Μυθοπλασιες της ρωμιοσυνης (freeinquiry.gr 21-03-2014)

8/12/2019 Μυθοπλασιες της ρωμιοσυνης (freeinquiry.gr 21-03-2014)

http://slidepdf.com/reader/full/-freeinquirygr-21-03-2014 1/6

1821:Η ΑΠΟΣΤΑΣΙΑΤΩΝ ΡΩΜΙΩΝ

Αφιέρωματής «Ελεύθερης Έρευνας»στο '21

«Ο κύριος Κωνσταντίνος Σάθας,έν τινι αξιολόγω πονηματίωεπιγραφομένω: "Η κατά τον ιζ΄αιώνα επανάστασις τής ελληνικής φυλής" διατείνεται εν σελ. 14, ότι τογνωστόν Καρυοφύλλι ονομάσθηούτω από τού εν Βενετία οπλοποιού Carlo figlio (Καρόλου υιού).Περίεργος μα την αλήθειαν ηανακάλυψις, αλλ’ ουδόλως

ευάρεστος.

»Τολμώ μάλιστα, να είπω προς τον φίλον, ότι απαγορεύεται οιωδήποτε η διά τοιούτων ερευνών καταστροφή των θελκτικών μύθων, δι’ ων ετράφημεν ...»

Αρι στοτέλης Β αλαωρίτης, Αθανάσιος Δι άκος.

Αστραπόγιαννος, Αθήνα, 186 7, 6 4-66.

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΚΑΤΑΓΩΓΗ ΜΑΣ

Βλάχοι,αρβανίτες,

ανατολίτες,βορειο-

αφρικανοί κ.ά.

Οι σημερινοί ελληνόφωνοι χριστιανοί κάτοικοι τού ελλαδικού χώρου δένείναι φυλετικοί απόγονοι ήπνευματικοί κληρονόμοι τωναρχαίων ελλήνων, των αθηναίων,τής δημοκρατίας, των φιλοσόφωνκ.λπ..

Είναι επ ήλυδες, βαλκάνιοι,

ανατολίτες, βορειοαφρικανοί και όχιμόνον, ορθόδοξοι, με έντονηανάμειξη τής οθωμανικήςκουλτούρας.

Έμαθαν να επιβιώνουν σεαυτοκρατορίες δεσποτικές (βυζάντιο,τουρκοκρατία) αναπ τύσσοντας τηνυποκ ρισία, την κουτοπον ηριά καιπολλά άλλα ελαττώματα με σκέψηεντελ ώς διαφορετική από αυτή τούδυτικού κόσμου...

ΧΩΡΙΣ ΘΕΟ

Η θρησκευτικήπίστη

δέν αποτελεί προϋπόθεση

για την υγιήευημερία

Αναζήτηση

Read articles in English Δευτέρα 07 Απριλίου 2014

Το Sylv ia Ioannou Foundation προκηρύσσει το 2ο Πρό-

γραμμα Υποτροφιών γιά την πραγματοποί ηση με ταπτυχι-

ακών σπουδών στο γνωστικό πεδίο των Ανθρωπιστικών

και Κοινωνικών Επιστημών με θεματική ενότητα το νησί

τής Κύπρου.

Το πρόγραμμα αφορά στην ακαδημαϊκή περίοδο 2014/15

και ο ι υ ποψήφιοι μπορούν να υποβάλλουν τις αιτήσεις τουςηλεκτρονικά έως τις 30 Απριλίου 2014 .

Διαβάστε περισσότερα...

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΕΣΤΗΣ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣΚαι κατασκευήτων συνειδήσεων

Έγραψε στις 21.03.2014 ο/η: Πολίτης Αλέξης

Επιστροφή

«Γελιούνται όσοι πιστεύουν,πως το πλάσιμο τού μύθου γίνεται,

όταν με τα χρόνια ξεχαστούν πρόσωπα και γεγονότα,όταν θαμπώσουν οι εντυπώσεις.

Την πραγματικότητα δέν την αποδομεί η λήθη,την αποδομεί ο μύθος εκτοπίζοντάς την ».

Αλέξης Πολίτης

Η «νεοελληνική μυθολογία» τού λαϊκού ή ορθότερα ίσως τού αγροτικού πολιτισμού τωνχρόνων τής Τουρκοκρατίας, δέν έχει αποτελέσει έως σήμερα αντικείμενο μιάς συστηματικήςκαι συνολικής παρουσίασης. Σε κάποιο βαθμό όμως, έχει καταγραφεί ένα σημαντικόμέρος της σε πολλές επιμέρους μελέτες. Η δική μου παρέμβαση θα επικεντρώσει όμως,αλλού το ενδιαφέρον της, σε πιό σύγχρονες «μυθολογίες», που έχουν να κάνουν κυρίως μετη συγκρότηση τής νεοελληνικής εθνικής συνείδησης και τής γενικότερης αυτοσυνείδησηςτων νεοελλήνων.

Προσπερνώντας κάποια θέματα, που είναι περισσότερο ή λιγότερο γνωστά (όπως οι μύθοιτού Κρυφού Σχολειού, τής πεντακοσιόχρονης, δήθεν, ζωής τής Μεγάλης Ιδέας, τού χορούτού Ζαλόγγου, που με έχουν απασχολήσει, όπως και άλλους, σε παλαιότερες μελέτες),επισημαίνω κάποιες μυθοποιήσεις μικρότερης σημασίας (την ελληνοποίηση των ονομάτων,κάποιες λιγότερο γνωστές ιστορίες, όπως η υποτιθέμενη διαφυγή τού πατρός Ανδρούτσουδιά μέσου τής Πελοποννήσου το 1792) και προσπαθώ να εντοπίσω τους κοινωνικούςλόγους, που μεταμορφώνουν ένα ατομικό ψεύδος σε συλλογικό μύθο. Το τελικό μουπαράδειγμα είναι κάποιες μυθοποιήσεις σχετικές με τη γλώσσα.

Το 1821 δέν είχε ανα-πτυχθεί ακόμα καμμία εθνική συνείδηση.

Η εθνική συνείδησηεπιβλήθηκε εκ τωνυστέρων (μέσω τήςυποχρεωτικής εκπαί-δευσης) σε όσους εγκλωβίστηκαν σταόρια τού νεοσυστα-θέντος κράτους.

Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Με το ζόρι έλληνες!

Καλικάντζαροι, νεράιδες κ.λπ. κ.λπ.Στα 1871 τυπώθηκε στην Αθήνα ένα μικρού σχήματος βιβλιαράκι: «Μελέτη επί τού βίουτων νεοτέρων ελλήνων. Νεοελληνική μυθολογία», Τόμος Α’, μέρος πρώτον, υπό Ν. Γ.Πολίτου. Τρία χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε και το δεύτερο μέρος. Δεύτερος τόμος δένκυκλοφόρησε ποτέ. Στο βιβλίο ετούτο περιγράφονται ποικίλες παραδόσεις των αγροτικώνκυρίως πληθυσμών, δεισιδαιμονίες, πεποιθήσεις γιά τα φυσικά ή και γιά υπερφυσικάφαινόμενα: οι λάμιες, οι στρίγγλες, ο Χάρος, ο Κάτω Κόσμος, οι καλικάντζαροι, οινεράιδες, άλλα στοιχειά - ό,τι τέλος πάντων πιστεύει ο ελληνικός λαός. Απογράφεται, μ’

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Αν κάπ οια στιγμή δέν μπορείτε να μαςδιαβάσετε, γιατί σε ορισμένα άρθραφαίνεται να μπερδεύονται τα γράμματαμε το φόντο, κάντε ανανέωση τής σελίδας.

Αυτό γίνεται πατώντας CTRL και F5.

ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ

ΒΙΒΛΙΑ ΔΩΡΕΑΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΕΣΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΝΟΤΕΣ

Διαβάστε στη νέα Ενότητατής «Ελεύθερης Έρευνας»:

- Beatles χωρίς ωτοασπίδες- Η Λουιζιάνα και οι μουσικές της- Το μυστήριο ενός μετρονόμου- Απ ό τους τεκέδες και τα Καφέ-Αμάν- Τα «ανήθικα μουσικά εξαμβλώματα»

- Χωρίς ακροδάκτυλα- Γιατί έτσι ήθελε ο Αρίστος!- Η αινιγματική αφιέρωση μιάς διάσημηςμπακατέλας- Cadillac Records- Νίτσε εναντίον Βάγκν ερ

ΓΙΝΕΤΕ ΜΕΛΟΣ


ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Δημοφιλέστερα θέματαΠρόσφατα θέματα

ΈρευνεςΓενική κριτικήΓεγονόταΣυνεντεύξεις ΒιβλιοκρισίαΧιούμορΕπικαιρότηταΜηνύματα /απόψεις αναγνωστών

Δωρεάν βιβλίαRead articles in English

ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙΗ ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ ΜΑΣ

Αρχική Αρχική ΕπιλέξτεΕπιλέξτε ΘεματολόγιοΘεματολόγιο ΕπικοινωνίαΕπικοινωνία ΜέληΜέλη



των κοινωνιών

Yπ άρχει μια κοινή πεποίθηση, τηνοποία μοιράζονται οι οπαδοί τωνδιαφόρων θρησκειών, ότι η λατρείατού θεού και η υπακοή στακελεύσματα τής θρησκείαςθεωρούνται ουσιώδη για μια υγιή καιειρηνική κοινωνία, ενώ όταν έναςμεγάλος αριθμός ανθρώπων μιαςκοινων ίας απορρίψει το θεό, τότε θαεπέλθει η αποσύνθεσή της.

Σε περίπτωση, που η θρησκευτικήαυτή θεωρία, τού ότι η τυχόναπομάκρυνση από το θεό είναι ηαιτία για όλα τα κακά τής κοινωνίαςείναι σωστή, τότε θα έπρεπε ν ααναμένουμε τα περισσότεροθρησκευόμενα έθνη στη Γη να είναιοι προμαχώνες τού εγκλήματος, τήςφτώχειας και των ασθενειών και ταπρότυπα των υγιών κοινωνιών. Ησύγκριση των άθρησκων εθνώνόμως, με τα περισσότερο θρήσκααποκαλύπτει μια πολύ διαφορετικήκατάσταση...

Η ΑΠΟ-

ΜΥΘΟΠΟΙΗΣΗΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

Η λέξη καρκίνοςστις μέρες μας έχειαποκτήσει τεράστιαδύναμη. Μόνο τοάκουσμά της αρκεί

για να σπ είρει τον τρόμο και τονπανικό.

Φανταστείτε αν ο γιατρός σας μετάαπό κ άποια εξέταση, σάςανακοίνωνε, ότι έχετε καρκίνο. Στηνκυριολεξία θα άνοιγε η γη να σάςκαταπιεί, θα παραλύατε από τονφόβο σας και θα πιστεύατε, ότι σεσύντομο χρονικό διάστημα θαπεθαίνατε.

Θα δεχόσασταν ό,τι θα σάς έλεγανοι «ειδικοί», νοιώθοντας αδαής καιάσχετος για την ίδια σας τηνασθένεια. Δεν θα είχατε καμμίαάποψη γ ια την πορεία και τηνεξέλιξη τής ασθένειάς σας, καμμίαεπ ιλογή για το τι αγωγή θαλαμβάνατε, για το αν θα κάνατεχημειοθεραπεία ή όχι, για το αν θασάς χειρουργούσαν, αν θαακρωτηρίαζαν κάποιο π άσχονμέλος σας. Όλα αυτά θα τααποφάσιζαν οι γιατροί σαςακολουθώντας το «πρωτόκολλο τούκαρκίνου» χωρίς να σας ρωτήσουν,απλά θα σάς τα ανακοίνωναν!

Θα ξυπν άγατε απ΄ το χειρουργείοκαι θα σάς έλειπε το στήθος σας, τονεφρό σας, ο μισός πν εύμονάς σας,

ή κάπ οιο άλλο όργανό σας και δενθα μπορούσατε παρά νασυναινέσετε με την αφαίρεση αυτή.Θα ακολουθούσαν ατελείωτεςχημειοθεραπείες και ακτινοβολ ίες,επειδή «έτσι θα έπρεπε ». Θαέπ εφταν οι τρίχες τού σώματός σας,τα νύχια σας και θα είχατε τεράστιεςεπ ιπλ οκές και παρενέργειες. Εσείς,απλ ά θα δείχνατε την απόλυτηεμπιστοσύνη στις γνώσεις και στιςμεθοδολογίες τής συμβατικήςΙατρικής σιωπ ηλά και στωικά χωρίςάποψη κ αι δυνατότητα επιλογής,αφού σας έχουν ήδη πείσει μέσωτής πλ ηροφόρησης, που έχετε λάβειαπό τα Μ.Μ.Ε. και τους γιατρούςσας, ότι αυτοί και μόνον αυτοί μπορούν ν α αντιμετωπίσουναποτελεσματικά τον καρκίνο…

Είναι όμως αυτή η πραγματικότητα;

άλλα λόγια, η νεοελληνική μυθολογία ή, πιό σωστά, γ ίνεται μιά πρώτη, ελλιπής μάλιστααπογραφή, επειδή, όπως είπαμε, το βιβλιαράκι δέν ολοκληρώθηκε.

Παρόμοια συνθετική προσπάθεια δέν ξαναεπιχειρήθηκε ώς τις μέρες μας. Επί μέρουςμελέτες γιά τον Χάρο, γιά τις νεράιδες ή γιά τους βρικόλακες έχουμε, βέβαια, καταγραφέςτοπικών παραδόσεων, επίσης - και πολυάριθμες. Αλλά κανείς δέν δοκίμασε να περιγράψειτον συνολικό κόσμο τής φαντασίας τού ελληνικού λαού ή έστω μιάς στενότερης περιοχής,τής Κρήτης, τής Μάνης, ίσως επειδή είναι πολύ κοπιώδης και περίπλοκη υπόθεση, ίσωςεπειδή ο κόσμος τής φαντασίας, ακόμα κι ενός ανθρώπου, δύσκολα καταγράφεται - είναιαρκετά χαοτικός κι απέραντος στην κυριολεξία.

Όλες αυτές οι ποικίλες πεποιθήσεις άλλωστε, δέν είναι ούτε σταθερές ούτε κανομοιότροπες. Ο ίδιος άνθρωπος, που τη μια στιγμή πιστεύει στη μετά θάνατον ζωή, τηνάλλη μοιρολογεί το νεκρό του με τραγούδια, που αρνούνται την ανάσταση, και πιστεύει

ταυτόχρονα στους βρικόλακες, που η χριστιανική θρησκεία δέν παραδέχεται την ύπαρξήτους, όπως πιστεύει και στον Κάτω Κόσμο των παραμυθιών, όπου και ζωή υπάρχει, όπωςκαι δρόμος γιά τον Απάνω Κόσμο. Πρόκειται βέβαια, γιά αντιλήψεις, που προφανώς γεννήθηκαν σε διαφορετικές ιστορικέςπεριόδους. Η συμβίωση όμως, τεσσάρων αλληλοσυγκρουόμενων μεταξύ τους πεποιθήσεωνφαίνεται παράδοξη. Προσωπικά, πιστεύω, ότι ο μηχανισμός, που τους επιτρέπει νασυνυπάρχουν στο ανθρώπινο μυαλό είναι, ότι καθεμία εκφράζεται σε διαφορετικό κώδικα:έμμετρος λόγος, έντεχνη, αλλά πεζή αφήγηση, προφορική μυθολογία, τελετουργίες.

Έτσι, άλλος είναι ο κόσμος των τραγουδιών, άλλος των παραμυθιών, άλλος τωνπαραδόσεων, άλλος τής θεϊκής πίστης. Ακριβώς όπως εύκολα αποδεχόμαστε μιάναπίθανη ιστορία, όταν πρόκειται γιά όπερα ή γιά μπαλέτο, θα μας φαινόταν ωστόσο,αταίριαστη κα ι απαράδεκτη σ’ ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. (Τις απόψεις αυτές τις έχωαναλυτικότερα υποστηρίξει στο άρθρο μου «Τα επάλληλα πολιτισμικά στρώματα», «Τομυθολογικό κενό», Αθήνα 2000, 84-92).

Οπωσδήποτε μπορεί να συνθέσει κανείς ένα μοντέλο, ένα νοητό σχήμα, το οποίο δέν είναιανάγκη να έχει καθολική εφαρμογή, και να προχωρήσει σε μιά αναλυτική παρουσίαση είτε

των πίστεων τού ελληνικού λαού είτε ενός μερικότερου θέματος.

Το έχει κάνει γιά ένα τέτοιο θέμα, και μόνο γιά τα δημοτικά τραγούδια ένας γάλλοςμελετητής, ο Γκυ Σωνιέ, που έγραψε ένα βιβλίο, σπουδαίο κατά την άποψή μου: «”Αδικία”.Το Κακό και το Άδικο στα ελληνικά δημοτικά τραγούδια» (Guy Saunier, Adikia. Le mal etl’injustice dans la pensée).

Και το υλικό γιά να κατανοήσουμε, εν μέρει τουλάχιστον, τί δηλοί και με ποιούς τρόπουςεκφράζεται η πίστη σε κάποια υπερφυσικά όντα, αγαθοποιά ή κακοποιά –νεράιδες,καλικάτζαροι, στρίγγλες, κ.λπ.– υπάρχει, όποιος θέλει λοιπόν, μπορεί να δοκιμάσει ναεισχωρήσει στη νεοελληνική μυθολογία, ακριβώς, όπως μπορεί να το κάνει και γιά τηναρχαία μυθολογία. Εννοείται, ότι γ ια να έχει η εργασία αυτή την ιδεατή πληρότητα, θαπρέπει να περιλάβει και τις θρησκευτικής προέλευσης πρακτικές: βάφτιση, γάμο, κηδείες,εκκλησιαστικές λειτουργίες και τα παρόμοια.

Είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος σήμερα, ότι ο ελλαδικός χώρος κάποτε, φιλοξενούσε ένα μεγάλο πληθυσμό οθωμανών.

Ζούσαν σε μικρές κοινότητες. Αγ ρότες, έμποροι, κρατικοί υπάλληλοικαι οι οικογένειές τους δέν είχαν γνωρίσει

άλλη πατρίδα γιά εκατοντάδες χρόνια.

Μετά την άνοιξη τού 1821τα ίχνη τους χάθηκαν.

Δεκάδες χιλιάδες τούρκοι,άνδρες, γυναίκες και παιδιά

σκοτώθηκαν μέσα σε μερικές βδομάδες.

Σε αυτό το σημείο βρίσκεται ένας ακόμα μύθος τού ΄21.Ότι οι σφαγές κατά των αμάχων ήταν αποκλειστικά έργο των οθωμανών.

Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Τους έφαγε το... φεγγάρι!

Εθνικοθρησκευτικές μυθοπλασίες Δέν θέλω όμως, να επικεντρώσω σ’ αυτούς τους χώρους το ενδιαφέρον μου. Γιατί πέρα απότην αγροτική, ας την πούμε έτσι, μυθολογία, που εκφράζεται με παραδοσιακούς τρόπους,δηλαδή προφορικά, και βέβαια χάνεται μέρα με τη μέρα, υπάρχει και μιά αστικήμυθολογία τού γραπτού πολιτισμού, πολύ πιό πρόσφατη.

Πρόκειται γιά ιστορικούς μύθους: το Κρυφό Σχολειό, ο χορός τού Ζαλόγγου, (σ.σ. βλ.Το καρναβάλι των αφιονισμένων), οι Κλέφτες τής Τουρκοκρατίας - εννοώ τον μύθο τωναγαθών κλεφτών, τύπου Ρομπέν των Δασών– (βλ. Τυχοδιώκτες και μαχαιροφόροι), ηΜεγάλη Ιδέα –κι εδώ εννοώ την υποτιθέμενη πεντακοσιόχρονη ύπαρξή της, από το 1453–(βλ. Πλαστός ο «Θρήνος τής Άλωσης») ή άλλους, μικρότερης σημασίας ή λ ιγότεροδιαδεδομένους, όπως λόγου χάρη, ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί κατοίκησαν τις ορεινέςπεριοχές, επειδή οι τούρκοι κατεδίωξαν τους χριστιανούς προς τους άγονους τόπους ή ότιη αγροτική - αντιφορολογική εξέγερση τού Διονύσιου Σκυλόσοφου στις αρχές τού 17ουαιώνα είχε εθνικο-απελευθερωτικό στόχο ή ότι ο Καρυωτάκης ήταν ένας αριστεράπροσανατολισμένος ποιητής ή ακόμα και πολύ μικρούς, οικογενειακούς μύθους.

Βαυαροί ζωγράφοι με την ενθάρρυνσητού αρχαιολάτρη Λουδοβίκου Α΄,πατέρα τού Όθωνα, ταξιδεύουν στηνΕλλάδα, εμπνέονται από το κλασικόπαρελθόν της και την απεικονίζουνσύμφωνα με τις ρομαντικές τάσειςτής εποχής.


GEONION

A vision that pushes the boundariesof design and technology and w elcomesthe days to c ome in a unique w ay...


E FIND

Η ηλεκτρονική «κασέτα» εγ γραφήςτού internet!Πάνω από 1.500.000«μαγνητοσκοπήσεις»...


ΕΠΗΛΥΔΕΣΣΕ ΞΕΡΑΪΛΕΣΚΙ ΕΡΗΜΙΕΣ

Οι μεσαιωνικοί κάτοικοιτού ελλαδικού χώρουμέσα από σπάνιες περιγραφέςξένων περιηγητών

«Η άλλοτε ένδοξη Αθήνα είναι τόσοερημωμένη, που

φαίνεται απίστευτο, ότιυπήρξε κάποτε

ένδοξη. Εγώ,

τουλάχιστον, δέν εί δα πουθενά φοβερότεροτόπο. Ερημιά, ξεραΐλα,

αγκαθιές και βάλτοι »D΄Aramon, γάλλος πρεσβευτής

(ιστ΄αι.)

«Ο πληθυσμός τής Σάμου είναιτουρκικός »

Ruy Gonzales de Clavijo,απεσταλμένος τού βασιλιά τής

Καστίλλης, Ερρίκου Γ’, στην αυλή τούΤαμερλάνου

«Η Ελευσίνα είναι τώρα ένα φτωχό χωριό με 1.200 κατοίκους, κυρίως

αλβανούς »John Fulleylove - J. A. M. Clymont ,

1902

Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμεδειγματοληπ τικά πώς περιγράφουν τοπανόραμα τής ερήμωσης και το πάζλτων επ οικισμών τού ελ λαδικού χώρουμερικοί από τους πολλούς περαστικούςταξιδιώτες, φιλέλληνες, πρεσβευτέςκ.λπ. ξένους, που άφησαν χρονικά καιγραπτές εντυπ ώσεις με πληροφορίεςκαι παρατηρήσεις...

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣΑΛΑΤΑ

Το εθνογραφικό χάοςκαι η γέννηση των εθνικισμών

στα Βαλκάνια



ΘΕΟΣ:ΕΝΑ ΛΑΘΟΣΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Friedrich Nietzs che:Για μια κοινωνία ελεύθερηαπό παραδόσεις, έθνη, θεούςκαι μια νέα ηθικήπέρα από τις παρά φύσηχριστιανικές αρετές

«Ξέρω τη μοίρα μου. Κάποια μέρα

το όνομά μου θασυνδεθεί με κάτιφοβερό. Μιά

άνευ προηγουμένου κρίσηστη Γη. Την πιο βαθειά αλ-

λαγή συνειδήσεων, ενάντιασε όσα πιστεύονταν μέχριπρότινος. Ενώ εσείς βλέ-πετε ιδανικά, εγώ βλέπω τί είναι ανθρώπινο, πολύανθρώπινο».

Αυτά είναι τα λόγια τού ορα-ματιστή γερμανού φιλόσο-φου, Φρειδερίκου Νίτσε.Η κρίση, που π ροέβλεψε,ήταν η θρησκευτική, πουσάρωσε την Ευρώπη στατέλη τού 19ου αιώνα.

Ήταν ο πρώτος, που κατά-λαβε, ότι ο θάνατος τού

θεού, θα έφερνε κάτι εντε-λώς καινούριο στην ιστο-ρία τής ανθρωπότητας:την ιδέα τής απόλυτηςελευθερίας τού ανθρώ-που ως το μοναδικόμέτρο στο σύμπαν.Περιέγραφε τη γένν ησητού σύγχρονου κόσμου...

“ΑΠΟΓΟΝΟΙ” ΚΑΙ“ΑΠΟΓΟΝΟΙ”

Ελλάδα - Π.Γ.Δ.Μ.:Βίοι παράλληλοι

στη σχιζοφρένειατής ονομασίας

Οι σλαβο-αρβανιτό-βλαχοι κ.λπ .σημερινοί κάτοικοι τού ελλαδι-κού χώρου, αφού εμπέδωσαν τηνεδώ και διακόσια χρόνια φαντασί-ωσή τους περί τής δήθεν ευγεν ούςκαταγωγής τους κι αυτοπροσδιο-ρίστηκαν ως έλληνες, με στενήοικοπεδίστικη αντίληψη των εν-νοιών Ελλάδα και έλληνας επ ι-χειρούν «με νύχια και με δόντια»να π εριχαρακώσουν τη φαντασί-

Σε έναν από τους ζωγράφους,τον Peter von Hess, ο Λουδοβίκοςθα αναθέσει μιά πιό ειδική αποστολή:Να απεικονίσει τους ήρωες τού ’21.Είναι μέχρι σήμερα, οι πιό γνωστέςεξιδανικευμένες εικόνες,που έχουμε για αυτούς.

Προσωπικές μυθοπλασίες Όταν, λόγου χάρη, ένας κύριος Ομέρογλου από την Καππαδοκία μεταναστεύει στηΣμύρνη και αλλάζει το όνομά του σε Ομηρόλης αρχικά, σε Ομηρίδης κατόπιν,δημιουργεί έναν μικρό προσωπικό μύθο.

Το ίδιο κάνει ένας οποιοσδήποτε Καλλέργης ή Γαβαλάς ή Λίτινας ή Βλαστός, ότανδηλώνει με υπερηφάνεια, πως κατάγεται, πάππου προς πάππου, από τους βυζαντινούςάρχοντες, που εξορίστηκαν κάποτε στην Κρήτη -ξεχνώντας, πως πολύ συχνά οι επιστάτεςτων κτημάτων ονομάζονταν από τους συγχωριανούς τους με το όνομα τού άρχοντα- ή το πιόαπλό και αθώο, ένας κάποιος Βακαλόπουλος ή Βογιατζίδης, που άλλαξε το αρχικό μπ σε βήτα , ώστε να αποσυνδεθεί από το μπακάλικο τού παππού του ή τον μπογιατζήπατέρα του.

Για την καταστροφή τού Μεσολογγίου κύρια υπεύθυνη ήταν πρωτίστως

η Ρωμιοσύνη, παρά το δακρύβρεκτοτρόπο, που παρουσιάζεταιτο γεγονός στα βιβλία μας.

Η σφαγή τού Μεσολογγίου θα μπορούσε να είχε

αποφευχθεί. Η προσωρινή κυβέρνηση στοΝαύπλιο γνώριζε μήνες το τί γινόταν στο

Μεσολόγγι. Όχι μόνο υπήρχαν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να αποφευχθεί η σφαγή, αλλά

είχαν γίνει και συγκεκριμένες εισηγήσεις, γιά συντονισμένη πολεμική δράση με σκοπό τησωτηρία του. Κλειδί αποτελούσε ο στόλος.

Όμως, οι υδραίοι (αρβανίτες) ναυτικοί αρνήθηκαν να βοηθήσουν το Μεσολόγγι αν δέν

πληρώνονταν και η κυβέρνηση αδυνατούσε να ανταποκριθεί.

Τέσσερις μήνες πριν την πτώση, η κυβέρνηση είχε κάνει μια τελευταία προσπάθεια να συλλέξει τα απαραίτητα χρήματα. Στις 24 Δεκεμβρίου τού 1825, ψήφισε την εκποίηση

πρώην τούρκικων τσιφλικιών (εθνικών κτημάτων, όπως είχαν μετονομαστεί), με στόχονα συγκεντρώσει τέσσερα εκατομμύρια γρόσια, αλλά η εφαρμογή τού νόμου εξελίχθηκε

σε σκ άνδαλο. Καθώς προέβλεπε την αγορά όχι μόνο με μετρητά, αλλά και με ομολογίες,

άρχισαν οι καταχρήσεις, οι κ ερδοσκοπίες και οι απάτες. Μέσα σε λίγους μήνες, οι πιόισχυροί από τους προεστούς τής Πελοποννήσου απόκτησαν κτήματα και ολόκληρα χωριά, χωρίς να μπει τίποτε στα εθνικό ταμείο.

Το σκάνδαλο με την εκποίηση των τσ ιφλικιών ήταν η τελευταία χαμένη ευκαιρία για τη σωτηρία τού Μεσολογγίου.

Το κείμενο τού ΑγαθάγγελουΠροτού προχωρήσουμε θα πρέπει να προλάβω την πιθανή ένστασή σας: καλά, άλλο τοψέμα, η συνειδητή αλλαγή τού ονόματος ή ό,τι άλλο κ ι άλλο ο μύθος, που καλοπροαίρετα,δίχως καμμία διάθεση να εξαπατήσουμε, τον πιστεύουμε λ ίγο ή πολύ.

Ίσως αν αναζητήσουμε την αρχική γένεση κάθε μυθοπλασίας, να διαπιστώσουμε, πωςκάποιες έχουν τη ρίζα τους σε πονηρές κατασκευές - η Σύνταξη τού Αγαθάγγελουπροφανώς, οφείλεται σε κάποιο επιτελείο τής ρωσικής προπαγάνδας στα χρόνια τωνδιαδόχων τού Μεγάλου Πέτρου: ένα κείμενο προφητικό, κρυπτικό στο νόημά του, πουάρχισε να διαδίδεται στον ελληνικό χώρο λίγο μετά τα 1750, στην αρχή με χειρόγραφα,από το τέλος τού 18ου αιώνα και τυπωμένο.

Ποιό ακριβώς ήταν το νόημα τού κειμένου δέν είναι σαφές, τουλάχιστον γιά εμένα, αλλάαυτό, που έχει ενδιαφέρον είναι, πως πολύ γρήγορα το κείμενο αυτονομήθηκε. Στα 1791 τοτυπώνει ο Ρήγας ο Βελεστινλής, δηλαδή ένας οπαδός τού Διαφωτισμού, τού καθαρούλογισμού και τής επαναστατικής δράσης. Θα σκέφτηκε προφανώς, ότι άλλοι πείθονται ναεξεγερθούν με τη λογική κι άλλοι χρειάζονται πιό θολά, αλλά και πιό βαθειά κίνητρα.

Το προφητικό αυτό βιβλιαράκι συνέχισε τον δρόμο του και τυπωνόταν σ’ όλον τον 19οαιώνα. Στην εξέγερση τού Λιτόχωρου στον Όλυμπο τού 1878 ένας από τους αρχηγούς τοκουβαλούσε πάντα μαζί του. Πολύ αργότερα, στα χρόνια τής γερμανικής κατοχής κάποιοςάλλος γύρναγε στα διάφορα σπίτια στη Δράμα και προέβλεπε την ήττα τού Άξοναδιαβάζοντας κι ερμηνεύοντας μιά έκδοση τού Αγαθάγγελου. Έτσι κέρδιζε το φτωχικό τουμεσημεριανό ο καημένος.

Περνώντας από το σπίτι ενός φίλου μου, που τότε ήταν μαθητής στην πρώτη γυμνασίου ήκάτι τέτοιο, ο νεαρός πήρε τον Αγαθάγγελο στα χέρια κα ι παρατήρησε, πως πουθενά τοβιβλίο δέν έγραφε τίποτα σχετικά με τους γερμανούς ή την Κατοχή. « Δέν μπορείτε να τα καταλάβετε εσείς οι γραμματισμένοι, αυτά », ήταν η απάντηση, «είναι πράγματα θεοτικά,

τού Θεού, δέν σας τα μαθαίνουν στο σχολείο». Ίσως ο ίδιος να ήξερε, ότι κορόιδευε, οιακροατές του όμως, όχι – ή το ήξεραν, μα τους βόλευε να το πιστεύουν.

(Η πληροφορία από τον φιλόλογο και παλαιογράφο Βασίλη Άτσαλο. Γιά τις σχέσεις τούσυντάκτη τού Αγαθάγγελου με τους προπαγανδιστές τού Μεγάλου Πέτρου βλ. Ν. Γ.Σβορώνος, «Η ελληνική παροικία τής Μινόρκας», Mélanges Octave et Melpo Merlier, ΙΙ,

Αθήνα 1956, 331-333. Γιά την έκδοση τού Ρήγα βλ. Φίλιππος Ηλιού, «Προσθήκες στηνελληνική βιβλιογραφία», Α΄, Αθήνα 1973, 311-313).

Οι βαλκανικοί πόλεμοι ξεσπούν το1912, όταν η Σερβία, η Βουλγαρία, ηΕλλάδα και το Μαυροβούνιο κηρύσσουντον π όλεμο κατά τής οθωμανικήςαυτοκρατορίας διεκδικώντας τα εδάφητης στα Βαλκάνια.

Η οθωμανική εξουσία κατέρρευσε μέσασε λ ίγους μήνες. Δεκάδες χιλιάδεςστρατιώτες έχασαν την ζωή τους, ενώεκατοντάδες χιλιάδες ήταν οιπρόσφυγες, που εγκατέλειψαν τασπ ίτια τους.

Οι βαλκανικοί πόλεμοι αποτέλεσανριζική τομή, που άλλαξε την ζωή τωνανθρώπων. Υπ άρχει το «πριν» και το«μετά». Αυτή η ριζική τομή δεν έγινεμόνο στο υλικό επίπεδο, έγινε και στοεπίπ εδο τού τρόπου, π ου σκέπτονταικαι θυμούνται οι άνθρωποι.

Μέσα στους εθνικούς π ανηγυρισμούς,το παρελθόν ξεχάστηκε. Για πολλέςχώρες η οθωμανική π ερίοδος ήταν μιασκοτεινή εποχή, όπου τίποτε δενάλλαξε για 400 χρόνια. Η μνήμη τήςσυμβίωσης των διαφορετικών εθνοτικώνκαι θρησκευτικών ομάδων στηνοθωμανική αυτοκρατορία δεν ήτανχρήσιμη για τα καινούρια έθνη-κράτη.Χρειάζονταν την ιστορία των δικών τουςαπελ ευθερωτικών αγώνων, για ναδημιουργήσουν την καινούρια εθνικήτους ταυτότητα. Πολύ συστηματικά, τα

εθνικά κράτη αποσιώπησαν τη μνήμηαυτή, έτσι ώστε π άνω σ΄αυτή την μνήμηνα φτιαχτεί μια νέα μνήμη, η μνήμη,δηλαδή, τού έθνους-κράτους...

Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΕΡΗΜΩΣΗΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Και οι μετέπειτα εποικισμοί τους,σύμφωνα με περιγραφές

ξένων αρχαιολόγων,ιστορικών και περιηγητών

Ο νεορωμείκοςεθνικισμός έχειστοχοποιήσει τον«μισέλληνα» JakobPhilipp Fallmerayer,

έναν απ ό τους ιστορικούς, πουαμφισβήτησαν το μύθο τής συνέχειαςστον ελλαδικό χώρο και στο χρόνο, οοποίος όμως, πλάστηκε μόλις τον 19οαιώνα από θεωρητικούς τήςΡωμιοσύνης, που επ ιχείρησαν ναπείσουν τους σλάβους, βλάχους,αρβανίτες κ.λπ . ρωμιούς επ ήλυδες, ότιδήθεν ήταν απόγον οι αρχαίωνελλήνων.

Ο Fallmerayer όμως, δεν ήταν ο μόνος.Στο άρθρο αυτό, που εστιάζεται στηνκατάσταση, που επ ικρατούσε στα νησιάτού Αιγαίου το Μεσαίωνα, παρατίθενταιάγνωστες και σπ άνιες μαρτυρίες απόπλήθος περιηγητών (ιστορικών,αρχαιολατρών κ.λπ .), οι οπ οίοι σεχρονικό εύρος εκατοντάδων χρόνωνπεριγράφουν πολλά νησιά ωςακατοίκητα, παντελώς έρημα.

Μεγάλες μάστιγες ήταν οι π όλεμοι, οισυχνές θανατηφόρες επ ιδημίες και ηπειρατεία, εξ αιτίας τής οποίας χιλιάδεςκάτοικοι των νησιών -και όχι μόνο-σύρθηκαν ως δούλοι στα παζάρια τής

Ανατολής. Τα πληθυσμιακά κενά τααναπλ ήρωναν κατά καιρούς διάφορεςομάδες ανθρώπων απ ό άλλα μέρη,όπως από τη βόρεια Αφρική, την

Ανατολή και σε αρκετές περιπτώσεις,όπ ως θα δούμε, φτωχοί αλβανοί...



Πολλοί άνθρωποι ισχυρίζονται, πως όσα αφηγούνται γιά τους δράκους, τουςκαλικαντζάρους, τις εικόνες, που δακρύζουν ή τους ιπτάμενους δίσκους, είναι απολύτωςπραγματικά, ορισμένοι μάλιστα τα έχουν κιόλας δει, ή έστω, ακούσει. Σε ποιό βαθμόπρόκειται γιά ψεύδος, σε ποιό γιά αυθυποβολή, είναι δύσκολο να αποφανθεί κανείς - ότανμάλιστα είναι φιλόλογος και ιστορικός, δέν το επιχειρεί καν, καθώς από την οπτική γωνίατού ιστορικού δέν μας ενδιαφέρει τόσο ο ατομικός πομπός όσο ο κοινωνικός δέκτης.

Tο παιδομάζωμα ήταν ένα πρωτότυποσύστημα στρατολόγησης, το οποίο

μετέτρεπε νεαρούς μή μουσουλμάνους σε μιά προνομιακή κοινωνική ομάδα.

Αν διαβάσει κανείς σε τί ανέσεις ζούσαν οι γενίτσαροι (χωρίς να χάνουν τη

μαχητική τους ικανότητα) και πόσο άθλια ζούσε ο απλός ραγιάς, τότε θα καταλάβει,γιατί οι χριστιανοί ρωμιοί εκλιπαρούσαντους πασάδες να πάρουν τα παιδιά τουςγενίτσαρους.

Και μόνο το γεγονός, πως υπήρχαν μουσουλμάνοι, που προσποιούνταν τον χριστιανό, για να τους πάρουνγενίτσαρους, λέει πολλά.

Με τον καιρό μάλιστα, δημιουργήθηκεστα ανώτερα στρώματα τής οθωμανικής κοινωνίας αντιπάθεια στο παιδομάζωμα,γιατί τα χριστιανόπαιδα, όχι μόνονκατατάσσονταν στο στρατό, αλλά όταν

μεγάλωναν έπαιρναν σπουδαίες θέσειςστο παλάτι.

Έτσι, οι μπέηδες και πολλοί πασάδες άρχισαν να μισούν τη νέα

αυτή αριστοκρατία, που προερχόταν από ρωμιούς.Γι’ αυτό έγιναν στάσεις και οργανώθηκαν συνωμοσίες,

ώσπου ο Μουράτ ο Δ΄ (1623-1640) κατάργησε το παιδομάζωμα.

Ένα ψέμα τού ΚολοκοτρώνηΛίγο πριν τα 1840, ο Κολοκοτρώνης διηγιόταν, πως όταν στα 1792, ο πατέρας τούΟδυσσέα Ανδρούτσου, νικημένος μαζί με τον Λάμπρο Κατσώνη, αναγκάστηκε ναδιασχίσει την Πελοπόννησο για να σωθεί, «τον εσυντρόφευσα έως εις την Κόρινθο » - απότη Μάνη, που βρισκόταν ο Αντρούτσος. Αλήθεια, ψέμα, ή μύθος;

Η θεά Τύχη θέλησε να μας αφήσει αρκετά στοιχεία, γιά να φανταστούμε το πλάσιμο και ταεπάλληλα μεταπλάσματα αυτής τής ιστορίας. Δύο ελληνικής καταγωγής πράκτορες τήςΓαλλίας αναζητούσαν το 1798 ποιές πιθανότητες υπήρχαν να βρει ερείσματα και στη Μάνηη επίθεση τού Βοναπάρτη στην Αίγυπτο. Έστειλαν, όπως συχνά συμβαίνει, φουσκωμένεςαναφορές στο Παρίσι, που τις αγνόησε - παράλληλα όμως, έγραψαν κι ένα περιηγητικό

κείμενο, που κέρδισε κάποια φήμη.

Εκεί, προκειμένου να καταδείξουν την ελληνική ανδρεία, περιέγραψαν και τη διαφυγή τού Αντρούτσου, που σαν τους Μύριους τού Ξενοφώντα κατόρθωσε να περάσει διά πυρός καισιδήρου και να φτάσει στους γενέθλιους τόπους. Φυσικά, αυτήν την ιστορία μπορεί να μηντην έβγαλαν από το κεφάλι τους οι πράκτορες, οι χωρικοί είναι πάντα έτοιμοι ν’ αφηγηθούνυπερβολές, ιδίως, όταν βλέπουν τους μορφωμένους ακροατές τους τόσο πρόθυμους να τιςχάψουν.

Το βέβαιο είναι, ότι οι αφηγήσεις αυτές κυκλοφόρησαν στην Ευρώπη το 1800, οιφιλέλληνες ενθουσιάστηκαν, οι έλληνες επίσης. Καινούριες αφηγήσεις προέκυψαν, κάποιοιντόπιοι φαντάστηκαν, ότι ο δικός τους καπετάνιος, ο περίφημος Ζαχαριάς, ήταν εκείνος,που βοήθησε τον Αντρούτσο να διαφύγει, και ο καθένας ήθελε να προσθέσει τις δικές τουλεπτομέρειες. Άλλος γιά καταπληκτικές μάχες, άλλος γιά το πώς ο Αντρούτσος έφτασε ώςτο Αίγιο, απ’ όπου μπάρκαρε σε βάρκες γιά τη Ρούμελη - ε, κι ο Κολοκοτρώνης προτίμησενα τον διασώσει μέσω τού Ισθμού τής Κορίνθου, που θα του φάνηκε πιό ταιριαστόδρομολόγιο.

Ώσπου, ένας καλοκάγαθος και φιλέρευνος ερασιτέχνης ανακάλυψε στα βενετικά αρχείατις ανακρίσεις των επτανησιακών αρχών: ο Αντρούτσος δέν είχε βάλει το πόδι του καν στονΜοριά. Μετά την καταστροφή στη Μάνη βρήκε ένα μικρό καΐκι, και γύρω-γύρω από τηθάλασσα έφτασε έως την Ιθάκη, όπου τον συνέλαβε η βενετσιάνικη εξουσία, τον ανέκρινε,και τελικά τον παρέδωσε στους τούρκους. Αυτά τα μάθαμε μόλις στα 1959. (Μιάσυνοπτική παρουσίαση των εκδοχών βλ. στο άρθρο μου «Καταγραφές προφορικήςιστορίας», 1824. (Κλέφτες κα ι αρματολοί)», «Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού», «ΗΕπανάσταση τού 1821. Μελέτες στη Μνήμη τής Δέσποινας Κατηφόρη», Αθήνα 1994, 49-51). Ποιος έφτιαξε τον μύθο από το ψέμα; Ο ίδιος ο Γέρος τού Μοριά, κανένας δικός του,κανένας τρίτος; Το ζήτημα είναι, ότι η νεοελληνική κοινωνία τον πίστευε γιά εκατόν δέκαχρόνια ως ατράνταχτη αλήθεια -γιά να μην πω, πως τον πιστεύει ακόμα- τον δίδαξε στασχολεία γιά να παραδειγματιστούν οι νέοι, όπως και τόσους άλλους. Αλλά γιατί έπιασε ομύθος; Επειδή βέβαια, τον είπαν οι Κολοκοτρωναίοι, είτε κάποιοι απόγονοι του Ζαχαριά -αν τον έλεγε ο δικός μου ο παππούς γιά τον εαυτό του, ή ο δικός σας, το ψέμα θα γύριζεπάνω-του, όπως κάθε κάλπικος παράς.

Αποδοχή μυθοπλασιών κάθε είδους

Το γνήσιο λοιπόν, τού μύθου, τού όποιου μύθου, το δημιουργεί η αποδοχή. Αυτονόηταπράγματα, φυσικά. Η δουλειά τού ιστορικού είναι να αναλύσει σε όσο γίνεται μικρότερεςενότητες τα στοιχεία, που προκαλούν, διευκολύνουν και πολλαπλασιάζουν την αποδοχή.Κι από εκεί αρχίζει η δουλειά τού - να πω φιλόσοφου, να πω ψυχαναλυτή; ας πωκαλύτερα τού κάθε λογικού ανθρώπου, που θέλει να καταλάβει, γιατί το άλφα ψέμαρίζωσε κι έγινε μύθος, το βήτα ξεχάστηκε ή θάμπωσε με τον καιρό, ή πάλι,αντικαταστάθηκε από έναν διαφορετικό μύθο.

Ναι, η συνολική παγκόσμια ιστορία είναι ένας τεράστιος πίνακας κατάσπαρτος με



μικρότερες ή μεγαλύτερες μυθοπλασίες κάθε είδους, άλλες σταθερές κι άλλεςεναλλασσόμενες διαρκώς, και πως η δουλειά των ιστορικών δέν είναι, παρά η προσπάθειακατανόησης τού πώς και τού γιατί - φυσικά, επιμερισμένη σε περιοχές και περιόδους.

Οι εθνικοθρησκευτικοί μύθοικατασκευάζονται στα σχολεία.

Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Ο μύθος τής διατήρησης των «εθνικών»χαρακτηριστικών τού ελληνικού έθνους.

Ο μύθος τής «εθνικής» υπεροχής Έως τώρα αναφέρθηκα σε μύθους, που σχετίζονται με την εθνική υπεροχή τής φυλής ήπου αναδεικνύουν την αδιάσπαστη συνέχειά της από μια εποχή, η οποία έχει υψηλήαξιοδότηση από την παγκόσμια κοινότητα, δηλαδή την κλασική αρχαιότητα ώς τις μέρεςμας.

Ο 19ος και ο 20ός αιώνας στάθηκαν παραγωγικοί σε τέτοιους μύθους, και φυσικά δέν είναιδύσκολο να καταλάβουμε το γιατί: ξεκινώντας την αυτόνομη κρατική του υπόσταση στα1830, ο ελληνισμός βρέθηκε σε πολύ δύσκολη, αντικειμενικά, θέση: στενά εθνικά όρια,που έφταναν μόλις ως τη Λαμία στα βόρεια και την Αμοργό στα ανατολικά, επικίνδυνοιαντίπαλοι εθνικισμοί, τούρκικος, αλβανικός, βουλγάρικος, αυτός κυρίως, κοινωνική καιοικονομική οργάνωση πολύ χαμηλή σε σχέση με τα πρότυπα τής Ευρώπης, με γλωσσικέςομάδες, που διόλου δέν αποδείκνυαν την εθνική συνέχεια -αλβανόφωνοι μέσα κι έξω απότα σύνορα, βλαχόφωνοι, σλαβόφωνοι στο βορρά, τουρκόφωνοι στη Μικρασία-, έβλεπεταυτόχρονα το κυριότερό του όπλο, την ένδοξη εθνική καταγωγή να αμφισβητείται έντονα.

Οι εθνικές εξεγέρσεις αποτύχαιναν, η απόσταση από το ευρωπαϊκό πρότυπο έμοιαζε πότε-πότε να μεγαλώνει, η Αγγλία και η Γαλλία αντί να πιέζουν τους τούρκους τους ενίσχυσαν,οι ρώσοι μάς εγκατέλειψαν και προτίμησαν τους βούλγαρους.

Ε, τους εκδικηθήκαμε όλους αυτούς ή μάλλον εκδικηθήκαμε την αντικειμενικήπραγματικότητα φτιάχνοντας μιάν απείρως ωραιότερη, υποκειμενική όμως, δηλαδήελληνοκεντρική.

Καθόλου δέν φαντάζομαι, ότι αυτή η τάση μυθοποίησης τής πραγματικότητας χαρακτηρίζειεμάς τους έλληνες κι όχι τους άγγλους, τους γάλλους, τους βούλγαρους ή τους κινέζους.

Απλώς μονάχα την ελληνική περίπτωση γνωρίζω, και μου χρησιμεύει ως παράδειγμα γιάτην ανθρώπινη κοινωνία, ώστε να συλλάβω και να εννοήσω ετούτη τη διαρκή πάλη ανάμεσαστην πανανθρώπινη ανάγκη γιά αντισταθμιστικούς μηχανισμούς και την αποδοχή τήςπραγματικότητας. Δέν ξέρω αν έχω δίκιο, αλλά στα μάτια μου αυτή η πάλη προκύπτειαπό τη σύγκρουση τού υποκειμένου, τού εγώ, με τα αντικείμενα, τα πράγματα. Το «εγώ»βέβαια, το εννοώ στην ευρύτητά του - από το άτομο στην οικογένεια, την ομάδα, το έθνος,τη θρησκεία: το δικό μας κα ι το ξένο.

Κρυφό Σχολειό:Ένας από τους πλέον γνωστούςκαι διαδεδομένους μύθους τού ΄21.

Δέν χρειάζονταν βέβαια, κρυφά σχολεία,γιατί υπήρχαν πολλά φανερά, των οποίων τη λειτουργία ουδέποτε παρεμπόδισε ησουλτανική εξουσία - το αντίθετο μάλιστα.Καμμία απαγόρευση σχολείου από τηνοθωμανική εξουσία δέν έχει επ ισημανθεί.

Αντίθετα, το πατριαρχείο ήταν εκείνο,που έκλεινε σχολεία - όσα τουλάχιστονήταν στη σφαίρα επιρροής τού Κοραή.

Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»:Η διαιώνιση τής ιστορικής απάτης

τού «κρυφού σχολειού» καιΗ Ιερά Εξέταση τού Γρηγορίου Ε΄

Μυθοπλασίες γιά τη γλώσσα μας Ίσως η στάση, που κρατάμε εμείς οι νεοέλληνες απέναντι στο εκφραστικό μας όργανο, τηγλώσσα, να καθρεφτίζει καθαρότερα από καθετί τις εθνικές μας φαντασιώσεις υπεροχήςκαι την υπολανθάνουσα φοβία, που μας δημιουργεί το ξένο. Δέν αναφέρομαι στην απλοϊκήπίστη, πως η γλώσσα μας διαθέτει έμφυτες αρετές -πλαστικότητα, εκφραστικότητα,πλούτο κ.λπ.-, επειδή τέτοιου είδους ιδέες, αν και ολότελα εγωιστικές (με την έννοια, πουδώσαμε στο εγώ, τής υποκειμενικότητας δηλαδή), είναι λίγο-πολύ αναμενόμενες σε κάθεγλωσσικό σύνολο: απλώς όλοι αποδίδουν στο εθνικό τους ιδίωμα τις ιδιότητες τής κάθεγλώσσας.

Όμως, εμείς οι νεοέλληνες κρατάμε μιά εξαιρετικά ιδιότυπη σχέση με τη γλώσσα, πουπολύ θα μ’ ενδιέφερε να μάθω αν έχει επιχειρηθεί να αναλυθεί και ψυχαναλυτικά: τησεβόμαστε και την τιμούμε υπέρμετρα, περηφανευόμαστε ιδιαίτερα γιά την αρχαιότητά της,

τη θεωρούμε κάτι σαν κιβωτό, που διέσωσε το «είναι μας», την ελληνικότητά της. Μ’ άλλαλόγια αντιστρέφουμε την πραγματικότητα -επειδή οι πληθυσμοί διασώζουν καιαναπαράγουν μιά γλώσσα- όμως η αντιστροφή τής πραγματικότητας ακριβώς δέν είναιένας από τους ορισμούς τής ιδεολογίας; « Αυτά, που λέτε, δέν είναι ελληνικά », έλεγε ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης -δηλαδή έναςκατεξοχήν πραγματιστής άνθρωπος- στον νεαρό τότε Κ. Θ. Δημαρά. –«Και εγώ, που τα

λέω, τί ε ίμαι κύριε Τριανταφυλλίδη;", απαντούσε ο τελευταίος. Λίγο να ψάξουμε στη μνήμημας, λίγο ν’ ανασκαλέψουμε τις εμπειρίες μας θα βεβαιωθούμε, πως κοινωνικά και



ιστορικά το δίκιο ήταν με το μέρος τού Τριανταφυλλίδη - εννοώ, πως οι περισσότεροισυμπατριώτες μας και τότε -ας πούμε αρχόμενη δεκαετία τού 1920- και τώρα, καιπαλιότερα, θα συμφωνούσαν μαζί του.

Το επίθετο «ανελλήνιστος » πολλοί το χρησιμοποιούν ακόμα αντί τού αγράμματος, και δένείναι δυστυχώς καθόλου λίγοι εκείνοι, που πιστεύουν με τα σωστά τους, πως αν τα παιδιάμας μάθουν να αντικαθιστούν σε όλες τις εγκλίσεις το δεύτερο ενικό ενός ρήματος ή μάθουνμερικούς ακόμα αόριστους δεύτερους και υπεσυντέλικους ανωμάλων ρημάτων θααποκτήσουν περισσότερες εκφραστικές ικανότητες. Αλλά κι ανάμεσα σ’ εκείνους, που -μετο δίκιο τους, θαρρώ- κοροϊδεύουν ετούτες τις αστόχαστες ακρότητες, δέν είναι μετρημένοιστα δάχτυλα όσοι πιστεύουν, πως και το μονοτονικό, αλλά και κάθε ορθογραφικήαπλοποίηση «καταστρέφει κι άλλο τη γλώσσα ».

Ότι άλλο οι εκφραστικές δυνατότητες ενός ατόμου κι άλλο ο τρόπος σήμανσης των

φωνημάτων στο χαρτί, ότι τα σωστό και το λάθος το ορίζει απλώς η συνήθεια, ότι η γνώσητού αρχαίου τυπικού διόλου δέν μας διευκολύνει στη χρήση τού προφορικού ή τούγραπτού λόγου, ετούτα όλα δέν είναι θέμα ούτε των φιλολόγων-ιστορικών ούτε βέβαια τωνψυχαναλυτών, παρά των γλωσσολόγων, οι οποίοι έχουν διατυπώσει οριστικές απαντήσεις -τουλάχιστον οι σώφρονες. Αλλά εμείς, εννοώ πολλοί από εμάς, και μάλιστα άνθρωποι,που κατέχουν καίριες διευθυντικές θέσεις στο πολιτικό και εκπαιδευτικό στερέωμα, κα ιπου μερικοί τους είναι και κομμάτι λογικοί στα υπόλοιπα, επιμένουμε.

Η απάντηση βέβαια, βρίσκεται στην ιδεολογία ή απλώς στην ψευδή συνείδηση. Θέλουμεδηλαδή, να παίζει ρόλο η γλώσσα κα ι το θέλουμε, γιατί πιστεύουμε, πως εδώ εμείς οιφτωχοί και άδικα περιθωριοποιημένοι νεοέλληνες υπερτερούμε - «τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική». Θεωρούμε, ότι η τρισχιλιετής παρουσία τής ελληνικής αποτελεί προσόν, ένδειξηανωτερότητας κι αποκρύβουμε συστηματικά, ότι ένα μεγάλο ποσοστό από τουςσημερινούς ελληνόφωνους εκφραζόταν έως πριν δυο-τρεις γενιές σε κάποια άλλη γλώσσα(βλάχικα, αρβανίτικα, βουλγάρικα, τούρκικα), αποκρύβουμε το ίδιο συστηματικά, ότι τοιστορικό βάρος, που απέκτησαν τα ελληνικά στον αρχαίο και τον μεσαιωνικό κόσμο -καιστα Βαλκάνια έως τα 1850 περίπου- στάθηκαν τελικά μιά τροχοπέδη γιά γενεές γενεών -εβδομήντα και πλέον γενιές δέν διδάχθηκαν τη μητρική τους γλώσσα, όταν πήγαινανσχολείο, παρά μιά τεχνητή, με την οποία ελάχιστοι κατόρθωσαν να εκφραστούν

ικανοποιητικά.

Ξεχνάμε θεληματικά, ότι μπορεί να μας ενοχλούν οι μεταφράσεις τού Παπαδιαμάντη καιτού Ροΐδη, ακριβώς, όπως εκατό χρόνια πριν ενοχλούσαν οι μεταφράσεις τού Ευριπίδη καιτού Ομήρου, αλλά πως δέν υπάρχει γάλλος δεκαοχτώ χρονών, που να συναντά γλωσσικέςδυσκολίες στην ανάγνωση τού Μπαλζάκ ή τού Σταντάλ. Ξεχνάμε επίσης, ότι η απίστευτηπολυτυπία, που μας κληροδότησε αυτή η περίπλοκη γλωσσική μας ιστορία -μπορούμε ναλέμε και «τού Όμηρου » και «τού Ομήρου », και «απόκτησαν » και «απέκτησαν », σωστάκαι τα δύο- δέν συνιστά πλούτο τής γλώσσας, παρά περιπλοκή, δυσκολίες στηνεκμάθηση, λοιπόν και στην έκφραση.

Ναι, όπως ξεχνάμε, ότι οι χρήστες τής δημοτικής θεωρούσαν ξύλινη και ξενότροπη τηνκαθαρεύουσα και οι υποστηριχτές τής τελευταίας χυδαία και γεμάτη ξενικούς όρους τηδημοτική - όμως και οι πρώτοι και οι δεύτεροι προχωρούσαν σ’ ένα βήμα αφαίρεσης καιέφταναν στην ενιαία «ελληνική» με την αδιάσπαστη συνέχεια και με τη συνακόλουθηφαντασίωση τής εθνικής υπεροχής. Το ότι το βήμα αυτό τής αφαίρεσης δέν σημαίνει τίποτ’άλλο παρά την αφαίρεση τής πραγματικότητας δέν φαίνεται να μας απασχόλησε.

Σημειώσεις:

Ο κ. Αλέξης Πολίτης σπούδασε νεοελληνική φιλολογίαστη Θεσσαλονίκη και στο Παρίσι. Τα χρόνια 1976-1989

εργάστηκε στο Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών του Ε.Ι.Ε..Σήμερα, είναι καθηγητής στον Τομέα Βυζαντινής

και Νεοελληνικής Φιλολογίας τού ΤμήματοςΦιλολογίας τού πανεπιστημίου Κρήτης.

Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδατού «Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων» (inpsy.gr)

υπό τον τίτλο: «Νεοελληνικές μυθοπλασίες και κατασκευή των συνειδήσεων».Ο τίτλος, η εικονογράφηση και οι υπότιτλοι τής παρούσας δημοσίευσης

έγιναν με μέριμνα τής «Ελεύθερης Έρευνας».

Το άρθρο εντάσσεταιστο Αφιέρωμα τής «Ελεύθερης Έρευνας»:

1821: Η αποστασία των ρωμιών.

Το Αφιέρωμα τής «Ελεύθερης Έρευνας»:1821: Η αποστασία των ρωμιών αποτελείται από τα παρακάτω άρθρα:

Αλληλοσεβασμός στους «επουράνιους»Πώς το εθνικό αντικατέστησε το πραγματικόΠοιά 400 χρόνια; Ποιά σκλαβιά;Η άρνηση τού οθωμανικού παρελθόντος μας1821: Πώς οι ρωμιοί μεταλλάχτηκαν σε «έλληνες»Η λαφυρομανία των «αγωνιστών» τού ’21Τους έφαγε το... φεγγάρι !Τυχοδιώκτες και μαχαιροφόροι

Από την Τριπολιτσά στην... Τρόικα Όταν οι ρωμιοί, με θείες ευλογίες βομβάρδιζαν την Ακρόπολη...Η θρησκοληψία τού ΜακρυγιάννηΗ κατάχρηση των αγγλικών δανείων από τους «ημέτερους» το ΄21Βίος και πολιτεία τού Διον. Σολωμού

Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη τού Ιεζεκιήλ τα ιερά

Το Αφιέρωμα συνεχίζεται...

Μυθοπλασιες της ρωμιοσυνης (freeinquiry.gr 21-03-2014)

Documents

Transcript of Μυθοπλασιες της ρωμιοσυνης (freeinquiry.gr 21-03-2014)