Το σχολικό περιοδικό του 1ου Γυμνασίου Παιανίας Τεύχος...

Το σχολικό περιοδικό του 1ου Γυμνασίου Παιανίας

Τεύχος αφιερωμένο στις ΑπόκριεςΑπόκριες

Τεύχος 1 - Φεβρουάριος 2014

Χαρταετοί

Καρναβάλια στον κόσμο



Έθιμα στην Ελλάδα Μάσκες Μάσκες Μάσκες

ΝηστίσιμαΝηστίσιμα

Editorial

Το σχολικό μας περιοδικό ξεκινάει μόλις τα πρώτα του

βήματα. Βήματα λίγο αβέβαια ίσως στην αρχή, γεμάτα

όμως με πολλή διάθεση για ανακάλυψη νέων δρόμων,

για δημιουργία και γνώση.

Συνοδοιπόροι σε αυτή την περιπέτεια μαθητές και των

τριών τάξεων του σχολείου μας έτοιμοι να εκφραστούν

ελεύθερα, να μοιραστούν σκέψεις και συναισθήματα,

να ερευνήσουν, να αμφισβητήσουν και - μέσα από τη

δική τους αθώα και συνάμα ζωηρή και φρέσκια ματιά -

να μας παρουσιάσουν το αποτέλεσμα αυτής της νέας

για όλους μας προσπάθειας.

Με αφορμή τις Απόκριες, αποφασίσαμε να κάνουμε

ένα αφιέρωμα στο καρναβάλι: στην ιστορία του, στον

τρόπο εορτασμού του σήμερα στην Ελλάδα και τον κό-

σμο, στις μάσκες …

Ελπίζουμε το πρώτο μας αυτό βήμα να βρει όλους ε-

σάς υποστηρικτές!

Ευχαριστούμε.

Η συντακτική ομάδα

Τεύχος 1—Φεβρουάριος 2014

Απόκριες


Απόκριες

Ταξίδι πίσω στο χρόνο

Οι ρίζες της Αποκριάς σχετίζονται με το

«καρναβάλι» το οποίο προέρχεται από τα

«Σατουρνάλια», παγανιστικές τελετουργίες των

αρχαίων Ρωμαίων προς τιμή του Κρόνου.

Κοιτώντας ακόμη πιο πίσω στο παρελθόν, συνα-

ντάμε τα προ-ρωμαϊκά «Λουπερκάλια» (προς

τιμή του Λούπερκου – Λύκου),

αλλά και τις γιορτές προς τιμή του Διονύσου,

θεού όχι μόνο του κρασιού, αλλά και της ευθυμί-

ας. Οι γιορτές αυτές ονομάζονταν «Ανθεστήρια»

και την πρώτη ημέρα των εορτασμών ανοίγο-

νταν και δοκιμάζονταν για πρώτη φορά οι πίθοι

με τον οίνο της χρονιάς και οι άνθρωποι μεταμ-

φιέζονταν, χόρευαν και τραγουδούσαν πίνοντας

κρασί σε μια ατμόσφαιρα γενικής χαράς.

Τι είναι το Τριώδιο;

Α πό τη συγχώνευση όλων αυτών των εθίμων που

σχετίζονται και με την αναγέννηση της φύσης

διότι τελούνταν λίγο πριν την Άνοιξη, προκύπτει και

το χριστιανικό Τριώδιο. Η λέξη προέρχεται από τις

«τρεις ωδές», τους τρεις ύμνους δηλαδή που ψάλ-

λουν στην εκκλησία κατά τη διάρκεια αυτής της πε-

ριόδου.

Το Τριώδιο διαρκεί τρεις εβδομάδες και ορίζε-

ται από τις τρεις Κυριακές:

1η : Την Κυριακή του Τελώνου και Φαρι-

σαίου ή Προφωνή (επειδή προαναγγέλλει

την Αποκριά – παλιά έβγαιναν οι κήρυκες

και διαλαλούσαν ότι πλησιάζουν οι Απο-

κριές)

2η : Την Κυριακή του Ασώτου ή Κρεατινή επειδή τρώμε κρέας. Στο μέσο αυτής της εβδομάδας βρί-σκεται η Τσικνοπέμπτη (κατά την ορθόδοξη παρά-δοση, οι νηστείες της Τετάρτης και της Παρα-σκευής είναι σημαντικές, οπότε η Πέμπτη θεω-ρούταν καταλληλότερη μέρα για κραιπάλες).

Η δεύτερη εβδομάδα κλείνει με την Κυριακή της Α-

πόκρεω, τελευταία μέρα κρεοφαγίας (από + κρέας) –

κάτι σχετικό με το ρωμαϊκό carnavale (από τις λέξεις

carnem = κρέας και levare = σηκώνω, με την έννοια

του διακόπτω/ αφαιρώ), που δηλώνει δηλαδή τη

διακοπή κατανάλωσης κρέατος.

3η : Την Τυρινή, επειδή τρώμε γαλακτοκομικά

προϊόντα (λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ κρεοφα-

γίας και νηστείας, αλλά και ως άσκηση προετοι-

μασίας για τη νηστεία της Σαρακοστής). Την ημέ-

ρα αυτή κορυφώνονται οι αποκριάτικες εκδηλώ-

Και η περιπέτεια ξεκινάει…

Αρχικά με … εγκυκλοπαιδικές γνώσεις

Τ ο Τριώδιο, οι Απόκριες και το Καρνα-

βάλι μεταφράζουν την ανάγκη του αν-

θρώπου να βγει, να γλεντήσει.

Πρώτη μέρα της νηστείας είναι η Καθαρά

Δευτέρα (3 Μαρτίου για το 2014).


Απόκριες

Στη Νάουσα, είναι ιδιαίτερα γνωστό και δημοφιλές το έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες». Πρόκειται για έθιμο διονυσιακής καταγωγής για την υποδοχή της Άνοιξης και προς τιμή του θεού Διόνυσου. Υπό τους χαρακτηριστικούς ήχους του νταουλιού και του ζουρ-νά, ένα μπουλούκι με «γενίτσαρους» περιφέρεται στους δρό-μους της πόλης χορεύοντας με τις Μπούλες (ντόπιους μεταμ-φιεσμένους, που φορούν τρομακτικές στην όψη μάσκες και νυφικά). Το κέφι, οι φωνές χαράς, το τραγούδι και τα πειράγ-ματα κυριαρχούν και ξεσηκώνουν μικρούς και μεγάλους στα δρομά-

Γενίτσαροι και Μπούλες

Στο Σοχό στη Θεσσαλονίκη συναντάμε ένα δρώμε-νο που σχετίζεται με τη γονιμότητα της γης, τους «Κουδουνοφόρους», όπου οι συμμετέχοντες με τραγόμορφες στολές και κουδούνια σε όλο το σώμα τους, ξεχύνονται και χορεύουν σε δρόμους και πλατείες.

Έθιμα παρόμοια άλλοτε με μεταμφιέσεις ανθρώπων με προσωπίδες και ζωσμένους με κουδούνια και άλλοτε βαμμένους με κάρβουνο και τυλιγμένους με προβιές να περιφέρονται στους δρόμους των πόλεων χορεύοντας, σατιρίζοντας και πειράζοντας τους περαστικούς συναντάμε και σε άλλες περιοχές της χώρας μας (Νάξο, Λέρο, Ρέθυ-μνο, Σκύρο…).

Σκύρος

Ταξιδεύουμε στην Ελλάδα…

Μ πορεί για τους περισσότερους οι Απόκριες

να συνδέονται με τα μεγάλα καρναβάλια,

τις παρελάσεις μεταμφιεσμένων ή τους ξέφρε-

νους χορούς. Σε αρκετούς, όμως, νομούς σώζονται

έθιμα και παραδόσεις που μεταφέρονται αναλλοί-

ωτα από γενιά σε γενιά μέχρι και τις μέρες μας.

Το γαϊτανάκι, έθιμο που πέρασε στην Ελλάδα

από πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασί-

ας . Ένα άτομο στέκεται στο κέντρο του κύκλου

κρατώντας ένα μεγάλο στύλο, από την κορυφή

του οποίου ξεκινούν 12 μακριές κορδέλες (τα

γαϊτάνια), καθεμιά με διαφορετικό χρώμα. Οι

χορευτές χορεύουν σε 6 ζευγάρια πλέκοντας

περίτεχνα τις κορδέλες πάνω στο κοντάρι. Πιθα-

νόν αυτός ο κυκλικός χορός να υποδηλώνει τον

κύκλο της ζωής, από τη χαρά στη λύπη, από τον

χειμώνα στην άνοιξη, από τη ζωή στο θάνατο.


Και το ταξίδι συνεχίζεται…

Σ ε άλλες περιοχές ανάβουν αποκριάτικες φω-

τιές, οι «φανοί» στην Κοζάνη, οι «τζαμάλες»

στα Ιωάννινα , και με το άναμμα της πρώτης σπί-

θας δίνεται το σύνθημα για να ξεκινήσει μια ξέφρε-

νη γιορτή με άφθονο κρασί, τοπικά εδέσματα και

πολλά τραγούδια με έντονες σατυρικές — πειρακτι-

κές αναφορές.

Σ την Ξάνθη αναβιώνει το «κάψιμο του Τζάρου».

Πρόκειται για ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο

ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε πουρνάρια που καί-

γεται και ξορκίζει το κακό. Το κακό βέβαια σε αυτήν

την περίπτωση είναι η … απομάκρυνση των ψύλλων το

καλοκαίρι! Το έθιμο το έφεραν πρόσφυγες από το Σα-

μακόβ της Ανατολικής Θράκης και κάθε χρόνο ζωντα-

νεύει από τους κατοίκους του ομώνυμου συνοικισμού.

Το «κάψιμο του Τζάρου» ακολουθεί γλέντι μέχρι το

πρωί. Το Ιόνιο έχει άρωμα Βενετίας...

Σ τη Ζάκυνθο, όπως επίσης και στην Κέρκυρα,

ντελάλης, με παραδοσιακή αμφίεση, περιφέρε-

ται στο νησί συνοδευόμενος από σαλπιγκτές και τυ-

μπανιστές, και διαλαλεί το περιεχόμενο των καρνα-

βαλικών εκδηλώσεων που πρόκειται να επακολου-

θήσουν.

Την ίδια ώρα, θεατρικές ομάδες υποδύονται στις

πλατείες και στους δρόμους τις Ομιλίες (αυτοσχέδια,

δηλαδή, κωμικά έργα, με κοινωνικές προεκτάσεις).

Ξεχωριστή θέση στις γιορτινές εκδηλώσεις έχει η Κη-

δεία της Μάσκας, η οποία πραγματεύεται μια παρω-

δία κηδείας με άφθονο γέλιο.

Συναντάμε επίσης τον «Βενετσιάνικο Γάμο» και

τη «Γκιόστρα», η οποία ουσιαστικά αποτελεί

αναβίωση ενός πολύ παλιού εθίμου της βενε-

τσιάνικης αριστοκρατίας που ρίζωσε στο νησί.

Πρόκειται για έφιππους αγώνες, όπου οι συμμε-

τέχοντες αγωνίζονταν για την τιμή μιας γυναί-

κας.

Και βέβαια τα γνωστά …

Το καρναβάλι της Πάτρας αποτελεί εδώ και χρόνια

σημείο αναφοράς με πλήθος εκδηλώσεων να κρα-

τούν αμείωτο το ενδιαφέρον του κόσμου

(Μπουρμπούλια—χοροί όπου οι ντάμες προσέρχονται με μαύρο

φαρδύ και μακρύ ντόμινο για να μην αναγνωρίζονται κι έχουν την

πρωτοβουλία στην εκλογή καβαλιέρου, παιχνίδι κρυμμένου θη-

σαυρού, νυχτερινή ποδαράτη παρέλαση, φαντασμαγορική παρέ-

λαση αρμάτων…).


Όπως και να’χει, η μέρα αυτή είναι ημέρα οικογενειακής συ-

νύπαρξης και διασκέδασης και σε πολλές περιοχές συναντάμε

έθιμα με χαρακτηριστικά την έντονη αθυροστομία και την καυστική σάτιρα.

Η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί τη λήξη της

αποκριάς και την έναρξη της νηστείας. Ονο-

μάστηκε έτσι από τον χριστιανικό λαό και

σημαίνει πνευματική και σωματική «κάθαρση». Είναι

μέρα αργίας και απαγορεύεται κάθε εργασία εκτός

από το καθάρισμα των μαγειρικών σκευών από τα λί-

πη από τα φαγοπότια της αποκριάς.

Εορτασμός και συμβολισμός της Καθαράς Δευτέρας

Μ ια χαρακτηριστική λέξη που χρησιμοποιού-

με είναι τα «Κούλουμα» που δηλώνει την

καθαροδευτεριάτικη έξοδο και το πέταγμα χαρτα-

ετού. Σύμφωνα με τον Νικόλαο Πολίτη, πατέρα της

ελληνικής λαογραφίας, τα Κούλουμα προέρχονται

από τη λατινική λέξη culumus που σημαίνει αφθο-

νία αλλά και το τέλος, δηλαδή το τέλος της απο-

κριάς.

Του Κουτρούλη το γάμο στη Μεθώνη Μεσσηνίας (που

κρατάει από τον 14ο αιώνα) καθώς και τον Βλάχικο

Γάμο στη Θήβα (έθιμο που χρονολογείται από το 1830

όπου τσοπάνηδες—Βλάχοι—από την Μακεδονία, την

Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη εγκατέλειψαν την

άγονη γη τους κι αναζήτησαν γονιμότερο έδαφος κά-

που νοτιότερα).

Το Μπουρανί στον Τύρναβο (πρόκειται για χορτό-

σουπα δίχως λάδι, γύρω από την προετοιμασία της

οποίας στήνεται ολόκληρο το σκηνικό με τολμηρά

πειράγματα από τους μπουρανίδες) αλλά και το Λαϊ-

κό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων στην Κάρπαθο

(όπου κάποιοι που κάνουν ανήθικες πράξεις συλλαμ-

βάνονται από τους Τζαφιέδες—χωροφύλακες και

οδηγούνται στο Δικαστήριο αποτελούμενο από σε-

βάσμιους γέροντες του νησιού όπου ακολουθεί και

μια παρωδία δίκης γεμάτη αυτοσχέδια αστεία).

Τον Αλευροπόλεμο στο Γαλαξίδι. Έθιμο που δια-

τηρείται από το 1801, όπου όλοι οι κάτοικοι ζώ-

ντας υπό τον τουρκικό ζυγό, περίμεναν τις Απόκρι-

ες για να διασκεδάσουν φορώντας μάσκες ή βά-

φοντας το πρόσωπό τους με κάρβουνο. Στη συνέ-

χεια προστέθηκε το αλεύρι και άλλα μάλλον …

πρωτότυπα υλικά (λουλάκι, βερνίκι παπου-


Απόκριες

Χαρταετοί, Γκίκας

Πέταγμα χαρταετού : Τι συμβολίζει;

Για τους Έλληνες, όπως τονίζουν οι λαογράφοι, ο χαρ-ταετός, που πετάει ειδικά την Καθαρά Δευτέρα, ση-μαίνει ό,τι ακριβώς και η συγκεκριμένη μέρα: Πως το βλέμμα στρέφεται στον ουρανό. Ο νους «σηκώνεται» από τα επίγεια. Και η ανθρώπινη ψυχή ανεβαίνει ψη-λότερα…

Και ποια είναι η ιστορία του;

Ο χαρταετός φαίνεται να άνοιξε για πρώτη φο-ρά τα πολύχρωμα φτερά του περίπου στα

1000 π.Χ. και έκτοτε δεν έπαψε να χρωματίζει με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο Ανατολή και Δύση.

Σε κάθε χώρα, το πέταγμα χαρ-

ταετού παίρνει μια εντελώς δια-

φορετική διάσταση καθώς συ-

σχετίζεται με τις παραδόσεις, τα

ήθη και έθιμα του κάθε τόπου.

Το σίγουρο είναι ότι το πέταγμα

του χαρταετού έχει τη δύναμη,

σε διαφορετικές χρονικές περιό-

δους του έτους για κάθε χώρα, να

ξεσηκώνει σε όλο τον κόσμο μι-

κρούς και μεγάλους παρασύρο-

ντάς τους σ’ ένα πολύχρωμο πα-

νηγύρι χαράς.

Α πό την Κίνα, φτιαγμένος από μετάξι

και μπαμπού, με τη μορφή δράκου

που ήταν ιερό, θεϊκό σύμβολο πέτα-

ξε μακριά. Πέρασε από την Κορέα κι από ε-

κεί στην Ινδονησία και τη Μαλαισία, για να

φτάσει στην Ιαπωνία όπου εμπλουτίστηκε με

περισσότερα έντονα χρώματα.

Τον 4ο αιώνα π.Χ., στην αρχαία Ελλάδα, ο μαθηματικός κι αρχι-μηχανικός Αρχύτας του Τάραντος χρησιμοποίησε στην αεροδυ-ναμική του το αϊτό. Πολύ αργότερα, ο Μάρκο Πόλο, γυρίζοντας από τα ταξίδια του, φέρνει το χαρταετό στην Μεσαιωνική Ευ-ρώπη.


Απόκριες

Ήξερες ότι...

ο χαρταετός, στην μακραίωνη ιστορία του,

χρησιμοποιήθηκε ποικιλοτρόπως

για τη μέτρηση της θερμοκρασίας και

της ταχύτητας των ανέμων

για μελέτες της ατμόσφαιρας και του

ηλεκτρισμού

για αεροφωτογραφίσεις

Και όχι μόνο…

για να σώσει ναυαγούς !!!

για στρατιωτικούς σκοπούς, κάποτε

ένας Ιάπωνας στρατηγός πέταξε πάνω

από στρατόπεδο εχθρών ένα χαρταετό

γεμάτο κουδούνια, με αποτέλεσμα οι

εχθροί να νομίσουν ότι τους επιτέθηκαν

κακά πνεύματα και να το βάλουν στα

Και το όνομα αυτού…

Στα αγγλικά, η λέξη kite είναι συγχρόνως το όνομα ενός υπέροχου πουλιού. Στα Ιαπωνικά, η λέξη taco σημαίνει «χταπόδι» ίσως επειδή μοιάζει έτσι καθώς πετά με την βοήθεια πολλών νημάτων. Στα μεξικανικά, η λέξη papalote σημαίνει και «πεταλούδα». Στα γερμανικά, η λέξη Drachen σημαίνει Δράκος, προφανώς επειδή είχαν μορφή άγριων ζώων που εκτόξευαν φωτιά από τα στόματά τους. Oι Γάλλοι τους λένε cerfs volants, που θα πει τα πε-τούμενα ελάφια, ενώ οι Ισπανοί cometas (κομήτες). Τα ονόματά τους δε διαφέρουν μόνο από χώρα σε χώρα αλλά πολλές φορές κι από περιοχή σε περιο-χή. Έτσι οι Σμυρνιοί θυμούνται τα «τσερκένια» τους, οι Κωνσταντινουπολίτες τους «ουτσουρμάδες», οι Πό-ντιοι τα «πουλία», οι Θρακιώτες τα «πετάκια», οι Επτανήσιοι το «φύσουνα».


Απόκριες Ώρα για… γρίφους!!!

Νο 1 : Οι κροκοδειλοι

Δύο κροκόδειλοι λιάζονται σε ένα νησί.

Ο μικρός είναι γιος του μεγάλου, αλλά ο μεγάλος δεν είναι ο πατέ-

ρας του.

Ποιος είναι ο μεγάλος;

Νο 2 : Ποδηλατικοσ αγωνασ ανωμαλου δρομου

Σε μια διαδρομή ποδηλατικού αγώνα ανώμαλου δρό-

μου, προσπερνάτε το δεύτερο αναβάτη.

Ποια είναι η θέση σας στον αγώνα;

Νο 1: Η μητέρα του

Νο 2 : Αφού προσπεράσατε τον δεύτερο αναβάτη, είστε δεύτερος εσείς.

Δεν προσπεράσατε τον πρώτο.

Νο 3 : Ο κάθε γιος πήρε το άλογο του άλλου.

Νο 4 : Η σκηνή εκτυλίσσεται μέρα.

Νο 5 : Τρεις. Επιλέγοντας τρεις κάλτσες, έχετε τέσσερις δυνατούς συνδυασμούς: είτε δύο κόκκινες και μία κίτρινη, είτε τρεις κόκκινες, είτε μία κόκκινη και

δύο κίτρινες είτε τρεις κίτρινες. Σε κάθε περίπτωση, πάντως , έχετε ένα σωστό ζευγάρι!

Νο 6 : Κάθε 24ωρο το σαλιγκάρι κερδίζει ένα μέτρο. Την 28η νύχτα θα έχει ανάβει 28 μέτρα. Την επόμενη μέρα θα σκαρφαλώσει άλλα δύο μέτρα και θα

φτάσει στο επάνω μέρος του τοίχου, απ’ όπου δε θα γλιστρήσει πια τη νύχτα. Θα χρειαστεί, λοιπόν, 29 μέρες για να φτάσει στο επάνω μέρος του τοίχου.

Νο 7 : «Ποιο δρόμο θα μου έλεγε ο αδελφός σου να πάρω;» είναι η ερώτηση. Διότι, αν συναντήσετε τον ψεύτη, θα σας πει το λάθος δρόμο, αφού λέει ψέ-

ματα . Αν συναντήσετε αυτόν που λέει αλήθεια, θα σας πει τον λάθος δρόμο, αφού θα σας πει αυτό ακριβώς που θα σας έλεγε ο αδελφός του. Άρα, όποιος

κι αν σας απαντήσει, θα σας πει το λάθος δρόμο. Δεν έχετε λοιπόν παρά ν’ ακολουθήσετε τον άλλο δρόμο!

Νο 3 : κληρονομια

Ένας ετοιμοθάνατος βασιλιάς καλεί τους δυο γιους του στο προσκέ-

φαλό του και τους λέει: «Θα δώσω ολόκληρο το βασίλειό μου σ’ εκεί-

νον που το άλογό του θα φτάσει τελευταίο στο δέντρο του λόφου». Οι

δύο υποψήφιοι κληρονόμοι τρέχουν στον στάβλο, παίρνουν από ένα

άλογο και καλπάζουν προς το δέντρο.

Γιατί βιάζονται τόσο πολύ ;

Νο 4 : Ασπρο—μαυρο

Ένας άντρας με σκούρο βραδινό κουστούμι διασχίζει αργά την

άσφαλτο. Την ίδια στιγμή, ένα μαύρο αυτοκίνητο με σβηστά

φώτα, βγαίνει από τη στροφή με μεγάλη ταχύτητα. Το δυστύ-

χημα φαινόταν αναπόφευκτο, αλλά ο οδηγός του αυτοκινήτου

το απέφυγε χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα.

Γιατί ;

Νο 5 : οι καλτσες μου…

Έχετε 50 ζευγάρια κάλτσες ανάκατα σ’ ένα συρτάρι. Είναι κόκκι-

νες ή κίτρινες. Είναι πίσσα σκοτάδι και δε βλέπετε τη μύτη σας.

Πόσες κάλτσες πρέπει να βγάλετε για να είστε σίγουροι

ότι θα έχετε ένα σωστό ζευγάρι; Νο 6 : Το σαλιγκαρι

Ένα σαλιγκάρι βρίσκεται το πρωί στη βάση ενός τοίχου,

ύψους 30 μέτρων. Κάθε μέρα ανεβαίνει 2 μέτρα, αλλά

είναι εξαντλημένο, κάθε νύχτα γλιστράει και κατεβαίνει 1

μέτρο.

Πόσον καιρό θα του πάρει να φτάσει στο επάνω

μέρος του τοίχου;

Νο 7 : τα διδυμα

Καταμεσής του δάσους, φτάνετε σε μια διχάλα, σχήματος Υ. Προς τα

πού να πάτε; Αριστερά η δεξιά; Δεν ξέρετε. Ξέρετε, όμως, ότι σ’ αυτό

το σταυροδρόμι ζουν δύο δίδυμα αδέλφια. Ο ένας λέει πάντα την

αλήθεια κι ο άλλος πάντα ψέματα. Κι οι δύο ξέρουν ποιον δρόμο

πρέπει να ακολουθήσετε. Ένας από τους δύο έρχεται να σας προϋπα-

ντήσει, αλλά δεν ξέρετε ποιος από τους δύο είναι.

Ποια ερώτηση πρέπει να κάνετε ώστε να είστε σίγουροι ότι θα πά-

ρετε τη σωστή απάντηση για τον δρόμο που θα ακολουθήσετε;

Το σχολικό περιοδικό του 1ου Γυμνασίου Παιανίας Τεύχος...

Documents

Transcript of Το σχολικό περιοδικό του 1ου Γυμνασίου Παιανίας Τεύχος...