσίας

Ο Υψηλάντης για την θέση του ΚαποδίστριαΙδιαίτερα σημαντική είναι η τεκμηρίωση του Κόκκινου ως προς τη συνάντηση

ΚαποδίστριαndashΥψηλάντη μετά την συνάντηση ΥψηλάντηndashΞάνθου και πριν ο Υψηλάντης αποδεχθεί την Αρχηγία Παραθέτει μάλιστα μαρτυρία του ίδιου του Υψηλάντη για την ενθάρυνση του Καποδίστρια στην ανάληψη της ηγεσίας του αγώνα και την έκρηξη της επανάστασης laquoΟ κόμης Καποδίστριας τον οποίον συνεβουλεύθην συνεφώνησε προς την γνώμη μου εύρε τα σχέδια μου και τας παρασκευάς μου καλάς και καταλήλους και με συνεβούλευσε να ενεργήσω και να επιχειρήσω την έναρξιν τούτων χωρίς δισταγμόν δια την επιτυχίανraquo

6) Κατά τον Νικόλαο Σπηλιάδη

12 Κόκκινος Δ Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα Αθήνα 1976 (Τόμ 1 σελ 156-162)

Σε αντίθεση με όλους τους παραπάνω ιστορικούς ο Σπηλιάδης13 περιορίζεται σε ελάχιστες γραμμές στην συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου ενώ αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΚαμαρηνού και το μήνυμα Καποδίστρια στον Π Μαυρομιχάλη

Ο Σπηλιάδης επισημαίνει ότι η συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την επίσκεψη Καμαρηνού laquoΜετά τινας δυσκολίας παρουσιάζεται και αυτός εις τον Καποδίστρια και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεως αφού τον παρέστησε την ανάγκην αυτής αλλrsquo ο Καποδίστριας δεν εμπορεί να δεχθεί τοιαύτην αποστολή διότι προ πάντων ήθελε βάλει εις κίνησιν όλην την Ευρώπην εναντίον της Ελλάδος και μετrsquo ολίγον απέρχεται εις Λάυμπαχ όπου θα συγκροτηθεί σύνοδος των συνιστώντων την αγίαν συμμαχίαν βασιλέων δια να σώσει την πατρίδα επαναστάσαν δια της απαραμήλλου διπλωματικής ικανότητος τουhellip Ο δε Ξάνθος απευθύνεται προς τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεωςraquo

Στην περιγραφή της συνάντησης Καποδίστρια‒Καμαρηνού και στο μήνυμα Καποδίστρια προς το Μαυρομιχάλη ο Σπηλιαδης αναφέρει

α) τις απαιτήσεις Μαυρομιχάλη για οικονομική βοήθεια αλλά και ένοπλη εμπλοκή της Ρωσίας

β) τη δήλωση άγνοιας του Καποδίστρια σε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εταιρεία

γ) ότι τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήτο δυνατόν να γίνει τίποτε υπέρ της Ελλάδος

δ) ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αναμένουν τον κατάλληλο καιρο ετοιμαζόμενοι ηθικά και πνευματικά αλλά και τον καιρό κατά τον οποίο η Ρωσία θα μπορούσε ενεργά να στηρίξει τον αγώνα τους Επί πλέον Σιβυλλικά συνεχίζει

laquoΠλήν αν ήθελον βιασθεί υπό της ανάγκης τότε να καταφέρωσι κανένα Τούρκον να κηρυχθεί ως ποτε ο Αλη Φαρμακης αντάρτης οι δε εταίροι να τον περιστοιχίσωσι και να μάχονται υπό την σημαία του τείνοντες εις τον σκοπόν της εταιρείας Τοιουτοτρόπως αφrsquoενός μεν ήθελε αποφύγει το έθνος τον εκ της επαναστάσεως κίνδυνον διότι ήθελεν διαδοθεί ότι Τούρκος επανέστει κατά της Τουρκικής εξουσίας όστις ηνωθει με τους λεγόμενους κλέπτας και την κατεπολεμει αφrsquo ετέρου δε ήθελον συγκεντρωθεί και ασφαλισθή από τους ενδεχομένους κινδύνους οι μέλλοντες να διευθύνωσι τα της επαναστάσεως πολεμικοί και το πυρ του πολέμου ηθελεν υποθάλπτεται άχρις έλθει η ωρα να λάβωσι τα όπλα οι Ελληνεςraquo

Είναι προφανές ότι ο Καποδίστριας χωρίς να το αποκαλύπτει προετοιμάζει τον Μαυρομιχάλη για τη στάση του Αλή Πασά στον ρόλο ενός νέου Αλή Φαρμάκη

7) Κατά τον Kωστή ΠαπαγιώργηΠολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της συνάντησης αλλά και συμπεράσματα από

αυτήν μας δίνει ο τελευταίος των ιστορικών μας που ασχολήθηκε με το θέμα

13 Σπηλιάδης Ν Απομνημονεύματα 1821-1843 (σελ 6)

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 6: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

την επιστολή Νέγρη η οποία κατέληξε αντί στον παραλήπτη της Καποδίστρια στον Τσάρο Σημειώνουμε επί του παρόντος ότι τόσο η αποστολή Καμαρινού εκ μέρους Π Μαυρομηχάλη όσο η επιστολή Νέγρη αποτελούν δύο επεισόδια χαρακτηριστικά του κλίματος αλλά και της επικρατούσης ‒μάλλον τραγικής‒ οργανωτικής κατάστασης της ΦΕ

Ταυτόχρονα στο Δοκίμιον Ιστορικόν περί της της Ελληνικής Επαναστασεως ( Τόμ Α σελ κζ) ο Φιλήμων μας δίνει μια εντελώς διαφορετική θετική εικόνα για την στάση του ΙΚ Ναι μεν δεν αναλαμβάνει την διεύθυνση των στρατιωτικών επιχειρήσεων αλλά ενθαρρύνει τον Υψηλάντη να την αναλάβειlaquoΟι πάντες εξ εναντίας και προεστώτες και οπλαρχηγοί και ναυτικοί παρεδέχοντο μεν εν λόγω τα των αποστόλων ητένιζον όμως πράγματι προς τον Καποδίστριαν κατrsquoαρχάς όν ελογίζοντο πρώτην πηγήν και προς τον Υψηλάντην έπειτα γενομένης της αναγορεύσεως Αλλά αν έγραψαν και απέστειλαν τινές προς τον Καποδίστριαν ούτος προφυλαχθείς απολύτως προς τούτους μετα μόνου συνεσκέφθη και εξηγήθη του Υψηλάντου συμβουλεύσας αυτώ laquoίνα επιχειρήσει την επανάστασιν και ουδένα δισταγμόν δείξει περί της επιτυχίαςraquo όπως γράφει ο ίδιος ο Υψηλάντης στο Υπόμνημα του προς τον Τσάρο Νικόλαο Υπόμνημα που παραθέτει ο Φιλήμονας(σελ 236Τόμ Β Ιστορικόν Δοκίμιον περί Ελληνικής Επαναστάσεως Εκδ Ελεύθερη Σκέψις Αθήναι)

Επίσης στον πρώτο τόμο του ιδίου έργου (σελ 42-43) θα τονίσει laquoΚατά την παράδοσιν πολλών ο Καποδίστριας λόγω ότι εθεώρει την κήρυξιν ενός ρωσοτουρκικού πολεμου μόνην ευκαιρίαν δια την κίνησιν της Ελληνικής Επαναστάσεως εδείκνυτο δυσανασχετών δια την αναχώρησιν του Υψηλάντου και την εκ ταύτης προκύψουσαν εκβίασιν των πραγμάτων Αλλrsquo αγνοούσιν ούτοι ότι ο Καποδίστριας ωμίλει προς τους άλλους δια της γλώσσης αυτής διότι ήτο υπουργός αυτοκράτορος ουδrsquo ήθελεν επιδείξεις ματαίας αφού ο Υψηλάντης το πρώτον ενεργόν πρόσωπον εγνώριζε την διάνοιαν αυτού και σύστημα έλαβεν ίνα μη δίδει ακρόασιν εις τους ψοφοδεείς εκ των συνεταίρωνhellipraquo

3) Κατά τον Α Δεσποτόπουλο Ο Α Δεσποτόπουλος7 δίνει μια πολύ καθαρότερη εικόνα των συναντήσεων

(αναφέρεται σε δύο συναντήσεις και όχι μία) των προτάσεων του Ξάνθου και των απαντήσεων του Καποδίστρια όπως επίσης και της συνεννόησης Καποδίστρια ndashΥψηλάντη και τη σαφέστατη τελικά ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη για την ανάληψη από μέρους του της ηγεσίας και της Έναρξης της Επανάστασης

Στην Πετρούπολη κατά τον Δεσποτόπουλο ο Ξάνθος είχε δύο μυστικές συναντήσεις με τον Καποδίστρια την πρώτη μετά τις 15 Ιανουαρίου και τη δεύτερη κατά τα μέσα Φεβρουαρίου Επίσης είχε ιδιαίτερες συναντήσεις με τον Υψηλάντη κατά το Μάιο ή Ιούνιο του 1820 Ο Υψηλάντης θέλει και την γνώμη του Καποδίστρια σχετικά με το ζήτημα του χρόνου της έκρηξης της επανάστασης όπου οι γνώμες διίσταντο

Το χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο διαδοχικών συναντήσεων με τον Ξάνθο είναι σημαντικό και το διάσημα μεταξύ των συναντήσεων του ΙΚ με τον Ξάνθο και τον Υψηλάντη αποδεικνύεται καθοριστικό για την τελική στάση του Καποδίστρια Κατά τον Δεσποτόπουλο ενώ η άποψη ότι η αναβολή της επανάστασης είναι επικίνδυνη έχει αρχίσει να διαμορφώνεται από τον Φεβρουάριο η είδηση της ανοιχτής πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Αλή Πασά και Σουλτάνου λειτούργησε ενθαρρυντικά Με βάση αυτή την είδηση ο Καποδίστριας ενεθάρρυνε

7 Δεσποτόπουλος Α Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 14-17)

τον Υψηλάντη και ο Υψηλάντης συμφώνησε με την άποψη ο καιρός της επανάστασης είχε έλθει8 Ο Δεσποτόπουλος δεν αναφέρεται απλώς στην ενθάρρυνση του Υψηλάντη από τον Καποδίστρια αλλά και την ερμηνεύει Είναι ο μόνος που επισημαίνει την σημασία της σύγκρουσης Αλή Πασά ndash Σουλτάνου για την αλλαγή της στάσης του Καποδίστρια και τη συμφωνία για τον χρόνο της έκρηξης της Επανάστασης

Όμως και στον κ Δεσποτόπουλο διαφεύγει το γεγονός ότι ο ΙΚ ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ τόσο μέσω του Ιγνατίου όσο και μέσω του Παπαρηγόπουλου για τη σύγκρουση αυτή (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας εκδ Παπαζήση σελ117)

Για τις σχέσεις και τις υποσχέσεις Ιγνατίου προς τον Αλή Πασά γράφει ο Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Φραντζής επικαλούμενος μαρτυρίες Σουλιωτών επισήμων καθώς και του Χρ Περραιβού9

Η περιγραφή του Δεσποτόπουλου επισημαίνει ότι ο ΙΚ δεν απέκλειε την επανάσταση διαφωνούσε με τη χρονική στιγμή και τους συσχετισμούς δύναμης στη δεδομένη στιγμή έχοντας υπόψη του τις διαθέσεις τις Ιερής συμμαχίας και την πρόθεση του Τσάρου να μην συγκρουσθεί με αυτήν Παραθέτοντας τον Σπηλιάδη ο Δεσποτόπουλος τονίζει ότι ο ΙΚ υποστήριζε ότι laquoτο Ελληνικόν έθνος έδει μεν αδιακόπως να παρασκευάζεται υλικώς και ηθικώς αλλά να μην προβεί μόνον του εις τον Αγώνα διότι θα έθετε εις κίνησην εναντίον του όλην την Ευρώπηνraquo

Ως προς την άρνηση της ηγεσίας του Αγώνος ο κ Δεσποτόπουλος υποστηρίζει ότι δεν υπαγορεύτηκε από το γεγονός ότι laquoδεν επετρέπετο από τη θέση του ως Υπουργού του Τσάρου να την αποδεχθείraquo αλλα ότι η αποδοχή με δεδομένη αυτή τη θέση θα καταδίκαζε σε αποτυχία την επανάσταση γιατί η όλη υπόθεση θα εθεωρείτο Ρωσικό εγχείρημα που δεν θα ήταν αποδεκτό από τους αντιπάλους της Ρωσίας Με αυτή την έννοια laquoτο συμφέρον του Έθνους επέβαλλε να μην δεχθεί την πρότασηraquo

4) Κατά τον Τάκη Χ Κανδηλώρο10

laquoΟ Ξάνθος αποφάσισε τελευτώντος του Οκτωβρίου να προχωρήσει από το Δουμπάσαρι εις Μόσχαν Μη έχων όμως χρήματα έγραφε προς τον εν Χερσώνι Σταμ Κουμπάρην όστις αμέσως ως λέγει εις τα απομνημονεύματα του έστειλε 5000 ρούβλια κληθείς δε να τον ίδη και προσωπικώς έτρεχε ημέρα και νύχτα και μετά διήμερον έφθασε τα Μεσάνυκτα εις Δουμπασάρι Τα χρήματα έφθασαν μετά δέκα έτι ημέρας

Εκεί του παρέδωσε 60 αφιερωτικά νέων εταίρων κατηχηθέντων υπrsquoαυτού και τον απεχαιρέτησεν ευχόμενος αισίαν έκβασιν

Διερχόμενος εκ Κιέβου ο Ξάνθος ηθέλησε ίδη την οικογένειαν Υψηλάντου αλλά ηύρε μόνον γέροντα οικέτην πάντων των άλλων απόντων ως διηγείτο ο ίδιος ο Υψηλάντης

Εκείθεν προχώρησεν εις Νίζναν ένθα δύο ημέρας πρότερον ήτο δια υποθέσεις του εμπορικάς και ο Κομιζόπουλος Εκεί έμεινε ημέρας τινας γράψας εις τον Κομιζόπουλο όστις του υπέδειξε πώς να έβρει την οικία του εν Μόσχα χωρίς να ερωτήσει κανέναν Έλληνα δια λόγους ασφαλείας Εν Μόσχα ο Ξάνθος έκρινεν καλόν να προσλάβει εις την αρχήν και τον εξ Ιωαννίνων μεγαλέμπορον Παξιμάδην με τα στοιχεία ΑΞ ένα βοηθόν και σύντροφον Συνεστησαν δε οι τρεις Ξάνθος Κομιζόπουλος και Παξιμάδης ldquoΦιλόμουσον και Φιλανθρωπικήν Γραικικήν

8 Δεσποτόπουλος Α Ιστορία του Ελληνικού Εθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 16)9 Επίτομη Ιστορία της Αναγεννηθήσης Ελλάδος τόμ Α (σελ 53 54)

βλ επίσης Μνημεια Ελληνικής Ιστορίας (τόμ 4 τεύχος 1 σελ 163)10 Κανδηλώρος Τ Η Φιλική Εταιρία 1814-1821

Εμπορικήν Εταιρείανrdquo με σκοπόν ιδρύσεως σχολείων ανά την Ελλάδα εκδόσεων κλασσικών έργων αποστολής υποτρόφων εις Ευρώπην και βοήθειαν ναών Τον οργανισμόν της εταιρείας ταύτης θα υπέβαλλον δια του Καποδιστρίου εις έγκρισιν προς τον Τσάρον μύχιος όμως σκοπός αυτής ήτο η οιονεί εκποίηση εισπράξεων χρημάτων για τη ΦΕ (απομν Ξάνθου σελ 231-239)raquo

Επιβάλλεται σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι καμία εξουσιοδότηση για κάτι τέτοιο δεν είχε ο Ξάνθος Ούτε από τους συνεργάτες ούτε από τους ανθρώπους που ίδρυσαν και στήριξαν την Φιλόμουσο Εταιρεία

Ο Ιωάννης Φιλήμων επισημαίνει ιδιαίτερα αντιδιαστέλλει τις αφετηρίες και το περιεχόμενο που αποκαλύπτει και ευαγγελίζεται ο τίτλος laquoΕταιρεία των Φιλικώνraquo από ότι το περιεχόμενο που αποκαλύπτει η προταθείσα από τον Ξάνθοστον Καποδίστρια laquoΦιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρείαraquo11

laquoΟ Ξάνθος απελθών εκ Μόσχας με την ταχυδρομίαν τη 8 Ιανουαρίου 1820 έφθασε τη 15 το εσπέρας εις Πετρούπολιν Την επιούσαν παρουσιάσθη εις τον Καποδίστριαν επικαλείται δε την Μαρτυρίαν του Ιατρού Ηπίτου ευρισκομένου τότε εκεί και γνωρίζοντος τα πάντα ότι ο Καποδίστριας τον εδέχθη με πολύ φιλοφροσύνην και ευγένειαν αναγνώσας ευθύς το γράμμα του Γαζή εις ο αφενός τω έλεγεν ldquoιδού πόσο Θρασύβουλοι σας παρουσιάζονται σήμερον όπερ ηύχεσο μάτην τω 1815 εν Βιέννη βλέπων την τότε οικτράν κατάστασιν του ΈθνουςrdquoΚατόπιν ήκουσεν με προσοχήν τον σκοπόν διrsquoον μετέβη προς συνάντησιν του ο Ξάνθος και εζήτησεν εξηγήσεις δια τα υπό του Νέγρη γραφέντα αυτώ κατά του Αναγνωστοπούλου άτινα όμως ο Ξάνθος εχαρακτήρισεν συκοφαντίας Η πρώτη συνέντευξις έληξε του Ξάνθου τονίσαντος αορίστως ότι η ΦΕ έχει ανάγκην ενός προσώπου σημαντικού προς ενίσχυσιν και πρόοδον της Ο Καποδίστριας του είπε να ησυχάσει ολίγας ημέρας μεθ rsquoας θα τον καλέση ldquoίνα συνομιλήσωσιν σπουδαιότερονrdquo Ο Ξάνθος ήτο πάντοτε επιφυλακτικός μέχρις ότου πεισθεί ότι δεν εκινδύνευεν το μυστικόν του Έθνουςraquo

Στην δεύτερη συνάντηση ΙΚ ΞάνθουlaquoΟ Ξάνθος του εξήγησε προθύμως τα της Αρχής της ΦΕ του εφανέρωσε τα ονόματα των Αρχηγών τας προόδους των Μελών την επέκτασιν των κατηχήσεων και όλα τα έως τότε διατρέξαντα και ότι όλοι ζητούν αυτόν για αρχηγόν ίνα διευθύνει το Έθνος κατά την επανάστασιν είτε προσωπικώς είτε για σχεδίου τινος ειδοποιών δηλ τους επισημότερους των ομογενών περί του καταλληλότερου τρόπου της προετοιμασίας του ποιμνίου Ο Ξάνθος επί πλέον ηξίωσε ltνα ζητήσει ο Καποδίστριας παρά του Τσάρου μια μυστικήν βοήθειαν χρημάτων και αρμάτων παρίστων αυτώ ότι οι Έλληνες δικαίως περιμένουν δια την Ελευθερίαν των πάσαν βοήθειαν παρά της Ρωσσίας Εξrsquoαιτίας της οποίας πολλάκις το Ελληνικό Έθνος εξετέθη εις κίνδυνον και επεβλέπετο από τους Τούρκους και άλλα πολλάraquo

Σε αυτή την παρουσίαση υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις από τις προηγούμενες Πέραν του ότι καταγράφονται οι δύο συναντήσεις ΙΚ Ξάνθου επιβεβαιώνεται η επιστολή Νέγρη και η ανησυχία του Καποδίστρια για τις καταγγελίες της εν λόγω επιστολής το κυριότερο έχουμε αναφορά για τη μεγαλόπνοη πρόταση νέας εταιρείας οικονομικού και επιχειρηματικού χαρακτήρα

11 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελεύθερη Σκέψις (Τομ Α σελ 3)

που από μόνη της απαιτούσε τεράστια και πολυσχιδή οργανωτική υποδομή και χρόνο

Ενώ η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί χωρίς απειλητικές για την ύπαρξη της συγκρούσεις και καταγγελίες ούτε την πρόοδο των μυήσεων ο Ξάνθος εμφανίζεται αφενός να υποστηρίζει την ανάγκη της άμεσης έναρξης του Αγώνα αφετέρου σχέδιο περί νέας εταιρείας laquoΦιλανθρώπου Φιλομούσου και Εμπορικής Γραικικής Εταιρείαςraquo που απαιτεί και προϋποθέτει βάθος χρόνου τεράστιες νέες οργανωτικές προσπάθειες και ακόμα την ένταξη σε αυτό το σχήμα της ήδη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούσας Φιλόμουσου εταιρίας

5) Κατά τον Διονύσιο Α Κόκκινο12

Κατά την επίσκεψη του Ξάνθου και την πρώτη μεταξύ τους συζήτηση ο Καποδίστριας laquoήτο όχι μόνον πληροφορημένος δια τα κατά την Εταιρείαν αλλά και δια τας μεταξύ των κορυφαίων προσωπικάς διαμάχας και το τελευταίον τούτο είχε επιρεάσει όχι ευχαρίστως τας απόψεις τουraquo

Μετά από πέντε ημέρες κάλεσε τον Ξάνθο σε δεύτερη συνάντηση Κατά την δεύτερη πολύωρη συνάντηση ο Καποδίστριας αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα αλλά φέρεται να συνέστησε στον Ξάνθο laquoαν οι οι αρχηγοί γνωρίζουν άλλα μέσα ας τα χρησιμοποιήσουν και ας τους βοηθήσει ο Θεόςraquo στην ερώτηση δε του Ξάνθου αν μπορεί να παραμείνει για λιγο καιρό στην Πετρούπολη η απάντηση φαίνεται να υπήρξε απόλυτα ενθαρρυντική laquoΚαθήσατε όσον καιρό θελήσετε Μάλιστα επιθυμώ αν αγαπάτε να σας βλέπω ενίοτεraquo Και συνεχίζει ο Κόκιννος laquoτουτο εφανέρωσε την ευμένεια και τον πόθο του να παρακολουθήσει την υπόθεσηhellip Και πράγματι ο Ξάνθος επισκεύθει πολλάκις τον Καποδίστριαν κατά τον καιρόν όπου έμεινεν εις την Πετρούποληνraquo Συνοπτικά ως λόγο της άρνησης ο Κόκιννος θεωρεί τη βεβαιότητα του Καποδίστρια ότι θα ηταν πολύ χρησιμότερος στην επανάσταση ως υπουργός της Ρωσίας

Ο Υψηλάντης για την θέση του ΚαποδίστριαΙδιαίτερα σημαντική είναι η τεκμηρίωση του Κόκκινου ως προς τη συνάντηση

ΚαποδίστριαndashΥψηλάντη μετά την συνάντηση ΥψηλάντηndashΞάνθου και πριν ο Υψηλάντης αποδεχθεί την Αρχηγία Παραθέτει μάλιστα μαρτυρία του ίδιου του Υψηλάντη για την ενθάρυνση του Καποδίστρια στην ανάληψη της ηγεσίας του αγώνα και την έκρηξη της επανάστασης laquoΟ κόμης Καποδίστριας τον οποίον συνεβουλεύθην συνεφώνησε προς την γνώμη μου εύρε τα σχέδια μου και τας παρασκευάς μου καλάς και καταλήλους και με συνεβούλευσε να ενεργήσω και να επιχειρήσω την έναρξιν τούτων χωρίς δισταγμόν δια την επιτυχίανraquo

6) Κατά τον Νικόλαο Σπηλιάδη

12 Κόκκινος Δ Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα Αθήνα 1976 (Τόμ 1 σελ 156-162)

Σε αντίθεση με όλους τους παραπάνω ιστορικούς ο Σπηλιάδης13 περιορίζεται σε ελάχιστες γραμμές στην συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου ενώ αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΚαμαρηνού και το μήνυμα Καποδίστρια στον Π Μαυρομιχάλη

Ο Σπηλιάδης επισημαίνει ότι η συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την επίσκεψη Καμαρηνού laquoΜετά τινας δυσκολίας παρουσιάζεται και αυτός εις τον Καποδίστρια και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεως αφού τον παρέστησε την ανάγκην αυτής αλλrsquo ο Καποδίστριας δεν εμπορεί να δεχθεί τοιαύτην αποστολή διότι προ πάντων ήθελε βάλει εις κίνησιν όλην την Ευρώπην εναντίον της Ελλάδος και μετrsquo ολίγον απέρχεται εις Λάυμπαχ όπου θα συγκροτηθεί σύνοδος των συνιστώντων την αγίαν συμμαχίαν βασιλέων δια να σώσει την πατρίδα επαναστάσαν δια της απαραμήλλου διπλωματικής ικανότητος τουhellip Ο δε Ξάνθος απευθύνεται προς τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεωςraquo

Στην περιγραφή της συνάντησης Καποδίστρια‒Καμαρηνού και στο μήνυμα Καποδίστρια προς το Μαυρομιχάλη ο Σπηλιαδης αναφέρει

α) τις απαιτήσεις Μαυρομιχάλη για οικονομική βοήθεια αλλά και ένοπλη εμπλοκή της Ρωσίας

β) τη δήλωση άγνοιας του Καποδίστρια σε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εταιρεία

γ) ότι τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήτο δυνατόν να γίνει τίποτε υπέρ της Ελλάδος

δ) ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αναμένουν τον κατάλληλο καιρο ετοιμαζόμενοι ηθικά και πνευματικά αλλά και τον καιρό κατά τον οποίο η Ρωσία θα μπορούσε ενεργά να στηρίξει τον αγώνα τους Επί πλέον Σιβυλλικά συνεχίζει

laquoΠλήν αν ήθελον βιασθεί υπό της ανάγκης τότε να καταφέρωσι κανένα Τούρκον να κηρυχθεί ως ποτε ο Αλη Φαρμακης αντάρτης οι δε εταίροι να τον περιστοιχίσωσι και να μάχονται υπό την σημαία του τείνοντες εις τον σκοπόν της εταιρείας Τοιουτοτρόπως αφrsquoενός μεν ήθελε αποφύγει το έθνος τον εκ της επαναστάσεως κίνδυνον διότι ήθελεν διαδοθεί ότι Τούρκος επανέστει κατά της Τουρκικής εξουσίας όστις ηνωθει με τους λεγόμενους κλέπτας και την κατεπολεμει αφrsquo ετέρου δε ήθελον συγκεντρωθεί και ασφαλισθή από τους ενδεχομένους κινδύνους οι μέλλοντες να διευθύνωσι τα της επαναστάσεως πολεμικοί και το πυρ του πολέμου ηθελεν υποθάλπτεται άχρις έλθει η ωρα να λάβωσι τα όπλα οι Ελληνεςraquo

Είναι προφανές ότι ο Καποδίστριας χωρίς να το αποκαλύπτει προετοιμάζει τον Μαυρομιχάλη για τη στάση του Αλή Πασά στον ρόλο ενός νέου Αλή Φαρμάκη

7) Κατά τον Kωστή ΠαπαγιώργηΠολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της συνάντησης αλλά και συμπεράσματα από

αυτήν μας δίνει ο τελευταίος των ιστορικών μας που ασχολήθηκε με το θέμα

13 Σπηλιάδης Ν Απομνημονεύματα 1821-1843 (σελ 6)

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 7: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

τον Υψηλάντη και ο Υψηλάντης συμφώνησε με την άποψη ο καιρός της επανάστασης είχε έλθει8 Ο Δεσποτόπουλος δεν αναφέρεται απλώς στην ενθάρρυνση του Υψηλάντη από τον Καποδίστρια αλλά και την ερμηνεύει Είναι ο μόνος που επισημαίνει την σημασία της σύγκρουσης Αλή Πασά ndash Σουλτάνου για την αλλαγή της στάσης του Καποδίστρια και τη συμφωνία για τον χρόνο της έκρηξης της Επανάστασης

Όμως και στον κ Δεσποτόπουλο διαφεύγει το γεγονός ότι ο ΙΚ ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ τόσο μέσω του Ιγνατίου όσο και μέσω του Παπαρηγόπουλου για τη σύγκρουση αυτή (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας εκδ Παπαζήση σελ117)

Για τις σχέσεις και τις υποσχέσεις Ιγνατίου προς τον Αλή Πασά γράφει ο Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Φραντζής επικαλούμενος μαρτυρίες Σουλιωτών επισήμων καθώς και του Χρ Περραιβού9

Η περιγραφή του Δεσποτόπουλου επισημαίνει ότι ο ΙΚ δεν απέκλειε την επανάσταση διαφωνούσε με τη χρονική στιγμή και τους συσχετισμούς δύναμης στη δεδομένη στιγμή έχοντας υπόψη του τις διαθέσεις τις Ιερής συμμαχίας και την πρόθεση του Τσάρου να μην συγκρουσθεί με αυτήν Παραθέτοντας τον Σπηλιάδη ο Δεσποτόπουλος τονίζει ότι ο ΙΚ υποστήριζε ότι laquoτο Ελληνικόν έθνος έδει μεν αδιακόπως να παρασκευάζεται υλικώς και ηθικώς αλλά να μην προβεί μόνον του εις τον Αγώνα διότι θα έθετε εις κίνησην εναντίον του όλην την Ευρώπηνraquo

Ως προς την άρνηση της ηγεσίας του Αγώνος ο κ Δεσποτόπουλος υποστηρίζει ότι δεν υπαγορεύτηκε από το γεγονός ότι laquoδεν επετρέπετο από τη θέση του ως Υπουργού του Τσάρου να την αποδεχθείraquo αλλα ότι η αποδοχή με δεδομένη αυτή τη θέση θα καταδίκαζε σε αποτυχία την επανάσταση γιατί η όλη υπόθεση θα εθεωρείτο Ρωσικό εγχείρημα που δεν θα ήταν αποδεκτό από τους αντιπάλους της Ρωσίας Με αυτή την έννοια laquoτο συμφέρον του Έθνους επέβαλλε να μην δεχθεί την πρότασηraquo

4) Κατά τον Τάκη Χ Κανδηλώρο10

laquoΟ Ξάνθος αποφάσισε τελευτώντος του Οκτωβρίου να προχωρήσει από το Δουμπάσαρι εις Μόσχαν Μη έχων όμως χρήματα έγραφε προς τον εν Χερσώνι Σταμ Κουμπάρην όστις αμέσως ως λέγει εις τα απομνημονεύματα του έστειλε 5000 ρούβλια κληθείς δε να τον ίδη και προσωπικώς έτρεχε ημέρα και νύχτα και μετά διήμερον έφθασε τα Μεσάνυκτα εις Δουμπασάρι Τα χρήματα έφθασαν μετά δέκα έτι ημέρας

Εκεί του παρέδωσε 60 αφιερωτικά νέων εταίρων κατηχηθέντων υπrsquoαυτού και τον απεχαιρέτησεν ευχόμενος αισίαν έκβασιν

Διερχόμενος εκ Κιέβου ο Ξάνθος ηθέλησε ίδη την οικογένειαν Υψηλάντου αλλά ηύρε μόνον γέροντα οικέτην πάντων των άλλων απόντων ως διηγείτο ο ίδιος ο Υψηλάντης

Εκείθεν προχώρησεν εις Νίζναν ένθα δύο ημέρας πρότερον ήτο δια υποθέσεις του εμπορικάς και ο Κομιζόπουλος Εκεί έμεινε ημέρας τινας γράψας εις τον Κομιζόπουλο όστις του υπέδειξε πώς να έβρει την οικία του εν Μόσχα χωρίς να ερωτήσει κανέναν Έλληνα δια λόγους ασφαλείας Εν Μόσχα ο Ξάνθος έκρινεν καλόν να προσλάβει εις την αρχήν και τον εξ Ιωαννίνων μεγαλέμπορον Παξιμάδην με τα στοιχεία ΑΞ ένα βοηθόν και σύντροφον Συνεστησαν δε οι τρεις Ξάνθος Κομιζόπουλος και Παξιμάδης ldquoΦιλόμουσον και Φιλανθρωπικήν Γραικικήν

8 Δεσποτόπουλος Α Ιστορία του Ελληνικού Εθνους Εκδοτική Αθηνών Τόμ ΙΒ (σελ 16)9 Επίτομη Ιστορία της Αναγεννηθήσης Ελλάδος τόμ Α (σελ 53 54)

βλ επίσης Μνημεια Ελληνικής Ιστορίας (τόμ 4 τεύχος 1 σελ 163)10 Κανδηλώρος Τ Η Φιλική Εταιρία 1814-1821

Εμπορικήν Εταιρείανrdquo με σκοπόν ιδρύσεως σχολείων ανά την Ελλάδα εκδόσεων κλασσικών έργων αποστολής υποτρόφων εις Ευρώπην και βοήθειαν ναών Τον οργανισμόν της εταιρείας ταύτης θα υπέβαλλον δια του Καποδιστρίου εις έγκρισιν προς τον Τσάρον μύχιος όμως σκοπός αυτής ήτο η οιονεί εκποίηση εισπράξεων χρημάτων για τη ΦΕ (απομν Ξάνθου σελ 231-239)raquo

Επιβάλλεται σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι καμία εξουσιοδότηση για κάτι τέτοιο δεν είχε ο Ξάνθος Ούτε από τους συνεργάτες ούτε από τους ανθρώπους που ίδρυσαν και στήριξαν την Φιλόμουσο Εταιρεία

Ο Ιωάννης Φιλήμων επισημαίνει ιδιαίτερα αντιδιαστέλλει τις αφετηρίες και το περιεχόμενο που αποκαλύπτει και ευαγγελίζεται ο τίτλος laquoΕταιρεία των Φιλικώνraquo από ότι το περιεχόμενο που αποκαλύπτει η προταθείσα από τον Ξάνθοστον Καποδίστρια laquoΦιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρείαraquo11

laquoΟ Ξάνθος απελθών εκ Μόσχας με την ταχυδρομίαν τη 8 Ιανουαρίου 1820 έφθασε τη 15 το εσπέρας εις Πετρούπολιν Την επιούσαν παρουσιάσθη εις τον Καποδίστριαν επικαλείται δε την Μαρτυρίαν του Ιατρού Ηπίτου ευρισκομένου τότε εκεί και γνωρίζοντος τα πάντα ότι ο Καποδίστριας τον εδέχθη με πολύ φιλοφροσύνην και ευγένειαν αναγνώσας ευθύς το γράμμα του Γαζή εις ο αφενός τω έλεγεν ldquoιδού πόσο Θρασύβουλοι σας παρουσιάζονται σήμερον όπερ ηύχεσο μάτην τω 1815 εν Βιέννη βλέπων την τότε οικτράν κατάστασιν του ΈθνουςrdquoΚατόπιν ήκουσεν με προσοχήν τον σκοπόν διrsquoον μετέβη προς συνάντησιν του ο Ξάνθος και εζήτησεν εξηγήσεις δια τα υπό του Νέγρη γραφέντα αυτώ κατά του Αναγνωστοπούλου άτινα όμως ο Ξάνθος εχαρακτήρισεν συκοφαντίας Η πρώτη συνέντευξις έληξε του Ξάνθου τονίσαντος αορίστως ότι η ΦΕ έχει ανάγκην ενός προσώπου σημαντικού προς ενίσχυσιν και πρόοδον της Ο Καποδίστριας του είπε να ησυχάσει ολίγας ημέρας μεθ rsquoας θα τον καλέση ldquoίνα συνομιλήσωσιν σπουδαιότερονrdquo Ο Ξάνθος ήτο πάντοτε επιφυλακτικός μέχρις ότου πεισθεί ότι δεν εκινδύνευεν το μυστικόν του Έθνουςraquo

Στην δεύτερη συνάντηση ΙΚ ΞάνθουlaquoΟ Ξάνθος του εξήγησε προθύμως τα της Αρχής της ΦΕ του εφανέρωσε τα ονόματα των Αρχηγών τας προόδους των Μελών την επέκτασιν των κατηχήσεων και όλα τα έως τότε διατρέξαντα και ότι όλοι ζητούν αυτόν για αρχηγόν ίνα διευθύνει το Έθνος κατά την επανάστασιν είτε προσωπικώς είτε για σχεδίου τινος ειδοποιών δηλ τους επισημότερους των ομογενών περί του καταλληλότερου τρόπου της προετοιμασίας του ποιμνίου Ο Ξάνθος επί πλέον ηξίωσε ltνα ζητήσει ο Καποδίστριας παρά του Τσάρου μια μυστικήν βοήθειαν χρημάτων και αρμάτων παρίστων αυτώ ότι οι Έλληνες δικαίως περιμένουν δια την Ελευθερίαν των πάσαν βοήθειαν παρά της Ρωσσίας Εξrsquoαιτίας της οποίας πολλάκις το Ελληνικό Έθνος εξετέθη εις κίνδυνον και επεβλέπετο από τους Τούρκους και άλλα πολλάraquo

Σε αυτή την παρουσίαση υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις από τις προηγούμενες Πέραν του ότι καταγράφονται οι δύο συναντήσεις ΙΚ Ξάνθου επιβεβαιώνεται η επιστολή Νέγρη και η ανησυχία του Καποδίστρια για τις καταγγελίες της εν λόγω επιστολής το κυριότερο έχουμε αναφορά για τη μεγαλόπνοη πρόταση νέας εταιρείας οικονομικού και επιχειρηματικού χαρακτήρα

11 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελεύθερη Σκέψις (Τομ Α σελ 3)

που από μόνη της απαιτούσε τεράστια και πολυσχιδή οργανωτική υποδομή και χρόνο

Ενώ η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί χωρίς απειλητικές για την ύπαρξη της συγκρούσεις και καταγγελίες ούτε την πρόοδο των μυήσεων ο Ξάνθος εμφανίζεται αφενός να υποστηρίζει την ανάγκη της άμεσης έναρξης του Αγώνα αφετέρου σχέδιο περί νέας εταιρείας laquoΦιλανθρώπου Φιλομούσου και Εμπορικής Γραικικής Εταιρείαςraquo που απαιτεί και προϋποθέτει βάθος χρόνου τεράστιες νέες οργανωτικές προσπάθειες και ακόμα την ένταξη σε αυτό το σχήμα της ήδη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούσας Φιλόμουσου εταιρίας

5) Κατά τον Διονύσιο Α Κόκκινο12

Κατά την επίσκεψη του Ξάνθου και την πρώτη μεταξύ τους συζήτηση ο Καποδίστριας laquoήτο όχι μόνον πληροφορημένος δια τα κατά την Εταιρείαν αλλά και δια τας μεταξύ των κορυφαίων προσωπικάς διαμάχας και το τελευταίον τούτο είχε επιρεάσει όχι ευχαρίστως τας απόψεις τουraquo

Μετά από πέντε ημέρες κάλεσε τον Ξάνθο σε δεύτερη συνάντηση Κατά την δεύτερη πολύωρη συνάντηση ο Καποδίστριας αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα αλλά φέρεται να συνέστησε στον Ξάνθο laquoαν οι οι αρχηγοί γνωρίζουν άλλα μέσα ας τα χρησιμοποιήσουν και ας τους βοηθήσει ο Θεόςraquo στην ερώτηση δε του Ξάνθου αν μπορεί να παραμείνει για λιγο καιρό στην Πετρούπολη η απάντηση φαίνεται να υπήρξε απόλυτα ενθαρρυντική laquoΚαθήσατε όσον καιρό θελήσετε Μάλιστα επιθυμώ αν αγαπάτε να σας βλέπω ενίοτεraquo Και συνεχίζει ο Κόκιννος laquoτουτο εφανέρωσε την ευμένεια και τον πόθο του να παρακολουθήσει την υπόθεσηhellip Και πράγματι ο Ξάνθος επισκεύθει πολλάκις τον Καποδίστριαν κατά τον καιρόν όπου έμεινεν εις την Πετρούποληνraquo Συνοπτικά ως λόγο της άρνησης ο Κόκιννος θεωρεί τη βεβαιότητα του Καποδίστρια ότι θα ηταν πολύ χρησιμότερος στην επανάσταση ως υπουργός της Ρωσίας

Ο Υψηλάντης για την θέση του ΚαποδίστριαΙδιαίτερα σημαντική είναι η τεκμηρίωση του Κόκκινου ως προς τη συνάντηση

ΚαποδίστριαndashΥψηλάντη μετά την συνάντηση ΥψηλάντηndashΞάνθου και πριν ο Υψηλάντης αποδεχθεί την Αρχηγία Παραθέτει μάλιστα μαρτυρία του ίδιου του Υψηλάντη για την ενθάρυνση του Καποδίστρια στην ανάληψη της ηγεσίας του αγώνα και την έκρηξη της επανάστασης laquoΟ κόμης Καποδίστριας τον οποίον συνεβουλεύθην συνεφώνησε προς την γνώμη μου εύρε τα σχέδια μου και τας παρασκευάς μου καλάς και καταλήλους και με συνεβούλευσε να ενεργήσω και να επιχειρήσω την έναρξιν τούτων χωρίς δισταγμόν δια την επιτυχίανraquo

6) Κατά τον Νικόλαο Σπηλιάδη

12 Κόκκινος Δ Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα Αθήνα 1976 (Τόμ 1 σελ 156-162)

Σε αντίθεση με όλους τους παραπάνω ιστορικούς ο Σπηλιάδης13 περιορίζεται σε ελάχιστες γραμμές στην συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου ενώ αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΚαμαρηνού και το μήνυμα Καποδίστρια στον Π Μαυρομιχάλη

Ο Σπηλιάδης επισημαίνει ότι η συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την επίσκεψη Καμαρηνού laquoΜετά τινας δυσκολίας παρουσιάζεται και αυτός εις τον Καποδίστρια και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεως αφού τον παρέστησε την ανάγκην αυτής αλλrsquo ο Καποδίστριας δεν εμπορεί να δεχθεί τοιαύτην αποστολή διότι προ πάντων ήθελε βάλει εις κίνησιν όλην την Ευρώπην εναντίον της Ελλάδος και μετrsquo ολίγον απέρχεται εις Λάυμπαχ όπου θα συγκροτηθεί σύνοδος των συνιστώντων την αγίαν συμμαχίαν βασιλέων δια να σώσει την πατρίδα επαναστάσαν δια της απαραμήλλου διπλωματικής ικανότητος τουhellip Ο δε Ξάνθος απευθύνεται προς τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεωςraquo

Στην περιγραφή της συνάντησης Καποδίστρια‒Καμαρηνού και στο μήνυμα Καποδίστρια προς το Μαυρομιχάλη ο Σπηλιαδης αναφέρει

α) τις απαιτήσεις Μαυρομιχάλη για οικονομική βοήθεια αλλά και ένοπλη εμπλοκή της Ρωσίας

β) τη δήλωση άγνοιας του Καποδίστρια σε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εταιρεία

γ) ότι τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήτο δυνατόν να γίνει τίποτε υπέρ της Ελλάδος

δ) ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αναμένουν τον κατάλληλο καιρο ετοιμαζόμενοι ηθικά και πνευματικά αλλά και τον καιρό κατά τον οποίο η Ρωσία θα μπορούσε ενεργά να στηρίξει τον αγώνα τους Επί πλέον Σιβυλλικά συνεχίζει

laquoΠλήν αν ήθελον βιασθεί υπό της ανάγκης τότε να καταφέρωσι κανένα Τούρκον να κηρυχθεί ως ποτε ο Αλη Φαρμακης αντάρτης οι δε εταίροι να τον περιστοιχίσωσι και να μάχονται υπό την σημαία του τείνοντες εις τον σκοπόν της εταιρείας Τοιουτοτρόπως αφrsquoενός μεν ήθελε αποφύγει το έθνος τον εκ της επαναστάσεως κίνδυνον διότι ήθελεν διαδοθεί ότι Τούρκος επανέστει κατά της Τουρκικής εξουσίας όστις ηνωθει με τους λεγόμενους κλέπτας και την κατεπολεμει αφrsquo ετέρου δε ήθελον συγκεντρωθεί και ασφαλισθή από τους ενδεχομένους κινδύνους οι μέλλοντες να διευθύνωσι τα της επαναστάσεως πολεμικοί και το πυρ του πολέμου ηθελεν υποθάλπτεται άχρις έλθει η ωρα να λάβωσι τα όπλα οι Ελληνεςraquo

Είναι προφανές ότι ο Καποδίστριας χωρίς να το αποκαλύπτει προετοιμάζει τον Μαυρομιχάλη για τη στάση του Αλή Πασά στον ρόλο ενός νέου Αλή Φαρμάκη

7) Κατά τον Kωστή ΠαπαγιώργηΠολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της συνάντησης αλλά και συμπεράσματα από

αυτήν μας δίνει ο τελευταίος των ιστορικών μας που ασχολήθηκε με το θέμα

13 Σπηλιάδης Ν Απομνημονεύματα 1821-1843 (σελ 6)

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 8: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Εμπορικήν Εταιρείανrdquo με σκοπόν ιδρύσεως σχολείων ανά την Ελλάδα εκδόσεων κλασσικών έργων αποστολής υποτρόφων εις Ευρώπην και βοήθειαν ναών Τον οργανισμόν της εταιρείας ταύτης θα υπέβαλλον δια του Καποδιστρίου εις έγκρισιν προς τον Τσάρον μύχιος όμως σκοπός αυτής ήτο η οιονεί εκποίηση εισπράξεων χρημάτων για τη ΦΕ (απομν Ξάνθου σελ 231-239)raquo

Επιβάλλεται σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι καμία εξουσιοδότηση για κάτι τέτοιο δεν είχε ο Ξάνθος Ούτε από τους συνεργάτες ούτε από τους ανθρώπους που ίδρυσαν και στήριξαν την Φιλόμουσο Εταιρεία

Ο Ιωάννης Φιλήμων επισημαίνει ιδιαίτερα αντιδιαστέλλει τις αφετηρίες και το περιεχόμενο που αποκαλύπτει και ευαγγελίζεται ο τίτλος laquoΕταιρεία των Φιλικώνraquo από ότι το περιεχόμενο που αποκαλύπτει η προταθείσα από τον Ξάνθοστον Καποδίστρια laquoΦιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρείαraquo11

laquoΟ Ξάνθος απελθών εκ Μόσχας με την ταχυδρομίαν τη 8 Ιανουαρίου 1820 έφθασε τη 15 το εσπέρας εις Πετρούπολιν Την επιούσαν παρουσιάσθη εις τον Καποδίστριαν επικαλείται δε την Μαρτυρίαν του Ιατρού Ηπίτου ευρισκομένου τότε εκεί και γνωρίζοντος τα πάντα ότι ο Καποδίστριας τον εδέχθη με πολύ φιλοφροσύνην και ευγένειαν αναγνώσας ευθύς το γράμμα του Γαζή εις ο αφενός τω έλεγεν ldquoιδού πόσο Θρασύβουλοι σας παρουσιάζονται σήμερον όπερ ηύχεσο μάτην τω 1815 εν Βιέννη βλέπων την τότε οικτράν κατάστασιν του ΈθνουςrdquoΚατόπιν ήκουσεν με προσοχήν τον σκοπόν διrsquoον μετέβη προς συνάντησιν του ο Ξάνθος και εζήτησεν εξηγήσεις δια τα υπό του Νέγρη γραφέντα αυτώ κατά του Αναγνωστοπούλου άτινα όμως ο Ξάνθος εχαρακτήρισεν συκοφαντίας Η πρώτη συνέντευξις έληξε του Ξάνθου τονίσαντος αορίστως ότι η ΦΕ έχει ανάγκην ενός προσώπου σημαντικού προς ενίσχυσιν και πρόοδον της Ο Καποδίστριας του είπε να ησυχάσει ολίγας ημέρας μεθ rsquoας θα τον καλέση ldquoίνα συνομιλήσωσιν σπουδαιότερονrdquo Ο Ξάνθος ήτο πάντοτε επιφυλακτικός μέχρις ότου πεισθεί ότι δεν εκινδύνευεν το μυστικόν του Έθνουςraquo

Στην δεύτερη συνάντηση ΙΚ ΞάνθουlaquoΟ Ξάνθος του εξήγησε προθύμως τα της Αρχής της ΦΕ του εφανέρωσε τα ονόματα των Αρχηγών τας προόδους των Μελών την επέκτασιν των κατηχήσεων και όλα τα έως τότε διατρέξαντα και ότι όλοι ζητούν αυτόν για αρχηγόν ίνα διευθύνει το Έθνος κατά την επανάστασιν είτε προσωπικώς είτε για σχεδίου τινος ειδοποιών δηλ τους επισημότερους των ομογενών περί του καταλληλότερου τρόπου της προετοιμασίας του ποιμνίου Ο Ξάνθος επί πλέον ηξίωσε ltνα ζητήσει ο Καποδίστριας παρά του Τσάρου μια μυστικήν βοήθειαν χρημάτων και αρμάτων παρίστων αυτώ ότι οι Έλληνες δικαίως περιμένουν δια την Ελευθερίαν των πάσαν βοήθειαν παρά της Ρωσσίας Εξrsquoαιτίας της οποίας πολλάκις το Ελληνικό Έθνος εξετέθη εις κίνδυνον και επεβλέπετο από τους Τούρκους και άλλα πολλάraquo

Σε αυτή την παρουσίαση υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις από τις προηγούμενες Πέραν του ότι καταγράφονται οι δύο συναντήσεις ΙΚ Ξάνθου επιβεβαιώνεται η επιστολή Νέγρη και η ανησυχία του Καποδίστρια για τις καταγγελίες της εν λόγω επιστολής το κυριότερο έχουμε αναφορά για τη μεγαλόπνοη πρόταση νέας εταιρείας οικονομικού και επιχειρηματικού χαρακτήρα

11 Φιλήμων Ι Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως εκδ Ελεύθερη Σκέψις (Τομ Α σελ 3)

που από μόνη της απαιτούσε τεράστια και πολυσχιδή οργανωτική υποδομή και χρόνο

Ενώ η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί χωρίς απειλητικές για την ύπαρξη της συγκρούσεις και καταγγελίες ούτε την πρόοδο των μυήσεων ο Ξάνθος εμφανίζεται αφενός να υποστηρίζει την ανάγκη της άμεσης έναρξης του Αγώνα αφετέρου σχέδιο περί νέας εταιρείας laquoΦιλανθρώπου Φιλομούσου και Εμπορικής Γραικικής Εταιρείαςraquo που απαιτεί και προϋποθέτει βάθος χρόνου τεράστιες νέες οργανωτικές προσπάθειες και ακόμα την ένταξη σε αυτό το σχήμα της ήδη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούσας Φιλόμουσου εταιρίας

5) Κατά τον Διονύσιο Α Κόκκινο12

Κατά την επίσκεψη του Ξάνθου και την πρώτη μεταξύ τους συζήτηση ο Καποδίστριας laquoήτο όχι μόνον πληροφορημένος δια τα κατά την Εταιρείαν αλλά και δια τας μεταξύ των κορυφαίων προσωπικάς διαμάχας και το τελευταίον τούτο είχε επιρεάσει όχι ευχαρίστως τας απόψεις τουraquo

Μετά από πέντε ημέρες κάλεσε τον Ξάνθο σε δεύτερη συνάντηση Κατά την δεύτερη πολύωρη συνάντηση ο Καποδίστριας αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα αλλά φέρεται να συνέστησε στον Ξάνθο laquoαν οι οι αρχηγοί γνωρίζουν άλλα μέσα ας τα χρησιμοποιήσουν και ας τους βοηθήσει ο Θεόςraquo στην ερώτηση δε του Ξάνθου αν μπορεί να παραμείνει για λιγο καιρό στην Πετρούπολη η απάντηση φαίνεται να υπήρξε απόλυτα ενθαρρυντική laquoΚαθήσατε όσον καιρό θελήσετε Μάλιστα επιθυμώ αν αγαπάτε να σας βλέπω ενίοτεraquo Και συνεχίζει ο Κόκιννος laquoτουτο εφανέρωσε την ευμένεια και τον πόθο του να παρακολουθήσει την υπόθεσηhellip Και πράγματι ο Ξάνθος επισκεύθει πολλάκις τον Καποδίστριαν κατά τον καιρόν όπου έμεινεν εις την Πετρούποληνraquo Συνοπτικά ως λόγο της άρνησης ο Κόκιννος θεωρεί τη βεβαιότητα του Καποδίστρια ότι θα ηταν πολύ χρησιμότερος στην επανάσταση ως υπουργός της Ρωσίας

Ο Υψηλάντης για την θέση του ΚαποδίστριαΙδιαίτερα σημαντική είναι η τεκμηρίωση του Κόκκινου ως προς τη συνάντηση

ΚαποδίστριαndashΥψηλάντη μετά την συνάντηση ΥψηλάντηndashΞάνθου και πριν ο Υψηλάντης αποδεχθεί την Αρχηγία Παραθέτει μάλιστα μαρτυρία του ίδιου του Υψηλάντη για την ενθάρυνση του Καποδίστρια στην ανάληψη της ηγεσίας του αγώνα και την έκρηξη της επανάστασης laquoΟ κόμης Καποδίστριας τον οποίον συνεβουλεύθην συνεφώνησε προς την γνώμη μου εύρε τα σχέδια μου και τας παρασκευάς μου καλάς και καταλήλους και με συνεβούλευσε να ενεργήσω και να επιχειρήσω την έναρξιν τούτων χωρίς δισταγμόν δια την επιτυχίανraquo

6) Κατά τον Νικόλαο Σπηλιάδη

12 Κόκκινος Δ Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα Αθήνα 1976 (Τόμ 1 σελ 156-162)

Σε αντίθεση με όλους τους παραπάνω ιστορικούς ο Σπηλιάδης13 περιορίζεται σε ελάχιστες γραμμές στην συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου ενώ αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΚαμαρηνού και το μήνυμα Καποδίστρια στον Π Μαυρομιχάλη

Ο Σπηλιάδης επισημαίνει ότι η συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την επίσκεψη Καμαρηνού laquoΜετά τινας δυσκολίας παρουσιάζεται και αυτός εις τον Καποδίστρια και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεως αφού τον παρέστησε την ανάγκην αυτής αλλrsquo ο Καποδίστριας δεν εμπορεί να δεχθεί τοιαύτην αποστολή διότι προ πάντων ήθελε βάλει εις κίνησιν όλην την Ευρώπην εναντίον της Ελλάδος και μετrsquo ολίγον απέρχεται εις Λάυμπαχ όπου θα συγκροτηθεί σύνοδος των συνιστώντων την αγίαν συμμαχίαν βασιλέων δια να σώσει την πατρίδα επαναστάσαν δια της απαραμήλλου διπλωματικής ικανότητος τουhellip Ο δε Ξάνθος απευθύνεται προς τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεωςraquo

Στην περιγραφή της συνάντησης Καποδίστρια‒Καμαρηνού και στο μήνυμα Καποδίστρια προς το Μαυρομιχάλη ο Σπηλιαδης αναφέρει

α) τις απαιτήσεις Μαυρομιχάλη για οικονομική βοήθεια αλλά και ένοπλη εμπλοκή της Ρωσίας

β) τη δήλωση άγνοιας του Καποδίστρια σε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εταιρεία

γ) ότι τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήτο δυνατόν να γίνει τίποτε υπέρ της Ελλάδος

δ) ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αναμένουν τον κατάλληλο καιρο ετοιμαζόμενοι ηθικά και πνευματικά αλλά και τον καιρό κατά τον οποίο η Ρωσία θα μπορούσε ενεργά να στηρίξει τον αγώνα τους Επί πλέον Σιβυλλικά συνεχίζει

laquoΠλήν αν ήθελον βιασθεί υπό της ανάγκης τότε να καταφέρωσι κανένα Τούρκον να κηρυχθεί ως ποτε ο Αλη Φαρμακης αντάρτης οι δε εταίροι να τον περιστοιχίσωσι και να μάχονται υπό την σημαία του τείνοντες εις τον σκοπόν της εταιρείας Τοιουτοτρόπως αφrsquoενός μεν ήθελε αποφύγει το έθνος τον εκ της επαναστάσεως κίνδυνον διότι ήθελεν διαδοθεί ότι Τούρκος επανέστει κατά της Τουρκικής εξουσίας όστις ηνωθει με τους λεγόμενους κλέπτας και την κατεπολεμει αφrsquo ετέρου δε ήθελον συγκεντρωθεί και ασφαλισθή από τους ενδεχομένους κινδύνους οι μέλλοντες να διευθύνωσι τα της επαναστάσεως πολεμικοί και το πυρ του πολέμου ηθελεν υποθάλπτεται άχρις έλθει η ωρα να λάβωσι τα όπλα οι Ελληνεςraquo

Είναι προφανές ότι ο Καποδίστριας χωρίς να το αποκαλύπτει προετοιμάζει τον Μαυρομιχάλη για τη στάση του Αλή Πασά στον ρόλο ενός νέου Αλή Φαρμάκη

7) Κατά τον Kωστή ΠαπαγιώργηΠολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της συνάντησης αλλά και συμπεράσματα από

αυτήν μας δίνει ο τελευταίος των ιστορικών μας που ασχολήθηκε με το θέμα

13 Σπηλιάδης Ν Απομνημονεύματα 1821-1843 (σελ 6)

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 9: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

που από μόνη της απαιτούσε τεράστια και πολυσχιδή οργανωτική υποδομή και χρόνο

Ενώ η Φιλική Εταιρεία δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί χωρίς απειλητικές για την ύπαρξη της συγκρούσεις και καταγγελίες ούτε την πρόοδο των μυήσεων ο Ξάνθος εμφανίζεται αφενός να υποστηρίζει την ανάγκη της άμεσης έναρξης του Αγώνα αφετέρου σχέδιο περί νέας εταιρείας laquoΦιλανθρώπου Φιλομούσου και Εμπορικής Γραικικής Εταιρείαςraquo που απαιτεί και προϋποθέτει βάθος χρόνου τεράστιες νέες οργανωτικές προσπάθειες και ακόμα την ένταξη σε αυτό το σχήμα της ήδη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούσας Φιλόμουσου εταιρίας

5) Κατά τον Διονύσιο Α Κόκκινο12

Κατά την επίσκεψη του Ξάνθου και την πρώτη μεταξύ τους συζήτηση ο Καποδίστριας laquoήτο όχι μόνον πληροφορημένος δια τα κατά την Εταιρείαν αλλά και δια τας μεταξύ των κορυφαίων προσωπικάς διαμάχας και το τελευταίον τούτο είχε επιρεάσει όχι ευχαρίστως τας απόψεις τουraquo

Μετά από πέντε ημέρες κάλεσε τον Ξάνθο σε δεύτερη συνάντηση Κατά την δεύτερη πολύωρη συνάντηση ο Καποδίστριας αρνήθηκε να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα αλλά φέρεται να συνέστησε στον Ξάνθο laquoαν οι οι αρχηγοί γνωρίζουν άλλα μέσα ας τα χρησιμοποιήσουν και ας τους βοηθήσει ο Θεόςraquo στην ερώτηση δε του Ξάνθου αν μπορεί να παραμείνει για λιγο καιρό στην Πετρούπολη η απάντηση φαίνεται να υπήρξε απόλυτα ενθαρρυντική laquoΚαθήσατε όσον καιρό θελήσετε Μάλιστα επιθυμώ αν αγαπάτε να σας βλέπω ενίοτεraquo Και συνεχίζει ο Κόκιννος laquoτουτο εφανέρωσε την ευμένεια και τον πόθο του να παρακολουθήσει την υπόθεσηhellip Και πράγματι ο Ξάνθος επισκεύθει πολλάκις τον Καποδίστριαν κατά τον καιρόν όπου έμεινεν εις την Πετρούποληνraquo Συνοπτικά ως λόγο της άρνησης ο Κόκιννος θεωρεί τη βεβαιότητα του Καποδίστρια ότι θα ηταν πολύ χρησιμότερος στην επανάσταση ως υπουργός της Ρωσίας

Ο Υψηλάντης για την θέση του ΚαποδίστριαΙδιαίτερα σημαντική είναι η τεκμηρίωση του Κόκκινου ως προς τη συνάντηση

ΚαποδίστριαndashΥψηλάντη μετά την συνάντηση ΥψηλάντηndashΞάνθου και πριν ο Υψηλάντης αποδεχθεί την Αρχηγία Παραθέτει μάλιστα μαρτυρία του ίδιου του Υψηλάντη για την ενθάρυνση του Καποδίστρια στην ανάληψη της ηγεσίας του αγώνα και την έκρηξη της επανάστασης laquoΟ κόμης Καποδίστριας τον οποίον συνεβουλεύθην συνεφώνησε προς την γνώμη μου εύρε τα σχέδια μου και τας παρασκευάς μου καλάς και καταλήλους και με συνεβούλευσε να ενεργήσω και να επιχειρήσω την έναρξιν τούτων χωρίς δισταγμόν δια την επιτυχίανraquo

6) Κατά τον Νικόλαο Σπηλιάδη

12 Κόκκινος Δ Η Ελληνική Επανάστασις εκδ Μέλισσα Αθήνα 1976 (Τόμ 1 σελ 156-162)

Σε αντίθεση με όλους τους παραπάνω ιστορικούς ο Σπηλιάδης13 περιορίζεται σε ελάχιστες γραμμές στην συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου ενώ αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΚαμαρηνού και το μήνυμα Καποδίστρια στον Π Μαυρομιχάλη

Ο Σπηλιάδης επισημαίνει ότι η συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την επίσκεψη Καμαρηνού laquoΜετά τινας δυσκολίας παρουσιάζεται και αυτός εις τον Καποδίστρια και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεως αφού τον παρέστησε την ανάγκην αυτής αλλrsquo ο Καποδίστριας δεν εμπορεί να δεχθεί τοιαύτην αποστολή διότι προ πάντων ήθελε βάλει εις κίνησιν όλην την Ευρώπην εναντίον της Ελλάδος και μετrsquo ολίγον απέρχεται εις Λάυμπαχ όπου θα συγκροτηθεί σύνοδος των συνιστώντων την αγίαν συμμαχίαν βασιλέων δια να σώσει την πατρίδα επαναστάσαν δια της απαραμήλλου διπλωματικής ικανότητος τουhellip Ο δε Ξάνθος απευθύνεται προς τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεωςraquo

Στην περιγραφή της συνάντησης Καποδίστρια‒Καμαρηνού και στο μήνυμα Καποδίστρια προς το Μαυρομιχάλη ο Σπηλιαδης αναφέρει

α) τις απαιτήσεις Μαυρομιχάλη για οικονομική βοήθεια αλλά και ένοπλη εμπλοκή της Ρωσίας

β) τη δήλωση άγνοιας του Καποδίστρια σε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εταιρεία

γ) ότι τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήτο δυνατόν να γίνει τίποτε υπέρ της Ελλάδος

δ) ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αναμένουν τον κατάλληλο καιρο ετοιμαζόμενοι ηθικά και πνευματικά αλλά και τον καιρό κατά τον οποίο η Ρωσία θα μπορούσε ενεργά να στηρίξει τον αγώνα τους Επί πλέον Σιβυλλικά συνεχίζει

laquoΠλήν αν ήθελον βιασθεί υπό της ανάγκης τότε να καταφέρωσι κανένα Τούρκον να κηρυχθεί ως ποτε ο Αλη Φαρμακης αντάρτης οι δε εταίροι να τον περιστοιχίσωσι και να μάχονται υπό την σημαία του τείνοντες εις τον σκοπόν της εταιρείας Τοιουτοτρόπως αφrsquoενός μεν ήθελε αποφύγει το έθνος τον εκ της επαναστάσεως κίνδυνον διότι ήθελεν διαδοθεί ότι Τούρκος επανέστει κατά της Τουρκικής εξουσίας όστις ηνωθει με τους λεγόμενους κλέπτας και την κατεπολεμει αφrsquo ετέρου δε ήθελον συγκεντρωθεί και ασφαλισθή από τους ενδεχομένους κινδύνους οι μέλλοντες να διευθύνωσι τα της επαναστάσεως πολεμικοί και το πυρ του πολέμου ηθελεν υποθάλπτεται άχρις έλθει η ωρα να λάβωσι τα όπλα οι Ελληνεςraquo

Είναι προφανές ότι ο Καποδίστριας χωρίς να το αποκαλύπτει προετοιμάζει τον Μαυρομιχάλη για τη στάση του Αλή Πασά στον ρόλο ενός νέου Αλή Φαρμάκη

7) Κατά τον Kωστή ΠαπαγιώργηΠολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της συνάντησης αλλά και συμπεράσματα από

αυτήν μας δίνει ο τελευταίος των ιστορικών μας που ασχολήθηκε με το θέμα

13 Σπηλιάδης Ν Απομνημονεύματα 1821-1843 (σελ 6)

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 10: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Σε αντίθεση με όλους τους παραπάνω ιστορικούς ο Σπηλιάδης13 περιορίζεται σε ελάχιστες γραμμές στην συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου ενώ αποδίδει ιδιαίτερο βάρος στη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΚαμαρηνού και το μήνυμα Καποδίστρια στον Π Μαυρομιχάλη

Ο Σπηλιάδης επισημαίνει ότι η συνάντηση ΚαποδίστριαndashΞάνθου λαμβάνει χώρα αμέσως μετά την επίσκεψη Καμαρηνού laquoΜετά τινας δυσκολίας παρουσιάζεται και αυτός εις τον Καποδίστρια και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεως αφού τον παρέστησε την ανάγκην αυτής αλλrsquo ο Καποδίστριας δεν εμπορεί να δεχθεί τοιαύτην αποστολή διότι προ πάντων ήθελε βάλει εις κίνησιν όλην την Ευρώπην εναντίον της Ελλάδος και μετrsquo ολίγον απέρχεται εις Λάυμπαχ όπου θα συγκροτηθεί σύνοδος των συνιστώντων την αγίαν συμμαχίαν βασιλέων δια να σώσει την πατρίδα επαναστάσαν δια της απαραμήλλου διπλωματικής ικανότητος τουhellip Ο δε Ξάνθος απευθύνεται προς τον Αλέξανδρον Υψηλάντην και τον προσκαλεί αρχηγόν της επαναστάσεωςraquo

Στην περιγραφή της συνάντησης Καποδίστρια‒Καμαρηνού και στο μήνυμα Καποδίστρια προς το Μαυρομιχάλη ο Σπηλιαδης αναφέρει

α) τις απαιτήσεις Μαυρομιχάλη για οικονομική βοήθεια αλλά και ένοπλη εμπλοκή της Ρωσίας

β) τη δήλωση άγνοιας του Καποδίστρια σε οτιδήποτε είχε να κάνει με την εταιρεία

γ) ότι τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και υπό τις υπάρχουσες συνθήκες δεν ήτο δυνατόν να γίνει τίποτε υπέρ της Ελλάδος

δ) ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αναμένουν τον κατάλληλο καιρο ετοιμαζόμενοι ηθικά και πνευματικά αλλά και τον καιρό κατά τον οποίο η Ρωσία θα μπορούσε ενεργά να στηρίξει τον αγώνα τους Επί πλέον Σιβυλλικά συνεχίζει

laquoΠλήν αν ήθελον βιασθεί υπό της ανάγκης τότε να καταφέρωσι κανένα Τούρκον να κηρυχθεί ως ποτε ο Αλη Φαρμακης αντάρτης οι δε εταίροι να τον περιστοιχίσωσι και να μάχονται υπό την σημαία του τείνοντες εις τον σκοπόν της εταιρείας Τοιουτοτρόπως αφrsquoενός μεν ήθελε αποφύγει το έθνος τον εκ της επαναστάσεως κίνδυνον διότι ήθελεν διαδοθεί ότι Τούρκος επανέστει κατά της Τουρκικής εξουσίας όστις ηνωθει με τους λεγόμενους κλέπτας και την κατεπολεμει αφrsquo ετέρου δε ήθελον συγκεντρωθεί και ασφαλισθή από τους ενδεχομένους κινδύνους οι μέλλοντες να διευθύνωσι τα της επαναστάσεως πολεμικοί και το πυρ του πολέμου ηθελεν υποθάλπτεται άχρις έλθει η ωρα να λάβωσι τα όπλα οι Ελληνεςraquo

Είναι προφανές ότι ο Καποδίστριας χωρίς να το αποκαλύπτει προετοιμάζει τον Μαυρομιχάλη για τη στάση του Αλή Πασά στον ρόλο ενός νέου Αλή Φαρμάκη

7) Κατά τον Kωστή ΠαπαγιώργηΠολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή της συνάντησης αλλά και συμπεράσματα από

αυτήν μας δίνει ο τελευταίος των ιστορικών μας που ασχολήθηκε με το θέμα

13 Σπηλιάδης Ν Απομνημονεύματα 1821-1843 (σελ 6)

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 11: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Ο Κ Παπαγιώργης αναγνωρίζει την ανάγκη συσχετισμού πολλών κειμένων laquoτου Φιλήμονα του Ξάνθου του Αναγνωστόπουλου του Σέκερη του Καποδίστρια και των λοιπών επίσης να λάβουμε υπrsquo όψιν μας τα πράγματα στις ηγεμονίες όπου εζοφούντο για να βρούμε τα σπέρματα της αλήθειας που μας λείπουνraquo14

Σε ότι αφορά στη συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου ο Κ Παπαγιώργης παραθέτει υπόμνημα του Ξάνθου γραμμένο πριν ξεσπάσει η σύγκρουσή του με τον Αναγνωστόπουλο και πριν εκδώσει ο Φιλήμονας το Δοκιμιο ldquoπερι Φιλικήςrdquo Στο εν λόγω υπόμνημα ο Ξάνθος αναγνωρίζει ότι στη συνάντηση laquoεφανέρωσεν όλον το σύστημα της εταιρείας τους αρχηγούς της τον πολλαπλασιασμόν των μελών της την έκτασιν αυτής και όσα εστοχάσθει αναγκαία και τω εζήτησε την υπεράσπισιν τούτου του συστήματος αλλά αυτός μη εγκρίνων το σύστημα δεν εδέχθει να επιχειρισθεί την υπεράσπισιν προτείνων λόγους ότι δεν εσύμφερε το έθνος ων του Αυτοκράτορος Υπουργόςraquo15Σε αυτή την περιγραφή η έμφαση δίνεται στην μη έγκριση του προτεινομένου συστήματος

8) Η μη αναφορά του Καποδίστρια στην συνάντηση του με τον ΞάνθοΣτο υπόμνημα παραίτησης από τη Ρώσικη υπηρεσία που κατέθεσε ο

Καποδίστριας στον Τσάρο Νικόλαο αμέσως μετά την ενθρόνιση του16 ο Καποδίστριας ενώ αναφέρεται στις συναντήσεις του με τους δύο εκτελεσθέντες από τη Φιλική τον Καμαρηνό και το Γαλάτη ενώ αναφέρει συνάντηση με δύο Σουλιώτες χωρίς να παραθέτει ονόματα δεν καταγράφει τη συνάντηση με τον Αναγνωσταρά και τον Περραιβό (εκτός αν εννοεί αυτούς ως Σουλιώτες) και δεν κάνει καμία αναφορά στη συνάντηση του με τον Ξάνθo

Στο υπόμνημα που όπως σημειώσαμε κακώς καταγράφεται στην ιστορία ως αυτοβιογραφία του Καποδίστρια ο Κυβερνήτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση του με τον Υψηλάντη Δηλώνει στο υπόμνημά του στον Τσάρο ο Καποδήστριας ότι προσπάθησε να αποθαρρύνει τον Υψηλάντη από του να αναμειχθεί εις τα της Εταιρείας όμως αποκαλύπτει ότι τους απασχόλησε η σύγκρουση του Αλή Πασά με τον Σουλτάνο (σύγκρουση που ενεθάρρυνε ο Καποδίστριας κατά την επίσκεψη του στην Κέρκυρα το 1819 και για την οποία είχε ενημέρωση και στη Ρωσία από τον Παπαρηγόπουλο) και επί πλέον ότι αναγνώρισε τα οφέλη που θα μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες από αυτήν την συγκρουση διασφαλίζοντας τουλάχιστον την ανακατατάκτηση μερικών ορεινών περιοχών όπως το Σούλι

Αφού σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο υπόμνημα παραίτησης κατατίθεται στον Τσάρο ο οποίος με την ανάληψη των καθηκόντων του έδωσε την εντολή εκτέλεσης φυλακισμένων Δεκεμβριστών αντιλαμβανόμαστε ότι δεν θα μπορούσε να είναι υπόμνημα επαναστάτη για την συνέχιση της επανάστασης Με αυτό το πνεύμα οφείλουμε να ερμηνεύσουμε και τους κεραυνούς που εξαπολύει κατά των φιλικών στο ίδιο υπόμνημα ο Καποδίστριας

14 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 10215 Παπαγιώργης Κ Εμμανουήλ Ξάνθος ο Φιλικός εκδ Καστανιώτη Αθήνα 2005 σελ 19116 Καποδίστριας Ι laquoΕπισκόπισις της Πολιτικής μου Σταδιοδρομίας από του 1798 μέχρι του του 1822raquo

Αρχείον Ιωάννη Καποδίστρια Τόμος Α μέρος Α

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 12: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

3 Ανάδειξη και συνδυαστική προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και δεδομένων που αποδεικνύουν το ρόλο και τη στάση του Ι Κ απέναντι στο 21 πέραν της συνάντησης με τον Ξάνθο

Είναι προφανές από τις ως άνω περιγραφές ότι η συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου όπως έχει καταγραφεί σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ούτε επαρκές ούτε αληθές τεκμήριο για τη θέση του Καποδίστρια απέναντι στην επανάσταση του 1821 Αντιθέτως η επικέντρωση της προσοχής στην συνάντηση Καποδίστρια‒Ξάνθου αποσιωπά και παραβλέπει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα που αναδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο από ότι συμπεραίνεται από την κυρίαρχη αντίληψη για τη συνάντηση

Ενδεικτικά γεγονότα και δεδομένα αυτής της μορφής είναι

Η βεβαιωμένη συνάντηση ΥψηλάντηndashΚαποδίστρια μετά την άφιξη του Παπαρηγόπουλου στη Ρωσία (και την επιβεβαίωση των προθέσεων του Αλή Πασά απέναντι στον Σουλτάνο) συνάντηση κατά την οποία εκδηλώνεται η ενθάρρυνση του Καποδίστρια προς τον Υψηλάντη όπως την καταθέτει ο Υψηλάντης λίγο πριν από τον θάνατο του

Όπως προκύπτει από τούτο το σχέδιο Υψηλάντη για την έναρξη του αγώνα θέτει ως θεμέλιο λίθο του την αξιοποίηση της απασχόλησης των Οθωμανικών στρατευμάτων με τον Αλή Πασά17 γεγονός που μαρτυρεί την απόλυτη συνεννόηση μεταξύ Καποδίστρια και Υψηλάντη για τις επαφές με τον Αλή Πασά Γεγονός που επίσης αποκαλύπτει τη μη ενημέρωση του Ξάνθου για αυτές τις επαφές Ενημέρωση που άλλωστε δεν έγινε στον Ξάνθο ούτε από τον Παπαρηγόπουλο ούτε από τον Σέκερη ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από τον Υψηλάντη

17 Κόκκινος ΔΑ Η Ελληνική Επανάστασις τόμ 1 σελ 163

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 13: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Η μύηση των αδελφών Καποδίστρια Βιάρου και Αυγουστίνου στη Φιλική Εταιρεία ένα χρόνο τουλάχιστον πριν τη συνάντηση ΙΚndashΞάνθου και μάλιστα ενόψει της Συνάντησης του Καποδίστρια με τους Οπλαρχηγούς το Πάσχα του 1819 στην Κέρκυρα

Ο Βιάρος Καποδίστριας μυείται από τον απόστολο της ΦΕ Αριστείδη Παπά την 5η Ιανουάριου 1819 μόλις ο Παπάς φθάνει στην Κέρκυρα18 Συγχρόνως μυείται ο Ηπειρώτης έμπορος Γεροστάθης και οι επισημότεροι των Σουλιωτών οπλαρχηγών που μένουν στην Κέρκυρα Την ίδια περίοδο μυείται και ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ο οποίος εν συνεχεία επισκέφτηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στη Βιέννη για να τον συνοδεύσει στο ταξίδι προς την Κέρκυρα Προφανώς όμως και για να τον ενημερώσει καθrsquoοδόν για όσο δεν μπορούσε να έχει ενημερωθεί γραπτά

Ο Ντίνος Κονόμος19 αναφέρει ότι ο Φιλικός Αυγουστίνος Καποδίστριας σε συνεργασία με τον επίσης Φιλικό Διονύσιο Ρώμα προετοίμασαν τη συμμετοχή του Κολοκοτρώνη στη Σύναξη των οπλαρχηγών στη Κέρκυρα

Η σημασία της συνεργασίας του Αριστείδη Παπά με την οικογένεια Καποδίστρια και προφανώς η συμμετοχή του στην προετοιμασία της συνάντησης των οπλαρχηγών με τον ΙΚ αποδεικνύεται από τη δίμηνη παραμονή του20 στην Κέρκυρα Από την Κέρκυρα κατά την ίδια πηγή θα προετοιμάσει την εκστρατεία του μέσω Παξών στη Λευκάδα τη Ζάκυνθο την Πάτρα Ιδιαίτερα σημαντική και αποκαλυπτική για τις σχέσεις Καποδίστρια ndashΥψηλάντη είναι η επιστολή Υψηλάντη προς τον Βιάρο Καποδίστρια αμέσως μετά την ανάληψη της ηγεσίας

Η σοβαρότητα της συνάντησης του ΙΚ με τους οπλαρχηγούς στην Κέρκυρα το 1819 και της προετοιμασίας της η οποία αποκαλύπτεται από τη φροντίδα να παραστεί και ο Κολοκοτρώνης και μάλιστα αφού πρώτα μυηθεί Επίσης αποκαλύπτεται από την ταυτότητα αυτών που ανέλαβαν να μυήσουν το Γέρο του Μοριά και το στενό του κύκλο

Οι δύο που ανέλαβαν το έργο αυτό είναια) ο στρατηγός Νικόλαος Πάγκαλος (συνεργάτης του Κωνσταντίνου

Υψηλάντη Ηγεμόνα της Δακίας) υπό τις διαταγές του οποίου συγκροτήθηκε και πολέμησε Ελληνικό Σώμα 3400 ανδρών (1806-1807) αναμεμειγμένος στο αποκαλούμενο κίνημα των μεσημβρινών επαρχιών της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μαζί με τον Ναύαρχο Σινιάβιν κινήματος που επίσης σχεδιάστηκε στην Κέρκυρα Το εν λόγω κίνημα επεδίωκε τον συνδυασμό της επανάστασης της Σερβίας του Ολύμπου και των ανεξάρτητων Επτανήσων21

β) Ο καλύτερος των αποστόλων της ΦΕ ο αποκαλούμενος και Ορφέας των Φιλικών φίλος του Κολοκοτρώνη Αναγνωσταράς22

Ο Χιώτης23 στην Ιστορία του Ιονίου Κράτους αναφέρει ότι μαζί με τον Κολοκοτρώνη μυήθηκαν ο Νικηταράς και ο Πετιμεζάς Κατά τη θαυμάσια περιγραφή του Νικηταρά στα απομνημονεύματα του ο Αναγνωσταράς ήλθε στην

18 Κανδηλώρος ΤΧ Η Φιλική Εταιρεία 1814-182119 Κονόμος Ντ Ο Διονύσιος Ρώμας και η Εθνική Εθνεγερσία Αθήνα 1972 σελ 55

και επίσης Ζακυνθινοί Φιλικοί σελ 7520 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 242)21 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 103-106)22 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 251)23 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α (σελ 317)

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 14: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Κέρκυρα από το 1803 το χρόνο του θανάτου του Ζαχαριά laquoΑφού σκοτώθηκε ο Ζαχαριάς ο Αναγνωσταράς συμβιβάζει τους εχθρευμένους κλέφτες και πάγει στους Κορφούς Ο Ζαχαριάς ήταν στύλος των κλεφτών Ο Αναγνωσταράς ομιλεί με τον Μοντσενίγο (εις τους Κορφούς και με τον Μπενάκη) κάμνει αναφορές (εις τον Αυτοκράτορα) Εις την Ζάκυνθο τότε πάγω γραφόμεθα εις τα στρατεύματα 5000raquo24

Οι άνθρωποι που έρχονται στην Κέρκυρα για τη συνάντηση με τον Καποδίστρια δένονται με βαθύτατες αγωνιστικές σχέσεις εμπιστοσύνης και φιλίας δοκιμασμένες στο χρόνο και κάτω από δύσκολες συνθήκες Ο Μοντσενίγος είναι άλλωστε η μεγάλη μορφή με την οποία ο Καποδίστριας οργάνωσε την Ιόνιο Πολιτεία βοήθησε για τη μετάβαση από το Σύνταγμα και το πολίτευμα του 1800 στο Σύνταγμα του 1803

Στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα έλθει με την πρόφαση να ζητήσει χρεωστούμενα από τον Μαίτλαντ θα φέρει όμως μαζί του και τον Πετιμεζά και ακόμα κατά τον Τ Χ Κανδυλώρο25 laquoπριν κατέλθει ο Κολοκοτρώνης στην Κέρκυρα εκάλεσε εκ Ζακύνθου τον Πλαπούτα εις ον έδωσεν οδηγίας δια τας εν Αρκαδία και Ηλεία μυήσεις Ο Πλαπούτας επιστρέψας την 17η Μαρτίου κατήχησε τον πατέρα του και τον αδελφό τουraquo

Μετά παραμονή ενός Μήνα στην Κέρκυρα ο Κολοκοτρώνης θα επιστρέψει στην Ζάκυνθο όπου θα συστήσει μυητική ομάδα από τους δύο δασκάλους των υιών του το ποιητή Μαρτελάο και τον Καλύβα

Η επιστράτευση του Αναγνωσταρά για τη μύηση του Κολοκοτρώνη και η άμεση ανάληψη μυστικής δράσης από τον Κολοκοτρώνη τόσο πριν φθάσουν στην Κέρκυρα όσο και αμέσως μετά μας αποκάλυπταν τη σημασία που δικαίως αποδίδεται στον Κολοκοτρώνη αλλά και στη συνάντηση του με τον Καποδίστρια

Η προετοιμασία της επίσκεψης που είναι προετοιμασία πολεμικού συμβουλίου Προετοιμασία που επίσης αποδεικνύει το συντονιστικό ρόλο του Καποδίστρια μεταξύ όλων των Οργανώσεων των κινημάτων και των φορέων που προετοιμάζουν το 21

Η μεγάλη διαδρομή στην Ιταλία που εκτός από συναντήσεις Δημοσίων Σχέσεων και Πρωτοκόλλου όπως πχ η συνάντηση με τον Πάπα στη Ρώμη ο ΙΚ συναντάται με τους Μοντσενίγο πρώην στρατιωτικό επιτετραμμένο και γενικό πληρεξούσιο της Ρωσίας στα Επτάνησα και στενό συνεργάτη του από την περίοδο 1803-1807 με τον Λυμπεράκη Μπενάκη 37 χρόνια πρόξενο της Ρωσίας στην Κέρκυρα γόνο μεγάλης και παραδοσιακής πολεμικής οικογένειας της Μάνης ανθρώπους με τους οποίους έστησε τον Ιονικό στρατό και τα ελληνικά τάγματα στο ρωσικό στρατό αξιοποιώντας τους Έλληνες Αρματολούς και Κλέφτες

Επίσης ο ΙΚ συναντήθηκε με τους Μουστοξύδη και Νεράντζη καθώς και με το Γραμματέα του Ιγνατίου πρώην Γραμματέα του Αλή Πασά Μόστρα του οποίου η οικογένεια βρισκόταν ενέχυρο στον Αλή Πασά Η συνάντηση με τον Μόστρα απαιτεί περαιτέρω έρευνα

24 Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών τόμος 20 Αριθ 2 Βίος Νικήτα Σταματελόπουλου ή Νικηταρά Καταγραφή Γεωργίου Τερτσέτη Εκ Τεσσάρων Χειρογράφων Υπό Κωννου Α Κονόμου Εν Αθήναις 1953

25 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 250)

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 15: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Η σημασία της παρουσίας του Περραιβού στην προετοιμασία της συνάντησης με τους οπλαρχηγούς Ο Χ Περραιβός είναι ο ο μόνος επιζήσας από τον στενό πυρήνα της οργάνωσης του Ρηγα Είναι ο άνθρωπος που συνέδεσε τον Καποδίστρια με την οργάνωση του Ρήγα Ο Περραιβός μαζί με τον Μπενάκη συναντά τον Καποδίστρια στην Ιταλία και τον συνοδεύει στο πλοίο που τον φέρνει στην Κέρκυρα για την μεγάλη σύναξη με τους οπλαρχηγούς το 1819 Η σημασία αυτής της συμμετοχής γίνεται κατανοητή αν τονίσουμε οτι ο Περραιβός βρίσκεται κοντά στον Καποδίστρια συνεχώς από το 1803 από την άφιξη του στην Κέρκυρα στη συνέχεια με τον διορισμό του ως καθηγητή στη Σχολή της Τενέδου την πρώτη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης για στρατιωτικούς και δημοσίους υπαλλήλους που οργάνωσε στην Κέρκυρα ο Καποδίστριας το 1805(Επιβάλλεται η επισήμανση ότι διορίζεται μαζί με τον Ανδρέα Ιδρωμένο και τον Ανδρέα Μουστοξύδη)Στα 1806-7ο ΧΠεραιβός μετέχει στην προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας και στην ίδια την άμυνα ως αρχηγός τάγματος ειδικών δυνάμεων Η σημασία της σχέσης Καποδιστρια Περραιβου θα κατανοηθει καλυτερα όταν φωτισθεί ολόπλευρα η άμυνα της ΛευκάδαςΗ άμυνα της Λευκάδας δεν έχει φωτιστεί επαρκώς Ιδιαίτερα δεν έχει φωτιστεί ο συνδυασμός της με την Σέρβικη εξέγερση του 1806την δράση οπλαρχηγών στον Όλυμπο στην Θεσσαλία τη Μακεδονία και το Αιγαίο Με την δράση του θρυλικού Εικοσάρα (πολίτη της Ιονίου Πολιτείας) στη στεριά και θάλασσα και την εξέγερση του Βλαχάβα στο Όλυμπο το 1807Το 1814 ο Χ Περραιβός θα βρεθεί στη Βιέννη Κατά το συνέδριο της Βιέννης καταθέτει μέσω του Ιωάννη Καποδίστρια στον Τσάρο υπόμνημα υπογεγραμμένο από οπλαρχηγούς στο οποίο δηλώνει την ετοιμότητα της Ελλάδος για επανάστασηΣτα 1816 ο Παιραιβός θα βρεθεί στη Ρωσία για την καθοριστικής σημασίας συνάντηση οπλαρχηγών με τον Καποδίστρια και το Τσάρο

Σε αυτό το σημείο επιβάλλεται επίσης να σημειωθεί η ΑΠΟΛΥΤΑ διαφορετική μεταχείριση του Περραιβού από όσους κατά καιρούς επισκεύθηκαν τον Καποδίστρια (Γαλάτη Καμαρηνό και Ξάνθο) παρότι κομίζει επαναστατική πρόταση και μάλιστα υπογεγραμμένη από οπλαρχηγούς Είναι προφανές ότι ο ΙΚ αξιολογεί τα μηνύματα πρωτίστως βάση των κομιστών τους

Η συνεργασία ΜόστραndashΙγνατίουndashΚαποδίστριαΟ Ιγνάτιος και ο Μόστρα βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τον Αλή Πασά

Ενθαρρύνουν την τροχιά σύγκρουσης με τον Σουλτάνο υποσχόμενοι βοήθεια και στήριξη Η συνεργασία σφραγίστηκε με την απελευθέρωση της οικογένειας Μόστρα και την αποστολή της ως πασχαλινό δώρο του Αλή Πασά στον Καποδίστρια στην Κέρκυρα Η συνεργασία συνεχίστηκε κατά την παραμονή του Καποδίστρια στην Κέρκυρα μέσω του Ρώσου Προξένου Παπαρηγόπουλου (πατέρα του ιστορικού) και μετά την αναχώρηση του Καποδίστρια

Η μύηση του Κολοκοτρώνη θεωρημένη στο πλαίσιο προετοιμασίας της Συνάντησης με τον ΙΚ και τους οπλαρχηγούς και η επιστολή Καποδίστρια

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 16: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Ο Θ Κολοκοτρώνης μυήθηκε στην ΦΕ αφού έδωσε τον όρκο και αφού έλαβε σχετική επιστολή του Καποδίστρια Αναφερόμενος στη μύηση του Κολοκοτρώνη ο Π Χιώτης παραθέτει

laquoΟ Πάγκαλος λοιπόν εν τω Ναώ του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων ανέγνωσε επιστολή του Αναγνωσταρά προς τον Θ Κολοκοτρώνη και τους συνοπαδούς του όπως ορκισθώσι πρότερον εις την εικόνα του Χριστού ενώπιον του πνευματικού Αργυρόπουλου και είτα ανοίξωσι τας επιστολάς μιάς Αρχής εργαζομένης υπέρ του ΈθνουςΑφού ο όρκος περί της επιστολής και τα λοιπά επράχθησαν εμυήθησαν άπαντες του μυστήριου και ορκίσθησαν τον μέγα και φρικτόν όρκον των φιλικώνΟ δε Κολοκοτρώνης κατήχησεν εν Ζακύνθου τον προηγούμενον του μεγάλου σπηλαίου Ι Κανελόπουλον και απέστειλαν αυτόν εις την Πελοπόννησον ως κατηχητήνΑυτός δε συνεπηφέρων επιστολήν του Καποδιστρίου και τα άσματα του Ρήγα προς τον Ασημάκη Σκαλτσά και άλλους πολλούς Πελοποννησίους διέδωκεν αυτοίς το Μυστήριονraquo26

Η δέσμευση του Κολοκοτρώνη στον ΚαποδίστριαΚατά τον Φωτάκο laquoκατά διήγηση ως φαίνεται του Κολοκοτρώνη οφείλομεν την

περιγραφήν του πασχαλινού συμποσίου του παρατεθέντος εν Κερκύρα 17η Απριλίου 1819raquo που κατέληξε στην παρατήρηση δήλωση-ευχή του Καποδίστρια προς τον ΚολοκοτρώνηlaquoΕφέτος κάνουμε το Πάσχα εδώ εις τους Κορφούς και του Χρόνου εις την Πατρίδα σου στον Μωριάraquo Τότε ο Κολοκοτρώνης έκαμε ευχή έπειτα ηπιε κρασί και είπε προς τον Καποδίστρια laquoΤώρα φιλεύεις αρνί ψητό και εγώ σου υπόσχομαι να σε φιλέψω τον μόσχον το σιτευτόν εις την Πατρίδα μουraquo Κατά τον Κανδηλώρο27 ο Κολοκοτρώνης τήρησε την υπόσχεσή του και κατά το Πάσχα του 1828 προσέφερε γεύμα πράγματι με μόσχον σιτευτόν έχοντας κατά νου και το νικητήριο γεύμα που είχε προσφέρει ο Καποδίστριας για τους οπλαρχηγούς στη Λευκάδα το 1807

Η αναφορά του Περραιβού ότι τα πραγμάτα θα αλλάξουνΜετά την αποχώρηση του Καποδίστρια και από την Κέρκυρα και από την Ιταλία σε επιστολή του ο Περραιβός γράφει προς τον Πρινάρι στη Νεάπολη

laquoΗ επιστροφή του Καποδιστρίου θα φέρει μεγάλη μεταβολήν των πραγμάτων(hellip)από τη μεγάλην βίαν και τας αλεπαλλήλους φροντίδας που τον περικύκλωσαν ολίγην βοήθειαν έδειξε κατά το παρόν και προς εμέ Μόλλοντούτο αδιαφορώΠρέπει να συμμορφούμεθα με τας περιστάσεις Εγώ μελετώ να πλεύσω εις Πάτρα και Μάνη (hellip) Να μου στείλεις ολίγον μπαρούτι τριεστίνικο επειδή αυτό το κύριο μέσον όπερ δοξάζει τους ισχυρούς και ανορθώνει τους πεπτοκόταςraquo28

Ο Καποδίστριας κατά την προσφιλή του τακτική προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να αποπροσανατολίσει όσους παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και ιδιαίτερα τον Άγγλο Αρμοστή Μetland και τις υπηρεσίες του Έδειξε και τόνισε το υπέρμετρο ενδιαφέρον του για την Αγγλική πολιτική στα Ιόνια Συνεργάστηκε με

26 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως τόμος Α σελ 318027 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 254)28 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 262)

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 17: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

την Αντιπολίτευση στον Metland προγραμμάτισε ταξίδι στην Αγγλία για προσωπική παράσταση σε αρμόδιους Υπουργούς φρόντισε να στείλει υπομνήματα μετά την αναχώρηση του υπομνήματα ακόμα και εκ μέρους του Τσάρου για την παραβίαση των όρων της συνθήκης για τα Ιόνια Παράλληλα κοινοποίησε γραπώς στο Ρώσο πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη τις συμβουλές για υπομονή προς τους Έλληνες παλιούς φίλους και συμπολεμιστές επισημαίνοντας και την απελπισία και τα αδιέξοδα στα οποία βρισκόντουσαν δηλώνοντας ότι τους έδωσε οικονομική ενίσχυση και από τον Τσάρο και ότι του ήταν δυνατόν από δικούς του πόρους

Η Συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου Οπλαρχηγών στην Ρωσία το 1816 και η καθοριστική της σημασία για την εξέλιξη της ΦΕ

Ο χαρακτήρας της συνάντησης του 19 στην Κέρκυρα αποκαλύπτεται καθαρότερα αν τη συνδυάσουμε με τη συνάντηση ΚαποδίστριαndashΤσάρου και οπλαρχηγών τρία χρόνια πριν το 1816 στη Ρωσία

Το σύνολο των ιστορικών μας αναφέρεται σε δύο ομάδες αρματολών που βρέθηκαν την ίδια περίοδο και ταξίδεψαν για τον ίδιο σκοπό στη Ρωσία το 1816 Ως σκοπός του ταξιδιού όπως ήδη αναφέρθηκε προβάλλεται η είσπραξη απλήρωτων μισθών από την υπηρεσία τους στον Ρωσικό στρατό στο Ιόνιο την περίοδο 1800-1807 Είναι μάλλον προφανές πως το να διεκδικούν στρατιώτες καθυστερούμενα από τον Αυτοκράτορα και τον Υπουργό των εξωτερικών είναι τουλάχιστον πρωτότυπο με την αφθονία Ρώσων προξένων στην ευρύτερη περιοχή να καταρρίπτει κάθε αληθοφάνεια του ισχυρισμού Οι δύο ομάδες αρματολών ήταν οι ακόλουθες29Α) Αναγνωσταράς Ηλίας Χρυσοσπάθης Παναγιώτης ΔημητρόπουλοςΒ) Χριστόφορος Περραιβός Ιωάννης Φαρμάκης

Πριν από τη συνάντηση τους με τον ΙΚ και τον Τσάρο οι οπλαρχηγοί φέρονται να έχουν τυχαία συνάντηση με τον Αναγνωστόπουλο η οποία καταλήγει σε ημιτελή μύηση τους στη Φιλική λόγω εσπευσμένης αναχώρησης του Αναγνωστόπουλου Η μύηση τους θα ολοκληρωθεί από τον Σκουφά για να καταλήξει και σε συμφωνία να ειδωθούν στην Κωνσταντινούπολη κατά την επιστροφή τους Όπως θα δούμε παρακάτω ο πυρήνας της Φιλικής στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να ανέμενε με ανυπομονησία την έλευση των -μυημένων πλέον- οπλαρχηγών και τα νέα της συνάντησής τους με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο για να λάβει κρίσιμες αποφάσεις για την περαιτέρω πορεία της Εταιρείας

Πριν φτάσουμε όμως εκεί και λαμβάνοντας υπόψη πως πρόκειται για τους ανθρώπους που έδωσαν φιλί ζωής στην ετοιμοθάνατη Φιλική επιβάλλεται η προσεκτική προσέγγιση της αφήγησης

Ο προβαλλόμενος σκοπός της επίσκεψης στη Ρωσία και της συνάντησης με τον Καποδίστρια και τον Τσάρο αποτελεί πρόφαση Το γεγονός αυτό αποδεικνύει επιστολή του ίδιου του Περραιβού προς τον Τσάρο στα 1814 στην οποία ευχαριστεί τον Τσάρο τονίζοντας ότι οι μισθοί τους κατά την αποχώρηση των Ρώσων από τα Ιόνια κατεβλήθησαν laquoπλήρεις και ανελλιπείςraquo (βλ Ο Άγνωστος Καποδίστριας Εκδ Παπαζηση Αθήνα 2011 σελ 144-146)

Τα περί τυχαίας συνάντησης μεταξύ των αρματολών και του Αναγνωστόπουλου μέλους της Αρχής κλπ ούτως ή άλλως δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτά και εγείρουν περαιτέρω ερωτήματα Είναι μάλλον βέβαιο πως άνθρωποι της ιστορίας και των εμπειριών του Αναγνωσταρά και του Περραιβού που αναμένουν συνάντηση με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια θα ήταν δύσκολο

29 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 115)

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 18: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

έως αδύνατο να εμπλακούν σε συζητήσεις επαναστατικού περιεχομένου με κάποιον που συναντούν τυχαία

Είναι πολύ δύσκολο να δεχθεί κανείς πως προσχωρούν σε μυήσεις από αγνώστους σε επαναστατικές εταιρείες ιδιαίτερα όταν το κλίμα τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή είναι φορτισμένο λόγω των συλλήψεων Ελλήνων που ακολούθησαν την πρόσφατη επίσκεψη Γαλάτη στον Καποδίστρια μεταξύ των οποίων και αυτή του ίδιου του Χριστόφορου Περραιβού Αξίζει εδώ να τονισθεί ιδιαίτερα ότι ενώ ο Γαλάτης απευλαύνεται ουσιαστικά αμέσως μετά τη συνάντηση του με τον Καποδίστρια ο Περραιβός ο οποίος έχει υποβάλλει υπόμνημα στον Τσάρο δια του Αλεξάνδρου Στούρτζα (όχι του Καποδίστρια) τονίζοντάς του την ετοιμότητά του να συγκροτήσει επαναστατικό στράτευμα με συμμετοχή σχεδόν από ολόκληρη την Ελλάδα ενώ συνελήφθη συγχρόνως με τον Γαλάτη αφέθη ελεύθερος και αποζημιώθηκε για την άδικη φυλάκιση του30

Είναι τελικά βέβαιο πως χωρίς απόλυτα εγγυημένες συστάσεις δεν θα είχε επιχειρηθεί η μύηση πόσο μάλλον η μετέπειτα συνεργασία ο ρόλος και οι ευθύνες που ανέλαβαν οι εν λόγω αρματολοί ως φιλικοί μετά τη συνάντηση τους με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια

Η σημασία που απέδιδαν τα ηγετικά μέλη της Φιλικής στη συνάντηση των καπεταναίων με τον Τσάρο και τον Καποδίστρια προκύπτει ξεκάθαρα από την αγωνία με την οποία ο πυρήνας της Κωνσταντινούπολης αναμένει τους οπλαρχηγούς

laquoΉτον εντεύθεν ζητητέα εις άκρον η οσονούπω κατάβασις των μνημονευθέντων Καπετανέων Εθεωρούντο ούτοι οι ικανότεροι δια να τρέξωσι παντού εφοδιασμένοι και να συνάψωσι εις έν τα γενικότερα στοιχεία των απαιτουμένων παρατηρήσεων επί του πληθυσμού και της άλλης καταστάσεως της Ελλάδοςraquo31

laquoΗδη εις την άφιξιν των περιμενομένων Καπετανέων επρόκειτο δύο τινά ή η διάλυσης της Επιχειρήσεως εάν δεν εφαίνοντο ελπίδες σημαντικαί από μέρος των ή μεταρρύθμισης της και συνεννόησις με άλλους χρηστούς και με πατριωτισμόν πολίτας ()

Η διάλυσις εις περίστασιν τοιaύτην δεν ήτο δύσκολος δια το ολιγάριθμον των Προσηλύτων Όλοι ούτοι μόλις ανέβαινον μέχρι τούδε τους τριάκοντα Οι περισσότεροι μάλιστα ανήκοντες εις το σύστημα εκείνων των ανθρώπων οι οποίοι ελπίζουν όλα απrsquo άλλους αγαπώντες κατά τον κοινόν λόγον ldquoκαι την κοιλίαν γεμάτην και το αρνί ακέραιονrdquo Καταβαίνουσιν εντοσούτω οι μνημονευθέντες Πολεμικοί Έλληνες δια της Οδησσού ευεργετηθέντες παρά του Αυτοκράτορος Αλέξανδρου καθrsquoην ήλθεν εποχήν εις την Μόσχαν μετά του Καποδίστρια Ούτοι εφοδιάζονται χωρίς αναβολής με χρήματα και με οδηγίας και αναχωρούν πάραυτα ό μεν Αναγνωσταράς δια την Πελοπόννησον και Χρυσοσπάθης δια την Μάνηνraquo32

Από διαφορετική σκοπιά αλλά καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα ο ΤΧ Κανδηλώρος33 παρατηρεί

30 Χιώτης Π Ιστορία του Ιονίου Κράτους από της συστάσεως αυτού μέχρι ενώσεως (τόμος Α σελ 314)31 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 193)32 Φιλήμων Ι Φιλική Εταιρεία εκδόσεις Α Καραβία Αθήναι (σελ 197)33 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ 20)

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 19: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

laquoΠάντες οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι την ΦΕ διηύθυνον οι αρχηγοί αυτής 16 τον αριθμόν ως Άγνωστος Μυστική Αρχή ενώ ημείς θrsquoαποδείξωμεν ότι κατά μεν τα 4 πρώτα έτη την διηύθυνε μόνος εν αγωνία ο Σκουφάς θανόντος δrsquo αυτού εμεσολάβησε διετής σχεδόν αβεβαιότης μέχρι και αναρχίας έως ου ανέλαβεν ισχυρώς τα ηνία από του Μαΐου 1820 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης Δια λόγους προφυλάξεως οι 16 αρχηγοί ουδέποτε συνεδρίασαν ομού πλείστοι δε αυτών ουδέ καν συνήντησαν αλλήλους ουδrsquo είχον καν ταυτότητα σκέψεων ελλειπούσης ενότητος δράσεως Αι τρεις αύται περίοδοι της ΦΕ το πρώτον υφrsquoημών καθωρίσθησαν το πρώτον δε θα διαγραφή και η αξία εκάστου των 16 αρχηγών ως και η απραξία δυστροπία ή και ανικανότης των πλείστων εξ αυτών εν αντιπαραβολή προς την αξίαν των Αποστόλων και Εφόρων της ΦΕ δι ων επήλθεν η απελευθέρωσις () ή θα καθορίσωμεν επί όλως άλλων βάσεων την θέσιν του Καποδιστρίου εν τοις Ελληνικοίς ζητήμασι από της πτώσεως του Ναπολέοντος μέχρι του 1821

Ο Καποδίστριας υπήρξεν όντως ο κυριότερος άξων περί ον εστρέφετο πάσα προσπάθεια των Φιλικών διότι παιδιόθεν και πάντοτε ωνειρεύετο και επεδίωκε την ελευθέρωσιν του Ελληνισμού αλλά διrsquo άλλων μέσων και ουχί δια μυστικών εταιριώνraquo

Η αντιπαράθεση του ρόλου και της προσφοράς των Μελών της Αρχής με τους Αποστόλους (δι ών επήλθεν η απελευθέρωσις) συμπληρώνει τις ανωτέρω παρατηρήσεις του Ι Φιλήμονα Επίσης η αναγνώριση του ρόλου του Καποδίστρια από τον Κανδηλώρο ως του κυριότερου άξονα περιστροφής κάθε προσπάθειας των Φιλικών αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο την αλήθεια παρότι δεν επισήμανε την άμεση και καθοριστική σχέση Καποδίστρια-Αποστόλων για το μέλλον της Φιλικής

Οι περί του ρόλου του Καποδίστρια laquoπλανηθέντεςraquo απόστολοι της Εταιρείας

Όλοι οι ιστορικοί μας οι αναφερόμενοι στην συνάντηση των οπλαρχηγών- μετέπειτα αποστόλων με τον Καποδίστρια στη Ρωσία παρουσιάζουν τους οπλαρχηγούς ως απλοϊκά νομίσαντες τον Καποδίστρια ως Αρχή της Εταιρείας Νομίζω ότι τα τεκμήρια της μακροχρονίου σχέσης του Καποδίστρια με τους οπλαρχηγούς η απόλυτα διαφορετική μεταχείριση τους η συνάντηση τους με τον Τσάρο ο ύψιστος ρόλος που τους έχει αποδοθεί από τα τα μέλη της Αρχής πριν φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη ο ρόλος και η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της υποδοχής του Καποδίστρια το 19 στην Κέρκυρα δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι γνώριζoυν και συνεργάζονται με τον Καποδίστρια και πριν και μετά την ίδρυση της Φιλικής ως με τον υπεράνω της Αρχής

Ο ηγετικός και συντονιστικός ρόλος του Καποδίστρια στη δικτύωση και την προετοιμασία του Ελληνισμού

Δείγμα της συνεχούς δικτύωσης και συνδυαστικής δράσης ldquoαρμάτων ράσων και γραμμάτωνrdquo στην τακτική του Καποδίστρια αποτελεί η δημιουργία προσωπικών φιλικών σχέσεων και αδελφοποιήσεων από την εποχή του Κράτους των Ιονίων με αρματολούς όπως ο Περραιβός με Ιεράρχες όπως Ανδρέας Ιδρωμένος ο Ιγνάτιος Ουγκροβλαχίας ο Εκδότης του Λόγιου Ερμή Άνθιμος Γαζής άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μουστοξύδης

Παραδείγματα τέτοιας δράσεως του Καποδίστρια διαθέτουμε όχι μόνο στα Επτάνησα αλλά και στο Βουκουρέστι στη Βιέννη και στην Ελβετία με το παράδειγμα στο Βουκουρέστι να είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο

Ο Ιγνάτιος που έχει ακολουθήσει τον Καποδίστρια στη Ρωσία όπου και συγκατοικεί μαζί του θα διοριστεί Μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Εκεί με

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 20: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Αρχιδιδάσκαλο τον συμφοιτητή και συγκάτοικο στην Πάδοβα φίλο του Καποδίστρια Κ Βαρδαλάχο και με τη βοήθεια του σοφού Ελληνιστή Γρ Βραγοβάνου θα μετατρέψουν την Σχολή του Βουκουρεστίου σε Λύκειο θα ιδρύσουν την Φιλολογικήν Εταιρείαν και επί πλέον θα στηρίξουν τον Γαζή και υλικά και ηθικά για την έκδοση του Λόγιου Ερμή34

Ο συμφοιτητής Βαρδαλάχος και ο συμπολεμιστής στην Άμυνα της Λευκάδας Ιγνάτιος βρίσκονται μαζί αναμορφωτές της παιδείας στο Βουκουρέστι και υποστηρικτές του Γαζή με τον οποίο επίσης συνδέεται με στενή φιλία ο Καποδίστριας από την πρώτη παραμονή του στη Βιέννη το 1811 Πρωτεργάτες όλοι και στην Φιλόμουσο εταιρεία

Για τον τρόπο δουλειάς ορισμένων από τους παραπάνω αρκεί να υπενθυμίσω ότι ο Μουστοξύδης θα εκδώσει στα Γαλλικά και θα κυκλοφορήσει σε όλη την Ευρώπη ανώνυμα την ιστορία της Πάργας και το χρονικό της Πώλησης της από το Αγγλικό κράτοςΣτον Ιγνατιο στην Πιζα θα καταφύγευ ο Τσακάλωφ μετά την εκτέλεση του Γαλάτη ενώ ο Ανδρέας Ιδρωμένος θεωρείται ο πιθανότερος συγγραφέας της Ελληνικής ldquoΝομαρχίας Ανωνύμου του Έλληνοςrdquo Τέλος είναι γνωστό ότι και μετά την έκρηξη του 21 ο Καποδίστριας από την Ελβετία συντόνιζε και το Φιλελληνικό κίνημα και την οικονομική στήριξη του Ελληνικού Αγώνα

34 Κανδηλώρος Τ Χ Η Φιλική Εταιρεία 1814-1821 (σελ56)

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 21: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Αίτια δυσπιστίας του Καποδίστρια στη μέχρι την συνάντηση του με τον Ξάνθο διαχείριση των υποθέσεων της Φιλικής

Το Πανευρωπαϊκής εμβέλειας διπλωματικό επεισόδιο και οι ανακρίσεις στο Βουκουρέστι ΙΦιλήμονος Φιλική Εταιρεία (σελ 234-235)

Η έντονη ενθουσιώδης αλλά χωρίς τις αναγκαίες συνωμοτικές προφυλάξεις δραστηριότητα του Δικαίου στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι οι μαζικές μυήσεις laquoδιήγειραν την περιέργειαν και τον φόβον των αρχόντωνraquo κατέληξαν σε συμβούλιο των Προξένων των Δυνάμεων στις ηγεμονίες και σε ανακρίσεις που ανετέθησαν στον Γεώργιο Λεβέντη Διερμηνέα της Ρωσικής Πρεσβείας ο οποίος και διέσωσε την κατάσταση Η σχέση του Λεβέντη με τον Ιωάννη Καποδίστρια και η γνώση του Λεβέντη για τη θέση και το ρόλο του Καποδίστρια στη Φιλική αποδεικνύονται πέραν πάσης αμφιβολίας στις επιστολές που προαναφέραμε από το αρχείο του Ξάνθου η μια εκ των οποίων είναι απάντηση του Λεβέντη στον ίδιο τον Ξάνθο στην οποία δηλώνει ότι χωρίς προηγούμενη έγγραφη έγκριση του Καποδίστρια δεν μπορεί να χορηγήσει τα αιτούμενα έγγραφα

Η επίσκεψη του Καμαρηνού ως εκπροσώπου του Μαυρομιχάλη στον Καποδίστρια(ΙΦιλήμονοςΦιλική Εταιρείασελ261-263) τις απαιτήσεις του αλλα και βαρύτατες κατηγορίες εναντίον του Περραιβού και του Αναγνωστόπουλου

Η επιστολή Νέγρη προς Καποδίστρια που κατέληξε στον Τσάρο((ΙΦιλημονος Φιλική Εταιρεία σελ 257)

Η περιπλάνηση του Ξάνθου στη Ρωσία και ο πολυδάπανος τρόπος ζωής τουΚατά τον Κ Παπαγιώργη ο Ξάνθος ήτο παροπλισμένο μέλος χωρίς συνωμοτικό παρελθόν κυριολεκτικά χθεσινό αυγό κάτι βέβαια που δεν θα τον εμποδίσει στην laquoΑπολογία τουraquo να ισχυρισθεί ότι η μηχανή του τολμηρού εγχειρήματος εκινείτο άπrsquo αυτόν και ότι αυτός υπήρξε ο πρωταρχικός

Ο Κ Παπαγιώργης επιβεβαιώνει τις κατηγορίες του Αναγνωστόπουλου για τον Ξάνθο ως επίορκο και φιλοχρήματο για την εκ μέρους του Ξάνθου κακοδιαχείριση των εσόδων της Εταιρείας

laquoΑν συμβουλεύουμε από περιέργεια η από κακή περιέργεια την ltΕφημερίδαgt ήτοι το βιβλίο εσόδων εξόδων του Ξάνθου διαπιστώνουμε αρχικά ότι από το έτος 1813 περνάμε απότομα στο 1819Τα σχόλια περιττεύουν Έχουν όμως κάποιο ενδιαφέρον αν εξονυχίσουμε τα έξοδα του καταγράφονται λεπτομερειακάraquo και παραθέτει ένα κατάλογο από απίστευτα και απίθανα έξοδα από τον τον Οκτωβριο του 1819 μέχρι τον Μάρτιο του 1820

Επιβεβαιώνει την άγνοια του Ξάνθου για το που βρίσκεται ο Καποδίστριας θέτοντας θέμα για την ύπαρξη πραγματικού δικτύου συνωμοτικής πληροφόρησης θεωρώντας ότι laquoοι φιλικοί δεν είχαν καν κατορθώσει να γνωρίζουν αν απουσιάζει ο Καποδίστριας και γιατίraquoΣε αυτό το σημείο επιβάλλεται να επισημάνουμε ότι ναι μεν ο Ξάνθος δεν γνώριζε όμως ο Σέκερης γνώριζε επακριβώς όπως τεκμηρίωσα προηγουμένως

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014

Page 22: ΣΚΛΑΒΟΥΝΟΣ- H συνάντηση  Ιωάννη Καποδίστρια  Εμμανουήλ Ξάνθου

Για ποιο λόγο επιλέγει ο απληροφόρητος Ξάνθος ο μη έμπιστος Ξάνθος για αυτη την αποστολή παραμένει ερώτημα για τις επόμενες γενιές των ερευνητώνΟ Φιλήμων καταγράφει δηλώσεις- εξομολόγηση του Σκουφά λίγο πριν το θάνατο του ότι πεθαίνει από το βάρος της ευθύνης της μύησης στην εταιρεία του Γαλάτη και του ΞάνθουΣυμπέρασμα

Μπορούμε να συμπεράνουμε χωρίς καμία επιφύλαξη ότι η στάση του Καποδίστρια δεν θα κριθεί σωστά αν κριθεί στη βάση των αλληλοαναιρούμενων καταγραφών της συνάντησης του με τον Ξάνθο Κατά συνέπεια η αναθεώρηση αυτής της άποψης είναι για λόγους ιστορικής αλήθειας επιβεβλημένη

Η έρευνα όλων των άλλων πηγών μαρτυρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε η κινητήρια δύναμη της προετοιμασίας του Αγώνα των ενόπλων δυνάμεων του Ελληνισμού του συντονισμού των πνευματικών του δυνάμεων των κοινοτήτων της διασποράς των οικονομικά πανίσχυρων Ελλήνων της διασποράς (πχ Ιωάννης Δομπόλης Ιωάννης Βαρβάκης) του πανευρωπαϊκού φιλελληνικού κινήματος της ιδίας της Φιλικής εταιρείας Ότι ο Καποδίστριας υπήρξε η ψυχή και η κινητήρια δύναμη της Φιλομούσυ υπήρξε η Αρχή και ο φύλακας άγγελος της Φιλικής Υπήρξε ο στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της Εθνεγερσίας μέχρι την στιγμή που ανέλαβε μετά από συνεννόηση με τον Καποδίστρια ο Υψηλάντης την στρατιωτική ηγεσία Χρέος μας η παράδοση της παρακαταθήκης του Καποδίστρια ζωντανής στη νέα γενιάrsquoΜόνος αξιόπιστος λόγος ιδιαίτερα σήμερα είναι ο ΛΟΓΟΣ της πράξης και μόνο αξιόπιστο δίδαγμα είναι το παράδειγμα ζωής Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας άφησε αξιόπιστο ΛΟΓΟ και υποδειγματικό τρόπο ζωής Λόγο και τρόπο ζωής που μπορεί να εμπνέει και οδηγεί

Χρέος μας η δημιουργία της αναγκαίας υποδομής για την ηλεκτρονική διασύνδεση και την ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση ερευνητών στα κατεσπαρμένα ανά τον κόσμο αρχεία σχετικά με τον Ιωάννη Καποδίστρια Χρέος μας η συγκέντρωση αντιγράφων των ανά τον κόσμο κατεσπαρμένων Καποδιστριακών αρχείων στην Κέρκυρα

Εισήγηση στο Παν-Ιόνιο ΣυνέδριοΚέρκυρα2014