Ερµηνεία µίας σύµβασης - eng.ucy.ac.cy · 117 Ερµηνεία µίας...

117117

ΕρµηνείαΕρµηνεία µίαςµίας σύµβασηςσύµβασης

118118


• Το περιεχόµενο µιας σύµβασης πρέπει να είναι σαφές.• Εάν το περιεχόµενο µίας σύµβασης δεν είναι σαφές ή δενδύναται να καταστεί σαφές τότε η σύµβαση είναι άκυρη. • Η σύµβαση µπορεί να επιβιώσει ανεξαρτήτως ακυρότηταςενός ασαφούς όρου που δεν επηρεάζει την γενικήσαφήνεια της υπόλοιπης σύµβασης.• Στην υπόθεση Saab & Another v. Holy Monastery Ay. Neophytos (1982) αποφασίστηκε ότι όταν οι βασικοί όροιτης σύµβασης είναι σαφείς ή µπορούν να εξακριβωθούν απότην ολότητα της, τότε η σύµβαση είναι έγκυρη ανεξάρτητααπό επιµέρους ασάφειες και ότι αποτελεί καθήκον του∆ικαστηρίου να περισώσει µία σύµβαση, εάν αυτό είναιδυνατόν.

119119


Εξωγενής Μαρτυρία για συµπλήρωση µίας Σύµβασης

(Extrinsic Evidence Rule)

Ο κανόνας «parol evidence rule» καθορίζει ότι το γραπτόκείµενο µίας σύµβασης εµπεριέχει τη συνολική συµφωνίαµεταξύ των µερών. Ο κανόνας αυτός απαγορεύει (εν γένει) την εισαγωγή εξωγενούς µαρτυρίας (δηλαδή µαρτυρίας γιαγραπτή ή προφορική επικοινωνία µεταξύ των µερών που δενπεριλαµβάνεται στη σύµβαση) η οποία θα τροποποιούσετους όρους µίας µετέπειτα συναφθείσας σύµβασης. Ηεισαγωγή τέτοιας µαρτυρίας επιτρέπεται µόνο εάνχρειάζεται διευκρίνιση ασάφειας ή αµφιβολίας µε σκοπό τηνδιευκρίνιση της πρόθεσης των µερών.

120120



(Extrinsic Evidence Rule)

Ο όρος «εξωγενής µαρτυρία» υποδηλώνει µαρτυρία η οποίαδεν περιέχεται στη σύµβαση µεταξύ των µερών, η οποίαγίνεται δεκτή για τη διασάφηση αµφιβολιών (Καλησπέρας v.

∆ρυάδη, 1998).

121121



Κενά στη σύµβαση

Εάν κάποιο ουσιώδες στοιχείο της σύµβασης παραµείνει κενό δενείναι αποδεκτή, γενικά, η χρήση µαρτυρίας για τη συµπλήρωση τουκενού.

Παράδειγµα

Στην υπόθεση Kemp v. Rose (1858) ξεχάστηκε ασυµπλήρωτη ηηµεροµηνία παράδοσης των προϊόντων. Εάν γινόταν αποδεκτή ηµαρτυρία που είχε παρουσιαστεί, το ένα µέρος θα πλήρωνεαποζηµιώσεις για καθυστέρηση στην παράδοση των προϊόντων. Ηµαρτυρία απορρίφθηκε.

122122



Προκαταρκτικές διαπραγµατεύσεις

Οι διαπραγµατεύσεις που προηγήθηκαν της σύναψης µίας

σύµβασης (περιλαµβανοµένης ανταλλαγής αλληλογραφίας) δεν

µπορεί να λαµβάνονται υπόψη για την ερµηνεία της πρόθεσης

των µερών (Inglis v. Buttery, 1878).

123123



Μεταγενέστερες ενέργειες και συµπεριφορά

∆εν είναι επιτρεπτή η επίκληση πράξεων (ή λεχθέντων) από τα

µέρη, που χρονικά ακολούθησαν τη σύναψη της σύµβασης, για

σκοπούς ερµηνείας της, ακόµη και εάν σε αυτή υπάρχουν

ασάφειες ή αµφιβολίες. Εάν τα µέρη αντάλλαξαν αλληλογραφία,

θα πρέπει να καθοριστεί η χρονική στιγµή κατά την οποία

προκύπτει ότι συνάφθηκε η σύµβαση. Ό,τι ακολούθησε δεν

µπορεί να ληφθεί υπόψη στην ερµηνεία της σύµβασης (Whitworth

Street Estates v. J. Miller and Partners, 1970)

124124



Μεταγενέστερες ενέργειες και συµπεριφορά

Όπως χαρακτηριστικά επισηµάνθηκε από το Λόρδο Reid στηνυπόθεση Whitworth Street Estates v. J. Miller and Partners, 1970, εάν ήταν επιτρεπτό να χρησιµοποιηθούν µεταγενέστερεςδηλώσεις ή ενέργειες συµβαλλοµένων ως ερµηνευτικό βοήθηµασύµβασης που ήδη συνήψαν, θα ήταν πιθανό να καταλήγαµε στοαποτέλεσµα να εννοούσε ένα πράγµα η σύµβαση κατά τον χρόνοτης υπογραφής της και, λόγω µεταγενέστερου γεγονότος, διαφορετικό, ένα µήνα ή ένα χρόνο αργότερα (Word Processing Centre Ltd v. Κυπριακής ∆ηµοκρατίας, 1997)

125125



∆ιαγραφές όρων από τυπικές µορφές συµβάσεων

Ποια είναι η σηµασία της διαγραφής ενός τυπικού όρου κατά την

ερµηνεία µίας σύµβασης. Υπάρχουν δύο σχολές σκέψεις:

Η πρώτη σχολή (που είναι και επικρατούσα) εισηγείται ότι το

γεγονός πως κάποιος τυπικός όρος διαγράφτηκε δεν µπορεί να

λαµβάνεται υπόψη γιατί η απόφαση για τη διαγραφή εµπίπτει

στην έννοια της διαπραγµάτευσης που προηγείται της σύµβασης.

Κατά τη δεύτερη σχολή, η διαγραφή του όρου µπορεί να

χρησιµοποιηθεί στην ερµηνεία της σύµβασης αφού µπορεί υπό

ορισµένες συνθήκες να υποδηλώνει την πρόθεση των µερών.

126126



Πότε επιτρέπεται

(α) Πραγµατικό υπόβαθρο γεγονότων (“factual background”)

Το δικαστήριο µπορεί να αποδεχθεί περιορισµένη µαρτυρία

µε σκοπό να αντιληφθεί το πραγµατικό υπόβαθρο γεγονότων

που ήταν γνωστό στα µέρη πριν ή κατά την σύναψη της

σύµβασης, περιλαµβανοµένης µαρτυρίας για τη γένεση και το

στόχο της συναλλαγής (Prenn v. Simmonds, 1971)

127127




(β) Περιβάλλουσες συνθήκες και περιστάσεις

(“surrounding circumstances”)

Το δικαστήριο µπορεί να αποδεχθεί περιορισµένη µαρτυρία

µε σκοπό να αντιληφθεί τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες

χρησιµοποιήθηκαν συγκεκριµένες λέξεις και εκφράσεις στη

σύµβαση, ή για να αντιληφθεί ποια πρόσωπα ή αντικείµενα

που αναφέρονται στη σύµβαση είχαν κατά νου οι

συµβαλλόµενοι όταν συνήπτετο η σύµβαση. Τέτοια µαρτυρία

είναι χρήσιµη πρακτικά µόνον όταν υπάρχουν ασάφειες και

αµφιβολίες αναφορικά µε λέξεις και εκφράσεις που

περιλαµβάνονται στη σύµβαση (Shore v. Wilson, 1842).

128128




(γ) Ξένες και τεχνικές λέξεις

Η σηµασία ξένων και τεχνικών λέξεων µπορεί να αποδειχθεί

µε µαρτύρία. Εάν δεν υπάρχει διαφορά των µερών ως προς

τη σηµασία ξένης ή τεχνικής λέξης, το δικαστήριο µπορεί να

διαπιστώσει από µόνο του τη σηµασία της µε τη λήψη

σχετικής συµβουλής ή µε προσφυγή σε κατάλληλο λεξικό.

(Shore v. Wilson, 1842).

129129




(δ) Έθιµο, συνήθεια και χρήση

Το δικαστήριο µπορεί να αποδεχθεί µαρτυρία ώστε να

καταδειχθεί ότι µία λέξη χρησιµοποιήθηκε σύµφωνα µε

συγκεκριµένο έθιµο, ή συνήθεια ή πρακτική που ισχύει στη

συγκεκριµένη εµπορική δραστηριότητα ή τοπικά. Τέτοια

συνήθεια ή πρακτική θα πρέπει να αποδειχθεί αυστηρά και

θα πρέπει να είναι «διαβόητη» ώστε να την αντιλαµβάνονται

µε τον ίδιο τρόπο όλοι όσοι συναλλάσσονται στο

συγκεκριµένο αντικείµενο. Η ερµηνεία που προκύπτει από

τέτοια προσέγγιση δεν πρέπει να βρίσκεται σε αντίφαση µε

ρητό όρο της σύµβασης (Symonds v. Lloyd, 1859).

130130




(ε) Λεξιλόγιο µερών

Εάν µία λέξη επιδέχεται πολλαπλών ερµηνειών αλλά τα µέρη

είχαν διαπραγµατευτεί στη βάση συγκεκριµένου λεξιλογίου ή

λεξικού, είναι επιτρεπτό να προσκοµιστεί µαρτυρία ώστε να

διαφανεί ποιο ήταν το λεξιλόγιο ή λεξικό αυτό (The Karen

Oltmann, 1976).

131131




(στ) Προσβολή ή καταγγελία της σύµβασης

Επιτρέπεται η προσκόµιση µαρτυρίας για να αποδειχθεί ότι

µία σύµβαση είχε συναφθεί κατόπιν ψευδούς παράστασης ή

απάτης ή ψυχικού εξαναγκασµού κλπ, ή από πρόσωπο που

δεν είχε σώας τα φρένας, ή ότι η σύµβαση έχει τροποποιηθεί,

ή ότι ένα µέρος έχει υπαναχωρήσει από αυτήν (ακόµη και

προφορικά, έστω και εάν η σύµβαση είναι γραπτή). (Shuler v.

Wickman 1974, Berry v. Berry 1929, Morris v. Baron 1918).

132132




(ζ) Για να δειχθεί η ύπαρξη αντιπαροχής

Επιτρέπεται η προσκόµιση µαρτυρίας για να αποδειχθεί κατάπόσο υφίσταται αντιπαροχή ή όχι (Pao On v. Lau Yiu Long, 1980)

133133


Κανόνες ερµηνείας

Ένας κανόνας δικαίου έχει ισχύ ακόµη και εάν η ρητή ή ησιωπηρή πρόθεση των µερών συγκρούεται µε τις πρόνοιεςτου,όµωςένας κανόνας ερµηνείας απλά δεικνύει τι θα πρέπει νααποφασίσει ένα δικαστήριο σε περίπτωση που η ρητή ή ησιωπηρή πρόθεση των µερών απουσιάζει.

(Re Coward, 1887)

134134


Κριτήριο ερµηνείας είναι η έννοια την οποίαµεταδίδει το κείµενο της συµφωνίας στο µέσολογικό άνθρωπο για τα συµφωνηθέντα. Για τοσκοπό αυτό µπορεί να εµπλουτισθεί η γνώση µε τηναποκάλυψη του υπόβαθρου της συµφωνίας, εξαιρουµένων πάντοτε των διαπραγµατεύσεων, καθώς και µονοµερών δηλώσεων καιυποκειµενικών προθέσεων των συµβαλλοµένων.

135135


«Η αποκάλυψη της κοινής πρόθεσης των µερών µιαςσυµφωνίας είναι εφικτή από τη θεώρηση της ως συνόλου. Μπορεί να φανερωθεί µε αυτή τη µέθοδο η συνάφεια, ηαλληλουχία, καθώς και η ενότητα µεταξύ των όρων της καιτων λέξεων που χρησιµοποιούνται. Περαιτέρω, ο σκοπόςτης συµφωνίας είναι βασικό στοιχείο που συντείνει στηνοηµατοδότηση της. Φυσικά η λεκτική διατύπωση οριοθετείτην ερµηνευτική προσπάθεια. ∆ιαφορετικά ο ερµηνευτής θαυποκαθιστούσε µε τη δική του υποκειµενική κρίση τηβούληση των µερών.» (Frederickou Schools Co. Ltd. κ.α. V. Acuac Inc., 2002)

136136



(α) Σύνηθες νόηµα

Εκτός εάν από το κείµενο προκύπτει ειδική σηµασία τηςλέξης, σε κάθε λέξη θα πρέπει να αποδίδεται τοσύνηθες νόηµα της λέξης, εκτός εάν τούτο θα οδηγούσεσε παραλογισµό ή αντίφαση µε το υπόλοιπο κείµενο.

«Στην ερµηνεία ενός εγγράφου πρέπει να αποδίδεται σεσυνηθισµένες λέξεις η απλή και συνηθισµένη ερµηνείατους.» [Beard v. Moira Colliery Co., 1915]

137137



(β) Τεχνικός ή νοµικός όρος (Term of art)

Σε ορισµένες λέξεις τα δικαστήρια έχουν αποδώσεισυγκεκριµένη ερµηνεία, τούτο όµως δεν ισχύει εάν ησυµφωνία δεν είχε συνταχθεί από δικηγόρο ή άλλοειδικό, κυρίως εάν ο συντάκτης δεν ανέµενε ότι τοκείµενο θα τύχει ερµηνείας από δικηγόρο (Sydall v.Castings Ltd, 1967: απόγονος σηµαίνει µόνο τα νόµιµατέκνα ή και τα νόθα?)

138138



(γ) Λογική ερµηνεία

Εάν οι όροι µίας σύµβασης είναι ασαφείς και η υιοθέτησηµίας ερµηνείας θα οδηγούσε σε παράλογο αποτέλεσµα, το δικαστήριο δεν θα είναι πρόθυµο να υιοθετήσει τηνερµηνεία αυτή (Dodd v. Churton, 1897)

139139



(δ) Εσωτερική συνέπεια του κειµένου

Ο συντάκτης ενός νοµικού κειµένου αναµένεται ναακολουθεί συνεπή και οµοιόµορφη µέθοδο γραφής. Έτσι, ίδιες λέξεις αναµένεται να έχουν το ίδιο νόηµα σε όλο τοκείµενο και διαφορετικές λέξεις να αποδίδουνδιαφορετικό νόηµα (J. Jarvis v. Rockdale Housing Association, 1986)

140140



(ε) Έγκυρο νόηµα

Εάν κάποιος όρος είναι ασαφής ή διφορούµενος, µίαερµηνεία που θα τον καθιστούσε έγκυρο είναιπροτιµότερη από µία ερµηνεία που θα τον καθιστούσεάκυρο (Mills v. Dunham, 1891)

141141



(ε) Τυπογραφικά λάθη

Όπου σε κάποιο κείµενο σύµβασης διαπιστωθεί ηύπαρξη προφανούς τυπογραφικού λάθους, το δικαστήριοθα θέσει µία λογική ερµηνεία στο κείµενο διορθώνονταςτο λάθος ή διαβάζοντας το ως διορθωµένο (Burchell v. Clark, 1876)

142142


Παράδειγµα:

Το ∆ικαστήριο µπορεί, χάριν της σαφούς, εκπεφρασµένηςπρόθεσης, να διαβάσει σε ένα έγγραφο το «ή» ως «και» καιαντίστροφα. Φυσικά το ένα δε σηµαίνει το άλλο. Τούτο είναιεπιτρεπτό όταν τα συµφραζόµενα δείχνουν ότι το «ή»χρησιµοποιήθηκε κατά λάθος αντί του «και». Είναι δηλαδήδυνατό µε τη συνδροµή της ερµηνείας, η λανθασµένη λέξη νααντικατασταθεί έτσι ώστε η πραγµατική πρόθεση των µερώννα τεθεί πάνω από τη λεκτική διατύπωση του κειµένου. Αυτό όµως µπορεί να συµβεί στις καθαρότερες τωνπεριπτώσεων. (White v. Supple (1842)

143143



(στ) Η σύµβαση να διαβάζεται ως σύνολο

Η σύµβαση θα πρέπει να ερµηνεύεται ως σύνολο, και ναλαµβάνεται υπόψη, στο βαθµό που είναι πρακτικό, σεόλες τις πρόνοιες της. Προς τούτο, το δικαστήριο θαπρέπει να καθορίσει πρώτα ποια έγγραφα συνιστούν τησύµβαση και ακολούθως να ερµηνεύσει αυτάερµηνεύοντας τυχόν αντιφάσεις µεταξύ τους (Brodie v. Cardiff Corp., 1919)

144144



(ζ) Χειρόγραφες λέξεις υπερισχύουν των τυπωµένων

Εκτός εάν στο ίδιο το κείµενο καθορίζεται διαφορετικά, χειρόγραφες λέξεις που χρησιµοποιούνται σε τυπωµένοκείµενο, υπερισχύουν αφού θεωρείται ότιαντικατοπτρίζουν την άµεση γλώσσα και ορολογία πουεπέλεξαν τα µέρη για να εκφράσουν τη βούληση τους. (Robertson v. French, 1803)

145145



(η) Κανόνας «Ejusdem generis»Εάν σε ένα κείµενο παρατίθενται λέξεις συγκεκριµένηςκατηγορίας ακολουθούµενες από γενικές λέξεις, οιγενικές λέξεις θεωρείται ότι αναφέρονται σε θέµαταπαρόµοιας κατηγορίας (S.S. Knutsford Ltd. V. Tillmans& Co.,1908)Π.χ. «Ο εργολάβος απαλλάσσεται της ευθύνηςσυµπλήρωσης του έργου σε περιπτώσεις πολέµου, εχθροπραξιών ή οποιασδήποτε άλλης αιτίας». Αποφασίστηκε ότι ο «παγετός» δεν εµπίπτει στις«οποιεσδήποτε άλλες αιτίες».

146146


Κανόνες ερµηνείας(θ) Κανόνας «Contra Proferentem»

Σε περίπτωση αµφιβολίας για την έννοια ενός όρου, υπερισχύει η ερµηνεία που είναι δυσµενέστερη για αυτόνπου συνέταξε τη σύµβαση (John Lee & Son v. Railway Executive, 1949). Ο κανόνας δεν εφαρµόζεται εάν ησύµβαση αποτέλεσε αντικείµενο διαπραγµάτευσης τωνµερών.Στόχος, µεταξύ άλλων, του κανόνα αυτού είναι ηενθάρρυνση των συντακτών των συµβάσεων να είναι όσοπιο σαφείς και επεξηγηµατικοί γίνεται και να καλύπτουνκατά το δυνατό τα περισσότερα πιθανά ενδεχόµενα.

(Holiday Tours Ltd vs Γεωργίου Α Κούτα, 1993)

147147

ΠαράβασηΠαράβαση τηςτης σύµβασηςσύµβασης

148148

ΠαράβασηΠαράβαση σύµβασηςσύµβασης

Σε περίπτωση παράβασης της σύµβασης, ο συµβαλλόµενοςπου ζηµιώνεται από την εν λόγω παράβαση έχει δικαίωµααποζηµίωσης από τον υπαίτιο αντισυµβαλλόµενο, για τηζηµιά ή απώλεια που υπέστη συνεπεία αυτής, [1] η οποίαπροέκυψε φυσικά κατά την συνήθη πορεία των πραγµάτωναπό την εν λόγω παράβαση ή [2] την οποία οισυµβαλλόµενοι γνώριζαν όταν συνήπτετο η σύµβαση ωςενδεχόµενη συνέπεια της παράβασης της σύµβασης.

(Περίφηµη απόφαση Hadley v. Baxendale, 1854)

149149


Η γενική αρχή η οποία διέπει τον καθορισµό των ζηµιών

είναι εκείνη της αποζηµίωσης, δηλαδή το αθώο µέρος

πρέπει να τεθεί, σε όποιο βαθµό αυτό µπορεί να επιτευχθεί

µε το χρήµα, στην ίδια θέση στην οποία θα ήταν ως εάν η

σύµβαση να είχε εκτελεστεί (Johnson v. Agnew, 1979).

Καµία αποζηµίωση δεν καταβάλλεται για αποµακρυσµένη και

έµµεση απώλεια ή ζηµιά που προξενήθηκε συνεπεία

παράβασης της σύµβασης.

150150


Στην Saab and Another v. Holy Monastery Ay.

Neophytos, 1982 καθορίστηκε ότι:

«Reinstatement lies at the core of the rules regulating

the assessment of compensation for breach of contract.

Damages aim to restore the party to the position he

would be but for the breach. This is normally

accomplished by awarding damages reasonably

foreseeable at the time of execution of the agreement,

as likely to arise upon breach.»

151151


Η βασική αρχή της αποζηµίωσης του αθώου µέρους από µια

παράβαση συµφωνίας περιορίζεται από µια δεύτερη αρχή µε

την οποία επιβάλλεται στον ενάγοντα το καθήκον λήψης

λογικών µέτρων για περιορισµό της ζηµιάς του. Ο ενάγων

δεν µπορεί να απαιτήσει ζηµιά την οποία ήταν δυνατό να

περιορίσει εάν ελάµβανε προς τούτο λογικά µέτρα (British

Westinghouse Electric and Manufacturing Co. v.

Underground Electric Rys. Co. of London, 1919 και

Αγησιλάου ν. Χρίστου, 1989).

152152


Γενικά, είναι νοµολογηµένο και αποτελεί στοιχειώδη αρχή ότι τοβάρος αποδείξεως τόσον των γεγονότων όσο και των ζηµιώνβαρύνει τον ενάγοντα.

Εάν όµως ο εναγόµενος επιδιώκει να αποδείξει ότι ο Ενάγων είχευποχρέωση να λάβει ορισµένα µέτρα για µετριασµό της απώλειαςτου και ότι δεν το έπραξε, για τον ισχυρισµό τούτο το βάροςαποδείξεως βαρύνει τον εναγόµενο και οι επιδικασθησόµενεςαποζηµιώσεις δεν µειώνονται εκτός αν ο εναγόµενος πετύχει νααποδείξει ότι ο Ενάγων όφειλε εύλογα να προβεί στη λήψη τωνµέτρων για µετριασµό των ζηµιών. (Centra (Holdings) Ltd v. Reuters Ltd., 1999)

153153


Αν στη σύµβαση διαλαµβάνεται όρος ως προς το ποσό το

οποίο θα πρέπει να καταβληθεί σε περίπτωση παράβασης

αυτής, ή ποινική ρήτρα, το αναίτιο µέρος και εάν ακόµη δεν

αποδειχθεί ότι υπέστη από την παράβαση πραγµατική ζηµιά

ή απώλεια, να λάβει από το υπαίτιο µέρος εύλογη

αποζηµίωση που δεν υπερβαίνει το ποσό που ορίστηκε ή την

ποινική ρήτρα, ανάλογα µε την περίπτωση.

154154


«Στην απουσία συσχετισµού του καθορισθέντος ποσού των

£30.- ηµερησίως µε την έκταση της πραγµατικής ζηµιάς

που πιθανό να προέκυψε από την καθυστέρηση, το

καθορισθέν ποσό εξοµοιώνεται µε ποινική ρήτρα. Το

συµπέρασµα αυτό είναι πρόδηλο από την έλλειψη οιουδήποτε

συσχετισµού του ποσού της ζηµιάς µε τον αριθµό των

διαµερισµάτων, των οποίων η παράδοση καθυστέρησε.

Εποµένως, το ∆ικαστήριο ελλείψει µαρτυρίας δεν θαµπορούσε να επιδικάσει οποιοδήποτε ποσό σαναποζηµιώσεις, παρά την καθυστέρηση που βρήκε ότιυπήρξε.» (Χαραλάµπους ν. Α.Ν.Stasis Estates Ltd, 1991)

155155


Με βάση όµως τη νοµολογία (Μεταλλικά Ηρακλής

Μιχαηλίδης Λτδ v. G & C EXHAUST SYSTEMS LTD,

2001), «επιδίκαση ουσιαστικών αποζηµιώσεων - όχι

συµβολικών ή ονοµαστικών - είναι δυνατή µόνο όπου αυτές

αποδεικνύονται».

156156


Βάσει των γενικών αρχών του δικαίου, χρηµατικό ποσό, το

οποίο καταβάλλεται στον αντισυµβαλλόµενο έναντι

ανταλλάγµατος, το οποίο δεν παρέχεται, είναι ανακτητέο ως

χρέος (money had and received).

157157

ΑστικήΑστική ΑµέλειαΑµέλεια

Γενική προσέγγιση

Για να στοιχειοθετηθεί απαίτηση λόγω αµέλειας, ο ενάγων θα

πρέπει να αποδείξει:

(α) την ύπαρξη υποχρέωσης του εναγόµενου για επίδειξη

επιµέλειας έναντι του ενάγοντα,

(β) την ύπαρξη αµέλειας του εναγόµενου,

(γ) την ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας µεταξύ της συµπεριφοράς

του εναγόµενου και της ζηµιάς του ενάγοντος,

(δ) ότι θα µπορούσε να προβλεφθεί ότι τέτοια συµπεριφορά

όπως του εναγόµενου ήταν πιθανό να προκαλέσει ζηµιά όπως

αυτή που απαιτείται.

158158


Αµέλεια συνίσταται:

(α) στην τέλεση πράξης την οποία υπό τις περιστάσεις δεν θα

τελούσε λογικό συνετό πρόσωπο, ή στην παράλειψη τέλεσης

πράξης την οποία υπό τις περιστάσεις τέτοιο πρόσωπο θα

τελούσε, ή

(β) στην παράλειψη καταβολής τέτοιας δεξιότητας ή επιµέλειας

για την άσκηση επαγγέλµατος, επιτηδεύµατος ή ασχολίας όπως

ένα λογικό συνετό πρόσωπο, που έχει τα προσόντα για την

άσκηση του επαγγέλµατος αυτού, επιτηδεύµατος ή ασχολίας, θα

κατέβαλλε υπό τις περιστάσεις,

και στην πρόκληση ζηµιάς εξαιτίας αυτής.

159159


Σε περίπτωση αµέλειας δύναται να τύχει αποζηµίωσης µόνο το

πρόσωπο έναντι του οποίου ο υπαίτιος της αµέλειας υπείχε

υποχρέωση, υπό τις περιστάσεις να µην επιδείξει αµέλεια.

160160


Υποχρέωση να µην επιδεικνύεται αµέλεια υφίσταται στις πιο κάτω

περιπτώσεις:

(α) ο κάτοχος ακίνητης ιδιοκτησίας έναντι του κυρίου αυτής,

(β) ο κάτοχος ακίνητης ιδιοκτησίας έναντι κάθε προσώπου που

βρίσκεται νόµιµα σε αυτήν, ή τόσο πλησίον ώστε κατά τη συνήθη

πορεία των πραγµάτων να επηρεάζεται από την αµέλεια,

(γ) ο ιδιοκτήτης µεταφορικού µέσου έναντι κάθε προσώπου που

µεταφέρεται µε αυτό ή που βρίσκεται τόσο κοντά ώστε κατά τη

συνήθη πορεία των πραγµάτων να επηρεάζεται από την αµέλεια,

161161


(γ) ο ιδιοκτήτης µεταφορικού µέσου έναντι κάθε προσώπου που

µεταφέρεται µε αυτό ή που βρίσκεται τόσο κοντά ώστε …

(δ) όλα τα πρόσωπα που βρίσκονται εντός ακίνητης ιδιοκτησίας ή

εντός µεταφορικού µέσου έναντι του ιδιοκτήτη αυτών,

(ε) πρόσωπο που ασκεί επάγγελµα, επιτήδευµα ή ασχολία ή

παρέχει υπηρεσίες, έναντι κάθε προσώπου προς το οποίο

παρέχει τις υπηρεσίες ή στην ιδιοκτησία του οποίου ασκεί το

επάγγελµα, επιτήδευµα ή ασχολία.

162162


Εκ προστήσεως ευθύνη

Η εκ προστήσεως ευθύνη προσώπου για τις συνέπειες αστικού

αδικήµατος που διαπράττεται από άλλο πρόσωπο ρυθµίζεται από

το άρθρο 13 του περί Αστικών Αδικηµάτων Νόµου, Κεφ. 148. Εκ

προστήσεως ευθύνη φέρει ο εναγόµενος για τις πράξεις άλλου

προσώπου όταν (α) αυτές εξουσιoδοτούνται ή επικυρώνονται, ή

(β) συνιστούν πράξεις εργοδοτουµένου (υπηρέτη) στο πλαίσιο της

εργασίας του. (Ποταµίτης κ.α. ν. Ιωάννου, 1992)

163163

ΕυθύνηΕυθύνη γιαγια φυσικήφυσική ζηµιάζηµιά

Γενική αρχή

Ο κατασκευαστής προϊόντων (περιλαµβανοµένων κτιρίων) υπέχεικαθήκον επιµέλειας έναντι τρίτων, στην κατοχή των οποίων είναι

λογικά προβλεπτό ότι θα περιέλθουν τα προϊόντα αυτά.

(κλασσική υπόθεση Donoghue v. Stevenson, 1932 : σαλιγκάρι σεξανθιά µπύρα προκάλεσε βλάβη στον καταναλωτή ο οποίος δενµπορούσε να το διακρίνει)

164164


Ο ιδιοκτήτης που είναι υπεύθυνος για το σχεδιασµό και τηνκατασκευή ενός σπιτιού υπέχει καθήκον επιµέλειας ότι το σπίτιείναι απαλλαγµένο από ελαττώµατα που µπορεί να προκαλέσουντον τραυµατισµό σε κάποιο πρόσωπο το οποίο λογικά θαµπορούσε να επηρεαστεί από τέτοια ελαττώµατα (Rimmer v. Liverpool City Council, 1984) .

Για παράδειγµα, στην υπόθεση T.J. CHRISTIANSEN v. BLUE MED. HOTELS LTD, 1998, η εντεκάχρονη Νίκολα «πέρασε»µέσα από τζαµαρία από την οποία έλειπε η κατάλληλη σήµανση καιτραυµατίστηκε. Ο ξενοδόχος κρίθηκε υπεύθυνος για αµέλειαεπειδή «όφειλε να µεριµνήσει για την ασφαλή κατασκευή τουυποστατικού του ώστε να µην αποτελεί κίνδυνο σ΄αυτούς που τοχρησιµοποιούν»

165165


Ένας αρχιτέκτονας ή µηχανικός που εκδίδει οδηγίες οι οποίεςγνωρίζει ή όφειλε να γνωρίζει ότι πιθανόν να προκαλέσουν βλάβησε πρόσωπα ή περιουσία µπορεί να αποδειχθεί υπεύθυνος γιααµέλεια εάν προκληθεί τέτοια βλάβη. Επίσης, µπορεί νααποδειχθεί υπεύθυνος εάν παραλείψει να εκδώσει κατάλληλεςοδηγίες που θα απέτρεπαν τη βλάβη, εάν θα έπρεπε να εκδώσειτέτοια οδηγία.

Στην υπόθεση Clay v. Crump & Sons ο Αρχιτέκτονας αµελώςεπέτρεψε σε έναν εργολάβο κατεδαφίσεων να µην κατεδαφίσειέναν επικίνδυνο τοίχο ο οποίος αργότερα κατέρρευσετραυµατίζοντας ένα εργάτη του εργολάβου που ανέλαβε τη νέαοικοδοµή.

166166

ΑστικήΑστική ΑµέλειαΑµέλεια vsvs ΠαράβασηΠαράβαση ΣύµβασηςΣύµβασης

Α. ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ

H ευθύνη ενός µέρους µε βάση µία σύµβαση διέπεται από τουςόρους της.

Οι όροι της σύµβασης (ρητοί και εξυπακουόµενοι) καθορίζουντο είδος της επιµέλειας που οφείλει να επιδεικνύει ο κάθεσυµβαλλόµενος.

Παράβαση τέτοιων όρων παρέχει στο αθώο µέρος το δικαίωµαγια αποζηµίωση.

167167


Α. ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ (συνέχεια)

Η αποζηµίωση µπορεί να επεκτείνεται µέχρι τις συνέπειες τηςπαράβασης που προέκυψαν φυσικά κατά την συνήθη πορείατων πραγµάτων από την εν λόγω παράβαση ή την οποία οισυµβαλλόµενοι γνώριζαν όταν συνήπτετο η σύµβαση ωςενδεχόµενη συνέπεια της παράβασης της σύµβασης.

Η αποζηµίωση στόχο έχει να θέσει το αθώο µέρος στην ίδιαθέση στην οποία θα ήταν εάν η σύµβαση είχε εκτελεστεί

Οι συνέπειες της παράβασης συχνά περιλαµβάνουν καιοικονοµική απώλεια.

168168


Β. ΑΣΤΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ

Η αποζηµίωση συνήθως δεν καλύπτει την οικονοµική απώλειααλλά µόνον τη ζηµιά (συνήθως αφορά απώλεια ζωής και βλάβησε πρόσωπα ή σε περιουσία).

Υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις, µπορεί να δοθείαποζηµίωση για συνεπαγόµενη οικονοµική απώλεια.

Συνήθως οι αποζηµιώσεις αφορούν ιατρικά έξοδα, µελλοντικάιατρικά έξοδα, πόνο, ταλαιπωρία, απώλεια εισοδήµατος, απώλεια µελλοντικών απολαβών, µελλοντική απώλεια τηςικανότητας της ενάγουσας ως οικοκυράς, τόκο κλπ

169169


Β. ΑΣΤΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ (συνέχεια)

Οι γενικές αποζηµιώσεις προκύπτουν ως προφανής επίπτωσητων πράξεων ή παραλείψεων του αδικοπραγούντa.

Οι ειδικές αποζηµιώσεις έχουν το στοιχείο της ειδικής βλάβηςτην οποία ο ενάγων οφείλει να τεκµηριώσει. Στην Emmanuel & another v. Nicolaou & another, 1977 αποφασίστηκε ότι οι ειδικέςαποζηµιώσεις είναι αυτές που δεν θα µπορούσαν να συναχθούν µεαπλή ανάλυση από τη φύση της πράξης του αδικοπραγούντα. Είναιειδικού και εξαιρετικού χαρακτήρα και θα πρέπει να απαιτούνταιειδικά και να τεκµηριώνονται αυστηρά.

170170


Αποζηµίωση για οικονοµική απώλεια

Περιπτώσεις στις οποίες έγινε δεκτή η παραχώρηση

αποζηµίωσης για οικονοµική απώλεια:

(α) πρόκληση φυσικής ζηµιάς σε περιουσία της οποίας ο ενάγων

δεν είναι ιδιοκτήτης, αλλά την οποία χρησιµοποιεί για την

επιχείρηση του, (β) ο ενάγων βασίζεται σε συµβουλή (π.χ. για αγορά γης) και

υφίσταται ζηµιά,

(γ) όταν ο εναγόµενος παρέχει αµελώς τις υπηρεσίες του, και

(δ) όταν ένα κτίριο κατασκευάζεται µε ελαττώµατα χωρίς τούτο να

προκαλεί ζηµιά σε άλλα κτίρια.

171171


Φυσική ζηµιά vs οικονοµικής απώλειας

Η διαφορά των δύο έγκειται κυρίως στην προβλεψιµότητα τους.

Συνήθως, η ύπαρξη υποχρέωσης για επίδειξη επιµέλειας ώστε να

µην προκληθεί προβλέψιµη άµεση φυσική ζηµιά είναι προφανής,

ενώ

η ύπαρξη υποχρέωσης για επίδειξη επιµέλειας ώστε να µην

προκληθεί οικονοµική απώλεια απαιτεί ειδική ανάλυση.

172172




Στην υπόθεση Spartan Steel & Alloys v. Martin & Co.

(Contractors), 1973, ο Εργολάβος απέκοψε ηλεκτρικό καλώδιο

που τροφοδοτούσε εργοστάσιο µετάλλων. Εκείνη την στιγµή, στο

εργοστάσιο υπήρχε λιωµένο σίδερο το οποίο καταστράφηκε. Ηµείωση στην τιµή του αποδόθηκε στον εργοστασιάρχη ως

αποζηµίωση. Επίσης δόθηκε αποζηµίωση από την απώλεια

κέρδους για την µη πώληση του µετάλλου αυτού. Η απώλεια

κέρδους για τέσσερις άλλες παρτίδες µετάλλου που δεν

παράχθηκαν δεν έγινε δεκτή για αποζηµίωση γιατί κρίθηκε ως

έµµεση και όχι άµεση συνέπεια της φυσικής ζηµιάς.

173173




Στην υπόθεση D. & F. Estates v. Church Commissioner, 1989, αποφασίστηκε ότι:

Γενικά, ο εργοδότης ενός ανεξάρτητου εργολάβου δεν είναιυπεύθυνος για αµέλεια ή άλλη αστική ευθύνη του εργολάβου κατάτην εκτέλεση των εργασιών.

Οµοίως, ένας εργολάβος δεν ευθύνεται (εκτός φυσικά από τησυµβατική ευθύνη) για την αστική αµέλεια των υπεργολάβων του.

174174



Παράδειγµα (συνέχεια)

Εξαίρεση: Εάν ο εργολάβος κατά την επίβλεψη των εργασιώνδιαπιστώσει ότι ο υπεργολάβος εκτελεί τις εργασίες αµελώςκαι µε τρόπο που να φαίνεται ότι είναι επικίνδυνος, ενδεχοµένως να κριθεί συνένοχος για αµέλεια εάν λόγω τωνελαττωµατικών εργασιών προκληθεί βλάβη σε πρόσωπα ήπεριουσίες.

175175



Ο εργολάβος που κατασκευάζει ένα κτίριο ελαττωµατικά φέρειευθύνη έναντι του Εργοδότη για παράβαση της µεταξύ τουςσύµβασης. Αλλά, δεν θα φέρει αστική ευθύνη για αµέλεια έναντιτου ιδιοκτήτη ή έναντι τρίτου προσώπου στο οποίο τώρα ανήκειτο κτίριο εφόσον µε τα πρόσωπα αυτά δεν είχε οποιαδήποτεσυµβατική σχέση ακόµη και εάν το κτίριο είναι τόσοελαττωµατικό ώστε η αξία του να εκµηδενίζεται. Η ευθύνηαυτή θα προέκυπτε εάν, για παράδειγµα, το κτίριο κατέρρεεπροκαλώντας βλάβη σε τρίτο πρόσωπο ή στην περιουσία του, άλλη από το κτίριο.

176176


Κανένα πρόσωπο δεν τυγχάνει αποζηµίωσης ή άλληςθεραπείας για αστικό αδίκηµα, εάν το αδίκηµα αυτό συνιστάεπίσης παράβαση οποιασδήποτε σύµβασης για την οποίαεπιδικάστηκε στο πρόσωπο αυτό αποζηµίωση απόοποιοδήποτε δικαστήριο ή διαιτητή.

Και αντιστρόφως,

Κανένα πρόσωπο δεν τυγχάνει αποζηµίωσης για παράβασησύµβασης εάν η παράβαση αυτή συνιστά αστικό αδίκηµα για τοοποίο επιδικάστηκε στο πρόσωπο αυτό αποζηµίωση απόοποιοδήποτε δικαστήριο.

177177


Εάν ένας συµβατικός όρος περιορίζει τις ζηµιές ή τις µέγιστεςαπώλειες που µπορεί να ανακτηθούν σύµφωνα µε τη σύµβαση, παρόµοιος περιορισµός θα ισχύει και αναφορικά µε τη αγωγήγια αστική αµέλεια.

178178


Η γενική αρχή καθορισµού των αποζηµιώσεων (βλέπεπερίπτωση παράβασης σύµβασης) εφαρµόζεται κατ’ αναλογίαγια τις περιπτώσεις αστικής αµέλειας.

Η υποχρέωση προς αποζηµίωση του παθόντος περιγράφεταιως εξής από τον McGregor on Damages:

179179


«Τhe statement of the general rule from which one must always start in resolving a problem as to the measure of damages, a rule equally applicable to tort and contract, has its origin in the speech of Lord Blackburn in Livingstone v. Rawyards Coal Co. (1880) 5 Αpp. Cas. 25, 39. He there defined the measure of damages as "that sum of money which will put the party who has been injured, or who has suffered, in the same position as he would have been in if he had not sustained the wrong for which he is now getting his compensation or reparation." This statement has been consistently referred to or cited with approval, or restated in similar language.»

180180

ΕπαγγελµατικήΕπαγγελµατική ευθύνηευθύνη

Κλασσική υπόθεση: Hedley Byrne & Co. v. Heller & Partners, 1963.

Αν κατά τη συνήθη πορεία των εργασιών του ένα πρόσωποζητήσει πληροφορίες ή συµβουλές από ένα άλλο πρόσωπο, τοοποίο δεν υπέχει έναντί του συµβατική ή άλλη ευθύνη να τουδώσει πληροφορίες ή συµβουλές, κάτω από τέτοιες συνθήκεςπου ένας λογικός άνθρωπος θα έπρεπε εύλογα να γνωρίζει ότιτου δίδεται εµπιστοσύνη, ότι, δηλαδή, εκείνος που επιζητεί τιςπληροφορίες ή τις συµβουλές βασίζεται στην εξειδικευµένηκατάρτιση και κρίση του, και αποφασίζει να παράσχει τιςπληροφορίες ή τις συµβουλές, χωρίς να καθιστά σαφές ότιπληροφορεί ή συµβουλεύει χωρίς ανάληψη οποιασδήποτεευθύνης, τότε το πρόσωπο αυτό έχει νοµική υποχρέωση ναεπιδείξει την υπό τις περιστάσεις απαιτούµενη επιµέλειαπροτού δώσει τις απαντήσεις του.

181181

ΕπαγγελµατικήΕπαγγελµατική ευθύνηευθύνη

Η δε τυχόν παράλειψή του να επιδείξει τη δέουσα επιµέλειαστοιχειοθετεί το αδίκηµα της αµέλειας αν, λόγω τωναπαντήσεων που έδωσε, το άλλο άτοµο ενήργησε µεαποτέλεσµα να υποστεί οικονοµική απώλεια (economic loss).

182182


Τιµωρητικές αποζηµιώσεις.

Η αποζηµίωση για αστικά αδικήµατα δεν έχει σκοπό την τιµωρία αλλά τηναποκατάσταση

Η δυνατότητα επιδίκασης τιµωρητικών αποζηµιώσεων περιορίζεται σεπεριπτώσεις αστικών αδικηµάτων.

Οι περιπτώσεις, στις οποίες µπορεί να διαταχθούν τιµωρητικές αποζηµιώσεις, σύµφωνα µε τη θεµελιακή αγγλική απόφαση Rookes v. Barnard, 1964, είναι οιακόλουθες τρεις :

(α) Αστικά αδικήµατα τα οποία προκύπτουν από τη χρήσηκαταπιεστικής και αντισυνταγµατικής συµπεριφοράς από λειτουργούς τουδηµοσίου.(β) Αστικά αδικήµατα τα οποία διαπράττονται µε πλήρη αδιαφορία για ταδικαιώµατα του ζηµιωθέντος µέρους και τα οποία διενεργούνται κάτωαπό συνθήκες που αποβλέπουν στον προσπορισµό κέρδους από τοναδικοπραγούντα.(γ) Όπου ο νόµος ρητά επιτρέπει την επιδίκαση παραδειγµατικώναποζηµιώσεων.

183183



Τιµωρητικές αποζηµιώσεις επιδικάστηκαν για τη διάπραξηαστικών αδικηµάτων,

– για το αστικό αδίκηµα της παράνοµης επέµβασης σε ακίνητηιδιοκτησία (Άρθρο 43 Κεφ. 148)

– για το αστικό αδίκηµα της παράνοµης πρόκλησης διάρρηξηςσύµβασης (Άρθρο 34(1) Κεφ. 148).

Οι αρχές που διέπουν την επιδίκαση τιµωρητικών ήπαραδειγµατικών αποζηµιώσεων, αποσαφηνίστηκαν στηνRookes ν. Barnard, 1964 και επαναβεβαιώθηκαν στηνCassel & Co Ltd v. Broome, 1972.

184184


Όπως εξηγείται στην Rookes «οι αποζηµιώσεις σε αστικάαδικήµατα δεν ήταν αυστηρά προκαθορισµένες. Τις διέκρινεπάντοτε στοιχείο ρευστότητας (at large). Εφόσον ηαδικοπραγία ήταν ειδεχθής, στο βαθµό που να δικαιολογείτην τιµωρία του αδικοπραγούντος, µπορούσε νακαταδικασθεί σε τιµωρητικές αποζηµιώσεις.»

Εξαρχής η εξουσία για την επιδίκαση τιµωρητικώναποζηµιώσεων είχε ταυτιστεί µε τη διάπραξη αστικώναδικηµάτων (Wilkes v. Wood, 1763, Huckle v. Moncy, 1763, Tullidge v. Wade, 1769).

185185


Στα πρώτα χρόνια της εξέλιξης του κοινού δικαίου δενυπήρχε διάκριση µεταξύ ποινικών και αστικών αδικηµάτων. Η αυστηρή διάκριση µεταξύ ποινικών και αστικώναδικηµάτων που αναγνωρίστηκε συν τω χρόνω δεν εξάλειψεολοσχερώς τη δυνατότητα επιβολής χρηµατικής τιµωρίαςστον κατά το αστικό δίκαιο αδικοπραγούντα, περιορίστηκεόµως στις τρεις κατηγορίες που αναγνωρίστηκαν στηRookes ν. Barnard (Ερωτοκρίτου v. Θεοδώρου, 1997)

186186

ΤόκοιΤόκοι καικαι χρηµατοδοτικάχρηµατοδοτικά έξοδαέξοδα

187187


Σύµφωνα µε το κοινοδίκαιο, τόκος είναι πληρωτέος µόνον:

1. όπου υπάρχει ρητή συµφωνία για πληρωµή τόκου,2. όπου η συµφωνία για πληρωµή τόκου εξυπακούεται από

προηγούµενες δοσοληψίες µεταξύ των µερών ή από τηφύση της συναλλαγής ή λόγω επαγγελµατικού ήεµπορικού εθίµου ή συνήθειας, και

3. σε µερικές περιπτώσεις υπό τύπο αποζηµιώσεων γιαπαράβαση συµφωνίας όπου η σύµβαση εάν εκτελείτοπρος γνώσιν των µερών θα έδιδε το δικαίωµα στοναναίτιο αντισυµβαλλόµενο να πληρωθεί τόκους.

(Halsbury's Laws of England)

188188


Στην απόφαση Wadsworth v. Lydall, 1981 (η οποίαεπικροτήθηκε από τη ∆ικαστική Επιτροπή της Βουλής τωνΛόρδων στην υπόθεση President of India v. La Pintada Compania Navegacion SA, 1985) αναγνωρίστηκε ωςεπιπρόσθετη εξαίρεση, η επιδίκαση τόκου ως ειδική ζηµίαόταν σαν αποτέλεσµα της παράλειψης του εναγοµένου ναπληρώσει όταν έπρεπε, ο ενάγοντας υποχρεώθηκε ναπληρώσει τόκους στην προσπάθειά του να εξασφαλίσειχρηµατοδότηση από άλλη πηγή. Εν τούτοις η πιο πάνωεξαίρεση που είναι η µόνη σχετική µε τα επίδικα γεγονόταισχύει υπό την προϋπόθεση ότι ικανοποιείται ο δεύτεροςκανόνας στην υπόθεση Hadley v. Baxendale, 1854.

189189


Σε περίπτωση που ο τόκος δεν εµπίπτει στις περιπτώσειςπου αναγνωρίζονται από το κοινοδίκαιο, µπορεί ναεπιδικασθεί τόκος σύµφωνα µε τους κανόνες της επιείκειας.

Οι σχετικές µε το θέµα αυτό αρχές του δικαίου εξηγούνταιστην Catsounotou v. Attorney General, 1978 και Saab and Another v. Holy Monastery Ay. Neophytos, 1982. Οικανόνες της επιεικείας σε σχέση µε την επιδίκαση τόκωνπροϋποθέτουν µια ιδιαίτερη σχέση µεταξύ των µερών, ηοποία βασίζεται κυρίως πάνω στη σχέση εµπιστευτικότητας(fiduciary) ή κάποιων ιδιαίτερων περιστάσεων.

190190


Στο Halsbury's Laws of England αναφέρεται :

«In equity interest may be recovered in certain cases where a particular relationship exists between the creditor and the debtor, such as mortgagor and mortgagee, obligor and obligee on a bond, personal representative and beneficiary, principal and surety, vendor and purchaser, principal and agent, solicitor and client, trustee and beneficiary, or where the debtor is in a fiduciary position to the creditor.

191191


… συνέχεια

Interest is also allowed on pecuniary legacies (κληροδοτήµατακληροδοτήµατα) not paid within a certain time, on the dissolution of a partnership, on the arrears of an annuity (ετήσιεςετήσιες πληρωµέςπληρωµές) where there has been misconduct or improper delay in payment, or in the case of money obtained or retained by fraud (απάτηαπάτη). It may also be allowed where the defendant ought to have done something which would have entitled the plaintiff to interest at common law, or has wrongfully prevented the plaintiff from doing something which would have so entitled him.»

192192


Για παράδειγµα, έχει νοµολογηθεί ότι η σχέση αρχιτέκτονα -

πελάτου δεν µπορεί να θεωρηθεί ότι εµπίπτει µέσα στις

γενικές αρχές που θέτει η σχετική νοµολογία για την

ιδιαίτερη σχέση, η οποία απαραιτήτως πρέπει να υφίσταται.

(Κολακίδης & Συνεταίροι v. Μιχαήλ Θεοδοσίου Λτδ, 1997)

193193


Στην υπόθεση ∆άφνος ∆ρυάδης κ.α. ν. Κώστα Καλησπέρα,

1998 αποφασίστηκε ότι «σύµφωνα µε τις καθιερωµένες

αρχές δικαίου, ο τόκος δεν αποτελεί προβλεπτή ζηµιά η

οποία ανακύπτει από τη διάρρηξη συµφωνίας εκτός εάν

αυτό προβλέπεται στη σύµβαση ή εξυπακούεται από τη φύση

της υποχρέωσης, όπως στην περίπτωση συναλλαγµατικών».

194194


Επίσης, στην υπόθεση Κολακίδης & Συνεταίροι v. ΜιχαήλΘεοδοσίου Λτδ, 1997 αναφέρθηκε ότι:

«κατά τη συνοµολόγηση της συµφωνίας του 1972, δεν ήτανσε γνώση των εφεσιβλήτων η από µέρους των εφεσειόντωντήρηση χρεωστικών τραπεζικών λογαριασµών οι οποίοιεχρεώνοντο µε τόκους. Με δεδοµένο ότι αυτό το ιδιαίτερογεγονός δεν ήταν τότε σε γνώση των εφεσιβλήτων, ορθά τοπρωτόδικο δικαστήριο έκρινε ότι δεν ικανοποιείτο οδεύτερος κανόνας της υπόθεσης Hadley v. Baxendale καικατά συνέπεια ο τόκος ως απώλεια δεν ήταν ανακτήσιµοςκαθότι ήταν αποµακρυσµένη ζηµία.»

195195


Όπως αναφέρει ο Keith Pickavance στο σύγγραµµα του

«Delay and Disruption in Construction Contracts», το

δικαίωµα του Εργολάβου για αποζηµίωση των

χρηµατοδοτικών του εξόδων εξαρτάται από τους όρους του

συµβολαίου και από την ύπαρξη ή µη παράβασης της

σύµβασης από τον Εργοδότη.

196196


Παραβίαση συµβατικών όρων

«In all construction projects where owners’ breaches of contract increase the cost to the contractor of carrying out and completing the work, finance charges will be additionally recoverable as a head of damage quite apart from statutory discretionary interest, although no doubt any overlap will need to be avoided» (D. Wallace, «Hudson’s Building and Engineering Contracts»)

197197


Παραβίαση συµβατικών όρων

Σηµαντικό: Η καταβολή τόκου από τον Εργοδότηπροϋποθέτει την ύπαρξη ευθύνης του. Όπως αναφέρεταιστο σύγγραµµα «Delay and Disruption Protocol» του«Society of Construction Law», «interest may also be a component of damages if it can be shown that the loss (in the form of additional interest paid) was actually suffered as a result of a breach of the contract, and the loss was in contemplation of the parties at the time of contracting».

198198

ΧρόνοςΧρόνος ΠαραγραφήςΠαραγραφής

199199


Παραγραφή σηµαίνει την ύπαρξη νοµοθετικών προνοιώνπου περιορίζουν το δικαίωµα έγερσης αγωγής σεσυγκεκριµένο ζήτηµα.

200200


Θα µπορούσε να τεθεί το εύλογο ερώτηµα για ποιο λόγο ναυπάρχει καν περιορισµός στο δικαίωµα έγερσης µιαςαγωγής. Θα ανέµενε κάποιος ότι σε ένα ορθολογιστικόσύστηµα δικαίου δεν θα έπρεπε να υπάρχει οποιουδήποτεείδους παραγραφή γιατί η παραγραφή σηµαίνει τηναποστέρηση της αναζήτησης θεραπείας από πρόσωπο πουέχει υποστεί, κατ΄ ισχυρισµόν, οποιουδήποτε είδους ζηµιάπου απορρέει είτε από συµβατική υποχρέωση είτε απόαστικό αδίκηµα. Η θεωρία του δικαίου έχει όµως αναπτύξειήδη από το 1623 την αρχή ότι είναι ορθό να τίθενταιχρονικά πλαίσια εντός των οποίων πρέπει να εγείρονται οιαγωγές.

201201


Στο σύγγραµµα του Sir G. W. Paton: A textbook of Jurisprudence, 3η Έκδ., σελ. 452, αναφέρεται ότι θα ήτανεπισφαλές να µην τοποθετούνται οποιαδήποτε χρονικάπλαίσια στην έγερση νοµικών αξιώσεων, δεδοµένου ότι ηαδράνεια φέρνει τα ανάλογα αποτελέσµατα.

Το µικρό ποσοστό των υποθέσεων στις οποίες δυνατόν ναδηµιουργείται αδικία από την ύπαρξη παραγραφήςαντισταθµίζεται από το νόµιµο συµφέρον της δηµιουργίαςασφάλειας και τελεσιδικίας στις διαφορές των διαδίκων.

202202


Γενικά θεωρείται ότι η µη καταχώριση για µεγάλο χρονικόδιάστηµα αγωγής δυνατόν να δηµιουργεί αδικία στονεναγόµενο, ο οποίος µπορεί να µην είναι σε θέση στοναποµακρυσµένο αυτό χρόνο να παρουσιάσει τη µαρτυρία πουάλλως θα είχε διαθέσιµη προς υπεράσπιση του, ενώ θαµπορούσε η χρονική αυτή αδράνεια να οδηγήσει και στοεύλογο συµπέρασµα ότι ο ενάγων έχει απεµπολήσει τοοποιοδήποτε δικαίωµα του. (Στ. Ναθαναήλ, ∆ιάλεξη στον∆ικηγορικό Σύλλογο Λευκωσίας, 31/3/2006)

203203


Καµία αγωγή δεν εγείρεται για αστικό αδίκηµα εκτός εάναυτή έχει εγερθεί:

(α) εντός τριών ετών αµέσως µετά την πράξη ήπαράλειψη για την οποία εγέρθηκε η αγωγή,

(β) εάν το αστικό αδίκηµα προκαλεί νέα ζηµιά κατ’εξακολούθηση από ηµέρα σε ηµέρα, εντός τριών ετών απότην κατάπαυση αυτής,

(γ) εάν το αστικό αδίκηµα δόλια αποκρύφτηκε από τονεναγόµενο, εντός τριών ετών από την ανακάλυψη του απότον ενάγοντα, ή από το χρόνο που θα ανακαλύπτετο από τονεναγόµενο εάν κατέβαλλε εύλογη φροντίδα και επιµέλεια.

204204

ΣυµβάσειςΣυµβάσεις τεχνικώντεχνικών καικαι οικοδοµικώνοικοδοµικών έργωνέργων

Ως έργο νοείται το αποτέλεσµα ενός συνόλου οικοδοµικών

εργασιών ή εργασιών πολιτικού µηχανικού, το οποίο

προορίζεται να πληροί αυτό καθαυτό µία οικονοµική ή

τεχνική λειτουργία.

205205

ΤυποποιηµέναΤυποποιηµένα συµβόλαιασυµβόλαια((standard form contracts)standard form contracts)

Συνήθως, για τις συµβάσεις έργων χρησιµοποιούνταιτυποποιηµένοι όροι συµβολαίου («standard form contract») δηλαδή τύποι συµβολαίου που δενδιαµορφώνονται από τα µέρη µέσω διαπραγµατεύσεων, αλλά έχουν ετοιµαστεί από οργανισµούς που είτεεκπροσωπούν ενώσεις εργοληπτών, είτε ενώσειςµηχανικών, είτε κοινές πλατφόρµες. Οι διαπραγµατεύσειςµεταξύ των συµβαλλοµένων περιορίζονται σεσυγκεκριµένους µόνον όρους της προς σύναψη σύµβασης(π.χ. εργολαβικό αντάλλαγµα, χρόνος κατασκευής, ρήτρασε περίπτωση καθυστέρησης κλπ).

206206

A Σύµβαση B

∆ικαιώµατα∆ικαιώµατα / / ΥποχρεώσειςΥποχρεώσεις

∆ικαιώµατα∆ικαιώµατα / / ΥποχρεώσειςΥποχρεώσεις

207207

ΤΤύποιύποι συµβάσεωνσυµβάσεων κατασκευαστικώνκατασκευαστικών έργωνέργων

•Συνήθεις συµβάσεις κατασκευαστικών έργων

•Συµβάσεις τύπου Μελέτη – Κατασκευή

•Συµπράξεις ∆ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα

•Συµβάσεις Παραχώρησης

208208

Συνήθεις συµβάσεις κατασκευαστικών έργων

1. Σύµβαση για ένα κατ’ αποκοπή ποσό

2. Σύµβαση στη βάση µοναδιαίων τιµών

3. Σύµβαση στη βάση κόστους + ποσοστού κέρδους

209209

Σύµβαση για ένα κατ’ αποκοπή ποσό

Η σύµβαση για ένα κατ’ αποκοπή ποσό (lump sum lump sum

contractcontract) είναι η σύµβαση µε βάσει την οποία ο εργολάβος

αναλαµβάνει να συµπληρώσει ένα συνολικό έργο για ένα

συγκεκριµένο (κατ’ αποκοπή) ποσό.

Για παράδειγµα, ένας εργολάβος αναλαµβάνει να κτίσει ένα

σπίτι έναντι ποσού €100.000. Εάν το σπίτι συµπληρωθεί σε

κάθε λεπτοµέρεια που καθορίζεται στη σύµβαση (συνήθως

σε σχέδια και προδιαγραφές – specs & drawingsspecs & drawings) τότε θα

λάβει τις €100.000.

210210


• Εάν ο ιδιοκτήτης ζητήσει πρόσθετες εργασίες τότε ο

εργολάβος θα δικαιούται πρόσθετη πληρωµή.

• Εάν ο εργολάβος παραλείψει να συµπληρώσει το σπίτι,

τότε η σύµβαση µπορεί να προβλέπει το ποσό που θα

πρέπει να του αποκοπεί.

• Γενικά, οι συµβάσεις δεν προβλέπουν πάντα τι γίνεται σε

περίπτωση παράβασής τους.

211211


Γενικά, εκτός εάν η σύµβαση προβλέπει για ενδιάµεσες

πληρωµές, αυτή θεωρείται ως σύµβαση «πακέτο» (““entire entire

contractcontract””).

∆ηλαδή, ο εργολάβος δεν δικαιούται να πληρωθεί

οτιδήποτε εάν δεν συµπληρώσει πλήρως το έργο.

Αλλά, ο εργοδότης δεν δικαιούται να αρνηθεί να πληρώσει

τον εργολάβο απλά επειδή υπάρχουν κάποιες επουσιώδης

παραλείψεις και ελαττώµατα (““substantial performancesubstantial performance””).

Γι’ αυτά δικαιούται να κάνει αποκοπή υπό την έννοια του

συµψηφισµού (set-off) ή της ανταπαίτησης.

212212


Η σύµβαση για ένα κατ’ αποκοπή ποσό µπορεί να είναι:

(α) µε προµετρηµένες και προκαθορισµένες ποσότητες,

περιλαµβανόµενες σε ∆ελτία Ποσοτήτων,

(β) χωρίς ποσότητες.

Σε κάθε περίπτωση, ως εκτελεστική υποχρέωση του

Εργολάβου παραµένουν τα Σχέδια και οι Προδιαγραφές.

213213

Σύµβαση στη βάση µοναδιαίων τιµών

Η σύµβαση στη βάση µοναδιαίων τιµών, η«επαναµετρούµενο συµβόλαιο», ή «συµβόλαιο µε κατάπροσέγγιση ποσότητες» (““measurement and valuemeasurement and valuecontractcontract””, , ““schedule of rates contractsschedule of rates contracts””, , ““contracts contracts with approximate quantitieswith approximate quantities””) είναι η σύµβαση µε βάσειτην οποία ο εργολάβος αναλαµβάνει να συµπληρώσειεργασίες (ή ένα συνολικό έργο) και να πληρώνεται µε βάσηµοναδιαίες τιµές.

Για παράδειγµα, ένας εργολάβος αναλαµβάνει να κτίσει ένασπίτι έναντι µοναδιαίων τιµών για κάθε εργασία πουσυνθέτει το σπίτι.

214214

Σύµβαση στη βάση κόστους + ποσοστού κέρδους

Η σύµβαση στη βάση κόστους + ποσοστού κέρδους (““cost cost plus percentage contractsplus percentage contracts””) είναι η σύµβαση µε βάσει τηνοποία ο εργολάβος αναλαµβάνει να συµπληρώσει εργασίες(ή ένα συνολικό έργο) και να πληρώνεται µε βάση τοπραγµατικό κόστος των εργατικών και υλικών που«ειλικρινά και κατάλληλα» (“honestly and properly”) θαυποστεί + ένα ποσοστό για να καλύψει γενικά έξοδα καικέρδος.

215215

ΣύµβασηΣύµβαση τύπουτύπου ΜελέτηΜελέτη –– ΚατασκευήΚατασκευή((design design –– build contract)build contract)

Ο Εργολάβος αναλαµβάνει να σχεδιάσει και ακολούθως

κατασκευάσει το έργο, στη βάση των απαιτήσεων που έχει

θέσει ο Εργοδότης (““employeremployer’’s requirementss requirements””).

Συµπράξεις ∆ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα

(Public Private Partnership)

Ο όρος Σ∆ΙΤ χαρακτηρίζει µια µορφή συνεργασίαςσυνεργασίας τωντωνδηµοσίωνδηµοσίων αρχώναρχών µεµε τοντον κόσµοκόσµο τωντων επιχειρήσεωνεπιχειρήσεων καιαποσκοπούν στην εξασφάλιση της χρηµατοδότησηςχρηµατοδότησης, , τηςτηςκατασκευήςκατασκευής, , τηςτης ανακαίνισηςανακαίνισης, , τηςτης διαχείρισηςδιαχείρισης ήή τηςτηςσυντήρησηςσυντήρησης µιαςµιας υποδοµήςυποδοµής ήή στηνστην παροχήπαροχή µιαςµιας υπηρεσίαςυπηρεσίας. Ο δηµόσιος και ο ιδιωτικός τοµέας συνεργάζονται στουςτοµείς των µεταφορών, της δηµόσιας υγείας, της παιδείαςκαι της ασφάλειας, της διαχείρισης των αποβλήτων, της

διανοµής νερού ή ενέργειας.


• Οι Σ∆ΙΤ είναι συµβάσεις, κατά κανόνα µακροχρόνιες, οι

οποίες συνάπτονται µεταξύ δηµόσιου φορέα και

ιδιωτικού, µε σκοπό την εκτέλεση έργων ή την παροχή

υπηρεσιών.

• ∆εν είναι µέθοδος κατασκευής αλλά εναλλακτικήεναλλακτική

µέθοδοςµέθοδος χρηµατοδότησηςχρηµατοδότησης έργωνέργων.

• Ένα έργο Σ∆ΙΤ δεν είναι διαφορετικό από τα άλλα.


Ο Ιδιωτικός φορέας :

• αναλαµβάνει το σύνολο ή µέρος του κόστουςκόστους υλοποίησηςτου έργου.

• αναλαµβάνει σηµαντικό µέρος των κινδύνωνκινδύνων πουσχετίζονται µε την κατασκευή και λειτουργία του έργου.

•• εεκµεταλλεύεταικµεταλλεύεται (στις συµβάσεις παραχώρησης) το έργογια µεγάλο χρονικό διάστηµα.


Ο Ιδιωτικός φορέας αναλαµβάνει:• την εκπόνηση της µελέτηςµελέτης (κάποτε όχι).• την κακατασκευήτασκευή του έργου.• την εξασφάλιση απαιτούµενης χρηµατοδότησηςχρηµατοδότησης του έργου.• τη δδιαχείρισηιαχείριση και λειτουργία του έργου ή τη συντήρησή του• την εεπιστροφήπιστροφή στο ∆ηµόσιο του έργου µετά τη λήξη τηςσυµβατικής περιόδου.

DDesign – BBuilt – FFinance – OOperate – TTransfer.(DBFO, BOT κ.λπ.)


Ο ∆ηµόσιος Τοµέας:

• Καθορίζει το γενικό σχέδιο Σ∆ΙΤ και τις σχεδιαστικές, τεχνικές, λειτουργικές και οικονοµικές απαιτήσεις του έργου.

• Αξιολογεί την πρόταση του ιδιώτη.• Υποστηρίζει την εκτέλεση του έργου.• Παρακολουθεί την υλοποίηση του έργου και την τήρησης τωνσυµβατικών υποχρεώσεων του ιδιώτη.

• Αποπληρώνει τους ιδιώτες:– µε τµηµατικές καταβολές συνδεδεµένες µε τηδιαθεσιµότητα του έργου και την τήρηση τωνπροδιαγραφών λειτουργίας του,

– µε απευθείας καταβολές από τους τελικούς χρήστες.– συνδυασµό των παραπάνω.

Παραχωρήσεις (Concessions)

Ο θεσµός της παραχώρησηςπαραχώρησης αποτελεί υποσύνολο τουεννοιολογικά και πρακτικά ευρύτερου θεσµού των Σ∆ΙΤ.

Υπάρχουν έργα Σ∆ΙΤ:(α) ανταποδοτικά για κάποιο ιδιώτη όπου µέσα απότην εκµετάλλευσηεκµετάλλευση τους και την είσπραξη κάποιουτέλους χρήσης, όπως για παράδειγµα τα διόδια, αποπληρώνεται η ιδιωτική χρηµατοδότηση και(β) έργα σύµπραξης κοινωνικού χαρακτήρα όπως π.χ. σχολεία, τα οποία επειδή ακριβώς προσφέρονταιδωρεάν στους πολίτες δεν είναι ανταποδοτικά.

Το στοιχείο της εκµετάλλευσης αποτελεί την ειδοποιό διαφοράµεταξύ ενός απλού Σ∆ΙΤ και µίας σύµβασης παραχώρησης.

Παραχωρήσεις

∆ηµόσια∆ηµόσια σύµβασησύµβαση vsvs σύµβασησύµβαση παραχώρησηςπαραχώρησης

Η διαφορά µεταξύ µίας δηµόσιαςδηµόσιας σύµβασηςσύµβασης(Σ∆ΙΤ) και µίας σύµβασηςσύµβασης παραχώρησηςπαραχώρησης έγκειταιστο ότι:

στη σύµβασησύµβαση παραχώρησηςπαραχώρησης ηη αµοιβήαµοιβή τουτουεπιχειρηµατίαεπιχειρηµατία προέρχεταιπροέρχεται τουλάχιστοντουλάχιστον ενεν µέρειµέρειαπόαπό τηντην εκµετάλλευσηεκµετάλλευση τουτου έργουέργου ήή τηςτης

υπηρεσίαςυπηρεσίας.


Σε εκείνες τις Σ∆ΙΤ που δεν είναι συµβάσεις παραχώρησης,

οι ιδιώτες αποπληρώνονται απευθείας από το δηµόσιο µε τις

επονοµαζόµενες «πληρωµέςπληρωµές διαθεσιµότηταςδιαθεσιµότητας».

Πληρωµές διαθεσιµότητας είναι οι πληρωµές προς τους

ιδιώτες για τη διαθεσιµότητα των υποδοµών, προκειµένου τα

δηµόσιο να παρέχει τις υπηρεσίες του (δωρεάν ή

επιχορηγηµένα) προς τους πολίτες.


Με τον τρόπο αυτό το δηµόσιο εξασφαλίζει ότι κοινωνικούχαρακτήρα υπηρεσίες όπως η παιδεία, η υγεία και πολλέςάλλες θα συνεχίσουν να προσφέρονται δωρεάν στουςπολίτες ανεξάρτητα από το εάν η κατασκευή και ησυντήρησή των απαραίτητων για την παροχή τους υποδοµώνχρηµατοδοτούνται και πραγµατοποιούνται από ιδιώτες.

Και οι ιδιώτες κερδίζουν όµως αφού, όπως στιςπαραδοσιακές συµβάσεις το κέρδος τους συµπεριλαµβάνεταιστον προϋπολογισµό των έργων, το ίδιο συµβαίνει και σταέργα Σ∆ΙΤ όπου στις ετήσιες πληρωµές διαθεσιµότηταςτου δηµοσίου προς τους ιδιώτες συµπεριλαµβάνεται και τοκέρδος των τελευταίων.

225225

ΤΤύποιύποι συµβάσεωνσυµβάσεων κατασκευαστικώνκατασκευαστικών έργωνέργωνΠλεονεκτήµαταΠλεονεκτήµατα -- ΜειονεκτήµαταΜειονεκτήµατα


Πλεονεκτήµατα

1. Ο Εργοδότης ασκεί έλεγχο και καθορίζει σε κάθε

στάδιο της µελέτης το τελικό αποτέλεσµα της µελέτης.

2. Μπορεί να επιτευχθεί πολύ ψηλό επίπεδο αισθητικής,

αρχιτεκτονικής και ποιότητας υλικών.

3. Υπάρχει ευρύτατη εµπειρία στη µέθοδο αυτή.

226226



Μειονεκτήµατα

1. Μεγάλοι χρόνοι υλοποίησης, λόγω άθροισης τωνχρόνων επιλογής των συµβούλων, εκπόνησης τηςµελέτης, επιλογής του εργολάβου, και εκτέλεσης τουέργου.

2. Ο Εργοδότης αναλαµβάνει το ρίσκο από λάθη τηςµελέτης.

3. Πολύ συχνή υπέρβαση του προκαθορισµένου χρόνουυλοποίησης και του κόστους κατασκευής.

227227


Συµβάσεις τύπου Μελέτη - ΚατασκευήΠλεονεκτήµατα

1. Ο χρόνος υλοποίησης είναι µικρότερος λόγω µίας µόνοδιαδικασίας επιλογής (µελετητή-εργολάβου) καισύµπτυξης του χρόνου µελέτης και κατασκευής µεεπικάλυψη των δύο φάσεων.

2. Ο µελετητής έχει κίνητρο να βελτιστοποιήσει τοσχεδιασµό ώστε να επιτύχει το επιθυµητό αποτέλεσµαµε το µικρότερο δυνατό κόστος.

3. ∆υνατότητα εισαγωγής σύγχρονων τεχνολογιών καικαινοτόµων λύσεων.

228228


Συµβάσεις τύπου Μελέτη - Κατασκευή

Πλεονεκτήµατα (συνέχεια)

4. Μεταφορά του ρίσκου της µελέτης στον Εργολάβο. 5. Λιγότερες αλλαγές και απαιτήσεις στη φάση

κατασκευής.6. Όχι τόσο συχνές υπερβάσεις κόστους και χρόνου.

229229


Συµβάσεις τύπου Μελέτη - Κατασκευή


1. ∆υσκολότερη η επίτευξη αποτελέσµατος υψηλήςαισθητικής και αρχιτεκτονικής.

2. Το αρχικό κόστος µπορεί να είναι υψηλότερο λόγωµεταφοράς ρίσκου στον Εργολάβο.

3. Πολλαπλή εκπόνηση µελετών (όχι πλήρους µελέτης, αλλά συχνά σε προχωρηµένο βαθµό) από όλους τουςπροσφοροδότες, αντί µόνον από τον Εργοδότη.

230230


Συµπράξεις δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέαΠλεονεκτήµατα

1. Παρέχουν την ευχέρεια στο ∆ηµόσιο να επωφεληθεί απότις ικανότητες σχεδιασµού, κατασκευής και διαχείρισηςτων ιδιωτικών επιχειρήσεων και, εάν είναι απαραίτητο, από τις ικανότητες χρηµατοδότησής τους.

2. Η συνεργασία µεταξύ δηµοσίων αρχών και επιχειρήσεωνµπορεί να παράγει συνέργιες και δηµόσια οφέλη.

3. Καθιστούν δυνατή την αποτελεσµατικότερηχρησιµοποίηση του δηµοσίου χρήµατος και, σε καιρούςδηµοσιονοµικής στενότητας, µπορεί να αποτελέσουνεναλλακτική λύση για την ιδιωτικοποίηση.

231231


Συµπράξεις δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα

Πλεονεκτήµατα (συνέχεια)

4. Συµβάλλουν στον εκσυγχρονισµό της δηµόσιας διοίκησηςµε τη χρησιµοποίηση της τεχνογνωσίας που διαθέτει οιδιωτικός τοµέας.

5. Ταχύτερη υλοποίηση των υποδοµών και υπηρεσιών αυτών. 6. Ποιοτικότερες υποδοµές µε µεγαλύτερη λειτουργικότητα

σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους (ανάληψη από τουςιδιώτες της ευθύνης για τη συντήρηση των έργων)

7. Αποδοτικότερη και οικονοµικότερη συντήρηση του έργου.

232232


Συµπράξεις δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέαΠλεονεκτήµατα (συνέχεια)

8. Μείωση του κόστους Κατασκευής και ∆ιαχείρισης τωνέργων.

9. Χρήση Ιδιωτικών µέσων σε τοµείς που το ∆ηµόσιοαδυνατεί όπως:• έλλειψη στελεχών µε τεχνογνωσία και ειδίκευσηστην εφαρµογή σύγχρονων τεχνικοοικονοµικώνµεθόδων και εργαλείων διαχείρισης.

• απουσία αποτελεσµατικής διαχείρισης ανθρωπίνωνπόρων.

• έλλειψη της απαραίτητης ευαισθησίας καιεκπαίδευσης στην ορθολογική χρήση διατιθέµενωνενεργειακών πόρων.

233233




1. Μετατροπή κατεξοχήν ∆ηµοσίων αγαθών σε Ιδιωτικά.

2. Η επιβολής ενός αντιτίµου (π.χ. διόδια) συνιστά βάροςγια κάποιες ασθενέστερες οικονοµικά κοινωνικέςοµάδες.

Σηµείωση: Ο τρόπος αυτός χρηµατοδότησης έχειόµως το πλεονέκτηµα ότι πληρώνει ο χρήστης και όχιγενικά ο φορολογούµενος.

234234



Μειονεκτήµατα (συνέχεια)

3. Η σύµβαση είναι δυνατόν να εµπεριέχει, σε κάποιεςπεριπτώσεις, τέτοιους όρους και διαδικασίες που:

– Να µην διασφαλίζουν την εξυπηρέτηση του∆ηµοσίου Συµφέροντος, αλλά την αύξηση τουκέρδους του Ιδιώτη.

– Να επιτρέπουν µονοπωλιακές συµπεριφορές.

– Να παρέχουν στον Ιδιωτικό Φορέα τη δυνατότητανα αυξάνει την τιµή της προσφερόµενης υπηρεσίαςή προϊόντος κατά το δοκούν.

235235



Μειονεκτήµατα (συνέχεια)

4. Αλλοίωση Προϋπολογισµού µέσω µετάθεσηςτρεχουσών δαπανών.

5. Παραχώρηση νευραλγικών υποδοµών ή ουσιωδώνλειτουργιών στον ιδιωτικό τοµέα.

6. Η προσπάθεια της µείωσης του κόστους λειτουργίαςενός έργου, µπορεί να οδηγήσει σε υποβάθµιση τηςπαρεχόµενης ποιότητας.

7. Γενικά, το ∆ηµόσιο µπορεί να εξασφαλίσει δάνεια µεευνοϊκότερους όρους από τους ιδιώτες.

236236

FIDIC 1999FIDIC 1999 Conditions of Conditions of ContractContract

237237


238238


239239

JCT 98 Standard Form of Building ContractJCT 98 Standard Form of Building Contract

240240

ΙδιαιτερότητεςΙδιαιτερότητες συµβάσεωνσυµβάσεων δηµοσίουδηµοσίουστιςστις ευρωπαϊκέςευρωπαϊκές χώρεςχώρες

Μέχρι την υπογραφή της σύµβασηςεφαρµόζεται σε όλες τις ευρωπαϊκέςχώρες η Ευρωπαϊκή Οδηγία2004/18/ΕΚ. Θεµελιώδεις αρχές πουδιέπουν τη σύναψη συµβάσεων είναι ηισοτιµία, η διαφάνεια και η µη διάκριση.

241241

ΜετάΜετά τηντην υπογραφήυπογραφή τηςτης σύµβασηςσύµβασης

• Στην Αγγλία εφαρµόζεται το κοινοδίκαιο(common law) µε βάση το οποίο το Κράτοςεµφανίζεται να συναλλάσσεται ισότιµα προςτον ιδιώτη. Θα µπορούσε να λεχθεί ότιουσιαστικά δεν υφίσταται η έννοια τουδηµόσιου δικαίου.

• Στις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες (Γερµανία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία) εφαρµόζεται τοηπειρωτικό δίκαιο (civil code) µε βάση τοοποίο το Κράτος, καίτοι είναιαντισυµβαλλόµενο προς τον ιδιώτη, τελείσε σχέση υπεροχής απέναντι σε αυτόν.

242242

Αναφέρει ο N. Bunni στο σύγγραµµα του «The FIDIC Form of Contract»:«In the civil-law system the decision is based on the idea that the relationship between those govern and those who are governed requires a different approach from that required for the relationship between individuals, and that the interests of the individual cannot be given the same weight as those of the society. … The concepts of an administrative contract are different from those of one under private law.”

243243

Αναφέρει ο Α. Τάχος στο σύγγραµµα του«Ελληνικό ∆ιοικητικό ∆ίκαιο»:«Οι διοικητικές συµβάσεις αποτελούναµφοτεροβαρείς δικαιοπραξίες του δηµόσιουδικαίου και όχι συνήθεις όµοιες του ιδιωτικούδικαίου. ∆εν αποτελούν µονοµερείςδιοικητικές πράξεις διότι δεν συνιστούνµονοµερή δήλωση υπερκείµενης κυριαρχικήςβούλησης, όπως οι ατοµικές διοικητικέςπράξεις, συνάµα όµως δεν µπορούν ναταυτιστούν και προς τις συµβάσεις τουιδιωτικού δικαίου εφόσον η δηµόσια διοίκηση, καίτοι αντισυµβαλλόµενη προς τον ιδιώτη, τελεί σε σχέση υπεροχής απέναντι σε αυτόν.»

Στην Αγγλία το θέµα των δηµοσίων συµβάσεων δενρυθµίζεται ξεχωριστά, παραταύτα το Συµβόλαιο γιακυβερνητικά οικοδοµικά και τεχνικά έργαGC/Works/1, σύµφωνα µε τον Brian Eggleston, ...

«... gave the employer and the superintending officer unusually strong powers on the issue of directions, variations and the settlement of disputes».

Το ίδιο δεν συµβαίνει στο JCT1998 for local authorities στο οποίο ο Εργοδότης δεν έχειαυξηµένες εξουσίες σε σχέση µε τους αντίστοιχουςόρους του αµιγώς ιδιωτικού τοµέα.

245245

Θυµίζω:

Γενικά, στην Κύπρο εφαρµόζεται το Κοινοδίκαιο, εκτός εάν κάποιος νόµος καθορίσει διαφορετικά.

Σηµαντικό τοµέα απόκλισης από το αγγλικό δίκαιο, συνιστά το δηµόσιο δίκαιο στο οποίο υπάρχεισαφής προσανατολισµός προς το δίκαιο τηςηπειρωτικής Ευρώπης και ιδιαίτερα προς τοελληνικό δίκαιο.

Στην Κύπρο, στις δηµόσιες συµβάσεις, εφαρµόζεται:

•µέχρι την υπογραφή της σύµβασης, τοδιοικητικό δίκαιο (Οδηγία 2004/18/ΕΚ), και•µετά την υπογραφή της σύµβασης τοιδιωτικό δίκαιο (περί Συµβάσεων Νόµος),εµβολιασµένο µε ειδικές νοµοθετικές καικανονιστικές ρυθµίσεις.

247247

Το άρθρο 34Α του περί της ∆ιαχείρισης τωνΕσόδων και ∆απανών και του Λογιστικού της∆ηµοκρατίας Νόµου, τροποποιεί το άρθρο 74 του περί Συµβάσεων Νόµου και καθιστά τηνποινική ρήτρα νοµικά ισχυρή και πλήρωςεξαναγκαστή.

248248

Οι περί της Εκτέλεσης Συµβάσεων (Προµήθειες, Έργακαι Υπηρεσίες) Κανονισµοί καθορίζουν θέµατα πουαφορούν τη διαδικασία εκτέλεσης δηµοσίων συµβάσεωντου κεντρικού Κράτους. Ειδικότερα, µε βάση τουςΚανονισµούς:

• Εγκαθιδρύεται συλλογικό (διοικητικό) όργανο, ηΚεντρική Επιτροπή Αλλαγών και Απαιτήσεων, η οποίαέχει εξουσία και καθήκον να επιλαµβάνεται καιχειρίζεται θέµατα αλλαγών στα σχέδια, στους όρους ήστις προδιαγραφές και απαιτήσεις εργολάβων και τουεργοδότη σε Συµβάσεις ∆ηµοσίου.

• Καθορίζεται η διαδικασία αξιολόγησης τηςαπόδοσης εργολάβων, η διαδικασία µαυροπινακισµούεργολάβων, και η διαδικασία κατάσχεσης της εγγύησηςπιστής εκτέλεσης σε περίπτωση παράβασης ουσιωδώνόρων της σύµβασης.

249249

Σηµαντικό: Ο «µαυροπινακισµός» ενόςεργολάβου (στέρηση του δικαιώµατοςσυµµετοχής σε µελλοντικούς διαγωνισµούς),ακολουθεί µεν την υπογραφή της σύµβασης, συνιστά όµως διοικητική κύρωση καισυνεπώς εµπίπτει στη σφαίρα του δηµοσίουδικαίου.

250250

Οι πρόνοιες της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ και τουεναρµονισµένου νόµου περί προσφορών(Ν.12(Ι)/2006), καθώς και οι αρχές που διέπουντη σύναψη συµβάσεων (ισοτιµία, διαφάνεια, µηδιάκριση), απαγορεύουν την ανάθεση πρόσθετωνεργασιών (ως αλλαγών) στον Εργολάβο, εάν δεντηρούνται συγκεκριµένες προϋποθέσεις.

Σε περίπτωση παράβασης της αρχής αυτής, η αναθέτουσα αρχή υπόκειται σε κυρώσεις.

Σύµφωνα µε την νοµολογία του Ευρωπαϊκού

∆ικαστηρίου (υπόθεση C-496/99P/ Επιτροπή

κατά CAS Succhi di Frutta SpA), το φυσικό και

οικονοµικό αντικείµενο των δηµοπρατούµενων

έργων δεν πρέπει να µεταβάλλεται ουσιωδώς κατά

την διάρκεια εκτέλεσης της σύµβασης.

Σύµφωνα µε την ερµηνεία που έχει δώσει η αρµόδια Υπηρεσία της Γεν. ∆/νσης Εσωτερικής Αγοράς (πρόσφατη περίπτωση: σχετικά µε τηδιαχείριση των «επι-έλασσον» δαπανών στις συµβάσεις δηµοσίων έργωνστην Ελλάδα), δυνατότητα µεταβολής του αντικειµένου της σύµβασηςυφίσταται, µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και εφόσον: • η µεταβολή δεν προκύπτει από ατέλειες και ελλείψεις της µελέτης, µεβάση την οποία δηµοπρατήθηκε το έργο, ούτε προκαλεί:• δεν προκαλείται αλλαγή του βασικού σχεδίου της αρχικής σύµβασης, όπως αυτό περιγράφεται στα συµβατικά τεύχη• δεν θίγεται η πληρότητα, η ποιότητα και η λειτουργικότητα του έργου• δεν καταργείται µια ολόκληρη οµάδα εργασιών της αρχικής σύµβασης• δεν τροποποιούνται οι προδιαγραφές του έργου, όπως αυτέςπεριγράφονται στα συµβατικά τεύχη,• δεν προκαλείται σηµαντική αύξηση ή δεν γίνεται εισαγωγή νέωνσυµβατικών δαπανών, οι οποίες δεν είχαν αποτελέσει αντικείµενο τουδιαγωνισµού του έργου.»Οι ανωτέρω περιορισµοί επιβάλλονται κυρίως για λόγους ανταγωνισµού, δηλαδή προκειµένου το αντικείµενο της σύµβασης να µην τροποποιηθεί σεµεγάλο βαθµό, τέτοιο που κατά την διαδικασία του διαγωνισµού για τηνανάθεση του έργου το νέο αντικείµενο (όπως διαµορφώνεται µε τιςαλλαγές) να ήταν ελκυστικό (εφόσον ήταν γνωστό τότε) και για άλλουςΟικονοµικούς φορείς πέραν αυτών που έλαβαν µέρος στον διαγωνισµό.

Ως εκ τούτου, στις Συµβάσεις δηµοσίων έργων στηνΚύπρο, µετά την υπογραφή της σύµβασης:

(α) δεν αναµένονται εν γένει διαφορές από τις αντίστοιχεςιδιωτικές, πλην όµως θα πρέπει να λαµβάνεται υπόψη: ο ιδιαίτερος χαρακτήρας ορισµένων πτυχών της σύµβασης(αυτών που διέπονται από τους σχετικούς Νόµους καιΚανονισµούς), και η ανάγκη για θέσπιση ασφαλιστικών δικλείδων γιαδιασφάλιση του δηµοσίου συµφέροντος και των αρχών ίσηςµεταχείρισης προσφοροδοτών και υγιούς ανταγωνισµού.

(β) θα πρέπει να λαµβάνεται υπόψη ότι η δράση του δηµοσίου, έστω και ως ισότιµα αντισυµβαλλόµενου, δεν παύει να διέπεταιαπό όλες τις αρχές του διοικητικού δικαίου, όπως της χρηστήςδιοίκησης, της καλής πίστης, της αµεροληψίας κλπ. (π.χ. δήλωσηευσυνείδητης και αµερόληπτης εκτέλεσης των καθηκόντων).

254254

ΜεΜε βάσηβάση τατα πιοπιο πάνωπάνω::

• για την πραγµατοποίηση αλλαγών,

• για την εξέταση απαιτήσεων,

• για την παραλαβή του έργου, κλπ.

απαιτείται όπως ο Μηχανικός λαµβάνει τηνεκ των προτέρων έγκριση του Εργοδότη.

255255

ΣύγκρισηΣύγκριση µεµε άλλεςάλλες ευρωπαϊκέςευρωπαϊκές χώρεςχώρες

ΣύνολοΣύνολο κρατώνκρατών µελώνµελών

((ΟδηγίαΟδηγία 2004/18/2004/18/ΕΚΕΚ))

ΠρινΠριν τηντην υπογραφήυπογραφή τηςτης σύµβασηςσύµβασης

256256

ΣύγκρισηΣύγκριση µεµε άλλεςάλλες ευρωπαϊκέςευρωπαϊκές χώρεςχώρες

Βρετανία

Βρετανία

(( ιδιωτικές

ιδιωτικέςσυµβάσεις

συµβάσεις ))

Ηπειρωτική

ΗπειρωτικήΕυρώπη

Ευρώπη

(( διοικητικές

διοικητικέςσυµβάσεις

συµβάσεις ))

Κύπρος

ΜετάΜετά τηντην υπογραφήυπογραφή τηςτης σύµβασηςσύµβασης

257257

ΣυµβάσειςΣυµβάσεις έργωνέργων στηνστην ΚύπροΚύπρο

• Στον ιδιωτικό τοµέα χρησιµοποιείται το τυποποιηµένοσυµβόλαιο της Μεικτής Επιτροπής ∆οµικώνΣυµβολαίων Κύπρου (Μ.Ε.∆.Σ.Κ.), το οποίο βασίζεται σεπαλαιότερες εκδόσεις του JCT.

• Στον δηµόσιο τοµέα χρησιµοποιείτο για πολλά χρόνιατυποποιηµένο συµβόλαιο βασισµένο στο FIDIC 3rd ed.Για διεθνείς προσφορές τεχνικών έργων χρησιµοποιείτοτο FIDIC 4th edition (the “red book”).

• To 2002 αποφασίστηκε η ετοιµασία νέων όρωνσυµβολαίου για το δηµόσιο τοµέα. Προβληµατισµός γιατο συµβόλαιο το οποίο θα χρησιµοποιείτο ως βάση.

258258

∆ηµόσια∆ηµόσια τεχνικάτεχνικά έργαέργα

Αποφασίστηκε η χρήση Όρων

Συµβολαίου βασισµένων στο

FIDIC 4th edition (the “red

book”) για το οποίο ήδη υπήρχε

σηµαντική εµπειρία στο Τµήµα

∆ηµοσίων Έργων. Έγιναν

κάποιες αναγκαίες προσαρµογές

για να ληφθεί υπόψη ότι

επρόκειτο για δηµόσια σύµβαση.

259259

∆ηµόσια∆ηµόσια ΟικοδοµικάΟικοδοµικά ΈργαΈργαΠροβληµατισµοίΠροβληµατισµοί γιαγια επιλογήεπιλογή τύπουτύπου συµβολαίουσυµβολαίου

FIDIC4th edition(1992)

JCT

1998 edition

New FIDIC

1999 edition

260260

FIDICFIDIC 44thth editionedition (1992)(1992)ΠλεονεκτήµαταΠλεονεκτήµατα

• Πολύ απλά δοµηµένο και κατανοητό.• Είναι διεθνές συµβόλαιο. Χρησιµοποιείται σε πάραπολλές χώρες και έχει µεταφραστεί σε 12 γλώσσες.(J. Sykes: “it has been widely used on many types of contract in different legal jurisdictions in different parts of the world”).

• Χρησιµοποιείται ευρύτατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.• Συστήνεται για χρήση από τη Γενική ∆ιεύθυνση∆ιεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

• Έχει υιοθετηθεί από την ∆ιεθνή Τράπεζα. Ηυιοθέτηση του τίθεται ως όρος για χρηµατοδότησηµεγάλων έργων. (Construction Weblinks: “World Bank has stuck with the "Old Red Book").

261261

FIDICFIDIC 44thth editionedition (1992)(1992)ΠλεονεκτήµαταΠλεονεκτήµατα ((συνέχειασυνέχεια))

• Συνοδεύεται από πλούσια βιβλιογραφία καινοµολογία.

• Είναι ισοζυγισµένο στην κατανοµή κινδύνων µεταξύτων µερών (J. Sykes: “an important example of a balanced and fair form of contract”).

• Συνοδεύεται από συµπλήρωµα (supplement) γιαµετατροπή του και σε Συµβόλαιο για ένα κατ’αποκοπή ποσό (lump sum contract).

• Συνοδεύεται από συµβόλαιο υπεργολαβίας.

• Οµοιοµορφία στα συµβόλαια τεχνικών καιοικοδοµικών έργων του δηµοσίου τοµέα.

262262

FIDICFIDIC 44thth editionedition (1992)(1992)ΜειονεκτήµαταΜειονεκτήµατα

• Οι πρόνοιες του Κυρίως Συµβολαίου αναφορικά

µε τις διορισµένες υπεργολαβίες είναι

περιορισµένες.

• Υπάρχει ανοµοιοµορφία µεταξύ όρων συµβολαίου

του ιδιωτικού και δηµόσιου τοµέα.

New FIDIC (1999)Πλεονεκτήµατα

• Πολύ απλά δοµηµένο και κατανοητό.• Είναι διεθνές συµβόλαιο. • Χρησιµοποιείται ευρύτατα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

• Είναι ισοζυγισµένο στην κατανοµή κινδύνων µεταξύτων µερών.

• Συνοδεύεται από συµπλήρωµα (supplement) γιαµετατροπή του και σε Συµβόλαιο για ένα κατ’αποκοπή ποσό (lump sum contract).

New FIDIC (1999)Μειονεκτήµατα

• Οι πρόνοιες του Κυρίως Συµβολαίου αναφορικά µε τις

διορισµένες υπεργολαβίες είναι περιορισµένες.

• ∆εν συνοδεύεται από συµβόλαιο υπεργολαβίας.

• Συνοδεύεται από σχετικά περιορισµένη βιβλιογραφία

(προοδευτικά αυξανόµενη) και πρακτικά καθόλου

νοµολογία.

• Υπάρχει ανοµοιοµορφία µεταξύ όρων συµβολαίου του

ιδιωτικού και δηµόσιου τοµέα.

JCT (1998)Πλεονεκτήµατα

• Είναι ειδικά προορισµένο για οικοδοµικά έργα.• Χρησιµοποιείται ευρύτατα σε οικοδοµικά έργα στηΜεγ. Βρεττανία.

• Συνοδεύεται από πλήρη σειρά συµβολαίωνδιορισµένης υπεργολαβίας και διορισµένηςπροµήθειας.

• Σε περίπτωση υιοθέτησης του θα υπάρχειοµοιοµορφία στα συµβόλαια οικοδοµικών έργων τουδηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα.

JCT (1998)Μειονεκτήµατα

• D. Wallace: extraordinarily difficult if not obscurantist of draftsmanship with an exceptional degree of (usually unexplained) cross-referencing.

• Keating (7th ed): the 1963 form was unnecessarily long, complex and obscure. It failed, despite its length and complexity, to deal adequately or at all with problems which occurred frequently in practice. The 1980 form reproduced the major problems and failings of the 1963 Form.

• Keating (7th ed): the 1963 form, from a commercial point of view, placed nearly all of the risk of the unforeseen upon the employer. It is based upon an illusory lump sum, in that the price is in fact adjustable in myriad situations, usually to the benefit of the contractor. The 1980 form reproduced the major problems and failings of the 1963 Form. The 1987 amendments did much to redress the balance between employerand contractor. The 1998 Form represents a fair attempt at risk allocation between contractor and employer.

• Υπάρχει ανοµοιοµορφία µεταξύ όρων συµβολαίου τεχνικών και οικοδοµικώνέργων του δηµόσιου τοµέα.

267267

Στις 26 Ιουλίου 2006, η Κεντρική Επιτροπή Αλλαγών

και Απαιτήσεων, ενεργώντας ως το εντεταλµένο

όργανο της αρµοδίας αρχής δηµοσίων συµβάσεων,

υιοθέτησε την πλήρη σειρά των νέων όρων

Συµβολαίου (ηµεροµηνία έκδοσης 1η Σεπτεµβρίου

2006), που βασίζονται στο FIDIC 4th edition, για

χρήση από όλες τις αναθέτουσες αρχές (ευρύτερος

δηµόσιος τοµέας) από την 1η Ιανουαρίου 2007 στα

τεχνικά και οικοδοµικά έργα.

268268

ΣυµβάσειςΣυµβάσεις ∆ηµοσίων∆ηµοσίων ΈργωνΈργων

Έργα Πολιτικής Μηχανικής Οικοδοµικά Έργα

Όροι Συµβολαίου µε κατάπροσέγγιση ποσότητες(επαναµετρούµενο)

Όροι Συµβολαίου:• Με κατά προσέγγιση

ποσότητες (επαναµετρ.)• Για ένα κατ’ αποκοπή

ποσό (µε ποσότητες)• Για ένα κατ’ αποκοπή

ποσό (χωρίς ποσότητες)Συµβόλαιο ∆ιορισµένης Υπεργολαβίας:• Για ένα κατ’ αποκοπή ποσό(µε ποσότητες)

• Για ένα κατ’ αποκοπή ποσό(χωρίς ποσότητες)

Συµβόλαιο ∆ιορισµένης Υπεργολαβίας:• Για ένα κατ’ αποκοπή ποσό(µε ποσότητες)

• Για ένα κατ’ αποκοπή ποσό(χωρίς ποσότητες)

269269

• Μέρος Ι : Γενικοί Όροι

Χρησιµοποιούνται ως έχουν, χωρίς οποιαδήποτε τροποποίησηαπό τις αναθέτουσες αρχές.

• Μέρος ΙΙ: Ειδικοί Όροι

Περιλαµβάνουν:

(α) τους ορισµούς (Εργοδότης, Μηχανικός κλπ)

(β) τις διευθύνσεις αλληλογραφίας και

(γ) τροποποιήσεις του Μέρους Ι ώστε να ληφθούν υπόψητυχόν ιδιαιτερότητες ενός έργου (π.χ. διαφοροποίηση τουτυπικού τύπου αυξοµειώσεων τιµών εάν πρόκειται για έργο

συντήρησης ή µεταλλική κατασκευή).

270270

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ο Ρ Ο Ι Σ Υ Μ Β Ο Λ Α Ι Ο ΥΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ∆ΗΜΟΣΙΩΝ

ΟΙΚΟ∆ΟΜΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ

(µε κατά προσέγγιση ποσότητες)

ΜΕΡΟΣ I: ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 1η Σεπτεµβρίου 2006

ΓενικόΓενικό ΛογιστήριοΛογιστήριο: : www.treasury.gov.cywww.treasury.gov.cy

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ο Ρ Ο Ι Σ Υ Μ Β Ο Λ Α Ι Ο ΥΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ∆ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ

(µε κατά προσέγγιση ποσότητες)

ΜΕΡΟΣ I: ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 1η Σεπτεµβρίου 2006

Ερµηνεία µίας σύµβασης - eng.ucy.ac.cy · 117 Ερµηνεία µίας...

Documents

Transcript of Ερµηνεία µίας σύµβασης - eng.ucy.ac.cy · 117 Ερµηνεία µίας...