Δημιουργικές εργασίες

Γιούλη Χρονοπούλου

Δεκέμβριος 2017

• Δημιουργική Εργασία: μια χρήσιμη παιδαγωγική πρακτική, που μπορεί να συμβάλει στην πραγμάτωση των παιδευτικών στόχων του Λυκείου με:

• τις παιδαγωγικές αρχές

• τους σκοπούς και στόχους

• τις διαδικασίες οργάνωσης και πραγμάτωσης

• τους τρόπους υποστήριξης και ανατροφοδότησης των μαθητών

• τις τεχνικές αξιολόγησης

Βλαντιμίρ Κους (Vladimir Kush)

• Το παιδαγωγικό υπόβαθρο της Δημιουργικής Εργασίας μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση των παθογενειών του Λυκείου:

• εμμονή στη μηχανική αποστήθιση

• σχεδόν αποκλειστικά μετωπική διδασκαλία (από αρκετούς εκπαιδευτικούς σε αρκετά μαθήματα)

• αδυναμία σύνδεσης σχολικής γνώσης με ζωή

• εύκολη προσφυγή στο φροντιστήριο και στον «τυφλοσούρτη».

Βλαντιμίρ Κους

• Διαρκώς επιδεινούμενη η κατάσταση στο Λύκειο

• Ουσιαστική ανυπαρξία των δύο τελευταίων τάξεων

• Στόχος: «επανάκτηση» του Λυκείου, εκπαιδευτική λειτουργία του

• Προς αυτή την κατεύθυνση η ένταξη και ενεργοποίηση της Δημιουργικής Εργασίας στο πρόγραμμα του Λυκείου

Βλαντιμίρ Κους

Δημιουργικότητα

• Δύσκολη η εννοιολογική προσέγγιση, ποικιλία ορισμών

• Υποστηρίζεται ακόμη και η αδυναμία να οριστεί (Amabile)

• Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια:

• «Μορφή δράσης του ανθρώπου που αποσκοπεί στη δημιουργία ποιοτικά νέων κοινωνικών αξιών» ….

• …«Ικανότητα προσαρμογής των γνώσεων και δεξιοτήτων σε νέα κατάσταση».

Βλάντιμιρ Κους

• Gardner: «Ένα δημιουργικό άτομο λύνει προβλήματα, σχεδιάζει προϊόντα ή θέτει νέα ερωτήματα εντός ενός πεδίου με τρόπο που αρχικά θεωρείται ασυνήθης αλλά καθίσταται περιστασιακά αποδεκτός τουλάχιστον για μια πολιτισμική ομάδα»…

• ...«Τα άτομα δεν είναι δημιουργικά (ή μη δημιουργικά) εν γένει - είναι δημιουργικά σε συγκεκριμένα πεδία πραγμάτωσης».

• Σύνδεση δημιουργικότητας με θεωρία πολλαπλής νοημοσύνης (Gardner 1983).

Βλάντιμιρ Κους

• Guilford: αποσύνδεση δημιουργικού ταλέντου από υψηλή νοημοσύνη (παραμέληση της «δημιουργικότητας» στον ερευνητικό τομέα).

• Glaveanu : ρόλος δι-υποκειμενικότητας, διαλόγου, συνεργασίας, ισότιμης επικοινωνίας στην έκφραση της δημιουργικότητας.

Βλαντιμίρ Κους

• Παρασκευόπουλος: Ικανότητα για πρωτότυπες και εναλλακτικές ιδέες ή λύσεις.

• Διαδικασία αιφνιδιαστικού μετασχηματισμού των γνώσεων που προϋπάρχουν σε ένα νέο πλαίσιο.

• Ικανότητα προσαρμογής των γνώσεων και δεξιοτήτων στη νέα κατάσταση.

Γιάτσεκ Γιέρκα

• Κριτήρια δημιουργικότητας (ως προς):

• Τα προϊόντα (συγκεκριμένα, ειδικά χαρακτηριστικά)

• Τα πρόσωπα που τα δημιούργησαν

• Τις διαδικασίες σκέψης που ακολουθήθηκαν

• Την αντίδραση που ένα προϊόν δημιουργεί στον παρατηρητή.

• Ή

• καινοτομία (ασυνήθιστο και πρωτότυπο)

• διαφοροποίηση (ριζική μεταβολή στην προσέγγιση του θέματος)

• καταλληλότητα (ταιριάζει στο συγκεκριμένο πλαίσιο αναφοράς)

Γιάτσεκ Γιέρκα (Yacek Yerka)

• Για τους μαθητές αρκεί κάποιο από τα παραπάνω.

• Άλλωστε, οι μορφές της δημιουργικότητας διαφέρουν, βρίσκονται σε συνάρτηση με την ηλικία και το βαθμό ωρίμανσης του ανθρώπου.

Γιάτσεκ Γιέρκα

• Συνήθως η δημιουργικότητα συνδέεται με την αποκλίνουσα σκέψη, (ο τρόπος σκέψης που χρησιμοποιείται όταν η απάντηση ή η λύση απαιτεί μια πιο ελαστική και δημιουργική προσέγγιση)

• σε αντίθεση με τη συγκλίνουσα σκέψη, (ο τρόπος σκέψης που χρησιμοποιείται για την επίλυση προβλημάτων που επιδέχονται μόνο μια σωστή απάντηση ή περιορισμένο αριθμό σωστών απαντήσεων) – κριτική σκέψη.

Γιάτσεκ Γιέρκα

Κριτική σκέψη vsΔημιουργική σκέψη

• Η κριτική σκέψη αναλύει, επεξεργάζεται τα δεδομένα ώστε να οδηγηθεί κατά κανόνα στην ορθή, λογική λύση. Μοιάζει με κοίλο κάτοπτρο.

• Η δημιουργική σκέψη είναι πιο ελεύθερη και ανατρεπτική διεργασία και οδηγεί σε περισσότερες πιθανές λύσεις. Μοιάζει με κυρτό κάτοπτρο.

• Η δημιουργικότητα μπορεί να σχετίζεται και με τα κίνητρα που την κατευθύνουν (εσωτερικά ή εξωτερικά).

• Συνήθως μεγαλύτερη δημιουργικότητα στα εσωτερικά κίνητρα, αλλά στο σχολείο κατ’ ανάγκην μεικτά (και κινητοποίηση εσωτερικών κινήτρων).

Κάτια Βαρβάκη

Προσεγγίσεις για τη δημιουργικότητα

• Συμπεριφοριστική (Skinner)

• Για να αναπτυχθεί απαιτείται η δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος.

• Προσωπικότητας (Maslow)

• Συσχέτιση με προσωπικότητα, δεν μπορεί να αναπτυχθεί σε όλους.

• Γνωστική (Guilford)

• Αποτελεί νοητική λειτουργία και μπορεί να διδαχθεί. Αξιοποιήσιμη προσέγγιση στην εκπαίδευση.

Κάτια Βαρβάκη

• Για την καλλιέργεια της δημιουργικότητας στην Εκπαίδευση απαιτείται:

• Συστηματικότητα

• Ανεκτικότητα και ενθάρρυνση απέναντι στο διαφορετικό, το ανατρεπτικό, το πρωτότυπο

• Μέθοδοι διδασκαλίας και τεχνικές που να επιτρέπουν στη δημιουργικότητα να διατρέχει όλα τα μαθήματα.

Κάτια Βαρβάκη

• Στάδια δημιουργικότητας (Wallas):

• Προπαρασκευή

• Επώαση

• Έμπνευση

• Αξιολόγηση

• Με άλλα λόγια, η δημιουργικότητα χρειάζεται χρόνο και δουλειά, δεν είναι μόνο μια αυθόρμητη διαδικασία για λίγους.

Giuseppe Sticchi

• Η δημιουργικότητα στην Εκπαίδευση πετυχαίνει:

• Ενεργοποίηση μαθητών

• Αξιοποίηση προσωπικών ενδιαφερόντων τους

• Βιωματικές διαδικασίες μάθησης (ατομικής, κοινωνικής)

Κάτια Βαρβάκη

Ken Robinson: Πώς το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα

https://www.ted.com/talks/ken_robinson_says_schools_kill_creativity?language=el

https://www.ted.com/talks/sir_ken_robinson_bring_on_the_revolution

https://www.ted.com/talks/ken_robinson_says_schools_kill_creativity?language=elhttps://www.ted.com/talks/sir_ken_robinson_bring_on_the_revolution

Η Δημιουργική Εργασία στο Λύκειο

• Σύνδεση με τον βασικό σκοπό της εκπαίδευσης (Ν. 1566/1985), με ευρύτερους και μακροπρόθεσμους στόχους:

• «να συμβάλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά».

• «… να αναπτύσσουν δημιουργική και κριτική σκέψη και αντίληψη συλλογικής προσπάθειας και συνεργασίας…»

Γιάτσεκ Γιέρκα

• Άρα:

• Διασύνδεση σχολικής γνώσης με κοινωνικές ανάγκες και εξελίξεις.

• Συμβολή στη διάπλαση ολοκληρωμένων πολιτών.

Γιάτσεκ Γιέρκα

• Η Δημιουργική Εργασία μπορεί να αποβεί ένα σημαντικό παιδαγωγικό εργαλείο που θα ευνοήσει:

• την οικοδόμηση μιας κοινότητας μάθησης στο πλαίσιό της

• τη δημιουργία πιο θετικών και συνεργατικών σχέσεων μεταξύ των μελών της

• την εξοικείωση με τις απαιτήσεις και τις προϋποθέσεις της επιστημονικής εργασίας

• την καλλιέργεια των δεξιοτήτων αξιοποίησης της βιβλιοθήκης

• την ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων.

Γιάτσεκ Γιέρκα

• Η σχολική δραστηριότητα γύρω από τη δημιουργικότητα πρέπει να αφορά κάθε παιδί χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς και πρέπει να οργανώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε παιδί να μπορεί να ωφεληθεί από αυτή.

• Χρέος της κοινωνίας και του σχολείου είναι η εκπλήρωση στο μέγιστο δυνατό βαθμό των δυνατοτήτων κάθε παιδιού.

Βλαντιμίρ Κους

• Προς τούτο, αξιοποίηση και διαφοροποιημένης διδακτικής / μαθησιακής διαδικασίας (με ποικίλες μεθόδους και τεχνικές) – προσαρμογή στις ιδιαίτερες ανάγκες του παιδιού.

Βλαντιμίρ Κους

Αντίδοτο στην «τραπεζική αντίληψη» της εκπαίδευσης (κατά Φρέιρε)

• Η εκπαίδευση γίνεται μια πράξη αποταμίευσης, όπου οι μαθητές είναι τα ταμιευτήρια κι ο δάσκαλος ο καταθέτης. Οι μαθητές περιορίζονται στο να αποταμιεύουν τις καταθέσεις του δασκάλου.

• Ελαχιστοποιεί ή και εκμηδενίζει τη δημιουργική δύναμη των μαθητών.

• Ο Φρέιρε προτείνει, αντίθετα, την απελευθερωτική ή προβληματίζουσα αγωγή, που δεν είναι μια νέα «κατάθεση» αλλά μια πράξη: η δράση και ο στοχασμός.

Βασικά χαρακτηριστικά και διαδικασίες της Δημιουργικής

Εργασίας • Πρόκειται για μια από τις ποικίλες μορφές των

σχεδίων εργασίας (project).

• Βασίζεται στη δημιουργική αξιοποίηση των γνώσεων και όχι στην παθητική απόκτησή τους –αυτενέργεια.

• Ιδιαίτερη σημασία στη δημιουργική σκέψη και δράση.

• Συνδέει τις παλιές με νέες γνώσεις με ερωτήματα που κινούν το ενδιαφέρον, με στόχο απάντηση με στοιχεία πρωτοτυπίας και ευρηματικότητας.

• Προωθεί ερευνητικό πνεύμα

• Καλλιεργεί ομαδικότητα

Βλαντιμίρ Κους

• Είναι συνήθως ομαδική, αλλά δεναποκλείεται η ατομική.

• Υλοποιείται στο σχολείο.

• Στο πλαίσιο ενός μαθήματος ήδιαθεματική – διεπιστημονική.

Βλαντιμίρ Κους

• Στην τελική του εκδοχή το αποτέλεσμα της Δημιουργικής Εργασίας μπορεί να πάρει ποικίλες μορφές:

• συνεχές κείμενο, πραγματεία

• ενδεχομένως διανθισμένο με εικόνες, διαγράμματα, πίνακες κ.λπ. (πολυτροπικό)

• συλλογή

• καλλιτεχνικό έργο, σύνθεση

• τραγούδι

• αφίσα, πόστερ

• κατασκευή

• κοινωνική / πολιτιστική παρέμβαση

• κλπ.

Βλαντιμίρ Κους

• Ιδεατά, μια Δημιουργική Εργασία πρέπει να διακρίνεται από:

• πρωτοτυπία, ευρηματικότητα, φαντασία, ακόμη και το απροσδόκητο.

• αναζήτηση του νέου στοιχείου στον τρόπο με τον οποίο ενδεχομένως τίθενται τα προβλήματα, οργανώνεται η απάντηση σε αυτά και διαμορφώνεται το τελικό πλαίσιο των απαντήσεων – εναλλακτικές λύσεις.

• (Η σύγκριση γίνεται κυρίως ως προς το στενό κύκλο του σχολείου ή ακόμα την εκπαιδευτική προϊστορία του ίδιου του παιδιού.)

Βλαντιμίρ Κους

• Θέμα εντός των μαθητικών δυνατοτήτων

• εντός των χρονικών περιορισμών

• σύνδεση με μάθημα / ενότητα

• Ενσωμάτωση δραστηριοτήτων που συνδέουν το μάθημα με τη ζωή και εμπειρίες μαθητών.

• Εργασία ερευνητικού χαρακτήρα (αν απαιτεί έρευνα βιβλιογραφική ή ερωτηματολόγια/συνεντεύξεις ή μετρήσεις)

• (να αναζητήσουν τα υποερωτήματα και τον τρόπο αναζήτησης απαντήσεων)

• ή κάτι τελείως διαφορετικό (δημιουργική γραφή, καλλιτεχνική σύνθεση, τεχνολογική κατασκευή…)

• (να ορίσουν τα βήματα που θα ακολουθηθούν για την ολοκλήρωσή της).

Βλαντιμίρ Κους

• Όχι απλή αναπαραγωγή συλλεγμένων πληροφοριών.

• Ούτε μια εργασία εγκυκλοπαιδικού χαρακτήρα με παράθεση πληροφοριών από διάφορες πηγές, έστω με επεξεργασία, ανασύνταξη και αναπλαισίωση.

• Ζητούμενο είναι να εργαστούν με δημιουργικό τρόπο.

Βλαντιμίρ Κους

• Ο ρόλος της φαντασίας παιδαγωγικά σημαντικός

• σε όλες τις περιοχές του σχολικού προγράμματος και όχι μόνο σε ορισμένες μόνο περιοχές του (π.χ. καλλιτεχνικά μαθήματα)

• Συνήθως μένουν λίγα περιθώρια για να εκτιμηθεί η σημασία της φαντασίας και να αξιοποιηθεί παιδαγωγικά.

• Η Δημιουργική Εργασία μπορεί να μας βοηθήσει να σχεδιάσουμε πρακτικές και μαθησιακά περιβάλλοντα που είναι πιο πιθανό να ενισχύσουν τη φαντασία των μαθητών.

Βλαντιμίρ Κους

• Η μη τυπική δόμηση της τάξης στη ΔΕ (ομάδες) και η διαφορετική ατμόσφαιρα είναι πιο πιθανό να προάγει τη δημιουργικότητα

• (ρόλος περιβάλλοντος στην υποκίνηση της δημιουργικότητας).

• Τα προγράμματα δημιουργικότητας στοχεύουν στην άρση των εμποδίων (εσωτερικών ή εξωτερικών) που δεν επιτρέπουν στο παιδί να λειτουργήσει δημιουργικά.

• Εμπόδια εσωτερικά (παρελθόν, προέλευση, συνήθειες) - εξωτερικά (μη ευνοϊκές συνθήκες)

Γιάτσεκ Γιέρκα

Παιδαγωγικές τεχνικές

• Δημιουργική γραφή

• Σχηματοποιήματα (όχι μόνο στη λογοτεχνία, π.χ. σε διαφήμιση)

• Εκπαιδευτική επίσκεψη

• Συνέντευξη από ειδικό

• Μελέτη περίπτωσης

• Προσομοίωση

• Μέθοδος SCAMPER

• 6 καπέλα σκέψης de Bono

• Άγρια ιδέα (μια αλλόκοτη ιδέα που δίνει λύση ή ερέθισμα για λύση, π.χ. Γόρδιος δεσμός, Δούρειος Ίππος)

• Ομάδες εργασίας

• Κλπ. Giuseppe Sticchi

• Καταιγισμός ιδεών (εκτίθενται ιδέες χωρίς τυπικούς περιορισμούς χωρίς απορρίψεις και επικρίσεις, με ενθάρρυνση για περισσότερες ιδέες, αξιολόγησή τους)

• Δημιουργική επίλυση προβλήματος (ευρύτερη πρακτική που συχνά περιλαμβάνει και καταιγισμό ιδεών, αλλά και άλλες επιμέρους τεχνικές όπως τη χρήση καταλόγων ελέγχου ιδεών με στόχο τη δημιουργία νέων ιδεών από παλιές).

Γιάτσεκ Γιέρκα

Μέθοδος ερωτήσεων SCAMPER

Η δημιουργία ιδεών προκαλείται από λίστα ερωτήσεων:

• S (Substitute): Αντικαταστήστε (π.χ. προτείνετε άλλες χρήσεις)

• C (Combine): Συνδυάστε

• Α (Adapt): Προσαρμόστε (π.χ. δείτε με τι άλλο μοιάζει)

• Μ (Modify ήMagnify): τροποποιήστε ή μεγιστοποιήστε (π.χ. Δώστε άλλο τέλος)

• P (Put): Εντοπίστε άλλες χρήσεις

• E (Eliminate): Μειώστε, αφαιρέστε

• R (Reverse ή Rearrange): Αντιστρέψτε ή επαναπροσδιορίστε (π.χ. αλλάξτε ρόλους)

Τα 6 σκεπτόμενα καπέλα του de Bono σε ομάδες

• Στάδια που ακολουθούνται συνήθως:

• Συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με ένα πρόβλημα (τι, πού, γιατί, πότε, πώς;)

• Σαφής διαμόρφωση ενός ειδικού ερωτήματος / προβλήματος προς επίλυση

• Δημιουργία πιθανών λύσεων

• Αξιολόγηση των λύσεων που έχουν προταθεί και η αξιοποίηση της τελικής λύσης.

Γιάτσεκ Γιέρκα

• Επίσης: Ασκήσεις δημιουργικότητας

• Μεταμορφώσεις αντικειμένων

• Συνειρμοί (από μια λέξη, από μια φράση)

• Συμπλήρωση οπτικών ερεθισμάτων με ανοιχτές γραμμές

• Ερωτήσεις τύπου:

• Πόσα πράγματα μπορώ να κάνω με ένα άδειο ποτήρι, με μια εφημερίδα, κλπ.;

• Με πόσα επίθετα μπορώ να συνοδεύσω το ουσιαστικό «καρέκλα», κλπ.;

Giuseppe Sticchi

Οι μαθητές καλούνται:

• να εντοπίσουν πληροφορίες

• να αναλύσουν

• να συγκρίνουν

• συσχετίσουν

• να συνδυάσουν / αντιπαραθέσουν

• να ερμηνεύσουν

• να αναζητήσουν / επεξεργαστούν εναλλακτικές λύσεις

• να διαφοροποιηθούν

• να αξιολογήσουν

• να συνθέσουν δημιουργικά

Γιάτσεκ Γιέρκα

• Οι εκπαιδευτικοί καλούνται:

• Να διαμορφώσουν κατάλληλο κλίμα στη σχολική τάξη

• Να προσφέρουν κατάλληλα θέματα, υποστηρικτικό υλικό, εποπτεία, ενθάρρυνση

• Να αντιμετωπίσουν εμπεδωμένες στενά χρησιμοθηρικές αντιλήψεις σχετικά με την αποτελεσματική διδασκαλία (ενδεχομένως από μαθητές, γονείς, κλπ.).

Γιάτσεκ Γιέρκα

• Πρόταση Mayesky προς εκπαιδευτικούς για υποβοήθηση δημιουργικότητας.

• Βοήθησε τα παιδιά:

• να αποδέχονται την αλλαγή

• να συνειδητοποιήσουν ότι κάποια προβλήματα δεν έχουν εύκολες απαντήσεις

• να αναγνωρίσουν ότι πολλά προβλήματα έχουν πολλές πιθανές λύσεις

• να μάθουν να κρίνουν και να αποδέχονται τα συναισθήματά τους

• να αισθάνονται χαρά μέσα στη δημιουργική παραγωγή τους, για την οποία πρέπει να ανταμείβονται

• να εκτιμήσουν τους εαυτούς τους για τη διαφορετικότητά τους

• να μην εγκαταλείπουν στις δυσκολίες.Γιάτσεκ Γιέρκα

• Κριτήρια Torrance για αναγνώριση ιδιαίτερα δημιουργικού παιδιού:

• Μπορεί να απασχολείται μόνο του χωρίς να του προσφέρονται ερεθίσματα

• Προτιμά να ντύνεται διαφορετικά

• Προχωρεί πέρα από τα όρια των εργασιών που του αναθέτουν

• Μπορεί να διασκεδάζει χρησιμοποιώντας απλά πράγματα και πολλή φαντασία

• Μοιάζει να αφαιρείται, ενώ σκέφτεται (κοιτάζει έξω από το παράθυρο, αλλά παρακολουθεί το μάθημα)

• Θέτει ερωτήσεις πέρα από το απλό «γιατί» ή «πώς»

• Πειραματίζεται με οικεία αντικείμενα και διαφοροποιεί τη χρήση τους

• Του αρέσει να επινοεί παιχνίδια

Γιάτσεκ Γιέρκα

• https://drive.google.com/file/d/0B31B39VTs_QoVVZOUndrdTdfODg/view

• «Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής - Δημιουργικής Σκέψης» για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

• Συλλογικό έργο, επιμ. Β. Κουλαϊδής, Αθήνα 2007

• Επίσης βλ. Ι.Ν. Παρασκευόπουλος: «Δημιουργική σκέψη στο σχολείο και στην οικογένεια», Αθήνα 2004

https://drive.google.com/file/d/0B31B39VTs_QoVVZOUndrdTdfODg/view

• Στο Λύκειο έχουν θεσμοθετηθεί:

• Ερευνητικές Εργασίες, Συνθετικές Εργασίες, Δημιουργικές Εργασίες

• Μεταξύ τους υπάρχουν κοινά στοιχεία και διαφορές

• Όλες μοιράζονται τον ερευνητικό, συνθετικό και δημιουργικό χαρακτήρα με διαφορετική έμφαση η κάθε κατηγορία.

• Επίσης καλλιεργούν την κριτική σκέψη και επαναπροσδιορίζουν τη μαθησιακή διαδικασία.

• Η συνθετική εργασία είναι κατά κανόνα ατομική ανά μάθημα, εκπονείται συνήθως στο σπίτι.

• Η ερευνητική εργασία είναι αυτόνομο μάθημα, ομαδική, εκπονείται κυρίως στο σχολείο, με βάση τις αρχές της επιστημονικής έρευνας, με υποχρέωση για ερευνητική έκθεση.

• Η δημιουργική εργασία είναι στο πλαίσιο ενός μαθήματος, εκπονείται στο σχολείο, συνήθως ομαδική, χωρίς τις αντίστοιχες διαδικασίες της ερευνητικής, αν και ανήκει στη μέθοδο πρότζεκτ.

Giuseppe Sticchi

• Πρώτη θεσμοθέτηση: Συνθετικές Δημιουργικές Εργασίες στην υποχρεωτική εκπαίδευση το 1994 (ΠΔ 407).

• Π.Δ. 60/2006, άρθρο 8: Δημιουργικές Εργασίες στο Λύκειο

• Π.Δ. 46/2016, άρθρο 8: Επανενεργοποίηση Δημιουργικών Εργασιών

Βλάντιμιρ Κους

• Περσινή εφαρμογή σε Γ/σιο (ΣΔΕ) και Λύκειο (ΔΕ).

• Πέρυσι οι εργασίες που εκπονήθηκαν:

• μπορούσαν να είναι ομαδικές ή και ατομικές

• αφορούσαν μόνο τα γραπτώς εξεταζόμενα μαθήματα

• αποσκοπούσαν στην ανάπτυξη της δημιουργικής ικανότητας και στην καλλιέργεια του ερευνητικού και συνθετικού πνεύματος των μαθητών

• αναπτύχθηκαν σε δύο διήμερα εντός τους σχολείου με ανακατάταξη των τμημάτων

• κάθε μαθητής συμμετείχε σε μία εργασία

• μπορούσαν να αξιολογηθούν μόνο θετικά

• ο βαθμός της ομαδικής εργασίας ήταν ενιαίος.

Βλαντιμίρ Κους

• Αποτίμηση από την περσινή εφαρμογή:

• Γενικά, θετική εμπειρία για εκπαιδευτικούς και μαθητές (παρά τις ελλείψεις και το βεβιασμένο):

• Οι εκπαιδευτικοί θεώρησαν ότι οι μαθητές θα αντλήσουν / άντλησαν ικανοποίηση

• Συνεργάστηκαν μεταξύ τους για την υλοποίηση

• Εκτίμησαν ότι οι μαθητές συμμετείχαν ενεργά, δημιουργήθηκε αποδοτικό μαθησιακό κλίμα

• Διαπίστωσαν βελτίωση της ενεργού εμπλοκής των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες.

Βλαντιμίρ Κους

• Αρνητικές κρίσεις ως προς την «τεχνική» πλευρά και την ανατροπή του ωρολογίου.

• Δυσλειτουργίες από έλλειψη υλικού.

• Περιορισμοί από κανονιστικό και χρονικό πλαίσιο.

• Έλλειψη επιμόρφωσης.

• Προτάσεις που έγιναν:

• Βελτίωση των υποδομών (σχολικές βιβλιοθήκες, πρόσβαση σε ΤΠΕ, γραφική ύλη κ.λπ.)

• Επιμόρφωση εκπαιδευτικών

Βλαντιμίρ Κους

Η φετινή εφαρμογή

Δυνατότητες

Εμβάθυνση / Αναπλαισίωση γνώσης -Επίλυση προβλήματος –Απάντηση ερωτήματος με δημιουργικό τρόπο στο πλαίσιο της διδασκόμενης ύλης (σε ένα ή περισσότερα μαθήματα).

01Δημιουργική έκφραση με καλλιτεχνικό έργο (έμπνευση από ενότητα).

02Σχεδιασμός -υλοποίηση κατασκευής, τεχνήματος (συσχετισμός με ενότητα).

03

Μορφή

Κείμενο (συνεχές ή πολυτροπικό)

Παρουσίαση με χρήση προσχεδιασμένου προφορικού λόγου και αξιοποίηση λογισμικού παρουσίασης

Καλλιτεχνικό έργο (λογοτεχνικό, μουσικό, εικαστικό, θεατρικό, γελοιογραφία, κινούμενο σχέδιο, ταινία μικρού μήκους, κλπ.)

Κατασκευή (μακέτα, τέχνημα με χρήση της τεχνολογίας, κλπ.)

Παρέμβαση (κοινωνική, οικολογική, πολιτιστική)

Θέματα

Τα προτεινόμενα θέματα (βαθμός δυσκολίας και

απαιτήσεις) πρέπει να είναι ανάλογα του χρόνου, των

ενδιαφερόντων και δυνατοτήτων των μαθητών.

Σε ένα γνωστικό αντικείμενο (ή και σε άλλο

ή άλλα: διαθεματική).

Σε δύο Θεματικούς Πυλώνες:

Θεματικός Πυλώνας Ι -Ανθρωπιστικές Επιστήμες, Κοινωνικές Επιστήμες και

Καλλιτεχνική Παιδεία.

Θεματικός Πυλώνας ΙΙ -Φυσικές Επιστήμες,

Μαθηματικά, Πληροφορική και Φυσική Αγωγή.

Οργάνωση

Κάθε μαθητής Α΄ & Β΄ τάξης ΓΕΛ (και Γ΄ Εσπερινού ΓΕΛ) συμμετέχει στις ΔΕ

2 (τουλάχιστον) Δημιουργικές Εργασίες ανά μαθητή υποχρεωτικά

1 (τουλάχιστον) ανά Θεματικό Πυλώνα

Κάθε εκπαιδευτικός Α’ & Β΄ τάξης σχεδιάζει και επιβλέπει τις Δημιουργικές Εργασίες 1 (τουλάχιστον) τμήματος σε 1 γνωστικό αντικείμενο.

Κάθε τμήμα εκπονεί 2 (τουλάχιστον) εργασίες με 2 (τουλάχιστον) εκπαιδευτικούς. Δυνατότητα και για συνεργσία εκπαιδευτικών (διαθεματικότητα)

Σε κάθε μάθημα / τμήμα ένα ή (προτιμότερο) περισσότερα θέματα (που έχουν συζητηθεί με τους μαθητές).

Χρόνος

Αναλογική διάθεση ωρών

Μονόωρα: 3-4 ώρες, Δίωρα - Τρίωρα: 5-8 ώρες

Δηλαδή διατίθενται μαθήματα 3 εβδομάδων

Πραγματοποιούνται εντός του μαθήματος (δεν αλλάζει το πρόγραμμα)

Χρονικό διάστημα στο οποίο μπορεί να απλωθεί η ΔΕ: 3-7 εβδομάδες

Σχεδιασμός / Υλοποίηση / Παρουσίαση

Αξιολόγηση της Δημιουργικής Εργασίας

• Επαναπροσδιορίζουμε:

• το «πώς» της πρόσκτησης γνώσης και της διδακτικής μεθοδολογίας

• τις ταυτότητες: μεταβάλλεται ο ρόλος του μαθητή (φορέας ερευνητικής/δημιουργικής δραστηριότητας) και του εκπαιδευτικού (εμψυχωτής της διαδικασίας)

• τους όρους πραγμάτωσης της διδακτικής διαδικασίας (διαφοροποίηση ως προς το ποιος καθορίζει τι θα διαμειφθεί στην τάξη, ποιος επιλέγει, αξιολογεί και αξιώνει κάτι ως σημαντικό).

• Η αξιολόγηση είναι κυρίως διαμορφωτική, παρέχοντας κατευθύνσεις και ανατροφοδότηση μάλλον παρά αξιολογικές κρίσεις.

• Έχει κυρίως παιδαγωγικό, παιδευτικό χαρακτήρα, όχι τιμωρητικό, είναι ανατροφοδοτική εκπαιδευτική παράμετρος

• Παρέχει ασφαλές πλαίσιο για ανάπτυξη πρωτοβουλίας και δημιουργικότητας.

• Ενδυναμώσει την άμιλλα, όχι τον ανταγωνισμό.

• Αποτελεί εργαλείο αποτίμησης και της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

• Μπορεί να συμβάλει στην αναβάθμιση της συνειδητότητας και της υπευθυνότητας.

Alireza Darvish

• Βεβαίως, απαιτείται και η απόδοση ενός βαθμού

• Συνεπώς, συνύπαρξη νέων /ποιοτικών και παλαιότερων/ποσοτικών μεθόδων στην κατεύθυνση της βελτίωσης και εξέλιξης.

• (Ο βαθμός στην ομαδική εργασία ενιαίος – αλλά και δυνατότητα διαφοροποίησης.)

• Φέτος δεν μετρά μόνο θετικά, αλλά συνυπολογίζεται με τα άλλα στοιχεία.

Alireza Darvish

Η Κλίμακα Διαβαθμισμένων Κριτηρίων

• Είναι ενδεικτική.

• Προτείνεται η προσαρμογή στη βάση παιδαγωγικών και θεματικών κριτηρίων (ανάλογα με το θέμα και το μάθημα), ακόμη και η διαμόρφωση συναντίληψης με τους μαθητές.

• Ζητούμενο: η εξυπηρέτηση των στόχων, η εφαρμοσιμότητα.

• Δίνεται στους μαθητές στην έναρξη.

Alireza Darvish

• Οι μαθητές να είναι πλήρως ενήμεροι για το τι ζητείται.

• Η περιγραφή των κριτηρίων να επισημαίνεται εμφατικά από τον αξιολογικό χαρακτήρα τους.

• Η Κλίμακα να διαβάζεται ως σύνολο οδηγιών για τη σύνταξη των αντίστοιχων εργασιών, αφού χορηγείται πριν από την έναρξη.

Alireza Darvish

• Σχετικά με τον διδάσκοντα:

• Εξισορρόπηση ποιοτικής διάστασης με ποσοτική αξιολόγηση (αδρομερής συσχέτιση των επιτευγμάτων με τα κριτήρια και με τα αντίστοιχα διαστήματα βαθμολόγησης).

• Η διαχείριση της βαθμολογικής απόδοσης της αξιολόγησης από τον διδάσκοντα πρέπει να δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στους παιδαγωγικούς στόχους παρά στη λεπτομερειακή αντιστοίχιση σε ακριβή βαθμό.

Alireza Darvish

• Σχετικά με το περιεχόμενο των κριτηρίων:

• Στόχος: και η διασύνδεση / διεύρυνση της αποκτώμενης γνώσης μέσω των εγχειριδίων και του προγράμματος σπουδών με την τρέχουσα ή/και τη «γενικώς» αποδεκτή γνώση.

• Στόχος: και η διαμόρφωση πολιτών που συνειδητά παράγουν, χρησιμοποιούν, αποτιμούν και απαιτούν γνώση.

• Στόχος: η αποτίμηση και χρήση της δεν πρέπει να θεωρείται ότι έχουν οριστικές συνέπειες, αλλά αντίθετα ότι φέρουν παιδευτική αξία (να μη λειτουργήσουν ανασταλτικά αλλά προωθητικά για τους μαθητές).

Alireza Darvish

Κριτήρια ομαδικής αξιολόγησης• Συνεργατικότητα (Πώς συνεργάστηκαν ,

Ποιοι ακούστηκαν;)

• Συνέπεια (Συνέβαλαν όλοι στον εμπλουτισμό της ομαδικής εργασίας; Συνέπεια ως προς τις υποχρεώσεις τους στη συνεισφορά υλικών)

• Δομή (Συστατικά στοιχεία της καταγραφής της έρευνας)

• Περιεχόμενο

• Ερευνητικό ερώτημα/σκοπός & σύνδεσή του με το πλαίσιο

• Βιβλιογραφικές αναφορές

• Περιγραφή των ερευνητικών διαδικασιών

• Συμπεράσματα

• Γενική εικόνα της παραδοτέας αναφοράς.

Alireza Darvish

Κριτήρια ατομικής αξιολόγησης

• Συνέπεια (Συμβολή στον εμπλουτισμό της εργασίας; Συνέπεια στις υποχρεώσεις ως προς τη συνεισφορά υλικών)

• Δομή (Συστατικά στοιχεία της καταγραφής της έρευνας)

• Περιεχόμενο (Ερευνητικό ερώτημα/ σκοπός/ σύνδεσή του με το πλαίσιο. Βιβλιογραφικές αναφορές. Περιγραφή των ερευνητικών διαδικασιών. Συμπεράσματα. Γενική εικόνα της παραδοτέας αναφοράς.)

Alireza Darvish

Σχέδιο για την προετοιμασία της Δ.Ε. (συμπληρώνεται από εκπαιδευτικό, δίνεται πριν από την έναρξη)

Μάθημα Κεφάλαιο Ενότητα

Τίτλος Λέξεις – κλειδιά Σκοπός

Προσδοκώμενα αποτελέσματα

Διδακτικό υλικό – πηγές

Βιβλιογραφία

Σχέδιο για την εκπόνηση Δ.Ε. (συμπληρώνεται από τον μαθητή, δίνεται στην έναρξη)

Τα στοιχεία του σχεδίου προετοιμασίας

Περιγραφή βημάτων 1ης

φάσης (τι κάνατε/ τι αποτυπώσατε/ πού καταλήξατε/ πώς θα

συνεχίσετε)

Περιγραφή βημάτων 2ης

φάσης (πώς ξεκινήσατε τη μελέτη, τι βήματα κάνατε, ποιο είδος

εργασίας εκτελέσατε)

3η φάση: Αναφορά

Δημιουργικές εργασίες

Παραδείγματα

Σχετικά με τα θέματα

Χρειάζεται και η δική μας (σώφρων) φαντασία, αλλά και η συνεργασία με τους μαθητές.

1

Το θέμα σε άμεση συνάρτηση με τον χρόνο.

2

Θέματα που περιέχουν συγκρίσεις (ανάμεσα σε άτομα, ήρωες, έργα τέχνης, εποχές, κλπ.)ή χρήσεις (συμβόλων, μύθων, έργων, κλπ.) προσφέρονται.

3

Η εμβάθυνση σε ενότητα με δημιουργικό τρόπο είναι επίσης ένας επιδιωκόμενος στόχος.

4

Προβληματισμοί για την επιλογή των θεμάτων

• Λογικά, τα θέματα θα εμπεριέχουν και στοιχεία διερεύνησης και στοιχεία σύνθεσης, αλλά βέβαια και δημιουργικά κομμάτια.

• Τα θέματα που εμπεριέχουν συγκρίσεις απευθύνονται κυρίως στην κριτική σκέψη, συνοδευόμενα όμως και από κάποια δημιουργική δραστηριότητα προσφέρονται, ιδιαίτερα όταν η σύγκριση είναι ανατρεπτική.

• Χρειάζεται, όμως, προσοχή στο βαθμό της ακροβασίας, πολλές φορές μπορεί να είναι ολισθηρά. Π.χ. αν-ιστορικές αναλογίες εποχών, εναλλακτική ιστορία, αυθαίρετα παράλληλα, κλπ.

• Δεν αποκλείονται και τα παραπάνω, πλην όμως απαιτείται εγρήγορση, ώστε να μη λειτουργήσουν αντι-επιστημονικά.

• Ο κίνδυνος του παμφάγου μεταμοντερνισμού…• Κατά τα άλλα, ασφαλώς, χρειάζεται η καλλιέργεια της φαντασίας και της

δημιουργικότητας σε ένα σχολείο από το οποίο κατεξοχήν ελλείπουν.

Δημιουργικές προσεγγίσεις

Δημιουργική γραφή

Ρητορικές τεχνικές

θεατρικές τεχνικές

Εικαστικές απεικονίσεις

Αλλά και επιστημονικές απαιτήσεις

Έλεγχος, αξιοπιστία

πηγών

Κριτήρια αξιολόγησης πηγών (ιδίως

διαδικτυακών)

ΠαραπομπέςΑναφορά

βιβλιογραφίας

Αρχαία Α΄ Λυκείου• Θουκυδίδης, πόλεμος - εμφύλιοι - αλλαγή σημασίας

λέξεων

• Ξενοφώντας, μαζικοί φόνοι – σύγχρονοι – τυραννία

• Αναλογία με ξένες επεμβάσεις, με τυραννίες, με εμφυλίους, κλπ.

• Παθολογία πολέμου - Συρία

• Θεωρία πολέμου Θουκυδίδη – θεωρία πολέμου Κλαούζεβιτς

• Συζήτηση (θεατρικό παιχνίδι, γραπτός διάλογος, επιχειρηματολογικό κείμενο κ.ά.) για τον πόλεμο (συνδυασμός με Γλώσσα)

• Εικονογράφηση, κόμικς (γενικότερα ή σε κάποιο επεισόδιο)

• Κατασκευή τριήρους, αναπαράσταση ναυμαχίας

• Γίνονται βουλευτές, δικαστές, ρεπόρτερ σε γεγονότα, γράφουν ανταποκρίσεις, ημερολόγια, αγώνες λόγων

• Επίσκεψη σε αρχαία αγορά (πραγματική ή εικονική, καταγραφή σημείων, απόπειρα αναβίωσης)

• Από την ιστορία στο μυθιστόρημα

• «Ιστοριογραφικό μυθιστόρημα»: ήρωές του δεν είναι μόνον οι πρωταγωνιστές της πολιτικής και στρατιωτικής ιστορίας αλλά και οι καταγραφείς της, …. καθώς και τα ίδια τα κείμενα, καθώς αλληλοσυμπληρώνονται ή αλληλοσυγκρούονται προσπαθώντας να αποτυπώσουν την πραγματικότητα.

• Η επαφή με την πραγματικότητα είναι διαμεσολαβημένη, πράγμα που αποτυπώνεται και στη ρητορική της έκφρασης του υλικού, με το στοιχείο της αβεβαιότητας να κυριαρχεί μέσα από τη διατύπωση αλυσίδας εικασιών, «φαίνεται», «λέγεται», «ίσως», «περίπου» και «μήπως». Το παρελθόν και το παρόν αποτελούν με άλλα λόγια ένα σύνολο εκδοχών, ένα σώμα ερμηνευτικών πιθανοτήτων.

• (Από κριτική της Ελισάβετ Κοτζιά)

• Επίσης:

• Από την ιστορία στην ποίηση (ή από τον μύθο στην ποίηση)

• Η συμβολική χρήση της ιστορίας (ή του μύθου) σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες.

Γιάννης Ρίτσος: «Μετά την ήττα», Λέρος, 21-3-1968(Από την ποιητική συλλογή Επαναλήψεις. Σειρά Δεύτερη)

• ‘Υστερ’ απ’ την πανωλεθρία των Αθηναίων στους Αιγός Ποταμούς, και λίγο αργότεραμετά την τελική μας ήττα, - πάνε πιά οι ελεύθερες κουβέντες μας, πάει κι η Περίκλεια αίγλη,η άνθηση των Τεχνών, τα Γυμναστήρια και τα Συμπόσια των σοφών μας. Τώραβαριά σιωπή στην αγορά και κατήφεια, κι η ασυδοσία τωνΤριάντα Τυράννων.Τα πάντα (και τα πιο δικά μας) γίνονται ερήμην μας, χωρίςκαθόλου τη δυνατότητα μιας κάποιας προσφυγής, μιας υπεράσπισης ή απολογίας,μιας έστω τυπικής διαμαρτυρίας. Στη φωτιά τα χαρτιά και τα βιβλία μας·κι η τιμή της πατρίδας στα σκουπίδια. Κι αν γινόταν ποτέ ναμας επέτρεπαν να φέρουμε για μάρτυρα κάποιον παλιό μας φίλο, αυτός δε θα δεχόταν από φόβομήπως και πάθει τα δικά μας –με το δίκιο του ο άνθρωπος.

• Γι’ αυτόκαλά είναι εδώ – μπορεί και ν’ αποχτήσουμε μια νέα επαφή με τη φύσηκοιτώντας πίσω από το σύρμα ένα κομμάτι θάλασσα, τίς πέτρες, τα χορτάρια,ή κάποιο σύννεφο στο λιόγερμα, βαθύ, βιολετί, συγκινημένο. Κι ίσως μια μέρα να βρεθεί ένας νέος Κίμωνας, μυστικά οδηγημένοςαπό τον ίδιο αϊτό, να σκάψει και να βρει τη σιδερένια αιχμή άπ’ το δόρυ μας,* σκουριασμένη, λιωμένη κι αυτήν, και να την κουβαλήσει επίσημασέ πένθιμη ή δοξαστική πομπή, με μουσική και στεφάνια στην Αθήνα.

Διερεύνηση του συλλογικού υποκειμένου «εμείς», ταύτιση με τους ηττημένους Αθηναίους.

* Το 475 π.Χ., ο Κίμωνας, όταν κατέλαβε τη Σκύρο, αναζητούσε τον τάφο του Θησέα, χωρίς αποτέλεσμα. Ξαφνικά είδε έναν αετό να προσγειώνεται σε ένα λόφο, να τον σκαλίζει με τα νύχια του και να τον χτυπά με το ράμφος του. Θεωρώντας το θεϊκό σημάδι, άρχισε να σκάβει εκεί και ανακάλυψε μια σαρκοφάγο, την αιχμή μιας λόγχης και ένα ξίφος. Πίστεψε ότι ανήκαν στον Θησέα και τα μετέφερε στην Αθήνα. Οι Αθηναίοι τον υποδέχτηκαν με λαμπρές τελετές και απέθεσαν τα λείψανα στο Θησείον.

Σχέδιο του Ρίτσου στην εξορία

Αρχαία Β΄ Λυκείου «Αντιγόνη»

Αξιοποίηση μεταγραφών του μύθου, χρήσης του συμβόλου.

Ενδεικτικά:

Μπρεχτ, Αλεξάνδρου: επικαιροποίηση

Ανούιγ, Ρίτσος («Ισμήνη» από Τέταρτη διάσταση): διαφοροποίηση

Αποσπάσματα από παραστάσεις

Οι μαθητές συνειδητοποιούν αφενός τη διαχρονικότητα του κειμένου, αφετέρου ότι είναι ανοιχτό προς χρήση, εκτός από πεδίο διερεύνησης, λειτουργεί ως πρώτη ύλη.

«Αντιγόνες» στην Ελευσίνα (Ιούλιος 2017), σκηνοθεσία: Μιχάλης Πανάδης

Οι «Αντιγόνες» του Στάινερ προσφέρουν χρήσιμο υλικό

• «Αντιγόνες»:

• Οργάνωση στη Γαλλία για τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά με πίστη στη γυναικεία φύση και τον παραδοσιακό ρόλο. Δεν στρέφονται κατά των ανδρών, στηριγμένες στη ρήση της Αντιγόνης «Γεννήθηκα για να μοιράζομαι την αγάπη και όχι το μίσος».

• Από την άλλη, υποστηρίζεται η απάρνηση του φύλου της από την πλευρά της Αντιγόνης (αντί του γένους της, Αντί + γένος, ενάντια στη φύση της).

• Οι μαθητές μπορούν να κρίνουν την αξιοπιστία της χρήσης του συμβόλου.

• Ποικίλες δυνατότητες:

• Διαδικασία «προάγωνα» (επιγραμματική προφορική παρουσίαση των σημαντικότερων πληροφοριών σχετικά με τις τρεις τραγωδίες στο κοινό). (πρόταση ΙΕΠ)

• Σύγκριση των κειμένων, του χαρακτήρα της Αντιγόνης σε αυτά.

• Ανακατασκευή του έργου από τους ίδιους –μεταφορά στη σύγχρονη εποχή

• Αναζήτηση ή δημιουργία αφίσας

• Φωτογραφίες από παραστάσεις

• Αναζητήσεις όψεως (ανά επεισόδιο –σκηνοθεσία)

• Αναζήτηση παραστάσεων – Διερεύνηση δυνατοτήτων, ποικιλίας

• Π.χ. Η (κωμική) ανατροπή της Λένας Κιτσοπούλου στη Στέγη (Δεκέμβριος 2017)

• Μία ομάδα ανθρώπων, που θυμίζει Χορό αρχαίας τραγωδίας, μιλάει στο κοινό για την προσωπική τραγωδία του καθενός συνδέοντάς την με την ιστορία της Αντιγόνης. Με έναν γελοίο τρόπο, τα πρόσωπα του έργου ταυτίζουν το επάγγελμά τους και τις προσωπικές τους δυσκολίες με το έργο του Σοφοκλή. Αυτό, σε ένα πρώτο επίπεδο, κάνει το έργο κωμικό.

• Η Κιτσοπούλου στα πρόσωπα των ηρώων της αναγνωρίζει Αντιγόνες, Κρέοντες και Αίμονες. Οι ήρωές της αναρωτιούνται αν η Αντιγόνη ουρλιάζει μέσα της από απελπισία, αν αμφιταλαντεύεται η Ισμήνη, αν έχει δίκιο ο Κρέοντας, μιλούν για το Έρως ανίκατε μάχαν, αλλά υπό το πρίσμα των δικών τους δύσκολων αποφάσεων.

Η Αντιγόνη στο Μανχάταν: «Antigone Now»(2016)

• Ανάμεσα σε άλλα:

• Μια ομάδα γυναικών από τη Συρία με το βίντεο «Δεν είμαστε πριγκίπισσες» ένωσε τη μοίρα της Αντιγόνης με τη δική τους. Οι πρωταγωνίστριες, που ζουν σε προσφυγικούς καταυλισμούς, επιθυμούν να θεραπευτούν ανεβάζοντας σε παράσταση την ελληνική τραγωδία.

• «Ούτε η Αντιγόνη θα διακινδύνευε τόσο αν είχε παιδιά», θα πει μία από αυτές. «Εμείς είμαστε σε χειρότερη μοίρα από εκείνη: όχι μόνο δεν θάβουμε τους γιους και τους άντρες μας, αλλά δεν έχουμε καν δει τα νεκρά τους κορμιά», θα την αποστομώσει μια άλλη.

• Επίσης: η πολύ συγκινητική παράσταση της λήξης «Antigone in Ferguson».

• Με αναφορά στη δολοφονία του 18χρονου Αφροαμερικανού Μάικλ Μπράουν το 2014 από πυρά αστυνομικού πρόβαλε την απαίτηση για κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα και πολιτικά δικαιώματα με αποσπάσματα από το ομώνυμο ντοκιμαντέρ, γκόσπελ τραγούδια και με τη δραματοποιημένη ανάγνωση σκηνών της «Αντιγόνης».

• Αφήγηση ενός επεισοδίου σε τρίτο πρόσωπο ένα επεισόδιο από τη ζωή της (συμπλήρωση κενών βιογραφίας). Αντιλαμβάνονται τη διαφορά ύπαρξης και μη ύπαρξης αφηγητή.

• Συμπλήρωση ιστορίας με τα στοιχεία που προέκυψαν από τη μελέτη των νεότερων εκδοχών της Αντιγόνης.

• Αυτονόμηση ηρωίδας - θα δράσει μόνη της (συγγραφή - απόδοση μιας σκηνής).

• Γραφή διαλόγου π.χ. Αντιγόνης – Αίμονα, που διαδραματίζεται σε φάση προγενέστερη του έργου.

• Προετοιμασία και καταγραφή συνέντευξης με Αντιγόνη (ερωτήσεις – απαντήσεις).

• Γραφή μονολόγου Αντιγόνης με σκηνική οδηγία για τον χώρο και τα πρόσωπα στα οποία απευθύνεται.

• Καταγραφή τριών ονείρων της Αντιγόνης που την σημάδεψαν σε τρεις διαφορετικές στιγμές της ζωής της.

• Ακροστιχίδα του ονόματος της ηρωίδας ή άλλου ήρωα (με λέξεις ή φράσεις χαρακτηριστικές του ήθους).

• (Συνδυασμός κάποιων από τις παραπάνω ασκήσεις*)

• * Προτάσεις Μ. Μπεκρή

• Ανάλυση του ήρωα (περιβάλλον, κοινωνία, ανάγκες, εμπόδια, μηχανισμοί υπέρβασης, κλπ.)

• Υιοθετώ την Αντιγόνη (ή κάποιον άλλον ήρωα) για να τον κάνω πρωταγωνιστή στη δική μου ιστορία.

• Ρητορική ανάλυση ρήσεων –αγώνα λόγου (Αντ – Κρ, Κρ –Αίμ.) Πώς θα μπορούσε να πείσει ο ένας τον άλλον; Συσχετισμός με θέατρο φόρουμ.

• Μελέτη αποσπασμάτων και άλλων έργων του Σοφοκλή

• Π.χ. Κρέοντας στον «Οιδίποδαεπί Κολωνώ»

• Απαγόρευση ταφής στον «Αίαντα»

Αρχαία Β΄ Λυκείου «Επιτάφιος»

• Πρόταση ΙΕΠ

• Ερώτημα: «Με την Αθήνα ή τη Σπάρτη;»: Ρήσεις και αντιρρήσεις

• Επιχειρηματολογία, Κριτική ανάγνωση, Γνώση πολιτευμάτων

• Οι μαθητές προσομοιώνονται με πολίτες/η της Κέας του 5ου αι., που καλούνται να προτείνουν συμμαχία της πόλης τους με μία από τις δύο ισχυρές δυνάμεις (Αθήνα, Σπάρτη).

• Επιλογή πόλης, επιχειρήματα, αναπαράσταση εκκλησίας δήμου, διάλογος.

• Επίσης:

• Σκέφτονται ως γυναίκες

• Επίσκεψη (ή ψηφιακή περιήγηση στον Κεραμεικό: Καταγραφή -παρουσίαση

Δραματοποίηση

• Ανάλογο από Άννα Κοκκίνου, 2014

• Επιλογή κειμένων από Θουκυδίδη

• Μεγάλες ομοιότητες με το σήμερα

• Την ιστορία αφηγείται ένας «άνθρωπος-μηχανή», ένας άφυλος φουτουριστικός μάντης, ένας ιστορικός-ρομπότ, καθηλωμένος σε υπερσύγχρονο αμαξίδιοκαι εξοπλισμένος με εξαρτήματα πτήσης. Ανίκανος να περπατήσει στη γη, αλλά έτοιμος να περιπλανηθεί στο χωροχρόνοτης ιστορίας, μας μιλάει για ένα μακρινό πολύνεκρο πόλεμο του παρελθόντος, που μοιάζει σαν να έρχεται από το μέλλον.

• Επίσης: «Θουκυδίδης δραματικός», Αισχύλεια 2016

• Δραματοποιημένα αποσπάσματα

• Διερεύνηση «πολεμικού δράματος»

• Περιλαμβάνονται και τα «Κερκυραϊκά», ο Επιτάφιος του Περικλή, ο Λοιμός της Αθήνας, οι κρίσεις του Θουκυδίδη πάνω στο θέμα του πολέμου.

• Τα αποσπάσματα προσδίδουν μια θεατρική μορφή στο έργο χωρίς να προδίδεται η αφηγηματική τεχνική του αρχαίου ιστορικού.

• Ανάδειξη κρυμμένων συναισθημάτων (μέσα και από σύγχρονα τραγούδια, ποιήματα)

Δημιουργικές προσεγγίσεις

• Αγώνες λόγων

• Μια μέρα (από τη ζωή ενός Αθηναίου, ενός Σπαρτιάτη, μιας Αθηναίας, στο θέατρο, κλπ.

• Βλ. σχετικά «Μια μέρα…» Δεκαπέντε ιστορίες της καθημερινότητας από τα αρχαία χρόνια ως την εποχή μας (Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού, 1988)

• Μπορεί να μας διδάξει σήμερα ο Επιτάφιος; Σύγχρονες εφαρμογές αρχαίων ιδεών

• Επίσης:

• Για τη σχετικότητα του δικαίου. Αφορά τους δυνατούς ή τους αδύνατους; Τότε και σήμερα.

• «Ανειμένη δίαιτα» με ματιά στο μέλλον: πότε πρέπει να ανησυχούμε;

• «Διά δέος»: ο εσωτερικός σεβασμόςκαι οι σύγχρονες πολιτικές και κοινωνικές παρεμβάσεις. Φοβόμαστε ή σεβόμαστε τους νόμους;

• Μια ματιά στις σύγχρονες διεθνείς σχέσεις μέσα από το πρίσμα της θουκυδίδειας αντίληψης για την πολιτική και τους δυνατούς. Νόμος-ηθική-ισχύς-αντίποινα και τιμωρία.

• Παράλληλα κείμενα – Η άλλη πλευρά.

Ρούμπενς: «Θέμις και Αθηνά»

Αρχαία Β΄ Λυκείου (προσανατολισμού)

• Κείμενα:

• Λυσία «Υπέρ Ερατοσθένους φόνου απολογία» ως άγνωστο

• Αριστοτέλη «Ρητορική»

• Βασικό ερώτημα σχετικό με το ήθος του λέγοντος: Πώς παρουσιάζει ο κατήγορος τον εαυτό του –γενικότερα το ήθος του λέγοντος στη ρητορική

• Ο Ευφίλητος απολογείται για τη δολοφονία του Ερατοσθένη, τον οποίον συνέλαβε επ' αυτοφώρω να διαπράττει μοιχεία με τη γυναίκα του. Παραδέχεται την ενοχή του, θα προσπαθήσει, ωστόσο, να αποδείξει ότι ενήργησε σύμφωνα με το δίκαιο και τον νόμο. Πονηρός ή αφελής;

• Πρόταση: Α. Μελίστα

• Λυσία «Υπέρ Μαντιθέου»

• Μεταφορά σε άλλη εποχή (π.χ. χούντα) –προσομοίωση δίκης

• Προσομοίωση δοκιμασίας αρχόντων, μαθητές ως βουλευτές, υποψήφιοι άρχοντες, μάρτυρες

Rhetoric, oil on canvas by Laurent de La Hire, 1650

Λογοτεχνία

• Παράλληλη μελέτη ποιημάτων –εικαστικών (π.χ. Ρίτσου, Εγγονόπουλου, Ελύτη)

• Σύνδεση λογοτεχνικών έργων με εικαστικά.

• Μια σχετική πρόταση από «Πολύτροπη Γλώσσα»

• Οδυσσέας Ελύτης: «Ο Ύπνος των Γενναίων» (απόσπασμα)

• …Το΄να χέρι μπρος, έλεγες πολεμούσε ν΄αρπαχτεί απ΄τομέλλον, τ΄άλλο απ΄την έρμη κεφαλή, στραμμέ-νη με το πλάι.Σα να θωρεί στερνή φορά, μέσα στα μάτια ενός ξεκοι-λιασμένου αλόγου, σωρό τα χαλάσματα καπνίζοντας. …

• Πικάσο: «Γκουέρνικα»

• Εντοπισμός επίδρασης της «Γκουέρνικα» στον Ελύτη (όπως επισημαίνει και το σχολικό εγχειρίδιο), μετά από συλλογή πληροφοριών για τον πίνακα και το ιστορικό γεγονός με το οποίο συνδέεται.

• Πώς αποτυπώνει εικαστικά ο Πικάσο την καταστροφή της πόλης και με ποιες εικόνες φρίκης συνοδεύει ο ποιητής τον θάνατο των γενναίων; Πού έγκειται, κατά τη γνώμη σας, η δύναμη της εικαστικής απεικόνισης και πού του ποιητικού κειμένου;

• Ένα σύμβολο ή αντικείμενο ή μύθος σε ποιητές - ποιήματα (π.χ. φεγγάρι, Ιθάκη, Ελένη, θάλασσα, κλπ.)

• Διερεύνηση μελοποίησης ποιημάτων

• Παραλληλισμός με τραγούδια ή άλλα έργα τέχνης

• Παραλληλισμός Ελλήνων και ξένων δημιουργών

• Συνεξέταση ποιημάτων ή πεζογραφημάτων (όχι κατ’ ανάγκην παράλληλα αλλά συγγενικά σε κάποιον άξονα)

• Δημιουργική γραφή

• Διερεύνηση ποιητικού ρεύματος (συμβολισμός, νεοσυμβολισμός, υπερρεαλισμός, μοντερνισμός, κλπ.)

• Δημιουργική γραφή στο ίδιο κλίμα και σε ανάλογη τεχνική

• Μελοποιήσεις

• Εικονογράφηση, Ζωγραφική (από μαθητές)

• Δημιουργική γραφή (συλλογικό έργο) -Δραματοποίηση

• Η γυναίκα σε δυο διηγήματα

• Υιοθετώ έναν ήρωα και πρωταγωνιστεί στη δική μου ιστορία

• Διερεύνηση εικονογράφησης του εγχειριδίου Λογοτεχνίας.

• Μελέτη ξένων λογοτεχνημάτων του εγχειριδίου με συνακόλουθες δημιουργίες.

• Γραφή ποιήματος με στίχους από διάφορα ποιήματα ή με μίμηση ύφους ενός ποιητή.

• Τροποποίηση του τέλους μιας ιστορίας, προέκταση ζωής ηρώων, επινόηση νέου χαρακτήρα, νέοι διάλογοι όπου συμμετέχει.

• Η αξιοποίηση ενός περιστατικού από την επικαιρότητα ή της δράσης ενός λογοτεχνικού ήρωα για το γράψιμο ενός μικρού λογοτεχνικού κειμένου, ενός αφιερώματος…

• Επίσης: Το εργαστήρι / η κουζίνα του συγγραφέα (συνδυασμός με βιογραφικό σημείωμα)

• Ή εργαστήρι εκφραστικής ανάγνωσης

• Θεατρικά έργα εγχειριδίων (και όχι μόνο), θεατρικά αναλόγια, δραματοποιήσεις, σκηνικά, κοστούμια, δραματουργική ανάλυση, σκηνοθεσία, κινήσεις, μουσική, φωτισμός, κλπ.

• Αναζήτηση ποιητικών στοιχείων σε πεζά κείμενα

• Αναζήτηση αφηγηματικών στοιχείων σε ποιητικά κείμενα

• Αναζήτηση θεατρικών στοιχείων σε κείμενα

• Γραφή διαλόγων και κινήσεις προσώπων (θεατροποίηση)

• Κριτική για λογοτεχνικό κείμενο

• Δημιουργία βίντεο

• Δημιουργία αφίσας

• Μια διαφορετική πρόταση*• Διήγημα - Ρεαλισμός - Αφήγηση• Κείμενα: • 1. Διήγημα «Κηλιδωτή ταινία» Σέρλοκ Χολμς

(δράστης ένα φίδι) • 2. Διήγημα του Κόναν Ντόυλ• Σύγκριση σχετικά με τρόπο εξιχνίασης εγκλήματος• Καταγραφή αστυνομικών μεθόδων (πείραμα,

συλλογισμός, αναπαράσταση, κλπ.)• Καταγραφή συγγραφικών μεθόδων (πώς

αποκαλύπτεται ο ένοχος στους αναγνώστες, πώς δίνονται σταδιακά τα νέα στοιχεία, η έκπληξη)

• Αφηγηματικές τεχνικές

• * Αλεξάνδρα Μελίστα

Γλώσσα

• Πολλές ιδέες από την Πολύτροπη Γλώσσα

• http://politropi.greek-language.gr/

http://politropi.greek-language.gr/

Εργαστήριο μικρο-αφήγησης

• Μικροαφηγήσεις – Μιροδιηγήματα: μια νέα (;) φόρμα

• Απόψεις:

• Grace Paley: Ένα διήγημα βρίσκεται πιο κοντά στο ποίημα παρά σε ένα μυθιστόρημα και όταν είναι παρά πολύ σύντομο -1,5, 2,5 σελίδες- πρέπει να διαβάζεται σαν ποίημα. Δηλαδή αργά.

• Thomas and Shapard 2006,Οι μικροαφηγήσεις ως είδος, Σελιδοδείκτες

• Δίνοντας μορφή στις μικρές γωνίες του χάους, οι μικροαφηγήσεις μπορούν να κάνουν σε μια σελίδα ό,τι το μυθιστόρημα σε διακόσιες.

• Robert Shapard, 1986Συντομία και αφαίρεση, Σελιδοδείκτες

• http://selidodeiktes.greek-language.gr/ (Σελιδοδείκτες: Πολυμεσικόςοδηγός για τη λογοτεχνία και την ανάγνωση)

http://selidodeiktes.greek-language.gr/lemmas/188/132http://selidodeiktes.greek-language.gr/lemmas/195/132http://selidodeiktes.greek-language.gr/

• Η καταγωγή:

• Πωλούνται παιδικά παπούτσια εντελώς αμεταχείριστα (Έρνεστ Χέμινγουέη;)

• Ή μήπως;: Ήρθα, είδα, νίκησα

• Βλ. Περιοδικό Πλανόδιον - Ιστορίες μπονζάι – Η αισθητική του μικρού

• https://bonsaistoriesflashfiction.wordpress.com/

• Στόχος εργαστηρίου: Άσκηση στην πύκνωση, έμφαση στην ένταση

• Γράφω ένα κείμενο, από αυτό κάνω τουίτ στόρυ

https://bonsaistoriesflashfiction.wordpress.com/

• Ισπανόφωνα μικροδιηγήματα:

• «Κατάληξη»

• Καθώς έγραφε το συντομότερο παραμύθι της ζωής του, ο θάνατος έγραψε ένα άλλο, πιο σύντομο ακόμη: έλα. (Juanjo Ibanez)

• «Φάντασμα παραδοσιακό»

• Στη μέση της νύχτας, το σεντόνι ξύπνησε κι έφυγε για δουλειά. (Eugenio Mandrin)

• Μικροδιηγήματα για τα… μικροδιηγήματα

• 1. Μικροδιήγημα 140 χαρακτήρων κυκλοφορεί ελεύθερο. Παρακαλούνται οι αναγνώστες να του φερθούν σαν σε μεγάλο, λόγω ανάγκης για αναγνώριση. (Φώφη Δελαφράγκα)

• 2. Ήταν συγγραφέας, αλλά είχε σταματήσει πια εντελώς να γράφει. Τον ρώτησαν γιατί. “ Γιατί περνάω καλά στο Twitter, καλύτερα από ό,τι στο Word.” (Γιάννης Φαρσάρης)

• # Tweet_Stories | Λογοτεχνία σε 140 χαρακτήρες

• Ζητάς εναγωνίως δουλειά, δεν ιδρώνει το αυτί κανενός, κι έπειτα όλοι δηλώνουν συγκλονισμένοι στα κανάλια με την αποτυχία σου. (Μανώλης Ανδριωτάκης)

• Έχω ένα πόδι. Κι ένα δεκανίκι. Πόλεμος, Νάρκη, Κόλαση. Σε βλέπω στα φανάρια. Σου χαμογελώ – μα μέσα μου πεθαίνω. Είμαι η Μαρία η Σέρβα. (Βάσω Αποστολοπούλου-Αναστασίου)

http://www.openbook.gr/2012/03/tweet-stories.html

Δείγματα

• Ένα πρωί, ο εξαντλημένος ναυαγός σηκώθηκε με τρελό καρδιοχτύπι. Αποφάσισε ότι έπρεπε να αντιδράσει. «Δεν πάει άλλο.» Ξάπλωσε στη σκιά του φοίνικα και έγραψε ένα σύντομο μήνυμα, που το τύλιξε και το παράχωσε σ’ ένα μπουκάλι. Το έκλεισε βιαστικά, το κοίταξε για μια στιγμή, γύρισε προς το πέλαγος και το πέταξε όσο πιο μακρια είχε τη δύναμη.

• Έπειτα πήγε στην κουζίνα. Τηγάνισε ένα αυγό και περίμενε τρώγοντάς το. Το τηλέφωνο δεν χτύπησε μέχρι αργά το βράδυ.

• Γιάννης Γιαννουλέας: Σε 45 τετραγωνικά (από την ομώνυμη συλλογή, εκδ. Απόπειρα, 1997)

• Κάθισα με θέα προς την είσοδο του βιβλιοπωλείου. Η πόρτα πρέπει να άνοιξε μέχρι και είκοσι φορές. Δεν ήσουν σε κανένα άνοιγμα. Αλλά κάθε φορά, περιμένοντας ότι ήσουν εσύ, καρδιοχτυπούσα. «Από το τίποτα φτιάχνεται ο Παράδεισος» ανέφερε ο συγγραφέας τα λόγια του Ελύτη. Έτσι, όσες φορές ανοιγόκλεισε αυτή η πόρτα, ακόμη κι αν ποτέ δεν μπήκες, τόσες φορές αισθάνθηκα ευτυχισμένη.

• Ελένη Αλεξίου, Από το τίποτα, Ιστορίες μπονζάι

Γλώσσα• Δύο βασικές δυνατότητες:

• 1. Εξέταση θεματικών κύκλων

• 2. Εξέταση φαινομένων

• Σύνθεση Βιογραφικών Σημειωμάτων Λογοτεχνών – Δημιουργία συλλογής Βιογραφικών Σημειωμάτων (πρόταση ΙΕΠ)

• Από πίνακες με πρόσωπα – ρόλους φτιάχνουν διήγημα κάνοντας πρωταγωνιστές τα εικονιζόμενα πρόσωπα ακολουθώντας αφηγηματικές αρχές και τοποθετώντας τους χαρακτήρες σε χώρο, χρόνο, συνθήκες (και στη Λογοτεχνία)

• Κριτική εικαστικών και διηγήματος

• Φωτογραφίζουν έννοιες (π.χ. ανισότητα)

• Με βάση θεματική περιοχή:

• Π.χ. Κοινωνικές ανισότητες Συλλογή φωτογραφιών

• Διαφήμιση: Ανάλυση – δημιουργία (κοινωνικό μήνυμα) Γλωσσική ποικιλία – Τεχνικές (παλιές –σύγχρονες – διαχρονικές) Στερεότυπα – Κοινωνική / καταναλωτική διαφήμιση Σκέψεις καταναλωτή σε σούπερ μάρκετ (καταναλωτική / ορθολογική αντιμετώπιση) Από απόδειξη προφίλ καταναλωτή με τεκμηρίωση.

• Αναζήτηση διαφημιστικών τρόπων – σύγκριση με παλιές διαφημίσεις.

• Σχεδιάζω ένα διαφημιστικό μήνυμα για να διαφημίσω τον τόπο διαμονής ή καταγωγής μου, μια αφίσα με ένα κοινωνικό μήνυμα ή γράφω ένα κείμενο για να ευαισθητοποιήσω για ένα πρόβλημα κ.ά.

• Δημιουργώ ένα διαφορετικό δελτίο ειδήσεων για την επικαιρότητα.

• Προετοιμάζω μια διαμαρτυρία (π.χ. συζήτηση, επιστολή, φυλλάδιο κ.ά.) για ένα κοινωνικό πρόβλημα.

Ιστορία• Επίσκεψη σε Μουσείο (Αρχαιολογικό,

Βυζαντινό, Ιστορικό, κλπ.)

• Φωτογράφηση – Καταγραφή επιλεγμένων έργων, έργων με κοινό θέμα, κλπ.)

• Μπορεί να πάρει και τη μορφή συλλογής

• Εικονική ξενάγηση σε αρχαιολογικό χώρο ή σε τοπόσημο

• Παρουσίαση έργου τέχνης

• Επίσης εικονογράφηση, κόμικς, ψηφιακή αφήγηση για κάποιο γεγονός

• Καθημερινή ζωή μιας εποχής μέσα από μελέτη εικόνων και όχι μόνο(διατροφή, ενδυμασία, κλπ.) –Ποικίλες αναπαραστάσεις

• Σύνδεση περιόδου (γεγονότα, φαινόμενα) με εικαστικά

• Αξιοποίηση ενός επεισοδίου / γεγονότος της ιστορίας ή αξιοποίηση της δράσης μιας ιστορικής προσωπικότητας για γραφή μικρού λογοτεχνικού κειμένου ή αφιερώματος

• Δημιουργική γραφή με υιοθέτηση ρόλων

Πάρις Πρέκας, Νικητής και Ηττημένος, 1979

• Σύνδεση με τοπική ιστορία και κάποιο γεγονός και πιθανή δράση

• Π.χ. το πρόσφατο παράδειγμα του 5ου Γ/σίουΘεσσαλονίκης, που έδωσε το απολυτήριο σε επιζώντα Εβραίο, που μαζί με δεκάδες άλλους είχε παραπεμφθεί για ελλιπή φοίτηση όταν οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα.

Μνημείο για τους 40 Εβραίους μαθητές του Ε΄ Γυμνασίου Θεσσαλονίκης που στάλθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης

• Μια μέρα (από τη ζωή ενός Αθηναίου, ενός Σπαρτιάτη, μιας Αθηναίας, στο θέατρο, κλπ.

• Βλ. σχετικά «Μια μέρα…» Δεκαπέντε ιστορίες της καθημερινότητας από τα αρχαία χρόνια ως την εποχή μας (Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού, 1988

• Ενδεικτικά:

• «Ένας Αθηναίος θεατής στα εν άστει Διονύσια»

• «Ένας βυζαντινός παρατηρητής της τουρκικής εξάπλωσης»

• «Ένας νεωτεριστής λόγιος στα χρόνια του διαφωτισμού»

• «Ένας αρματολός στο Πήλιο παραμονές της Επανάστασης»

• «Ένας αντικαποδιστριακός συνωμότης»

• «Ένας δάσκαλος στην Αθήνα του 1885»

• «Ένας στρατιώτης στη Μικρά Ασία το 1922»

Εναλλακτική Ιστορία (what if?)

• Τι θα γινόταν αν….

• Βλ. Δημ. Φύσσα: «Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος»

• Σειρά What if, εκδ. Γνώμων

• Γύρω από ένα γεγονός: Γιατί έγινε; Αν δεν γινόταν έτσι; Πώς αλλιώς θα μπορούσε να εξελιχθεί; Με ποιες συνέπειες; Φθάνουν στο σήμερα;

Παραδείγματα από τη σειρά

Η Σπάρτη ξαναγίνεται μεγάλη δύναμη (3ος αιώνας π.Χ.)

Το δεσποτάτο της Ηπείρου απελευθερώνει τη λατινοκρατούμενη Κωνσταντινούπολη (13ος αι.)

Η Εικονομαχία επιβάλλεται στη Βυζαντινή αυτοκρατορία

Οι Άραβες κατακτούν τη Δυτική Ευρώπη

Οι Αθηναίοι κατακτούν τη Σικελία (415-413 π.Χ.)

Φιλοσοφία

• Η ιδιαιτερότητα της φιλοσοφικής σκέψης. Τι είναι φιλοσοφία; Τι κάνει κάποιος όταν φιλοσοφεί; Αξιοποίηση πινάκων.

Ρέμπραντ: «Ένας στοχαστής στο εργαστήριό του», 1634Έντουαρντ Χόππερ, Άνθρωποι στον ήλιο, 1960

• Ο στοχαστής ως ενεργός πολίτης, η κοινωνική του ευθύνη.

• Τα εικαστικά του βιβλίου

• Γιατί και πώς μας συγκινούν τα έργα τέχνης;

• «Η ιστορία της ομορφιάς»

Πηγές ιδεών: «Φωτόδεντρο»

Σενάρια «Πρωτέας» (ΚΕΓ), «Αίσωπος» (ΙΕΠ)

Σύμπραξη Βιβλιοθηκών - Λυκείων

• Στο πιλοτικό πρόγραμμα:

• Εθνική Βιβλιοθήκη

• Δημοτική Βιβλιοθήκη Καλλιθέας

• Υποστήριξη από βιβλιοθηκονόμο

• Κουλτούρα αναγνωστικής βιβλιοθήκης

• Αίτημα σχολείων

Καλή επιτυχία!

Alireza Darvish