ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

«Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ. ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ»

Σπουδαστής: Δημήτρης Παπαδόπουλος Επιβλέπον: Δρ. Λεωνίδας Παπακωνσταντινίδης.

Γ’ Σειρά Εθνικής Σχολής Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Τμήμα: Οικονομικής Διαχείρισης Ιούνιος 2010

1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται τις συνθήκες εκείνες που οδήγησαν στις αποφάσεις

με τις οποίες κανονίζονται οι ζωές των ευρωπαίων πολιτών. Υπάρχουν ροές προθέσεων,

εμπνεύσεων, σχεδιασμών, προγραμμάτων και υλοποιήσεων που ξεκινούν από τα συνεδριακά

κέντρα των Βρυξελλών και φτάνουν μέχρι τα γραφεία των Δημάρχων και της πιο μικρής πόλης

της Ελλάδας. Στα κεφάλαια που απαρτίζουν αυτό το κείμενο γίνεται μια διερεύνηση στα

μονοπάτια που ακολουθήθηκαν για να φτάσουμε στην σημερινή Ένωση των 27 Ευρωπαϊκών

κρατών. Έννοιες ευρύτατες όπως είναι η εμβάθυνση, η διεύρυνση, η συνοχή, η ενιαία αγορά, η

εθνική κυριαρχία και η αυτοδιοίκηση συμπλέκονται μέσα στον χρόνο, από τα μέσα του

προηγούμενου αιώνα μέχρι σήμερα, άλλοτε συμπληρώνοντας η μία την άλλη και άλλοτε

αποκλείοντας η μία την άλλη. Η προσπάθεια που γίνεται φιλοδοξεί μέσα από μια ιστορική,

πολιτική, κοινωνική, θεσμική και οικονομική ανάλυση να αποσαφηνίσει, κατά το μέτρο του

εφικτού και να καταγράψει τη σχέση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με την Ευρωπαϊκή Ένωση και

πως αυτή η σχέση εκφράζεται, μεταλλάσσεται και εξελίσσεται μέσω των Συνθηκών που

υπογράφουν τα κράτη μέλη μεταξύ τους και ιδίως της πιο πρόσφατης, της Συνθήκης της

Λισαβόνας.

This paper discusses the conditions that led to decisions arranging the lives of European

citizens. There are flows of intent, inspirations, projects, programs and outputs set out from

conference centers in Brussels reaching offices of Mayors to even the smallest cities in Greece.

The chapters that make up this text are an exploration of the paths followed to reach the current

European Union of 27 states. Broad concepts such as deepening, enlargement and cohesion, the

single market, national sovereignty and local government have intertwined over time, since the

middle of last century, sometimes complementing one another and sometimes exclude each other.

This effort’s aim is to clarify and record, as far as possible, through a historical, political, social,

institutional and economic analysis, the relationship between local government and the European

Union and how this relationship is expressed, mutated and evolved through treaties agreed

between Member States and particularly the most recent one, that of the Treaty of Lisbon.

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο 1ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ....................................................................................................................σελ 3 -4 Κεφάλαιο 2ο ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΜΕΧΡΙ ΤΗ ΛΙΣΑΒΟΝΑ........................................................ ..........σελ 5 -10 Κεφάλαιο 3ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ, ΕΔΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ..............................................σελ 11 -22 Κεφάλαιο 4ο ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ.........σελ 23-24 Κεφάλαιο 5ο ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ............................................................................................................σελ 25 -26 Κεφάλαιο 6ο ΤΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΕΦΕΡΕ Η ΛΙΣΑΒΟΝΑ............................................................ ............σελ 27 -29 Κεφάλαιο 7ο Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ......................................................................................................................σελ 30 -35 Κεφάλαιο 8ο ΑΠΟ ΤΑ ΜΟΠ ΕΩΣ ΤΟ Γ’ ΚΠΣ................................................................................σελ 36 -40 Κεφάλαιο 9ο Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΣΠΑ..............................σελ 41 -46 Κεφάλαιο 10ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ..................................... ....................................................................σελ 47 -55 Κεφάλαιο 11ο ΚΡΙΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΚΡΙΣΗΣ .............................................................................................σελ 56 -58 Βιβλιογραφία .......................... .....................................................................................σελ 59 -62 Πίνακας Συντμήσεων........................................................................................ ...........σελ 63

3

Κεφάλαιο 1ο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το παρόν πόνημα είναι μια διαδρομή των τελευταίων 60 ετών στην Ευρωπαϊκή σκηνή.

Περιγράφει την πορεία μιας συνένωσης κρατών μέσα από πρωτογενείς συνθήκες, συμφωνίες,

οργανισμούς, φορείς, διοικητικές δομές και θεσμικά όργανα. Δίνει μια εικόνα των θεσμικών και

νομικών αρχών που βασίστηκε το οικοδόμημα της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης και με ποιόν

τρόπο ασκείται η πολιτική και η οικονομική εξουσία στους κόλπους της. Σε αυτό το ευρύ

ιστορικό πλαίσιο ο ρόλος της Αυτοδιοίκησης αναλύεται υπό τις διάφορες μορφές που πήρε στην

3η Ελληνική Δημοκρατία, ειδικά από την είσοδο της χώρας στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική

Κοινότητα και έπειτα.

Σκοπός της εργασίας είναι να επισημάνει τις επάλληλες και παράλληλες μεταβολές που

λαμβάνουν χώρα στο υπερεθνικό επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αντίστοιχα στο εθνικό

επίπεδο της Ελλάδας και πως αυτές αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται. Βασικός στόχος

είναι να παρατεθούν μια σειρά από στοιχεία που θα πληροφορήσουν τον αναγνώστη σχετικά με

την ιστορική πορεία του θεσμού της Ένωσης και την σχέση της με την Αυτοδιοίκηση. Κυρίως να

προβληματίσει και όχι να προσφέρει απόλυτες απαντήσεις, καθώς η κατάσταση παραμένει

ιδιαιτέρως ρευστή την περίοδο της συγγραφής αυτής της εργασίας.

Τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την πραγματοποίηση αυτής της προσπάθειας είναι

σε μεγάλο βαθμό ο ωκεανός δυναμικών πληροφοριών του διαδικτύου και πολύ λιγότερο η

συμβατική βιβλιογραφία. Η μέθοδος που ακολουθήθηκε μπορεί να χαρακτηριστεί ως πλέξη.

Διάφορα νήματα που αντιπροσωπεύουν, μεταρρυθμίσεις και εξελίξεις σε θέματα όπως τ ο

Ευρωπαϊκό Δίκαιο των Συνθηκών, οι διοικητικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, οι διαδοχικές

προγραμματικές περίοδοι ξεδιπλώνονται αυτοτελώς και σε συνάφεια μεταξύ τους για να

καταλήξουν στο σήμερα που δεν αποτελεί ένα τέρμα ή ένα συμπέρασμα, αλλά μάλλον μια

εκκίνηση, ένα έναυσμα για αναστοχασμό.

Το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς και ο νόμος «Καλλικράτης» θα μπορούσαν να

αποτελούν το πλοίο πάνω στο οποίο η Ελλάδα θα έπλεε στα κρυστάλλινα νερά της ανάπτυξης

και της άνευ προηγουμένου βελτίωσης του επιπέδου διαβίωσης για τους πολίτες της, η

πραγματικότητα όμως τα κάνει να φαντάζουν σαν μια σανίδα σωτηρίας στη δαιμονισμένη

4

φουρτούνα της οικονομικής κρίσης στην οποία έχουμε διέλθει και όλα δείχνουν πως πολύ

δύσκολα θα ξεπεραστεί.

5

Κεφάλαιο 2ο

ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΜΕΧΡΙ ΤΗ ΛΙΣΑΒΟΝΑ

Με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είχε δημιουργηθεί μια ενιαία Ευρώπη: Η

Ευρώπη των ερειπίων. Όλες οι χώρες που ενεπλάκησαν στον πόλεμο αντιμετώπιζαν οικονομικά

προβλήματα, προβλήματα άμυνας, ελλείψεις σε τρόφιμα, αγαθά και υπηρεσίες, η ανεργία

κάλπαζε, υπήρχε η απειλή της διαίρεσης Δύσης-Ανατολής και οι απαιτήσεις για εισαγωγές για

την κάλυψη των αναγκών ήταν ευρύτατες. Έπρεπε να αρχίζει άμεσα η ανοικοδόμησης της

Ευρώπης. Σε αυτή τη περίοδο βρίσκονται οι ιστορικές ρίζε ς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι

ευρωπαίοι αποφασίζουν να εμποδίσουν την επανάληψη τέτοιων σκοτωμών και καταστροφών,

όμως ο Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ Δύσης και Ανατολής διχοτομεί την Ευρώπη πιέζοντας τις

ηγεσίες να πάρουν ουσιαστικές

θέσεις και αποφάσεις. Το 1949, τα έθνη της Δυτικής Ευρώπης ιδρύουν το Συμβούλιο της

Ευρώπης, που είναι το πρώτο βήμα για τη συνεργασία μεταξύ τους. Στις 9 Μαΐου του 1950 ο

Robert Schuman εξήγγειλε το ιστορικό σχέδιο του, το οποίο με τα δικά του λόγια

είχε το εξής περιεχόμενο: «... η Γαλλική κυβέρνηση προτείνει να θέση το σύνολο της

γαλλογερμανικής παραγωγής άνθρακα και χάλυβα υπό μία κοινή ανώτατη αρχή σε έναν

οργανισμό ανοικτό στη συμμετοχή των άλλων χωρών της Ευρώπης. Η παραγωγή αυτή θα

προσφέρεται σε ολόκληρο τον κόσμο χωρίς διάκριση και αποκλεισμό...»1. Βασιζόμενες στο

σχέδιο Schuman, έξι χώρες υπογράφουν τη συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και

Χάλυβα (ΕΚΑΧ) για να ενοποιήσουν τις βαριές βιομηχανίες τους —άνθρακα και χάλυβα—

κάτω από μια κοινή διεύθυνση. Οι έξι αυτές χώρες είναι: το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η

Ιταλία, οι Κάτω Χώρες και το Λουξεμβούργο. Έξι χρόνια μετά και λόγω της επιτυχίας που

σημείωση η Συνθήκη της ΕΚΑΧ, οι έξι χώρες επέκτειναν τη συνεργασία τους σε περισσότερους

οικονομικούς τομείς υπογράφοντας τη Συνθήκη της Ρώμης, ιδρύοντας έτσι την Ευρωπαϊκή

Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) στις 25 Μαρτίου του 1957. Οι συνθήκες της Ρώμης πέτυχαν να

δημιουργήσουν ένα πρότυπο οργάνωσης που βρίσκεται μεταξύ του υπερεθνικού και του

διακυβερνητικού. «Η ΕΟΚ αποσκοπούσε στη δημιουργία μιας κοινής αγοράς που προϋπέθετε

την πραγματοποίηση μιας τελωνειακής ένωσης, η οποία συνεπαγόταν την κατάργηση των

1 Χριστοδουλίδης 2001 σελ 37

6

δασμών και των ποσοτικών περιορισμών μεταξύ των κρατών μελών και την υιοθέτηση κοινού

εξωτερικού δασμολογίου κατα τη διάρκεια μιας μεταβατικής περιόδου δέκα ετών. Κατα την ίδια

περίοδο θα καταργούνταν οι φραγμοί στην ελεύθερη διακίνηση των προσώπων, των υπηρεσιών

και των κεφαλάιων (αρνητική ολοκλήρωση). Συμπλήρωμα της κοινής αγοράς αποτελούσε η

εκπόνηση κοινών πολιτικών, μεταξύ των οποίων η πρώτη – προβλεπόμενη αλλά μη

προσδιοριζόμενη από τη συνθήκη- αναφερόταν στη γεωργία (θετική ολοκλήρωση)»2.

Τη δεκαετία που ακολούθησε εγκαινιάστηκε η <κοινή γεωργική πολιτική> (ΚΓΠ) της

Ευρωπαϊκής Κοινότητας, χάρη στην οποία τα κράτη μέλη ελέγχουν από κοινού την παραγωγή

των τροφίμων. Οι τιμές των γεωργικών προϊόντων που πληρώνονται στους παραγωγούς είναι

ενιαίες σε όλες τις χώρες, τα τρόφιμα που παράγονται καλύπτουν τις ανάγκες της Ένωσης και το

βιοτικό επίπεδο των γεωργών αναβαθμίζεται. Την 1η Ιουλίου 1968 τα έξι κράτη μέλη καταργούν

τους τελωνειακούς δασμούς μεταξύ τους, πράγμα που επιτρέπει για πρώτη φορά ελεύθερες

διασυνοριακές συναλλαγές. Οι ίδιοι δασμοί επιβάλλονται επίσης στις εισαγωγές τους από τις

άλλες χώρες. Έτσι δημιουργείται η μεγαλύτερη εμπορική οντότητα στον κόσμο. Οι εμπορικές

συναλλαγές μεταξύ των έξι αφενός και μεταξύ της ΕΕ και του υπόλοιπου κόσμου αφετέρου

αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς3.

Στα χρόνια που ακολούθησαν οι φυσιογνωμία του Γάλλου προέδρου de Gaulle κατάφερε

να επιβληθεί στο ρόλο της Επιτροπής και των <απάτριδων> τεχνοκρατών της που προέβαλαν τη

δημιουργία ενός <υπερ-κράτους> των Βρυξελλών και με την στάση που επέβαλε να κρατήσουν

οι βουλευτές του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (να μη λαμβάνουν μέρος σε ψηφοφορίες που

αναφέρονταν στην εξέλιξη της Κοινότητας) κατάφερε να επιβεβαιώσει την υπεροχή “των

εθνικών ταυτοτήτων που συγκροτούσαν την Ευρώπη των Πατρίδων”. Η Γαλλική πολιτική <της

κενής έδρας> τερματίσθηκε με μια διευθέτηση τον Ιανουάριο του 1966 που έγινε γνωστή ως

<Συμβιβασμός του Λουξεμβούργου>4. Ο συμβιβασμός αυτός δημιουργούσε ένα τεκμήριο υπέρ

του κανόνα της ομοφωνίας σύμφωνα με το οποίο στην περίπτωση που ένα κράτος μέλος

θεωρούσε ότι διακυβευόταν <ένα πολύ σημαντικό εθνικό συμφέρον του> το Συμβούλιο έπρεπε

να βρει εντός ευλόγου χρόνου μια λύση που θα γινόταν ομόφωνα αποδεκτή5.

2 Χριστοδουλίδης 2001 σελ 44-45 3 http://europa.eu/abc/history/1960-1969/index_el.htm 4 Χριστοδουλίδης 2001 σελ 49 5 Χριστοδουλίδης 2001 σελ 49

7

Η αποχώρηση του de Gaulle από την εξουσία, τον Απρίλιο 1969, επέτρεψε την

απεμπλοκή του μηχανισμού της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στις 24 Απριλίου 1972 το πρώτο

σχέδιο ενιαίου νομίσματος της ΕΕ χρονολογείται από το 1970. Για να διατηρήσουν τη

νομισματική σταθερότητα, τα κράτη μέλη της ΕΕ αποφασίζουν να περιορίσουν μέσα σε στενά

όρια τη δυνατότητα διακύμανσης των ισοτιμιών μεταξύ των νομισμάτων τους (νομισματικό

φίδι). Αυτός ο μηχανισμός συναλλαγματικών ισοτιμιών (ΜΣΙ), που δημιουργήθηκε το 1972,

ήταν το πρώτο βήμα προς την εισαγωγή του ευρώ, 30 χρόνια αργότερα 6.

Την 1η Ιανουαρίου 1973 λαμβάνει χώρα η πρώτη διεύρυνση της Ένωσης με της είσοδο

της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασίλειου. Στις 10 Δεκεμβρίου 1974 σε μία

ένδειξη αλληλεγγύης οι αρχηγοί των κυβερνήσεων της Ένωσης ιδρύουν το Ευρωπαϊκό Ταμείο

Περιφερειακής Ανάπτυξης. Σκοπός του είναι η μεταφορά χρημάτων από τις πλούσιες στις

φτωχές περιφέρειες, για τη βελτίωση των δρόμων και των επικοιν ωνιών, την προσέλκυση

επενδύσεων και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Γίνεται έτσι το πρώτο βήμα προς την

χάραξη της Ευρωπαϊκής Περιφερειακής Πολιτικής ένα σημαντικό και πολυσύνθετο σύνολο

δράσεων της Κοινότητας που απορροφά σήμερα το ένα τρίτο του προϋπο λογισμού της Ε.Ε7.

Το 1979 διεξάγονται οι πρώτες άμεσες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τα μέλη

του εκλέγονται σε κάθε χώρα, ωστόσο στο Κοινοβούλιο δεν συμμετέχουν ως εθνικοί

αντιπρόσωποι, αλλά ως μέλη πολιτικών ομάδων (π.χ. <Συντηρητικοί> ή <Σοσιαλδημοκράτες>).

Παρά το ότι αρχικά το Κοινοβούλιο δεν νομοθετεί, εκπροσωπεί τους απλούς πολίτες και η

επιρροή του αυξάνεται8. Η ανατροπή των δικτατορικών καθεστώτων στη Ελλάδα, την

Πορτογαλία και την Ισπανία στα μέσα της δεκαετίας του 70 δίνουν ώθηση στις προθέσεις των

δύο αυτών χωρών να προσχωρήσουν στην ΕΕ. Την 1 Ιανουαρίου 1981 ο αριθμός των μελών της

ΕΕ γίνεται διψήφιος όταν η Ελλάδα προσχωρεί ως δέκατο μέλος. Ακολουθούν το 1985, η

Ισπανία και η Πορτογαλία, αυξάνοντας τον αριθμό των μελών σε δώδεκα.

Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του Φεβρουαρίου 1986 εγκαινιάζει ένα φιλόδοξο εξαετές

πρόγραμμα για να παραμεριστούν τα εμπόδια στο εμπόριο που προκύπτουν κυρίως από τις

διαφορές στις εθνικές νομοθεσίες. Επίσης αυξάνει τις εξουσίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

και δίνει έμφαση στις προσπάθειες για την προστασία του περιβάλλοντος.

6 http://europa.eu/abc/history/1970-1979/index_el.htm 7 http://europa.eu/abc/history/1970-1979/index_el.htm 8 http://europa.eu/abc/history/1970-1979/index_el.htm

8

Την δεκαετία του 1990 υπογράφονται μια σειρά από συνθήκες που θέτουν τις βάσεις για

την πολιτική ολοκλήρωση της Ένωσης. Στις 7 Φεβρουαρίου 1992 υπογράφεται στο Μάαστριχτ η

Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα ορόσημα της

ιστορίας της ΕΕ, με το οποίο θεσπίζονται σαφείς κανόνες για το μελλοντικό ενιαίο νόμισμα

καθώς επίσης και για την κοινή εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας και για

στενότερη συνεργασία σε θέματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων 9. Η <Ευρωπαϊκή

Κοινότητα> μετονομάζεται επίσημα σε <Ευρωπαϊκή Ένωση>. Τον Ιανουάριο του 1993 τίθεται

σε ισχύ η ενιαία αγορά και οι τέσσερις βασικές ελευθερίες που περιλαμβάνει: η ελεύθερη

κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών, των προσώπων και των κεφαλαίων είναι πλέον

πραγματικότητα. Περισσότεροι από 200 νέοι νόμοι έχουν θεσπιστεί από το 1986, καλύπτοντας

τις φορολογικές πολιτικές, τους όρους λειτουργίας των επιχειρήσεων, την αμοιβαία αναγνώριση

των επαγγελματικών προσόντων και άλλα εμπόδια για το άνοιγμα των συνόρων. Στα μέσα τις

δεκαετίας τα μέλη της Ένωσης γίνονται 15 με την προσχώρηση της Aυστρίας, της Φινλανδίας

και της Σουηδίας. Την ίδια περίοδο αρχίζει να ισχύει η συμφωνία του Σένγκεν σε επτά χώρες:

Bέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο και Πορτογαλία. Αυτό

σημαίνει ότι οι υπήκοοι όλων των κρατών μελών μπορούν να ταξιδεύουν μεταξύ των χωρών

χωρίς έλεγχο διαβατηρίων στα σύνορα. Στις 17 Ιουνίου 1997 υπογράφεται η Συνθήκη του

Άμστερνταμ. Βασίζεται στα επιτεύγματα της Συνθήκης του Μάαστριχ και περιλαμβάνει σχέδια

για τη μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, την ενίσχυση της φωνής της Ευρώπης στον

κόσμο και τη διάθεση περισσότερων πόρων για την απασχόληση και τα δικαιώματα των

πολιτών. Την ίδια χρονιά οι αρχηγοί των κρατών μελών ξεκινούν τις διαπραγματεύσεις για την

προσχώρηση στην ΕΕ δέκα χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης καθώς και τα

μεσογειακά νησιά της Κύπρου και της Μάλτας10.

Την 1 Ιανουαρίου 1999 το ευρώ θεσπίζεται σε ένδεκα χώρες (στις οποίες, το 2001, θα

προστεθεί και η Ελλάδα). Προς το παρόν χρησιμοποιείται μόνο για εμπορικές και χρηματικές

συναλλαγές. Οι χώρες που χρησιμοποιούν πλέον το κοινό νόμισμα είναι: Αυστρία, Βέλγιο,

Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο,

Πορτογαλία και Φινλανδία,. Η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία αποφασίζουν προς το

παρόν να μείνουν έξω από τη ζώνη του ευρώ11. Τον Δεκέμβριο του 2000 εγκρίνεται στο

9 http://europa.eu/abc/history/1990-1999/index_el.htm 10 http://europa.eu/abc/history/1990-1999/index_el.htm 11 http://europa.eu/abc/history/1990-1999/index_el.htm

9

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας μια νέα συνθήκη. Η συνθήκη της Νίκαιας προετοίμασε το

έδαφος για την απαραίτητη θεσμική μεταρρύθμιση ενόψει της μεγαλύτερης διεύρυνσης που έχει

ποτέ γίνει στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι κυριότερες αλλαγές που επέφερε αφορούν

τον περιορισμό του μεγέθους και τη σύνθεση της Επιτροπής, την επέκταση της ειδικής

πλειοψηφίας, τη στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο Υπουργών και την απλούστευση του

μηχανισμού της ενισχυμένης συνεργασίας. Η <Δήλωση για το μέλλον της Ένωσης> που

προσαρτήθηκε στην εν λόγω συνθήκη καθορίζει τα επόμενα βήματα προς την εμβάθυνση των

θεσμικών μεταρρυθμίσεων, έτσι ώστε η συνθήκη της Νίκαιας να αποτελεί απλώς ένα στάδιο

αυτής της πορείας12. Την 1 Μαΐου 2004 οκτώ χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης —

η Εσθονία, η Λεττονία, η Λιθουανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η

Τσεχική Δημοκρατία— προσχωρούν στην ΕΕ. Αυτό είναι το τέλος της διχοτόμησης της

Ευρώπης που είχε αποφασιστεί από τις μεγάλες δυνάμεις πριν από 60 χρόνια στη Γιάλτα.

Προσχωρούν επίσης η Κύπρος και η Μάλτα13. Τον Οκτώβριο του 2004 τα 25 κράτη μέλη

υπογράφουν Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης. Σκοπός του είναι η

απλούστευση της δημοκρατικής διαδικασίας λήψης των αποφάσεων και της διαχείρισης της ΕΕ

των 25 και πλέον κρατών μελών. Στο Σύνταγμα προβλέπεται επίσης η δημιουργία του αξιώματος

του ευρωπαίου υπουργού Εξωτερικών. Όμως το Σύνταγμα πρέπει να κυρωθεί από το σύνολο των

25 κρατών μελών προτού τεθεί σε ισχύ. Λόγω των δυσχερειών που ανέκυψαν κατά την

επικύρωση της συνθήκης αυτής σε ορισμένα κράτη μέλη, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων

αποφάσισαν, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 16ης και 17ης Ιουνίου 2005, να υπάρξει μια

“περίοδος προβληματισμού” σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης. Το 2007 δύο ακόμη χώρες της

Ανατολικής Ευρώπης, η Βουλγαρία και η Ρουμανία, προσχωρούν στην ΕΕ, ανεβάζοντας έτσι τον

συνολικό αριθμό των κρατών μελών σε 2714.

Στις 13 Δεκεμβρίου 2007 τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ υπογράφουν τη Συνθήκη της

Λισαβόνας. Την 1η Δεκεμβρίου 2009 τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη της Λισαβόνας, τερματίζοντας

με τον τρόπο αυτό τις πολυετείς διαπραγματεύσεις σχετικά με θεσμικά ζητήματα. Η Συνθήκη της

Λισαβόνας τροποποιεί τις συνθήκες ΕΕ και ΕΚ, δηλαδή τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση

και τη Συνθήκη για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, χωρίς όμως να τις υποκαθιστά.

Εφοδιάζει την Ένωση με το νομικό πλαίσιο και τα μέσα που της είναι απαραίτητα για να

12 http://europa.eu/scadplus/glossary/nice_treaty_el.htm 13 http://europa.eu/abc/history/2000_today/index_el.htm 14 http://europa.eu/abc/history/2000_today/index_el.htm

10

αντιμετωπίσει τις μελλοντικές προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή, η ασφάλεια και η αειφόρος

ανάπτυξη και να ικανοποιήσει τις προσδοκίες των πολιτών 15.

15 http://europa.eu/lisbon_treaty/glance/index_el.htm

11

Κεφάλαιο 3ο

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ, ΕΔΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ

Στο κεφάλαιο αυτό θα παρουσιαστεί μία από τις πιο καίριες πολιτικές της Ευρωπαϊκής

Ένωσης αυτή της περιφερειακής πολιτικής. Η πολιτική αυτή αποτελεί την βάση πάνω στην οποία

στηρίζονται όλες οι επιδιώξεις της Ένωσης για την οικονομική, πολιτική, θεσμική και κοινωνική

σύγκλιση μεταξύ των μελών της ώστε να μπορέσει να υπάρξει μια πραγματική συνοχή στο

οικοδόμημα αυτό που αποτελείται από πολλά διαφορετικά κράτη με μεγάλες αποκλίσεις στα

περισσότερα από τα μεγέθη τους.

Η περιφερειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης λοιπόν, συμβάλλει στον περιορισμό

των διαρθρωτικών ανισοτήτων μεταξύ των περιοχών της ΕΕ, στην ισόρροπη ανάπτυξη της

κοινοτικής επικράτειας καθώς και στην προώθηση των ίσων ευκαιριών για όλους. Θεμελιωμένη

στις έννοιες της αλληλεγγύης και της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, η περιφερειακή

πολιτική επιτυγχάνεται με την ποικιλία των χρηματοδοτικών διαδικασιών, κυρίως μέσω των

Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Συνοχής16. Η κοινή περιφερειακή πολιτική της Ε.Ε δεν

επιδιώκει να αντικαταστήσει τις εθνικές περιφερειακές πολιτικές. Για να επιτύχει τον στόχο της

οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, η κοινή περιφερειακή πολιτική δεν αρκείται σε απλή

ανακατανομή των πόρων προς τα πτωχότερα κράτη μέλη και περιοχές. Επιδιώκει να συντονίσει

τις εθνικές και τις κοινές πολιτικές.

3.1 Συντονισμός εθνικών και περιφερειακών πολιτικών

Έτσι η κοινή περιφερειακή πολιτική έχει δύο πτυχές. Από την μία πλευρά επιδιώκει τον

συντονισμό των εθνικών περιφερειακών πολιτικών, διατυπώνοντας κατευθυντήριες γραμμές και

θεσπίζοντας ορισμένες αρχές, ώστε να αποφεύγεται η στρέβλωση του ανταγωνισμού μέσω των

εθνικών συστημάτων περιφερειακών ενισχύσεων. «Τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης (ΚΠΣ) και τα

ενιαία έγγραφα προγραμματισμού (ΕΕΠ), τα οποία αποτελούν ένα πλαίσιο αναφοράς για την

ενίσχυση από τα κοινοτικά διαρθρωτικά ταμεία είναι επίσης ένα καλό μέσο συντονισμού των

περιφερειακών πολιτικών. Τα ΚΠΣ και τα ΕΕΠ επιτρέπουν στην Επιτροπή να διαπιστώνει τους 16 http://europa.eu/legislation_summaries/regional_policy/index_el.htm

12

πόρους που διατίθενται για περιφερειακή ανάπτυξη στα πλαίσια τόσο των γενικών καθεστώτων

ενισχύσεων με περιφερειακή σκοπιμότητα όσο και των δημόσιων έργων σε υποδομές. Πράγματι,

ο ρόλος της Επιτροπής κατά τη διαπραγμάτευση για την υιοθέτηση των ΚΠΣ και των ΕΕΠ δεν

είναι μόνο να κατανέμει τις πιστώσεις, αλλά να προβάλλει την ευρωπαϊκή <πρόσθετη αξία>

προτείνοντας προσαρμογές των δράσεων των κρατών μελών σύμφωνα με τα συγκεκριμένα

κριτήρια παρέμβασης των διαρθρωτικών ταμείων και με τις προτεραιότητες των κοινοτικών

πολιτικών. Κατά κανόνα, η Συμβουλευτική Επιτροπή για την Ανάπτυξη και την Αναδιάρθρωση

των Περιοχών δίνει τη γνώμη της για τα ΚΠΣ και τα ΕΕΠ όλων των κρατών μελών και έτσι αυτά

γνωρίζουν τα αναπτυξιακά σχέδια, το ένα του άλλου. Ο συντονισμός των περιφερειακών

πολιτικών είναι επίσης μια από τις αποστολές της Επιτροπής των περιφερειών, η οποία εκφράζει

τις θέσεις των περιφερειακών αρχών και συμφερόντων, ιδίως στα θέματα οικονομικής και

κοινωνικής συνοχής.»17

Από την άλλη πλευρά επιδιώκει τον συντονισμό των πολιτικών και των χρηματοδοτικών μέσων

της Ένωσης για να τους δώσει μια περιφερειακή διάσταση και επομένως περισσότερη επίδραση

επί των περιφερειών που έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη βοήθειας. «Διάφορες κοινοτικές

πολιτικές ευνοούν από τη φύση τους τις διαδικασίες ολοκλήρωσης και συνοχής. Η κοινή

γεωργική πολιτική έχει επίσης ένα θετικό αποτέλεσμα επί της συνοχής, καθώς τα κράτη της

συνοχής έλκουν περισσότερα κοινοτικά κεφάλαια δι’ αυτής. Γι’ αυτό η κοινοτική περιφερειακή

πολιτική επιδιώκει να εξασφαλίσει μια συνοχή μεταξύ των περιφερειακών στόχων και τω ν

άλλων κοινοτικών πολιτικών με τη μέθοδο εκτίμησης της περιφερειακής επίπτωση των

κοινοτικών πολιτικών (AIR). Τέλος και ιδίως ο συντονισμός των κοινοτικών πολιτικών γίνεται

μέσω των <κοινοτικών πρωτοβουλιών> όπως (INTERREG, LEADER, URBAN, EQUAL).»18

Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει στο άρθρο 2 ότι η οικονομική και κοινωνική

συνοχή είναι θεμελιώδης στόχος της Ένωσης.19 Το άρθρο 158 στην ενοποιημένη απόδοση της

Συνθήκης για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΣΕΚ) διευκρινίζει ότι, «προκειμένου να

προαχθεί η αρμονική ανάπτυξη του συνόλου της, η Κοινότητα αναπτύσσει και εξακολουθεί τη

δράση της με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής της συνοχής, η οποία

αποσκοπεί στη μείωση των διαφορών μεταξύ των επιπέδων ανάπτυξης των διάφορων περιοχών

και στη μείωση της καθυστέρησης των πλέον μειονεκτικών περιοχών, συμπεριλαμβανομένων

17 Μούσης 2005 σελ 224-227 18 Μούσης 2005 σελ 226 19 http://eur-lex.europa.eu/el/treaties/index.htm

13

των αγροτικών περιοχών»20. Μολονότι όλες οι κοινοτικές πολιτικές μπορούν να συμβάλλουν

στην επίτευξη της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, όπως καθορίζει το άρθρο 159 (Σ ΕΚ) τον

βασικό ρόλο παίζουν, βέβαια, τα διαρθρωτικά ταμεία. Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής

Ανάπτυξης, Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, Ευρωπαϊκό Ταμείο Γεωργικού Προσανατολισμού

και Εγγυήσεων, Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΕΤΠΑ, ΕΚΤ, ΕΓΤΠΕ,

ΧΜΠΑ)

Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986) έδωσε στην Κοινότητα νέα αρμοδιότητα για την

οικονομική και κοινωνική συνοχή και προσδιόρισε τους στόχους και τα μέσα της. Το κυριότερο

από τα μέσα αυτά ήταν η συστηματική χρήση των διαρθρωτικών ταμείων, και για το σκοπό αυτό

προέβλεπε μια μεταρρύθμιση των κανόνων λειτουργίας τους. Το Συμβούλιο προέβη στη

συγκεκριμένη μεταρρύθμιση μέσω του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2052/88 [οι διατάξεις

εφαρμογής περιέχονται στον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 4253/88]. Οι βασικές αρχές των νέων

κανόνων είναι οι ακόλουθες:

τα κεφάλαια συγκεντρώνονται κατά στόχους και κατά περιφέρειες·

η Επιτροπή, τα κράτη μέλη και οι περιφερειακές αρχές συνεργάζονται για το σχεδιασμό, την

εφαρμογή και την παρακολούθηση των παρεμβάσεων

τα μέτρα προγραμματίζονται·

τηρείται η προσθετικότητα των κοινοτικών συνεισφορών. 21

Η μεταρρύθμιση των Διαρθρωτικών Ταμείων το 1988, στα πλαίσια ενός πακέτου μέτρων,

γνωστού ως <Πακέτο Delors 1>, που περιλάμβανε επίσης τη μεταρρύθμιση της κοινής

γεωργικής πολιτικής και την ισορροπία του κοινοτικού προϋπολογισμού, οδήγησε σε ένα

καλύτερο συντονισμό των διαφόρων δράσεων που αναλαμβάνονται υπό τη σκέπη των

διαρθρωτικών πολιτικών και συνέβαλε στην εκπόνηση μιας σφαιρικής και συνεπούς

στρατηγικής για την οικονομική και κοινωνική συνοχή της κοι νότητας.

3.2 Η οργάνωση των διαρθρωτικών παρεμβάσεων

20 http://eur-lex.europa.eu/el/treaties/index.htm 21 http://infoeuropa.sliven.bg/eu_facts_heets/policies/regionalcohesion/article_7258_el.htm

14

Για την επιδίωξη των στόχων τους τα διαρθρωτικά ταμεία βασίζουν τις δράσεις σε

τέσσερις αρχές: τη συγκέντρωση της δράσης τους στους στόχους προτεραιότητας, τον

προγραμματισμό, που καταλήγει σε πολυετή προγράμματα ανάπτυξης, την προσθετικότητα

και τη σύμπραξη. Αυτές οι ειδικές αρχές των διαρθρωτικών δραστηριοτήτων είναι συνεπείς προς

τη γενική αρχή της επικουρικότητας, σύμφωνα με την οποία η εφαρμογή των παρεμβάσεων

εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων της

Επιτροπής, ιδίως όσον αφορά την εκτέλεση του γενικού προϋπολογισμού των Ευρωπαϊκών

Κοινοτήτων22.

Η υπογραφή της συνθήκης του Μάαστριχ δημιούργησε νέα δεδομένα για την

Περιφερειακή Πολιτική τα οποία επήλθαν με ποιοτικές αλλά και ποσοτικές αλλαγές στον τρόπο

λειτουργίας των διαρθρωτικών ταμείων. Συνοπτικά η συνθήκη του Μάαστριχ:

ορίζει ότι η Επιτροπή οφείλει να υποβάλλει ανά τριετία έκθεση στο Συμβούλιο και το

Κοινοβούλιο σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί για την υλοποίηση της οικονομικής και

κοινωνικής συνοχής (άρθρο 130 Β εδάφιο 2)·

προβλέπει τη δυνατότητα ανάληψης «ειδικών δράσεων» εκτός των πλαισίων των διαρθρωτικών

ταμείων (άρθρο 130 Β εδάφιο 3)·

προβλέπει την ίδρυση ενός Ταμείου Συνοχής (άρθρο 130 Δ εδάφιο 2)·

Μεταρρυθμίζει εξάλλου τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, καθιερώνοντας τη σύμφωνη γνώμη

για την ψήφιση του γενικού κανονισμού (άρθρο 130 Δ πρώτο εδάφιο) 23.

Αμέσως μετά την υπογραφή της συνθήκης του Μάαστριχτ, η Επιτροπή πρότεινε σημαντική

αύξηση της χρηματοδότησης, γνωστή ως <πακέτο Delors II>. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που

συνήλθε στο Εδιμβούργο τον Δεκέμβριο του 1992, εγκρίνει μέρος αυτών των προτάσεων και

αποφασίζει ότι οι δαπάνες που εγγράφονται θα πρέπει να έχουν μεγαλύτερη χρονική ισχύ. Ο

προϋπολογισμός που προβλέφθηκε για το σύνολο των διαρθρωτικών δράσεων για την εξαετία

1994–1999 ορίστηκε σε 208 δισ. ECU24.

Η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση, που εγκρίθηκε με απόφαση του Συμβουλίου του Ιουλίου του

1993 [κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 2081/93 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ.

2052/88], είχε δύο στόχους: την ενσωμάτωση όλων των διαρθρωτικών παρεμβάσεων στη

22 Μούσης 2005 σελ 228 23 http://infoeuropa.sliven.bg/eu_fact_sheets/policies/regionalcohesion/article_7258_el.htm 24 http://infoeuropa.sliven.bg/eu_fact_sheets/policies/regionalcohesion/article_7258_el.htm

15

συνολική στρατηγική για την καταπολέμηση της ανεργίας και την ανάπτυξη των λιγότερο

ευνοημένων περιφερειών. Περιλαμβάνει τις ακόλουθες αλλαγές:

προσαρμογή των στόχων προτεραιότητας των ταμείων στις οικονομικές μεταβολές και

αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου σε ό,τι αφορά τις πολιτικές κατευθυντήριες

γραμμές και υιοθέτηση μιας στρατηγικής προσέγγισης·

αναθεώρηση της διαδικασίας συγκρότησης καταλόγων περιοχών επιλέξιμων στα πλαίσια των

στόχων 2 και 5β·

απλοποίηση των διαδικασιών προγραμματισμού (ενιαία έγγραφα προγραμματισμού)·

ενίσχυση της «εταιρικής σχέσης», με ιδιαίτερη έμφαση στη συνεργασία με τους οικονομικούς και

κοινωνικούς συνομιλητές·

ενίσχυση της εκ των προτέρων ανάλυσης, της παρακολούθησης και της εκ των υστέρων

ανάλυσης των διαρθρωτικών δράσεων·

μεγαλύτερη έμφαση στην αρχή της προσθετικότητας·

μεγαλύτερη εστίαση στην προστασία του περιβάλλοντος, σύμφωνα με την αρχή της

«βιωσιμότητας»·

προαγωγή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών·

αυξημένη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην εφαρμογή της διαρθρωτικής

πολιτικής.

Το Ταμείο Συνοχής, που προβλέπεται στη συνθήκη του Μάαστριχτ, ιδρύθηκε τον Μάρτιο του

199425.

Λίγα χρόνια αργότερα ακολούθησε και νέα μεταρρύθμιση των διαρθρωτικών ταμείων.

Βάσει των γενικών προσανατολισμών που διατυπώθηκαν στην Ατζέντα 2000 (Ιούλιος 1997) και

αναλύθηκαν στις προτάσεις της Επιτροπής του Μαρτίου του 1998, το Συμβούλιο ενέκρινε κατά

τη σύνοδό του στο Βερολίνο τον Μάρτιο του 1999 μια νέα μεταρρύθμιση των διαρθρωτικών

ταμείων [κανονισμός (ΕΚ) αριθ.1260/1999 του Συμβουλίου]. Η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση

έχει ως στόχο:

τη μεγαλύτερη συγκέντρωση των ενισχύσεων·

την απλοποίηση και αποκέντρωση της λειτουργίας των ταμείων·

την ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους και επομένως και της αξιολόγησης και του ελέγχου· 25 http://infoeuropa.sliven.bg/eu_fact_sheets/policies/regionalcohesion/article_7258_el.htm

16

την εμπέδωση της αρχής της προσθετικότητας.26

Με την ευκαιρία αυτή, το Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ)

μετατρέπεται σε χωριστό ταμείο — το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας.

Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Βερολίνου, ενέκρινε τη χορήγηση 213 δισ. ευρώ

για διαρθρωτικές δράσεις για την περίοδο 2000–2006, από τα οποία 7 δισ. ευρώ προορίζονται

για το νέο «Μέσο Προενταξιακών Διαρθρωτικών Πολιτικών» (ISPA), η δημιουργία του οποίου

εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου του 1997 στο πλαίσιο της Ατζέντας

2000 με στόχο, μεταξύ άλλων, να διευκολύνει την προσαρμογή των υποψήφιων προς ένταξη

στην ΕΕ χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης27.

Από το 2000, η κοινοτική περιφερειακή πολιτική σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ.

1260/1999 του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 1999 περί γενικών διατάξεων για τα διαρθρωτικά

Ταμεία, αναγνωρίζει δύο κύριους τύπους <επιλέξιμων> περιοχών: τις αναπτυξιακά

καθυστερημένες περιοχές και τις περιοχές που αντιμετωπίζουν διαρθρωτικές δυσκολίες. Οι

αναπτυξιακά καθυστερημένες περιοχές, γνωστές σαν <περιοχές του στόχου 1> είναι βασικά

περιοχές των οποίων το μέσο κατά κεφαλή ΑΕΠ είναι χαμηλότερο του 75% του μέσου όρου της

Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι περιοχές που αντιμετωπίζουν διαρθρωτικές δυσκολίες, των οποίων η

κοινωνικοοικονομική ανασυγκρότηση υποστηρίζεται σύμφωνα με τον στόχο 2 της διαρθρωτικής

πολιτικής περιλαμβάνουν: τις περιοχές υπό κοινωνικοοικονομική μεταλλ αγή στους τομείς της

βιομηχανίας και των υπηρεσιών, τις φθίνουσες αγροτικές περιοχές, τις αστικές περιοχές που

αντιμετωπίζουν δυσκολίες και τις εξαρτώμενες από την αλιεία περιοχές που διέρχονται κρίση 28.

Στρατηγικοί προσανατολισμοί για την πολιτική συνοχής μετά το 2007

Με συνολικό προϋπολογισμό ύψους 308 δισ. ευρώ, η νέα μεταρρύθμιση της πολιτικής

συνοχής έχει ως στόχο να καταστήσει τις διαρθρωτικές δράσεις

περισσότερο επικεντρωμένες στους στρατηγικούς προσανατολισμούς της ΕΕ (όπως αυτοί

που διατυπώνονται στις στρατηγικές της Λισσαβόνας και του Γκέτεμποργκ: μια

26 http://infoeuropa.sliven.bg/eu_fact_sheets/policies/regionalcohesion/article_7258_el.htm 27 http://infoeuropa.sliven.bg/eu_fact_sheets/policies/regionalcohesion/article_7258_el.htm 28 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31999R1260:EL:HTML

17

ανταγωνιστική και βιώσιμη οικονομία βασισμένη στη γνώση, ευρωπαϊκή στρατηγική

απασχόλησης)

περισσότερο επικεντρωμένες στις πλέον μειονεκτούσες περιφέρειες προλαβαίνοντας τις

εξελίξεις στην υπόλοιπη ΕΕ·

περισσότερο αποκεντρωμένες, ενώ η εφαρμογή τους θα πρέπει να γίνεται με πιο απλό,

πιο διαφανή και πιο αποτελεσματικό τρόπο 29.

Οι τροποποιήσεις που επέφερε η συνθήκη της Λισσαβόνας

Η συνθήκη που υπεγράφη στη Λισσαβόνα στις 13 Δεκεμβρίου 2007, επέφερε τ ις ακόλουθες

τροποποιήσεις [όπως αντικατοπτρίζονται από τις ενοποιημένες εκδόσεις της Συνθήκης της

Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΕ) και της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

(ΣΛΕΕ)]:

την εισαγωγή της έννοιας της «εδαφικής συνοχής» και την αναγνώρισή της ως στόχου

της Ένωσης (άρθρο 3 παράγραφος 3 ΣΕΕ)·

τη συμπερίληψη της «εδαφικής συνοχής» στις συντρέχουσες αρμοδιότητες της Ένωσης

[άρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχείο γ) ΣΛΕΕ]·

την αντικατάσταση της σύμφωνης γνώμης με τη διαδικασία της συνήθους νομοθετικής

διαδικασίας —συναπόφαση (άρθρο 177 ΣΛΕΕ) κατά την ψήφιση του γενικού

κανονισμού που ισχύει για τα διαρθρωτικά ταμεία·

την αναγνώριση από το Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (ακόμα και αν ο τελευταίος

δεν αποτελεί μέρος της Συνθήκης) της «εθνικής ταυτότητας των κρατών μελών και της

οργάνωσης της δημόσιας εξουσίας τους σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο»·

την ισχύ της αρχής της επικουρικότητας όχι μόνο στον καθορισμό των σχέσεων μεταξύ

των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών αλλά και στις τοπικές και

περιφερειακές αρχές (άρθρο 5 παράγραφος 3 της ΣΕΕ)·

τη θέσπιση μιας διάταξης σχετικά με τις προσφυγές ενώπιον του Δικαστηρίου για

παραβίαση της αρχής της επικουρικότητας η οποία προβλέπει ότι οι προσφυγές «μπορούν

να ασκούνται επίσης από την Επιτροπή των Περιφερειών όσον αφορά νομοθετικές

πράξεις για την έκδοση των οποίων η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής

29 http://infoeuropa.sliven.bg/eu_fact_sheets/policies/regionalcohesion/article_7258_el.htm

18

Ένωσης προβλέπει τη διαβούλευση με αυτήν» (άρθρο 8 του πρωτοκόλλου αριθ.2 σχετικά

με την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αν αλογικότητας)·

την ενίσχυση των διατάξεων για τις εξόχως απόκεντρες περιοχές [άρθρο 107 παράγραφος

3 στοιχείο α) της ΣΛΕΕ]30.

Μετά από την παραπάνω ανασκόπηση της Κοινοτικής Περιφερειακής Πολιτικής,

σκόπιμο είναι να γίνει μια περαιτέρω αναφορά στις ιδιαίτ ερες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί

από την χρηματοπιστωτική κρίση που έπληξε παγκοσμίως το οικονομικό σύστημα όλων των

κρατών, από τα πιο φτωχά μέχρι τα πιο ανεπτυγμένα. Μπορεί η περιφερειακή πολιτική να είναι

ένα μέσο οικονομικής αλληλεγγύης και ένας σημαντικός παράγοντας συνοχής και οικονομικής

ολοκλήρωσης, όμως είναι άμεσα συνδεδεμένη και εξαρτημένη από τα δημοσιονομικά μεγέθη

των οικονομιών στις οποίες αναφέρεται και εφαρμόζεται. Στην εισαγωγή κιόλας του εγγράφου

εργασίας της Ειδικής Επιτροπής για τη Χρηματοπιστωτική, Οικονομική και Κοινωνική Κρίση

του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σημειώνεται ότι: «Ο αντίκτυπος της κρίσης εμφανίζει εδαφική

ασυμμετρία. Υπάρχουν χώρες, καθώς και περιφέρειες και πόλεις, που έχουν πληγεί περισσότερο

από άλλες. Σε ολόκληρη την Ευρώπη η κρίση επιδείνωσε τις διαρθρωτικές αδυναμίες της

οικονομίας, διογκώνοντας τα προβλήματα που είχαν δημιουργηθεί ή παγιωθεί λόγω της

στάσιμης οικονομικής ανάπτυξης της τελευταίας δεκαετίας. Η συγκεκριμένη επιτροπή συνιστά

ότι η πολιτική συνοχής ως σημαντικό μέσο δημόσιας πολιτικής με στρατηγικές σχεδιασμού που

επιδρούν μακροπρόθεσμα στη κοινωνία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση των

αρνητικών επιπτώσεων της κρίσης. Τέσσερα είναι τα ζητήματα τα οποία έχουν εντοπιστεί και η

Πολιτική Συνοχής μπορεί να αποτελέσει σε ένα μεγάλο βαθμό στο ξεπέρασμα των προβλημάτων

και των αδιεξόδων που έχει προκαλέσει η κρίση:

Πρώτον, ο σχεδιασμός της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2007-2013 εστίασε στη

θέσπιση μακροπρόθεσμων προγραμμάτων που στην παρούσα φάση αποτελούν

προτεραιότητα αναγκαία για την έξοδο από την κρίση. Στα προγράμματα και τις δράσεις

αυτές περιλαμβάνονται:

30 http://infoeuropa.sliven.bg/eu_fact_sheets/policies/regionalcohesion/article_7258_el.ht m

19

1. επένδυση στην ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, στην ενεργειακή αποδοτικότητα και

στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας,

2. επένδυση στα δημόσια έργα όπως οι υποδομές μεταφορών, αλλά και οι ευφυείς

υποδομές – ευρυζωνικότητα, αειφόρες αστικές μεταφορές,

3. επένδυση στην αειφόρο οικονομία σε όλα τα επίπεδα της ευρωπαϊκής

διακυβέρνησης,

4. επένδυση σε μέτρα υπέρ των ΜΜΕ και οικολογικές καινοτομίες,

5. επένδυση στην αποδοτικότητα της χρήσης των υδάτων και σε νέες μορφές

χρηματοδότησης για τις ΜΜΕ, περιλαμβανομένων των συστημάτων προσφοράς

κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου και νέων μορφών συστημάτων εγγυήσεων.

Δεύτερον, παρατηρείται ότι οι τράπεζες είναι ιδιαίτερα επιφυ λακτικές και απρόθυμες να

αναλάβουν κινδύνους χρηματοδοτώντας εταιρείες με εύρωστο δυναμικό ανάπτυξης που

είναι καινοτόμες και στραμμένες στο μέλλον και τείνουν να ευνοούν μάλλον τους τομείς

και τις εταιρείες που χαίρουν πολιτικής προστασίας. Οι εταιρείες που στερούνται

πιστωτικής εξυπηρέτησης είναι αυτές που χρειάζεται περισσότερο η Ευρώπη για τη

δημιουργία μακροπρόθεσμης αειφόρου ανάπτυξης, απασχόλησης και

ανταγωνιστικότητας.

Τρίτον, η κρίση υποχρεώνει τις χώρες να επανεξετάσουν τις αναπτυξιακές τους πορ είες,

να παράγουν νέες πολιτικές που θα προστατεύσουν την υπάρχουσα απασχόληση και θα

δημιουργήσουν και νέες θέσεις εργασίας. Μεγάλη σημασία έχει εδώ η πολιτική να

εστιάζει στη γεωγραφική διάσταση, να απομακρυνθούμε από τον κεντρικό σχεδιασμό και

τις αποφάσεις των πρωτευουσών και να δοθεί χώρος για στις τοπικές προτιμήσεις, τις

τοπικές γνώσεις ώστε οι δημόσιοι πόροι να διοχετεύονται προς τις πλέον παραγωγικές

επενδύσεις. Για τον λόγο αυτόν η περιφερειακή διάσταση της πολιτικής συνοχής μπορεί

να επιτρέψει την καλύτερη αξιοποίηση των δημόσιων πόρων για επενδύσεις υπέρ της

ανάπτυξης.

Τέταρτον, από την σκοπιά της πολιτικής συνοχής μια στρατηγική εξόδου από την κρίση

πρέπει να περιλαμβάνει μια ισορροπημένη διοχέτευση πόρων μεταξύ του υπο -εθνικού και

του εθνικού επιπέδου καθώς έχει παρατηρηθεί η τάση ότι η αύξηση των δημόσιων

20

επενδύσεων σε υπο-εθνικό επίπεδο συνοδεύει τη μείωση των δημόσιων επενδύσεων σε

εθνικό επίπεδο.»31

Σε όλα τα παραπάνω ζητήματα που προέκυψαν στο πλαίσιο της χρηματοπιστωτικής και

οικονομικής κρίσης γενικότερα, η πολιτική συνοχής είναι αντιμέτωπη με τρεις βασικές

προκλήσεις:

1. να υπερβεί τους περιορισμούς ρευστότητας

2. η διευκόλυνση και επιτάχυνση των επενδύσεων στα κράτη μέλη και στις

περιφέρειες.

3. η βελτίωση των παραγωγικών δυνατοτήτων και της ανταγωνιστικότητας.

Πρακτικά υπήρξαν τροποποιήσεις στο σύστημα διαχείρισης της πολιτικής συνοχής για την

ανάκαμψη της οικονομίας ώστε να παρέχεται μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση του ΕΤΠΑ και των

Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών Ταμείων. (νέα επενδυτικά σχήματα.)

Αύξηση της ρευστότητας με αύξηση των προκαταβολών για τα προγράμματα της

περιόδου 2007-2013.

Οι πόροι του Jaspers (Κοινή Βοήθεια για τη Στήριξη Σχεδίων στις Ευρωπαϊκές

Περιφέρειες) αυξήθηκαν κατά 25%.

Η διαχείριση και η επίσπευση των ενδιάμεσων πληρωμών για μεγάλα σχέδια

διευκολύνθηκε.

Οι απλοποιημένοι κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων επέτρεψαν την καταβολή

προκαταβολών για προγράμματα κρατικής ενίσχυσης επιλέξιμα έως και κατά 100% και

αποσαφηνίσθηκαν οι αποδεκτές εγγυήσεις σε περίπτωση προκαταβολών πληρωμών για

προγράμματα κρατικών ενισχύσεων.

31 http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/cris/dt/810/810815/810815el.pdf

21

Θεσπίσθηκε ένα προσωρινό πλαίσιο δυνάμει των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων,

που προβλέπει για την περίοδο 2009-2010 κατ’ αποκοπή ποσό ενίσχυσης ύψους έως και

500.000 ευρώ, κρατικές εγγυήσεις για δάνεια με μειωμένα τέλη, επιδοτούμενα δάνεια για

οικολογικά προϊόντα και ενίσχυση για κεφάλαια υψηλού κινδύνου έως και 2,5

εκατομμύρια ευρώ ανά ΜΜΕ ετησίως (αντί για 1,5 εκατ. Ευρώ που ισχύει σήμερα) σε

περιπτώσεις όπου τουλάχιστον το 30% (αντί του 50% σήμερα) του κόστους της

επένδυσης προέρχεται από ιδιωτικούς επενδυτές32.

Από την μεριά τους οι περιφέρειες και οι πόλεις ενόψει της κρίσης υιοθέτησαν κάποιες

πολιτικές με στόχο να προωθήσουν την ανάπτυξη και την απασχόληση. Σαν γενικό δίδαγμα από

τις διαδικασίες αυτές προέκυψε ότι απαιτείται καλύτερος συντονισμός μεταξύ των διαφόρων

επιπέδων διακυβέρνησης. Επίσης οι τοπικές και περιφερειακές αρχές ανέδειξαν ότι υπάρχει

ανάγκη για καλύτερη πληροφόρηση σχετικά με τα διαθέσιμα εργαλεία πολιτικής για την

αντιμετώπιση της κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, από διάφορες έρευνες, που έχουν γίνει από το

Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Δήμων και Περιφερειών (CEMR) το οποίο απεύθυνε στις κεντρικές εθνικές

ενώσεις των ΟΤΑ ερωτηματολόγια σχετικά με τις επιπτώσεις της κρίσης στην χώρα και τις σχετικές

δράσεις και πολιτικές που αναλάβανε, προκύπτουν τα εξής:

δημόσιες επενδύσεις σε περιφερειακές δομές με έμφαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας,

κατασκευή ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων με στόχο την προώθηση της απασχόλησης

και την βελτίωση της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας.

Μεγάλη ανησυχία έχει εκφραστεί σχετικά με την πρόσβαση των Μικρομεσαίων

Επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση και πολύ περισσότερο των μικρών επιχειρήσεων των

οποίον τα περιθώρια να μειώσουν το προσωπικό ώστε να μειωθούν οι δαπάνες σχεδόν

ανύπαρκτα. Οι δράσεις εδώ αφορούν σε επενδύσεις σε δεξιότητες: πολλές περιφέρειες

αναπτύσσουν περαιτέρω τις δεξιότητες των υπαλλήλων και επενδύουν στην απασχόληση

νεαρών ατόμων. 32 http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/cris/dt/810/810815/810815el.pdf

22

διευκόλυνση της πρόσβασης καταναλωτών και εργοδοτών σε ενημέρωση περί ευκαιριών

απασχόλησης. Συχνά χαράσσονται συγκεκριμένες επικοινωνιακές στρατηγικές που

αφορούν την κρίση και τις ευκαιρίες ανάπτυξης 33.

Αυτό που πρέπει να σημειωθεί εδώ είναι ότι ενώ τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης καλύπτουν

κυρίως μεγάλες εταιρείες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι δράσεις που αναλαμβάνουν οι

περιφέρειες εστιάζουν περισσότερο στην πραγματική οικονομία και λαμβάνουν υπόψη τις

εδαφικές τους ιδιαιτερότητες. Στην ουσία, στηρίζοντας την επιχειρηματικότητα και τις ΜΜΕ και

προωθώντας την ικανότητά τους για καινοτομία, οι περιφερειακές δράσεις μπορούν να

συμβάλουν στη μετατροπή της παρούσας κρίσης σε μια ευκαιρία ενίσχυσης των περιφερειακών

οικονομιών και διασφάλισης της απασχόλησης.

Γίνεται κατανοητό ότι υπό τις παρούσες συνθήκες υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερο

συντονισμό και καλύτερη χρήση των συνεργιών μεταξύ διαφορετικών επιπέδων δημόσιας

διακυβέρνησης και διαφορετικών πολιτικών, καθώς επίσης και η συνεργασία μεταξύ των

τοπικών και περιφερειακών αρχών και του ιδιωτικού τομέα. (ΣΔΙΤ). Εκεί που υπάρχουν ακόμα

μεγάλα περιθώρια βελτίωσης είναι στη συνεργασία μεταξύ τοπικού και περιφερειακού και

ευρωπαϊκού επιπέδου. Τέλος είναι πολύ κρίσιμο να ληφθούν υπόψη, κατά τον σχεδιασμό των

πολιτικών, οι εδαφικές ιδιαιτερότητες και οι ασύμμετρες επιπτώσεις της κρίσης, ώστε να

αντιμετωπιστεί ο άνισος αντίκτυπος της κρίσης στις περιφέρειες με την ανάλογη διαφοροποίηση

στις μεθόδους και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν.

33 http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/cris/dt/810/810815/810815el.pdf

23

Κεφάλαιο 4ο

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΗ

ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Ένα από τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του οποίου η δράση συνδέεται σε

μεγάλο βαθμό με την τοπική αυτοδιοίκηση και θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα είναι η Επιτροπή

των Περιφερειών (ΕΤΠ). Όπως αναφέρεται στην δήλωση της αποστολής της «Η Επιτροπή των

Περιφερειών είναι η Συνέλευση των περιφερειακών και τοπικών αντιπροσώπων της ΕΕ. Είμαστε

μια πολιτική συνέλευση απαρτιζόμενη από αιρετούς αντιπροσώπους των περιφερειακών και των

τοπικών αρχών στην υπηρεσία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Βασιζόμενοι στην πολιτική μας

νομιμότητα, διασφαλίζουμε τη θεσμική εκπροσώπηση του συνόλου των περιοχών, των

περιφερειών, των πόλεων και των δήμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποστολή μας είναι η

ενσωμάτωση των περιφερειακών και των τοπικών αρχών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων

στην Ευρώπη καθώς και η καλύτερη συμμετοχή των πολιτών.»34

Στις 14-15 Απριλίου του 2010 στην 84η Ολομέλεια της η ΕΤΠ παρουσίασε ένα σχέδιο

διερευνητικής Γνωμοδότησης με θέμα <Το Μέλλον της Πολιτικής για τη Συνοχή>35. Στο

έγγραφο αυτό περιέχονται πολύ περιεκτικά οι απόψεις των αντιπροσώπων της αυτοδιοίκησης

όλης της Ευρώπης σχετικά με την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η Περιφερειακή Πολιτική

και κατ’ επέκταση η Συνοχή στα χρόνια που ακολουθούν. Δίνει μεγάλη έμφαση στη συνεργασία

των παραγόντων του τοπικού επιπέδου με τα ανώτερα επίπεδα διακυβέρνησης ως την πιο

πρόσφορη επιλογή για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που εμφανίστηκαν στα πλαίσια της

οικονομικής κρίσης. Η αποτελεσματικότητα αυτού του εγχειρήματος εξαρτάται άμεσα από τη

συντονισμένη δράση της ευρωπαϊκής, εθνικής και της περιφερειακής πολιτικής και έχει μεγάλη

σημασία η εφαρμογή των αρχών της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης καθώς και η συνεργασία

μεταξύ των διαφόρων επιπέδων της δημόσιας διοίκησης.

Οι χρηματοδοτήσεις των διαρθρωτικών ταμείων έφεραν στο παρελθόν μέσω των σχεδίων

ανάπτυξης πολλά οφέλη στην αγορά εργασίας και την απασχόληση στις μειονεκτικές και όχι

μόνο περιοχές της Ευρώπης. Διατηρώντας τις κατευθυντήριες γραμμές που παράγονται από τα

34 http://www.cor.europa.eu 35 https://toad.cor.europa.eu/CORIndex.aspx

24

Ευρωπαϊκά και εθνικά κλιμάκια και καθορίζον τους κοινούς στόχους, η περίοδος επιβάλει να

συντονίζονται τα επιμέρους μέτρα αφήνοντας περιθώρια για τον προσδιορισμό των

περιφερειακών και τοπικών προτεραιοτήτων. Σε αυτό κατά τη γνώμη της ΕΤΠ βασίζεται «η

προστιθέμενη αξία της ευρωπαϊκής διαρθρωτικής πολιτικής, που υπερβαίνει το πλαίσιο της

απλής χρηματοπιστωτικής αλληλεγγύης.»36

Μια συνοπτική παρουσιάση των προτάσεων της ΕΤΠ περιλαμβάνει τα εξής:

να υποστηριχθεί περισσότερο η διαπεριφερειακή ανταλλαγή ορθών πρακτικών με στόχο

την ενίσχυση της εταιρικής σχέσης.

η εδαφική συνεργασία είναι απαραίτητη για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, της οικονομικής, κοινωνικής και, κυρίως, της εδαφικής συνοχής

της στο μέτρο που αξιοποιεί το πρόσθετο δυναμικό που δημιουργείται από τη δικτύωση

των τοπικών και περιφερειακών αρχών.

να διατηρηθεί το σύστημα κοινής διαχείρισης των πόρων, το οποίο να συνοδεύεται από

προγραμματισμό και εφαρμογή σε περιφερειακό επίπεδο. Με τον τρόπο αυτό, θα

ενισχυθούν οι αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας.

η χρήση ιδιωτικών κεφαλαίων θα πρέπει πάντα να αποτελεί κίνητρο και ποτέ απαίτηση

στο πλαίσιο της πολιτικής για τη συνοχή.

να επανεξετασθούν η διάθρωση των αρχών εποπτείας, οι κανόνες ελέγχου και ο

προσδιορισμός και η διαπίστωση ποσοστών σφάλματος.

να αποφευχθεί η μετατροπή της πολιτικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε απλό

εργαλείο για την μεταφορά πόρων.

οι πόροι που αφορούν στην στήριξη της καινοτομίας θα πρέπει να μεταφερθούν στο

αποκεντρωμένο σύστημα των διαρθρωτικών πόρων της ΕΕ και να υπάγονται στην

αρμοδιότητα των τοπικών αρχών.

να διατηρηθεί και να αναπτυχθεί περαιτέρω η προσέγγιση της πολιτικής για τη συνοχή

που βασίζεται στην αρχή της επικουρικότητας. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει προπάντων

να ενισχυθεί περαιτέρω ο ρόλος των τοπικών και περιφερειακών αρχών σε όλα τα στάδια

του προγραμματισμού, της εφαρμογής και του ελέγχου της πολιτικής για τη συνοχή 37.

36 http://www.cor.europa.eu/pages/PressTemplate.aspx?view=detail&id=93f3da39-cddf-42c6-b3fb-17b94aa6da7b 37 http://www.cor.europa.eu/pages/PressTemplate.aspx?view=detail&id=93f3da39-cddf-42c6-b3fb-17b94aa6da7b

25

Κεφάλαιο 5ο

ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ Ο

ΤΡΟΠΟΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε ποιες αλλαγές έφερε η Συνθήκη της Λισαβόνας στο

Ευρωπαϊκό οικοδόμημα χρειάζεται να δούμε λίγο πιο αναλυτικά κάποιες βασικές έννοιες του

θεσμικού κοινοτικού Δικαίου και κατόπιν θα αναφερθούμε στις συγκεκριμένες μεταβολές που

επήλθαν με την ισχύ της νέας Συνθήκης.

Καταρχήν η νομική φύση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας είναι ένα ιδιότυπο πολιτειακό

μόρφωμα, δεν αποτελεί ομοσπονδιακό κράτος ούτε οργανισμό συνεργασίας μεταξύ

κυβερνήσεων, αλλά συνενώνει κράτη με τη μορφή μιας πολυεθνικής ολοκλήρωσης ξεκινώντας

από την Κοινή Αγορά, το νόμισμα και συνεχίζοντας στην Άμυνα την Δικαιοσύνη και την

Ασφάλεια. Οι κοινοτικές αρμοδιότητες είναι ειδικές δηλαδή αυστηρά προσδιορισμένες κατ’

είδος και κατ’ έκταση και περιγράφονται στις Συνθήκες. Μπορεί όμως να είναι και δοτές εφόσον

έχουν εκχωρηθεί κατόπιν συμφωνίας των εθνικών κρατών. Οι κατηγορίες των απονεμημένων

αρμοδιοτήτων είναι δύο:

Πρώτον, οι Αποκλειστικές κατά τις οποίες η ΕΕ αποφασίζει αποκλειστικά η ίδια για

συγκεκριμένους τομείς και μόνο κατ’ εξαιρέσει μπορεί να εκχωρήσει αλλού την

αρμοδιότητα άσκησης αν το θεωρεί καλό για το κοινοτικό συ μφέρον. Σε αυτές

περιλαμβάνονται:

1. η κατάργηση των εμποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία,

2. η κοινή εμπορική πολιτική,

3. οι κανόνες του ανταγωνισμού,

4. η κοινή οργάνωση των γεωργικών αγορών,

5. η κοινή πολιτική μεταφορών

26

6. η οικονομική και νομισματική ένωση.

Δεύτερον, οι Συντρέχουσες κατά τις οποίες τα κράτη μέλη και η Ένωση έχουν την

εξουσία να νομοθετούν και να εκδίδουν νομικά δεσμευτικές πράξεις σε συγκεκριμένο

τομέα. Οι τομείς αυτοί περιλαμβάνουν:

1. παρεμβάσεις για την αρμονική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και στην προώθηση

θεμάτων προστασίας περιβάλλοντος και καταναλωτή,

2. εκπόνηση προγραμμάτων σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη στον τομέα της

οικονομικής και κοινωνικής συνοχής,

3. παρεμβάσεις στο περιβάλλον, τα διευρωπαϊκά δίκτυα, τη βιομηχανική πολιτική και

την επαγγελματική εκπαίδευση,

4. συμπληρωματικές δράσεις στους τομείς παιδείας, υγείας, πολιτισμού

5. και δυνητικές δράσεις στους τομείς της πολιτικής άμυνας και τουρισμού.

Οι τρόποι άσκησης των κοινοτικών αρμοδιοτήτων βασίζονται κυρίως σε δ ύο αρχές.

Την αρχή της επικουρικότητας σύμφωνα με την οποία η Ένωση παρεμβαίνει μόνο εφ’

όσον και στο βαθμό που οι στόχοι της προβλεπόμενης δράσης δεν μπορούν να

επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη-μέλη, τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό ή

τοπικό επίπεδο, μπορούν όμως λόγω της κλίμακας ή των αποτελεσμάτων της

προβλεπόμενης δράσης να επιτευχθούν καλύτερα στο επίπεδο της ένωσης.

Την αρχή της αναλογικότητας σύμφωνα με την οποία η δράση της Ένωσης δε πρέπει να

υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων.

27

Κεφάλαιο 6ο

ΤΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΕΦΕΡΕ Η ΛΙΣΑΒΟΝΑ

6.1 ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΟΛΑ ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Η Συνθήκη της Λισαβόνας ορίζει για πρώτη φορά τα δημοκρατικά θεμέλια της Ένωσης,

τα οποία στηρίζονται σε τρεις αρχές : την αρχή της δημοκρατικής ισότητας, την αρχή της

αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και την αρχή της συμμετοχικής δημοκρατίας. Η νέα

αρχιτεκτονική που χαρακτηρίζει πλέον το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θέτει ως προτεραιότητα την

εμβάθυνση και ενίσχυση των θεσμών και κυρίως τη δημοκρατική τους νομιμοποίηση. Και αυτό

επιτυγχάνεται κυρίως με τη σημαντική αύξηση των αρμοδιοτήτων του Ευρωπαϊκού

Κοινοβουλίου, την ανάδειξη του ελεγκτικού ρόλου των εθνικών Κοινοβουλίων, την ενθάρρυνση

της μεταξύ τους συνεργασίας, καθώς και με την εισαγωγή στοιχείων συμμετοχικής δημοκρατίας.

Με άλλα λόγια κεντρικός στόχος της Συνθήκης της Λισαβόνας είναι να κάνει ένα ακόμα βήμα

προς πιο ανοιχτές διαδικασίες και να προσδώσει δημοκρατικότερο χαρακτήρα στην Ένωση.

Οι πιο σημαντικές αλλαγές περιγραφικά είναι οι παρακάτω.

Οι πολίτες της ένωσης μπορούν πλέον να υποβάλουν αναφορά στην Ευρωπαϊκή

Επιτροπή, καταθέτοντας νέες πολιτικές προτάσεις. Δίνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα

στους πολίτες να έχουν άμεσο λόγο στη νομοθετική διαδικασία της ΕΕ.

Το Συμβούλιο των Υπουργών θα συνεδριάζει πλέον δημόσια κατά τη διαδικασία

εξέτασης και ψήφισης σχεδίων νόμων, κάτι που ενισχύει τη διαφάνεια στον τρόπο με τον

οποίο λαμβάνει τις αποφάσεις της η Ένωση.

Με την κατάργηση των πυλώνων και η δημιουργία μιας ενιαίας νομικής προσωπικότητας

της Ένωσης, αυξάνονται οι τομείς στους οποίους το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

συναποφασίζει με το Συμβούλιο υπουργών, δηλαδή οι πολιτικές αποφάσεις της Ένωσης

περνούν πλέον από τη διακυβερνητική μέθοδο λήψης αποφάσεων στην κοινοτική,

δίνοντας έτσι ουσιαστικό λόγο στη νομοθετική διαδικασ ία. Το Κοινοβούλιο αποκτά

επίσης σημαντικότερο ρόλο σε θέματα που άπτονται του κοινοτικού προϋπολογισμού,

καθώς καταργείται η παλιά διάκριση μεταξύ <υποχρεωτικών> και <μη υποχρεωτικών>

28

δαπανών. Μέχρι τώρα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν μπορούσε να ελέγξει τις

υποχρεωτικές δαπάνες, που αποτελούσαν περίπου το ήμισυ των συνολικών δαπανών. Οι

αλλαγές αυτές καθιστούν το άμεσα εκλεγμένο από τους πολίτες όργανο ισότιμο με το

Συμβούλιο.

Δίνονται περισσότερες ευκαιρίες στα εθνικά κοινοβούλια να συμβάλουν άμεσα στη

διαδικασία λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω ενός νέου συστήματος

έγκαιρης προειδοποίησης (η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχρεούται να διαβιβάζει στα εθνικά

κοινοβούλια κάθε είδους κείμενο διαβούλευσης ή νομοθετική πρόταση που υποβάλλει

προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.) με το οποίο έχουν το δικαίωμα να

υποβάλλουν παρατηρήσεις για σχέδια νομοθετικών πράξεων, ελέγχοντας έτσι την Ένωση

ώστε να μην υπερβαίνει τις εξουσίες της αναμειγνυόμενη σε θέματα που

αντιμετωπίζονται καλύτερα σε εθνικό η τοπικό επίπεδο. Ο έλεγχος αυτός ισχυροποιείται

ακόμη περισσότερο καθώς μαζί με τα Εθνικά Κοινοβούλια ασκείται παράλληλα και σε

συνεργασία αυτός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο

έλεγχος της τήρησης της αρχής της επικουρικότητας κατά τη νομοθετική διαδικασία.

Ειδικά για την αρχή της επικουρικότητας ο έλεγχος αποκτά και προληπτικό και

κατασταλτικό χαρακτήρα. (Μηχανισμός «κίτρινης και πορτοκαλί κάρτας/ Προσφυγή στο

Ευρωπαϊκό Δικαστήριο)38

6.2 ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ Τ.Α

Οι παραπάνω αλλαγές αφορούν κυρίως στην αλληλεπίδραση του τριγώνου των θεσμικών

οργάνων της Ένωσης (Επιτροπή, Συμβούλιο, Κοινοβούλιο) μεταξύ τους και με τα Εθνικά

Κοινοβούλια. Σημαντικές αλλαγές όμως υπήρξαν και για Επιτροπή των Περιφερειών (ΕΤΠ) που

ως συμβουλευτικό όργανο απέκτησε πλέον ένα πιο παρεμβατικό ρόλο στη νομοθετική

διαδικασία της Ένωσης. Με αυτό τον τρόπο αναβαθμίζεται η θέση των δήμων και των

περιφερειών στο πολιτικό σύστημα της ΕΕ καθώς ενισχύεται ο θεσμικός ρόλος του

αντιπροσωπευτικού τους οργάνου. Πέραν του διευρυμένου και κατοχυρωμένου συμβουλευτικού

ρόλου της κατά τη θέσπιση της νομοθεσίας της ΕΕ, η ΕΤΠ διαθέτει το δικαίωμα προσφυγής

ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε δύο περιπτώσεις: α) την προάσπιση των

38 http://www.neasmyrni.net.gr/portal/index.php?option=com_content&task=view&id=891&Itemid=152

29

θεσμικών της προνομίων και β) την αίτηση ακύρωσης κάθε νέας νομοθετικής πράξης της ΕΕ που

κρίνει ότι παραβιάζει την αρχή της επικουρικότητας σε τομείς όπου προβλέπεται η διαβούλευση

με την ΕΤΠ, βάσει της νέας Συνθήκης της ΕΕ39.

Σημαντική εξέλιξη είναι η ρητή αναγνώριση μέσα στο κείμενο της Συνθήκης της

<εδαφικής συνοχής> ως βασικό στόχο της ΕΕ, παράλληλα με την οικονομική και κοινωνική

συνοχή. Εξαιτίας της κατοχύρωσης, στη Συνθήκη της Λισαβόνας του δικαιώματος στην τοπική

και περιφερειακή αυτοδιοίκηση, η ΕΕ είναι πλέον υποχρεωμένη κατά την κατάρτιση νέας

ευρωπαϊκής νομοθεσίας, να λαμβάνει υπόψη τις αρμοδιότητες των τοπικών και περιφερειακών

αρχών, οι οποίες πρέπει να διατυπώσουν τις θέσεις τους σε ευρείας κλ ίμακας προκαταρκτικές

διαβουλεύσεις. Στα πλαίσια αυτού του ανοίγματος προς δημοκρατικότερες διαδικασίες

διαβούλευσης η Συνθήκη της Λισσαβόνας ορίζει ότι, εκτός από την Επιτροπή και το Συμβούλιο,

το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οφείλει επίσης να διαβουλεύεται με την ΕΤΠ. Επιπλέον, η ΕΤΠ

διαθέτει το δικαίωμα να διαβουλεύεται με τρία θεσμικά όργανα σε νέους τομείς πολιτικής όπως

η ενέργεια και η κλιματική αλλαγή. Προκειμένου δε να εναρμονιστεί η διάρκεια της θητείας της

ΕΤΠ με τις αντίστοιχες των υπολοίπων θεσμικών οργάνων της ΕΕ, αυτή επεκτάθηκε από τα

τέσσερα στα πέντε έτη.

39 http://www.europa.eu/rapid/pressReleasesAction. Ανακοίνωση Τύπου της ΕΤΠ στις 4 Δεκεμβρίου 2009 με τίτλο <Η Συνθήκη της Λισαβόνας καθιστά την Επιτροπή των Περιφερειών θεµατοφύλακα της επικουρικότητας>

30

Κεφάλαιο 7ο

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το σύστημα της διοικητικής οργάνωσης της χώρας μας ως γνωστόν προσδιορίζεται από

το Σύνταγμα και τους νόμους του κράτους. Tο Σύνταγμα ορίζει ότι

‘η διοίκηση του κράτους οργανώνεται σύμφωνα με το αποκεντρωτικό σύστημα’ (άρθρο 101§1)

καθώς επίσης ‘ότι η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής

αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού’ (άρθρο 102§1)40. Επομένως, η διοικητική

αποκέντρωση και η τοπική αυτοδιοίκηση, είναι οι βασικοί συνταγματικοί κανόνες που

αποτελούν τις θεμελιώδεις αρχές με βάση τις οποίες ρυθμίζονται η μορφή, οργάνωση και

λειτουργία του διοικητικού συστήματος στην Ελλάδα. Για την περιφέρεια το άρθρο 101 του

Συντάγματος κατοχυρώνει τα δύο θεμελιώδη συστατικά στοιχεία της αποκέντρωσης, τη σύσταση

αποκεντρωμένων οργάνων και την ανάθεση σε αυτά αποφασιστικών αρμοδιοτήτων. Για την

Τοπική Αυτοδιοίκηση, το άρθρο 102 του Συντάγματος κατοχυρώνει ρητά δύο βαθμούς, χωρίς

ωστόσο να προσδιορίζει τον οργανωτικό τύπο κανενός εκ’ των δύο.

Αποτέλεσμα της Συνταγματικής αναθεώρησης του 2001 είναι η δυνατότητα τον νομοθέτη

να αποφασίσει τόσο ως προς την οργανωτική συγκρότηση των δύο βαθμών αυτοδιοίκησης, όσο

και ως προς την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ τους, με μόνο περιορισμό, τον αποκλεισμό

ίδρυσης τρίτης βαθμίδας. Έτσι μια σειρά από νόμους διαμόρφωσαν το θεσμικό πλαίσιο της

αποκέντρωσης και της αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα μέχρι σήμερα. Οι σημαντικότεροι αυτών

είναι: ο Ν. 2218/19948 <Ίδρυση Νομαρχιακής, τροποποίηση διατάξεων για την Περιφέρεια

κ.α.>, που μαζί με τον Ν. 2240/1994) <Συμπλήρωση διατάξεων για την Νομαρχιακή

Αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις>, θεσμοθέτησαν την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, δεύτερος

είναι ο Ν. 2503/1997 <Διοίκηση, οργάνωση, στελέχωση της Περιφέρειας, ρύθμιση θεμάτων για

την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις> 9 που αφορά την Περιφερειακή αποκέντρωση και

τρίτος είναι ο Ν. 2539/1997 <Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης> που

αφορά την ανασυγκρότηση της Α΄ βάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης.

40 http://www.parliament.gr/politeuma/default.asp

31

Η αποκέντρωση και η αυτοδιοίκηση ως διοικητικά συστήματα πέρασαν από πολλά

στάδια τα οποία θα αναλυθούν συντόμως ώστε να καταλήξουμε στην πιο πρόσφατη

αναδιάρθρωση του διοικητικού χάρτη με το πρόγραμμα <Καλλικράτης>.

Με τους νόμους 2218/1994 και 2240/1994 η κύρια αλλαγή είναι ότι καταργήθηκαν οι

κρατικές νομαρχίες, ως βαθμίδα αποκέντρωσης της κρατικής διοίκησης, και αντικαταστάθηκαν

από τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις. Ταυτόχρονα μεταφέρθηκε η διαδικασία εποπτείας της

πρωτοβάθμιας Τ.Α από την νομαρχία στην περιφέρεια μαζί με μια σειρά άλλες αποκεντρωμένες

κρατικές υπηρεσίες που άνηκαν ως τότε στο Νομό.

Με τον νόμο 2503/1997 η περιφέρεια καθίσταται ο μοναδικός βαθμός αποκέντρωσης του

κράτους, με διπλή έννοια: οργανωτική και εδαφική. Η Περιφέρεια, επωμίζεται πλέον τον κύριο

όγκο διαχειριστικών και εκτελεστικών αρμοδιοτήτων του κράτους, ενώ οι κεντρικές υπηρεσίες

του κράτους (τα Υπουργεία) περιορίζονται στην άσκηση αρμοδιοτήτων επιτελικού μ όνο

χαρακτήρα.

Βασική επιδίωξη του νόμου 2539/1997 γνωστός και ως <Πρόγραμμα Καποδίστριας>

ήταν η αναδιάταξη των ΟΤΑ, μέσω συνενώσεών τους σε νέους ΟΤΑ. Δημιουργήθηκαν 900

δήμοι και 133 κοινότητες, από τους 377 δήμους και 5.398 κοινότητες που υπήρχαν πριν. Έκτοτε

δημιουργήθηκε ένα νέο τοπίο στο χώρο της Α΄ βαθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς αυτή

μπορεί, ανάμεσα στα άλλα, να αναλαμβάνει ενεργότερο ρόλο στην τοπική ανάπτυξη 41.

Αξίζει εδώ να γίνει μια αναφορά στη θεσμική διαδρομή που ακολουθήθηκε για την

ίδρυση της περιφέρειας ως αποκεντρωμένη μονάδα του κράτους καθώς οι περιφέρειες θα μας

απασχολήσουν ιδιαιτέρως στη συνέχεια όταν θα μελετηθεί το νέο νομοσχέδιο Καλλικράτης. Η

περιφέρεια εισάγεται για πρώτη φορά στο διοικητικό σύστημα της χώρας το 1986 με τον νόμο

1622/1986 <Τοπική αυτοδιοίκηση–περιφερειακή ανάπτυξη και δημοκρατικός

προγραμματισμός>. Βάση αυτού του νόμου η χώρα διαιρέθηκε σε 13 περιφέρειες με την εδαφική

έννοια. (Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας,

Ηπείρου, Θεσσαλίας, Ιονίων Νήσων, Δυτικής Ελλάδος, Στερεάς Ελλάδος, Αττικής,

Πελοποννήσου, Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης). Ακολούθησε η έκδοση μιας

σειράς νομοθετημάτων που μετέβαλαν το πλαίσιο λειτουργίας της, μέχρι να λάβει τη σημερινή

της μορφή το 1997

41 Για την εξεύρεση των Νόμων που αναφέρονται σε αυτό το κεφάλαιο χρησιμοποιήθηκε ο ιστότοπος: http://lawdb.intrasoftnet.com/nomos/2_nomothesia_rs.php

32

Οι λόγοι που επέβαλλαν τον σχηματισμό των περιφερειών ως εδαφικές διαιρέσεις και

έπειτα ως ενιαίες διοικητικές μονάδες είναι κυρίως εξωτερικοί και συνδέονται με την Ευρωπαϊκή

Κοινότητα. Ήδη από το 1985, στο πλαίσιο της περιφερειακής πολιτικής, η ευρωπαϊκή κοινότητα

χρηματοδοτούσε τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα. Τα προγράμματα αυτά ήταν

κατά βάση περιφερειακά προγράμματα. Επομένως, η Ελλάδα έπρεπε να διαμορφώσει

περιφερειακές δομές που θα ανταποκρίνονταν στις απαιτήσεις συνεκτικών και μακροχ ρόνιων

αναπτυξιακών προγραμμάτων με αξιοποίηση πόρων από την Κοινότητα. Την ανάγκη αυτή

καθιστούσε πιο επιτακτική, η εμφανιζόμενη

λειτουργική αδυναμία και οργανωτική ανεπάρκεια των τότε νομαρχιών στη διαχείριση των

Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων (ΜΟΠ). Επίσης, οι προοπτικές μεταρρύθμισης

των διαρθρωτικών ταμείων της Κοινότητας επέτειναν ακόμη περισσότερο την πίεση για αλλαγές

με πιο ευέλικτες, αποτελεσματικές δομές. Για την ανάγκη που υπήρχε ήδη από το 1986 να

ορθολογικοποιηθεί η οργάνωση των διανομαρχιακών υπηρεσιών των υπουργείων σε έναν ενιαίο

διοικητικό κορμό που θα ήταν η περιφέρεια, η πρώτη σοβαρή προσπάθεια έγινε με την

αναβάθμιση του ρόλου των περιφερειών το 1994 με τον νόμο 2218/1994 που θεσμοθέτησε τη

νομαρχιακή αυτοδιοίκηση και την μεταφορά των υπηρεσιών της κρατικής νομαρχίας στην

περιφέρεια. Ο ενιαίος οργανισμός της Περιφέρειας που πρόβλεπε το νόμος στον οποίο θα

εντάσσονταν όλες οι διοικητικές υπηρεσίες της Περιφέρειας όμως δεν προχώρησε αφού τα

προεδρικά διατάγματα που χρειαζόντουσαν δεν εκδόθηκαν ποτέ διότι τα υπουργεία απέφυγαν

την ένταξη των διανομαρχιακών τους υπηρεσιών στο προβλεπόμενο ενιαίο σχήμα Η τελευταία

προσπάθεια για λύση στο πρόβλημα της διοίκησης, οργάνωσης και στελέχωσης της Περιφέρειας,

ως ενιαίας διοικητικής μονάδας, ήρθε με την ψήφιση του ν.2503/1997, που επέφερε την πλήρη

αναδιοργάνωση στο σύστημα της διοικητικής αποκέντρωσης του κράτους. Επιγραμματικά ο νέος

νόμος εισήγαγε μεταξύ άλλων τις παρακάτω πιο σημαντικές καινοτομίες και αλλαγές:

• Αποδέσμευσε τις διάσπαρτες διανομαρχιακές υπηρεσίες από τα υπουργεία τους

και τις ενοποίησε με στόχο τη βελτίωση του συντονιστικού και προγραμματικού

ρόλου της Περιφέρειας.

• Κατέστησε την Περιφέρεια εκτός από προγραμματική (Ν. 1622/1986) και

διοικητική μονάδα του κράτους, ικανή να ανταποκρίνεται στην αποστολή της ως

φορέας σχεδιασμού, προγραμματισμού και συντονισμού της περιφερειακής

33

ανάπτυξης στο πλαίσιο του εθνικού σχεδιασμού.

• Τέλος, απήλλαξε την κεντρική διοίκηση από αρμοδιότητες εκτελεστικού

χαρακτήρα, αποδίδοντάς της έναν πιο επιτελικό ρόλο.

Αλλά και πάλι, πολλές αρμοδιότητες των Υπουργείων, δεν μεταφέρθηκαν στην

περιφέρεια.42

Η μεταφορά των αρμοδιοτήτων για άλλη μια φορά δεν ολοκληρώθηκε αποτελεσματικά

αφού τα Υπουργία χαρακτήριζαν ως ‘επιτελικές’ όλες τις σημαντικές αρμοδιότητες που

ασκούσαν οι κεντρικές τους υπηρεσίες και αρνήθηκαν να τις μεταβιβάσουν στις περιφέρειες.

Αυτό που μπορούμε να συμπεράνουμε στην μέχρι τώρα πορεία της διοικητικής

οργάνωσης της χώρας είναι ότι το κράτος στην Ελλάδα είναι απρόθυμο να παραχωρήσει

σημαντικό μερίδιο εξουσίας, αποφασιστικών αρμοδιοτήτων, και πόρων σε αποκεντρωμένες

δομές διοίκησης και στην αυτοδιοίκηση, διατηρώντας έτσι ως σύστημα τον συγκεντρωτικό του

χαρακτήρα. Οι αλλαγές που προωθήθηκαν ως σήμερα είχαν την κατεύθυνση μιας αναδιάταξης

συσχετισμών στο εσωτερικό της περιφερειακής κρατικής διοίκησης και της αυτοδιοίκησης, με

πρόθεση να ανταποκριθεί το κράτος στις επιταγές της Ευρώπης αλλά και στις ιδιαίτερες

απαιτήσεις του πολιτικού συστήματος. Η περιφέρεια υπήρξε ένα θεσμικό και πολιτι κό αντίβαρο

του κράτους σε περιφερειακό επίπεδο και λειτούργησε ως σημαντικός πόλος του

αποκεντρωτικού συστήματος. Οι δύο ισότιμων θεσμοί της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας

αυτοδιοίκησης, διατήρησαν μια ανταγωνιστική σχέση μεταξύ τους, η οποία οδήγησε πολλές

φορές σε προβλήματα καθορισμού αρμοδιοτήτων, με αποτέλεσμα οι νομαρχίες σταδιακά να

αποδυναμώνονται. Η αποδυνάμωση αυτή δε σήμαινε ταυτόχρονα ότι οι πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ

επωφελήθηκαν, αφού χωρίς φορολογική αυτοτέλεια, οι δυνατότητες τους εξακολουθούν να είναι

περιορισμένες, οι πόροι που διαχειρίζονται μικροί και ο βαθμός εξάρτησης τους από την

περιφέρεια και το κεντρικό κράτος μεγάλος. Είναι πολλές οι περιπτώσεις που η τοπική

αυτοδιοίκηση λειτουργεί ως παράρτημα του κράτους, διεκπεραιώνοντας υποθέσεις του σ ε τοπικό

επίπεδο, χωρίς να έχουν εξασφαλισθεί παράλληλα οι αντίστοιχοι πόροι και υποδομές που

χρειάζονται.

42 http://www.prd.uth.gr/uploads/discussion_papers/2003/uth-prd-dp-2003-29_gr.pdf

34

Η περιφερειακή ανάπτυξη μέχρι σήμερα με τον τρόπο που είναι οργανωμένη η διοίκηση

υπήρξε κεντρικά σχεδιασμένη, κρατικά ελεγχόμενη και αυτό κατέστησε την

αποτελεσματικότητα των προσπαθειών εξαιρετικά χαμηλή. Η αυτοδιοίκηση είχε μάλλον

περιορισμένες δυνατότητες να συμβάλλει στην ανάπτυξη αν δεν βρισκόταν διαρκώς υπο την

στενή παρακολούθηση και καθοδήγηση του κεντρικού κράτους, το οποίο δεν μπορεί να

εκδηλώνει το ίδιο ενδιαφέρον προς όλες τις επιμέρους αυτοδιοικητικές μονάδες της επικράτειας

του. Ένα κομματοκρατούμενο κράτος με κρατικοδίαιτα κόμματα δεν μπορεί να εξυπηρετήσει

κανένα συμφέρον με μια ισομερή και ισόποσα κατανεμημένη ανάπτυξη σε όλες του τις

περιφέρειες. Η συνάρθρωση του κεντρικού διοικητικού κορμού του κράτους και των πολιτικών

που αυτή υποστηρίζει, με τις εξειδικευμένες σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο δομές

διοίκησης, και τις ιδιαίτερες επιδιώξεις που αυτές έχουν, είναι εξαιρετικά δύσκο λη υπόθεση.

Αυτό που είναι εντελώς απαραίτητο είναι να βρεθεί η κατάλληλη συνοχή και

συμπληρωματικότητα ανάμεσα σε αυτές προκειμένου να υποστηριχθεί με αποτελεσματικό τρόπο

η περιφερειακή ανάπτυξη. Οι περιφέρειες με πρότυπο οργάνωσης το κεντρικό κράτος

αναπαρήγαγαν τα βασικά προβλήματα του (κακοδιοίκηση, γραφειοκρατία, πελατειακές σχέσεις,

συναλλαγή κλπ) στις σχέσεις τους με την τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία αναπαράγει με τη σειρά

της τα ίδια στις σχέσεις της με τους πολίτες και στις πολιτικές που εφαρμόζει. Οι καταγγελίες

στον Συνήγορο του Πολίτη για κακοδιοίκηση και διαφθορά που αφορούν στην τοπική

αυτοδιοίκηση το αποδεικνύουν περίτρανα.

Μέσα σε αυτό το σύνθετο πλέγμα σχέσεων ανάμεσα στην κεντρική διοίκηση, την

αποκέντρωση και την αυτοδιοίκηση καθρεφτίζεται ο τρόπος οργάνωσης της διοίκησης αλλά και

ο τρόπος λειτουργίας του ίδιου του πολιτικού συστήματος. Συνέπεια αυτού είναι η διάχυση της

ευθύνης και της ανευθυνότητας, το κράτος επικαλείται την αναποτελεσματικότητα των

αποκεντρωμένων δομών και της αυτοδιοίκησης, και αυτές επικαλούνται την έλλειψη

προϋποθέσεων για την άσκηση του ρόλου τους.

Γίνεται αντιληπτό σε αυτό το σημείο ότι οι διοικητικές δομές της χώρας, όπως αυτές

διαμορφώθηκαν τα τελευταία 25 χρόνια, εξάντλησαν τις λειτουργικές τους δυνατότητες και όπως

θα δούμε παρακάτω τίθεται ένα μεγάλο ερώτημα στο αν ανταποκρίθηκαν επαρκώς στις

απαιτήσεις οργάνωσης που είχαν τεθεί από την Ένωση. Απαιτήσεις που προέκυπταν από τις

προγενέστερες της Συνθήκης της Λισαβόνας συμφωνίες της χώρας με την Κοινότητα, ώστε να

υπάρξει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απορροφητικότητα κονδυλίων με βιώσιμες και

35

ανταποδοτικές επενδύσεις σε αναπτυξιακές δομές που θα οδηγούσαν σε πραγματική ευημερία

και βελτίωση της ποιότητας της ζωής των πολιτών.

Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια το σύστημα διοικητικής οργάνωσης της χώρας

δοκιμάστηκε και δε θα μπορούσε κανείς με αυτοπεποίθηση να πει ότι απέδωσε τα αναμενόμενα.

Οι εξελίξεις και οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν πιέζουν την Ελλάδα να αναπροσαρμόσει άλλη

μια φορά τον διοικητικό της χάρτη ώστε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της Ένωσης για ένα

σύστημα αυτοδιοίκησης με διαχειριστική επάρκεια, αλλά και αυξημένες ικανότητες

αντιπροσώπευσης. Οι παραινέσεις της Ένωσης, δίνουν μεγάλη έμφαση στην υιοθέτηση της

πολυεπίπεδης διακυβέρνησης σχετικά με τον τρόπο που ασκείται η εξουσία και εφαρμόζονται οι

πολιτικές από τη διοίκηση και στην ανάγκη για ένα αυτοδιοικητικό εθνικό σύστημα που να

μπορεί να αντεπεξέλθει στο ρόλο της θεσμικής εκπροσώπησης των περιφερειών στα αντίστοιχα

όργανα της Ένωσης.

36

Κεφάλαιο 8ο

ΑΠΟ ΤΑ ΜΟΠ ΕΩΣ ΤΟ Γ’ ΚΠΣ

Η Ελλάδα άρχισε να επωφελείται από την εισροή κοινοτικών πόρων με την είσοδο της

στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήδη από τον Μάρτιο του 1983 οπότε και εγκρίθηκαν από την

Ευρωπαϊκή Επιτροπή ειδικές οικονομικές ενισχύσεις με στόχο την άρση των δυσμενών

επιπτώσεων στην ελληνική οικονομία λόγω της ένταξής της στην ΕΟΚ. Η πρώτη σειρά

κοινοτικών ενισχύσεων που εισέρευσε στην Ελλάδα ήταν τα γνωστά Μεσογειακά

Ολοκληρωμένα Προγράμματα που ξεκίνησαν το 1986 και εφαρμόστηκαν υπό αυτή τη μορφή

μέχρι το 1989. Τα ΜΟΠ αποτέλεσαν την αφετηρία άσκησης ουσιαστικής Ευρωπαϊκής

Περιφερειακής πολιτικής. Έθεσαν για πρώτη φορά το στόχο μιας ολοκληρωμένης

μεσοπρόθεσμης προσπάθειας για την ανάπτυξη των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών της

Ευρωπαϊκής Κοινότητας μέσω πολυετών επιχειρησιακών προγραμμάτων. Ο στόχος των

επενδύσεων αυτής της περιόδου ήταν να έχουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα, να αυξήσουν

την απασχόληση, να μειώσουν την ανεργία να αυξήσουν τους δείκτες της αποτελεσματικότητας

και της παραγωγικότητας και συνολικά να επιφέρουν αύξηση στο εισόδημα και να προωθήσουν

την σύγκλιση και την συνοχή, στο κοινωνικό και το οικονομικό επίπεδο. Η Ευρώπη επεδίωκε

μέσω των ΜΟΠ να δώσει αναπτυξιακή ώθηση στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες της

Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η μορφή που πήραν τα προγράμματα αυτά ήταν περιφερειακή και

είχαν αναληφθεί από τις ενδιαφερόμενες περιφέρειες. Για την Ελλάδα καταρτίσθηκαν 7 ΜΟΠ

(Κρήτης, Μακεδονίας και Θράκης, Δυτικής Ελλάδας και Πελοποννήσου, Νήσων Αιγαίου

Πελάγους, Ανατολικής Κεντρικής Ελλάδος, Αττικής) και ένα θεματικό που είχε να κάνει με την

Πληροφορική43.

Η περίοδος των ΜΟΠ συνέπεσε με κάποιες σημαντικές αλλαγές στην αναπτυξιακή

πολιτική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η οποία αποφάσισε να μεταρρυθμίσει ριζικά τη

λειτουργία των Διαρθρωτικών Ταμείων. Οι πολιτικές που σχεδιάζονταν και εφαρμόζονταν με

τους πόρους των Ταμείων μέχρι τότε παρέμεναν ανεξάρτητες, από το 1988 και έπειτα θα υπήρχε

συντονισμός μεταξύ αυτών και προβλεπόταν μια σταδιακή αύξηση στους πόρους οι οποίοι για 43 http://www.3kps.gr/Details.asp?L1=3&L2=1

37

την περίοδο 1987-1993 θα διπλασιάζονταν. Έτσι ενώ η αρχική περίοδος των ΜΟΠ ήταν 1984-

1989, αυτή επεκτάθηκε μέχρι το 1993 με το λεγόμενο Α’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης γνωστό

και ως πρώτο Πακέτο Delors. Την ευθύνη για τον προγραμματισμό και για την υλοποίηση των

αναπτυξιακών δράσεων και προγραμμάτων μοιράζονταν η Κοινότητα, οι εθνικές και οι

περιφερειακές αρχές της χώρας. «Η αναπτυξιακή στρατηγική που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα

από το 1984 μέχρι το 1993 (που καλύπτει τόσο τα ΜΟΠ όσο και το Α΄ Κοινοτικό Πλαίσιο

Στήριξης) χαρακτηρίστηκε κυρίως από τη μεγάλη διασπορά των διαθέσιμων πόρων σε μικρά

έργα υποδομής σε ολόκληρη τη χώρα. Η πολιτική αυτή στήριξε την οικονομική δραστηριότητα

και διευκόλυνε τη βελτίωση του επιπέδου ζωής στις αγροτικές και περιμετρικές περιοχές.

Αναβάθμισε το επαρχιακό δίκτυο μεταφορών και ενίσχυσε τον εκσυγχρονισμό των μικρών

γεωργικών επιχειρήσεων και την ίδρυση ξενοδοχείων μικρού και μεσαίου μεγέθους σε πολλές

περιοχές.»44.

Για την περίοδο 1984-1989 η συμφωνία της τότε ελληνικής κυβέρνησης και της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής προέβλεπε, ότι η κοινοτική συμμετοχή θα έφτανε περίπου τα 2.5

δισεκατομμύρια ECU (νομισματική μονάδα της οποίας η ισοτιμία καθορίστηκε το 1999 σε 1

ευρώ). Παρά τις μεγάλες ανάγκες της χώρα τα έργα των προγραμμάτων δεν προχώρησαν

ικανοποιητικά με μοναδική ίσως εξαίρεση το ολοκληρωμένο πρόγραμμα της Κρήτης. Λόγω της

αδυναμίας της χώρας να απορροφήσει τα κεφάλαια που είχαν προβλεφθεί για την περίοδο των

ΜΟΠ συμφωνήθηκε με την Κοινότητα ότι όσα κεφάλαια έμειναν ανεκμετάλλευτα θα πρέπει να

ενσωματωθούν στο πρώτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Αυτός είναι και ο λόγος που

δημιουργήθηκαν τα έργα-γέφυρες. Από το 1989 και έπειτα υπό το νέο καθεστώς που ίσχυε για τα

Διαρθρωτικά ταμεία η κοινοτική συμμετοχή για την περίοδο 1989-1993 καθορίστηκε σε περίπου

7.2 δις. ECU. Αθροιστικά μαζί με την εθνική συμμετοχή και τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα

το συνολικό ποσό που θα επενδυόταν ήταν 14.3 δις. ECU. Οι σχετικές εκθέσεις του Ευρωπαϊκού

Ελεγκτικού Συνεδρίου και του Υπουργείου Οικονομίας αναφέρουν ότι κατά την ανωτέρω

χρονική περίοδο εφαρμογής του Α’ ΚΠΣ έγιναν αρκετές παρατυπίες και οι καθυστερήσεις που

σημειώθηκαν στην εκτέλεση των έργων οδήγησε για δεύτερη φορά στη μεταφορά ορισμένων

πόρων στο Β’ ΚΠΣ της περιόδου 1994-199945.

44 http://www.3kps.gr/Details.asp?L1=3&L2=1 45 Τα στοιχεία που αξιοποιήθηκαν σε αυτό το σημείο αντλήθηκαν από άρθρο της εφημερίδας Το Βήμα από την παρακάτω διεύθυνση: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=178063&ct=3&dt=31/12/2006#ixzz0pUW7nm1J

38

Το Β’ ΚΠΣ ή αλλιώς δεύτερο Πακέτο Delors, υπήρξε το οικονομικό σκέλος ενός

μεγαλόπνοου σχεδίου, αυτό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με την υπογραφή της Συνθήκης για την

Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάστηκε από την Επιτροπή το ένας μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός

χρηματοδότησης για την περίοδο 1994-1999. Οι στόχοι του ήταν η ανταγωνιστικότητα, η

κοινωνική και οικονομική συνοχή των κρατών μελών καθώς και η διεύρυνση των καθηκόντων

της E.Ε. Το σχέδιο που εγκρίθηκε το 1992 από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προέβλεπε σταδιακή

αύξηση των ίδιων πόρων της Ε.Ε με τις συνδρομές των χωρών να ανέρχονται στο 1,27% του

ΑΕΠ από το 1,2 που ήταν, περαιτέρω αύξηση των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων καθώς και

τη δημιουργία του Ταμείου Συνοχής. Για την Ελλάδα το Β’ ΚΠΣ θα διέθετε μικτούς πόρους που

ανέρχονταν σε 9.6 τρις. Δραχμές για την χρηματοδότηση προγραμμάτων σε όλη την ελληνική

επικράτεια.46

Με την έναρξη εφαρμογής του Β’ ΚΠΣ υπήρχε διάχυτη αισιοδοξία. Οι δαπάνες θα

έφθαναν τα 13,9 δις ECU από την Εθνική και Κοινοτική Συμμετοχή ενώ άλλα 8,6 δις ECU

προϋπολογίζονταν ότι θα διαθέσουν οι ιδιώτες. Τελικά η ιδιωτική συμμετοχή δεν ξεπέρασε τα

3.5 δις. ECU. Εκτός από το ότι διαψεύστηκαν τα ελπιδοφόρα σενάρια για την ιδιωτική

συμμετοχή, τα προβλήματα στην εφαρμογή του προγράμματος συνδέονταν με την ελληνική

διοίκηση η οποία δεν είχε ακόμη προσαρμοσθεί στα νέα δεδομένα των αυστηρών κοινοτικών

κανόνων διαχείρισης και ελέγχου των δαπανών. Υπήρξαν για άλλη μια φορά μεγάλες

καθυστερήσεις στην εκτέλεση των έργων, τα οποία και πάλι ως <έργα-γέφυρες> μεταφέρθηκαν

για την ολοκλήρωση τους στο Γ’ ΚΠΣ. Παρά την εκ του αποτελέσματος άσχημη εικόνα που

παρουσίαζε η απορροφητικότητα και η ολοκλήρωση των έργων μετά το τέλος της περιόδου του

Β’ ΚΠΣ το Υπουργείο Οικονομικών σε μια σύντομη αποτίμηση του στην ιστοσελίδα για το Γ’

ΚΠΣ αναφέρει: «κατά την περίοδο εφαρμογής του Β´ ΚΠΣ, η βελτίωση των συνθηκών της

ελληνικής οικονομίας και τα μέτρα για την επίτευξη μακροοικονομικής σταθερότητας και

διαρθρωτικών αλλαγών καθώς και η συμβολή του ίδιου του Β´ ΚΠΣ δημιούργησαν τις

προϋποθέσεις για μεγαλύτερη απόδοση της αναπτυξιακής προσπάθειας της χώρας η οποία

συνεχίζεται και κατά την περίοδο 2000-2006»47. Από την Ειδική Έκθεση του Ελεγκτικού

46 <Η Ευρώπη από το A έως το Ω: Οδηγός της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης>, Υπηρεσία Επίσημων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1997 από http://www.infosoc.gr/infosoc/el-GR/services/leksiko/483.htm). 47 http://www.3kps.gr

39

Συνεδρίου της ΕΕ σχετικά με τις εκ των υστέρων αξιολογήσεις των προγραμμάτων στο πλαίσιο

των στόχων αριθ. 1 και 3 για την περίοδο 1994-1999 προκύπτει ότι για το Β’ ΚΠΣ διατέθηκαν

τελικά 14,333 εκατομμύρια ευρώ και δημιουργήθηκαν 400.000 θέσεις εργασίας. Από την

ανάγνωση ενός συγκριτικού πίνακα σχετικά με τις Πραγματικές δαπάνες προκύπτει ότι ο

ιδιωτικός τομέας προσέφερε 396 Ευρώ κατά κεφαλή, όταν στην Πορτογαλία ήταν 448, στην

Ιρλανδία 570, στη Γερμανία 1299 και στην Αυστρία 2458. Δηλαδή, περίπου 13%, 43%, 227%,

520% ήταν αντίστοιχα περισσότερες οι δαπάνες του ιδιωτικού τομέα την ίδια περίοδο στις άλλες

χώρες. Ενώ η Ελλάδα είχε τη 2η μετά την Ιρλανδία μεγαλύτερη χρηματοδότηση από την ΕΕ και

την 3η μετά την Ολλανδία και την Αυστρία από τον Δημόσιο τομέα, βρισκόταν στην 7η θέση

στους πόρους που εξασφαλίστηκαν από τον ιδιωτικό τομέα48.

Το Γ’ ΚΠΣ διατρέχει την περίοδο 2000-2006, η κοινοτική συμμετοχή ανερχόταν στα

25,94 δις. ευρώ, η εθνική συμμετοχή στα 11,73 δις. ευρώ και ο ιδιωτικός τομέας ενώ αρχικά είχε

υπολογιστεί η συμμετοχή του στα 15 δις. ευρώ τελικά έφτασε τα 10,63 δις. ευρώ. Μιλάμε

δηλαδή για ένα συνολικό ποσό των 48,3 δις. ευρώ49. Να σημειωθεί ότι το ΚΠΣ 2000-2006

αποτελούσε το σηµαντικότερο µέσο για την επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής της

Λισαβόνας. Το πρόγραμμα ξεκίνησε με τα έργα-γέφυρες του Β’ ΚΠΣ και μια προείσπραξη του

7% του συνόλου των χρηματοδοτήσεων ήδη από την αρχή της περιόδου δημιούργησε πολύ

θετικό κλίμα. Υπήρξαν αρκετά λάθη και παραλείψεις στον σχεδιασμό της αναπτυξιακής

πολιτικής, όμως ολοκληρώθηκαν αρκετά μεγάλα έργα που καθυστερούσαν επί δεκαετίε ς, όπως η

Αττική Οδός, η ζεύξη Ρίο-Αντίρριο, ο Αερολιμένας Ελευθέριος Βενιζέλος στα Σπάτα και άλλα.

Το 2004 με την αλλαγή της κυβέρνησης και την οικονομική απογραφή που πραγματοποιήθηκε

εκείνη την εποχή ανεκόπη η πορεία του Γ’ ΚΠΣ αφού υπέστη αρκετές περικοπές, μεταφορές

κεφαλαίων από πρόγραμμα σε πρόγραμμα, τρεις αναθεωρήσεις τα οποία οδήγησαν σε σοβαρές

απώλειες πόρων. Με τον κανονικό χρόνο υλοποίησης του Γ' ΚΠΣ να λήγει στις 31/12/2008 το

ποσοστό απορρόφησης των διαθεσίμων πόρων κυμαινόταν στο 91%.50 Λόγω εκτάκτων

γεγονότων η ΕΕ χορήγησε παράταση η οποία εξασφάλισε να μην χαθούν το 9% που απέμενε των

κοινοτικών πόρων, ένα ποσό της τάξης των 2 δις. ευρώ.

48 http://eca.europa.eu/portal/pls/portal/docs/1/1291555.PDF 49 Διονύσης Σταμπόγλης 2006 από το άρθρο του Βήματος <Από τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα στο τέταρτο Πακέτο> 50 http://www.anaptixiaki-anamth.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=4237&Itemid=2

40

Ολοκληρώνοντας την αναφορά αυτή στα Κοινοτικά Πλαίσια στήριξης σκόπιμο είναι να

γίνουν ορισμένες παρατηρήσεις σε σχέση με τις οικονομικές δοσοληψίες της Ελλάδας με την ΕΕ,

τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτές πραγματοποιήθηκαν αλλά και τις εξελίξεις που αυτές

σηματοδότησαν. Καταρχήν είναι εμφανές ότι ήδη από την εποχή των ΜΟΠ έως και σήμερα η

ελληνική πλευρά ήταν κερδισμένη όσον αφορά στο ύψος των εισροών που κατέληγε να της

εξασφαλίσουν οι διαβουλεύσεις και διαπραγματεύσεις που είχε με την Κοινότητα. Η χώρα

πετύχαινε να της εγκριθούν οικονομικές παροχές που, αν απορροφούνταν και επενδύονταν

ορθολογικά, η Ελλάδα θα είχε συνολικά πολύ καλύτερη όψη από τη σημερινή. Μια δεύτερη

παρατήρηση είναι ότι οι πόροι που τελικά εξασφάλιζε η χώρα δεν διοχετεύονταν με αποδοτικό,

αποτελεσματικό και διαφανή τρόπο στα έργα και τις δράσεις για τα οποία προορίζονταν όπως

έπρεπε. Η Τρίτη παρατήρηση σε συνάφεια με την δεύτερη είναι ότι η δημόσια διοίκηση

εμφάνισε διαχρονικά μια έντονη αναποτελεσματικότητα στην απορρόφηση και την αξιοποίηση

των κοινοτικών πόρων. Έγινε μια προσπάθεια με ειδικές αρχές διαχείρισης να αντιμετωπιστεί

αυτό το εγγενές πρόβλημα της παραδοσιακής διοίκησης, και ενώ αρχικά αυτή η παράλληλη

διαχειριστική διοίκηση στελεχώθηκε από τα ικανότερα στελέχη του ευρύτερου δημοσίου και

ιδιωτικού τομέα, που θα ανταποκρίνονταν στις προσδοκίες για μια πιο αποτελεσματική διοίκ ηση

και έλεγχο των δαπανών. Τα πολλά επίπεδα διαχείρισης, οι δεκάδες επιτροπές, οι βοηθητικές και

υποβοηθητικές υπηρεσίες κατέστησαν την πραγματοποίηση των έργων και την σωστή

εκμετάλλευση των κονδυλίων δυσχερέστερη. Σε αυτά αν προστεθεί και η κομματικοποίηση του

προγραμματισμού, δηλαδή όλη αυτή η απώλεια χρόνου και πόρων που συμβαίνει όταν κάθε

κυβέρνηση που διαδέχεται την προηγούμενη χάνει μήνες για απογραφές, για να αποδείξει τι δε

πήγε καλά, για να κάνει αλλαγές στα ήδη εγκεκριμένα έργα και να αλλάξει τα πρόσωπα

διαχείρισης και ελέγχου. Επίσης φυσικό είναι η κάθε κυβέρνηση να προβάλλει άλλες

προτεραιότητες όσον αφορά στα έργα και τον χρόνο ολοκλήρωσης τους και βέβαια η καταγωγή

των υπουργών και οι εκλογικές δεσμεύσεις με τους συντοπίτες ψηφοφόρους τους οδηγούν σε

μεγάλες διακυμάνσεις στο ποιες περιφέρειες θα έχουν περισσότερα οφέλη από άλλες. Η

παραπάνω νοοτροπία εξέθετε συνολικά την χώρα στην ΕΕ, δεδομένου ότι τα θεσμικά όργανα της

Ένωσης δεν γνωρίζουν κυβερνήσεις αλλά χώρες-μέλη και η εικόνα που εμφανίζει η χώρα,

παλιότερα στην ΕΟΚ και σήμερα στην ΕΕ δεν αλλάζει ανάλογα την κυβέρνηση αλλά

εκλαμβάνεται ενιαία και σε μια συνέχεια από την εποχή των ΜΟΠ έως και σήμερα.

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9ο

Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΣΠΑ

Καλύφθηκε με τα παραπάνω μια περίοδος πλέον των 25 ετών κατά την οποία η Ελληνική

Τοπική Αυτοδιοίκηση επήλθε σημαντικών και αλλεπάλληλων αλλαγών στη διάρθρωση της, ενώ

παράλληλα η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία η Ελλάδα ανήκει ως μέλος από το 1981, πέρασε

διάφορα στάδια με συνεχείς διευρύνσεις και διαρκείς σταθερούς στόχους, όπως η σύγκλιση των

μελών της και η εμβάθυνση προς την επίτευξη μιας συνοχής σε οικονομικό, κοινωνικό και

τελευταία σε εδαφικό επίπεδο. Με την ολοκλήρωση του Γ’ ΚΠΣ το οποίο διαπνεόταν από τις

διακηρύξεις των Συνθηκών της Ένωσης και κυρίως από την Στρατηγική της Λισαβόνας

περάσαμε στην 4η προγραμματική περίοδο 2007-2013 η οποία είχε ως αποτέλεσμα στην Ελλάδα

να δημιουργηθούν τα Εθνικά Στρατηγικά Πλαίσια Αναφοράς (ΕΣΠΑ) που αποτελούν τα νέα

εργαλεία και οργανωτικά πλαίσια της πολιτικής Συνοχής.

Το ΕΣΠΑ διαφοροποιείται από το Γ’ΚΠΣ και από τα προηγούμενα ΚΠΣ ως προς την

αυστηρότητα και την απαιτητικότητα των όρων υλοποίησης των προγραμμάτων του και της

αποδέσμευσης των πόρων του. Από την στιγμή που η Ε.Ε. έχει επεκταθεί με την είσοδο των

χωρών της Ανατολικής Ευρώπης που υστερούν όσο αφορά την ανάπτυξη τους, λογικό είναι η

Ε.Ε. να επικεντρωθεί σε αυτές τις χώρες αλλά και να γίνει και πιο απαιτητική από την Ελλάδα.

Το ΕΣΠΑ κατά κάποιο τρόπο μεταβάλλει τον τρόπο με τον οποίο επιδιώκεται ως τώρα η

ανταγωνιστικότητα. Από την έννοια της ανταγωνιστικότητας μέσω των δημοσίων έργων, πέρασε

στην έννοια της ανταγωνιστικότητας μέσω της επιχειρηματικότητας. Φέρνει μια σειρά

διαρθρωτικών αλλαγών όπως π.χ η μείωση των χωρικών ενοτήτων που εγγυώνται μια

αποτελεσματικότερη διαχείριση και πιο εφικτή την αντιμετώπιση των ανισοτήτων .

Η προγραμματική περίοδος του ΕΣΠΑ προβάλει σχεδιασμούς στους οποίους η έννοια της

ανταγωνιστικότητας δεν εστιάζει σε μεμονωμένους παράγοντες αλλά δίνει έμφαση στη

συμμετοχικότητα, στον συντονισμό και στη συνεννόηση μεταξύ των διαφόρων διοικητικών

δομών σε στενή συνεργασία με την ιδιωτική πρωτοβουλία και την κοινωνία των πολιτών.

42

Σε όρους στοχοθεσίας το Γ’ ΚΠΣ ήταν μια προσπάθεια που επιδίωκε τα εξής:

1. Περιφερειακή ανάπτυξη,

2. Οικονομική και κοινωνική αναδιάρθρωση,

3. Εκπαίδευση και προώθηση της απασχόλησης.

Το ΕΣΠΑ δείχνει να υιοθετεί ένα άλλο νέο τρίπτυχο στόχων που είναι τα παρακάτω:

1. Σύγκλιση,

2. Περιφερειακή Ανταγωνιστικότητα και Απασχόληση,

3. Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία.

Πιο αναλυτικά και σύμφωνα με την Πρόταση Κανονισμό του Συμβουλίου “περί

καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το

Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής” οι στόχοι αυτοί σημαίνουν:

«α) Ο στόχος «Σύγκλιση» αποβλέπει στην επιτάχυνση της σύγκλησης των λιγότερο

αναπτυγμένων κρατών µελών και περιφερειών, µέσω της βελτίωσης των συνθηκών για την

ανάπτυξη και την απασχόληση µε την αύξηση και τη βελτίωση της ποιότητας των επενδύσεων

σε φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο, την ανάπτυξη της καινοτομίας και της κοινωνίας της

γνώσης, την προσαρμοστικότητα στις οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές, την προστασία και

βελτίωση του περιβάλλοντος καθώς και την ενίσχυση της διοικητικής αποτελεσματικότητας.

β) Ο στόχος «Περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση» αποβλέπει, εκτός

από τις λιγότερο αναπτυγµένες περιφέρειες, στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της

ελκυστικότητας των περιφερειών καθώς και στην απασχόληση, επισπεύδοντας τις οικονοµικές

και κοινωνικές αλλαγές, συµπεριλαµβανοµένων και αυτών που συνδέονται µε την

απελευθέρωση του εµπορίου, µέσω της καινοτοµίας και της προώθησης της κοινωνίας της

γνώσης, της επιχειρηματικότητας, της προστασίας και της βελτίωσης του περιβάλλοντος και της

βελτίωσης της προσπελασιµότητας, της προσαρμοστικότητας των εργαζομένων και των

επιχειρήσεων καθώς και µέσω της ανάπτυξης αγορών εργασίας χωρίς περιορισμούς.

γ) Ο στόχος «Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία» αποβλέπει στην ενίσχυση της

διασυνοριακής συνεργασίας µέσω κοινών τοπικών πρωτοβουλιών σε διεθνικό επίπεδο, µέσω

δράσεων που ευνοούν την ενοποιημένη εδαφική ανάπτυξη που συνδέεται µε τις κοινοτικές

43

προτεραιότητες και µέσω της δικτύωσης και της ανταλλαγής εμπειριών στο κατάλληλο εδαφικό

επίπεδο.»51

Όπως προκύπτει και από δηλώσεις των Υπουργών των τελευταίων χρόνων οι δράσεις

που περιλαμβάνει το ΕΣΠΑ αναφέρονται σε επενδύσεις σε υποδομές και καθώς και σε έργα και

υπηρεσίες για την εξυπηρέτηση των τοπικών αναγκών. Από μόνες τους όμως αυτές οι επενδύσεις

δεν είναι αρκετές για να οδηγήσουν σε μια βιώσιμη ανάπτυξη και διαπεριφερειακή σύγκλιση.

Χρειάζεται μια νέα προσέγγιση που θα στρέφει την χώρα προς την υλοποίηση της Πολιτικής της

Λισαβόνας, , χωρίς, ωστόσο, να παραγνωρίζεται η ανάγκη συνέχισης της στήριξης των πλέον

μειονεκτουσών περιφερειών, μέσω της Πολιτικής Συνοχής. Η σχετική μειωμένη αποδοτικότητα

των ΚΠΣ για κάποιους οφειλόταν στο ότι δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στην ενίσχυση της

ανταγωνιστικότητας μέσω των δημοσίων επενδύσεων αλλά όχι των ιδιωτικών επενδύσεων. Αυτό

που επιδιώκεται πλέον είναι να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και των τοπικών

επιχειρήσεων, μέσα από την ενθάρρυνση της καινοτομίας, της έρευνας και της υιοθέτησης των

νέων τεχνολογιών. Το ΕΣΠΑ είναι λοιπόν στραμμένο προς μια ανάπτυξη της οικονομίας που θα

στηρίζεται στις τεχνολογίες αιχμής και στην ανάπτυξη καινοτομιών, και αυτό ανιχνεύεται

εύκολα και στους στόχους της Συνθήκης της Λισαβόνας για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού

χώρου γνώσεων, την ανάπτυξη ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και τη δημιουργία ενός

περιβάλλοντος φιλικού για τις νέες και καινοτόμες επιχειρήσεις.

Χρειάζεται να έχουμε πάντα υπόψη ότι τα ΚΠΣ προετοίμασαν την Ελλάδα για την

ένταξη της στη νομισματική ένωση που προϋπόθετε την πραγματική και ονομαστική σύγκλιση

της με τις χώρες της ευρωζώνης. Από την άλλη μεριά το ΕΣΠΑ γίνεται μετά την ένταξη της

Ελλάδος στην ΟΝΕ και πλέον στοχεύει στο να μπορέσει η Ελλάδα να γίνει πιο ανταγωνιστική

αλλά και να υπάρχει και η απαραίτητη συνοχή. Επίσης όταν σχεδιάστηκε το Γ’ ΚΠΣ όλη η

Ελληνική επικράτεια ήταν στην περιοχή Στόχου 1 της ΕΕ, δηλαδή το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν

χαμηλότερο του 75% του κοινοτικού μέσου όρου 52.

Με τις διευρύνσεις του 2004 και 2007 τα δεδομένα άλλαξαν και πολλές πλέον περιοχές της

Ελλάδας δεν ανήκουν στον στόχο 1 των παρεμβάσεων των διαρθρωτικών ταμείων. Συνολικά το

51http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52004PC0492 : EL:HTML 52 http://www.infosoc.gr/infosoc/el-GR/services/leksiko/441.htm

44

ΑΕΠ για την Ελληνική επικράτεια το 2008 πήγε στο 94.3% του μέσου όρου της ΕΕ 53. Φυσικά

υπάρχουν περιφέρειες, όπως η Δυτικής Ελλάδας που έχουν ανάγκη την στήριξη της ΕΕ αφού το

κατα κεφαλήν εισόδημα παραμένει εξαιρετικά χαμηλό. Χρειάζεται να υπάρχει συνοχή πλέον όχι

μόνο μεταξύ των κρατών αλλά μεταξύ και συγκεκριμένων περιφερειών μέσα στο ίδιο κράτος.

Βάση του τρίτου γενικού στόχου της 4ης προγραμματικής περιόδου που είναι η

Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία, το 2006 ο τότε Υπουργός Οικονομίας σε συνέντευξη τύπου

είχε δηλώσει: «η στρατηγική της περιφερειακής ανάπτυξης για πρώτη φορά εστιάζεται στη

διαμόρφωση ευρύτερων και περισσότερο ανταγωνιστικών χωρικών ενοτήτων….Έχουμε την

εισαγωγή συγκεκριμένων στόχων, άμεσα συνδεδεμένων με το χώρο, οι οποίοι προσδιορίζουν και

το περιεχόμενο της χωρικής ανάπτυξης: την ανάπτυξη ενός ισόρροπου και πολυκεντρικού

αστικού συστήματος και μιας νέας σχέσης πόλης – υπαίθρου, την εξασφάλιση της ισότητας

πρόσβασης στις υποδομές και στη γνώση, καθώς και την διατηρήσιμη ανάπτυξη και ορθολογική

διαχείριση και προστασία της φυσικής, αλλά και της πολιτιστικής κληρονομιάς» 54.

Με άλλα λόγια η δημιουργία 5 χωρικών ενοτήτων με περιφερειακό αναπτυξιακό

χαρακτήρα πρόκειται μέσω του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγραμματισμού να εισάγει

συγκεκριμένους στόχους-προτεραιότητες ώστε να επιτευχθεί η συνοχή σε οικονομικό και

κοινωνικό επίπεδο αλλά και σε χωρικό/ εδαφικό. Επιπλέον, για την περίοδο 2007 -2013 και

σύμφωνα με τις Κοινοτικές Στρατηγικές Κατευθυντήριων Γραμμών (2.1, 2.2, 2.3-2.6) οι πέντε

χωρικές προτεραιότητες για τη δημιουργία ανταγωνιστικών πόλων ανάπτυξης σε επίπεδο

περιφέρειας είναι οι εξής:

• Βιώσιμη αστική ανάπτυξη

• Ανάπτυξη ορεινών περιοχών

• Ανάπτυξη νησιωτικών περιοχών

• Ανάπτυξη αγροτικών περιοχών και των περιοχών που συνδέονται με την

αλιεία

• Διασυνοριακή, διακρατική, διαπεριφερειακή συνεργασία .55

53 http://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_the_European_Union 54 http://www.ggea.gr/nea/synenteyxi_typou_011106.pdf 55 ΕΣΠΑ, 2007 σελ 78 από http://www.espa.gr/el/Pages/staticWhatIsESPA.aspx

45

Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί και στην «Διασυνοριακή, διακρατική,

διαπεριφερειακή συνεργασία» μιας και δεδομένου ότι υπάρχουν περιοχές της Ελλάδος που

συνορεύουν με μέλη της Ε.Ε. όπως η Βουλγαρία αλλά και υποψήφια μέλη όπως η Τουρκία ενώ

σύντομα μπορεί να μπουν στην λίστα και άλλες βαλκανικές χώρες όπως η ΠΓΔΜ, η Σερβία και

στο μέλλον ίσως και η Αλβανία. Τα νέα δεδομένα πλέον επιβάλουν την εξωστρέφεια όχι μόνο

των επιχειρήσεων αλλά και των περιφερειών και την προώθηση διασυνοριακών, διακρατικών και

διαπεριφερειακών συνεργασιών ώστε να υπάρξει συνοχή όχι μόνο μεταξύ των περιφερειών αλλά

και μεταξύ των γειτονικών κρατών. Το αποτέλεσμα θα είναι η εξειδίκευση κάποιων θεματικών

πολιτικών στο πλαίσιο των χωρικών ενοτήτων.

Βάση των παραπάνω αναφορών στις προθέσεις και την κατά κάποιο τρόπο θεωρία των

στρατηγικών ανάπτυξης για την περίοδο που διανύουμε και ενώ βρισκόμαστε στη μέση του

συνολικού χρόνου ολοκλήρωσης του ΕΣΠΑ, η πραγματικότητα απέχει πάρα πολύ από την

αντίστοιχη επίτευξη και των στόχων. Σε ένα αποκαλυπτικό άρθρο της Εφημερίδας του Βήματος

της 1 Μαΐου 2010 αναφέρονται τα εξής. Δεδομένης της <στάσης πληρωμών> του Προγράμματος

Δημοσίων Επενδύσεων για το 2010 την ανεπίτρεπτα χαμηλή απορροφητικότητα πόρων από

ΕΣΠΑ και την τεράστια ακίνητη δημόσια περιουσία που μένει αναξιοποίητη το αναπτυξιακό

σκέλος της οικονομίας έχει εξουδετερωθεί. Ο νέος αναπτυξιακός νόμος μόλις που εξήλθε τις

διαδικασίας διαβούλευσης και δεν πρόκειται να αρχίσει να αποδίδει πριν από τις αρχές του 2011.

Επίσης όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το άρθρο «περίπου 6.000 υποψήφιοι επενδυτές σε όλη

την ελληνική επικράτεια αναμένουν την αξιολόγηση των προτάσεών τους από τις κεντρικές

υπηρεσίες των συναρμόδιων υπουργείων και τις περιφερειακές διευθύνσεις τους. Το αδιαχώρητο

έχει δημιουργηθεί κυρίως όσον αφορά τους φακέλους με τις υποβληθείσες προτάσεις για τις

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και τα φωτοβολταϊκά, δεδομένου ότι με τον νέο

αναπτυξιακό νόμο η αξιολόγησή τους θα μεταφερθεί από το υπουργείο Οικονομικών στο

υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας, και κλιματικής Αλλαγής…τις μειωμένες σε σχέση με τον

ισχύοντα αναπτυξιακό νόμο ενισχύσεις, σε σχέση με εκείνους τους υποψήφιους επενδυτές που

υπέβαλαν τις προτάσεις τους ως το τέλος του Ιανουαρίου. Η μείωση των ενισχύσεων θα

εφαρμοστεί διότι, αφενός μεν υπάρχει το γνωστό δημοσιονομικό πρόβλημα και αφετέρου δε

διότι σε ορισμένες περιοχές της ελληνικής επικράτειας έχει αυξηθεί το ΑΕΠ, παράγοντας που

λαμβάνεται υπόψη στον καθορισμό του ύψους των ενισχύσεων. Όσο υψηλότερο είναι το ΑΕΠ

46

τόσο χαμηλότερο είναι το ποσοστό ενίσχυση.»56 Όπως είδαμε και παραπάνω στα στοιχεία του Γ’

ΚΠΣ για την ιδιωτική επένδυση παραδοσιακά αυτή είναι πολύ χαμηλή στην Ελλάδα σε σχέση με

τις δημόσιες επενδύσεις στις οποίες βασίζεται κατά κύριο λόγο

η ανάπτυξη. Με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων να έχει <παγώσει> στα χαμηλότερα

επίπεδα της τελευταίας δεκαετίας γίνεται φανερό σε πόσο δυσχερή θέση βρίσκεται η χώρα. Το

άρθρο προχωράει αποκαλύπτοντας στοιχεία για την απορρόφηση πόρων του ΕΣΠΑ. «Στο τέλος

του 2009 η απορρόφηση πόρων βρισκόταν στο 3%. Σήμερα βρίσκεται στο 5%. Πιο αναλυτικά:

Στα τομεακά προγράμματα (υπουργείων) η απορρόφηση περιορίζεται στο 2.21% και στα

περιφερειακά προγράμματα στο επίσης ανεπίτρεπτο ποσοστό του 7,07%. Ορισμένα από τα

προγράμματα σημειώνουν απορρόφηση κάτω του 1%, όπως είναι το πρόγραμμα Περιβάλλον-

Αειφόρος Ανάπτυξη (0,19%), το πρόγραμμα Ψηφιακή Σύγκλιση (0,10%), το Ανάπτυξης

Ανθρωπίνου Δυναμικού (0,39%) και το Διοικητικής Μεταρρύθμισης (0,46%).

Από τα περιφερειακά προγράμματα εκείνο που παρουσιάζει τη χαμηλότερη απορρόφηση είναι το

Αττικής με 3,59%. Ανεξαρτήτως του ποιος φταιει για την τραγική εικόνα του ΕΣΠΑ, γεγονός

είναι ότι έστω και εάν ισχύσει η αισιόδοξη πρόβλεψη για πληρωμές 5,2 δισ. ευρώ, με την

τρέχουσα πορεία το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί σε 16 χρόνια»57

56 http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=16&artid=329241&dt=01/05/2010#ixzz0ovVMuM4h 57 http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=16&artid=329241&dt=01/05/2010#ixzz0ovVMuM4h

47

Κεφάλαιο 10ο

ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ

Σύμφωνα με όσα περιγράφηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια, γίνεται αντιληπτό ότι οι έως

τώρα μεταρρυθμίσεις στο διοικητικό σύστημα του Ελληνικού Κράτους και κατ’ επέκταση στο

αποκεντρωτικό και το αυτοδιοικητικό σύστημα και τρόπο οργάνωσης της λειτουργίας τους, έγινε

στα πλαίσια του πρωτογενούς δικαίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και μετέπειτα Ένωσης. Η

χώρα έπρεπε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που επέβαλε η Ένωση για να μπορέσει να

εισπράξει και να διαχειριστεί τα κονδύλια που της εξασφάλιζε η συμμετοχή της στο Ευρωπαϊκό

οικοδόμημα. Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η χώρα, αν κάποιος δε μπορεί να την

χαρακτηρίσει αποτέλεσμα της προσαρμογής στις επιταγές της Ένωσης, σίγουρα μπορεί να βρει

πολλές από τις αιτίες στο βαθύτερο οικονομικό πνεύμα που διέπει όλες τις επιμέρους πολιτικές

της Ένωσης οι οποίες καταγράφονται σε όλη την έκταση του δικαίου των Συνθηκών από το 1957

έως σήμερα. Στη Συνθήκη της Ρώμης το άρθρο 56 δίνει με λιτό τρόπο το πυρήνα του στόχου

δημιουργίας της τότε ΕΟΚ, «...απαγορεύεται οποιοσδήποτε περιορισμός των κινήσεων

κεφαλαίων μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών»58. Είναι

ξεκάθαρο ότι, από την δημιουργία της Κοινότητας μέχρι σήμερα, η εσωτερική οικονομική

συνοχή της Ένωσης σύμφωνα πάντα με το πρωτογενές της δίκαιο είναι ευάλωτη απέναντι στις

επιθετικές προθέσεις κεφαλαίων τρίτων χωρών, χωρίς να χρειάζεται καν να μιλήσουμε για τις

αποδιαρθρωτικές επιδράσεις των εσωτερικών μετακινήσεων κεφαλαίων μεταξύ των χωρών

μελών, και ιδίως των πιο πλούσιων βόριων χωρών προς τις αδύναμες του νότου.

Επιστρέφοντας λοιπόν στην παρούσα 4η προγραμματική περίοδο η παρούσα κυβέρνηση

μετά από ένα πολυετή δημόσιο διάλογο για την ανάγκη μεταρρύθμισης του διοικητικού της

σχήματος προχωράει στην νομοθέτηση του προγράμματος Καλλικράτη, το οποίο βρίσκεται στα

τελευταία στάδια της έγκρισης του από το νομοθετικό σώμα της ελληνικής Βουλής.

Αναγνωρίζεται ότι η μεταρρύθμιση του κράτους με στόχο την ανακατανομή της πολιτικής,

οικονομικής και διοικητικής εξουσίας ανάμεσα στο κέντρο και τους θεσμούς της περιφέρειας

έχει μεγάλη σημασία για την χώρα, καθώς το κυρίαρχο μοντέλο του συγκεντρωτισμού έχει

προκαλέσει έντονες περιφερειακές ανισότητες και γενική υστέρηση της ανάπτυξης. Βάση του

58 http://eur-lex.europa.eu/el/treaties/dat/12002E/pdf/12002E_EL.pdf

48

Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας που κυρώθηκε το 1989 από τη Βουλή η χώρα έχει

δεσμευτεί να υιοθετήσει καθεστώς πραγματικής αυτονομίας για τους ΟΤΑ, ενώ οι αρχές της

επικουρικότητας και της εγγύτητας που υιοθετήθηκαν με τη συνθήκη του Μάαστριχ επιβάλουν

να παίρνονται οι αποφάσεις πιο κοντά στους πολίτες. Ο ΕΧΤΑ προσδιορίζει την έννοια της

περιφέρειας και τα βασικά οργανωτικά χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει, όπως η ύπαρξη

αιρετού συλλογικού οργάνου με κανονιστικές και ελεγκτικές αρμοδιότητες καθώς και ένα είδος

κυβέρνησης με εκτελεστικές και διοικητικές αρμοδιότητες. Οι προηγούμενες μεταρρυθμίσεις

στον χώρο της αυτοδιοίκησης δεν προσέδωσαν αυτά τα χαρακτηριστικά στην αυτοδιοίκηση διότι

επικράτησε η ατολμία και στο φόβο του κομματοκρατούμενου πολιτικού συστήματος να

παραχωρήσει μέρος της πολιτικής του εξουσίας.

Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου το πρόγραμμα <Καλλικράτης>

«εναρμονίζεται και συμβαδίζει με αρχές και αξίες που αποτελούν τη βάση για το ευρύτερο

πλαίσιο μέσα στο οποίο θα εφαρμοστεί, αυτό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. »59. Οι βασικές αρχές του

νόμου είναι «o περιορισμός των διοικητικών δομών σε δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης, τους

Δήμους και τις Περιφέρειες και η οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων των δύο βαθμών της

αυτοδιοίκησης επί της αρχής της δοτής αρμοδιότητας, όπως αυτή σαφέστατα διαπνέει τη

Συνθήκη της ΕΕ»60. Οι δύο νέοι βαθμοί αυτοδιοίκησης θα ασκούν τις αρμοδιότητες του ς μέσα σε

σχέσεις συνεργασίας και συναλληλίας, όντας μειωμένες αριθμητικά και με περισσότερη ισχύ θα

μπορούν να εντάξουν στον τρόπο λειτουργίας τους τις βασικές αρχές της Συνθήκης της

Λισσαβόνας, «δηλ. της εγγύτητας, της διαφάνειας σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης (διαδικασία

λήψης αποφάσεων, διοικητική και οικονομική διαφάνεια, εκλογικές διαδικασίες, συμμετοχή

κοινωνίας των πολιτών, δημόσια ηθική αιρετών και προσωπικού της αυτοδιοίκησης), της

εξωστρέφειας, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της συμμετοχικής δημοκρατίας

αλλά και της εμβάθυνσης.»61 Η εξέλιξη αυτή εναρμονίζει και το ελληνικό μοντέλο

διακυβέρνησης στο θεσμικό κεκτημένο του νομικού και πολιτικού πολιτισμού της Ευρωπαϊκής

Ένωσης των κρατών και των Περιφερειών.

« Όλα αυτά αποτυπώνονται μέσα από διατάξεις σχετικά με τα δίκτυα αδελφοποιήσεων,

τις διεθνείς συνεργασίες, τα κοινοτικά προγράμματα και πρωτοβουλίες, τη συμμετοχή των

59 http://www.parliament.gr/ergasies/nomodetails.asp?lawid=1433 60 http://www.parliament.gr/ergasies/nomodetails.asp?lawid=1433 61 http://www.parliament.gr/ergasies/nomodetails.asp?lawid=1433

49

αιρετών στην Επιτροπή των Περιφερειών, με την συνακόλουθη εμπλοκή της στη διαδικασία

παραγωγής κοινοτικών πολιτικών. Οι ρυθμίσεις του Καλλικράτη στοχεύουν να εξασφαλίσουν

για τη σύγχρονη αυτοδιοίκηση το χαρακτήρα της εγγύτητας στη λήψη αποφάσεων, της χρηστής

διακυβέρνησης, της εποπτείας και του ελέγχου, της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής, της

ενίσχυσης του ρόλου και των δικαιωμάτων του πολίτη, του σεβασμού των ανθρωπίνων

δικαιωμάτων, και ουσιαστικά της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Με το σχέδιο νόμου

διασφαλίζεται πλέον η ισότιμη συμμετοχή των δήμων και των νέων αυτοδιοικούμενων

Περιφερειών, ως πραγματικών εταίρων στη χάραξη και στο συντονισμό της ευρωπαϊκής

πολιτικής στο πολυεπίπεδο μοντέλο διακυβέρνησης της ΕΕ, όπως αυτό αποτυπώθηκε στη Λευκή

Βίβλο για την Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση, η οποία υιοθετήθηκε από την Ολομέλεια της

Επιτροπής των Περιφερειών στις 17 Ιουνίου του 2009. Η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση

ενσωματώνει τους στόχους των περιφερειακών και τοπικών αρχών στις στρατηγικές της ΕΕ.

Αυτό συνεπάγεται την αμοιβαία ευθύνη των επιμέρους επιπέδων διακυβέρνησης στη διατύπωση

των κοινοτικών πολιτικών και τη μέγιστη αντιπροσωπευτικότητα των ενδιαφερόμενων φορέων.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, προωθεί μια εδαφική προσέγγιση στις

στρατηγικές ανάπτυξης και προβάλλει ως εναλλακτική θεσμική επιλογή στις εγγενείς αδυναμίες

των συγκεντρωτικών και τομεακών προσεγγίσεων που επικράτησαν επί μακρόν στην

αναπτυξιακή πολιτική. Με στόχο να ανταποκριθεί στους δύο βασικούς στόχους της

πολυεπίπεδης διακυβέρνησης δηλαδή την ενθάρρυνση της συμμετοχής στην ευρωπαϊκή

διαδικασία και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της κοινοτικής δράσης, ο νόμος

«Καλλικράτη» αναβαθμίζει το επιχειρησιακό δυναμικό των δήμων και των περιφερειών και

προβλέπει και για τους δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης τη δυνατότητα συμμετοχής σε ευρωπαϊκούς

ομίλους εδαφικής συνεργασίας (ΕΟΕΣ) που συνεισφέρουν στην προώθηση νέων εταιρικών

σχέσεων μεταξύ των δημόσιων αρχών με τους κοινωνικοοικονομικούς φορείς. Τέλος,

επιδιώκεται η τόνωση της συμμετοχικής δημοκρατίας και της διαφάνειας μέσω της εφαρμογής

μεθόδων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.»62

Πρακτικά οι αλλαγές που φέρνει ο Καλλικράτης είναι οι παρακ άτω:

«Δραστική μείωση των 910 δήμων και των 104 κοινοτήτων σε 333 -343 , δημιουργία

13 Αιρετών Περιφερειών στη θέση των σημερινών 54 Νομαρχιών και τη δημιουργία

62 (Αιτιολογική Έκθεση Καλλικράτη) http://www.enae.gr/nea.asp?NewsYear=2010&id=1083

50

επτά γενικών Διευθύνσεων (που θα αντικαταστήσουν τις παλιές 13 κρατικές

περιφέρειες)

Οι νέοι δήμοι θα έχουν ελάχιστο πληθυσμό τους 10.000 κατοίκους . Στις

μητροπολιτικές περιοχές των πολεοδομικών συγκροτημάτων Αθηνών και

Θεσσαλονίκης, το παραπάνω όριο προσδιορίζεται στους 25.000 κατοίκους. Αντίθετα

στους ορεινούς το πλαφόν θα αγγίζει τις 2.000 ενώ κάθε νησί θα αποτελεί και

ανεξάρτητο δήμο.

Οι 16.150 δημοτικοί σύμβουλοι όλης της χώρας συμπυκνώνονται στους μισούς, το

ίδιο και οι 195 αντινομάρχες που θα αντικατασταθούν από μισούς περίπου

αντιπεριφερειάρχες. Επίσης από τους 1.396 νομαρχιακούς συμβούλους θα μείνουν

μόλις 703 περιφερειακοί σύμβουλοι.

Τα 6.000 νομικά πρόσωπα των δήμων μειώνονται σε 2.000 ενώ προβλέπεται

ολοκληρωμένο πρόγραμμα εξυγίανσης των υπερχρεωμένων ΟΤΑ. Έτσι οι δήμοι με

σημαντικά οικονομικά προβλήματα θα έχουν όριο στο δανεισμό τους ο οποίος δεν θα

υπερβαίνει το 5% των ετήσιων εσόδων τους. Στην Περιφέρεια Αττικής και στο

μητροπολιτικό διαμέρισμα Θεσσαλονίκης, μεταφέρονται επιπλέον αρμοδιότητες με

στόχο την ανάπτυξη και την εύρυθμη λειτουργία των δύο μεγαλύτερων χωρικών

ενοτήτων της χώρας και όλα αυτά ως πρώτο βήμα, ως η νέα αρχή.

Οι καλλικράτειοι δήμοι θα τροφοδοτούνται από : Το φόρο εισοδήματος φυσικών και

νομικών προσώπων, το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας, αλλά και το Φόρο Ακίνητης

Περιουσίας. Ενώ οι ΚΑΠ των Περιφερειών θα περιλαμβάνουν: Το Φόρο

Προστιθέμενης Αξίας, το φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων

Δημιουργούνται νέοι θεσμοί διαβούλευσης και συμμετοχής για τον πολίτη και δίνεται

η δυνατότητα οργανωμένης διαβούλευσης και έκφρασης των τοπικών φορέων. Σε

κάθε δήμο άνω των 10 χιλιάδων κατοίκων και σε κάθε Περιφέρεια, συστήνεται

Επιτροπή Διαβούλευσης, για να έχει τη δυνατότητα κάθε πολίτης να εκθέτει τις

προτάσεις αλλά και τους προβληματισμούς του για κάθε θεσμικό, συλλογικό ή και

ιδιαίτερο θέμα που μπορεί να απασχολεί αυτόν ή την κοινότητα στην οποία ζει.»63

63 http://www.forthnet.gr/templates/newsPosting.aspx?p=291369

51

Ο Καλλικράτης ήρθε να μεταρρυθμίσει μια Ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση που

διαχειρίζεται περίπου 3% του ΑΕΠ όταν στην ΕΕ κατά μέσο όρο η Αυτοδιοίκηση διαχειρίζεται

το 11.5%, στην αρχή του έτους προέκυπτε ότι οι πόροι για τους ΟΤΑ θα υποστούν μείωση εώς

και 11,5% για το 201064. Στην τελευταία ανακοίνωση της η ΚΕΔΚΕ επισημαίνει ότι «η μείωση

των πόρων για την Τ.Α ανέρχεται στο 28%, ενώ σε σύγκριση με τα περσινά τακτικά έσοδα η

μείωση είναι στο 36%»65. Με το ένα τρίτο των πόρων της εξαφανισμένο, η πλειονότητα των

Δήμων αδυνατεί να καταβάλει τους μισθούς των εργαζομένων και τίθενται σοβαρά ζητήματα

βιωσιμότητας για ένα μεγάλο αριθμό Δήμων. Υπό αυτές τις συνθήκες, σημειώνει το Διοικητικό

Συμβούλιο της ΚΕΔΚΕ, «ο ‘Καλλικράτης’ θα έρθει στις 2 Γενάρη του 2011, αλλά μπορεί μέχρι

τότε να μην υπάρχουν δήμοι»66. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι κατά μέσο όρο οι

λειτουργικές δαπάνες των Δήμων κυμαίνονται στο 70% έως 75% από τα χρήματα που

λαμβάνουν από το Κράτος. Το γεγονός αυτό καθιστά δημιουργεί ορισμένους φόβους ότι στο

μέλλον η λογική της ανταποδοτικότητας και της εμπορευματοποίησης των κοινωνικών

υπηρεσιών να καταστεί κυρίαρχη στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ο εμπλουτισμός των

πόρων της αυτοδιοίκησης και η σύνδεση τους με τον ΦΠΑ και τον Φόρο Ακίνητης Περιου σίας

θεωρητικά θα ενισχύσει τα οικονομικά των νέων σχηματισμών της Αυτοδιοίκησης. Στη πράξη

όμως το ΦΠΑ αποτελεί το προβληματικότερο κομμάτι του κρατικού προϋπολογισμού και η

δυσχέρεια του κράτους να τον εισπράττει αποτελεσματικά μπορεί να μεταφραστεί σε

ισχνότερους ακόμα πόρους για την Αυτοδιοίκηση. Κάποια κοινώς αποδεκτά συμπεράσματα που

αποκομίστηκαν από την εφαρμογή του Νόμου του Καποδίστρια είναι ότι ο έλεγχος νομιμότητας

που ασκείται σήμερα από τις Διευθύνσεις Αυτοδιοίκησης των Περιφερειών στους ΟΤΑ ε ίναι

κυρίως τυπικός και όχι ουσιαστικός. Ακόμη χειρότερα, πολλές φορές δεν μπορεί να ασκηθεί

αποτελεσματικά λόγω κομματικών σχέσεων του κάθε Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας με τους

αιρετούς εκπροσώπους, αλλά και εξ’ αιτίας της ελλιπούς στελέχωσης αυτών των Δ ιευθύνσεων.

Ο έλεγχος των δαπανών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρέπει να αυστηροποιηθεί και οι νέες

υπηρεσίες ελέγχου που θα συσταθούν στις Κεντρικές Διοικήσεις να στελεχωθούν αξιοκρατικά,

ώστε να λειτουργήσουν αμερόληπτα και αποτελεσματικά. Οι αιρετοί που θα εκλέγονται από τις

μεγάλου πληθυσμιακού βάρους πλέον αυτοδιοικήσεις, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να

απολαμβάνουν ουδενός είδους ασυλία για οποιαδήποτε παράτυπη δαπάνη με την υπογραφή τους

64 http://www.kedke.gr/index.asp?id=273&smenu=256 65 http://www.kedke.gr/index.asp?app=newsshow.asp&id=619 66 http://www.kedke.gr/index.asp?app=newsshow.asp&id=619

52

εγγράφεται στους προϋπολογισμούς. Η λειτουργία λοιπόν μιας ισχυρής εποπτικής υπηρεσίας

κρίνεται επιβεβλημένη.

Το πνεύμα της Μεταρρύθμισης του Καλλικράτη είναι άμεσα συνυφασμένο με την

διαχείριση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ. Η νέες αιρετές περιφέρειες αναμένεται να επωμιστούν

μεγάλο μέρος αυτής της προσπάθειας, να εκμεταλλευτεί με τον πιο αποδοτικό τρόπο, η χώρα,

ίσως αυτό το τελευταίο πακέτο κονδυλίων που προσφέρεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την

περιφερειακή ανάπτυξη. Ωστόσο η εμπειρία του παρελθόντος επιτάσσει να δοθεί ιδιαίτερη

προσοχή σε κάποια πράγματα που θα αναλυθούν παρακάτω.

Υπό την πίεση της απορροφητικότητας δεν πρέπει να χρηματοδοτούνται ανώφελες και μη

βιώσιμες επενδύσεις με ημερομηνία λήξης. Πρέπει η καινοτομία και τα προϊόντα με δυνατότητες

εξαγωγής να συνεισφέρουν κατά το μέγιστο στην τελική βαθμολόγηση της πρότασης.

Χρειάζεται οι επενδύσεις να ακολουθούν ένα πρόγραμμα ελέγχου για περισσότερα χρόνια από το

όριο που ισχύει σήμερα. Είναι γνωστή η τακτική ιδιωτικές κατοικίες να χρηματοδοτούνται ως

τουριστικά καταλύματα και μετά από 5 χρόνια με μία Οικοδομική Άδεια αλλαγής χρήσης να

αποδίδονται πλέον ως κατοικίες στους ιδιοκτήτες, αποφέροντας στην κοινωνία τίποτα παραπάνω

από το ίδιον όφελος του συγκεκριμένου επενδυτή από μία ενδεχόμενη πώληση του ακινήτου.

Επίσης τα έργα που αποφασίζονται προς υλοποίηση από τα Συμβούλια των Αυτοδιοικήσεων δεν

πρέπει να έχουν ως κίνητρο υλοποίησης τους την επανεκλογή των αιρετών, αλλά να ελέγχεται

από ακομμάτιστα όργανα αμερόληπτα ποια θα είναι η αποδοτικότητα και η χρησιμότητα του

έργου στις τοπικές κοινωνίες και κατ’ επέκταση στο εθνικό εισόδημα. Δεν πρέπει να

επαναληφθούν τα φαινόμενα του παρελθόντος, οπότε τα κοινοτικά κονδύλια έγιναν αλόγιστα και

χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, μπετό, άσφαλτος και επιδερμικές αναπλάσεις. Η

απορροφητικότητα είναι βέβαια σημαντικός παράγοντας, όμως δεν πρέπει να εκβιάζει την

παραγωγή και την αξιολόγηση των έργων.

Επίσης, όσον αφορά στις αξιολογήσεις των επιδοτήσεων των Μικρομεσαίων

επιχειρήσεων από τα προγράμματα ενίσχυσης του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας με πόρους

των Ευρωπαϊκών κονδυλίων. Μέχρι και την δεύτερη προκήρυξη των προγραμμάτων, δηλαδή

έως και το 2004, οι φορείς διαχείρισης των προγραμμάτων αυτών είναι μια διμερής συνεργασία

των Τραπεζών, οι οποίες δρούσαν ως φορείς υποδοχής των αιτήσεων των επιχειρήσεων και

διεξήγαγαν μια πρώτη αξιολόγηση. Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης και γνωμοδότησης για την

κατάταξη των υποψηφίων στη λίστα των αποτελεσμάτων ήταν στην αρμοδιότητα των

53

Περιφερειών (τμήμα Γ΄στις Διευθύνσεις Σχεδιασμού και Ανάπτυξης). Αυτή η διαδικασία

διασφάλιζε ένα πολύ μεγάλο βαθμό αντικειμενικότητας στον τρόπο αξιολόγησης των

επενδύσεων και η τελική απόφαση υπαγωγής και ολοκλήρωσης υπογράφονταν από τον Γενικό

Γραμματέα της Περιφέρειας ο οποίος είχε το δικαίωμα να διενεργήσει και δευτεροβάθμιο έλεγχο

στις επενδύσεις. Στον τρίτο κύκλο του προγράμματος από το 2004 και έπειτα ο δημόσιος φορέας

αποχώρησε εντελώς από τη διαδικασία αξιολόγησης και ελέγχου των επενδύσεων και όλο το

έργο ανατέθηκε στις τράπεζες. Καταλαβαίνει κανείς ότι η τράπεζες ως οργανισμοί που κερδίζουν

από την σύναψη δανείων με τους επενδυτές, έχει όφελος στις επενδύσεις εκείνες που

περιλαμβάνουν δανειοδότηση του αιτούντα για επιχορήγηση του Υπουργείου, από την ίδια τη

τράπεζα. Στη διαδικασία αυτή εμπλέκονται λοιπόν ως ενδιάμεσες διαχειριστικές αρχές οι

τράπεζες οι οποίες λειτουργούν με στόχους και αποτελέσματα τα οποία πιέζουν για όσο το

δυνατόν περισσότερες θετικές αξιολογήσεις. Το σύστημα όπως έχει διαμορφωθεί με ενδιάμεσους

φορείς διαχείρισης τις τράπεζες τελικά δεν εξυπηρετεί τους κανόνες ανάπτυξης της αγοράς αλλά

τους κανόνες ανάπτυξης των τραπεζών. Ο ανταγωνισμός των τραπεζών για το ποια θα

συγκεντρώσει μεγαλύτερο αριθμό προτάσεων σαφώς καταλύει κάθε έννοια αξιοκρατίας,

αποτελεσματικότητας αειφόρου ανάπτυξης. Με άλλα λόγια αυτό που έγινε με τη συγκεκριμένη

ρύθμιση είναι οι τράπεζες να αντικαταστήσουν τον δημόσιο τομέα στα θέματα της ανάπτυξης. Η

δημιουργία ενός απλοποιημένου συστήματος μιας μοναδικής δημόσιας υπηρεσίας που θα

αξιολογεί τις αιτήσεις των επενδυτών, θα απαλλάξει την όλη διαδικασία από αυτή την

αντιαναπτυξιακή για την πραγματική οικονομία τακτική που ακολουθήθηκε ως σήμερα. Έτσι το

κυρίαρχο θέμα πλέον για την ανάπτυξη που είναι η εφαρμογή των κανόνων και των πολιτικών

που αποφασίζονται, να γίνεται με τρόπο που να εξυπηρετεί τις ανάγκες αυτών που επιχειρούν

στην αγορά και όχι των ενδιάμεσων φορέων.

Κλείνοντας το κεφάλαιο για την επικείμενη διοικητική μεταρρύθμιση, αξ ίζει να

αποτυπωθούν κάποιες από τις ανησυχίες του γράφοντος για τις μελλοντικές εξελίξεις στον χώρο

της αυτοδιοίκησης. Η αποκέντρωση που επικαλείται ο νόμος Καλλικράτη δεν πρέπει σε καμία

περίπτωση να απαλλάξει το κράτος από τις βασικές συνταγματικές του ευθύνες στους τομείς της

Παιδείας, Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικής Ασφάλισης. Χρειάζεται να διατηρηθεί ο ενιαίος

χαρακτήρας των υπηρεσιών αυτών και να μην υποβαθμιστεί περαιτέρω ποιότητα τους και η

δυνατότητα των πολιτών να έχουν πρόσβαση σε αυτές. Η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και η

συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στις αναπτυξιακές διαδικασίες δε πρέπει να σημάνει άνευ

54

όρων παράδοση του δημοσίου συμφέροντος στον ιδιωτικό τομέα. Η δημιουργία αυτών των

ενισχυμένων αποκεντρωμένων μηχανισμών που θα αποτελέσουν τους νέους ιμάντες μεταφοράς

των πολιτικών της Ε.Ε στην καρδιά των τοπικών κοινοτήτων, δεν πρέπει να επιτρέψουν την

μετατροπή της συμμετοχής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην ευρωπαϊκή διαδικασία σε μια

εξωτερική κηδεμονία που θα υλοποιεί αξιοποιώντας τις τοπικές συνθήκες τα σχέδια ισχυρών

οικονομικών κέντρων. Η Αυτοδιοίκηση πρέπει με τις αυξημένες αρμοδιότητες και λειτουργίες

που της παραχωρούνται να λειτουργήσει ώστε να κάνει τις πολιτικές και τα κονδύλια της ένωσης

να ωφελήσουν την τοπικότητα και όχι οι νέες διοικητικές δομές να αποτελέσουν την πόρτα από

την οποία θα εισβάλει η άναρχη αγορά στις επαρχίες της περιφέρειας. Η διευκόλυνση της

ανάπτυξης με προτεραιότητα σε πολιτικές που έχουν βάση την εδαφική προσέγγιση και όχι την

τομεακή από τους νέους Δήμους και Περιφέρειες με αναβαθμισμένη την επιχειρησιακή,

διαχειριστική και θεσμική τους επάρκεια, δεν σημαίνει ότι η αυτοδιοίκηση πρέπει να

λειτουργήσει ως επιχείρηση της αγοράς με την αγωνία να μην αφήσει εμπορικά αναξιοποίητο

κανέναν από τους παραγωγικούς πόρους της περιοχής τους. Ο στόχος της πολυεπίπεδης

διακυβέρνησης να φέρει σε άμεση επικοινωνία τα όργανα της Ένωσης με τις τοπικές αρχές

πρέπει να εξασφαλίσει ότι η φωνή της περιφέρειας θα φτάνει στα κέντρα των Βρυξελών και όχι

το αντίστροφο.

Η επιφόρτιση της αυτοδιοίκησης με την αρμοδιότητα της διαχείρισης στρατηγικών

τομέων όπως είναι το νερό, η ενέργεια, το περιβάλλον, οι μεταφορές κλπ. εγκυμον εί τον κίνδυνο

ολέθριων επιπτώσεων εάν τα αγαθά και οι υπηρεσίες αυτές αντιμετωπιστούν ως «ασημικά» προς

πώληση για τον δημοσιονομικό ισοσκελισμό των προϋπολογισμών των Δήμων ή των

Περιφερειών, σε μια περίοδο εξαντλητικής πίεσης για οικονομική εξυγίανση.

Όσον αφορά την δημιουργία οργάνων διαβούλευσης, συντονισμού, συνεργασίας και

αξιολόγησης, οι νέοι αυτοί δίαυλοι επικοινωνίας που θα ανοίξουν μέσω της ηλεκτρονικής

διακυβέρνησης μεταξύ όλων των επιπέδων διοίκησης, των κοινωνικών και ευρωπαϊκών εταίρων

και των πολιτών, πρέπει να ξεπεράσει τα όρια μιας απλής ενημέρωσης και να αξιοποιηθεί

βαθύτερα στον τομέα της συμμετοχικής δημοκρατίας. Η συμμετοχή πολλών φορέων, οργάνων

και θεσμών στις αποφάσεις να γίνει για την διάχυση των κεκτημένων εμπειριών, των καλών

πρακτικών, της συνεργατικής αλληλεγγύης και όχι για την διάχυση της ευθύνης. Στόχος πρέπει

να είναι η αποφυγή αποτυχημένων πολιτικών οι οποίες αργότερα με πρόφαση τη δημοκρατική

νομιμότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, οδηγούν στην απόδοση αμοιβαίων ευθυνών σε

55

πολίτες και ισχυρά μονοπώλια για τις οικονομικές αστοχίες της εφαρμοζόμενης ενιαίας

Ευρωπαϊκής πολιτικής.

56

Κεφάλαιο 11ο

ΚΡΙΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΚΡΙΣΗΣ

Το έτος 2010 κλείνουμε μια δεκαετία από την πολύ ελπιδοφόρα Στρατηγική της

Λισαβόνας του 2000, που στόχευε μέσα σε δέκα χρόνια να καταστήσει την ΕΕ «την πιο

δυναμική και ανταγωνιστική οικονομία στο κόσμο, που να βασίζεται στη γνώση» (Στρατηγική

Λισαβόνας). Ο ανταγωνισμός θα εξαπλωνόταν σε όλους τους τομείς, οικονομία, έρευνα,

ανάπτυξη με σκοπό να ξεπεράσει η Ένωση ακόμα και την πλέον αναπτυγμένη οικονομία των

ΗΠΑ. Η δεκαετία έκλεισε και αντί πανηγυρισμών το έτος 2010 ανακηρύχθηκε «Ευρωπαϊκό Έτος

κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού». «Το 17% των Ευρωπαίων έχει

περιορισμένα οικονομικά μέσα και δεν μπορεί να ανταποκριθεί οικονομικά για τα βασικά

στοιχεία που χρειάζονται.»67

Οι πολιτικές, που ακολούθησε η Ευρώπη, της οποίας η εμβάθυνση όφειλε να προσδώσει

πιο κοινωνικό πρόσωπο, σε πολλούς τομείς υιοθέτησαν πρακτικές που προσιδίαζαν το

οικονομικό μοντέλο των ΗΠΑ. Φορολογικές μεταρρυθμίσεις, επέκταση του φόρτου εργασίας,

ιδιωτικοποίηση στην ασφάλιση, την εκπαίδευση, την υγεία, απορύθμιση της αγοράς,

χρηματιστηριακή επέκταση. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ιστορικές κατακτήσεις των

εργαζομένων, όπως η κοινωνική ασφάλιση καταργήθηκαν. Δημόσιες υπηρεσίες, με πολύ

σημαντικό ρόλο στην καθημερινή ζωή, νευραλγικές για την λειτουργία ενός κράτους και

συνεπώς για την διατήρησης της ίδιας του της εθνικής κυριαρχίας, μεταφέρθηκαν στο ιδιωτικό

κεφάλαιο χωρίς κανένα μέτρο για την προστασία των πολιτών ως εργαζομένων και ως

καταναλωτών. Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 και συνεχίζεται ως σήμερα

έπληξε την ικανότητα για επενδύσεις των κρατών σε όλους τους τομείς και ιδιαίτερα στην

εκπαίδευση και την έρευνα. Οι φιλόδοξοι στόχοι της Ευρώπης όταν έμπαινε στην νέα

χιλιετηρίδα, ήταν να εξαλείψει τη φτώχια από τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου ο υποσιτισμός, η

πείνα, η έλλειψη καθαρού νερού αποτελούσαν καθημερινή πρόκληση. Σήμερα οι Ευρωπαίοι

ηγέτες προσπαθούν να σώσουν τις δικές τους κοινωνίες από την επιδημία της ανεργίας και της

δραματικής πτώσης των εισοδημάτων.

67 http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=637&langId=el

57

Με φτωχό να θεωρείται το άτομο του οποίου το εισόδημα είναι κάτω από το 60% της

διάμεσης τιμής του εισοδήματος της χώρας στην οποία ζει, από το Δελτίο Στοιχείων για την

Φτώχια του ιστότοπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκύπτουν τα εξής στοιχεία:

Το 17% των Ευρωπαίων έχει περιορισμένα οικονομικά μέσα και δεν μπορεί να

ανταποκριθεί οικονομικά στις ανάγκες του.

Πάνω από το 15% του πληθυσμού ζουν στο όριο της φτώχειας ή κάτω από αυτό [80

περίπου εκατομμύρια].

Ο ένας στους 10 Ευρωπαίους ζει σε νοικοκυριό όπου κανένας δεν εργάζεται

Το 8% των Ευρωπαίων δηλώνουν ότι η απασχόλησή τους δεν επαρκεί για να τους

απαλλάξει από τη φτώχεια.

Στα περισσότερα κράτη μέλη, τα παιδιά είναι η πιο εκτεθειμένη ομάδα πληθυσμού αυτής

της μάστιγας, 19% των παιδιών ζουν υπό την απειλή της φτώχιας. 68

Στην ουσία αυτό που έκανε ο καπιταλισμός διεθνώς ήταν να μεταβιβάσει τα τεράστια

χρέη του ιδιωτικού τομέα, των τραπεζών και του χρηματιστηριακού τομέα, στις πλάτες του

κράτους. Αυτό έχει συσσωρεύσει τεράστια αγανάκτηση στην κοινωνία και την απαίτηση να

τιμωρηθούν οι τραπεζίτες καθώς η δική τους απληστία και προκλητικός πλούτος έπαιξαν

καταλυτικό ρόλο στην δραματική επιδείνωση της ζωής δεκάδων εκατομμυρίων εργαζόμενων

που σήμερα πληρώνουν τις συνέπειες της κρίσης. Το μεγαλύτερο μέρος των πακέτων στήριξης

που οι κυβερνήσεις έδωσαν στις τράπεζες δεν χρησιμοποιήθηκε για να στηρίξουν μικρότερες

επιχειρήσεις, είτε μικρές τράπεζες είτε τη βιομηχανία Οι μεγαλοτραπεζίτες χρησιμοποίησαν τα

πακέτα στήριξης για να ισορροπήσουν τους ισολογισμούς τους, για να μοιράσουν νέα μπόνους

στα μεγαλοστελέχη τους και για να ξεκινήσουν ένα νέο κύκλο σπεκουλαρίσματος σε

χρηματιστηριακές φούσκες όπως η κερδοσκοπία με τα εθνικά νομίσματα.

Οι αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις από την ύφεση του 1929, την πετρελαϊκή κρίση

στα μέσα της δεκαετίας του 70’, τη φούσκα των dot.com επιχειρήσεων στα μέσα του 1990, τη

κρίση των subprime δανείων στις ΗΠΑ που οι δονήσεις της μεταφέρθηκαν στο παγκόσμιο

χρηματοπιστωτικό σύστημα, μέχρι τη σημερινή κρίση δανεισμού και κρατικών ομολόγων,

δείχνουν ότι το οικονομικό σύστημα της ελεύθερης αγοράς πέφτει ολοένα και πιο συχνά σε

68 http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=el&catId=637

58

αδιέξοδα. Η κατάσταση της οικονομίας μπορεί να παρομοιαστεί με το “bungee jumping”, το

άθλημα όπου κάποιος πηδά από μεγάλο ύψος δεμένος με ελαστικό σκοινί. Μπορεί η πτώση να

ακολουθείται από μια άνοδο, αλλά το νέο σημείο ισορροπίας δεν είναι ποτέ στο ύψος που

ξεκίνησε η πτώση.

Η Συνθήκη της Λισαβόνας, όπως και η Συνθήκη της Ρώμης μισό αιώνα πριν, προσπαθεί

επί της ουσίας να κατοχυρώσει “νομικά” τον καπιταλισμό σαν το απόλυτο και αιώνιο οικονομικό

μοντέλο. Ως “Σύνταγμα” της Ένωσης (τυπικά και μόνο του λείπει ο τίτλος) κατοχυρώνει τον

νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, απαγορεύοντας τις κρατικές επιδοτήσεις σε βιομηχανίες που

αντιμετωπίζουν προβλήματα, απαγορεύοντας τις εθνικοποιήσεις και στηρίζοντας τις

ιδιωτικοποιήσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση που θα έπρεπε ως υπερεθνικός οργανισμός να λειτουργεί

σαν ασπίδα για τα κράτη μέλη της, στο άρθρο 63 της Συνθήκης της Λισαβόνας, απαγορεύει κάθε

περιορισμό στη διακίνηση κεφαλαίων μεταξύ των κρατών-μελών και μεταξύ κρατών μελών και

των κρατών εκτός Ένωσης. Η Ένωση της οποίας οι επίσημοι στόχοι βασίζονται στη λογική της

εσωτερικής ενοποίησης και συνοχής, ως πυρήνα της οικονομικής της οργάνωσης έχει την

κατάργηση κάθε χρηματοπιστωτικού φραγμού ανάμεσα στις χώρες μέλη της και τις τρίτες

χώρες. Μπορεί εντός των συνόρων της Ένωσης η χρηματοπιστωτική απορύθμιση να λειτουργεί

προς όφελος των ευρωπαϊκών μεγάλων αγορών για την ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών,

εργαζομένων και κεφαλαίων για άμεσες επενδύσεις. Η έλλειψη όμως οποιασδήποτε προστασίας

από το εξωτερικό περιβάλλον την καθιστά πλήρως ευάλωτη σε οικονομικές επιθέσεις. Κι’ αν

αυτό δεν είναι απειλητικό για τις ισχυρές χώρες όπως είναι η Γερμανία, η Γαλλία ή το Ηνωμένο

Βασίλειο, για χώρες σα την Ελλάδα, της οποίας οι ασφάλειες των κρατικών ομόλογων

αποτελούν σήμερα το πιο δημοφιλές χρηματιστηριακό παράγωγο στον κόσμο, είναι ένας

ανοιχτός οικονομικός πόλεμος με δυσθεώρητες για το μέλλον επιπτώσεις.

59

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βιβλία Θ. Χριστοδουλίδης, “Η ιστορική διαδρομή της ευρωπαϊκής ενοποίησης ” στο Κ. Στεφάνου – Α. Φατούρος – Θ. Χριστοδουλίδης, “Εισαγωγή στις Ευρωπαϊκές Σπουδές. Ιστορία – Θεσμοί – Δίκαιο. Τόμος Α”, Αθήνα 2001 Ι.Σιδέρης Ν. Μούσης “Ευρωπαϊκή Ένωση: Δίκαιο, Οικονομία, Πολιτική” 5η αναθεωρημένη έκδοση ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ Αθήνα 2005 Πρωτογενείς Πηγές Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Επίσημη Εφημερίδα αριθ. C 83 της 30ής Μαρτίου 2010 Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Επίσημη Εφημερίδα αριθ. C 83 της 30ής Μαρτίου 2010 Συνθήκη της Λισσαβώνας για την τροποποίηση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, υπογράφηκε στη Λισσαβώνα στις 13 Δεκεβρίου 2007 Επίσημη Εφημερίδα αριθ. C 306 της 17ης Δεκεμβρίου 2007 Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (1957) Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (1951) Συνθήκη της Νίκαιας Επίσημη Εφημερίδα αριθ. C 80 της 10ης Μαρτίου 2001

Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986) Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 169 της 29ης Ιουνίου 1987 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ αριθ. 4 «σχετικά με τη συνεισφορά της πολιτικής συνοχής στην ανάκαμψη της οικονομίας: συνδέοντας την πολιτική εξόδου από την κρίση με τη

60

μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και τη διαρθρωτική αλλαγή» Ειδική Επιτροπή για τη Χρηματοπιστωτική, Οικονομική και Κοινωνική Κρίση Εισήγηση της Danuta Hübner ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Ένα ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 26.11.2008 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έκτη έκθεση προόδου σχετικά με την οικονομική και κοινωνική συνοχή ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 25.6.2009 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή. Μετατροπή της εδαφικής ποικιλομορφίας σε προτέρημα ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 6.10.2008 ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα:«ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΟΧΗ» Επιτροπή των Περιφερειών 84η σύνοδος ολομέλειας 14 και 15 Απριλίου 2010 Εισηγητής: ο Δρ. Michael Schneider (DE/EPP) Υφυπουργός ομοσπονδιακών και ευρωπαϊκών υποθέσεων, Κυβερνητικός πληρεξούσιος του κρατιδίου Sachsen-Anhalt στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ της Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα: «ΕΚΤΗ ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΟΔΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ» 83η σύνοδος ολομέλειας 9-10 Φεβρουαρίου 2010 ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ της επιτροπής «Συνταγματικά θέματα, ευρωπαϊκή διακυβέρνηση, χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης» «ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ» ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ 18η συνεδρίαση της επιτροπής CONST 6 Μαΐου 2009

61

Εισηγητές: Luc Van den Brande (BE/PPE) Μέλος του κοινοβουλίου της Φλάνδρας Michel Delebarre (FR/PSE) Δήμαρχος της Δουνκέρκης ΕΚΘΕΣΗ σχετικά με τη διακυβέρνηση και την εταιρική σχέση στο εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, και μια βάση για τα σχέδια στον τομέα της περιφερειακής πολιτικής 17.9.2008 Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Εισηγητής: Jean Marie Beaupuy

Διαδικτυακές Πηγές- Τόποι http://europa.eu (Επίσημος διαδικτυακός τόπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης) http://eur-lex.europa.eu (Επίσημος διαδικτυακός τόπος για την πρόσβαση στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης) http://www.europarl.europa.eu (Επίσημος διαδικτυακός τόπος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου) http://www.cor.europa.eu (Επίσημος διαδικτυακός τόπος της Επιτροπής των Περιφερειών) https://toad.cor.europa.eu (Διαδικτυακός τόπος μεταφοράς Διοικητικών Εγγράφων της Επιτροπής των Περιφερειών) http://www.neasmyrni.net.gr (Διαδικτυακός τόπος του Δήμου Νέας Σμύρνης) http://www.parliament.gr (Επίσημος διαδικτυακός τόπος του Ελληνικού Κοινοβουλίου) http://lawdb.intrasoftnet.com (Βάση Νομικών Πληροφοριών) http://www.prd.uth.gr (Διαδικτυακός Τόπος του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας) http://www.3kps.gr (Ιστοσελίδα συγχρηματοδοτούμενη από την Ευρωπαϊκή Ένωση στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράμματος Τεχνική Βοήθεια 2000-2006) http://www.tovima.gr (Διαδικτυακός Τόπος της Εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ) http://www.infosoc.gr (Διαδικτυακός τόπος της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος Κοινωνία της Πληροφορίας- Ψηφιακή Σύγκλιση) http://eca.europa.eu

62

(Επίσημος διαδικτυακός τόπος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου http://www.anaptixiaki-anamth.gr (Διαδικτυακός Τόπος της Αναπτυξιακής Εταιρείας Αν. Μακεδονίας και Θράκης) http://en.wikipedia.org/ (Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια) http://www.ggea.gr (Επίσημος διαδικτυακός τόπος της Γενικής Γραμματείας Επενδύσεων και Ανάπτυξης) http://www.espa.gr (Επίσημος διαδικτυακός τόπος του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς) http://www.enae.gr (Επίσημος διαδικτυακός τόπος της Ένωσης Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδας) http://www.forthnet.gr (Διαδικτυακός τόπος ενημέρωσης) http://www.kedke.gr (Επίσημος διαδικτυακός τόπος Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας) Όλες οι πληροφορίες που αντλήθηκαν από το διαδίκτυο ελέγχθηκαν και επισκέφτηκαν στις 3/6/2010, για το ακριβές των διευθύνσεων που παρουσιάζονται ως παραπομπές στο κάτω μέρος κάθε σελίδας της εργασίας.

63

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ

ΕΕ: Ευρωπαϊκή Ένωση

ΕΕΠ: Ενιαία Έγγραφα Προγραμματισμού

ΕΓΤΠΕ: Ευρωπαϊκό Ταμείο Γεωργικού Προσανατολισμού και Εγγυήσεων

ΕΚΑΧ: Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα

ΕΚΤ: Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο

ΕΟΕΣ: Ευρωπαϊκός Όμιλος Εδαφικής Συνεργασίας

ΕΟΚ: Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα

ΕΣΠΑ: Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς

ΕΤΠ: Επιτροπή των Περιφερειών

ΕΤΠΑ: Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης

ΕΧΤΑ: Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτονομίας

ΚΓΠ: Κοινή Γεωργική Πολιτική

ΚΑΠ: Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι

ΚΕΔΚΕ: Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας

ΚΠΣ: Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης

ΜΜΕ: Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις

ΜΟΠ: Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα

ΜΣΙ: Μηχανισμός Συναλλαγματικών Ισοτιμιών

ΟΤΑ: Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

ΣΔΙΤ: Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα

ΣΕΚ: Συνθήκη για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας

ΣΛΕΕ: Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΧΜΠΑ: Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας