Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά...

36
Το διεθνές πλαίσιο της θνησιµότητας Η τελευταία έκθεση της Παγκόσµιας Οργάνωσης Υγείας που δηµοσιεύθηκε στα τέλη του 2002 1 µας δίδει το πανόραµα της θνησιµότητας στον πλανήτη µας. Στην έκθεση αυτή, εκτός των άλλων, διερευνώνται η νοσηρότητα, οι ανικανότητες, η θνησιµότητα, το σύνολο των επιβαρυντικών για την ανθρώπινη υγεία παραγόντων και οι δυνατότητες συρρίκνωσης της επίδρασής τους κατά την επόµενη εικοσαετία. Το συνταρακτικότερο, ίσως, εύρηµα είναι ότι ένας συγκριτικά περιορισµένος αριθµός αιτιών ευθύνεται για εξαιρετικά µεγάλο αριθµό πρόωρων θανάτων και ένα ευρύ φάσµα ασθενειών. Ο περιορισµός του ειδικού τους βάρους θα οδηγούσε αναµφισβήτητα σε σηµαντικά κέρδη στην υγιή προσδόκιµη ζωή για όλες τις χώρες. Ο στόχος αυτός θα µπορούσε να επιτευχθεί µέσω της ευρύτερης εφαρµογής παρεµβάσεων ιδιαίτερα αποτελεσµατικών και οικονοµικά αποδεκτών, µε τη διαµόρφωση των απαραίτητων στρατηγικών σε παγκόσµια κλίµακα. Στο πλαίσιο της Έκθεσης εξετάζονται 20 περίπου µείζονες επιβαρυντικοί παράγοντες. Κάποιοι από αυτούς εξακολουθούν να είναι συνδεδεµένοι µε τη φτώχεια και την ανεπαρκή οικονοµική ανάπτυξη. Ο υποσιτισµός σε έξαρση, µείζον πρόβληµα ακόµη και σήµερα, προκαλεί σιδηροπενία, έλλειψη βιταµίνης Α, ιωδίου και ψευδαργύρου, διατροφικές ανεπάρκειες µε µη αναστρέψιµες συχνά επιπτώσεις στην υγεία και την οµαλή ανάπτυξη των παιδιών. Οι επικίνδυνες σεξουαλικές συνήθειες/πρακτικές επιτείνουν την περαιτέρω εξάπλωση του AIDS και σε συνάρτηση µε την έξαρση της φυµατίωσης, αυξάνουν δραµατικά την θνησιµότητα στις αναπτυσσόµενες χώρες κυρίως δε σε αυτές της µαύρης ηπείρου. Στη χρήση µη πόσιµου νερού και τις ελλιπείς συνθήκες υγιεινής οφείλονται 1,7 εκατοµµύρια θάνατοι ετησίως λόγω λοιµώξεων του πεπτικού συστήµατος, ενώ η µόλυνση του αέρα στο εσωτερικό των κατοικιών λόγω χρήσης στερεών καυσίµων ενοχοποιούνται για το 1/3 των λοιµώξεων του αναπνευστικού συστήµατος. Στο µακρύ κατάλογο των επιβαρυντικών για την υγεία παραγόντων προστίθενται και αυτοί, που συνδέονται µε τις καταναλωτικές συνήθειες και τον τρόπο ζωής των ανεπτυγµένων κυρίως χωρών, όπως το κάπνισµα και η υψηλή κατανάλωση οινοπνεύµατος, η παχυσαρκία και η απουσία σωµατικής άσκησης. Οι παράγοντες αυτοί -και οι ασθένειες που συνεπάγονται- κυριαρχούν στις χώρες µεσαίων και υψηλών εισοδηµάτων και επεκτείνονται προοδευτικά και στις αναπτυσσόµενες χώρες, οι Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001) Στ. Κακλαµάνης, Γ. Κοτσυφάκης 173 1. ∆ιαθέσιµη στο site http://www.who.org. Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων

Transcript of Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά...

Page 1: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Το διεθνές πλαίσιο της θνησιµότητας

Η τελευταία έκθεση της Παγκόσµιας Οργάνωσης Υγείας που δηµοσιεύθηκε στα τέλη του20021 µας δίδει το πανόραµα της θνησιµότητας στον πλανήτη µας. Στην έκθεση αυτή, εκτόςτων άλλων, διερευνώνται η νοσηρότητα, οι ανικανότητες, η θνησιµότητα, το σύνολο τωνεπιβαρυντικών για την ανθρώπινη υγεία παραγόντων και οι δυνατότητες συρρίκνωσης τηςεπίδρασής τους κατά την επόµενη εικοσαετία. Το συνταρακτικότερο, ίσως, εύρηµα είναι ότιένας συγκριτικά περιορισµένος αριθµός αιτιών ευθύνεται για εξαιρετικά µεγάλο αριθµόπρόωρων θανάτων και ένα ευρύ φάσµα ασθενειών. Ο περιορισµός του ειδικού τους βάρουςθα οδηγούσε αναµφισβήτητα σε σηµαντικά κέρδη στην υγιή προσδόκιµη ζωή για όλες τιςχώρες. Ο στόχος αυτός θα µπορούσε να επιτευχθεί µέσω της ευρύτερης εφαρµογήςπαρεµβάσεων ιδιαίτερα αποτελεσµατικών και οικονοµικά αποδεκτών, µε τη διαµόρφωσητων απαραίτητων στρατηγικών σε παγκόσµια κλίµακα.

Στο πλαίσιο της Έκθεσης εξετάζονται 20 περίπου µείζονες επιβαρυντικοί παράγοντες.Κάποιοι από αυτούς εξακολουθούν να είναι συνδεδεµένοι µε τη φτώχεια και την ανεπαρκήοικονοµική ανάπτυξη. Ο υποσιτισµός σε έξαρση, µείζον πρόβληµα ακόµη και σήµερα,προκαλεί σιδηροπενία, έλλειψη βιταµίνης Α, ιωδίου και ψευδαργύρου, διατροφικέςανεπάρκειες µε µη αναστρέψιµες συχνά επιπτώσεις στην υγεία και την οµαλή ανάπτυξη τωνπαιδιών. Οι επικίνδυνες σεξουαλικές συνήθειες/πρακτικές επιτείνουν την περαιτέρωεξάπλωση του AIDS και σε συνάρτηση µε την έξαρση της φυµατίωσης, αυξάνουν δραµατικάτην θνησιµότητα στις αναπτυσσόµενες χώρες κυρίως δε σε αυτές της µαύρης ηπείρου. Στηχρήση µη πόσιµου νερού και τις ελλιπείς συνθήκες υγιεινής οφείλονται 1,7 εκατοµµύριαθάνατοι ετησίως λόγω λοιµώξεων του πεπτικού συστήµατος, ενώ η µόλυνση του αέρα στοεσωτερικό των κατοικιών λόγω χρήσης στερεών καυσίµων ενοχοποιούνται για το 1/3 τωνλοιµώξεων του αναπνευστικού συστήµατος. Στο µακρύ κατάλογο των επιβαρυντικών για τηνυγεία παραγόντων προστίθενται και αυτοί, που συνδέονται µε τις καταναλωτικές συνήθειεςκαι τον τρόπο ζωής των ανεπτυγµένων κυρίως χωρών, όπως το κάπνισµα και η υψηλήκατανάλωση οινοπνεύµατος, η παχυσαρκία και η απουσία σωµατικής άσκησης. Οιπαράγοντες αυτοί -και οι ασθένειες που συνεπάγονται- κυριαρχούν στις χώρες µεσαίων καιυψηλών εισοδηµάτων και επεκτείνονται προοδευτικά και στις αναπτυσσόµενες χώρες, οι

Η θνησιµότητα στην Ελλάδα(1960-2001)

Στ. Κακλαµάνης, Γ. Κοτσυφάκης

173

1. ∆ιαθέσιµη στο site http://www.who.org.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 2: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

πληθυσµοί των οποίων είναι ήδη βεβαρηµένοι από µολυσµατικές ασθένειες.Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος µε τον οποίο αποτυπώνονται οι ανισότητες µεταξύ φτωχώνκαι πλούσιων χωρών (λ.χ. νοτίως της Σαχάρας Αφρική, Ν.Α. Ασία): 170 εκατοµµύρια παιδιάπερίπου είναι λιποβαρή, εκ των οποίων 3 εκατοµµύρια διατρέχουν κίνδυνο να πεθάνουνκατά τη διάρκεια του έτους από πείνα. Πάνω από ένα δισεκατοµµύριο ενήλικες στον κόσµοείναι υπέρβαροι, τουλάχιστον 300 εκατοµµύρια θεωρούνται παχύσαρκοι σαν αποτέλεσµατων διατροφικών τους συνηθειών, όπως η αυξηµένη κατανάλωση βιοµηχανοποιηµένωνλιπών κ.α. και πεντακόσιες χιλιάδες εξ αυτών που ζουν στη Βόρεια Αµερική και τη ∆υτικήΕυρώπη αναµένεται να πεθάνουν κάθε έτος από ασθένειες σχετικές µε την παχυσαρκία:πρόκειται για µη µεταδοτική επιδηµία που επεκτείνεται ταχέως και ευθύνεται για το 60% τωνθανάτων παγκοσµίως.

Οι προσδιοριστικοί παράγοντες της θνησιµότητας

Η περίπλοκη διάδραση διαφόρων βιολογικών, οικονοµικών και πολιτισµικών παραγόντωνεπιδρά στην υγεία των ατόµων και κατ’ επέκταση στο επίπεδο θνησιµότητας των πληθυσµών.Εξετάζοντας τους παράγοντες που επιδρούν στη θνησιµότητα διακρίνουµε συνήθως τουςπαράγοντες βιολογικής υφής (ενδογενείς) από τους παράγοντες περιβάλλοντος (εξωγενείς).Οφείλουµε, τέλος, να υπενθυµίσουµε ότι η θνησιµότητα επηρεάζεται επίσης από παράγοντες πουσυνδέονται µε τη συµπεριφορά και καθορίζουν την αντιµετώπιση του ανθρώπινου σώµατος.

Οι βιολογικοί παράγοντες αναφέρονται στα χαρακτηριστικά εκείνα που απορρέουν από τηνιδιότητα του ατόµου ως έµβιου όντος, χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν την κατάστασηυγείας, καθώς και το βιολογικό υπόβαθρο της ενδεχόµενης νοσηρότητας. Κατά την αναφοράστα βιολογικά χαρακτηριστικά, έµφαση δίδεται σε γενετικούς προσδιορισµούς, δεδοµένουότι για κάποιες νόσους υφίστανται κληρονοµικοί παράγοντες.

Οι κοινωνικοί και οι οικονοµικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη θνησιµότητα είναι αρκετοίκαι περίπλοκοι. Επιπλέον, ο ένας δεν είναι ανεξάρτητος από τον άλλο, µε αποτέλεσµα να µηνείναι εύκολο να αποµονωθεί η επίδραση καθενός στη θνησιµότητα ξεχωριστά. Γιαπαράδειγµα, η υγεία ενός ατόµου είναι συνάρτηση του επιπέδου ζωής του, το οποίο µε τησειρά του εξαρτάται από το µορφωτικό επίπεδο και από παράγοντες όπως η λειτουργία τηςαγοράς εργασίας και το ευρύτερο οικονοµικό περιβάλλον. Η θετική συσχέτιση που έχεικαταγραφεί στις ανεπτυγµένες χώρες µεταξύ επιπέδου γενικής θνησιµότητας και επιπέδουοικονοµικής ανάπτυξης, ή η ισχυρή αρνητική συσχέτιση που υφίσταται στις αναπτυσσόµενεςχώρες µεταξύ βρεφικής θνησιµότητας και κατά κεφαλήν εθνικού εισοδήµατος, είναι απτάδείγµατα της επίδρασης κοινωνικών-οικονοµικών παραγόντων στη θνησιµότητα. Η µελέτητης θνησιµότητας, κατά κοινωνική οµάδα, αναδεικνύει την επίδραση των κοινωνικών-οικονοµικών παραγόντων στις προσµετρούµενες διαφορές. Συνεπώς, όταν εξετάζουµε την

174

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 3: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

επίδραση των κοινωνικοοικονοµικών παραγόντων στη θνησιµότητα, αναπόφευκτα,αναφερόµαστε στη διατροφή και τις συνθήκες κατοικίας, το επάγγελµα, το εισόδηµα, καθώςκαι τη γεωγραφική κατανοµή (αστικός /αγροτικός χώρος) του εξεταζόµενου πληθυσµού.

Εξαιρετικά σηµαντικός είναι επίσης ο ρόλος που διαδραµατίζει η κοινωνική-οικονοµικήπολιτική των κυβερνήσεων στις µεσοπρόθεσµες -και κυρίως- στις µακροπρόθεσµεςεξελίξεις της θνησιµότητας.

Στους πολιτισµικούς παράγοντες εντάσσονται οι συνήθειες που αφορούν στην προσωπικήυγιεινή και επηρεάζουν αντιστοίχως την υγεία των ατόµων. Οι παράγοντες αυτοί εξαρτώνταικατ’ αρχήν από το βιοτικό επίπεδο και τη µόρφωση. Το µορφωτικό επίπεδο ως προσδιοριστικήπαράµετρος της γνώσης αποτελεί έναν εξαιρετικά σηµαντικό ρυθµιστικό παράγοντα τηςθνησιµότητας. Είναι ταυτόχρονα συνάρτηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς και του κυρίαρχουσυστήµατος αξιών στο κάθε κοινωνικό περιβάλλον: οι αντιλήψεις για τη φύση των διαφόρωνασθενειών και για το θάνατο, ο βαθµός χρήσης των υφιστάµενων µέσων θεραπείας καιπερίθαλψης, το σύστηµα αξιών που καθορίζει την σπουδαιότητα της ανθρώπινης ζωής, τηνπροφύλαξη και παράτασή της και η αντίληψη για το ανθρώπινο σώµα παίζουν καθοριστικόρόλο για τη θνησιµότητα.

Τέλος, υπενθυµίζουµε ότι οι κυριότεροι από τους δηµογραφικούς παράγοντες πουεπηρεάζουν τη θνησιµότητα είναι η κατά ηλικία δοµή ενός πληθυσµού και το φύλο. Είναιγνωστό σε όλους µας ότι: α) η υψηλότερη θνησιµότητα παρατηρείται στα βρέφη κάτω τουενός έτους και στους ηλικιωµένους και β) η θνησιµότητα των ανδρών είναι ελαφρώςυψηλότερη των γυναικών (η δε βελτίωση των συνθηκών υγιεινής ευνόησε περισσότερο τιςγυναίκες, µε αποτέλεσµα την περαιτέρω αύξηση της διαφοράς µεταξύ των δύο φύλων).Όσον αφορά τη θνησιµότητα κατά οικογενειακή κατάσταση, η διαθέσιµη πληροφόρησηπροέρχεται από επιµέρους ερευνητικά δεδοµένα ανεπτυγµένων χωρών: στην περίπτωσητων χωρών αυτών διαπιστώνεται αξιόλογη διαφορά µεταξύ των εγγάµων και των αγάµων,στο βαθµό που οι έγγαµοι χαρακτηρίζονται από χαµηλότερα επίπεδα θνησιµότητας. Τοεπίπεδο γονιµότητας είναι ένας άλλος παράγοντας που επιδρά έµµεσα στη θνησιµότητα: ηυψηλή γονιµότητα, στο βαθµό που προϋποθέτει συχνές εγκυµοσύνες -και εποµένωςυψηλότερη συχνότητα έκθεσης στους κινδύνους της εγκυµοσύνης- οδηγεί αναµφισβήτητακαι στην αυξηµένη θνησιµότητα των γυναικών στους πληθυσµούς που δεν ελέγχουν τηγονιµότητά τους.

Η θνησιµότητα στην Ελλάδα

Η µέση διάρκεια ζωής στη χώρα µας, στα µέσα του 19ου αιώνα, δεν ξεπερνούσε τα 36 έτη. Απότα τέλη όµως του 19ου άρχισε να αυξάνεται βαθµιαία και η βελτίωση ήταν ταχύτερη µετά το

175

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 4: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

1920. Μέσα σε µία περίπου τριακονταπενταετία το προσδόκιµο επιβίωσης παρατάθηκε κατά20 χρόνια (1920-1924: 45 έτη, 1955-1959: 65 έτη). Αντίστοιχη πτωτική πορεία ακολούθησεκαι ο αδρός δείκτης θνησιµότητας2, στο βαθµό που, στην ίδια περίοδο, συρρικνώνεταιταχύτατα και η βρεφική θνησιµότητα3 (Σχήµα 1).

Τις τελευταίες δεκαετίες η θνησιµότητα της χώρας µειώθηκε έτι περαιτέρω. Η πλέονσηµαντική µείωση αποδίδεται, σε µια πρώτη περίοδο, στην υποχώρηση της θνησιµότηταςαπό λοιµώδη νοσήµατα, νοσήµατα που έπλητταν κυρίως τον νεανικό πληθυσµό και ήτανταχείας κατάληξης. Αντίθετα, διαχρονικά διαπιστώνεται αύξηση της θνησιµότητας απόχρόνιες παθήσεις (κακοήθη νεοπλάσµατα και νοσήµατα του κυκλοφορικού συστήµατος),που χαρακτηρίζουν τον ηλικιωµένο πληθυσµό. Οι σηµαντικές αυτές µεταβολές, κυρίως ηυποχώρηση των µολυσµατικών ασθενειών, είχαν ευεργετική επίδραση κυρίως στη βρεφικήθνησιµότητα, που µειώθηκε συνταρακτικά. Στο βαθµό που ο µέσος όρος ζωής µας αυξάνεται,η σταθερά ανοδική πορεία του αδρού δείκτη θανάτων µεταπολεµικά (Σχήµα 1) είναιαποτέλεσµα αποκλειστικά της προοδευτικής γήρανσης του πληθυσµού µας. Κατ’ επέκταση,αν αποµονώσουµε τον παράγοντα «πληθυσµιακές δοµές», υπολογίζοντας τονπροτυποποιηµένο δείκτη θανάτων, θα διαπιστώσουµε ότι ο νέος προτυποποιηµένος δείκτηςδιαχρονικά υποχωρεί σταθερά.

Όσον αφορά στη βρεφική θνησιµότητα, στην αρχή της εξεταζόµενης περιόδου (1956)βρίσκεται ακόµη σε υψηλά επίπεδα (39 θάνατοι βρεφών σε 1000 γεννήσεις ζώντων). Ησυρρίκνωσή της όµως δεν είναι γραµµική στο βαθµό που οι ρυθµοί πτώσης της είναι σαφώςταχύτεροι στην πρώτη µεταπολεµική περίοδο (µέχρι το 1980). Με βάση τα στοιχεία του 2006,η βρεφική θνησιµότητα στη χώρα µας (3,7‰) είναι χαµηλή, ελαφρά δε χαµηλότερη τουµέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15 κρατών-µελών (3,9‰)4.

Εξετάζοντας, τέλος, τους ειδικούς κατά ηλικία δείκτες θνησιµότητας, διαπιστώνουµε ότι στηνεξεταζόµενη περίοδο, η θνησιµότητα µειώνεται σε όλες τις ηλικίες ανεξαρτήτως φύλου.Εξαίρεση αποτελούν οι ηλικίες 20-30 ετών, για τις οποίες, από τις αρχές της δεκαετίας του1980, καταγράφεται αύξηση, κυρίως λόγω των οδικών ατυχηµάτων. Αντιστοίχως, η µέσηπροσδοκώµενη ζωή αυξήθηκε και για τα δύο φύλα (1950:άνδρες 63,4 έτη και γυναίκες70,1 έτη - 1999:75,5 έτη και 80,6 έτη αντιστοίχως). Το κέρδος είναι εξαιρετικά σηµαντικό,ενώ η διαφορά µεταξύ ανδρών και γυναικών µειώθηκε κατά 1,6 έτη λόγω ταχύτερηςβελτίωσης της θέσης των ανδρών.

176

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

2. 1933: 16.8‰, 1961: 7.6‰.3. 1933:122.7‰, 1961: 39.8‰.4. Eurostat : EU (27)= 4,9‰ EU (25)=4,7‰.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 5: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001)

Μεθοδολογικά ζητήµατα

Ο Preston απάντησε, σε µεγάλο βαθµό, στην ανάγκη να γίνουν προφανείς οι δεσµοί πουυφίστανται µεταξύ του επιπέδου θνησιµότητας, της δοµής κατά ηλικία και της κατανοµής τωνθανάτων κατά αιτία (Preston, 1979). Η µελέτη του, θεµελιωµένη στη σύγκριση 165 πινάκωνθνησιµότητας, αποδεικνύει ότι, σε συγκεκριµένο επίπεδο θνησιµότητας, ο νόµος της κατάηλικία θνησιµότητας µεταβάλλεται σε συνάρτηση µε το ειδικό βάρος των διαφόρων αιτιώνθανάτου. Η ερµηνευτική δυνατότητα της συγκεκριµένης σχέσης συχνά δυσχεραίνεται λόγωπροβληµάτων που ανακύπτουν από τις τροποποιήσεις στον ∆ιεθνή Κατάλογο Ταξινόµησηςτων ασθενειών. Προκειµένου να αντιµετωπιστούν, ως ένα βαθµό, τα προβλήµατα αυτά,χρησιµοποιήθηκε ο Συνοπτικός Κατάλογος ταξινόµησης των ασθενειών5. Χρησιµοποιώνταςτα συλλεχθέντα στοιχεία από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία θα διερευνήσουµε τιςµεταβολές της θνησιµότητας στη χώρα µας την τελευταία εικοσαετία σε σχέση µε το φύλο, την

177

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

5. Η πρώτη ∆ιεθνής Ονοµατολογία Νόσων & Αιτιών Θανάτου θεσπίστηκε το 1893. Έκτοτε έγιναν αρκετέςαναθεωρήσεις. Σήµερα τα στοιχεία δηµοσιεύονται βάσει της ταξινόµησης του 1975.

ΣΣχχήήµµαα 11:: ΕΕλλλλάάδδαα,, εεξξέέλλιιξξηη ττηηςς γγεεννιικκήήςς κκααιι ττηηςς ββρρεεφφιικκήήςς θθννηησσιιµµόόττηηττααςς 11996600--22000066

Πηγές: Ε.Σ.Υ.Ε. και EUROSTAT, ίδια επεξεργασία των δεδοµένων.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 6: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

ηλικία και την αιτία θανάτου. Η ανάλυση πραγµατοποιήθηκε για το σύνολο της χώρας και γιατα γεωγραφικά διαµερίσµατά της και επικεντρώνεται στις κύριες αιτίες θανάτου6.

Όσον αφορά την ποιότητα των αρχικών δεδοµένων για την κατανοµή των θανάτων κατά αιτία,οφείλουµε να επισηµάνουµε ότι, ακόµη και στην περίπτωση που ένας θάνατος διαπιστώνεταιαπό γιατρό, η αιτία του δεν είναι κατ’ ανάγκην επαρκώς καθορισµένη, στο βαθµό που: η διάγνωση του γιατρού µπορεί να είναι εσφαλµένηη δηλωθείσα αιτία µπορεί να είναι ασαφής µπορεί να υφίστανται διαφωνίες ως προς τη φύση και τα αίτια της ασθένειαςο γιατρός δεν τολµά πάντα να δηλώσει την πραγµατική αιτία

∆ιάκριση γίνεται µεταξύ των άµεσων αιτιών (συµπτώµατα ή προθανάτιες κλινικέςεκδηλώσεις, όπως λ.χ. η καρδιακή ανεπάρκεια) και των αρχικών αιτιών. Η δεύτερη επιλογήείναι προτιµότερη. Σε τελευταία ανάλυση, όλοι οι θάνατοι επέρχονται µε το σταµάτηµα τηςκαρδιάς. Ωστόσο, το επιθυµητό είναι η καταγραφή της πρώτης παθολογικής αιτίας. Κατά τηδιάρκεια της τελευταίας πεντηκονταετίας, έχει επιτευχθεί σηµαντική πρόοδος στιςστατιστικές των θανάτων κατά αιτία. Όµως, λόγω αυτής ακριβώς της προόδου, οι διαχρονικέςσυγκρίσεις δυσχεραίνονται και αυξάνεται ο κίνδυνος για εσφαλµένα συµπεράσµατα. Επίπαραδείγµατι, η σηµαντική αύξηση του αριθµού των καρκινοπαθών οφείλεται εν µέρει στηβελτίωση της διάγνωσης. Κατά συνέπεια, από µεθοδολογική άποψη οφείλουµε ναεπισηµάνουµε τα ακόλουθα:

• Ως προς την πιστότητα της µέτρησης/καταγραφής των θανάτων, υφίσταται ο κίνδυνοςλανθασµένης καταγραφής, λόγω της ασαφούς διάκρισης, που παρατηρείται, µεταξύπρωτογενούς και δευτερογενούς αιτίας θανάτου.

• Ως προς την αξιοπιστία της µέτρησης, εκ του τρόπου συλλογής των σχετικών πρωτογενώνστοιχείων, δεν µπορεί να προσδιοριστεί το ακριβές µέγεθος σφάλµατος. Σφάλµατα,υπεισέρχονται π.χ. λόγω της θεσµοθέτησης έκδοσης πιστοποιητικού θανάτου από ιδιώτεςιατρούς. Ως εκ τούτου, εξετάζεται η εξέλιξη της µεταβλητής “αιτία θανάτου” στο πλαίσιοµεγάλων χρονικών περιόδων και η ανάλυση των δεδοµένων επικεντρώνεται στιςαναδυόµενες τάσεις7.

178

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

6. Η επιλογή της κλίµακας «γεωγραφικό διαµέρισµα» που, βάσει της ισχύουσας νοµοθεσίας, επιβάλλεται από ταδιαθέσιµα στοιχεία, δεν εξασφαλίζει κατ’ ανάγκην την κατανοµή σε οµοιογενείς για το φαινόµενο γεωγραφικέςενότητες. Στο εσωτερικό κάθε διαµερίσµατος υφίστανται διαφοροποιήσεις και ιδιαιτερότητες οικονοµικού καιπολιτισµικού χαρακτήρα, οι οποίες δεν είναι αµελητέες. 7. Αρκετά αναλυτική αναφορά για τα προβλήµατα καταγραφής των σχετικών δεδοµένων µέχρι και την δεκαετίατου 1970 γίνεται στο: Ο Πληθυσµός της Ελλάδος κατά το δεύτερον ήµισυ του 20ου αιώνος, Ζ14 ΜεθοδολογικαίΜελέται, Ε.Σ.Υ.Ε., Αθήνα 1980, σσ. 93-94.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 7: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Η συνηθέστερη µεθοδολογία προσέγγισης της θνησιµότητας είναι αποτέλεσµαοµαδοποιήσεων των νόσων κατά ανατοµικό σύστηµα. Στο πλαίσιο της συγκεκριµένηςεργασίας, επιλέχθηκε η αποµόνωση, ανεξαρτήτως συστήµατος, των 10 πρώτων αιτιών,δηλαδή των αιτιών που έχουν το µεγαλύτερο ειδικό βάρος, βάσει του Συνοπτικού Καταλόγου.Η επιλογή αυτή επιτρέπει να προσεγγιστούν ποιοτικά οι υψηλότερης συχνότητας θάνατοι, σεσυνάρτηση µε την παθολογία τους, δηλαδή τις αιτίες που προκαλούν τη συγκεκριµένη νόσοκαι κατ’ επέκταση την επελθούσα θνησιµότητα. Παραµένει βεβαίως το πρόβληµα ότι και οΣυνοπτικός Κατάλογος είναι αποτέλεσµα οµαδοποιήσεων.

Η θνησιµότητα κατά φύλο και ηλικία για τις 10 σηµαντικότερες αιτίες θανάτων µελετάταιµέσω της χρήσης Στιγµιαίων Πινάκων Θνησιµότητας. Προκειµένου να µελετηθεί η επίδρασητης κάθε µίας από τις δέκα σηµαντικότερες αιτίες θανάτου στη θνησιµότητα του πληθυσµού,υιοθετήθηκε η υπόθεση ότι η απαλοιφή της επίδρασης µίας επιλεγµένης αιτίας δενεπηρεάζει την επίπτωση των υπολοίπων αιτιών θανάτου. Η χρήση Στιγµιαίων Πινάκωνδιευκολύνει την προσέγγιση των εξελίξεων, αποµονώνοντας τους παράγοντες πουσχετίζονται µε τις µεταβολές της σύνθεσης του πληθυσµού κατά ηλικία, δεδοµένου ότι ηγήρανση που έχει επέλθει έχει προφανώς επιβαρύνει τα επίπεδα θνησιµότητας.

Η ανάλυση πραγµατοποιήθηκε για τα έτη 1981, 1991, 2001. Τα στοιχεία των θανάτωνπροκύπτουν από τις δηµοσιεύσεις της Ε.Σ.Υ.Ε. σχετικά µε τη φυσική κίνηση πληθυσµού8. Οπληθυσµός, κατά φύλο και ηλικία, προκύπτει από τα απογραφικά δεδοµένα για το 1981,1991 και 2001.9

Η σκιαγράφηση του φαινοµένου της θνησιµότητας επιχειρείται µέσω της χρήσης της µέσηςπροσδοκώµενης ζωής κατά ηλικία. Προκειµένου να προσεγγιστεί το µέγεθος της απώλειαςσε έτη ζωής από επιλεγµένες αιτίες θανάτου, υπολογίζεται το ενδεχόµενο «κέρδος» σεδιάρκεια ζωής κατά ηλικία, εάν εξέλειπαν οι θάνατοι από την αιτία x, θεωρώντας ότι υπάρχειανεξαρτησία ανάµεσα στις διάφορες αιτίες θανάτου. Η υπόθεση ότι, όταν απαλείφουµετελείως κάποια αιτία, οι υπόλοιπες εξακολουθούν να έχουν την ίδια επίδραση, µπορεί ναισχύει για ορισµένες περιπτώσεις (λ.χ. εξωτερικές κακώσεις), όχι όµως για άλλες, µεταξύτων οποίων συχνά υπάρχει αλληλεπίδραση (λ.χ. καρδιακά και αναπνευστικά).

179

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

8. Φυσική Κίνηση του Πληθυσµού της Ελλάδος, ετήσιες εκδόσεις της Ε.Σ.Υ.Ε., για τα έτη αναφοράς.9. Αποτελέσµατα Απογραφής Πληθυσµού και Κατοικιών, 05.04.1981, τ. Β’, σ. 55-78, Ε.Σ.Υ.Ε., Αθήνα 1984.Αποτελέσµατα Απογραφής Πληθυσµού και Κατοικιών, 17.03.1991, τόµος Β’, Ε.Σ.Υ.Ε., Αθήνα 1994.Αποτελέσµατα απογραφής πληθυσµού και Κατοικιών, 18. 03. 2001, τόµος ΙΙ, Ε.Σ.Υ.Ε., Αθήνα 2007.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 8: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

H διαχρονική εξέλιξη των θανάτων ανά αιτία

Σε εθνικό επίπεδο

Η συστηµατική διάγνωση και καταγραφή των αιτιών θανάτου έχει θεσπιστεί διεθνώς προ 100περίπου ετών, όµως οι πολλές αναθεωρήσεις του καταλόγου δηµιουργούν προβλήµατα στιςδιαχρονικές συγκρίσεις. Η ευθύνη για την πιστοποίηση της αιτίας θανάτου βαρύνει τον ιατρόκαι οι περισσότεροι θάνατοι στην Ελλάδα συνοδεύονται από το σχετικό πιστοποιητικόθανάτου (το 2001 το ποσοστό ήταν 99,6 % έναντι 88% το 1960). Οι αιτίες θανάτου πουπαρουσιάζουν σήµερα (Πίνακας 1) την υψηλότερη συχνότητα εµφάνισης οφείλονται σενοσήµατα των εγκεφαλικών αγγείων και της καρδιάς, µε συντελεστή 471 θανάτους ετησίωςανά 100.000 κατοίκους και τα κακοήθη νεοπλάσµατα, µε συντελεστή 223 θανάτους.Ακολουθούν άλλες οµάδες αιτιών, µεταξύ των οποίων τα νοσήµατα του αναπνευστικούσυστήµατος (µε συντελεστή 64) και τα ατυχήµατα (κυρίως τροχαία), που αφορούν νεαράκυρίως άτοµα, µε συντελεστή 40 θανάτους σε 100.000 κατοίκους.

ΠΠίίνναακκααςς 11.. ΚΚύύρριιεεςς ΑΑιιττίίεεςς ΘΘααννάάττοουυ σσττηηνν ΕΕλλλλάάδδαα ((11998811,, 11999911,, 22000011)) ((ΤΤααξξιιννόόµµηησσηη ββάάσσεειι ττοουυ ΣΣυυννοοππττιικκοούύ ∆∆ιιεεθθννοούύςς ΚΚααττααλλόόγγοουυ ττοουυ 11997755))

180

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

27 Ισχαιµική καρδιοπάθειαΟξύ έµφραγµα του µυοκαρδίου, στηθάγχη,

αιφνίδιος θάνατος, κ.τ.λ.

28Νοσήµατα πνευµον. κυκλοφορίας &

άλλες µορφές καρδιοπάθειας

Πνευµονική εµβολή, ιδιοπαθής πνευµον. υπέρταση,καρδιακή αρρυθµία, µυοκαρδιοπάθειες,

βαλβιδοπάθειες, µυοκαρδίτιδες, κ.τ.λ.

29 Νόσοι εγκεφαλικών αγγείωνΕνδοεγκεφαλική & άλλη ενδοκρανιακή αιµορραγία,

εγκεφαλικό έµφρακτο, οξύ αλλά ασαφώς καθορισµένονόσηµα των εγκεφαλικών αγγείων, κ.τ.λ.

09Κακοήθη νεοπλάσµατα του

πεπτικού συστήµατος & περιτόναιου

Κακοήθη νεοπλάσµατα οισοφάγου, στοµάχου, λεπτού εντέρου, κόλου, ορθού, παγκρέατος,

περιτόναιου, κ.τ.λ.

10Κακοήθη νεοπλάσµατα τωνοργάνων αναπνευστικού &ενδοθωρακικών οργάνων

Κακοήθη νεοπλάσµατα λάρυγγα, τραχείας, βρόγχων,πνευµόνων, κ.τ.λ.

32Άλλα νοσήµατα της

αναπνευστικής οδούΠνευµονία, βρογχίτιδα, άσθµα, βρογχεκτασία, άλλα

χρόνια αποφρακτικά πνευµονικά νοσήµατα

34Νοσήµατα άλλων τµηµάτων του

πεπτικού συστήµατος

Νοσήµατα οισοφάγου, έλκος στοµάχου-δωδεκαδακτύλου, σκωληκοειδίτιδα, κήλες κοιλίας,

εντερική απόφράξη, χρόνια ηπατοπάθεια & κίρρωση, κ.τ.λ.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 9: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Εξετάζοντας την εξέλιξη της κατανοµής των θανάτων κατά αιτία, µετά το 1960, δενδιαπιστώνονται σηµαντικές διαφοροποιήσεις στη νοσηρότητα και κατ’ επέκταση στη θνησιµότητατου ελληνικού πληθυσµού9. Το πιο ενδιαφέρον εύρηµα είναι ότι, κατά την µεταπολεµικήπερίοδο, όλες οι αιτίες θανάτου παρουσίασαν αύξηση, µε εξαίρεση τα λοιµώδη νοσήµατα. Οιάνδρες υπόκεινται κατά κανόνα σε υψηλότερη θνησιµότητα, ενώ οι διαφορές µεταξύ αστικών καιαγροτικών περιοχών είναι ασταθείς.

Το 1960 ως πρώτη αιτία θανάτου εµφανίζεται το γήρας και οι ασαφώς καθορισµένες αιτίες(22%), που δηµιουργούν σοβαρά µεθοδολογικά προβλήµατα στον ερευνητή που θα επιθυµούσενα διερευνήσει την θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου. Μετά το 1960, παρατηρείται σαφής µείωσητου ειδικού βάρους των θανάτων που αποδίδονται σε ασαφώς καθορισµένες αιτίες (2001:7,1%).Κατά το 1960, ως δεύτερη αιτία εµφανίζονται τα κακοήθη νεοπλάσµατα (14%), τα οποία όµως,βάσει της ισχύουσας ταξινόµησης, εκαλύπτοντο από µία µόνον κατηγορία.

Καθ’ όλη την εξεταζόµενη περίοδο, οι θάνατοι, που οφείλονται σε νόσους άµεσα σχετιζόµενες µετο κυκλοφορικό σύστηµα, αποτελούν συνολικά την κύρια αιτία θανάτου και διαχρονικάκαταγράφεται σηµαντική αύξηση του ειδικού βάρους τους (1960:36%, 2001:50,3%).∆ιαφοροποιήσεις υπήρξαν ως προς την εσωτερική κατανοµή ασθενειών του κυκλοφορικού,συνυφασµένες ουσιαστικά µε τη διαχρονική βελτίωση της ιατρικής παρέµβασης καιαποτελεσµατικότητας. Συγκεκριµένα, το 1960, οι θάνατοι από το κυκλοφορικό οφείλονται σεαγγειακές βλάβες10 που προσβάλλουν το κεντρικό νευρικό σύστηµα (10%, τρίτη αιτία θανάτου)και σε αρτηριοσκληρυντικές και εκφυλιστικές νόσους11 της καρδιάς (10%, τέταρτη αιτίαθανάτου). Βάσει των διαχρονικών εξελίξεων, σηµαντική είναι η αύξηση της θνησιµότητας απόνόσους της καρδιάς. Μόνον κατά την τελευταία εικοσαετία, σχεδόν διπλασιάστηκαν (+62%) οιθάνατοι που αποδίδονται σε νοσήµατα της πνευµονικής κυκλοφορίας και σε άλλες µορφέςκαρδιοπάθειας (2001:17%, δεύτερη αιτία θανάτου). Το ειδικό βάρος των θανάτων από ισχαιµικήκαρδιοπάθεια ακολούθησε επίσης σταθερά αυξητική πορεία (1980-2001:+56%). Ήδη από το1985 συνιστά την 3η αιτία θανάτου στην Ελλάδα (2001:13%). Η µικρότερη διαχρονικά αύξηση(1980-2001:+42%) παρατηρήθηκε σε θανάτους λόγω αγγειακών βλαβών, των οποίων ωστόσοτο ειδικό βάρος παραµένει σηµαντικό και συνιστά την 1η αιτία θανάτου στη χώρα (2001:18%).

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η κύρια αιτία θνησιµότητας από νόσο του κυκλοφορικού είναι ηισχαιµική καρδιοπάθεια, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες (Παράρτηµα, Πίνακες 4 και

181

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

9. Ως νοσηρότητα ορίζεται η συχνότητα εµφάνισης των διαφόρων παθήσεων.10. Βάσει του ∆ιεθνούς Καταλόγου του 1955, πρόκειται για τον κωδικό Β22, ο οποίος αντιστοιχεί στον κωδικό 29του ∆ιεθνούς Καταλόγου του 1975.11. Βάσει του ∆ιεθνούς Καταλόγου του 1955, πρόκειται για τον κωδικό Β26, ο οποίος αντιστοιχεί στους κωδικούς27 και 28 του ∆ιεθνούς Καταλόγου του 1975.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 10: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

5bis). Η θέση της Ελλάδας στην Ε.Ε. είναι γενικά ευνοϊκή, δεδοµένου ότι παρουσιάζει χαµηλούςσυγκριτικά δείκτες θνησιµότητας από ισχαιµία, όπως και οι υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκούνότου (Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία και Γαλλία). Στην Ε.Ε. η υψηλότερη θνησιµότητα από ισχαιµίαεµφανίζεται στη Βόρεια Ευρώπη (Φινλανδία, Ηνωµένο Βασίλειο, Ιρλανδία και ∆ανία). Σε όλες τιςχώρες της Ε.Ε. οι δείκτες των ανδρών είναι διπλάσιοι από τους δείκτες των γυναικών. Κατά τοπρόσφατο διάστηµα (1990-1998), στις χώρες µε τις µέγιστες τιµές, διαπιστώνεται ελαφρά τάσηυποχώρησης των δεικτών θνησιµότητας από ισχαιµική καρδιοπάθεια, ενώ στις χώρες µε τιςχαµηλότερες τιµές παρουσιάζεται σχετική στασιµότητα. Αντίθετα, στην περίπτωση τηςθνησιµότητας από εκφυλιστικές νόσους του κυκλοφορικού συστήµατος και ειδικότερα απόαγγειακές παθήσεις του εγκεφάλου, η Ελλάδα και η Πορτογαλία εµφανίζουν τους υψηλότερουςδείκτες, µε σηµαντική απόκλιση από τις άλλες χώρες.

Η καρδιακή θνησιµότητα οφείλεται κυρίως σε δύο παθολογικές καταστάσεις, τις οποίες µπορούµενα διακρίνουµε, και οι οποίες συγκλίνουν: τις ισχαιµίες και τις καρδιακές ανεπάρκειες. Οι πρώτεςείναι στενά συνδεδεµένες µε την αρτηριοσκλήρωση, νόσο που εξαρτάται -µεταξύ άλλων- από τηνκατανάλωση καπνού, την ατµοσφαιρική ρύπανση και την αυξηµένη κατανάλωση ζωικών λιπών,παράγοντες που κατά τη διάρκεια της εξεταζόµενης περιόδου επιδεινώνονται και κατ’ επέκταση,ερµηνεύουν και την άνοδο της θνησιµότητας που τους αναλογεί. Οι διάφορες µορφές καρδιακήςανεπάρκειας που οφείλονται σε διαφορετική παθολογία είναι το τελικό αποτέλεσµα άλλωνασθενειών, κυρίως µολυσµατικών και αναπνευστικών. Η αιτιακή αυτή αλληλουχία ερµηνεύειεποµένως και τις ετήσιες διακυµάνσεις της θνησιµότητας λόγω καρδιοπαθειών σε περιπτώσειςεπιδηµιών γρίπης, οπότε και αντιπαρατίθεται στην κανονικότητα εξέλιξης της ισχαιµικήςθνησιµότητας. Η οφειλόµενη στις διάφορες αυτές µορφές καρδιοπάθειας θνησιµότητα, µειώνεταιστο βαθµό που είναι συνδεδεµένη µε τις µολύνσεις, οι οποίες στη χώρα µας βρίσκονται σε φάσηεµφανούς µείωσης. Τέλος, ενδέχεται η σχετική αύξηση της θνησιµότητας από νόσουςπνευµονικής κυκλοφορίας να οφείλεται σε συγκυριακούς λόγους: Μετατόπιση π.χ. προς τα άνωτης ηλικίας θανάτου, ως αποτέλεσµα µιας πρόσφατης εφαρµογής φαρµακευτικής αγωγής µεαποτελεσµατικότερα σκευάσµατα.

Όσον αφορά στους θανάτους από κακοήθη νεοπλάσµατα, αυτοί ακολούθησαν επίσηςαυξητική πορεία που ως ένα βαθµό οφείλεται στη βελτίωση καταγραφής/διάγνωσης τωνσυγκεκριµένων περιστατικών. Οι θάνατοι από κακοήθη νεοπλάσµατα πέρασαν από 15%(1960) σε 24% (2001), ήτοι αύξηση κατά 72%. Κατά τις δεκαετίες ‘60 και ‘70 εµφανίζονταιως δεύτερη και πρώτη αιτία θανάτου αντίστοιχα12. Ωστόσο οφείλουµε να επισηµάνουµε

182

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

12. Αυτό προκύπτει λόγω ταξινόµησης, δεδοµένου ότι στους Συνοπτικούς Πίνακες του 1955 και 1965 τα κακοήθηνεοπλάσµατα εµφανίζονται κάτω από έναν µόνον κωδικό ενώ οι νόσοι του κυκλοφορικού συστήµατος είναι ήδηκατανεµηµένες σε έξι κωδικούς, οπότε υπάρχει στατιστική διάχυση του φαινοµένου.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 11: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

κάποιες σηµαντικές µεταβολές που εντοπίζονται κατά την εξέταση των αναλυτικότερωνκατηγοριών κακοηθών νεοπλασµάτων. Έτσι, καθ’ όλη τη διάρκεια της εξεταζόµενηςπεριόδου υπερέχουν οι θάνατοι από κακοήθη νεοπλάσµατα του πεπτικού συστήµατος, µεσαφή υπεροχή του καρκίνου του στοµάχου. Κατά την τελευταία εικοσαετία οι θάνατοι απόκακοήθειες του πεπτικού εξακολούθησαν να αυξάνονται -1980-2001:+32%-, χωρίς όµως νααυξάνεται διαχρονικά σηµαντικά και το ειδικό τους βάρος. Στο ίδιο διάστηµα, οι θάνατοι απόκακοήθειες του αναπνευστικού συστήµατος σηµείωσαν συγκριτικά σηµαντικότερη αύξηση(1980-2001:+58%) πρόκειται κυρίως για καρκίνο των πνευµόνων. Όσον αφορά τις άλλεςµορφές καρκίνων, µε την επισήµανση ότι, αν και το ειδικό βάρος των κακοηθειών τουουρογεννητικού συστήµατος είναι χαµηλό (2001:3,6%), η αύξησή τους είναι σηµαντική(+77%), όπως σηµαντική είναι και η αύξηση των κακοηθειών µη καθορισµένων εντοπίσεων(1980-2001:+48%), στις οποίες εντάσσονται οι κακοήθεις όγκοι του εγκεφάλου.

Ευνοϊκή είναι η θέση της Ελλάδας, σε σύγκριση µε τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. και στηνπερίπτωση της θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα (Παράρτηµα, Πίνακες 4 και 5). Ηθνησιµότητα των ανδρών κατατάσσεται µεταξύ των χαµηλοτέρων, µαζί µε την Πορτογαλίακαι την Ισπανία, και αυτή των γυναικών είναι η χαµηλότερη µετά την Ισπανία. Οι χώρες µετους υψηλότερους δείκτες θνησιµότητας στους άνδρες είναι το Βέλγιο, το Λουξεµβούργο,η Γαλλία και οι Κάτω Χώρες. Στο Ηνωµένο Βασίλειο, τη ∆ανία και την Ιρλανδίαµεγιστοποιείται η θνησιµότητα των γυναικών από τα κακοήθη νεοπλάσµατα. Ηδιαφορετικότητα της χώρας µας εντοπίζεται ουσιαστικά στις µορφές κακοήθειας πουσυναντώνται στην Ελλάδα. Συγκεκριµένα, στην Ε.Ε., οι άνδρες ασθενείς µε καρκίνο στουςπνεύµονες, τον προστάτη και το παχύ έντερο εµφανίζουν την υψηλότερη συχνότητα. ΣτηνΕλλάδα, οι άνδρες ασθενείς µε καρκίνο του πνεύµονα εµφανίζουν σχετικά υψηλό δείκτηκαι ο αντίστοιχος δείκτης θνησιµότητας είναι επίσης από τους υψηλότερους στην Ε.Ε.Αντίθετα, για τις κακοήθειες του προστάτη και του παχέος εντέρου η χώρα µας παρουσιάζειτους χαµηλότερους δείκτες. Όσον αφορά στις γυναίκες, στην Ε.Ε. η υψηλότερη συχνότηταπαρουσιάζεται στον καρκίνο του στήθους και ακολουθούν οι κακοήθειες του παχέοςεντέρου και των πνευµόνων. Στην Ελλάδα, οι συγκεκριµένες µορφές κακοήθειας είναιεπίσης οι συχνότερες αλλά καταγράφονται οι χαµηλότερες τιµές σε σχέση µε τιςυπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Όµως, κατ’ αντίθεση µε τις άλλες χώρες της Ε.Ε., στην Ελλάδακαταγράφονται οι µέγιστοι δείκτες νοσηρότητας από καρκίνο ήπατος, εγκεφάλου/νευρικού συστήµατος και νόσο του Hodgkin, καθώς και θνησιµότητας από καρκίνο τουήπατος (µαζί µε την Ιταλία), ανεξαρτήτως φύλου.

Η θνησιµότητα από νόσους του αναπνευστικού συστήµατος, εκτός των καρκίνων, είναι εξίσουσηµαντική µε αυτήν εκ των κακοηθειών. Αξίζει να σηµειωθεί ότι κατά τη δεκαετία του ’80 ηθνησιµότητα από νόσους του αναπνευστικού συστήµατος ακολούθησε φθίνουσα πορεία, ενώµετά το 1990 εµφανίζει εκ νέου αυξητική εξέλιξη (1990-2001:+16%). Αντίθετα, η

183

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 12: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

θνησιµότητα από νόσους του πεπτικού συστήµατος, εκτός των κακοηθειών, µειώθηκεδιαχρονικά κατά 33% περίπου. Εν τέλει, παρατηρώντας το σύνολο των διαχρονικώνµεταβολών, διαπιστώνεται µετατόπιση της θνησιµότητας από όλες τις άλλες παθολογίεςπρος κακοήθη νεοπλάσµατα. Η Ελλάδα, σε σύγκριση µε τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε.,παρουσιάζει πολύ χαµηλή θνησιµότητα από νόσους του αναπνευστικού και του πεπτικού,όσον αφορά δε στους άνδρες, πρόκειται για τις ελάχιστες τιµές που καταγράφηκαν στουςπροτυποποιηµένους δείκτες θνησιµότητας για το 1998 (Παράρτηµα, Πίνακας 5bis).

Η χωρική διάσταση των ανισοτήτων απέναντι στο θάνατο, µια πρώτη προσέγγιση

Ενδιαφέρουσες είναι οι διαφοροποιήσεις που αναδεικνύονται, βάσει των στοιχείων του1960, σε επίπεδο γεωγραφικών διαµερισµάτων13. Η υψηλότερη θνησιµότητα από κακοήθηνεοπλάσµατα εµφανίζεται στην Περιφέρεια Πρωτεύουσας, τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία,ενώ η χαµηλότερη στη Θράκη και τα νησιά Ιονίου και Αιγαίου. Στην περίπτωση των θανάτωναπό νόσους του κυκλοφορικού συστήµατος η εικόνα είναι αρκετά διαφορετική. ΣτηνΠεριφέρεια Πρωτεύουσας καταγράφεται η υψηλότερη θνησιµότητα και µε σηµαντικήαπόκλιση από τα υπόλοιπα γεωγραφικά διαµερίσµατα. Ακολουθούν τα νησιά του Ιονίου καιτου Αιγαίου και η Μακεδονία.

Εξετάζοντας τα στοιχεία της περιόδου 1981-2001 (Πίνακες 2 και 3), διαπιστώνουµε ότι οιυψηλότεροι δείκτες (µε τις µεγαλύτερες αποκλίσεις από τον εθνικό µέσο όρο) στιςεκφυλιστικές νόσους του κυκλοφορικού καταγράφονται κυρίως στα γεωγραφικάδιαµερίσµατα µε έντονη γήρανση. Συγκεκριµένα, κατά το 1981, η Πελοπόννησος, τα νησιάΙονίου και Αιγαίου και λιγότερο η Θράκη και η Ήπειρος καταγράφουν την συγκριτικάυψηλότερη θνησιµότητα. Είκοσι χρόνια αργότερα, στην ανωτέρω κατηγορία περιφερειώνπροστίθεται και η Θεσσαλία. Η Περιφέρεια Πρωτεύουσας, η Ήπειρος και η Θράκη, κατά τηντελευταία εικοσαετία, διατηρούν την πρώτη θέση στις ισχαιµίες, ανεξαρτήτως φύλου. Μεβάση τα πρόσφατα δεδοµένα (2001), στην κατηγορία των γεωγραφικών διαµερισµάτων µετην συγκριτικά υψηλότερη θνησιµότητα από ισχαιµίες εντάσσονται τα νησιά του Ιονίου, ηΠελοπόννησος, η Περιφέρεια Πρωτεύουσας και η Θεσσαλία.

Η θνησιµότητα από κακοήθειες του αναπνευστικού συστήµατος είναι υψηλότερη τηςαντίστοιχης από κακοήθειες του πεπτικού συστήµατος σε όλες τις περιφέρειες και καθ’ όλητην εξεταζόµενη περίοδο. Το 1981, τα γεωγραφικά διαµερίσµατα µε την συγκριτικάυψηλότερη θνησιµότητα είναι η Ήπειρος, η Μακεδονία και τα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου.

184

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

13. Με όλες τις επιφυλάξεις για την ποιότητα των στοιχείων, εφόσον τα σφάλµατα συνήθως αυξάνονται ότανπερνάµε από επίπεδο χώρας σε επίπεδο µικρότερων χωρικών ενοτήτων.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 13: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Κατά το διάστηµα 1981-2001 η επιβάρυνση της θνησιµότητας από κακοήθειες τουαναπνευστικού εντάθηκε περαιτέρω, µε διαφορετική, ωστόσο, ταχύτητα ανά περιφέρεια. Ωςαποτέλεσµα, διαφοροποιείται µερικώς η ταξινόµηση των γεωγραφικών διαµερισµάτων καιτα γεωγραφικά διαµερίσµατα µε την υψηλότερη θνησιµότητα είναι η Ήπειρος, η Μακεδονίακαι η Θεσσαλία. Η αύξηση της θνησιµότητας ήταν ιδιαίτερα σηµαντική για τους άνδρες, οιοποίοι παρουσιάζουν και τις συγκριτικά υψηλότερες τιµές. Κατά συνέπεια, αυξήθηκε ηαπόκλιση µεταξύ των δύο φύλων.

Το 1981 τα γεωγραφικά διαµερίσµατα στα οποία κατεγράφη η υψηλότερη θνησιµότητα απόκακοήθειες του πεπτικού είναι η Μακεδονία, η Ήπειρος και η Θράκη. ∆ιαχρονικά (1981-2001),στην πλειονότητα των γεωγραφικών διαµερισµάτων η θνησιµότητα από τη συγκεκριµένη αιτίααυξήθηκε. Οι µεταβολές όµως παρουσίασαν ανοµοιόµορφη ένταση, µε αποτέλεσµα κατά το2001 η µέγιστη θνησιµότητα να εντοπίζεται στη Μακεδονία, την Πελοπόννησο και τη Θεσσαλία.Αυτές οι διαχρονικές διαφοροποιήσεις επηρέασαν ανισοµερώς τη θνησιµότητα κατά φύλο,οδηγώντας, εν τέλει, σε µικρότερες αποκλίσεις µεταξύ ανδρών και γυναικών. Γενικώς, οιαποκλίσεις µεταξύ των δύο φύλων, στην περίπτωση των κακοηθειών του πεπτικού είναιµικρότερες από τις αντίστοιχες των κακοηθειών του αναπνευστικού.

Όσον αφορά στις κακοήθειες συνολικά, οι διαφοροποιήσεις που υφίστανται είναιαποτέλεσµα της δράσης πολλαπλών παραγόντων, που συνήθως µηχανικά συνδέονται µε τοβαθµό αστικοποίησης των περιοχών. Γενικώς, οι διαφοροποιήσεις µεταξύ αστικού καιαγροτικού χώρου αλλά και εντός του αγροτικού χώρου, είναι σηµαντικές:

• Έντονη γήρανση, εφόσον θεωρητικά οι πιθανότητες θανάτου από καρκίνο είναι υψηλότερεςστις µεγάλες ηλικίες (νησιά Ιονίου και Αιγαίου)

• Έντονη γήρανση αλλά και ανεπαρκείς υποδοµές. Ο τρόπος θέρµανσης, µαγειρέµατος(στερεά καύσιµα) και συντήρησης των τροφίµων, καθώς και οι συνήθειες διατροφήςεπηρεάζουν την συχνότητα εµφάνισης καρκίνου του στοµάχου και των πνευµόνων (Ήπειρος,Θράκη και Θεσσαλία)

• Τύπος αγροτικής δραστηριότητας, δηλαδή λιπάσµατα, ψεκασµοί σε ανοικτό χώρο καιχρήση λιπασµάτων και ψεκασµών σε θερµοκήπια επιβαρύνουν τη νοσηρότητα τουαναπνευστικού και αυξάνουν την πιθανότητα εµφάνισης καρκίνου των πνευµόνων και τουάνω αναπνευστικού (Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη, Λοιπή Στερεά και Εύβοια).

• Στις αστικές περιοχές ή περιοχές µε ανεπτυγµένο το βιοµηχανικό τοµέα, οι κακοήθειεςείναι συνάρτηση βεβαρηµένων συνθηκών στον εργασιακό χώρο, της ατµοσφαιρικήςρύπανσης κ.α. (Περιφέρεια Πρωτεύουσας, Μακεδονία, Λοιπή Στερεά και Εύβοια)

• Τέλος, οι γενικότερες συνθήκες της σύγχρονης ζωής που χαρακτηρίζονται από άγχος,αυξηµένη κατανάλωση καπνού και οινοπνεύµατος, καθώς και η «δυτικοποίηση» τηςδιατροφής αφορούν, στον ένα ή τον άλλο βαθµό, όλα τα γεωγραφικά διαµερίσµατα.

185

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 14: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Συνοπτικά, κατά την τελευταία εικοσαετία, σε όλα τα γεωγραφικά διαµερίσµατα, αυξήθηκε ηθνησιµότητα από ισχαιµικές καρδιοπάθειες, ενώ υποχώρησε η θνησιµότητα από ασθένειεςτου πεπτικού και αναπνευστικού (εκτός κακοηθειών). Εξαίρεση στη µείωση αυτή αποτελεί ηΠεριφέρεια Πρωτευούσης στην οποία αυξήθηκε περαιτέρω η θνησιµότητα των γυναικώναπό νοσήµατα του αναπνευστικού. Η θνησιµότητα από καρκίνους του πεπτικού και τουαναπνευστικού αυξήθηκαν διαχρονικά σε όλα σχεδόν τα γεωγραφικά διαµερίσµατα.

Συστηµατικά, η θνησιµότητα των ανδρών είναι υψηλότερη για όλες τις ασθένειες. Εξαίρεσηαποτελεί η θνησιµότητα από εκφυλιστικές νόσους της καρδιάς και των εγκεφαλικώναγγείων όπου διαχρονικά, οι αποκλίσεις µεταξύ των δύο φύλων µειώνονται. Όσον αφορά στηθνησιµότητα από ισχαιµική καρδιοπάθεια, οι αποκλίσεις µεταξύ ανδρών και γυναικώνµεγιστοποιούνται στην Περιφέρεια Πρωτεύουσας. Γενικώς, οι διαφορές µεταξύ των δύοφύλων είναι πιο αισθητές στην περίπτωση των κακοηθειών πεπτικού και αναπνευστικού, µετο αναπνευστικό να υπερέχει. Όσον αφορά στις διαφορές αυτές, διαχρονικά µειώθηκαν στηνπερίπτωση των καρδιαγγειακών, λόγω ταχύτερης επιδείνωσης της θέσης των γυναικών,ενώ αυξήθηκαν για τους καρκίνους του αναπνευστικού, λόγω της περαιτέρω αλλά καιυψηλότερης επιβάρυνσης των ανδρών.

Οι διαφοροποιήσεις κατά ηλικία

Η εξέταση των διαφοροποιήσεων ανά ηλικία είναι εξίσου ενδιαφέρουσα. Στο ερώτηµα:«Ποιες ηλικίες πλήττονται και ποια είναι κυρίως η αιτία νοσηρότητας που αποβαίνειµοιραία;» είναι δυνατόν να δώσουµε µια πρώτη απάντηση µε σηµείο εκκίνησης τηθνησιµότητα του 1981. Με βάση τις αναλύσεις µας διαπιστώνουµε:

• Στους<=15 ετών, εντοπίζεται συγκριτικά υψηλή συγκέντρωση θανάτων οφειλοµένων σενοσήµατα του αναπνευστικού συστήµατος και σε µικρότερη ένταση σε νοσήµατα του πεπτικούσυστήµατος, ενώ δεν παρατηρείται διαφορική θνησιµότητα ανάµεσα στα δύο φύλα. Ησυγκέντρωση των θανάτων λόγω αναπνευστικού είναι ιδιαίτερα υψηλή στα βρέφη (ως ενόςέτους) και συνιστά την κύρια, αν όχι αποκλειστική, εξωγενή αιτία βρεφικής θνησιµότητας.Στην περίπτωση των βρεφών αναφέρεται το σύνδροµο αναπνευστικής δυσχέρειας λόγωπροωρότητας καθώς και τα βρογχικά και αλλεργικά άσθµατα. Το σύνδροµο αναπνευστικήςδυσχέρειας οφείλεται στη µη οµαλή εξέλιξη της εγκυµοσύνης. Παράγοντες που επιδρούναρνητικά στην οµαλή εξέλιξη της εγκυµοσύνης είναι η µεγάλη ηλικία της εγκύου, οπροηγηθείς αριθµός εκτρώσεων και η νευρική ένταση. Τα βρογχικά και αλλεργικά άσθµαταείναι η κατ’ εξοχήν αντίδραση του οργανισµού απέναντι σε ουσίες που υπάρχουν στοπεριβάλλον, κυρίως δε χηµικών ουσιών οι οποίες λειτουργούν ως αλλεργιογόνες.

• Στις ηλικίες 15-40 ετών, η θνησιµότητα είναι εξαιρετικά χαµηλή. Ανεξαρτήτως φύλου, ηνοσηρότητα του αναπνευστικού συστήµατος είναι παρούσα και κατ’ επέκταση η θνησιµότητα

186

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 15: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

που της αντιστοιχεί. Ταυτόχρονα, σε όλο το φάσµα των ηλικιών της οµάδας αυτής εντοπίζεταισυγκέντρωση θανάτων σχετικών µε νόσους του κυκλοφορικού συστήµατος. Ειδικότερα, στιςηλικίες 25-39 ετών, ανεξαρτήτως φύλου, σηµαντική είναι η θνησιµότητα λόγω νόσων τηςπνευµονικής κυκλοφορίας και άλλων µορφών καρδιοπάθειας, ενώ στους άνδρες, επίσηςυψηλή, είναι η θνησιµότητα από ισχαιµική καρδιοπάθεια. Όσον αφορά στη θνησιµότητα πουοφείλεται σε πνευµονοπάθειες, ενοχοποιείται, κυρίως, η χρόνια αναπνευστικήπνευµονοπάθεια (εµφύσηµα, χρόνια βρογχίτιδα, πνευµονικό άσθµα), η οποία µεταξύ άλλωνσυνδέεται µε εξωγενείς παράγοντες, κυρίως το περιβάλλον και το κάπνισµα. Επίσης, στοβαθµό που είναι συνδεδεµένη µε προβλήµατα καρδιακής ανεπάρκειας, συνδέεται µεευρύτερο φάσµα αιτιών σχετιζοµένων µε το σύγχρονο τρόπο ζωής, µε έµφαση στιςδιατροφικές συνήθειες. Τέλος, στους άνδρες ηλικίας 30-39 ετών εντοπίζεται επίσηςθνησιµότητα που οφείλεται σε νοσήµατα του πεπτικού συστήµατος και κακοήθειες τουπεπτικού και του αναπνευστικού. Συγκριτικά χαµηλότερη είναι η θνησιµότητα των γυναικώνστο ίδιο φάσµα ηλικιών, µε εξαίρεση τους καρκίνους του πεπτικού.

• Στις ηλικίες 40-64 ετών, παρουσιάζονται διαφοροποιήσεις στην παθολογία των δύοφύλων. Ειδικότερα στις γυναίκες παρατηρείται συγκριτικά υψηλότερη συγκέντρωσηθανάτων λόγω κακοηθειών του πεπτικού συστήµατος, καθώς και θανάτων λόγω νόσων τηςπνευµονικής κυκλοφορίας και των εγκεφαλικών αγγείων, ενώ στους άνδρες ως πρώτη αιτίαεµφανίζεται η ισχαιµική καρδιοπάθεια, υψηλή όµως είναι και η θνησιµότητα λόγωκακοηθειών του αναπνευστικού και του πεπτικού. Κατά συνέπεια, η αθροιστική επίδρασητων παραγόντων κινδύνου µε την άνοδο της ηλικίας προκαλεί σαφή µετατόπιση σεθνησιµότητα λόγω κακοηθειών.

• Τέλος, στις ηλικίες άνω των 65 ετών, η θνησιµότητα οφείλεται ουσιαστικά σεκαρδιαγγειακά νοσήµατα, µε έµφαση σε νόσους των εγκεφαλικών αγγείων και βαίνειαυξανόµενη µε την ηλικία. Αντίθετα, η ένταση της θνησιµότητας από κακοήθειες πεπτικού καιαναπνευστικού, αν και παραµένει ισχυρή, µειώνεται µε την ηλικία.

Εξετάζοντας, εν συνεχεία, τη θνησιµότητα κατά αιτία, ανά ηλικία και ανά γεωγραφικόδιαµέρισµα, διαπιστώνουµε τις κάτωθι σηµαντικές αποκλίσεις από τον εθνικό µέσο όρο (1981):

• Ισχαιµική καρδιοπάθεια. Συγκριτικά υψηλότερη θνησιµότητα στους άνδρες άνω των 25ετών και τις γυναίκες άνω των 65 ετών για την Περιφέρεια Πρωτεύουσας. Αξιοσηµείωτηεπίσης είναι η προς τα πάνω απόκλιση της θνησιµότητας των ανδρών, στις ηλικίες 45-64ετών, για την Μακεδονία.

• Κακοήθη νεοπλάσµατα. Συγκριτικά υψηλότερη θνησιµότητα στους άνδρες 45-64 ετών σεΉπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία, καθώς και στις γυναίκες ίδιας ηλικίας στη Μακεδονία.

187

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 16: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

188

ΠΠίίνν

αακκααςς

22:: ΘΘ

άάννααττ

οοιι εε

ππίί 11

0000..00

0000 κκ

ααττοοίί

κκωωνν

ττοο 11

998811

γγιιαα

ττιιςς κκ

ύύρριιεε

ςςααιι

ττίίεεςς

θθααννάά

ττοουυ,,

ααννάά

γγεεωω

γγρρααφφ

ιικκόό

δδιιααµµ

έέρριισσ

µµαα

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 17: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

189

ΠΠίίνν

αακκααςς

33:: ΘΘ

άάννααττ

οοιι εε

ππίί 11

0000..00

0000 κκ

ααττοοίί

κκωωνν

ττοο 22

000011

γγιιαα

ττιιςς

κκύύρριι

εεςς αα

ιιττίίεε

ςς θθαα

ννάάττοο

υυ,, αα

ννάά γγ

εεωωγγρρ

ααφφιικκ

όό δδιι

ααµµέέρρ

ιισσµµαα

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 18: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

∆έκα χρόνια αργότερα (1991), οι σηµαντικότερες διαφοροποιήσεις που καταγράφονταιαναφέρονται συνοπτικά κατωτέρω:

• Ανεξαρτήτως φύλου, έως την ηλικία των 40 ετών, η πρώτη αιτία θανάτου είναι ταατυχήµατα (30% περίπου του συνόλου των θανάτων στην ευνοϊκότερη των περιπτώσεων). Ηµέγιστη τιµή (57%) καταγράφεται στις ηλικίες 15-24 ετών. Στις γυναίκες, όµως, τόσο οαριθµός των θανάτων όσο και το ειδικό τους βάρος κινούνται σε συγκριτικά χαµηλότεραεπίπεδα.

• Για τους άνδρες 25 ετών και άνω παρατηρείται αύξηση του ειδικού βάρους των θανάτων απόνόσους της πνευµονικής κυκλοφορίας και άλλες µορφές καρδιοπάθειας, ενώ στάσιµηπαραµένει η σχετική επιβάρυνση της θνησιµότητας από ισχαιµικές καρδιοπάθειες και νόσουςτων αγγείων του εγκεφάλου. Αύξηση, επίσης, παρουσιάζει η θνησιµότητα από κακοήθειεςαναπνευστικού και πεπτικού, όταν υποχώρηση παρουσιάζει η θνησιµότητα από άλλες νόσουςτων συγκεκριµένων συστηµάτων.

• Το προφίλ της θνησιµότητας των γυναικών στις ηλικίες 40-60 ετών είναι σαφώςδιαφορετικό. Ως πρώτη αιτία θανάτου εξακολουθούν να εµφανίζονται οι κακοήθειες πεπτικού,σηµαντικό είναι το ειδικό βάρος των θανάτων από κακοήθειες του ουρογεννητικούσυστήµατος ενώ αύξηση παρουσιάζει η θνησιµότητα από κακοήθειες του αναπνευστικού.Ακολουθούν οι νόσοι των εγκεφαλικών αγγείων και αύξηση καταγράφεται στους θανάτουςπου προκαλούνται από ασθένειες της πνευµονικής κυκλοφορίας και από τις ισχαιµικέςκαρδιοπάθειες.

Όσον αφορά στην εικόνα της θνησιµότητας µια δεκαετία αργότερα (2001), δεν εντοπίζουµεστατιστικά σηµαντικές διαφορές σε σύγκριση µε το 1991. Καταγράφεται, απλώς, µικρήµείωση του ειδικού βάρους των θανάτων από ισχαιµική καρδιοπάθεια και για τα δύο φύλα στιςηλικίες άνω των 60 ετών. Γενικώς, επισηµαίνεται ότι η διαχρονική εξέλιξη της νοσηρότηταςλόγω καρδιοπαθειών έχει αυξηθεί, παρά τη σαφή µείωση της θνησιµότητας λόγωεµφραγµάτων: πριν 15 έτη περίπου, τα εµφράγµατα παρουσίαζαν 30-35% θνησιµότητα,σήµερα, λόγω θροµβόλυσης το ποσοστό έχει συρρικνωθεί στο 6%14. Τέλος, τόσο το 1991 όσοκαι το 2001, οι αποκλίσεις των γεωγραφικών διαµερισµάτων από τον µέσο εθνικό όρο, όσοναφορά στην κατά ηλικία κατανοµή των θανάτων ανά αιτία ελαχιστοποιούνται.

190

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

14. Στο σηµείο αυτό, όµως, οφείλουµε παράλληλα να επισηµάνουµε ότι η αύξηση του ειδικού βάρους των καρ-διοπαθειών θα ήταν µεγαλύτερη αν δεν συµπεριλαµβανόταν στη συγκεκριµένη ταξινόµηση και η θνησιµότηταλόγω ατυχηµάτων.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 19: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Η επίδραση των καρδιαγγειακών νοσηµάτων στο προσδόκιµο επιβίωσης

Σύµφωνα µε τα δεδοµένα του 1981, επί συνόλου χώρας, η µέση προσδοκώµενη ζωή στηγέννηση ανέρχεται σε 72,5 έτη για τους άνδρες και σε 76,8 έτη για τις γυναίκες. Εάνυποθέσουµε την απουσία θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήµατα, το προσδόκιµο επιβίωσηςανέρχεται σε 76,5 και 80,2 έτη αντιστοίχως (Παράρτηµα, Πίνακες 1 και 2). Συνεπώς, η µέσηπροσδοκώµενη ζωή στη γέννηση αυξάνεται κατά 4 έτη περίπου στους άνδρες, και κατά 3 έτηκαι 5 µήνες περίπου στις γυναίκες (Πίνακας 4). ∆έκα χρόνια (1991) αργότερα, η απώλεια σεέτη ζωής φαίνεται να αυξάνεται και για τα δύο φύλα, γεγονός που δείχνει την περαιτέρωεπιβάρυνση της θνησιµότητας από τα καρδιοαγγειακά νοσήµατα, επιβάρυνση που είναισηµαντικότερη για τους άνδρες (αύξηση κατά 5 µήνες για τους άνδρες και κατά 4 µήνες γιατις γυναίκες). Αντίθετα, βάσει των δεδοµένων του 2001, καταγράφεται µείωση τωναπωλειών, σε επίπεδα ελαφρώς χαµηλότερα από τα επίπεδα του 1981. Οι άνδρεςεξακολουθούν να πλήττονται εντονότερα από τα καρδιαγγειακά νοσήµατα, η δε διαφοράµεταξύ των δύο φύλων βαίνει αυξανόµενη. Επιπλέον, η σηµαντική εισροή µεταναστών, πουσυντελέστηκε την τελευταία δεκαετία, επηρέασε θετικά τις συνολικές διαφοροποιήσεις.

Εξετάζοντας την κατανοµή, κατά ηλικία και φύλο, των απωλειών, για το 1981 και 2001(Σχήµα 2), δεν παρατηρούνται µεταβολές στη διαχρονική εξέλιξη της µορφής που έχουν οικαµπύλες. Το µέγεθος της απώλειας παραµένει σχεδόν σταθερό µέχρι την ηλικία των 45ετών. Μετά την ηλικία των 45 ετών, η απώλεια στο προσδόκιµο επιβίωσης κατά ηλικίαµειώνεται, µε επιταχυνόµενη πτώση µετά τα 70 έτη.

ΠΠίίνναακκααςς 44:: ΜΜεείίωωσσηη σσεε έέττηη ττηηςς ππρροοσσδδοοκκώώµµεεννηηςς ζζωωήήςς κκααττάά ττηη γγέέννννηησσηη λλόόγγωω κκααρρδδιιααγγγγεειιαακκώώννννοοσσηηµµάάττωωνν,, ααννάά γγεεωωγγρρααφφιικκόό δδιιααµµέέρριισσµµαα

Άνδρες Γυναίκες1981 1991 2001 1981 1991 2001

Σύνολο Χώρας 4,0 4,4 3,8 3,4 3,7 3,1Περιφ. Πρωτεύουσας 4,3 4,6 4,0 3,5 3,6 2,9Λοιπή Στερεά και Εύβοια 4,0 4,2 2,3 3,4 3,5 2,0Πελοπόννησος 3,5 4,0 3,7 3,0 3,2 2,9Θεσσαλία 4,1 3,5 3,7 3,5 3,6 2,7Ήπειρος 3,7 4,2 3,3 3,2 3,4 2,6Νήσοι Ιονίου 4,1 4,5 3,8 3,6 3,8 3,3Μακεδονία 3,7 4,5 4,0 3,6 4,0 3,4Θράκη 4,2 5,4 4,5 4,1 4,7 4,1Νήσοι Αιγαίου 3,8 4,7 3,3 3,2 3,8 2,7

Κρήτη 3,5 3,7 3,2 3,1 3,4 2,5

191

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

Γεωγραφική Ενότητα

Πηγή: ΕΣΥΕ (1981-2001), ιδία επεξεργασία των δεδοµένων.

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 20: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Εξετάζοντας τις διαφορές που υφίστανται µεταξύ των γεωγραφικών διαµερισµάτων, όσοναφορά στην απώλεια στο προσδόκιµο επιβίωσης των ανδρών (Πίνακας 4), διαπιστώνεται ότιτο 1981 η µέγιστη τιµή απώλειας καταγράφεται στην Περιφέρεια Πρωτεύουσας (-4,3 έτη)και η ελάχιστη στην Πελοπόννησο (-3,5 έτη, διαφορά 10 µηνών). Σε τέσσερα γεωγραφικάδιαµερίσµατα, η απώλεια σε έτη ζωής υπερβαίνει τον εθνικό µέσο όρο: ΠεριφέρειαΠρωτεύουσας, Θράκη, Θεσσαλία και Ιόνια Νησιά (φθίνουσα παράθεση). Μέχρι την ηλικίατων 45 ετών περίπου, διαµορφώνονται 3 οµάδες γεωγραφικών διαµερισµάτων µε διαφοράαπώλειας µεταξύ τους 0,5 έτη, η οποία σε αδρές γραµµές διατηρείται σταθερή.

• Περιφέρεια Πρωτεύουσας και Θράκη µέγιστες τιµές

• Ιόνια Νησιά, Θεσσαλία, Λοιπή Στερεά & Εύβοια, µε τιµές που κινούνται στο επίπεδο τουσυνόλου χώρας

• Νησιά του Αιγαίου, Μακεδονία, Ήπειρος, Κρήτη Πελοπόννησος, µε τις συγκριτικάχαµηλότερες τιµές

Σηµαντικές είναι οι διαφορές που καταγράφονται δέκα χρόνια αργότερα (1991), ως προς τιςανισότητες µεταξύ των γεωγραφικών διαµερισµάτων. Σε όλα τα γεωγραφικά διαµερίσµαταδιαπιστώνεται αύξηση των απωλειών σε έτη ζωής, µε εξαίρεση τη Θεσσαλία, γεγονός πουσηµαίνει περαιτέρω επιβάρυνση της θνησιµότητας από τα καρδιαγγειακά νοσήµατα.

192

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., op. cit.

ΣΣχχήήµµαα 22:: ΕΕλλλλάάδδαα,, ααππώώλλεειιαα εεττώώνν ζζωωήήςς κκααττάά ηηλλιικκίίαα,, λλόόγγωω κκααρρδδιιααγγγγεειιαακκώώνν ννοοσσηηµµάάττωωνν

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 21: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Η σηµαντικότερη αύξηση εντοπίζεται στη Θράκη, τα νησιά του Αιγαίου και τη Μακεδονία. Τογεωγραφικό διαµέρισµα της Θράκης, παρουσιάζει τη µεγαλύτερη απώλεια.

Η αύξηση της θνησιµότητας, που παρατηρείται σε σύγκριση µε το 1981, δεν έπληξε οµοιόµορφαόλα τα γεωγραφικά διαµερίσµατα, µε αποτέλεσµα οι οµαδοποιήσεις που διαπιστώνονται το 1991να διαφέρουν από αυτές του 1981 (βλ. Πίνακες 4-5):

• Εκτός από τη Θράκη, σηµαντικότατο κέρδος σε έτη ζωής στην περίπτωση απουσίας θανάτωναπό καρδιαγγειακά νοσήµατα (µεγαλύτερο του εθνικού µέσου όρου), καταγράφεται και πάλιστην Περιφέρεια Πρωτεύουσας, ενώ στην οµάδα υψηλών τιµών κατατάσσονται η Μακεδονίακαι τα Νησιά Αιγαίου και Ιονίου. Υπενθυµίζεται ότι η Μακεδονία και τα Ιόνια νησιά το 1981εµφάνιζαν πολύ χαµηλό κέρδος.

• Μία δεύτερη οµάδα διαµερισµάτων αποτελείται από τη Στερεά Ελλάδα και Εύβοια, τηνΉπειρο και την Πελοπόννησο (φθίνουσα παράθεση)

• Στην Κρήτη και τη Θεσσαλία, η απώλεια είναι η συγκριτικά χαµηλότερη. Στη Θεσσαλία, ηαπώλεια µειώθηκε κατά 6 µήνες, που υποδηλώνει αξιόλογη υποχώρηση της θνησιµότηταςαπό καρδιαγγειακά.

Βάσει των δεδοµένων του 2001, διαπιστώνεται υποχώρηση της απώλειας στη µέση διάρκειαζωής εν απουσία θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήµατα, σε όλα τα γεωγραφικά διαµερίσµατατης χώρας και για τα δύο φύλα. Η µείωση της απώλειας είναι σηµαντική για τη Λοιπή Στερεά καιΕύβοια, τα Νησιά του Αιγαίου και την Ήπειρο. Αυξάνεται το εύρος διακύµανσης (άνδρες:2,2 έτη,

193

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

ΠΠίίνναακκααςς 55:: ΜΜεεττααββοολλήή ττηηςς µµέέσσηηςς ππρροοσσδδοοκκώώµµεεννηηςς ζζωωήήςς σσττηη γγέέννννηησσηη ααννάά δδεεκκααεεττίίαα,, κκααττάά γγεεωωγγρρααφφιικκόό δδιιααµµέέρριισσµµαα ((έέττηη))

Άνδρες Γυναίκες∆1991-1981 ∆ 2001-1991 ∆1991-1981 ∆ 2001-1991

Σύνολο Χώρας 0,5 -0,6 0,3 -0,6Περιφ. Πρωτεύουσας 0,3 -0,6 0,1 -0,7Λοιπή Στερεά και Εύβοια 0,3 -1,9 0,1 -1,5Πελοπόννησος 0,5 -0,3 0,2 -0,4Θεσσαλία -0,6 0,2 0,1 -0,8Ήπειρος 0,5 -0,8 0,2 -0,9Νήσοι Ιονίου 0,5 -0,7 0,2 -0,4Μακεδονία 0,8 -0,5 0,5 -0,6Θράκη 1,1 -0,8 0,6 -0,7Νήσοι Αιγαίου 0,9 -1,4 0,6 -1,1Κρήτη 0,2 -0,5 0,3 -0,9

Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., op. cit.

Γεωγραφική Ενότητα

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 22: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

γυναίκες:2,1 έτη), δηλαδή οξύνονται οι ανισότητες µεταξύ γεωγραφικών διαµερισµάτων. Στουςάνδρες τη µέγιστη απώλεια εµφανίζει η Θράκη (4,5 έτη) και την ελάχιστη η Κρήτη (3,2 έτη).Στις γυναίκες, επίσης, η Θράκη καταγράφει την µέγιστη απώλεια (4,1 έτη) και η Λοιπή Στερεά &Εύβοια την ελάχιστη (2 έτη).

Αρκετές είναι, όµως, και οι διαχρονικές διαφοροποιήσεις που αφορούν στις γυναίκες, έστωκαι αν οι µεταβολές είναι λιγότερο έντονες και οι διαφορές µεταξύ των γεωγραφικώνδιαµερισµάτων είναι µικρότερου εύρους. Στο διάστηµα 1981-1991, η βελτίωση πουκαταγράφεται για τα περισσότερα γεωγραφικά διαµερίσµατα είναι εξαιρετικά περιορισµένη(περίπου 2 µήνες). Καθ’ όλη την εξεταζόµενη περίοδο, η Θράκη παρουσιάζει σηµαντικήαπώλεια στο προσδόκιµο επιβίωσης (>4 έτη ζωής). Η Μακεδονία παρουσιάζει, γενικώς,δυσµενή εικόνα και οι τιµές της υπερβαίνουν τον εθνικό µέσο όρο σε όλα τα έτηπαρατήρησης. ∆ιαχρονικά, η σηµαντικότερη βελτίωση παρατηρείται στη Λοιπή Στερεά καιΕύβοια και τη Θεσσαλία και ακολουθούν η Κρήτη και η Περιφέρεια Πρωτεύουσας.

Εν τέλει, σε διάστηµα µίας εικοσαετίας περίπου, τα γεωγραφικά διαµερίσµατα πουπαρουσιάζουν αξιόλογη µείωση της θνησιµότητας των ανδρών λόγω καρδιαγγειακώννοσηµάτων είναι η λοιπή Στερεά και η Εύβοια, τα νησιά του Αιγαίου και η ΠεριφέρειαΠρωτεύουσας, ενώ επιδείνωση εµφανίζει η θνησιµότητα στη Θράκη, τη Μακεδονία και τηνΠελοπόννησο. Στις γυναίκες, η εικόνα παρουσιάζει βελτίωση σε όλα τα γεωγραφικάδιαµερίσµατα, µε µέγιστες βελτιώσεις στη Λοιπή Στερεά, την Εύβοια και τη Θεσσαλία.

Η επίδραση των κακοηθών νεοπλασµάτων στο προσδόκιµο επιβίωσης

Η θνησιµότητα εξ αιτίας κακοηθειών στα διάφορα συστήµατα συνιστά τη δεύτερη αιτία θανάτουστη χώρα µας, µετά τους θανάτους από νόσους του κυκλοφορικού συστήµατος. Όπως, δε, έχειήδη υπογραµµιστεί πρόκειται κυρίως για κακοήθη νεοπλάσµατα του αναπνευστικού και τουπεπτικού συστήµατος. Εάν υποθέσουµε απουσία θανάτων από τα κακοήθη νεοπλάσµατα τωνδύο αυτών συστηµάτων, βάσει της θνησιµότητας του 1981, το προσδόκιµο επιβίωσηςανέρχεται σε 74 έτη για τους άνδρες και 77,8 έτη για τις γυναίκες. (Παράρτηµα, Πίνακας 3).Συνεπώς, η µέση προσδοκώµενη ζωή στη γέννηση επί συνόλου χώρας µειώνεται, λόγω τηςθνησιµότητας εκ των κακοηθειών, κατά 1,5 έτος για τους άνδρες και 1 έτος για τις γυναίκες.(Πίνακας 5). ∆έκα χρόνια αργότερα (1991), η θνησιµότητα των ανδρών εµφανίζει περαιτέρωεπιβάρυνση, οπότε αυξάνεται η απώλεια κατά 0,4 έτη (5 µήνες περίπου). Αντίθετα στιςγυναίκες η απώλεια µειώθηκε κατά 0,3 έτη (3,5 µήνες). Βάσει των δεδοµένων του 2001, ηµείωση της µέσης διάρκειας ζωής παρέµεινε στάσιµη (άνδρες 1,9 έτη και γυναίκες 0,7 έτη).Από τις ανωτέρω εξελίξεις, είναι προφανές ότι οι κακοήθειες πεπτικού και αναπνευστικούεπιβαρύνουν συγκριτικά περισσότερο τους άνδρες και διαχρονικά αυξάνονται.

194

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 23: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

∆ιαφορετική είναι, επίσης, κατά φύλο, η επίδραση των κακοηθειών επί του προσδόκιµουεπιβίωσης ανά ηλικία (Σχήµα 3). Στις γυναίκες, η απώλεια παραµένει σταθερή ως την ηλικίατων 35 ετών και µετά µειώνεται σταδιακά. Στους άνδρες, παραµένει σταθερή ως τα 25,παρατηρείται ελαφρά αύξηση στο διάστηµα 25-40 ετών και µετά µειώνεται µε συγκριτικάταχύτερους ρυθµούς.

ΠΠίίνναακκααςς 66:: ΜΜεείίωωσσηη ττηηςς ππρροοσσδδοοκκώώµµεεννηηςς ζζωωήήςς σσεε έέττηη κκααττάά ττηη γγέέννννηησσηη λλόόγγωω κκαακκοοηηθθώώννννεεοοππλλαασσµµάάττωωνν ααννάά γγεεωωγγρρααφφιικκόό δδιιααµµέέρριισσµµαα

Άνδρες Γυναίκες1981 1991 2001 1981 1991 2001

Σύνολο Χώρας 1,5 1,9 1,9 1,1 0,7 0,7Περιφ. Πρωτεύουσας 1,4 1,8 1,8 0,9 0,8 0,8Λοιπή Στερεά και Εύβοια 1,3 1,7 1,2 1,0 0,7 0,4Πελοπόννησος 1,4 1,7 1,8 1,1 0,7 0,6Θεσσαλία 1,6 1,7 1,3 1,1 0,7 0,5Ήπειρος 1,8 1,9 2,1 0,9 0,7 0,7Νήσοι Ιονίου 1,6 2,0 2,1 1,1 0,7 0,7Μακεδονία 1,7 2,2 2,2 1,2 0,9 0,8Θράκη 1,9 2,1 2,1 1,3 0,8 0,8Νήσοι Αιγαίου 1,4 1,7 2,0 0,9 0,7 0,6Κρήτη 1,3 1,6 1,8 1,2 0,6 0,6

ΠΠίίνναακκααςς 66:: ΜΜεεττααββοολλήή ττηηςς ππρροοσσδδοοκκώώµµεεννηηςς ζζωωήήςς κκααττάά ττηη γγέέννννηησσηη ααννάά δδεεκκααεεττίίαα κκααιι γγεεωωγγρρααφφιικκόό δδιιααµµέέρριισσµµαα ((έέττηη))

Άνδρες Γυναίκες∆1991-1981 ∆ 2001-1991 ∆1991-1981 ∆ 2001-1991

Σύνολο Χώρας 0,4 0,0 -0,3 0,0Περιφ. Πρωτεύουσας 0,4 0,0 -0,2 0,0Λοιπή Στερεά και Εύβοια 0,4 -0,6 -0,3 -0,3Πελοπόννησος 0,3 0,1 -0,4 0,0Θεσσαλία 0,2 -0,4 -0,4 -0,2Ήπειρος 0,1 0,2 -0,3 0,0Νήσοι Ιονίου 0,4 0,1 -0,3 0,0Μακεδονία 0,6 0,0 -0,3 0,0Θράκη 0,2 0,1 -0,5 0,0Νήσοι Αιγαίου 0,3 0,3 -0,3 -0,1Κρήτη 0,2 0,2 -0,6 -0,1

Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., op. cit.

195

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

Γεωγραφική Ενότητα

Γεωγραφική Ενότητα

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 24: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

ΣΣχχήήµµαα 33:: ΕΕλλλλάάδδαα,, ααππώώλλεειιαα ααννάά ηηλλιικκίίαα,, εεττώώνν ππρροοσσδδοοκκώώµµεεννηηςς ζζωωήήςς,, εεξξααιιττίίααςς ττωωνν κκαακκοοηηθθώώννννεεοοππλλαασσµµάάττωωνν

Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., op. cit.

Στην περίπτωση των κακοηθειών, σε σύγκριση µε τα καρδιαγγειακά νοσήµατα, οι διαφορέςµεταξύ των γεωγραφικών διαµερισµάτων δεν είναι ιδιαίτερα σηµαντικές (Πίνακας 6). Τοεύρος της διακύµανσης για τους άνδρες αυξήθηκε ελάχιστα, για δε τις γυναίκες παρέµεινεστάσιµη, κατά την περίοδο 1981-2001. Βάσει των δεδοµένων του 1981, στην πλειονότητατων γεωγραφικών διαµερισµάτων η απώλεια για τους άνδρες είναι περίπου 1,5 έτος και γιατις γυναίκες 1,1 έτος. Η εικόνα αυτή ανατρέπεται το 1991, µε αύξηση της απώλειας τωνανδρών σε όλα τα γεωγραφικά διαµερίσµατα (στα πέντε εξ αυτών η απώλεια υπερβαίνει τοµέσο όρο της χώρας). Ειδικότερα, και για τα τρία έτη παρατήρησης, τη δυσµενέστερη εικόνα(µέγιστη απώλεια) εµφανίζουν η Θράκη, η Ήπειρος, η Μακεδονία και τα Ιόνια Νησιά.Αντιθέτως, στην περίπτωση των γυναικών, παρατηρείται ελαφρά µείωση των απωλειών, στηδε Κρήτη η µείωση αυτή ανέρχεται σε 0,6 έτη (7 µήνες περίπου). Με βάση τα δεδοµένα του2001, δεν εντοπίζονται µεταβολές, µε εξαίρεση τη Λοιπή Στερεά και Εύβοια και τη Θεσσαλία,στις οποίες η απώλεια µειώθηκε, αν και όχι σηµαντικά, και για τα δύο φύλα.

196

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 25: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Συµπεράσµατα

Οι συνθήκες θνησιµότητας στη µεταπολεµική Ελλάδα έχουν σηµαντικά διαφοροποιηθεί. Ηθνησιµότητα µειώθηκε και η χώρα µας έχει ολοκληρώσει την επιδηµιολογική της µετάβαση. Ηπλέον σηµαντική µείωση αφορά στην υποχώρηση της θνησιµότητας από λοιµώδη νοσήµατα, ενώδιαχρονικά διαπιστώνεται αύξηση της θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα και από νοσήµατατου κυκλοφορικού συστήµατος. Η σηµαντική επίδραση των χρόνιων παθήσεων στα επίπεδαθνησιµότητας της χώρας είναι εύρηµα που συναντάται επίσης στα δεδοµένα θνησιµότητας όλων τωνανεπτυγµένων χωρών. Η νοσηρότητα και η θνησιµότητα που παρουσιάζει η χώρα, είναισυνυφασµένες µε το σύγχρονο τρόπο ζωής, όπου η αυξανόµενη αποτελεσµατικότητα της ιατρικήςπαρέµβασης συνδυάζεται µε την αυξανόµενη επίδραση των επιβαρυντικών παραγόντων.

Στην Ελλάδα, οι αιτίες θανάτου που παρουσιάζουν σήµερα την υψηλότερη συχνότητα εµφάνισης,οφείλονται σε νοσήµατα των εγκεφαλικών αγγείων και της καρδιάς και στα κακοήθη νεοπλάσµατα.Η θνησιµότητα από νόσους του αναπνευστικού συστήµατος, εκτός των καρκίνων, είναι εξίσουσηµαντική µε αυτήν εκ κακοηθειών, η οποία, ενώ κατά την δεκαετία του ’80 µειώθηκε, µετά το 1990εµφανίζει εκ νέου αυξητική εξέλιξη. Ακολουθούν οι θάνατοι από ατυχήµατα, κυρίως τροχαία, πουαφορούν νεαρά, κατά κύριο λόγο, άτοµα.

Κατά το διάστηµα 1981-2001, παρατηρείται αύξηση της θνησιµότητας από νόσους τουκυκλοφορικού συστήµατος, ιδιαίτερα λόγω ισχαιµικής καρδιοπάθειας. Όσον αφορά στους θανάτουςαπό κακοήθη νεοπλάσµατα και αυτοί ακολούθησαν αυξητική πορεία. Καθ’ όλη την διάρκεια τηςεξεταζόµενης περιόδου, υπερέχουν οι θάνατοι από κακοήθη νεοπλάσµατα του πεπτικούσυστήµατος, µε τον καρκίνο του στοµάχου να υπερισχύει. Στο ίδιο διάστηµα, οι θάνατοι απόκακοήθειες του αναπνευστικού συστήµατος σηµείωσαν συγκριτικά σηµαντικότερη αύξηση (βλ.αύξηση του καρκίνου των πνευµόνων). Υποχώρηση παρουσιάζει η θνησιµότητα από άλλες νόσουςτων συγκεκριµένων συστηµάτων (πεπτικό, αναπνευστικό). Τέλος, η συνολική βελτίωση τωνεπιπέδων θνησιµότητας ήταν συγκριτικά µεγαλύτερη στις γυναίκες και κατά συνέπεια διευρύνεται ηδιαφορική κατά φύλο θνησιµότητα.

Το 1981, στην υπόθεση απουσίας θνησιµότητας από καρδιαγγειακά νοσήµατα, το προσδόκιµοεπιβίωσης των ανδρών θα παρετείνετο κατά 4 έτη περίπου και αυτό των γυναικών κατά 3 έτη και 5µήνες περίπου. ∆έκα χρόνια αργότερα, η απώλεια αυξάνεται και για τα δύο φύλα, γεγονός πουαφήνει να φανεί περαιτέρω αύξηση του ειδικού βάρους της οφειλόµενης στα καρδιοαγγειακάνοσήµατα θνησιµότητας (σηµαντικότερη δε για τους άνδρες). Αντίθετα, βάσει των δεδοµένων του2001, καταγράφεται εκ νέου πτώση της απώλειας. Εν τέλει, η θνησιµότητα από τα καρδιαγγειακάνοσήµατα συνολικά επιβαρύνθηκε, παρά το ότι κατά τα τελευταία 20 έτη η αποτελεσµατικότητα τωνθεραπευτικών µεθόδων βελτιώθηκε σηµαντικά. Οι άνδρες εξακολουθούν να πλήττονται εντονότερααπό τα καρδιαγγειακά νοσήµατα και η διαφορά µεταξύ των δύο φύλων βαίνει αυξανόµενη.

197

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 26: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

Το 1981, υπό την υπόθεση απουσίας θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα, η απώλεια επίσυνόλου χώρας ανέρχεται σε 1,5 έτος για τους άνδρες και 1 έτος για τις γυναίκες. ∆έκα χρόνιααργότερα, η θνησιµότητα των ανδρών εµφανίζει περαιτέρω επιβάρυνση, αντίθετα µε τις γυναίκες(µείωση των ετών απώλειας). Βάσει των δεδοµένων του 2001, η µείωση της µέσης διάρκειας ζωήςπαρέµεινε στάσιµη. Από τις ανωτέρω εξελίξεις συνάγεται ότι οι κακοήθειες πεπτικού καιαναπνευστικού επιβαρύνουν συγκριτικά περισσότερο τους άνδρες και διαχρονικά αυξάνονται.

Τα βασικά συµπεράσµατα από την εξέλιξη της θνησιµότητας στο σύνολο της χώρας δεν ανατρέπονταιόταν περάσουµε σε επίπεδο γεωγραφικών διαµερισµάτων. Καθ’ όλη την εξεταζόµενη περίοδο ηΘράκη, η Μακεδονία και η Περιφέρεια Πρωτεύουσας παρουσιάζουν τη συγκριτικά δυσµενέστερηεικόνα, ενώ η Πελοπόννησος και η Κρήτη την πλέον ευνοϊκή ως προς τα επίπεδα αλλά και την τάσηεξέλιξης της θνησιµότητας. Όσον αφορά στις διαφορές που διαπιστώνονται µεταξύ γεωγραφικώνδιαµερισµάτων, αυτές πιθανότατα συνδέονται µε το επίπεδο ανάπτυξης, δηλαδή µε τις υφιστάµενεςυποδοµές, τις µορφές οικονοµικής δραστηριότητας αλλά και µε τις ειδικές διατροφικές συνήθειεςκαι το πολιτισµικό επίπεδο της κάθε περιοχής. Η Περιφέρεια Πρωτεύουσας, η Ήπειρος και η Θράκη,κατά την τελευταία εικοσαετία, διατηρούν την πρώτη θέση στις ισχαιµίες, ανεξαρτήτως φύλου. Ηθνησιµότητα από καρκίνους του πεπτικού και του αναπνευστικού αυξήθηκαν διαχρονικά σε όλασχεδόν τα γεωγραφικά διαµερίσµατα. ∆ιαχρονικά, διαπιστώνεται ότι οι χωρικές ανισότητες, όσοναφορά στην ηλικιακή κατανοµή των θανάτων κατά αιτία, ελαχιστοποιούνται.

Η θέση της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι γενικά ευνοϊκή, δεδοµένου ότι παρουσιάζειχαµηλούς συγκριτικά δείκτες θνησιµότητας από ισχαιµικές καρδιοπάθειες. Επίσης, χαµηλοί είναι οιδείκτες θνησιµότητας από τις κυρίαρχες µορφές κακοήθειας, συγκρινόµενοι µε αυτούς στηνυπόλοιπη Ευρώπη, ως αποτέλεσµα του µεσογειακού τρόπου διατροφής. Αντίθετα, στη χώρα µαςκαταγράφονται οι υψηλότερες τιµές θνησιµότητας λόγω καρκίνου του ήπατος.

Στη συγκεκριµένη µελέτη της θνησιµότητας κατά αιτία, τα χαρακτηριστικά που λάβαµε υπ’ όψη ήταντο φύλο και η ηλικία, δηλαδή κάποια από τα κριτήρια που επιτρέπουν να εκτιµηθεί η µεταβλητότητατου φαινοµένου. Η µέτρηση ενός δηµογραφικού φαινοµένου παραµένει ανεπαρκής, ότανπεριορίζεται στη χρήση ενός µέσου όρου. Αυτός δεν είναι, εν τέλει, παρά η συνισταµένη καταστάσεωνπολύ διαφορετικών, οι οποίες χαρακτηρίζουν την κοινωνική-οικονοµική, πολιτισµική ή οικολογικήδιαφορετικότητα των πληθυσµών. Φυσικά, για τη διερεύνηση των βασικών διαδικασιών πουοδηγούν στο θάνατο, θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη, σε όλη τους την πολυπλοκότητα, οι διάφοροι,κάθε φορά, θνησιγόνοι παράγοντες. Η έννοια της πολλαπλής αιτίας θανάτου εισήχθη πρόσφατα στηλογική της ∆ιεθνούς Ταξινόµησης και η αιτιο-ανατοµική ανα-ταξινόµηση των θανάτων επιτρέπει ήδηνα κατανοήσουµε καλύτερα κάποιες πλευρές της εξέλιξης της θνησιµότητας. Ωστόσο, οι νέεςδυνατότητες που ανέκυψαν δεν έχουν, µέχρι σήµερα, αποτελέσει αντικείµενο πραγµατικήςστατιστικής πρακτικής, ώστε να αξιοποιηθούν οι πληροφορίες που προκύπτουν από τα πιστοποιητικάθανάτου, σχετικά µε την κύρια αιτία θανάτου.

198

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 27: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΠΠίίνναακκααςς 11:: ΜΜέέσσηη ππρροοσσδδοοκκώώµµεεννηη ζζωωήή κκααττάά ττηη γγέέννννηησσηη ((έέττηη))

Άνδρες Γυναίκες1981 1991 2001 1981 1991 2001

Σύνολο Χώρας 72,5 73,4 74,6 76,8 78,2 79,4Περιφέρεια Πρωτεύουσας 72,2 73,0 74,1 76,3 77,9 79,1Λοιπή Στερεά και Εύβοια 72,9 74,0 74,4 77,5 79,1 79,8Πελοπόννησος 73,7 74,8 75,5 77,4 79,2 80,1Θεσσαλία 71,8 73,8 75,5 76,7 78,2 80,8Ήπειρος 71,9 74,3 75,4 78,0 79,8 80,6Νήσοι Ιονίου 71,9 73,2 74,6 76,7 78,4 79,2Μακεδονία 72,2 73,1 74,4 76,6 77,7 78,9Θράκη 70,6 71,0 71,9 75,6 76,7 78,1Νήσοι Αιγαίου 73,2 74,3 75,8 77,1 78,3 79,9

Κρήτη 74,0 75,5 75,4 77,5 79,4 80,5

ΠΠίίνναακκααςς 22:: ΜΜέέσσηη ππρροοσσδδοοκκώώµµεεννηη ζζωωήή κκααττάά ττηη γγέέννννηησσηη εενν ααπποουυσσίίαα θθννηησσιιµµόόττηηττααςς εεκκ κκααρρδδιιααγγγγεειιαακκώώνν ((έέττηη))

Άνδρες Γυναίκες1981 1991 2001 1981 1991 2001

Σύνολο Χώρας 76,5 77,9 78,4 80,2 81,9 82,4Περιφέρεια Πρωτεύουσας 76,6 77,6 78,1 79,8 81,5 82,0Λοιπή Στερεά και Εύβοια 76,9 78,2 76,8 80,8 82,6 81,8Πελοπόννησος 77,2 78,8 79,1 80,5 82,5 83,0Θεσσαλία 75,9 77,3 79,3 80,2 81,8 83,5Ήπειρος 75,5 78,4 78,8 81,2 83,3 83,1Νήσοι Ιονίου 76,0 77,7 78,4 80,3 82,2 82,5Μακεδονία 75,9 77,6 78,4 80,2 81,7 82,3Θράκη 74,8 76,4 76,5 79,7 81,4 82,2Νήσοι Αιγαίου 77,0 78,9 79,1 80,3 82,1 82,6

Κρήτη 77,5 79,2 78,7 80,6 82,7 82,9

199

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

Γεωγραφική Ενότητα

Γεωγραφική Ενότητα

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 28: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

ΠΠίίνναακκααςς 33:: ΜΜέέσσηη ππρροοσσδδοοκκώώµµεεννηη ζζωωήή κκααττάά ττηη γγέέννννηησσηη εενν ααπποουυσσίίαα θθννηησσιιµµόόττηηττααςς εεκκ κκαακκοοήήθθωωννννεεοοππλλαασσµµάάττωωνν ((έέττηη))

Άνδρες Γυναίκες1981 1991 2001 1981 1991 2001

Σύνολο Χώρας 74,0 75,3 76,5 77,8 79,0 80,1Περιφέρεια Πρωτεύουσας 73,6 74,8 75,9 77,3 78,6 79,9Λοιπή Στερεά και Εύβοια 74,2 75,7 75,6 78,4 79,8 80,2Πελοπόννησος 75,1 76,5 77,2 78,5 79,9 80,7Θεσσαλία 73,4 75,5 76,9 77,8 78,9 81,3Ήπειρος 73,6 76,1 77,5 78,9 80,5 81,2Νήσοι Ιονίου 73,5 75,2 76,7 77,8 79,1 79,9Μακεδονία 73,8 75,3 76,6 77,8 78,5 79,7Θράκη 72,5 73,1 74,1 77,0 77,5 78,9Νήσοι Αιγαίου 74,7 76,0 77,8 78,1 79,0 80,5

Κρήτη 75,4 77,1 77,2 78,7 80,0 81,0

Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε., op. cit.

ΠΠίίνναακκααςς 44:: ΠΠρροοττυυπποοπποοιιηηµµέέννοοιι δδεείίκκττεεςς θθννηησσιιµµόόττηηττααςς

ΠΡΟΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ∆ΕΙΚΤΗΣ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΑΠΌ ΙΣΧΑΙΜΙΚΗ ΚΑΡ∆ΙΟΠΑΘΕΙΑ: ΕΠΙ 100.000 ΓΥΝΑΙΚΩΝ

EU-15 B DK D EL E F IRL I L NL A P FIN S UK1990 86 55 148 107 61 48 39 157 63 68 82 109 59 158 120 1451991 87 56 136 112 57 48 39 149 63 63 80 114 58 152 117 1441992 84 52 130 110 59 47 37 146 60 61 76 110 56 150 115 1391993 85 60 135 112 57 47 37 149 60 68 78 110 59 154 114 1371994 80 58 114 108 55 45 34 146 60 67 73 107 53 142 102 1261995 79 56 116 108 57 46 33 145 59 55 71 108 53 141 102 122

1996 77 .. 99 106 57 47 33 137 57 57 71 107 53 129 98 116

ΠΡΟΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ∆ΕΙΚΤΗΣ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΑΠΌ ΙΣΧΑΙΜΙΚΗ ΚΑΡ∆ΙΟΠΑΘΕΙΑ: ΕΠΙ 100.000 ΑΝ∆ΡΩΝ

EU-15 B DK D EL E F IRL I L NL A P FIN S UK1990 186 129 293 225 136 106 91 339 135 163 194 .. 115 359 270 3061991 186 123 277 231 132 108 91 329 136 151 185 .. 114 340 261 3041992 180 121 271 226 134 106 87 309 129 161 175 .. 111 346 249 2921993 180 133 260 229 129 105 86 319 128 160 171 .. 120 326 247 2901994 170 123 233 219 123 102 81 306 125 150 166 .. 104 300 229 2661995 168 127 227 217 128 103 81 307 124 143 164 .. 103 304 230 259

1996 162 .. 200 209 130 105 80 288 119 162 158 .. 105 285 215 247

200

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

Γεωγραφική Ενότητα

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 29: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

ΠΡΟΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ∆ΕΙΚΤΗΣ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΑΠΌ ΚΑΡΚΙΝΟ: ΕΠΙ 100.000 ΓΥΝΑΙΚΩΝ

EU-15 B DK D EL E F IRL I L NL A P FIN S UK1990 150 155 201 160 113 118 129 182 145 170 162 161 127 137 144 1851991 151 155 206 164 113 119 129 185 146 159 162 158 127 132 144 1831992 150 156 204 162 115 117 129 188 144 160 160 159 126 135 143 1821993 150 153 204 162 116 118 129 181 144 158 162 158 128 135 144 1791994 148 154 207 159 116 119 127 183 143 154 162 155 123 126 138 1771995 146 155 209 156 115 118 126 178 136 147 159 153 126 130 142 1741996 144 201 155 117 115 126 173 136 141 161 147 124 123 141 172

ΠΡΟΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ∆ΕΙΚΤΗΣ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΑΠΌ ΚΑΡΚΙΝΟ: ΕΠΙ 100.000 ΑΝ∆ΡΩΝ

EU-15 B DK D EL E F IRL I L NL A P FIN S UK1990 273 307 279 269 215 253 298 268 285 301 296 268 219 238 199 2761991 273 303 265 272 217 255 297 266 284 285 295 269 215 229 200 2761992 272 303 272 273 217 258 295 272 278 303 295 263 222 232 197 2751993 270 307 278 272 219 258 293 274 276 304 292 265 229 230 195 2671994 266 301 280 266 219 261 284 263 275 268 286 251 230 222 192 2621995 262 301 275 263 221 262 282 267 261 302 282 250 235 221 191 2581996 259 268 259 218 257 280 257 258 281 282 245 240 224 191 252

Πηγή: Eurostat (2002)

201

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

B=ΒέλγιοDK=∆ανίαD=ΓερµανίαEL=ΕλλάδαE=ΙσπανίαF=ΓαλλίαIRL=ΙρλανδίαI=ΙταλίαL=ΛουξεµβούργοNL=ΟλλανδίαA=ΑυστρίαP=ΠορτογαλλίαFIN=ΦιλλανδίαS=ΣουηδίαUK=Ην. Βασίλειο

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 30: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

202

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

EU-1

5B

DKD

ELE

FIR

LI

LN

LA

PFI

NS

UKΣύ

νολο

εκτ

ός21

0.2

222.

828

3.4

220.

815

2.8

159.

821

1.2

229.

620

7.6

222.

724

4.0

210.

618

5.9

222.

624

0.7

221.

1δέ

ρµατ

οςΠ

νεύµ

ονες

/ Βρό

γχοι

11.2

11.0

28.5

11.1

8.0

3.8

7.3

17.5

8.8

12.3

16.8

11.9

5.2

8.6

13.2

21.4

Παχ

ύ Έν

τερο

24.2

25.4

28.1

28.9

12.7

19.6

24.8

24.6

22.3

29.2

28.2

24.2

23.0

19.5

23.0

22.8

Στήθ

ος68

.679

.083

.870

.146

.346

.980

.470

.362

.766

.089

.165

.153

.877

.177

.971

.6Π

ροστ

άτης

Στοµ

άχι

6.8

4.8

3.6

8.0

5.9

7.6

3.8

6.0

9.2

6.6

4.9

8.1

14.0

7.2

4.3

4.8

Οισ

οφάγ

ος1.

41.

11.

81.

10.

40.

51.

33.

50.

71.

72.

50.

60.

81.

40.

83.

ύστις

4.1

4.0

3.9

3.9

3.9

3.0

3.6

4.6

4.6

4.2

3.4

3.1

4.0

3.0

4.8

5.3

Λάρυ

γγας

0.7

1.5

1.0

0.7

0.5

0.2

0.9

0.8

0.5

1.0

1.1

0.7

0.6

0.3

0.2

0.9

Όρχ

εις

Τράχ

ηλος

9.0

8.4

14.0

10.5

6.5

7.0

9.5

10.1

8.4

3.3

6.4

11.3

14.0

4.4

7.5

8.5

Ωοθ

ήκες

10.2

12.0

16.1

11.6

7.4

8.0

8.8

13.3

8.4

10.2

11.8

10.7

6.5

14.1

12.0

11.9

Μήτ

ρα11

.812

.813

.311

.36.

412

.09.

79.

716

.420

.411

.411

.814

.015

.515

.49.

2Λε

υχαι

µία

5.5

6.0

5.9

5.4

5.2

4.5

5.7

6.3

5.8

4.5

5.2

5.1

5.3

4.9

7.7

5.8

Ήπα

ρ2.

11.

51.

91.

54.

22.

21.

70.

54.

31.

00.

81.

91.

61.

82.

21.

1Λέ

µφω

µα

(εκτ

ός H

odgk

in)

6.7

6.6

4.5

6.4

3.0

6.1

7.4

7.6

7.7

6.4

7.2

5.4

6.0

8.6

6.7

6.7

Νόσ

ος το

υ 2.

32.

11.

82.

84.

31.

42.

01.

42.

70.

41.

86.

51.

62.

61.

91.

4H

odgk

inΠ

άγκρ

εας

4.3

4.1

5.6

4.8

3.7

3.2

2.8

5.7

5.0

4.8

4.7

5.2

3.3

6.5

5.0

4.4

Στόµ

α-φ

άρυγ

γας

3.3

4.6

4.4

4.8

1.4

2.1

3.9

2.8

2.0

6.0

4.2

4.3

1.8

3.4

3.5

2.7

Νεφ

ρά

4.5

5.1

4.9

5.8

2.7

2.6

4.7

3.9

4.1

4.4

5.5

5.4

2.9

6.7

5.1

3.7

Πολ

λαπλ

ό Μ

υέλω

µα2.

22.

11.

92.

21.

41.

92.

22.

32.

31.

82.

62.

12.

02.

32.

72.

2Εγ

κέφ

αλος

ευρι

κό σ

ύστη

µα5.

06.

15.

75.

07.

75.

64.

45.

34.

64.

44.

24.

05.

15.

810

.64.

4Θυ

ρεοδ

ειδή

ς4.

42.

33.

03.

63.

02.

86.

82.

28.

03.

42.

03.

54.

09.

03.

52.

3

ΠΠίίνν

αακκααςς

55:: ΑΑ

σσθθεενν

εείίςς

κκααττάά

ττύύπποο

κκαακκ

οοήήθθοο

υυςς νν

εεοοππλλ

άάσσµµαα

ττοοςς

γγιιαα

ττοο 11

999966..

ΠΠ

ρροοττυυ

πποοπποο

ιιηηµµέέ

ννοοςς,,

κκααττ

άά ηηλλ

ιικκίίαα

,, δδεείί

κκττηηςς

εεππίί

110000

..000000

γγυυνν

ααιικκώώ

νν((ππ

ρρόόττυυ

πποο οο

ππααγγ

κκόόσσµµ

ιιοοςς

ππλληηθθ

υυσσµµόό

ςς))

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 31: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

203

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

EU-1

5B

DKD

ELE

FIR

LI

LN

LA

PFI

NS

UKΣύ

νολο

εκτ

ός28

7.4

322.

426

3.2

305.

922

1.7

267.

033

6.8

266.

828

6.5

303.

530

5.7

278.

526

6.1

268.

024

6.6

249.

4δέ

ρµατ

οςΠ

νεύµ

ονες

/ Βρό

γχοι

51.7

75.6

46.1

50.1

55.1

52.5

53.4

41.3

59.3

60.0

64.9

43.2

33.7

44.1

21.0

46.0

Παχ

ύ Έν

τερο

36.6

36.2

36.9

44.1

16.8

31.0

38.9

43.3

34.3

36.2

40.6

43.0

39.7

25.2

29.7

34.0

Στήθ

οςΠ

ροστ

άτης

40.9

55.5

28.3

52.5

18.9

22.5

54.1

45.4

23.6

49.6

56.8

48.7

34.7

68.5

63.6

37.2

Στοµ

άχι

14.6

11.1

7.8

15.7

11.3

17.6

10.7

13.1

19.2

12.0

12.3

15.2

29.4

13.1

8.4

11.7

Οισο

φάγο

ς6.

65.

56.

25.

71.

56.

011

.98.

14.

06.

66.

34.

05.

83.

03.

38.

6Κύ

στις

21.3

21.6

13.0

17.5

21.9

27.6

25.2

14.4

27.6

18.9

15.0

12.4

16.7

15.9

16.9

18.2

Λάρυ

γγας

8.5

11.8

5.6

7.2

6.9

14.1

10.2

3.9

10.9

8.5

5.7

8.8

13.5

3.2

2.4

4.1

Όρχε

ις6.

14.

59.

58.

64.

53.

76.

05.

36.

06.

95.

36.

06.

22.

84.

45.

4Λε

υχαι

µία

8.7

9.4

8.2

8.8

8.2

7.9

8.9

9.0

9.1

9.0

8.9

7.3

7.4

6.9

10.1

8.6

Ήπα

ρ6.

73.

33.

34.

611

.87.

49.

01.

713

.45.

31.

77.

15.

15.

54.

02.

2Λέ

µφω

µα

10.4

9.6

6.2

10.1

5.0

8.1

12.5

9.9

12.1

8.8

11.5

6.9

10.3

12.1

11.0

10.1

(εκτ

ός H

odgk

in)

Νόσ

ος το

υ H

odgk

in2.

63.

32.

23.

05.

01.

52.

12.

23.

12.

52.

36.

52.

02.

52.

12.

άγκρ

εας

6.6

6.5

6.7

7.4

6.3

5.4

5.5

6.7

7.6

5.8

6.4

7.6

6.1

8.5

6.4

5.9

Στόµ

α-φά

ρυγγ

ας17

.417

.711

.221

.35.

020

.734

.510

.311

.322

.49.

719

.916

.96.

87.

26.

εφρά

10

.09.

38.

712

.86.

77.

011

.07.

910

.66.

810

.510

.36.

312

.58.

87.

ολλα

πλό

Μυέ

λωµα

3.1

3.3

2.8

2.9

2.2

2.6

3.2

4.7

3.3

2.3

4.3

2.8

2.9

2.8

3.3

3.1

Εγκέ

φαλο

ς-7.

08.

57.

07.

112

.37.

06.

17.

16.

76.

76.

26.

37.

67.

79.

76.

ευρι

κό σ

ύστη

µαΘυ

ρεοδ

ειδή

ς1.

31.

01.

22.

00.

80.

51.

40.

81.

79.

01.

02.

61.

02.

11.

20.

7

ΠΠίίνν

αακκαα

55:: ΑΑ

σσθθεενν

εείίςς

κκααττάά

ττύύπποο

κκαακκ

οοήήθθοο

υυςς νν

εεοοππλλ

άάσσµµαα

ττοοςς

γγιιαα

ττοο 11

999966..

ΠΠ

ρροοττυυ

πποοπποο

ιιηηµµέέ

ννοοςς,,

κκααττ

άά ηηλλ

ιικκίίαα

,, δδεείί

κκττηηςς

εεππίί

110000

..000000

ααννδδ

ρρώώνν

((ππρρόό

ττυυπποο

οο ππ

ααγγκκόό

σσµµιιοο

ςς ππλλ

ηηθθυυσσ

µµόόςς))

Πηγ

ή: E

uros

tat,

op. c

it

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 32: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

204

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

EU-1

5B

DKD

ELE

FIR

LI

LN

LA

PFI

NS

UKΣύ

νολο

αιτί

ων

θανά

του

896.

299

5.3

1046

.592

6.9

811.

287

2.3

862.

910

27.9

837.

485

6.3

910.

290

1.9

1146

.699

2.8

787.

291

8.5

Μολ

υσµα

τικές

&

παρα

σιτικ

ές ν

όσοι

11.6

16.1

11.6

9.2

6.2

17.7

12.8

6.8

10.9

11.9

10.0

4.8

30.5

7.2

7.7

6.5

Φυµ

ατίω

ση1.

51.

51.

21.

18.

01.

92.

12.

01.

21.

81.

01.

56.

42.

00.

60.

9AI

DS3.

75.

11.

10.

57.

12.

70.

55.

81.

71.

21.

214

.00.

20.

50.

πατίτ

ις0.

91.

05.

01.

04.

01.

90.

40.

51.

70.

90.

40.

51.

90.

10.

40.

5Κα

κοήθ

η Ν

εοπλ

άσµα

τα25

3.6

301.

126

8.3

249.

921

7.2

258.

727

9.4

250.

625

7.7

271.

227

0.4

237.

624

2.9

211.

919

2.5

243.

9Στ

όµα-

φάρυ

γγας

8.1

8.3

6.7

8.8

2.9

9.3

14.8

5.8

7.0

10.5

4.0

8.9

9.7

2.9

3.6

4.1

Οισο

φάγο

ς8.

58.

09.

26.

92.

67.

712

.411

.94.

811

.59.

35.

57.

83.

94.

412

.8Στ

οµάχ

ι15

.712

.910

.716

.212

.417

.110

.612

.719

.710

.613

.717

.730

.313

.19.

713

.7Κό

λον

18.8

22.1

22.1

21.2

11.2

20.2

19.2

22.8

17.2

25.7

21.4

19.7

21.0

10.0

14.2

17.6

Rect

um/a

nus

8.3

7.8

12.7

10.3

1.6

7.1

7.1

9.2

7.5

9.9

7.0

10.8

9.5

7.4

7.5

9.6

Ήπα

ρ10

.76.

75.

17.

318

.212

.716

.74.

319

.29.

03.

310

.17.

07.

75.

94.

άγκρ

εας

10.9

11.0

11.0

12.3

9.4

9.2

11.6

12.1

11.1

12.8

10.6

13.3

8.8

14.0

11.1

9.7

Λάρυ

γξ/τ

ραχε

ία/

βρόγ

χοι/π

νεύµ

ονες

73.4

112.

076

.667

.977

.379

.575

.863

.981

.483

.789

.463

.353

.558

.432

.969

.3∆έ

ρµα

2.3

1.6

3.9

2.3

0.7

2.0

2.1

1.6

2.3

3.1

3.4

3.4

1.6

3.3

4.1

2.5

Στήθ

ος0.

30.

40.

40.

50.

10.

30.

40.

40.

31.

00.

40.

40.

40.

10.

20.

ροστ

άτης

26.3

33.9

33.9

27.2

16.3

25.2

27.4

31.6

19.5

24.5

32.3

27.9

33.5

32.4

38.6

27.6

Νεφ

ρά

5.8

5.8

5.9

7.0

4.1

4.3

6.2

5.8

5.4

4.1

6.7

5.6

3.3

7.2

7.3

5.5

Κύστ

ις10

.612

.314

.88.

710

.013

.610

.96.

411

.57.

910

.88.

78.

96.

26.

610

.0Λέ

µφος

/αιµ

οποι

ητικ

ός ισ

τός

18.2

20.0

19.9

18.5

14.6

16.0

19.2

23.4

19.8

23.2

20.5

17.2

16.7

18.4

18.7

18.1

Νόσ

οι κ

υκλο

φορι

κού

συστ

ήµατ

ος33

8.2

328.

237

3.6

401.

436

7.6

277.

423

3.8

430.

431

7.5

347.

632

3.9

434.

640

3.1

418.

635

7.7

376.

0Ισ

χαιµ

ικές

καρ

διοπ

άθει

ες15

3.6

127.

220

0.0

197.

212

8.5

103.

978

.226

1.6

117.

413

7.7

142.

820

5.6

104.

526

6.8

195.

923

1.7

Άλλε

ς µο

ρφές

κα

ρδιο

πάθε

ιας

61.3

92.3

54.5

71.0

100.

860

.359

.759

.569

.180

.173

.894

.061

.031

.344

.023

.9Αγ

γεια

κές

παθή

σεις

εγ

κεφά

λου

76.4

68.7

76.8

78.3

111.

570

.550

.566

.880

.785

.863

.485

.619

5.6

83.3

69.7

74.0

Νόσ

οι α

ναπν

ευστ

ικού

συ

στήµ

ατος

82.6

113.

890

.061

.643

.610

2.7

66.3

153.

260

.591

.310

2.0

45.2

113.

192

.051

.313

8.3

Νόσ

οι π

επτικ

ού

συστ

ήµατ

ος41

.938

.643

.148

.022

.048

.145

.229

.740

.944

.829

.147

.156

.841

.124

.732

.3Ν

όσοι

ουρ

ογεν

νητικ

ού

συστ

ήµατ

ος11

.413

.210

.311

.012

.317

.110

.516

.711

.110

.014

.77.

216

.37.

911

.210

.6

ΠΠίίνν

αακκααςς

55bbii

ss:: ΠΠ

ρροοττυυ

πποοπποο

ιιηηµµέέ

ννοοιι δδ

εείίκκττ

εεςς θθ

ννηησσιι

µµόόττηη

ττααςς

γγιιαα

εεππιιλλ

εεγγµµέέ

ννεεςς

ααιιττίίεε

ςς εεππ

ίί 110000

..000000

ααννδδ

ρρώώνν,,

119999

88..

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 33: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

205

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

EU-1

5B

DKD

ELE

FIR

LI

LN

LA

PFI

NS

UKΣύ

νολο

αιτί

ων

θανά

του

529.

956

4.4

681.

555

6.3

542.

748

0.7

461.

064

5.7

483.

052

8.5

552.

653

9.3

667.

254

0.1

493.

060

3.0

Μολ

υσµα

τικές

&

παρα

σιτικ

ές ν

όσοι

5.8

8.4

5.0

5.2

4.3

7.9

7.0

3.9

4.9

5.2

6.3

2.4

10.4

4.3

5.0

4.4

Φυµ

ατίω

ση0.

60.

50.

30.

30.

40.

60.

90.

90.

55.

04.

00.

41.

71.

10.

70.

5AI

DS

0.9

8.0

2.0

1.0

1.4

7.0

2.0

1.9

0.5

0.3

0.2

3.2

0.1

0.2

Ηπα

τίτις

0.5

0.7

0.0

0.7

0.3

1.3

0.2

0.1

1.1

0.7

0.2

0.3

0.6

0.0

0.1

0.1

Κακο

ήθη

Νεο

πλάσ

µατα

141.

415

4.6

200.

915

0.6

115.

011

2.9

125.

917

3.6

132.

214

3.4

158.

514

0.3

123.

112

6.0

138.

016

8.8

Στόµ

α-φ

άρυγ

γας

1.6

2.0

2.5

1.8

0.8

1.3

1.8

2.0

1.3

5.0

1.8

1.6

1.1

1.2

1.1

1.7

Οισ

οφάγ

ος1.

91.

82.

61.

40.

50.

81.

64.

50.

91.

42.

91.

01.

51.

61.

45.

3Στ

οµάχ

ι7.

55.

54.

69.

06.

67.

34.

06.

59.

56.

35.

28.

914

.16.

44.

35.

όλον

12.6

14.6

17.5

14.9

8.4

12.0

11.7

14.2

10.8

15.2

15.2

12.1

11.8

8.2

10.9

12.2

Rec

tum

/anu

s4.

53.

67.

25.

91.

23.

63.

73.

84.

23.

64.

06.

04.

44.

44.

24.

παρ

3.8

3.1

3.3

2.7

8.1

4.6

3.2

2.8

7.0

3.1

1.7

3.2

2.9

3.5

3.6

2.1

Πάγ

κρεα

ς7.

37.

49.

18.

55.

65.

26.

58.

97.

38.

08.

28.

85.

59.

710

.07.

1Λά

ρυγξ

/τρα

χεία

/βρ

όγχο

ι/ π

νεύµ

ονες

15.3

14.6

39.9

15.2

10.7

6.5

10.8

28.2

12.0

17.6

21.6

16.3

7.6

12.3

18.0

30.3

∆έρµ

α1.

61.

52.

21.

60.

71.

21.

52.

51.

52.

12.

22.

21.

11.

82.

21.

9Στ

ήθος

28.9

37.7

39.3

28.8

21.5

22.2

27.5

32.6

26.8

21.4

35.6

27.7

24.4

23.0

24.3

33.4

Τράχ

ηλος

2.7

3.1

5.0

3.5

1.4

2.4

2.2

4.3

1.1

2.3

2.8

3.0

3.5

1.7

2.4

3.8

Μήτ

ρα4.

44.

54.

54.

03.

24.

15.

12.

95.

34.

73.

55.

06.

13.

44.

23.

οθήκ

ες8.

710

.714

.49.

45.

46.

18.

112

.76.

69.

09.

79.

25.

68.

48.

911

.4Ν

εφρά

2.

63.

03.

73.

21.

61.

62.

62.

32.

01.

83.

13.

11.

43.

53.

92.

ύστις

2.4

3.1

4.4

2.5

1.8

1.7

1.9

2.1

1.9

0.9

2.4

2.1

1.9

1.3

1.9

3.2

Λέµφ

ος/α

ιµοπ

οιητ

ικός

ιστό

ς11

.612

.411

.912

.19.

310

.711

.714

.712

.313

.412

.910

.710

.613

.912

.611

.9Ν

όσοι

κυκ

λοφ

ορικ

ού

συστ

ήµατ

ος21

4.1

207.

322

0.4

258.

128

5.1

187.

813

6.3

257.

020

5.7

222.

018

8.0

284.

228

4.4

225.

720

6.9

227.

1Ισ

χαιµ

ικές

καρ

διοπ

άθει

ες74

.256

.199

.110

2.5

56.2

45.5

32.2

125.

855

.455

.363

.410

6.0

52.1

124.

690

.110

9.7

Άλλε

ς µο

ρφές

κα

ρδιο

πάθε

ιας

44.7

69.0

31.7

52.0

97.3

52.0

38.1

40.5

50.0

60.2

46.7

68.5

46.7

15.9

30.6

19.2

Αγγε

ιακέ

ς πα

θήσε

ις

εγκε

φάλ

ου61

.255

.160

.260

.811

2.8

56.7

36.5

60.0

62.3

69.2

53.2

70.2

152.

160

.254

.665

.9Ν

όσοι

ανα

πνευ

στικ

ού

συστ

ήµατ

ος40

.240

.364

.826

.128

.538

.632

.094

.422

.335

.146

.920

.251

.038

.130

.290

.5Ν

όσοι

πεπ

τικού

συ

στήµ

ατος

23.9

25.4

27.6

26.4

11.8

24.4

23.3

22.0

22.6

28.5

22.0

23.9

23.9

20.9

15.9

25.3

Νόσ

οι ο

υρογ

εννη

τικού

συ

στήµ

ατος

6.9

9.1

6.2

6.9

8.9

10.7

6.0

11.6

6.2

7.5

10.4

5.4

9.5

6.3

5.6

7.1

ΠΠίίνν

αακκααςς

55bbii

ss:: ΠΠ

ρροοττυυ

πποοπποο

ιιηηµµέέ

ννοοιι δδ

εείίκκττ

εεςς θθ

ννηησσιι

µµόόττηη

ττααςς

γγιιαα

εεππιιλλ

εεγγµµέέ

ννεεςς

ααιιττίίεε

ςς,, εε

ππίί 11

0000..00

0000 γγ

υυννααιι

κκώώνν,,

119999

88..

Πηγ

ή: E

uros

tat,

op. c

it

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 34: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Έµκε-Πουλοπούλου, Ή. (1994) Το δηµογραφικό, Αθήνα, Έλλην.Ε.Σ.Υ.Ε (1966) ∆ηµογραφικαί ροπαί και µελλοντικαί προεκτάσεις του πληθυσµού της

Ελλάδος (1960 1985), Ζ5 Μεθοδολογικαί Μελέται, Αθήναι.Ε.Σ.Υ.Ε (1980) Ο πληθυσµός της Ελλάδος κατά το δεύτερον ήµισυ του 20ου αιώνος, Μεθοδο-

λογικαί Μελέται, Αθήνα.ΕΣΥΕ (1989-2001) Στοιχεία της Φυσικής Κίνησης του πληθυσµού της Ελλάδας, Αθήνα.Κοτζαµάνης, Β (2000) Οι δηµογραφικές εξελίξεις κατά την µεταπολεµική περίοδο στις

χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και στην Ελλάδα, Αθήνα, Ε.Κ.Κ.Ε.Παπαδάκης, Μ., Τσίµπος, Κ. (1993) Περιφερειακοί Πίνακες επιβίωσης του Ελληνικού

Πληθυσµού, Αθήνα, Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις.Παπαευαγγέλου, Γ., Τσίµπος, Κ. (1993) Ιατρική ∆ηµογραφία και Οικογενειακός

Προγραµµατισµός, Αθήνα, Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις.Σιάµπος, Γ. (1973) ∆ηµογραφική εξέλιξις της νεωτέρας Ελλάδος, 1821-1985, Αθήναι. Τσίµπος Κ., Παπαευαγγέλου, Γ. (1990) Πίνακες επιβίωσης του Ελληνικού πληθυσµού κατά

αιτία θανάτου (1960-1980), Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 77.Τσίµπος, Κ., Παπαευαγγέλου, Γ. (1994) Θνησιµότητα του ελληνικού πληθυσµού κατά αιτία

θανάτου: 1960-1990, σσ. 157-169 στο: Β. Κοτζαµάνης – Λ. Μαράτου Αλιπράντη (επιµ.), Οιδηµογραφικές εξελίξεις στη µεταπολεµική Ελλάδα, Αθήνα, Α.Α. Λιβάνη-«Νέα Σύνορα».

Bourbeau, R., Courville, V. (1997) La mortalité violente selon l’âge, le sexe et la cause: unessai de classification des pays industrialisés, 1985-1989, European Journal ofPopulation, v. 13.

Cambois, E., Robine, J.M., Brouard, N. (1998) Life expectancies applied to specific status-es: A history of the indicators and the methods of calculation, Population, 3.

Congdon, P. (1995) Monitoring Suicide Mortality: A Bayesian Approach, European Journalof Population, 3.

Gersten, O., Wilmoth, J.R. (2006) The Cancer Transition in Japan since 1951, in:Demographic Research, 7.

Gjonca, A., Wilson, C., Falkingham J. (1999) Can Diet and Life Style Explain RegionalDifferences in Adult Mortality in the Balkans?, NIDI Working Paper, 3.

Gjonca, Α., Τomassini, C., Vaupel, J.W. (1999) Male-female Differences in Mortality in theDeveloped World, NIDI Working Paper, 9

Greek Ministry of Health/ Welfare and Social Insurance (1993), The Health of GreekPopulation, Athens.

EUROSTAT http://eurostat.ed.europa.eu./portalHannerz, H. (2001) Manhood Trials and the Law of Mortality, Demographic Research, 7. Horiuchi, S., Wilmoth, J.R. (1998) Deceleration in the age pattern of mortality at older

206

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 35: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

ages, Demography, 4.International Task Force for Prevention of Coronary Heart Disease – International

Atherosclerosis Society, Coronary Heart Disease (1998) Reducing the Risk. The scien-tific background for primary and secondary prevention of coronary heart disease. Aworldwide view, Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases, 8.

Kannisto, V. (2000) Measuring the Compression of Mortality, Demographic Research, 3.Kohler, H., Kohler, I. (2000) Frailty Modelling for Adult and Old Age Mortality: The

Application of a Modified De Moivre Hazard Function to Sex Differentials in Mortality,Demographic Research, 8.

Lopez A.D., Ahmad, O.B., Guillot, M., Inoue, M., Ferguson B.D., Salomon J.A.(2001) LifeTables for 191 Countries for 2000: Data, Methods, Results, World Health Organization,Evidence and Information for Policy, Discussion Paper, 40.

Nizard, A. (2000) Les effets sur la mortalité de quelques maux contemporains: sida,hépatite, alcool et tabac, Population, 3.

Omran, A.R. (1971) The epidemiologic transition: a theory of the epidemiology of popula-tion change, Milbank Mem Fund Q, 49:509-38, in: Gersten O., Wilmoth J.R., op.cit.

Organisation Mondiale de la Santé (2002), Rapport sur la santé dans le Monde 2002,Genève, W.H.O

Pressat, R. (1983) Analyse Démographique, Paris, PUF.Preston, S. (1979) Mortality Patterns in National Populations with special reference to

recorded causes of death, New York, Academic Press.Robine, J.M, Colveza, A. (1984) Espérance de vie sans incapacité et ses composantes: de

nouveaux indicateurs pour mesurer la santé et les besoins de la population,Population, 1.

Sauvy, A. (1976) Eléments de Démographie, Paris, P.U.F.Shryock H.S., Siegel, J.S. and alii (1976) The Methods and Materials of Demography,

London, Academic Press. Spijker, J. (1998) Differences in mortality in Europe: Causes of death selected due to

health-related behaviour, Demos, 7. Spijker, J., E. Tabeau, E. (1998) Preparation of data for life table analysis of mortality by

ten causes of death in province-level regions in eleven European countries”, NIDIWorking Paper, 2.

Spijker, J., Τabeau, E., Van der Veen, W.J. (1998) Regional differences in cause-specificmortality in eleven European countries in 1990-91, NIDI Working Paper, 4.

Tabeau, E., Ekamper P., Huisman C., Bosch A. (1998) Analysis and projection of mortalityby gender, age/generation, and main causes of death for the countries of theEuropean Economic Area., Eurostat Working Paper, 3.

Tabeau, E., P. Ekamper, C. Huisman and A. Bosch (1999) Improving overall mortality fore-

207

Η ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (1960-2001)

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων

Page 36: Η θνησιµότητα στην Ελλάδα (1960-2001)...Η θνησιµότητα ανά αιτία θανάτου (1980-2001) Μεθοδολογικά ζητήµατα Ο Preston

casts by analysing cause-of-death, period and cohort effects in trends, EuropeanJournal of Population, 2.

United Nations (1973) The Determinants and Consequences of Population Trends, NewYork, U.N.

United Nations (1982) Levels and Trends of Mortality since 1950, New York, U.N.Vallin, J., Meslé, Fr. (1988) Les causes de décès en France de 1925 à 1978, Population, 1. Vallin, J. (1988a) Mesure et analyse de la mortalité: nouvelles approches, Population, 2.Vallin, J. (1988b) L'évolution de la mortalité en Asie méridionale et orientale, Population, 6.Vallin, J. (1988c) Séminaire sur la médecine et le déclin de la mortalité, Population, 6.Vaupel J.W., Yashin, A. (1999) Cancer Rates over Age, Time, and Place: Insights from

Stochastic Models of Heterogeneous Populations, NIDI Working Paper, 6.Vaupel, J.W., Life Expectancy at Current Rates vs. Current Conditions, Demographic

Research, 7.Wienke A., Herskind A., Christensen K., Skytthe A., Yashin, A. (2002) The influence of

smoking and BMI on heritability in susceptibility to coronary heart disease, NIDIWorking Paper, 3.

208

Η ∆ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ∆ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ

Εργα

στήρ

ιο Δη

μογρ

αφικώ

ν & Κ

οινων

ικών Α

ναλύ

σεων