Στο τέλος της περιήγησής σου μπορείς να σημειώσεις πάνω στο χάρτη που βρίσκονται τα εκθέματα που τράβηξαν την προσοχή σου

Γεια σου , βρίσκεσαι στο

Α…………………………………………………Μ…………………………………………Β………………..

Γενική Ενημέρωση

Η πόλη της Βέροιας θρησκεία, κοινωνία

Επιτύμβια μνημεία

Κοινωνία διοίκηση

Τα νεκροταφεία της Βέροιας

Ημιώροφος : ανασκαφές σε άλλες περιοχές του Νομού Ημαθίας

Με λένε………. …….. θα με βρεις κάπου μέσα στο Μουσείο

Κοροπλαστική γλυπτική

ΕΕΕΠΠΠΙΙΙΣΣΣΚΚΚΕΕΕΨΨΨΗΗΗ ΣΣΣΤΤΤΟΟΟ ΑΑΑΡΡΡΧΧΧΑΑΑΙΙΙΟΟΟΛΛΛΟΟΟΓΓΓΙΙΙΚΚΚΟΟΟ ΜΜΜΟΟΟΥΥΥΣΣΣΕΕΕΙΙΙΟΟΟ ΤΤΤΗΗΗΣΣΣ ΒΒΒΕΕΕΡΡΡΟΟΟΙΙΙΑΑΑΣΣΣ

1. Η ΜΕΔΟΥΣΑ Στην είσοδο του μουσείου βλέπουμε τη Μέδουσα. Παρατηρώ προσεκτικά το κεφάλι της και συμπληρώνω το κείμενο χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες λέξεις για να μάθω πληροφορίες

(φοβερό , τέρας , χάλκινα , ατσάλινα , φίδια , ματιά , πέτρα , τείχους, «γοργόνειο»)

Η Μέδουσα κατά την μυθολογία ήταν μια γοργόνα που η θεά Αθηνά μεταμόρφωσε σε ένα …………………… και ανίκητο …………… Είχε ………………. χέρια , …………… μυτερά νύχια και…………………… αντί για μαλλιά. Η ασχήμια της ήταν τέτοια, που όποιος της έριχνε έστω και μια ………… γινόταν ………………….. . Τελικά τη σκότωσε ο Περσέας, με την βοήθεια της Αθηνάς. Το κεφάλι της, το περίφημο ……………………… το παρέλαβε η θεά από τον ήρωα και το έβαλε στην ασπίδα της, επειδή το κεφάλι της, ακόμη και νεκρό, πέτρωνε όποιον το κοίταζε…..

Πιστεύοντας οι αρχαίοι κάτοικοι της Βέροιας ότι ένα τέτοιο άγαλμα πιθανόν να τρόμαζε τους εχθρούς , το χρησιμοποίησαν για να στολίσουν το εξωτερικό του παλαιού …………….. της Βέροιας.

1

111... ΗΗΗ ΜΜΜΕΕΕΔΔΔΟΟΟΥΥΥΣΣΣΑΑΑ

Παρατηρώ προσεκτικά το κεφάλι της και συμπληρώνω το κείμενο με τις κατάλληλες λέξεις:

(φοβερό , τέρας , χάλκινα , ατσάλινα , φίδια , ματιά , πέτρα , τείχους, «γοργόνειο»)

Η Μέδουσα κατά την μυθολογία ήταν μια γοργόνα που η θεά Αθηνά μεταμόρφωσε σε ένα …………………… και ανίκητο …………… Είχε ………………. χέρια , …………… μυτερά νύχια και…………………… αντί για μαλλιά.

Η ασχήμια της ήταν τέτοια, που όποιος της έριχνε έστω και μια ………… γινόταν ………………….. . Τελικά τη σκότωσε ο Περσέας, με την βοήθεια της Αθηνάς. Το κεφάλι της, το περίφημο ……………………… το παρέλαβε η θεά από τον ήρωα και το έβαλε στην ασπίδα της, επειδή το κεφάλι της, ακόμη και νεκρό, πέτρωνε όποιον το κοίταζε…..

Πιστεύοντας οι αρχαίοι κάτοικοι της Βέροιας ότι ένα τέτοιο άγαλμα πιθανόν να τρόμαζε τους εχθρούς , το χρησιμοποίησαν για να στολίσουν το εξωτερικό του παλαιού …………….. της Βέροιας

Τα τείχη Κατά την αρχαιότητα η πόλη της Βέροιας, λόγω της σημασίας της, ενισχύθηκε (το αργότερο κατά τον 4ο αιώνα π.Χ.) με τείχη εκτός από τη δυτική πλευρά, την οποία προστάτευε αποτελεσματικά ο ποταμός Τριπόταμος

Λόγω της θέσης της η Βέροια αποτελούσε διαχρονικά σημαντικό επικοινωνιακό κόμβο και αυτός ήταν ένας από τους παράγοντες που επηρέασαν την ιστορική και πολιτιστική της εξέλιξη. Ευρισκόμενη σε κομβικό σημείο του οδικού δικτύου της αρχαίας Μακεδονίας, διέθετε άριστη πρόσβαση στους οδικούς άξονες τόσο της Δύσης-Ανατολής, όσο και του Βορρά-Νότου, που συνέδεε τη Μακεδονία με τη νότιο Ελλάδα.

Η πλησιέστερη διέξοδος πλωτής επικοινωνίας που διέθετε, ήταν ο Αλιάκμονας που πρέπει να ήταν μέχρις ενός σημείου πλωτός στην αρχαιότητα, και τα σημαντικά λιμάνια του Θερμαϊκού, όπως η Πύδνα και, αργότερα, η Θεσσαλονίκη. Αντίθετα, τα ορμητικά νερά των χειμάρρων που συνέρρεαν στον Τριπόταμο δεν επέτρεψαν ποτέ τη χρήση του ως δρόμου επικοινωνίας.

Οι τρεις πύλες στα τείχη της πόλης ήταν η αφετηρία των δρόμων που οδηγούσαν σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας. Οι δρόμοι αυτοί δεν θα πρέπει να διέφεραν σημαντικά από αντίστοιχους μεταγενέστερους οδικούς άξονες.

Από τη Βασιλική πύλη στο βόρειο τείχος (το όνομα είναι γνωστό από τα βυζαντινά χρόνια) - της μόνης που σώζονται ίχνη - ξεκινούσε ο δρόμος προς τη Μίεζα και την Έδεσσα. Ο ίδιος δρόμος έφθανε μέχρι τη ρωμαϊκή Εγνατία οδό, τον μεγάλο οδικό άξονα που συνέδεε την Αδριατική με την Προποντίδα. Την ίδια πύλη είχε ως αφετηρία και ο δρόμος που περνούσε νότια από τη Λουδιακή λίμνη και συνέδεε τη Βέροια με την Πέλλα και τη Θεσσαλονίκη.

Από την Ευιαστική πύλη, το αρχαίο όνομα της οποίας μαρτυρείται επιγραφικά, στο νοτιοδυτικό τείχος, πιθανότατα στη σημερινή πλατεία Δικαστηρίων, ξεκινούσε ο δύσβατος αλλά καίριας στρατηγικής σημασίας δρόμος προς την Ελίμεια και την Εορδαία, μέσα από το στενό της Καστανιάς και τα αρχαία Εύια (στον σημερινό Πολύμυλο).

Τέλος, από την Οψικιανή, κατά τους βυζαντινούς χρόνους, πύλη στο νοτιοανατολικό τείχος ξεκινούσε ο δρόμος που οδηγούσε στις Αιγές και στην Πιερία, και από εκεί στη νότιο Ελλάδα. Τα ορμητικά νερά των χειμάρρων που συνέρρεαν στον Τριπόταμο δεν επέτρεψαν ποτέ τη χρήση αυτού του ποταμού ως δρόμου επικοινωνίας.

Η κεφαλή της Μέδουσας. Υπερμεγέθης κεφαλή που ήταν προσαρμοσμένη στη ΒΑ πύλη των τειχών της Βέροιας. Ο προορισμός της ήταν αποτρεπτικός, δηλαδή να αποθαρρύνει τους εχθρούς της πόλης. Χρονολογείται στο πρώτο μισό του 2ου αιώνα π.Χ.

Στη βόρεια είσοδο της πόλης σώζεται μέρος του αρχαίου τείχους της Βέροιας Παρατήρησέ το και μετά προσπάθησε να ζωγραφίσεις (όπως το φαντάζεσαι) το τείχος της πόλης, που προστάτεψε τους κατοίκους της από τους διάφορους εχθρούς

ΘΥΜΗΣΟΥ,ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΜΑΣ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΒΑΨΙΜΟ ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΩΡΑΙΑ

2

2. Ο ποτάμιος θεός ΟΛΓΑΝΟΣ

Το άγαλμα αυτό βρέθηκε κοντά στη Μίεζα Ημαθίας. Ο Όλγανος ήταν ο

αγαπημένος ποτάμιος θεός των Μακεδόνων της Ημαθίας. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι ήταν γιος του μυθικού βασιλιά της Βέροιας Βέρητα. Ήταν αδελφός της Μίεζας και της Βέροιας

3

ΤΡΑΠΕΣΟΦΟΡΟ ΜΕ ΘΕΜΑ:Η ΑΡΠΑΓΗ ΤΟΥ ΓΑΝΥΜΗΔΗ

Αυτός ο μύθος μας θυμίζει την αρπαγή της Ευρώπης. Σε ποιο ζώο είχε μεταμορφωθεί τότε ο Δίας;

Τι είναι: χρονολογία Υλικό από το οποίο κατασκευάστηκε

Περιγραφή του συμπλέγματος

Ο Γανυμήδης ήταν μυθικός νέος από την Τροία, εξαιρετικής ομορφιάς Οι θεοί τον απήγαγαν και τον έκαναν αθάνατο, για να τον χρησιμοποιούν ως οινοχόο. Η αρπαγή του Γανυμήδη έγινε από τον ίδιο το Δία, που μεταμορφώθηκε σε αετό.

Σε ποιον θεό είναι αφιερωμένη η αναθηματική επιγραφή;

Βρες λέξεις που μπορείς να διαβάσεις από στήλες του μουσείου:

Διακόσμησε κι εσύ όπως ο αρχαίος αγγειογράφος το

αγγείο(κρατήρας), με παραστάσεις που σου

αρέσουν

ΔΔΙΙΑΑΚΚΟΟΣΣΜΜΗΗΣΣΗΗ ΑΑΓΓΓΓΕΕΙΙΟΟΥΥ -- ΑΑΓΓΓΓΕΕΙΙΟΟΓΓΡΡΑΑΦΦΙΙΑΑ

4

3. Η ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ

Η Αφροδίτη ,θεά της ομορφιάς και του έρωτα. Ήταν η ομορφότερη από τις θεές. Στην Αφροδίτη πρόσφερε το χρυσό «μήλον της έριδος»

ο …………………... ,όταν του υποσχέθηκε ,ότι θα του δώσει για

σύζυγο την πιο όμορφη γυναίκα του κόσμου, που ήταν η

……………………………………………………………

Πολλά γυναικεία ειδώλια ήταν αφερωμένα στην Αφροδίτη Στην Αφροδίτη πρόσφερε το χρυσό «μήλον της έριδος» ο ………………….., όταν του υποσχέθηκε ,ότι θα του δώσει για σύζυγο την πιο όμορφη γυναίκα του κόσμου, που ήταν η ……………………..

Ποια από αυτά τα ειδώλια είναι αφιερωμένα στην Αφροδίτη; ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Τι κρατάνε στο χέρι; Μπορείς να δώσεις μια εξήγηση ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Κοροπλαστική

Α Β Γ Δ Ε

Σημείωσε με ένα σταυρό όποια από μας είδες στο μουσείο είδες στο μουσείο!!!

Οι πρόγονοί μας στόλιζαν τα αγγεία τους με παραστάσεις από τη μυθολογία ή την καθημερινή τους ζωή. Οι παραστάσεις αυτές λέγονται αγγειογραφίες. Από τις παραστάσεις αυτές τα αγγεία χωρίζονται σε δύο (2) κατηγορίες (ρυθμούς), τα μελανόμορφα και τα ερυθρόμορφα.

Περιέγραψε την παράσταση από ένα μελανόμορφο αγγείο του μουσείου και βρες τη χρήση του:

Περιέγραψε την παράσταση από ένα ερυθρόμορφο αγγείο του μουσείου και βρες τη χρήση του:

1. Γνωρίζετε που χρησιμοποιούνταν οι

επιτύμβιες στήλες; …………………………………………………………

…………………………………………………………

…………………………………………………………

…………………………………………………………

…………………………………………

2. Να περιγράψετε μια επιτύμβια στήλη από την αίθουσα Γ συμπληρώνοντας τα στοιχεία στον παρακάτω πίνακα.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ Υλικό από το οποίο κατασκευάστηκε

Σε ποιον είναι αφιερωμένη

Περιγραφή: (πρόσωπα που εικονίζονται, συναισθήματα, χαρακτηριστικά προσώπων, στάση των σωμάτων, ρούχα, κατάσταση του αγάλματος, αν υπάρχουν επιγραφές, τι εικονίζεται στο πάνω μέρος της στήλης κλπ.)

Λ160

Λ294

ΣΣΣΤΤΤΗΗΗΛΛΛΗΗΗ ΓΓΓΥΥΥΜΜΜΝΝΝΑΑΑΣΣΣΙΙΙΑΑΑΡΡΡΧΧΧΙΙΙΚΚΚΟΟΟΥΥΥ

ΝΝΝΟΟΟΜΜΜΟΟΟΥΥΥ

ΓΓΓΥΥΥΜΜΜΝΝΝΑΑΑΣΣΣΙΙΙΑΑΑΡΡΡΧΧΧΙΙΙΚΚΚΟΟΟΣΣΣ ΝΝΝΟΟΟΜΜΜΟΟΟΣΣΣ

Αποκαλύφθηκε το 1949,ως καλυπτήρια

πλάκα παλαιοχριστιανικού τάφου στη νότια έξοδο της πόλης, στα κτήματα Καραντουμάνη, θέση Παλαιοφόρος, περιοχή που ταυτίζεται ασφαλώς με το αρχαίο Γυμνάσιο. Είναι χαραγμένος στις (2) δύο όψεις μαρμάρινης στήλης,ύψους 1,26 μ. και αποτελείται από 216 πυκνογραμμένους στίχους. Μοναδικής σπουδαιότητας επιγραφικό κείμενο,αφού είναι το μοναδικό που σώθηκε και πλούτισε τις γνώσεις μας για τη λειτουργία των γυμναστηρίων γενικά και για άλλα συναφή ζητήματα. Περισσότερο ευανάγνωστη είναι η πίσω του

πλευρά (Β΄όψη). Στην ουσία του πρόκειται για, «Εσωτερικό Κανονισμό στελέχωσης και λειτουργίας» του Γυμνασίου της Βέροιας. Στις διατάξεις του λεπτομερώς καθορίζονται οι δραστηριότητες των «παίδων» (14-18) ετών, των «εφήβων» (18-20 ετών) και των «νέων» (20-30 ετών) κατά την ελληνιστική περίοδο. Αναφέρονται διάφορες αθλητικές δραστηριότητες, όπως δρόμοι παντός είδους, τοξοβολία, ακοντισμός, σφενδονισμός, ιππασία και άλλες αθλητικές ασκήσεις. Προβλέπονται τέλος τακτικές επιδείξεις και αγώνες προορισμένοι να αναδείξουν, να ελέγξουν και να ανταμείψουν τις σωματικές αρετές των «φοιτώντων εις το Γυμνάσιον». Πέρα από την χρήση των μακεδονικών όπλων, οι έφηβοι και οι νέοι διδάσκονταν βέβαια τα ελληνικά γράμματα, αλλά η διδασκαλία αυτή γινόταν αλλού, εκτός Γυμνασίου. Σύμφωνα με τις διατάξεις του «καταστατικού του» το Γυμνάσιο αποτελούσε αποκλειστικά τόπο αθλητικής και στρατιωτικής ασκήσεως. Στα «διοικητικής» φύσεως θέματα του «νόμου» αυτού ρυθμίζονται: Ο τρόπος της εκλογής του γυμνασιάρχη. Τα προσόντα που πρέπει να έχει. Ο όρκος που πρέπει να δοθεί. Οι αρμοδιότητες ( δικαιώματα και υποχρεώσεις). Η επιλογή των παιδοτριβών. Οι πειθαρχικές ευθύνες των γυμναζομένων. Όπως προκύπτει από τα προσωπογραφικά στοιχεία και άλλες ενδείξεις που προσφέρει το ίδιο το κείμενο, ο γυμνασιαρχικός νόμος χρονολογείται στο 1° τρίτο του 2ου π.Χ. αι., πριν την κατάλυση της Μακεδονικής βασιλείας.

ΓΓΓΥΥΥΜΜΜΝΝΝΑΑΑΣΣΣΙΙΙΟΟΟ

Από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της εκπ/σης κατά την αρχαιότητα είναι ότι τα σχολεία ήταν ιδιωτικές επιχειρήσεις. Το κρατικό ενδιαφέρον περιοριζόταν στον τομέα της φυσικής αγωγής και της στρατιωτικής εκπ/σης (Γυμνάσια – Εφηβεία). Κατά την περίοδο της ρωμαϊκής κυριαρχίας, το κράτος ενισχύει οικονομικά την ιδιωτική πρωτοβουλία. Κατά την Ελληνιστική περίοδο μας είναι γνωστές δωρεές ιδιωτών προ ς το Δήμο για να διευκολυνθούν τα παιδιά των ελευθέρων να παρακολουθήσουν μαθήματα. Με τα χρήματα των δωρεών αυτών ή με τους τόκους τους ενισχύονται οι οικονομικά ασθενέστεροι μαθητές και πληρώνονται οι μισθοί των δασκάλων. Το Γυμνάσιο δεν ήταν απλώς το κέντρο της αθλητικής δραστηριότητας των αρχαίων Ελλήνων. Πολύ ενωρίς αποτέλεσε και το πνευματικό κέντρο της αρχαίας πόλης. Η αρχή έγινε στην Αθήνα. Στα (3) τρία γνωστά Γυμνάσια της κλασσικής Αθήνας, την Ακαδημία, το Λύκειο και το Κυνόσαργες, ίδρυσαν τις φιλοσοφικές τους σχολές αντίστοιχα ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης και ο Αντισθένης. Ο εκπ/κός χαρακτήρας που αποκτά το Γυμνάσιο επηρεάζει και την αρχιτεκτονική του διαμόρφωση. Μία ή περισσότερες αίθουσες, τα «ακροατήρια» ,ήταν προορισμένες για τα μαθήματα που δίνονταν υπό τύπο διαλέξεων. Οι «εξέδρες» ήταν χώρος για συζητήσεις και μαθήματα τύπου φροντιστηρίων. Το «παιδαγωγείον» ήταν η αίθουσα αναμονής των δούλων που συνόδευαν τους νέους στο Γυμνάσιο. Αναπόσπαστα μέρη του Γυμνασίου ήταν οι κήποι και οι «περίπατοι» . Χαρακτηριστικό της σημασίας τους είναι ότι μία από τις σπουδαιότερες φιλοσοφικές σχολές, η σχολή του Αριστοτέλη, πήρε την ονομασία «Περίπατος» ,από το τμήμα αυτό του Λυκείου. Στις νέες Ελληνικές πόλεις της Ανατολής, αλλά και στις μικρές Ελληνικές παροικίες που ιδρύθηκαν στις παλιές πόλεις των ιθαγενών, το Γυμνάσιο, οργανωμένο πάνω στα πρότυπα των Γυμνασίων της μητροπόλεως, αποτέλεσε το στοιχείο που εξασφάλιζε την εθνική και πολιτιστική συνοχή των Ελλήνων. Και τούτο γιατί ,εκτός από την εκπ/ση που παρείχε, ήταν και το κέντρο προς το οποίο διοχέτευαν τη δραστηριότητά τους όλοι όσους συνέδεε κοινή Ελληνική Παιδεία.»Οι εκ του Γυμνασίου», όπως ονομάζονταν οι απόφοιτοι των Γυμνασίων, σχημάτιζαν συλλόγους αναγνωρισμένους από την πολιτεία, σκοπός των οποίων ήταν η ενίσχυση των Γυμνασίων με δωρεές και εισφορές. Οι ίδιοι διαχειρίζονταν την περιουσία του Γυμνασίου και εξέλεγαν το «Γυμνασίαρχό του». Χάρη σ’ αυτή την ηγετική θέση που απέκτησαν μέσα στην Ελληνική κοινότητα, οι Γυμνασίαρχοι βρέθηκαν μοιραία επικεφαλής της Ελληνικής αντιστάσεως κατά της Ρώμης.

ΓΓΓΥΥΥΜΜΜΝΝΝΑΑΑΣΣΣΙΙΙΑΑΑΡΡΡΧΧΧΙΙΙΚΚΚΟΟΟΣΣΣ ΝΝΝΟΟΟΜΜΜΟΟΟΣΣΣ

ΜΜΜεεετττάάάφφφρρρααασσσηηη

ΟΟΟΨΨΨΗΗΗ ΑΑΑ΄́́

Όταν στρατηγός ήταν ο Ιπποκράτης, ο γιος του Νικοκράτη, έγινε λαϊκή συνέλευση στην οποία ο Ζώπυρος, ο γιος του Αμύντα που ήταν γυμνασίαρχος, ο Ασκληπιάδης , ο γιος του Ηρά και ο Κάλιππος, ο γιος του Ιπποκράτη, πρότειναν να ψηφισθεί ένας νόμος γυμνασιαρχικός, όπως έγινε και σε άλλες πόλεις, με στόχο να σέβονται οι νέοι τους επικεφαλής και να υπακούουν σ΄ αυτούς, ενώ οι υπεύθυνοι θα είναι, σύμφωνα με το νόμο, οι γυμνασίαρχοι που θα εκλέγονται κάθε φορά . Ο νόμος αυτός ψηφίστηκε, γράφτηκε σε στήλη και κατατέθηκε στο δημόσιο αρχείο και στο γυμναστήριο.

( ελεύθερη απόδοση μέχρι το στίχο 22)

Η πόλη να εκλέγει γυμνασίαρχο, όταν εκλέγει και τους άλλους άρχοντες ,που να μην είναι κάτω από 30 χρόνια ούτε πάνω από τα 60 και να δίνει τον εξής όρκο :

«Ορκίζομαι στο Δία ,τη Γη, τον Ήλιο, τον Απόλλωνα και τον Ερμή, ότι θα διευθύνω το γυμναστήριο σύμφωνα με το νόμο, ενώ για όσα δεν προβλέπει ο νόμος, θα αποφασίζω ο ίδιος όσο μπορώ πιο δίκαια και όσια, χωρίς να χαρίζομαι στους φίλους και χωρίς να βλάπτω τους εχθρούς άδικα, αλλά και χωρίς να σφετερίζομαι ο ίδιος τις προσόδους των νέων, ούτε σε άλλον να το επιτρέπω. Αν τηρήσω τον όρκο, να’ χω κάθε καλό και κάθε κακό ,αν δεν τον τηρήσω.»

Ο εκλεγμένος γυμνασίαρχος, όταν αναλαμβάνει καθήκοντα, συγκαλεί συνέλευση στο γυμναστήριο και προτείνει τρεις άνδρες οι οποίοι με την εκλογή τους και τον όρκο που δίνουν, θα επιβλέπουν τους νέους μαζί με το γυμνασίαρχο από τη θέση που εκείνος θα ορίσει και θα τον ακολουθούν καθημερινά στο γυμναστήριο (στίχος 40)

ΓΓΓΥΥΥΜΜΜΝΝΝΑΑΑΣΣΣΙΙΙΑΑΑΡΡΡΧΧΧΙΙΙΚΚΚΟΟΟΣΣΣ ΝΝΝΟΟΟΜΜΜΟΟΟΣΣΣ

ΟΟΟΨΨΨΗΗΗ ΒΒΒ΄́́

((( ΝΝΝοοοηηημμμααατττιιικκκήήή αααπππόόόδδδοοοσσσηηη)))

Στην όψη αυτή προσδιορίζονται με λεπτομέρεια οι όροι λειτουργίας του γυμναστηρίου.

Η εξουσία ανήκει κατ΄αρχήν στο γυμνασίαρχο, ο οποίος μπορεί να επιβάλει ποινές που αρχίζουν από το χρηματικό πρόστιμο και φθάνουν ως το μαστίγωμα. Ιδιαίτερη μέριμνα υπάρχει για τα παιδιά, τα οποία δεν επιτρέπεται να πλησιάζουν οι μεγαλύτεροι.

Προβλέπονται ποινές και για τους γυμναστές (παιδοτρίβες) ,αν δεν είναι συνεπείς στο εργασιακό τους ωράριο. Στο γυμναστήριο δεν επιτρέπεται να μπαίνουν δούλοι, απελεύθεροι, ούτε τα παιδιά τους, ούτε άσχετοι από πάλη, οι ακόλαστοι, οι μεθυσμένοι και οι τρελοί , καθώς και εκείνοι που ασκούν «αγοραίο» επάγγελμα.

Αν κάποιος απ’ αυτούς μπει στο γυμναστήριο και αυτό τελεί εν γνώσει του γυμνασίαρχου, τότε και αυτός τιμωρείται με πρόστιμο για το οποίο προβλέπεται ειδική διαδικασία είσπραξης.

Δεν επιτρέπεται σε κανένα, να μιλήσει άσχημα στο γυμνασίαρχο, διαφορετικά τιμωρείται με πρόστιμο 50 δραχμών. Με πρόστιμο 100 δραχμών τιμωρείται εκείνος που θα χτυπήσει το γυμνασίαρχο, καθώς και οι παρόντες στο επεισόδιο, που ήταν υποχρεωμένοι να αποτρέψουν ή να παρεμποδίσουν τη βιαιοπραγία.

Ο γυμνασίαρχος ορίζει βραβεία «ευεξίας» (καλής σωματικής κατάστασης) , «ευταξίας» (πειθαρχίας) και φιλοπονίας για όσους έχουν ηλικία μέχρι 30 χρόνια. Ορίζει την επιτροπή επιλογής- αποτελείται από (3) τρεις άνδρες, που εκλέγονται με κλήρο, και είναι υποχρεωμένοι να φέρουν εις πέρας το έργο αυτό, έναντι προστίμου.

Οι νικητές φορούν εκείνη την ημέρα στεφάνι, αλλά αν κάποιος επιθυμεί μπορεί να φορέσει ταινία. Αυτός ο διαγωνισμός γίνεται στη γιορτή του Ερμή “Ερμαία”, καθώς και η λαμπαδηφορία από παιδιά και έφηβους. (στίχος 60)

Ταφικά έθιμα Μακεδόνων Οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις μαρτυρούν την κοινωνική οργάνωση και τη διαστρωμάτωση της μακεδονικής κοινωνίας. Το είδος και η ποιότητα των κτερισμάτων αποδεικνύουν τις οικονομικές δυνατότητες και την κοινωνική θέση των νεκρών, οι οποίοι περιβάλλονται με σεβασμό. Ο ενταφιασμός χρησιμοποιούνταν παράλληλα με τη δαπανηρότερη καύση του σώματος

Ειδικά κατασκευασμένες σαρκοφάγοι (νεκρικά κρεβάτια) και πολύτιμοι τεφροδόχοι(δοχεία) δέχονταν τα σώματα και τα καμένα οστά των νεκρών αντίστοιχα. Μέσα στον τάφο τοποθετούσαν αντικείμενα που χρησιμοποιούσε στη ζωή του ο νεκρός : όπλα και συμποσιακά σκεύη για τους άντρες και κοσμήματα για τις γυναίκες. Ειδώλια και λατρευτικά σκεύη ήταν οι προσφορές των οικείων για τη μεταθανάτια ζωή και ονομάζονταν κτερίσματα

1. Αγγειοπλάστης 1. αμφί + φέρω 2. ύδωρ 2 είδος ποτηριού που τα κυριότερα χαρακτηριστικά του είναι το λεπτό πόδι με το φαρδύ σώμα και τις δυο λαβές 3. πινάκιο 3. κυλικείον = (αρχ.) τραπέζι με ποτήρια 4. Πυξίδα

4 υδρία 5. Αμφορέας 6. Κρατήρας 5. οίνος + χέω 7. κάνθαρος 6. αγγείο + πλάθω 8. Οινοχόη 7. κεράννυμι = αναμειγνύω ουσ. κρατήρ=σκεύος

ανάμειξης). Η ετυμολογία της λέξης αντανακλά τη συνήθεια των αρχαίων Ελλήνων να πίνουν το κρασί τους ανακατεμένο με νερό

9. Κύλικας 8. πύξος = είδος δένδρου, που χρησίμευε στην κατασκευή κουτιών για κοσμήματα 9 υποκοριστικό πίνακα επίπεδο σκεύος, πιάτο

Κτερίσματα:

Aντικείμενα (αγγεία, κοσμήματα, όπλα κ.λπ.) που συνοδεύουν το νεκρό στον τάφο. Μπορεί να είναι καθημερινής χρήσης ή ειδικά κατασκευασμένα για το σκοπό αυτό.

Στην αίθουσα Δ υπάρχουν πολλά αγγεία που τα χρησιμοποιούσαν και στην καθημερινή ζωή Μπορείτε να ανακαλύψετε πως λέγονταν και που χρησιμοποιούνταν αν αντιστοιχίσεις αυτά που ταιριάζουν

Η υδρία ήταν ένα αγγείο με τρεις λαβές, δύο για τη μεταφορά και μία

για το σερβίρισμα νερού. Χρησιμοποιήθηκε επίσης σαν κάλπη

ψηφοφορίας και ως τεφροδόχος

Αγγεία Tύπος αγγείου Χρήση αγγείου

ΣΚΥΦΟΣ ‘Η΄ΚΟΤΥΛΙ

ΚΑΝΘΑΡΟΣ

ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΑ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Τι άλλα αντικείμενα συναντάμε στους τάφους των ανδρών/πολεμιστών

Ο 4ος αιώνας είναι ο αιώνας της άνθισης του μακεδονικού βασιλείου.(Αμύντας Γ 394-370, Φίλιππος Β' 359-336 π.Χ., Αλέξανδρος Γ΄ Μέγας 336-323 π.Χ.). Με αυτούς τους χρόνους συνδέονται και ευρήματα του κλασικού νεκροταφείου της Βέροιας, κατά μήκος και κάτω από την οδό από το σιδηροδρομικό σταθμό ως τη βόρεια είσοδο της πόλης. Στις προθήκες του μουσείου μπορεί να δει κανείς το ξίφος από ανδρική ταφή της ίδιας εποχής (τέλος 4ου αι. π.Χ.) συμπολεμιστή του Μ. Αλεξάνδρου. Η ελεφαντοστέινη λαβή του διακοσμείται με χρυσή Νίκη.

(Αρχαία Μακεδονία IV Γ. ΤΟΥΡΑΣΟΓΛΟΥ, ΤΟ ΞΙΦΟΣ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ,σ. 611 – 651)

Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει ένα σημαντικό αριθμό κόκκων σιτηρών και σπόρων του τύπου μπιζελιού. Τα κατάλοιπα αυτά, αποτελούν αποδειχτικά στοιχεία για την καλλιέργεια της γης (παραγωγική διαδικασία) Η αρχή της καλλιέργειας της γης αποτέλεσε σταθμό στην εξέλιξη της ζωής του ανθρώπου, γιατί δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη υψηλών πολιτισμών. Ακόμα, σημάδεψε το πέρασμα από την Παλαιολιθική στη Νεολιθική Εποχή.

Επίσης, σε αφθονία βρέθηκαν και υπολείμματα τροφής, τα οποία προέρχονταν από κόκαλα ζώων. Τα κόκαλα ανήκουν σε διάφορα ζώα, όπως σε αιγοπρόβατα, χοίρους και βοοειδή. Η ανεύρεση αυτών των κοκάλων, έρχεται να επιβεβαιώσει, ότι οι κάτοικοι του Οικισμού ασχολούνταν και με την κτηνοτροφία (παραγωγική διαδικασία). Βρέθηκαν και απανθρακωμένα βελανίδια που ίσως χρησιμοποιούνταν για την τροφή των χοίρων.

Εκτός από τα κόκαλα των οικόσιτων ζώων, βρέθηκε και ένας μεγάλος αριθμός κοκάλων που προέρχονται από άγρια ζώα, όπως ελάφια, ζαρκάδια, αγριόχοιρους, λαγούς κ.λ.π. Αυτό δείχνει ότι οι κάτοικοι ασχολούνταν και με το κυνήγι.

Ακόμα, βρέθηκαν και θαλασσινά, όπως ψαροκόκαλα και όστρακα (μύδια, στρείδια κ.λ.π.)- Τα αγκίστρια που βρέθηκαν δείχνουν ότι η τεχνική της αλιείας ήταν γνωστή στους κατοίκους του Οικισμού.

Προφανώς, η διατροφή των κατοίκων, που κυρίως στηριζόταν στην τροφοπαραγωγή (καλλιέργεια γης, κτηνοτροφία), συμπληρωνόταν και με τη συλλογή καρπών, βολβών και άγριων χορταρικών.

(Από συνέντευξη αρχαιολόγου κ.Χουρμουζιάδη)

«Τι σημαίνει εύρημα για μια προϊστορική ανασκαφή;

Μία προϊστορική ανασκαφή έχει ως σκοπό να μελετήσει και να ερμηνεύσει μια κοινότητα ανθρώπων, που έζησαν πριν από 7 - 8 χιλιάδες χρόνια. Επομένως, όλα τα ευρήματα που έχουν σχέση με αυτήν την κοινότητα, για μας είναι σημαντικά. Ακόμα κι ένα απανθρακωμένο σπυρί σιτάρι είναι για μας μία πληροφορία, άρα είναι εύρημα σημαντικό. Δηλαδή, αν βρούμε απανθρακωμένους καρπούς λιναριού -ξέρουμε ότι καλλιεργούσαν λινάρι- μπορούμε να υποθέσουμε ότι ίσως έκαναν κλωστή και ύφαιναν τα ρούχα τους. Η προϊστορική ανασκαφή δεν είναι όπως μία κλασική ανασκαφή που περιμένει έναν ναό, ένα ψηφιδωτό, ένα άγαλμα...

Άρα, έχουμε ευρήματα που έχουν σχέση με τον χώρο, με τα σπίτια, με τις οικοδομικές δραστηριότητες. Έχουμε ευρήματα που αφορούν την οικονομική δραστηριότητα του οικισμού, τη γεωργία, την κτηνοτροφία, τις διατροφικές του επιλογές, τις τεχνολογικές του επιδόσεις, δηλ. κεραμική, εργαλεία, κι έχουμε και ευρήματα που έχουν σχέση με την ιδεολογία….»

Νεολιθικοί οικισμοί έχουν βρεθεί σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. Ο παλιότερος όμως απ' όλους αυτούς και μάλιστα γεωργικός, σε ευρωπαϊκό έδαφος, εξακριβώθηκε έξω από τη Βέροια, στη Νέα Νικομήδεια (παλιά Μπρανιάτα) Ημαθίας και χρονολογείται στην 7η χιλιετία π.Χ. Θέσεις προϊστορικών οικισμών της Ημαθίας 1. Νέα Νικομήδεια 2. Π. Λυκογιάννη 3. Αγ. Γεώργιος 4. Μονόσπιτα 5. Ζερβοχώρι 6. Αγγελοχώρι 7. Πολυπλάτανος 8. Τρίλοφος 9. Λευκάδια 10. Επισκοπή 11. Μαρίνα 12. Ροδοχώρι 13. Κυδωνοχώρι 14. Σχοινάς 15. Πρασινάδα 16. Σφηκιά 17. Κουμαριά

Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν Ι Κ Ω Ν Σ Π Ο Υ Δ Ω Ν

ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ 4, 546 21 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΗΛ: 2310 271-195, 270-343, FAX: 2310 271- 501 e-mail: ems@ems.gr site: www.ems.gr

ΕΛΗΞΕ Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΜΝΗΜΗ ΦΩΤΙΟΥ ΠΕΤΣΑ «ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ»

Έληξαν σήμερα, Σάββατο 18 Οκτωβρίου 2008, οι εργασίες της επιστημονικής Διημερίδας αφιερωμένης στη μνήμη του Φωτίου Πέτσα. Κατά την πρωινή και απογευματινή συνεδρία ομίλησαν οι:

1. Ελισάβετ Τσιγαρίδα, Δρ. Αρχαιολόγος, ΙΣΤ΄ ΕΠΚΑ, με θέμα: Νέα ευρήματα από την ανασκαφή στο Ιερό του Άμμωνος Διός στην Καλλιθέα Χαλκιδικής. Κάνοντας μια αναδρομή από την ανακάλυψη του Ιερού του ΄Αμμωνος Διός στην Καλλιθέα Χαλκιδικής, που πρωτοανέσκαψαν οι Φώτης Πέτσας και Ευγενία Γιούρη το 1968, μέχρι τις μέρες μας, η κυρία Τσιγαρίδα παρουσίασε τα αρχιτεκτονικά μέλη του και τα παρακείμενα κτίσματα (Ιερό Διονύσου και Ασκληπιού, Βαλάνειο, Θερμός οίκος), καθώς και αρχαιολογικά ευρήματα ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων.

2. Νεκτάριος Πουλακάκης, Αρχαιολόγος ΙΖ΄ ΕΠΚΑ, με θέμα: Ο Φ. Πέτσας και η έρευνα των οχυρωμένων θέσεων του Ανατολικού Βερμίου (περιοχή Κουμαριάς) Ο κύριος Πουλακάκης αναφέρθηκε στην έρευνα οχυρωμένων Θέσεων του Ανατολικού Βερμίου στην περιοχή Κουμαριάς -στρατηγικό σημείο αρχαίων περασμάτων μεταξύ ΄Ανω και Κάτω Μακεδονίας- και στις Θέσεις Μεγάλο Καστρί Πάτωμα, Μικρό Καστρί, Βρωμοπήγαδο στη Θέση Κάστρο, καθώς και στη μη ασφαλή χρονολόγηση των Θέσεων ελλείψει συστηματικής αρχαιολογικής ανασκαφής.

3. Ν. Νεκτάριος Πουλακάκης − Ειρήνη Ψαρρά, Αρχαιολόγοι ΙΖ΄ ΕΠΚΑ, με θέμα: Παλαιότερες και νεότερες έρευνες στηνπεριοχή Τριλόφου ‒Στενημάχου νομού Ημαθίας. Την ομιλία εκφώνησε η κυρία Ψαρρά και αναφέρθηκε στις ανασκαφές στα όρια των δήμων Δοβρά και Ναούσης, μεταξύ Τριλόφου και Στενημάχου, στις Θέσεις των λόφων Μπας Καρτέρ και Ιτιά. Τα ευρήματα που προέκυψαν είναι πλούσια: Αρχαϊκό νεκροταφείο του Λυδού στη Θέση Ροδιά, οικισμοί προϊστορικών και ιστορικών χρόνων, αναθηματικές επιγραφές, κεραμική όλων των περιόδων, αρχιτεκτονικά μέλη αρχαίων ρωμαϊκών και βυζαντινών εγκαταστάσεων.

4. Ευαγγελία Δ. Στεφανή, Δρ. Αρχαιολόγος, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, με θέμα: Το Ιερό της Μητέρας των Θεών στη Λευκόπετρα (η έρευνα των ετών 2002-2003). Εκμεταλλευόμενη τα πλούσια νέα αρχαιολογικά δεδομένα, λόγω της διάνοιξης της νέας Εγνατίας Οδού, στις περιοχές Καλλίπετρα και Λυκόπετρα, η κυρία Στεφανή διαφωτίζει τη διάδοση της λατρείας της Μητέρας των Θεών στην περιοχή, ως προστάτιδα της πόλης και του δημοσίου βίου.

5. Ιωάννης Γραικός, Αρχαιολόγος Υπουργείου Πολιτισμού, ΙΖ΄ ΕΠΚΑ, με θέμα: Οι νέες ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες στο Ιερό της Μητρός των Θεών Αυτόχθονος (Λευκόπετρα Βερμίου). Ο κύριος Γραικός επεσήμανε πως η ανασκαφή σε ένα από τα λίγα γνωστά μακεδονικά ιερά, το ιερό της Μητρός των Θεών Αυτόχθονος στη Λευκόπετρα Βερμίου, που άρχισε ο Φώτης Πέτσας το 1965, συνεχίζεται ως σήμερα, με σκοπό την ανάδειξη, προστασία και αναστήλωση του ιερού. Τα πλούσια επιγραφικά, αρχιτεκτονικά, κεραμικά, νομισματικά ευρήματα φωτίζουν τη χρήση και τη διάρκεια της λατρείας του ιερού, με τη σπάνια -σύμφωνα με την αναθεώρηση (2008) του Κοραδέδου- ανατολίζουσα πρόσοψη με συριακό αέτωμα.

6. Αναστασία Χρυσοστόμου, Δρ. Αρχαιολόγος, με θέμα: Αρχαιολογικός χώρος Έδεσσας. Σαράντα χρόνια μετά την έναρξη των ανασκαφών από τον Φώτη Πέτσα. Η κυρία Χρυσοστόμου μίλησε για τον αρχαιολογικό χώρο ΄Εδεσσας, ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως τέτοιος, μετά από τη συστηματική ανασκαφική έρευνα του Φώτη Πέτσα κατά τα

ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ 4, 546 21 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΗΛ: 2310 271-195, 270-343, FAX: 2310 271- 501 e-mail: ems@ems.gr site: www.ems.gr

έτη 1967-1968. Στόχος της αρχικής έρευνας υπήρξε η οχύρωση της κάτω πόλης και των παρακείμενων νεκροταφείων, καθώς και η αναζήτηση του αρχαίου Θεάτρου. Τα επόμενα χρόνια η ανασκαφική έρευνα κινήθηκε στη συνέχεια της προσπάθειας με την αποκάλυψη τμήματος της αρχαίας ΄Εδεσσας, στην περιοχή της νότιας πύλης, των υπολοίπων πυλών και τμημάτων της οχύρωσης, των νεκροταφείων κ.λ.π.

7. Πέτρος Θέμελης, Καθηγητής Πανεπιστημίου, με θέμα: Στα Λευκάδια και την Πέλλα με τον Φ. Πέτσα. Ο κύριος Θέμελης αναφέρθηκε σε προσωπικές αναμνήσεις του κατά τα έτη 1955-1963 στα Λευκάδια και στην Πέλλα με τον Φώτη Πέτσα.

8. Μαρία Λιλιμπάκη-Ακαμάτη, Δρ. Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη της ΙΖ΄ ΕΠΚΑ, με θέμα: Το έργο του Φ. Πέτσα στην περιοχή αρμοδιότητας της ΙΖ΄ ΕΠΚΑ − Η μελέτη – συντήρηση – ανάδειξη και διάκριση των μνημείων. Η κυρία Λιλιμπάκη-Ακαμάτη παρουσίασε το έργο τόσο της ΙΖ΄ ΕΠΚΑ στην Πέλλα όσο και των άλλων εφορειών που αποτελούν κατεξοχή συνέχεια των ανασκαφών του Φώτη Πέτσα. Για τριάντα χρόνια υπήρξε μια σημαντική φυσιονωμία στον χώρο της Μακεδονίας για τη διατήρηση-μελέτη-έρευνα-προστασία-ανάδειξη-διαχείριση των αρχαιολογικών μνημείων.

9. Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη, Δρ. Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Λ΄ ΕΠΚΑ, με θέμα: Η έρευνα του Φ. Πέτσα στον νομό Κοζάνης. Η κυρία Καραμήτρου-Μεντεσίδη αναφέρθηκε στην παρουσία του Φώτη Πέτσα στο νομό Κοζάνης, στις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από το 1950 και εξής, στα ευρήματα του νομού (αποκάλυψη τάφων, οστράκων κ.λ.π.). Ακόμη μίλησε για την αρχαία πόλη της Κοζάνης και τον οικισμό του Αγίου Ελευθερίου που ερεύνησε ο Φώτης Πέτσας.

Τα συμπεράσματα της Διημερίδας διατύπωσε ο κύριος Εμμ. Βουτυράς, Καθηγητής ΑΠΘ.

19

ΤΤΤΟΟΟ ΑΑΑΡΡΡΧΧΧΑΑΑΙΙΙΟΟΟΛΛΛΟΟΟΓΓΓΙΙΙΚΚΚΟΟΟ ΜΜΜΟΟΟΥΥΥΣΣΣΕΕΕΙΙΙΟΟΟ ΒΒΒΕΕΕΡΡΡΟΟΟΙΙΙΑΑΑΣΣΣ...

«««ΕΕΕίίίννναααιιι οοοπππωωωσσσδδδήήήππποοοτττεεε τττοοο σσσππποοουυυδδδαααιιιόόότττεεερρροοο ΜΜΜοοουυυσσσεεείίίοοο σσστττηηηννν κκκυυυρρρίίίωωωςςς ΜΜΜααακκκεεεδδδοοονννίίίααα μμμεεετττάάά τττοοο ΜΜΜοοουυυσσσεεείίίοοο ΘΘΘεεεσσσσσσαααλλλοοονννίίίκκκηηηςςς»»»...

(Φ. Πέτσας, Έφορος Κλασσικών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης)

α) Ιστορία - Διοίκηση - Αρχιτεκτονική. Το κτιριακό συγκρότημα του Μουσείου ανήκει στα πιο πρόσφατα δημόσια οικοδομήματα της πόλεως. Η κατασκευή του άρχισε στις αρχές του 1960, οπότε και έγινε η έκθεση Γλυπτών που υπάρχει μέχρι σήμερα ολοκληρώθηκε στα 1964. (Μια μικρή επανέκθεση στον προθάλαμο με θέμα « Τα νεκροταφεία της Βέροιας στα κλασικά και ελληνιστικά χρόνια» έγινε το 1991.) Τη χρονιά αυτή έληξε και η περιπλάνηση της «αρχαιολογικής συλλογής» Βέροιας. Μπροστά από τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο στεγάσθηκε στην Παλαιά Μητρόπολη. Από δε το 1947 το αρχαίο αυτό ολικό μεταφέρθηκε όλο και τοποθετήθηκε έξω από το ιερό της Παναγίας της Κυριώτισσας, σε χώρο υπαίθριο και τελείως ακάλυπτο. Το σημερινό Μουσείο ανήκει στην Β' κατηγορία και αποτελεί έδρα της ΙΔ' Αρχαιολογικής Περιφερείας, η οποία περιλαμβάνει εκτός από τον Νομό Ημαθίας και τους Νομούς Κοζάνης, Γρεβενών, Φλωρίνης και Καστοριάς. Συστεγάζεται δε σ’ αυτό και η Επιμελητεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, η οποία υπάγεται διοικητικώς στην ΙΑ' Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης. Η γραμμή του κτιρίου ακολουθεί τους κανόνες της μακεδονικής αρχιτεκτονικής. Η οικεία αυτή εμφάνιση του εξασφαλίζει την άμεση συμφιλίωση με τον επισκέπτη, ο οποίος από έναν πλακόστρωτο διάδρομο οδηγείται στην κυρία είσοδο και από εκεί σ’ έναν ευρύχωρο προθάλαμο με θαυμάσια θέα προς την πεδιάδα. Δεξιά δυο συνεχόμενες αίθουσες στεγάζουν ευρήματα Προχριστιανικά. Αριστερά μία αίθουσα με Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά ευρήματα. Πίσω από την αίθουσα αυτή και χαμηλότερα βρίσκονται τα γραφεία της Εφορείας. Τέλος, κάτω από τα γραφεία και την αίθουσα αυτή, τα εργαστήρια και η αποθήκη, όπου φυλάγονται τα περισσότερα από τα ευρήματα και περιμένουν υπομονετικά τον καθαρισμό, την ταξινόμηση και έκθεση τους σε βιτρίνες. Ένα άλλο μικρό κτίριο, ανεξάρτητο από το κυρίως Μουσείο, το φυλάκιο, ξαναβρίσκει την χαμένη ενότητα μ’ ένα τόξο, που το συνδέει με την Βυζαντινή αίθουσα.

20

β) Τα εκθέματα μέσα στο Μουσείο. Έκθεση των ευρημάτων μέσα στο Μουσείο δεν έχει γίνει ακόμη. Είναι όμως γνωστό, ότι πρόκειται να εκτεθούν εδώ αρχαιότητες από τους παλαιολιθικούς χρόνους μέχρι τους χρόνους της Τουρκοκρατίας. Η παλαιολιθική εποχή θα αντιπροσωπευθεί από μια λίθινη αξίνα χωρίς λαβή, πού αποτελεί το αρχαιότερο τεχνητό εύρημα επάνω στο ελληνικό έδαφος. Ανήκει στην Ασέλειο εποχή, πού αρχίζει μπροστά από 250.000 χρό-νια, και ανακαλύφθηκε στην περιοχή ΙΙαλαιοκάστρου Κοζάνης. Το Μουσείο Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας του ΙΙανεπιστημίου του Cambridge δώρισε στο Μουσείο Βέροιας ζεύγος αξινών της ίδιας εποχής, για να εκτεθούν μαζί με του Παλαιοκάστρου προς παραλληλισμό. Της νεολιθικής εποχής υπάρχουν 100.000 ευρήματα του πρώιμου νεολιθικού συνοικισμού της Νέας Νικομήδειας, ο οποίος είναι ο αρχαιότερος χρονολογούμενος συνοικισμός γεωργικώς εγκατεστημένων ανθρώπων επί ευρωπαϊκού εδάφους. Η εποχή του χαλκού (2000 - 1000 π.Χ.) δεν αντιπροσωπεύεται μέχρι σήμερα στο Μουσείο, μολονότι δεν λείπουν συνοικισμοί της εποχής αυτής στην περιοχή. Αντιθέτως η πρώιμη εποχή του σιδήρου (10ος-8ος αι. π.Χ.) αντιπροσωπεύεται με επάρκεια, κυρίως από ευρήματα του προϊστορικού νεκροταφείου της Βεργίνας. Της κλασσικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής υπάρχει μεγάλη συλλογή διαφόρων αντικειμένων, τα οποία προέρχονται από τη Βεργίνα, τα Λευκάδια, τη Βέροια κλπ. Στην τελευταία μάλιστα, η εντατική ανοικοδόμηση αντιμετωπίζει καθημερινώς βασανιστικά προβλήματα, όταν κατά το άνοιγμα των θεμελίων αποκαλύπτονται αρχαιότητες και επεμβαίνει η αρχαιολογική υπηρεσία. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά από τα εκθέματα των εποχών αυτών: Ένα σύμπλεγμα ζώων, σε φυσικό μέγεθος, παριστάνει τον Καλυδώνειο κάπρο, που τρέχει για να ξεφύγει τους κυνηγούς, ενώ ένας σκύλος γαντζωμένος στην πλάτη του, του δαγκώνει το αριστερό αυτί, στην προσπάθεια του να τον καθυστερήσει. Ανήκει στον 2ο π.Χ. αι. και ίσως είναι το καλύτερο έργο μέσα στο Μουσείο. Βρέθηκε μέσα στο χωριό Βεργίνα. Αξιόλογο είναι και ένα άλλο σύμπλεγμα με θέμα την αρπαγή του Γανυμήδη από αετό . Είναι της ρωμαϊκής εποχής και βρέθηκε στην οδό Προφ. Ηλία. Ένα μεγάλο μαρμάρινο κεφάλι με ρυτιδωμένο μέτωπο παριστάνει τον Διοκλητιανό. Έργο του 4ου μ.Χ. αι. Το πραγματικό όμως κόσμημα του Μουσείου βρίσκεται στην αποθήκη. Είναι μια επιτύμβια στήλη ύψους 1,50 μ., του 3ου π.Χ. αι. Ένα από τα σπάνια ευρήματα τα διακοσμημένα με την τεχνική της έ γ κ α υ σ τ ι κ ή ς ζωγραφικής. Οι ειδικοί της τεχνικής αυτής τοποθετούσαν επάνω στην επιφάνεια του μαρμάρου χρώματα ανάμικτα με κερί.

21

Τα κηροχρώματα αυτά τα «ενέκαιον», δηλ. τα πύρωναν κατά διαφόρους τρόπους, και με την ανάλυση τους κατόρθωναν να επιτύχουν όχι μόνο μεταβάσεις από το ένα χρώμα στο άλλο, αλλά και την στιλπνότητα, που έχουν οι σημερινές ελαιογραφίες. Μ’ αυτήν λοιπόν την τεχνική ζωγραφισμένη η εικόνα της στήλης παριστάνει τρεις γυναικείες μορφές μπροστά σ’ ένα διώροφο οικοδόμημα. Στην ιδιαίτερη αίθουσα, την Βυζαντινή, βρίσκονται συγκεντρωμένα και θα εκτεθούν εικόνες, αρχιτεκτονικά μέλη και άλλες βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης αρχαιότητες. Οι πιο αντιπροσωπευτικές απ' αυτές είναι: τρεις αμφιπρόσωπες εικόνες από την Βέροια και την περιοχή εικόνες με δύο επάλληλα στρώματα αγιογραφιών, οι οποίες όταν καθαρισθούν, προβλέπεται ότι θα δώσουν άριστα στοιχεία ,το Αποστολικό του Αγ. Βλασίου, το ξυλόγλυπτο βημόθυρο του Αγ. Δημητρίου Παλατιτσίων (16ος αι.), μαρμάρινες επιγραφές, χειρόγραφα ευαγγέλια κλπ. Στην ίδια αίθουσα θα συστεγασθούν έργα λαϊκής τέχνης. Μεταξύ αυτών και τμήματα από την ζωγραφική και ξυλόγλυπτη διακόσμηση του "καλού οντά" από το κατεδαφισμένο αρχοντικό του Σιορ - Μανωλάκη και η πόρτα με τα 1950 καρφιά από το επίσης κατεδαφισμένο αρχοντικό του Βικέλα. Η αίθουσα αυτή θα φιλοξενήσει ακόμη και κειμήλια της επαναστάσεως του 1821, όπως σπάθες, καριοφίλια και κουμπούρες. γ) Υπαίθριος εκθεσιακός χώρος. Το δυσκίνητο επιγραφικό υλικό, οι σαρκοφάγοι και τα ογκώδη αρχιτεκτονικά μέλη είναι και θα παραμείνουν εκτεθειμένα στο προαύλιο του Μουσείου, διότι οι στεγασμένοι χώροι δεν επαρκούν για την φιλοξενία τους. Από τα υπαίθρια αυτά εκθέματα αντιπροσωπευτικά αναφέρουμε τα έξης: Η κεφαλή Μέδουσας, τοποθετημένη στην πρόσοψη του κτιρίου, είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα. Έχει υπερφυσικό μέγεθος (ύψ. 1,65) και πρόκειται για ρωμαϊκό αντίγραφο ενός παλαιοτέρου έργου του 4ου π.Χ. αι. Βρέθηκε στην ανατολική έξοδο της πόλης και πιθανόν να ήταν τοποθετημένη ως «αποτρόπαιον· (αντικείμενο που διώχνει τους εχθρούς) επάνω από την πύλη του τείχους. Το Μουσείο Βέροιας μπορεί να θεωρηθεί ως κατ’ εξοχήν επιγραφικό Μουσείο. Άφθονες είναι οι επιτύμβιες επιγραφές, οι βασιλικές επιστολές και οι απελευθερωτικές πράξεις. Ενδιαφέρουσα είναι η ενεπίγραφη μαρμάρινη στήλη, της οποίας το περιεχόμενο αφορά απελευθέρωση των δούλων, κατά την περίοδο της βασιλείας των Αντιγονιδών (4ος αι. π.Χ.). Μέχρι τον στίχο 16 τα γράμματα διατηρούνται και διαβάζονται πολύ καλά. Από εκεί και κάτω όμως αρχίζουν οι φθορές. Εκτός από το περιεχόμενο και η κατασκευή της παρουσιάζει ενδιαφέρον. Το ύψος της από την κορυφή του μικρού αετώματος είναι 0,91 μ. Το μέγιστο πλάτος της βάσης της στήλης

22

και του αετώματος 0,37 μ., ενώ το ελάχιστο, αμέσως κάτω από το αέτωμα, 0,35 μ. Η ελαφρή προς τα επάνω μείωση του πλάτους της στήλης και η επάνοδος του αετώματος στο μέγιστο πλάτος αυτής δίνουν μιαν ευχάριστη αρχιτεκτονική αναλογία. Το δε μικρό πάχος (0,08 μ.) την καθιστά τελείως ανάλαφρη. Από το πλήθος των επιτύμβιων επιγραφών της ρωμαϊκής εποχής ξεχωρίζουμε μια βωμοειδή στήλη. Το επίγραμμα ανήκει, όπως φαίνεται από το σχήμα των γραμμάτων, στον 2ο μ.Χ. αι. Έχει βάση και επίκρανο με μικρό αέτωμα στις τρεις πλευρές. Στην επάνω οριζόντια επιφάνεια διακρίνεται κύκλος και μέσα σ’ αυτόν το μάρμαρο εξέχει ακανόνιστα, πράγμα που φανερώνει, ότι με σφυρί έχει αποσπασθεί βιαίως ένα συμφυές σώμα (αγγείο ή κώνος πεύκης ή κάτι άλλο, συνηθισμένο σε τέτοια επιτύμβια μνημεία). Η επιγραφή έχει χαραχθεί με επιμέλεια. Αποτελείται από δύο ελεγειακά δίστιχα και μπορεί να μεταγραφεί ως εξής: Βασσίλης πόσιν ένθα / τάφων υπό κεύθεσι κρύπτει Κλεινόν Αμαστριανόν / γαία Μακεδονίη, Φοίβου φορμίγγων υπό / φήτηρα. τον θυμέλησιν παντώνων μελέων ϊστο / 'ρ άτειρόν όχλου. Το δε νόημα του επιγράμματος είναι τούτο: Εδώ εις τα σκότη των τάφων η μακεδονική γη κρύβει τον άνδρα της Βασσίλης, τον Κλείνο τον Αμαστριανό, τον ερμηνευτή της λύρας του Απόλλωνος, τον απαράμιλλο γνώστη πλήθους θεατρικών μελωδιών. Τα πολλά μαρμάρινα μνημεία δεν πρέπει να ξενίζουν τον επισκέπτη. Διότι η περιοχή της Βέροιας είχε και έχει άφθονα μάρμαρα. Όλη η έκταση του ΝΑ Βερμίου, από την Λευκόπετρα ως την Κουμαριά, αποτελείται από μιαν απέραντη μαρμάρινη φλέβα. Στη θέση μάλιστα «Μάρμαρα Καστανιάς» δείχνουν ακόμη και σήμερα ίχνη του αρχαίου λατομείου, που με το υλικό του κόσμησε τα κτίρια και τους λα-τρευτικούς χώρους της πόλεως. Μ' αυτή τη βασική προϋπόθεση, δεν είναι παράδοξο το ότι είχε δικό της εργαστήριο γλυπτικής σ' όλη την περίοδο της ακμής της και το ότι ανέδειξε λαμπρούς γλύπτες, όπως τον ονομαστό Εύανδρο τον Ευάνδρου

.

Μέσα στο 2000 προγραμματίζεται να γίνει η δημοπράτηση κατασκευής παταριού στο Μουσείο, έργο το οποίο και έχει ενταχθεί στο Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Μετά το πέρας των εργασιών θα ακολουθήσει συνολική επανέκθεση, μια που το Μουσείο της Βέροιας, ως Μουσείο πρωτεύουσας Νομού, με ευρήματα από όλη την περιοχή-εκτός της Βεργίνας-πρέπει να αποτελεί σημείο πολιτιστικής αναφοράς για όλους τους κατοίκους της Ημαθίας..

(Από τον τουριστικό οδηγό του κ. Τζαφερόπουλου, 1969)