Εκπαιδευτική Τεχνολογία Εκπαιδευτική Τεχνολογία Πολυμέσα Πολυμέσα

Ηλίας ΚαρασαββίδηςΑΣΠΑΙΤΕ Βόλου 2019-20

1ο Μέρος

Εισαγωγή

Calvin & Hobbes

Ορισμοί● διαστάσεις

– Εκπαιδευτική Τεχνολογία (Educational Technology)

– Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (Information & Communication Technologies)

– Τεχνολογικά Ενισχυόμενη Μάθηση (Technologically Enhanced Learning)

– Μάθηση με Υποστήριξη Υπολογιστή

– Υπολογιστικά Περιβάλλοντα Υποστήριξης της Μάθησης

– Τεχνολογία

Σκοπός● οι φοιτητές θα είναι σε θέση να:

– προσδιορίζουν την έννοια της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας

– διατυπώνουν επιχειρήματα υπέρ της τεχνολογίας

– διακρίνουν γενικές κατηγορίες τεχνολογικών πόρων (υλικού-λογισμικού)

– αναγνωρίζουν στρατηγικές ενσωμάτωσης τεχνολογίας

– σχεδιάζουν στρατηγικές ενσωμάτωσης τεχνολογίας

– αναπτύσσουν μαθησιακές δραστηριότητες που αξιοποιούν τεχνολογία

Περιεχόμενα 1/5

● Το μάθημα περιλαμβάνει τη σύζευξη δύο μεγάλων γνωστικών τομέων– Επιστήμες της Μάθησης (Learning Sciences)

– Τεχνολογιών της Πληροφορίας & Επικοινωνίας -

ΤΠΕ (Information & Communication Technologies – ICT)

Περιεχόμενα 2/5 ● Το μάθημα περιλαμβάνει θεωρητική και

πρακτική κατάρτιση σε ζητήματα που αφορούν τη μάθηση με τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας

Περιεχόμενα 3/5

● Θεωρητική κατάρτιση– εξοικείωση με την έννοια του εκπαιδευτικού

λογισμικού– εξοικείωση με λογισμικό που μπορεί να

αξιοποιηθεί για να υποστηρίξει τη Δ-Μ– εξοικείωση με τις γνωστικές θεωρίες που

λανθάνουν πίσω από το εκπαιδευτικό λογισμικό

Περιεχόμενα 4/5● Θεωρητική κατάρτιση (συνέχεια)

– Βασική επιδίωξη στα πλαίσια της θεωρητικής κατάρτισης είναι το να καταστούν οι φοιτήτριες/τές ικανές/οί να αντιλαμβάνονται και να περιγράφουν μια διδακτική-μαθησιακή κατάσταση με όρους μαθησιακής επιστημολογίας, δηλαδή σε επίπεδο αντιλήψεων για τη μάθηση

– Η τεχνολογία θα προσεγγιστεί ως ψυχολογικό/γνωστικό εργαλείο από τη σκοπιά της κοινωνικοπολιτισμικής θεωρίας

Περιεχόμενα 5/5● Πρακτική κατάρτιση

– το μάθημα αποσκοπεί να καταστήσει τις/τους φοιτήτριες/ές ικανές/ούς να σχεδιάζουν, να υλοποιούν και να αξιολογούν μια θεματική ενότητα με τη χρήση εκπαιδευτικού λογισμικού και/ή υπολογιστικών περιβαλλόντων υποστήριξης μάθησης γενικότερα

Πλάνο Διαλέξεων/Εργαστηρίων● περίγραμμα

– Εισαγωγή

– Μαθησιακή Επιστημολογία

– Συμπεριφοριστική Θεωρία

– Πιαζετική Θεωρία

– Γνωσιακή Επιστήμη

– Κοινωνικοπολιτισμική Θεωρία

Δομή● Το μάθημα περιλαμβάνει διαλέξεις και

εργαστήρια – Διαλέξεις

● 1ω/εβδομάδα ● εισαγωγή & παρουσίαση εννοιών

– Εργαστήρια ● 1ω/εβδομάδα ● εργασία σε ομάδες ● γνωριμία με λογισμικά, σχεδιασμός εκπαιδευτικών

σεναρίων

2ο Μέρος

Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση

Υλικό 1/2

● Το μάθημα περιλαμβάνει πληθώρα έντυπου και ψηφιακού υλικού

– διδακτικά εγχειρίδια ● Εισαγωγή στις εφαρμογές των ψηφιακών τεχνολογιών στη

εκπαίδευση (Φεσάκης)● Θεωρίες μάθησης και εκπαιδευτικό λογισμικό (Δημητριάδης)● Σχεδιάζοντας περιβάλλοντα μάθησης υποστηριζόμενα από τις

σύγχρονες τεχνολογίες (συλλογικό)● Παιδιά, σχολεία και υπολογιστές (Βοσνιάδου)● Εισαγωγή στις Εκπαιδευτικές Εφαρμογές των ΤΠΕ (Κόμης)

Υλικό 2/2

● Το μάθημα περιλαμβάνει πληθώρα έντυπου και ψηφιακού υλικού

– ψηφιακό υλικό ● άρθρα σχετικά με τις ΤΠΕ● εκπαιδευτικό υλικό ΠΑΚΕ● ηλεκτρονικοί μαθησιακοί πόροι

Σημασία

● Ποιοι λόγοι καθιστούν αναγκαία την εξέταση της τεχνολογίας για την υποστήριξη της μάθησης;– Η χρήση ΤΠΕ στην εκπαίδευση οδηγεί στην

εξέταση παραμέτρων αναφορικά με το πως μπορούν να ενταχθούν οι ΤΠΕ στη διδακτική-μαθησιακή διαδικασία

– Το λογισμικό που χρησιμοποιείται σε αυτή τη διαδικασία δεν είναι επιστημολογικά ουδέτερο

Επιστήμες Μάθησης 1/3

● Γιατί Eεπιστήμες της Mάθησης;– Σκοπός κάθε διδασκαλίας είναι η μάθηση

● Τι είναι η μάθηση;– Μετά από 2500 χρόνια συστηματικής ενασχόλησης με το

φαινόμενο δεν είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε ούτε το τι ακριβώς είναι ούτε το πως ακριβώς συντελείται

– Αν και σήμερα γνωρίζουμε περισσότερα από ότι 50 ή 100 χρόνια πριν απέχουμε πολύ από το να δώσουμε μια ολοκληρωμένη απάντηση (π.χ. Reciprocal Teaching)

Επιστήμες Μάθησης 2/3

● Ιστορική Αναδρομή– Φιλοσοφία-Επιστημολογία– Ψυχολογία– Εκπαίδευση

● Αναγκαιότητα– Γιατί είναι σημαντικές οι θεωρίες μάθησης;

● Δεν υπάρχει τυφλή πράξη– Σε τι χρησιμεύουν;

● Εξήγηση & πρόβλεψη– Πώς μπορούν να αξιοποιηθούν;

● Υπό προϋποθέσεις, στο σχεδιασμό & υλοποίηση της διδασκαλίας-μάθησης

Επιστήμες Μάθησης 3/3

● Στο παρόν μάθημα έμφαση θα δοθεί – στις βασικές αρχές κάθε θεωρίας που θα

εξεταστεί

– στην εφαρμογή τους σε διδακτικά-μαθησιακά πλαίσια

● Κάθε θεωρία-σχολή-γνωστική παράδοση απαιτεί ξεχωριστό μάθημα πολλών επιπέδων και κατά συνέπεια δε θα επεκταθούμε ιδιαίτερα

Μάθηση 1/3

● Ορισμός– Ανάλογα με τη σκοπιά από την οποία εξετάζεται:

Αλλαγή συμπεριφοράς Αλλαγή αναπαραστάσεων-εννοιολογικών δομών Εσωτερίκευση κοινωνικών σχέσεων-αλληλεπιδράσεων Προοδευτική συμμετοχή σε κοινότητες μάθησης/πρακτικής

● Είδη μάθησης– γνωστική, κοινωνική, συναισθηματική κτλ

● Είδη γνώσης– δηλωτική, διαδικαστική, υποθετική κτλ

Μάθηση 2/3

● Σχολές - Παραδόσεις μάθησης που θα εξεταστούν στο μάθημα– Συμπεριφορισμός (Behaviorism)– Πιαζετική Θεωρία (Piagetian Theory)– Γνωσιακή Επιστήμη (Cognitive Science)– Κοινωνικοπολιτισμική Θεωρία (Sociocultural Theory)

Μάθηση 3/3

● Sneak Preview – Πολλαπλασιασμός 489*838– «Υποθέστε ότι είστε σε δίαιτα και ότι η ημερήσια δόση

τυριού που μπορείτε να πάρετε είναι τα τρία τέταρτα των δύο τρίτων ενός φλιτζανιού τυρί το οποίο χωράει 250 γραμμάρια. Πόση είναι η επιτρεπόμενη ημερήσια δόση;»

– «Υποθέστε ότι σήμερα είναι Τρίτη 29 Δεκεμβρίου. Ποια θα είναι η ημερομηνία το Σάββατο;»

ΤΠΕ

● Γιατί ΤΠΕ; – Υπάρχει μια πολύ διαδεδομένη αντίληψη ότι η χρήση ΤΠΕ

στη μάθηση θα βελτιώσει τη μαθησιακή διαδικασία και το λογισμικό έχει να παίξει ένα καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία

ΤΠΕ● μεγάλο δυναμικό ● προσδοκία: οι ΤΠΕ θα φέρουν “επανάσταση”

ΤΠΕ

● Εκπαιδευτικό Λογισμικό: εφαρμογές λογισμικού για την υποστήριξη της διδασκαλίας-μάθησης– Ειδικό λογισμικό με εκπαιδευτικό χαρακτήρα (π.χ.

Gcompris)– Λογισμικό γενικής χρήσης το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί

για εκπαιδευτικούς σκοπούς (π.χ. κειμενογράφος)– Ψηφιακούς Πόρους που μπορούν να ενταχθούν σε

διάφορες διδακτικές-μαθησιακές προσεγγίσεις

ΤΠΕ

● Κατηγορίες εκπαιδευτικού λογισμικού:– Άσκησης-Εξάσκησης– Διδακτικό-Καθοδήγησης– Προσομοιώσεων-Μοντελοποίησης-Μικρόκοσμων– Έμπειρα Συστήματα-Νοήμονα Διδακτικά Συστήματα– Παιγνίδια (εκπαιδευτικά & μη)– Λογισμικό Γενικής Χρήσης

● Κειμενογράφος, Λογιστικό φύλλο, Βάση Δεδομένων, Παρουσιάσεις– Πολυμέσα-Υπερμέσα– Διαδίκτυο

● Παγκόσμιος Ιστός, Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο, Επικοινωνία (σύγχρονη & ασύγχρονη), Ηχο-Βιντεοδιάσκεψη, Forum, Blog, Wiki, Social Networks

– Περιβάλλοντα Ηλεκτρονικής Μάθησης (συνεργατικά περιβάλλοντα κτλ)– Συνεργατική Μάθηση με Υποστήριξη Υπολογιστή– Εικονική Πραγματικότητα– ...

ΤΠΕ

● Χρήσεις ΗΥ στη διδασκαλία-μάθηση:– Δάσκαλος

● Ο υπολογιστής αντικαθιστά μερικά ή ολικά το δάσκαλο διδάσκοντας το μαθητή (π.χ. παρουσιάζοντας μια έννοια) και ελέγχοντας την πρόοδο του

– Μαθητής● Ο μαθητής μπαίνει στη θέση του δασκάλου-οδηγού και καθοδηγεί το

μαθητή στην εκτέλεση σειράς δραστηριοτήτων (π.χ. προγραμματίζοντας τον υπολογιστή να φτιάξει ένα τετράγωνο)

– Εργαλείο● Ο μαθητής χρησιμοποιεί τον υπολογιστή ως εργαλείο στα πλαίσια

της ενασχόλησης με ποικίλες μαθησιακές δραστηριότητες στα πλαίσια των σχολικών γνωστικών αντικειμένων

Φάσεις ένταξης ΤΠΕ

● Η ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαίδευση μπορεί να διακριθεί γενικά σε τέσσερις φάσεις– Α Φάση: πριν το 1970– Β Φάση: 1970-80 – Πληροφοριακή προσέγγιση– Γ Φάση: 1980-1990 – Πληροφορική ως μέσο και

αντικείμενο εκπαίδευσης– Δ Φάση: 1990-σήμερα – οι ΤΠΕ ως μέσο

Μοντέλα Ένταξης

● Μοντέλα ενσωμάτωσης ΗΥ στην εκπαίδευση:– Κάθετο

● Η Πληροφορική εισάγεται ως αυτόνομο γνωστικό αντικείμενο

– Οριζόντιο● Η Πληροφορική δεν εισάγεται ως αυτόνομο γνωστικό

αντικείμενο αλλά χρησιμοποιείται ως μέσο για την προώθηση των στόχων των υπολοίπων αντικειμένων

– Ενδιάμεσο● Συνδυασμός των δύο παραπάνω

Περίοδοι Εκπαιδευτικού Λογισμικού

● Α΄ περίοδος – Συμπεριφορισμός:

● προγράμματα άσκησης εξάσκησης ● διδακτικά προγράμματα

● Β΄ περίοδος– Γνωστικισμός:

● Προγράμματα προσομοίωσης ● LOGO● Νοήμονα-έμπειρα-ευφυή διδακτικά συστήματα

● Γ΄ περίοδος– Κονστρακτιβισμός/Εποικοδομισμός:

● Λογισμικά εφαρμογών (λογιστικά φύλλα, κειμενογράφος)● Πολυμεσικές και Υπερμεσικές εφαρμογές● Διαδικτυακά Υπολογιστικά Περιβάλλοντα Υποστήριξης Μάθησης

Βασικός Προβληματισμός

● Βασική επιδίωξη:– Η μέγιστη δυνατή μαθησιακή αποτελεσματικότητα

με τη χρήση του ΗΥ● Βασικό Ερώτημα:

– Πώς μπορεί η τεχνολογία να χρησιμοποιηθεί για να βελτιώσει τη διδακτική-μαθησιακή διαδικασία και το προϊόν της;

Πρόβλημα

● Πώς θα σχεδιάζατε μια έρευνα προκειμένου να διαπιστώσετε εάν η χρήση του ΗΥ για τη διδασκαλία μιας έννοιας επιφέρει μαθησιακά αποτελέσματα καλύτερα από ότι η διδασκαλία της ίδιας έννοιας χωρίς ΗΥ; – Τι παραμέτρους θα λαμβάνατε υπόψη;– Με βάση την μέχρι τώρα διδακτική σας εμπειρία, πιστεύετε

ότι θα υπερτερούσε η διδασκαλία με ΗΥ; – Εάν ναι, τότε για ποιους λόγους πιστεύετε ότι θα συνέβαινε

αυτό;

Δεδομένο

● Ιστορία της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας:– καμία προγενέστερη τεχνολογία δεν επέφερε

επανάσταση στη μάθηση και κατά συνέπεια στην εκπαίδευση

100100χρόνια

Cuban, L. (1986). Teachers and machines: The classroom use of technology since 1920. Teachers College Press.

κύματα● Οι τάξεις έχουν βιώσει διάφορα τεχνολογικά

κύματα– ραδιόφωνο

– φίλμ

– τηλεόραση

– υπολογιστής

– διαδίκτυο

– παιχνίδια

κυριαρχία● οι ΤΠΕ κατέχουν εξέχουσα θέση στις

φαντασιώσεις περί αλλαγών

αλλά....

......η “επανάσταση” άργησε μια μέρα

“PISA results show no appreciable improvements in student achievement in reading, mathematics or science in the countries that had invested heavily in ICT for education” (p.15)

OECD (2015), Students, Computers and Learning: Making the Connection. PISA Paris: OECD Publishing.

πρόβλημα● εμπειρική έρευνα

– οι εκπαιδευτικοί δεν χρησιμοποιούν συχνά τις ΤΠΕ

– (ακόμα και όταν χρησιμοποιούν ΤΠΕ) οι εκπαιδευτικοί τείνουν να τις χρησιμοποιούν για να υποστηρίξουν τις τρέχουσες πρακτικές τους παρά για να εισάγουν καινοτόμες πρακτικές

γιατί;

● εμπόδια– 1ου επιπέδου

– 2ου επιπέδου

Ertmer, P. A. (1999). Addressing first-and second-order barriers to change: Strategies for technology integration. Educational Technology Research and Development, 47(4), 47-61.Ertmer, P. A. (2005). Teacher pedagogical beliefs: The final frontier in our quest for technology integration? Educational Technology Research and Development, 53(4), 25-39.

1ου επιπέδου● εξωγενείς παράγοντες

– υποδομές

– υλικά

– αναλυτικά προγράμματα

– τεχνικές ικανότητες

– τεχνική υποστήριξη

– ηγεσία

2ου επιπέδου● “ενδογενείς” παράγοντες

– αντιλήψεις

– πεποιθήσεις

– στάσεις

Ιστορική Αναδρομή

● Δεδομένα: – Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ξεκίνησε η

εισαγωγή των ΗΥ στην εκπαίδευση– Οι ΗΥ έχουν πλέον εισαχθεί στα εκπαιδευτικά

συστήματα όλων των χωρών του Δυτικού Κόσμου– Υπάρχει ακόμη μεγάλη έλλειψη καλής ποιότητας

εκπαιδευτικού λογισμικού– Υπάρχει ακόμη ανάγκη εκπαίδευσης του

προσωπικού στη χρήση των ΤΠΕ

Αποτελέσματα Εισαγωγής

● Τα βασικά ερευνητικά ευρήματα είναι από πενιχρά έως απογοητευτικά έως αντιφατικά– Οι μετα-αναλύσεις δείχνουν μικρή έως μέτρια θετική

επίδραση των ΗΥ στη μάθηση – σημαντικοί μεθοδολογικοί περιορισμοί

– Επισκόπηση ETS (1998) για την επίδραση της τεχνολογίας στην επίδοση των μαθητών στα Μαθηματικά: τόσο η χρήση ΗΥ για τη διδασκαλία κατώτερων νοητικών δεξιοτήτων όσο και η συχνότητα χρήσης ΗΥ στο σχολείο συσχετιζόταν αρνητικά με την επίδοση

Βασικοί λόγοι αποτυχίας 1/4

● Περιορισμένη διαθεσιμότητα ΗΥ, συχνότητα χρήσης και είδος χρήσης– Το 1998 αντιστοιχούσαν μόλις 4 ΗΥ σε κάθε τάξη– Οι μαθητές χρησιμοποιούσαν τον ΗΥ 10 φορές ανά

σχολικό έτος ή και λιγότερο– Η κυριότερη χρήση λογισμικού αφορούσε

κειμενογράφο και CD-ROM αναφοράς (π.χ. Εγκυκλοπαίδειες)

Βασικοί λόγοι αποτυχίας 2/4

● Μεθοδολογική προσέγγιση– Διερεύνηση συγκεκριμένων παραγόντων

(δάσκαλος, μαθητής, λογισμικό, διδασκαλία)– Δε δόθηκε έμφαση στη μαθησιακή διαδικασία αυτή

καθαυτή

Βασικοί λόγοι αποτυχίας 3/4

● Τεχνοκεντρική προσέγγιση– Λογική τύπου Έβερεστ– Η τεχνολογία αποτελεί σημείο αφετηρίας αλλά και

σημείο αναφοράς

Βασικοί λόγοι αποτυχίας 4/4

● Απουσία γενικού θεωρητικού γνωστικού πλαισίου– Αδυναμία προσδιορισμού της έννοιας της μάθησης

από ολιστική σκοπιά

Παράγοντες επιτυχίας 1/4

● Ερευνητικά ευρήματα;– Η αποτελεσματική χρήση εξαρτάται από μια σειρά από

λεπτομέρειες οι οποίες κάνουν τη διαφορά– Η αποτελεσματικότητα της χρήσης των ΗΥ εξαρτάται από το

είδος της χρήσης– Οι ΗΥ από μόνοι τους δεν μπορούν να κάνουν πολλά για να

προάγουν τη μάθηση – ιδιαίτερη σημασία έχει το τι κάνουν οι μαθητές με τους ΗΥ

– Καμία διδακτική δραστηριότητα με ΗΥ δεν έχει κάποια μόνιμη ή διαρκή επίδραση: αυτό που είναι σημαντικό είναι η όλη κουλτούρα του περιβάλλοντος μάθησης

Παράγοντες επιτυχίας 2/4

● Λόγοι που συντελούν στην επιτυχημένη χρήση των ΤΠΕ– Το είδος χρήσης, όχι η χρήση αυτή καθαυτή– Η εκπαίδευση εκπαιδευτικών καθότι το τί

δουλεύει και τι όχι το καθορίζει σε μεγάλο βαθμό ο εκπαιδευτικός

– Η επιδίωξη μη παραδοσιακών στόχων διδασκαλίας-μάθησης και η διασύνδεση με τις καινοτομίες

– Η αξιοποίηση των μοναδικών δυνατοτήτων που προσφέρουν οι ΤΠΕ (aka προστιθέμενη μαθησιακά αξία)

Παράγοντες επιτυχίας 3/4

● Συμπερασματικά, μετά από τέσσερις δεκαετίες έρευνας σχετικά με την αξιοποίηση του ΗΥ στη διδασκαλία-μάθηση, είναι σήμερα γενικά παραδεκτό ότι η συνεισφορά του υπολογιστή στη μάθηση είναι αναμφισβήτητη αλλά .....

Παράγοντες επιτυχίας 4/4

● ....η αποτελεσματική χρήση εξαρτάται από μια σειρά από λεπτομέρειες οι οποίες είναι η διαφορά που κάνει τη διαφορά

● OECD (2015): – “Technology can amplify great teaching, but great

technology cannot replace poor teaching” (p. 190)

Μεταφορές χρήσης 1/2

● Υπάρχουν δύο γενικές ιδέες σχετικά με το πως οι ΗΥ επιδρούν στη μάθηση: – Το είδος του φορτηγού (χρώμα, βάρος κτλ) που μεταφέρει

λαχανικά δεν επιδρά στη στη θετική αξία (γνώση) των λαχανικών. Η θρεπτική αξία των λαχανικών είναι άσχετη με το φορτηγό, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τους διαφορετικούς τρόπους χορήγησης ενός φαρμάκου

– Το μέσο (φορτηγό-ΗΥ) δεν μπορεί να διαχωριστεί από τη μέθοδο (θρεπτική αξία-γνώση)

● Ποια από τις δύο απόψεις θεωρείτε ορθότερη και γιατί;

Μεταφορές χρήσης 2/2

● Επιτάχυνση– Ο ΗΥ μας βοηθάει να κάνουμε μια σειρά από

ενέργειες ευκολότερα, με λιγότερη ενέργεια και με μεγαλύτερη ταχύτητα (π.χ. εκτέλεση πράξεων με ένα λογιστικό φύλλο)

● Μετασχηματισμός– Ο ΗΥ δεν μας βοηθάει απλώς να κάνουμε ότι

κάναμε με μεγαλύτερη ταχύτητα και ευκολία: παράλληλα μετασχηματίζει ριζικά αυτό που κάνουμε (π.χ. ο κειμενογράφος μετασχηματίζει τον τρόπο που γράφουμε ένα κείμενο)

Βιβλιογραφία● Αβούρης, Ν., Καραγιαννιδης, Χ. & Κομης, Β. (2009). (Επιμέλεια). Συστηματα Και

Μοντελα Συνεργασιας Για Εργασια, Μαθηση, Κοινοτητες Πρακτικης Και Δημιουργια Γνωσης. Αθήνα: Εκδόσεις Κλειδάριθμος.

● Βοσνιάδου, Σ. (2006). Παιδιά, σχολεία και υπολογιστές. Αθήνα: εκδόσεις Gutenberg.● Bransford, J.D., Brown, A.L. & Cocking, R.R. (1999). How people learn. Brain, mind,

experience, and school (expanded edition). Washington, DC: National Academy Press.● Δημητριάδης, Σ., (2015). Θεωρίες μάθησης και εκπαιδευτικό λογισμικό. [ηλεκτρ. βιβλ.]

Αθήνα:Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/11419/3397

● Κόμης, Β. (2004). Εισαγωγή στις Εκπαιδευτικές Εφαρμογές των ΤΠΕ. Αθήνα: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών

● Newby, T.J., Stepich, D.A., Lehman, J.D., Russel, J.D. (2009). Εκπαιδευτική τεχνολογία για διδασκαλία και μάθηση. Αθήνα: Εκδόσεις Επίκεντρο.

● Vosniadou, S., De Corte, E., Glaser, R. & Mandl, H. (Eds.), (1996). International perspectives on the design of technology-supported learning environments. Mahwah, NJ: LEA.

● Φεσάκης, Γ. (2019). Εισαγωγή στις εφαρμογές των ψηφιακών τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg.