ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Στο τέλος της δεκαετίας του rsquo40 έπειτα από δέκα χρόνια σχεδόν συνεχόmicroενων πολέmicroων κατοχής και εmicroφύλιας σύγκρουσης η Ελλάδα εισερχόταν πια σε microια νέα φάση της ιστορίας της Με τη λήξη του εmicroφυλίου πολέmicroου η Βουλή που είχε εκλεγεί έπειτα από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου του 1946 ήταν ουσιαστικά νεκρή Όπως και η δικοmicromicroατική κυβέρνηση συνεργασίας Φιλελευθέρων και Λαϊ-κών η οποία από τον Σεπτέmicroβριο του 1947 είχε διαχειριστεί την τελευταία διετία του πολέmicroου αν και χαρακτηριζόταν από αστάθεια και συνεχείς τριβές microεταξύ των δύο παρατάξεων ώστε να χρειάζεται να παρέmicroβουν πολλές φορές οι Αmicroερικανοί για να microη διαλυθεί Η προκήρυξη νέων εκλογών λάmicroβανε εποmicroέ-νως βαρύνουσα σηmicroασία για τη νοmicroιmicroοποίηση του αποτελέσmicroατος του εmicroφυλίου και τα κόmicromicroατα άρχισαν να προετοιmicroάζονται για τον εκλογικό αγώνα Υπήρ-ξαν όmicroως άλλοι παράγοντες που επιδίωξαν την αναβολή των εκλογών και τον σχηmicroατισmicroό microεταβατικής κυβέρνησης microε χρονικά περιορισmicroένη διάρκεια για να αντιmicroετωπίσει τα κρίσιmicroα ζητήmicroατα της χώρας Ήδη microάλιστα από την κρίση του φθινοπώρου του 1948 είχαν αρχίσει να εκδηλώνονται κινήσεις για την επιβολή δικτατορίας που πορεύονταν από πρόσωπα και δυνάmicroεις που είχαν την εύνοια του στέmicromicroατος το οποίο αναβάθmicroιζε συνεχώς τη θέση του και προσέβλεπαν στον αρχιστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο ως microελλοντικό ηγέτη Οι ενέργειες για επιβολή δικτατορίας και οι κινήσεις για αναβολή των εκλογών συνάντησαν πολ-λές και ποικίλες αντιδράσεις τόσο από τον πολιτικό κόσmicroο όσο και από τους Αmicroερικανούς Η επίσηmicroη πολιτική της Βρετανίας και των ΗΠΑ στήριζε τις δηmicroο-κρατικές διαδικασίες στην Ελλάδα και ο Αmicroερικανός πρεσβευτής στην Ελλάδα Χένρυ Γκρέιντυ (Henry Grady) είχε αναλάβει εκστρατεία σε όλη τη χώρα από τον Νοέmicroβριο του 1949 για την προετοιmicroασία των εκλογών

Η διεξαγωγή των εκλογών επισπεύτηκε έπειτα από την παραίτηση στις 5 Ιανουαρίου του 1950 της κυβέρνησης του παλαίmicroαχου βενιζελικού και τραπεζίτη Αλέξανδρου Διοmicroήδη (είχε αναλάβει στις 24 Ιουνίου του 1949 έπειτα από τον θάνατο του Θ Σοφούλη) Την παραιτηθείσα κυβέρνηση διαδέχτηκε υπηρεσιακή από εξωκοινοβου-λευτικές προσωπικότητες microε πρωθυπουργό τον πρόεδρο της υπό διάλυση Βουλής και πρώην αρχηγό του Εθνικού Λαϊκού Κόmicromicroατος Ιωάννη (Τζον) Θεοτόκη Αφορmicroή της κυβερνητικής κρίσης αποτέλεσαν δηλώσεις του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη κατά την προεκλογική του εκστρατεία στην Τρίπολη εναντίον του Α Παπάγου και της ενδεχό-microενης ανάmicroειξής του στην πολιτική Η κυβέρνηση Ι Θεοτόκη διέλυσε τη Βουλή και προκήρυξε εκλογές για τις 19 Φεβρουαρίου 1950 στοχεύοντας στην υιοθέτηση ενός εκλογικού συστήmicroατος χωρίς την ύπαρξη κοmicromicroατικών ψηφοδελτίων Οι διαπραγmicroατεύ-σεις όmicroως για το εκλογικό σύστηmicroα που θα εφαρmicroοζόταν προκάλεσαν καθυστέρηση microε αποτέλεσmicroα η διενέργεια των εκλογών να οριστεί για την 5η Μαρτίου του 1950 ώστε να δοθεί στα κόmicromicroατα περισσότερος χρόνος για να οργανώσουν την εκστρατεία τους Τελικά διατηρήθηκε το σύστηmicroα της απλής αναλογικής microε το οποίο είχαν γίνει οι εκλογές του 1946 αλλά οι έδρες περιορίστηκαν σε 250Κατά την προεκλογική περίοδο οι συνθήκες που επικρατούσαν στην Ελλάδα microε δυσκο-λία θα microπορούσαν να χαρακτηριστούν οmicroαλές Το microεγαλύτερο microέρος της χώρας βρι-σκόταν ακόmicroη υπό στρατιωτικό νόmicroο ο οποίος άρχισε να αίρεται κλιmicroακωτά από τον Δεκέmicroβριο του 1949 και η νοmicroοθεσία των εκτάκτων microέτρων του εmicroφυλίου δηmicroιουρ-γούσε microια ζοφερή κατάσταση Οι επιχειρήσεις κατά υπολειmicromicroάτων του ΔΣΕ συνεχίζο-νταν στη Μακεδονία στην Κρήτη στην Εύβοια κα τα έκτακτα στρατοδικεία που δίκα-ζαν εγκλήmicroατα κατά του κράτους λειτουργούσαν ακόmicroη στην ύπαιθρο κυριαρχούσαν η χωροφυλακή και διάφορες οmicroάδες ενόπλων πολιτών ενώ αρκετές χιλιάδες πολιτικών κρατουmicroένων παρέmicroεναν σε φυλακές και σε τόπους εξορίας Για τους συmicromicroάχους η κατάσταση που επικρατούσε εύκολα θα microπορούσε να προκαλέσει αmicroφιβολίες για το αδιάβλητο των εκλογών και τη συνολική επιτυχία της επέmicroβασης των Αmicroερικανών και των Βρετανών στην Ελλάδα Το αποτέλεσmicroα της συmicromicroαχικής πίεσης ήταν η άρση του στρατιωτικού νόmicroου στις 11 Φεβρουαρίου και λίγες ηmicroέρες αργότερα η αναστολή της ισχύος του Γrsquo Ψηφίσmicroατος αν και το πνεύmicroα του έmicroενε άθικτο στον ΑΝ 509 Τα microέτρα αυτά βέβαια δεν θα επέτρεπαν στην Αριστερά να συmicromicroετάσχει στις εκλογές ισότιmicroα

Ο πολιτικός Αλέξανδρος Διοmicroή-δης υπήρξε πρωθυπουργός της

Φωτογραφία εποχής microε άποψη του στρατοπέδου συγκέντρω-

Η διεξαγωγή των εκλογών επισπεύτηκε έπειτα από την παραίτηση στις 5 Ιανουαρίου του 1950 της κυβέρνησης του παλαίmicroαχου βενιζελικού και τραπεζίτη Αλέξανδρου Διοmicroήδη (είχε αναλάβει στις 24 Ιουνίου του 1949 έπειτα από τον θάνατο του Θ Σοφούλη) Την παραιτηθείσα κυβέρνηση διαδέχτηκε υπηρεσιακή από εξωκοινοβου-λευτικές προσωπικότητες microε πρωθυπουργό τον πρόεδρο της υπό διάλυση Βουλής και πρώην αρχηγό του Εθνικού Λαϊκού Κόmicromicroατος Ιωάννη (Τζον) Θεοτόκη Αφορmicroή της κυβερνητικής κρίσης αποτέλεσαν δηλώσεις του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη κατά την προεκλογική του εκστρατεία στην Τρίπολη εναντίον του Α Παπάγου και της ενδεχό-microενης ανάmicroειξής του στην πολιτική Η κυβέρνηση Ι Θεοτόκη διέλυσε τη Βουλή και προκήρυξε εκλογές για τις 19 Φεβρουαρίου 1950 στοχεύοντας στην υιοθέτηση ενός εκλογικού συστήmicroατος χωρίς την ύπαρξη κοmicromicroατικών ψηφοδελτίων Οι διαπραγmicroατεύ-σεις όmicroως για το εκλογικό σύστηmicroα που θα εφαρmicroοζόταν προκάλεσαν καθυστέρηση microε αποτέλεσmicroα η διενέργεια των εκλογών να οριστεί για την 5η Μαρτίου του 1950 ώστε να δοθεί στα κόmicromicroατα περισσότερος χρόνος για να οργανώσουν την εκστρατεία τους Τελικά διατηρήθηκε το σύστηmicroα της απλής αναλογικής microε το οποίο είχαν γίνει οι εκλογές του 1946 αλλά οι έδρες περιορίστηκαν σε 250Κατά την προεκλογική περίοδο οι συνθήκες που επικρατούσαν στην Ελλάδα microε δυσκο-λία θα microπορούσαν να χαρακτηριστούν οmicroαλές Το microεγαλύτερο microέρος της χώρας βρι-σκόταν ακόmicroη υπό στρατιωτικό νόmicroο ο οποίος άρχισε να αίρεται κλιmicroακωτά από τον Δεκέmicroβριο του 1949 και η νοmicroοθεσία των εκτάκτων microέτρων του εmicroφυλίου δηmicroιουρ-γούσε microια ζοφερή κατάσταση Οι επιχειρήσεις κατά υπολειmicromicroάτων του ΔΣΕ συνεχίζο-νταν στη Μακεδονία στην Κρήτη στην Εύβοια κα τα έκτακτα στρατοδικεία που δίκα-ζαν εγκλήmicroατα κατά του κράτους λειτουργούσαν ακόmicroη στην ύπαιθρο κυριαρχούσαν η χωροφυλακή και διάφορες οmicroάδες ενόπλων πολιτών ενώ αρκετές χιλιάδες πολιτικών κρατουmicroένων παρέmicroεναν σε φυλακές και σε τόπους εξορίας Για τους συmicromicroάχους η κατάσταση που επικρατούσε εύκολα θα microπορούσε να προκαλέσει αmicroφιβολίες για το αδιάβλητο των εκλογών και τη συνολική επιτυχία της επέmicroβασης των Αmicroερικανών και των Βρετανών στην Ελλάδα Το αποτέλεσmicroα της συmicromicroαχικής πίεσης ήταν η άρση του στρατιωτικού νόmicroου στις 11 Φεβρουαρίου και λίγες ηmicroέρες αργότερα η αναστολή της ισχύος του Γrsquo Ψηφίσmicroατος αν και το πνεύmicroα του έmicroενε άθικτο στον ΑΝ 509 Τα microέτρα αυτά βέβαια δεν θα επέτρεπαν στην Αριστερά να συmicromicroετάσχει στις εκλογές ισότιmicroα

Ο πολιτικός Αλέξανδρος Διοmicroή-δης υπήρξε πρωθυπουργός της

Φωτογραφία εποχής microε άποψη του στρατοπέδου συγκέντρω-

Σύmicroφωνα microε σχετικές ανακοινώσεις του Γενικού Επιτελείου Στρατού στις αρχές του 1950 είχαν καταδικαστεί σε θάνατο για αδικήmicroατα σχετιζόmicroενα microε τη δράση του ΚΚΕ 2289 άτοmicroα σε φυλακές βρίσκονταν καταδικασmicroένοι για διάφορα αδικήmicroατα microε ποινές ως ισόβια 16738 και 5425 υπόδικοι και ο αριθmicroός των εκτοπισmicroένων (σχεδόν όλοι βρίσκονταν στη Μακρόνησο) ξεπερνούσε τις 13000Πέρα όmicroως από τα εσωτερικά είχαν αρχίσει να συσσωρεύονται και προβλήmicroατα εξωτε-ρικής πολιτικής Η χρήση του αλβανικού εδάφους για τη διαφυγή των ανδρών του ΔΣΕ κατά την υποχώρηση από τον Γράmicromicroο και το Βίτσι είχε οξύνει ιδιαίτερα τις σχέσεις της Ελλάδας microε την Αλβανία όπου οι δύο χώρες τυπικά βρίσκονταν σε εmicroπόλεmicroη κατά-σταση Βασικό ζήτηmicroα λοιπόν αποτέλεσε η αποτροπή της επανόδου των ανταρτών στην Ελλάδα και η κυβέρνηση Α Διοmicroήδη το επιδίωξε microε όλα τα microέσα που διέθετε Από την άλλη η ρήξη του Στάλιν microε τον Τίτο που κορυφώθηκε microε την εκδίωξη της Γιουγκοσλαβίας από την Κοmicroινφόρmicro στις 28 Ιουνίου του 1948 οδήγησε περίπου έναν χρόνο αργότερα τη Γιουγκοσλαβία να ανακοινώσει το κλείσιmicroο των συνόρων της microε την Ελλάδα και τη διάλυση των ανταρτικών στρατοπέδων και νοσοκοmicroείων που λει-τουργούσαν στο γιουγκοσλαβικό έδαφος Η πράξη αυτή είχε ευνοϊκή απήχηση στην ελληνική κυβέρνηση η οποία όmicroως συνέχισε να δέχεται τα φραστικά πυρά του Τίτο Αντίστοιχη ήταν και η συmicroπεριφορά της Γιουγκοσλαβίας στον ΟΗΕ όπου κάθε φορά που γίνονταν συζητήσεις για ελληνικά θέmicroατα οι Γιουγκοσλάβοι αντιπρόσωποι πρω-τοστατούσαν σε επιθέσεις εναντίον της ελληνικής κυβέρνησης Δεν έπαψαν όmicroως οι προσπάθειες και οι ζυmicroώσεις για microια ελληνογιουγκοσλαβική προσέγγιση Την παρούσα περίοδο το Κυπριακό βρισκόταν στην πιο ήπια φάση του και οι απόψεις του πρωθυ-πουργού Α Διοmicroήδη ταυτίζονταν microε αυτές των Βρετανών Στις 12 Ιανουαρίου πάντως πραγmicroατοποιήθηκε στην Αθήνα η πρώτη microετά τον πόλεmicroο συγκέντρωση φοιτητών για το Κυπριακό Στη διαδήλωση microάλιστα που ακολούθησε σηmicroειώθηκαν επεισόδια

Οι εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 και οι κυβερνήσεις του ΚέντρουΟι εκλογές της 5ης Μαρτίου προσέλαβαν τον χαρακτήρα καταγραφής των πολιτικών δυνάmicroεων που microε τη διατήρηση του συστήmicroατος της απλής αναλογικής συνέβαλαν στην εmicroφάνιση 29 εκλογικών σχηmicroατισmicroών (συνολικά 44 κόmicromicroατα και 3042 υποψή-φιοι) οδηγώντας στην πολυδιάσπαση του κοmicromicroατικού συστήmicroατος Τα αποτελέσmicroατα

Μετά την υποχώρησή τους από την περιοχή του Γράmicro-

των εκλογών ανέδειξαν ορισmicroένα νέα καθοριστικά στοιχεία τα οποία οροθετούσαν το πλαίσιο για την ανασυγκρότηση του συστήmicroατος των πολιτικών κοmicromicroάτων Δέκα κοmicro-microατικοί σχηmicroατισmicroοί εξασφάλισαν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση χωρίς όmicroως κανένα κόmicromicroα να υπερβεί το 20 των έγκυρων ψηφοδελτίων Εντυπωσιακή ήταν η φθορά των δύο παραδοσιακών κοmicromicroάτων του Κόmicromicroατος των Φιλελευθέρων και του Λαϊκού Κόmicromicroα-τος το οποίο συγκέντρωσε τις microισές ψήφους σχετικά microε το 1946 ενώ έχασε το ένα τρίτο της κοινοβουλευτικής του δύναmicroης Η Δεξιά είχε υποστεί microεγάλη ήττα microε πτώση κάτω του 40 το Κέντρο είχε ανέβει και χαρακτηριστική ήταν η εκλογική επιτυχία των Αριστερών και Κέντρο-αριστερών δυνάmicroεων Ειδικότερα στον χώρο της Δεξιάς σηmicroαντικότερος κοmicromicroατικός σχηmicroατισmicroός παρέmicroενε το Λαϊκό Κόmicromicroα microε αρχηγό τον Κωνσταντίνο Τσαλδάρη (188 των ψήφων και 62 έδρες) ενώ αξιόλογη εκπροσώπηση εξασφάλισαν οι εκπρόσωποι της microεταξικής δικτα-τορίας (Κ Κοτζιάς Κ Μανιαδάκης Θ Τουρκοβασίλης) που συγκρότησαν την Πολιτική Ανεξάρτητη Παράταξη (815 και 16 έδρες) Το Μέτωπο Εθνικής Αναδηmicroιουργίας microε κύριο κορmicroό το Εθνικό Ενωτικό Κόmicromicroα του Π Κανελλόπουλου (527 και 7 έδρες) και το Εθνικό Κόmicromicroα του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα συγκέντρωσε 365 και 7 έδρες Τέλος το Νέο Κόmicromicroα του Σπύρου Μαρκεζίνη περιορίστηκε στο 25 και εξέλεξε έναν βουλευτή Στον χώρο του Κέντρου εmicroφανίστηκε στις 14 Ιανουαρίου του 1950 η Εθνική Προο-δευτική Ένωσις Κέντρου (ΕΠΕΚ) ως συνασπισmicroός δύο κοmicromicroάτων του Κόmicromicroατος των Προοδευτικών Φιλελευθέρων microε επικεφαλής τον Νικόλαο Πλαστήρα και το Δηmicroοκρατικό Προοδευτικό κόmicromicroα του Εmicromicroανουήλ Τσουδερού Ο Ν Πλαστήρας ο οποίος δεν είχε λάβει microέρος στις εκλογές του 1946 και παρέmicroεινε εκτός ενεργού πολιτικής κατά τη διάρκεια του εmicroφυλίου πολιτεύτηκε τον Δεκέmicroβριο του 1949 Η ΕΠΕΚ έλαβε 1644 και 45 έδρες αποτελώντας τον ουσιαστικό νικητή των εκλογών Το Κόmicromicroα Φιλελευ-θέρων microε αρχηγό τον Σοφοκλή Βενιζέλο συγκέντρωσε 1724 (56 έδρες) ενώ το κόmicromicroα του Γεωργίου Παπανδρέου το Δηmicroοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόmicromicroα (ΔΣΚ) έλαβε 1067 και 35 έδρεςΟ χώρος της Αριστεράς εκπροσωπήθηκε από τη Δηmicroοκρατική Παράταξη (ΔΠ) η οποία είχε δηmicroιουργηθεί στις 2 Φεβρουαρίου του 1950 και αποτελούσε συνασπισmicroό όλων των αριστερών δυνάmicroεων το Σοσιαλιστικό Κόmicromicroα-Ένωση Λαϊκής Δηmicroοκρατίας (ΣΚ-ΕΛΔ)

Προεκλογικά πανό στους δρό-microους της Αθήνας τις παραmicroονές

microε πρόεδρο τον Αλέξανδρο Σβώλο οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι (Στ Χατζήmicroπεης Ν Γρηγοριάδης κά) και το Κόmicromicroα του Ι Σοφιανόπουλου χωρίς να microετέχει επίσηmicroα το ΚΚΕ Εν τω microεταξύ είχε αποφασιστεί να αποκλειστούν από τη ΔΠ τα κόmicromicroατα που απο-τελούσαν microέλη του πολιτικού συνασπισmicroού του ΕΑΜ Η ΔΠ συγκέντρωσε το 970 microια σηmicroαντική κοινοβουλευτική εκπροσώπηση η οποία εντυπωσίασε καταλαmicroβάνοντας 18 έδρεςΗ περίοδος από τον Μάρτιο του 1950 έως τον Ιούλιο του 1951 χαρακτηρίστηκε από τις αλλεπάλληλες microετατροπές στις συmicromicroαχίες των κοmicromicroάτων που συγκροτούσαν κάθε φορά την κοινοβουλευτική πλειοψηφία και microε συνεχείς microεταβολές στη σύνθεση της κυβέρνησης Στις 12 Μαρτίου 1950 microε πρωτοβουλία του Γ Παπανδρέου οι τέσσερις αρχηγοί του Κέντρου (Ν Πλαστήρας Σ Βενιζέλος Γ Παπανδρέου και Ε Τσουδερός) συνυπέγραψαν και απέστειλαν στον βασιλιά πρακτικό συνεργασίας για τον σχηmicroατισmicroό κυβέρνησης υπό την πρωθυπουργία του Ν Πλαστήρα Στο πρακτικό οι τέσσερις αρχηγοί τάσσονταν ανεπιφύλακτα υπέρ του πολιτεύmicroατος της Βασιλευοmicroένης Δηmicroοκρατίας συmicroφωνούσαν σε όλα τα θέmicroατα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής δηλώνοντας ευγνωmicroοσύνη για τη βοήθεια των δυτικών δηmicroοκρατιών Αν και τα σηmicroεία που θίγονταν στην κοινή διακήρυξη ικανοποιούσαν τις laquoευαισθησίεςraquo του στέmicromicroατος και των Αmicroερικανών ο βασιλιάς Παύλος και το περιβάλλον του αποδείχτηκαν εmicroπόδιο στην άνοδο του Πλα-στήρα στην εξουσία Ο βασιλιάς microετά τις εκλογές σε δηλώσεις του είχε αναφέρει ότι microια λύση Πλαστήρα θα ήταν επικίνδυνη και δυσάρεστη Κινήθηκε λοιπόν αmicroέσως στο να διασπάσει τη συνεργασία των τεσσάρων αρχηγών πιστεύοντας ότι τουλάχιστον ο Σ Βενιζέλος ήταν έτοιmicroος να σχηmicroατίσει ο ίδιος κυβέρνηση Για να πετύχει το σχέδιό του ο βασιλιάς Παύλος καθυστέρησε τις διαδικασίες ανάθεσης της εντολής σχηmicroατισmicroού κυβέρνησης microε το πρόσχηmicroα της αναmicroονής έκδοσης των οριστικών αποτελεσmicroάτων των εκλογών και της ακρόασης των πολιτικών αρχηγών οι οποίες κράτησαν έξι ηmicroέ-ρες Σταδιακά όmicroως άρχισαν να διατυπώνονται οι αποκλίσεις των αρχηγών από την αρχική τους συmicroφωνία Ο Τσαλδάρης είχε ήδη δηλώσει ότι θα υποστήριζε κυβέρνηση υπό τον Σ Βενιζέλο και ο Π Κανελλόπουλος χαρακτήριζε δηmicroόσια τον Ν Πλαστήρα laquoεθνικώς απαράδεκτονraquo Τελικά microετά το πέρας των ακροάσεων στις 22 Μαρτίου 1950 ο βασιλιάς ανέθεσε την εντολή σχηmicroατισmicroού κυβέρνησης στον Σ Βενιζέλο ο οποίος

Ν Πλαστήρας πρωθυπουργός υπουργός Τύπου και Πληροφοριών και προσωρινά υπουργός Εξωτερικών

Γ Παπανδρέου αντιπρόεδρος και υπουργός Εσωτερικών

Θ Τσάτσος υπουργός Δικαιοσύνης

Π Γαρουφαλιάς υπουργός Δηmicroόσιας Τάξης

Γ Αθανασιάδης - Νόβας υπουργός Θρησκευmicroάτων και Παιδείας

Ε Τσουδερός υπουργός Συντονισmicroού

Γ Καρτάλης υπουργός Οικονοmicroικών

Ι Μελάς υπουργός Εθνικής Οικονοmicroίας

Δ Χατζηγιάννης υπουργός Γεωργίας

Θ Χαβίνης υπουργός Δηmicroοσίων Έργων

Χ Ψαρρός υπουργός Μεταφορών και ΤΤΤ

Σ Κωστόπουλος υπουργός Εmicroπορικής Ναυτιλίας

Ι Γκλαβάνης υπουργός Υγιεινής Πρόνοιας Οικισmicroού και Ανοικοδοmicroή-σεως

Κ Μανέτας υπουργός Εφοδιασmicroού και Διανοmicroών

Ι Μιχαήλ υπουργός Εργασίας

Φ Μανουηλίδης υπουργός Εθνικής Αmicroύνης

Λ Ιασονίδης υπουργός Βορείου Ελλάδος

Λ Σακελλαρόπουλος υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ

αθετώντας την υπογραφή του σχηmicroάτισε κυβέρνηση στην οποία συmicromicroετείχαν microόνο οι Φιλελεύθεροι και η microικρή οmicroάδα του Π Κανελλόπουλου Τα γεγονότα δηmicroιούργησαν έντονες αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό Οι Αmicroερικανοί και οι Βρετανοί διατυπώνουν συστάσεις αλλά ο Σ Βενιζέλος αρνείται να παραιτηθεί Στις 25 Μαρτίου ο Αmicroερικανός πρεσβευτής επέστρεψε στην Ελλάδα εσπευσmicroένα από τη Γενεύη για να διευθετηθεί η κρίση και στα τέλη Μαρτίου απηύθυνε επιστολή στον Σ Βενι-ζέλο στην οποία απειλούσε microε διακοπή της αmicroερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα Το αποτέλεσmicroα ήταν η παραίτηση της κυβέρνησης Σ Βενιζέλου και ο σχηmicroατισmicroός κυβέρνησης των κοmicromicroάτων του Κέντρου στις 15 Απριλίου του 1950 microε την παρακάτω σύνθεση (βλ πίνακα στην προηγούmicroενη σελίδα)Ο Σ Βενιζέλος επικαλούmicroενος λόγους υγείας αρνούταν να αναλάβει τη θέση του στο υπουργικό συmicroβούλιο προξενώντας εύλογα ερωτηmicroατικά για τις προοπτικές σταθε-ρότητας του κυβερνητικού συνασπισmicroού Η κυβέρνηση όmicroως παρέmicroεινε στην εξουσία microόνο για τέσσερις microήνες αποτέλεσmicroα της microεταβολής των προτεραιοτήτων της αmicroερι-κανικής εξωτερικής πολιτικής και της εκστρατείας του στέmicromicroατος εναντίον του Ν Πλα-στήρα Με κρίσιmicroο ζήτηmicroα αντιδικίας τα microέτρα επιείκειας και ειρήνευσης που προώ-θησε η κυβέρνηση Πλαστήρα και microε αφορmicroή microια δήλωση του πρωθυπουργού στην Τήνο κατά τον εορτασmicroό του Δεκαπενταύγουστου εναντίον της θανατικής ποινής το Κόmicromicroα των Φιλελευθέρων απέσυρε την υποστήριξή του και ο Πλαστήρας παραιτήθηκε στις 18 Αυγούστου του 1950 Την παραίτηση της κυβέρνησης Πλαστήρα ακολούθησε σχεδόν επί τρεις microήνες πολιτική κρίση όπου ο συνασπισmicroός Δεξιάς-Κέντρου είχε αναδειχτεί ως λύση ανάγκης Μετά την αποmicroάκρυνση του Ν Πλαστήρα ορκίστηκε εσπευσmicroένα πρωθυπουργός στις 21 Αυγούστου ο Σ Βενιζέλος σχηmicroατίζοντας αmicroιγή κυβέρνηση των Φιλελευθέρων η οποία microετά από δύο ηmicroέρες διευρύνθηκε microε τη συmicromicroετοχή του

Δ Γόντικας υφυπουργός Στρατιωτικών (αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Λ Σπαή)

Λ Μακκάς υφυπουργός Ναυτικών

Μ Βολουδάκης υφυπουργός Αεροπορίας

Ο Νικόλαος Πλαστήρας (κέντρο) microε τους Γ Παπαν-

Ν Πλαστήρας πρωθυπουργός υπουργός Τύπου και Πληροφοριών και προσωρινά υπουργός Εξωτερικών

Γ Παπανδρέου αντιπρόεδρος και υπουργός Εσωτερικών

Θ Τσάτσος υπουργός Δικαιοσύνης

Π Γαρουφαλιάς υπουργός Δηmicroόσιας Τάξης

Γ Αθανασιάδης - Νόβας υπουργός Θρησκευmicroάτων και Παιδείας

Ε Τσουδερός υπουργός Συντονισmicroού

Γ Καρτάλης υπουργός Οικονοmicroικών

Ι Μελάς υπουργός Εθνικής Οικονοmicroίας

Δ Χατζηγιάννης υπουργός Γεωργίας

Θ Χαβίνης υπουργός Δηmicroοσίων Έργων

Χ Ψαρρός υπουργός Μεταφορών και ΤΤΤ

Σ Κωστόπουλος υπουργός Εmicroπορικής Ναυτιλίας

Ι Γκλαβάνης υπουργός Υγιεινής Πρόνοιας Οικισmicroού και Ανοικοδοmicroή-σεως

Κ Μανέτας υπουργός Εφοδιασmicroού και Διανοmicroών

Ι Μιχαήλ υπουργός Εργασίας

Φ Μανουηλίδης υπουργός Εθνικής Αmicroύνης

Λ Ιασονίδης υπουργός Βορείου Ελλάδος

Λ Σακελλαρόπουλος υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ

αθετώντας την υπογραφή του σχηmicroάτισε κυβέρνηση στην οποία συmicromicroετείχαν microόνο οι Φιλελεύθεροι και η microικρή οmicroάδα του Π Κανελλόπουλου Τα γεγονότα δηmicroιούργησαν έντονες αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό Οι Αmicroερικανοί και οι Βρετανοί διατυπώνουν συστάσεις αλλά ο Σ Βενιζέλος αρνείται να παραιτηθεί Στις 25 Μαρτίου ο Αmicroερικανός πρεσβευτής επέστρεψε στην Ελλάδα εσπευσmicroένα από τη Γενεύη για να διευθετηθεί η κρίση και στα τέλη Μαρτίου απηύθυνε επιστολή στον Σ Βενι-ζέλο στην οποία απειλούσε microε διακοπή της αmicroερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα Το αποτέλεσmicroα ήταν η παραίτηση της κυβέρνησης Σ Βενιζέλου και ο σχηmicroατισmicroός κυβέρνησης των κοmicromicroάτων του Κέντρου στις 15 Απριλίου του 1950 microε την παρακάτω σύνθεση (βλ πίνακα στην προηγούmicroενη σελίδα)Ο Σ Βενιζέλος επικαλούmicroενος λόγους υγείας αρνούταν να αναλάβει τη θέση του στο υπουργικό συmicroβούλιο προξενώντας εύλογα ερωτηmicroατικά για τις προοπτικές σταθε-ρότητας του κυβερνητικού συνασπισmicroού Η κυβέρνηση όmicroως παρέmicroεινε στην εξουσία microόνο για τέσσερις microήνες αποτέλεσmicroα της microεταβολής των προτεραιοτήτων της αmicroερι-κανικής εξωτερικής πολιτικής και της εκστρατείας του στέmicromicroατος εναντίον του Ν Πλα-στήρα Με κρίσιmicroο ζήτηmicroα αντιδικίας τα microέτρα επιείκειας και ειρήνευσης που προώ-θησε η κυβέρνηση Πλαστήρα και microε αφορmicroή microια δήλωση του πρωθυπουργού στην Τήνο κατά τον εορτασmicroό του Δεκαπενταύγουστου εναντίον της θανατικής ποινής το Κόmicromicroα των Φιλελευθέρων απέσυρε την υποστήριξή του και ο Πλαστήρας παραιτήθηκε στις 18 Αυγούστου του 1950 Την παραίτηση της κυβέρνησης Πλαστήρα ακολούθησε σχεδόν επί τρεις microήνες πολιτική κρίση όπου ο συνασπισmicroός Δεξιάς-Κέντρου είχε αναδειχτεί ως λύση ανάγκης Μετά την αποmicroάκρυνση του Ν Πλαστήρα ορκίστηκε εσπευσmicroένα πρωθυπουργός στις 21 Αυγούστου ο Σ Βενιζέλος σχηmicroατίζοντας αmicroιγή κυβέρνηση των Φιλελευθέρων η οποία microετά από δύο ηmicroέρες διευρύνθηκε microε τη συmicromicroετοχή του

Δ Γόντικας υφυπουργός Στρατιωτικών (αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Λ Σπαή)

Λ Μακκάς υφυπουργός Ναυτικών

Μ Βολουδάκης υφυπουργός Αεροπορίας

Ο Νικόλαος Πλαστήρας (κέντρο) microε τους Γ Παπαν-

αθετώντας την υπογραφή του σχηmicroάτισε κυβέρνηση στην οποία συmicromicroετείχαν microόνο οι Φιλελεύθεροι και η microικρή οmicroάδα του Π Κανελλόπουλου Τα γεγονότα δηmicroιούργησαν έντονες αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό Οι Αmicroερικανοί και οι Βρετανοί διατυπώνουν συστάσεις αλλά ο Σ Βενιζέλος αρνείται να παραιτηθεί Στις 25 Μαρτίου ο Αmicroερικανός πρεσβευτής επέστρεψε στην Ελλάδα εσπευσmicroένα από τη Γενεύη για να διευθετηθεί η κρίση και στα τέλη Μαρτίου απηύθυνε επιστολή στον Σ Βενι-ζέλο στην οποία απειλούσε microε διακοπή της αmicroερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα Το αποτέλεσmicroα ήταν η παραίτηση της κυβέρνησης Σ Βενιζέλου και ο σχηmicroατισmicroός κυβέρνησης των κοmicromicroάτων του Κέντρου στις 15 Απριλίου του 1950 microε την παρακάτω σύνθεση (βλ πίνακα στην προηγούmicroενη σελίδα)Ο Σ Βενιζέλος επικαλούmicroενος λόγους υγείας αρνούταν να αναλάβει τη θέση του στο υπουργικό συmicroβούλιο προξενώντας εύλογα ερωτηmicroατικά για τις προοπτικές σταθε-ρότητας του κυβερνητικού συνασπισmicroού Η κυβέρνηση όmicroως παρέmicroεινε στην εξουσία microόνο για τέσσερις microήνες αποτέλεσmicroα της microεταβολής των προτεραιοτήτων της αmicroερι-κανικής εξωτερικής πολιτικής και της εκστρατείας του στέmicromicroατος εναντίον του Ν Πλα-στήρα Με κρίσιmicroο ζήτηmicroα αντιδικίας τα microέτρα επιείκειας και ειρήνευσης που προώ-θησε η κυβέρνηση Πλαστήρα και microε αφορmicroή microια δήλωση του πρωθυπουργού στην Τήνο κατά τον εορτασmicroό του Δεκαπενταύγουστου εναντίον της θανατικής ποινής το Κόmicromicroα των Φιλελευθέρων απέσυρε την υποστήριξή του και ο Πλαστήρας παραιτήθηκε στις 18 Αυγούστου του 1950 Την παραίτηση της κυβέρνησης Πλαστήρα ακολούθησε σχεδόν επί τρεις microήνες πολιτική κρίση όπου ο συνασπισmicroός Δεξιάς-Κέντρου είχε αναδειχτεί ως λύση ανάγκης Μετά την αποmicroάκρυνση του Ν Πλαστήρα ορκίστηκε εσπευσmicroένα πρωθυπουργός στις 21 Αυγούστου ο Σ Βενιζέλος σχηmicroατίζοντας αmicroιγή κυβέρνηση των Φιλελευθέρων η οποία microετά από δύο ηmicroέρες διευρύνθηκε microε τη συmicromicroετοχή του

Δ Γόντικας υφυπουργός Στρατιωτικών (αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Λ Σπαή)

Λ Μακκάς υφυπουργός Ναυτικών

Μ Βολουδάκης υφυπουργός Αεροπορίας

Ο Νικόλαος Πλαστήρας (κέντρο) microε τους Γ Παπαν-

κόmicromicroατος του Γ Παπανδρέου Στις 9 Σεπτεmicroβρίου η κυβέρνηση καταψηφίστηκε στη Βουλή και την επόmicroενη ηmicroέρα συγκροτήθηκε τριmicroερής κυβέρνηση αποτελούmicroενη από το Κόmicromicroα των Φιλελευθέρων το Λαϊκό Κόmicromicroα και το Δηmicroοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόmicromicroα microε πρωθυπουργό τον Σ Βενιζέλο και αντιπροέδρους τους Κ Τσαλδάρη και Γ Παπανδρέου Δέκα υπουργεία έπαιρναν οι Φιλελεύθεροι εννέα οι Λαϊκοί και εννέα το κόmicromicroα του Παπανδρέου Ήταν βέβαια η τελευταία φορά που το Λαϊκό Κόmicromicroα συmicromicroετείχε σε κυβέρνηση αφού microέσα σε λίγους microήνες διαλύθηκε Αν και η κυβέρνηση παρέmicroεινε στην εξουσία για δύο microόνο microήνες η κατάσταση της δηmicroόσιας ζωής επιδεινώθηκε αποτέλεσmicroα του πολέmicroου στην Κορέα Η αmicroερικανική βοήθεια προς την Ελλάδα περικόπηκε κατά 30 ενώ από την άλλη αυξάνονταν οι στρατιωτικές και άλλες δηmicroόσιες δαπάνες Παράλληλα καmicroία αναφορά δεν γίνεται για ίδρυση microεγάλων βιοmicroηχανιών επιβάλλεται από τις ΗΠΑ αντιπληθωρι-στική πολιτική microε αποτέλεσmicroα τη microείωση του ρυθmicroού οικονοmicroικής ανάπτυξης και το πάγωmicroα των αυξήσεων microισθών και ηmicroεροmicroισθίων Στα microέσα Οκτωβρίου έπειτα από αποκαλύψεις για ένα microεγάλο πολιτικο-οικονοmicroικό σκάνδαλο κατάχρησης στον ΟΛΠ στο οποίο φέρονταν ως αναmicroεmicroειγmicroένοι συνεργάτες καθώς και ο γιος του Κ Τσαλδάρη προκλήθηκε κυβερνητική κρίση και διάσπαση του Λαϊκού Κόmicromicroατος Ο Σ Βενιζέλος υπέβαλε στον βασιλιά την παραίτηση της κυβέρνησής του και την επο-microένη στις 3 Νοεmicroβρίου σχηmicroατίστηκε και πάλι κυβέρνηση Σ Βενιζέλου χωρίς όmicroως την παρουσία του Λαϊκού Κόmicromicroατος στο οποίο είχε ξεσπάσει πολιτική κρίση Στις 16 Νοεmicroβρίου 25 από τους 63 βουλευτές του Λαϊκού Κόmicromicroατος (ανάmicroεσά τους ο Σ Στε-φανόπουλος ο Κ Καραmicroανλής ο Γ Ράλλης κά) σχηmicroάτισαν ανεξάρτητη κοινοβουλευ-τική οmicroάδα υπό τον Στέφανο Στεφανόπουλο και microαζί microε το microικρό Εθνικό Ενωτικό Κόmicromicroα του Π Κανελλόπουλου συγκρότησαν τελικά στις 6 Ιανουαρίου του 1951 το Λαϊκό Ενω-τικό Κόmicromicroα (ΛΕΚ) microε συναρχηγούς τον Σ Στεφανόπουλο και τον Π Κανελλόπουλο Το ΛΕΚ σταδιακά microε την προσχώρηση και άλλων βουλευτών του Λαϊκού Κόmicromicroατος έγινε το κυριότερο κόmicromicroα της ΔεξιάςΤο Λαϊκό Κόmicromicroα και οι αποσχισθέντες βουλευτές στήριξαν αρχικά την κυβέρνηση Σ Βενιζέλου η οποία είχε ανασχηmicroατιστεί microειώνοντας τα υπουργεία για λόγους οικο-νοmicroίας αλλά στις 18 Φεβρουαρίου το ΛΕΚ απέσυρε την εmicroπιστοσύνη του από την κυβέρνηση η οποία όmicroως επιβίωσε καθώς δέχτηκε την υποστήριξη της ΕΠΕΚ Η κοι-

Η κυβέρνηση microε πρωθυπουργό τον Νικόλαο Πλαστήρα σχηmicroα-

Η κυβέρνηση συνασπισmicroού Σ Βενιζέλου ndash Κ Τσαλδάρη ndash Γ

νοβουλευτική ανασύσταση της κεντρώας συmicromicroαχίας βασίστηκε στις δεσmicroεύσεις του πρωθυπουργού ότι στις 15 Απριλίου θα διεξαχθούν δηmicroοτικές εκλογές (οι πρώτες microετά από 17 χρόνια) και ότι σε σύντοmicroο χρονικό διάστηmicroα η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε αλλαγή του εκλογικού νόmicroου και σε προκήρυξη εκλογών

Ο Παπάγος στην πολιτική σκηνήΤην άνοιξη του 1951 ένα νέο στοιχείο προστέθηκε στην ελληνική πολιτική κατάσταση όταν στις 29 Μαΐου ο στρατάρχης Α Παπάγος υπέβαλε οριστικά την παραίτησή του από τη θέση του αρχιστρατήγου παρά τις επίmicroονες προσπάθειες τόσο του βασιλιά όσο και του πρωθυπουργού να τον microεταπείσουν Ο Α Παπάγος ως αρχηγός των νικητών του εmicroφυλίου είχε αποκτήσει τέτοιο γόητρο που κανένας πολιτικός της Δεξιάς δεν microπορούσε να διεκδικήσει αποτελώντας τον δεύτερο microετά τον θρόνο πόλο στον οποίο στηρίχτηκε το microετεmicroφυλιακό κράτος Το γεγονός αυτό προκάλεσε την αντίθεση των ανακτόρων προς τον Παπάγο που όmicroως δεν έλαβε δηmicroόσιο χαρακτήρα Υπήρχε όmicroως microια microερίδα αξιωmicroατικών που αmicroέσως στράφηκε στο πλευρό του αναδυόmicroενου ηγέτη Οι αξιωmicroατικοί αυτοί ανήκαν σε microια microυστική στρατιωτική οργάνωση που δρούσε στο παρασκήνιο του Ιερού Δεσmicroού Ελλή-νων Αξιωmicroατικών (ΙΔΕΑ) η οποία αποτελείτο από βασιλικούς και εθνικιστές και είχε δηmicroιουργηθεί στη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια του Βrsquo Παγκοσmicroίου πολέmicroου Ο ΙΔΕΑ έως το 1951 είχε microετατοπίσει την προσήλωσή του από τον βασιλιά στον Παπάγο συγκεντρώνοντας έναν microεγάλο αριθmicroό αξιωmicroατικών που είχαν αναδειχθεί την περίοδο του εmicroφυλίου και προσέβλεπαν στο πρόσωπο του Παπάγου για να ικανοποιήσουν τις επαγγελmicroατικές τους φιλοδοξίες Την επόmicroενη ηmicroέρα της παραίτησης του Α Παπάγου η κρίση κορυφώθηκε όταν εκδη-λώθηκε στρατιωτικό κίνηmicroα από ηγετικά στελέχη του ΙΔΕΑ τα οποία microε τη βοήθεια της ΑΣΔΑΝ (Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση Αθηνών και Νήσων) και της 8ης Μεραρχίας κατέλαβαν το ΓΕΣ το ΓΕΕΘΑ τους Ραδιοφωνικούς Σταθmicroούς Αθηνών και Ενόπλων Δυνάmicroεων και τα αεροδρόmicroια Τατοΐου και Ελευσίνας Στόχος τους ήταν να θέσουν τον Παπάγο επικεφαλής της κυβέρνησης και σε περίπτωση άρνησής του τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Σπυρίδωνα Στην πράξη όmicroως η απόπειρα ήταν microια επίδειξη δύναmicroης υπέρ του Παπάγου απέναντι στη microοναρχία και στον πολιτικό κόσmicroο Η κυβέρνηση και η

Η παραίτηση του στρατάρχη Παπάγου από τη θέση του

ηγεσία του στρατεύmicroατος δεν κατάφεραν από microόνοι τους να καταστείλουν το κίνηmicroα και αναγκάστηκαν να προσφύγουν στον υπό παραίτηση αρχιστράτηγο ο οποίος microετέβη στα γραφεία του ΓΕΣ και έπεισε τους πραξικοπηmicroατίες να αποχωρήσουν και να παραδοθούν στις αρχές Τους επέπληξε microάλιστα που είχαν προχωρήσει στο πραξικόπηmicroα χωρίς την άδειά του Οι πρωταίτιοι του πραξικοπήmicroατος φυλακίστηκαν ενώ microερικοί αποτάχτηκαν για να επιστρέψουν όmicroως στην ενεργό υπηρεσία microετά την άνοδο του Ελληνικού Συνα-γερmicroού στην εξουσία το 1952 Χαρακτηριστικό είναι ότι σε αυτή την κίνηση έκαναν την πρώτη τους εmicroφάνιση οι microελλοντικοί δικτάτορες Γεώργιος Παπαδόπουλος και Δηmicroήτριος Ιωαννίδης

Οι εκλογές της 9ης Σεπτεmicroβρίου του 1951 και η είσοδος του στρατάρχη Παπάγου στην πολιτικήΣτις αρχές Μαΐου προσδιορίστηκε ο χρόνος διεξαγωγής των εκλογών για τον Σεπτέmicroβριο και ανακοινώθηκε η συmicroφωνία των τριών κοmicromicroάτων της κυβερνητικής πλειοψηφίας για την υιοθέτηση ως εκλογικού συστήmicroατος της ενισχυmicroένης αναλογικής Μέσα στη νέα πολιτική ένταση που δηmicroιούργησε η παραίτηση του Παπάγου σε συνδυασmicroό microε την αναmicroενόmicroενη ανάmicroειξή του στην πολιτική ο Γ Παπανδρέου προσπάθησε να αποτρέψει την ψήφιση ενός νέου εκλογικού νόmicroου και την 1η Ιουλίου το ΔΣΚ αποχώρησε από την κυβέρνηση Το σύστηmicroα της ενισχυmicroένης αναλογικής θα ήταν καταστροφικό για το microικρό κόmicromicroα του Γ Παπανδρέου Η πτώση της κυβέρνησης πριν από την ψήφιση του νέου εκλογικού νόmicroου θα σήmicroαινε ότι οι νέες εκλογές θα γίνονταν microε το σύστηmicroα της απλής αναλογικής του 1950 Την κυβέρνηση όmicroως του Κόmicromicroατος των Φιλελευθέρων στήριξαν η ΕΠΕΚ και το Λαϊκό Κόmicromicroα και στις 26 Ιουλίου ολοκληρώθηκε η ψήφιση του νέου εκλογικού νόmicroου Αmicroέσως microετά την ψήφιση του νόmicroου η κυβέρνηση ανασχηmicroατίστηκε και στις 30 Ιου-λίου του 1951 δηmicroοσίευσε το διάταγmicroα για τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη εκλογών οι οποίες ορίστηκαν στις 9 Σεπτεmicroβρίου Το πολιτικό πλαίσιο των εκλογών microετατράπηκε ριζικά όταν αmicroέσως microετά την προκήρυξη των εκλογών ο Αλέξανδρος Παπάγος ανακοίνωνε την απόφασή του να πολιτευτεί αιφνιδιάζοντας τον βασιλιά και λίγες ηmicroέρες αργότερα στις 6 Αυγούστου του 1951 ίδρυσε τον Ελληνικό Συναγερmicroό στον οποίο προσχώρησαν το ΛΕΚ το Νέο Κόmicromicroα του Σ Μαρκεζίνη και οι περισσότεροι

Ο πολιτικός Σπύρος Μαρκεζί-νης υπήρξε βασικό στέλεχος

βουλευτές του Λαϊκού Κόmicromicroατος Τα βασικά στελέχη του κόmicromicroατος είναι ο Σ Μαρκεζί-νης και οι δύο συναρχηγοί του ΛΕΚ Π Κανελλόπουλος και Στ Στεφανόπουλος Στις εκλογές οι πολιτικές δυνάmicroεις εmicroφανίστηκαν συσπειρωmicroένες και ανασυνταγmicroένες αποτέλεσmicroα της εmicroφάνισης του Συναγερmicroού και του νέου εκλογικού συστήmicroατος της ενισχυmicroένης αναλογικής Στις εκλογές συmicromicroετείχαν οκτώ κόmicromicroαταΟ Ελληνικός Συναγερmicroός microε αρχηγό τον Αλέξανδρο ΠαπάγοΤο Λαϊκό Κόmicromicroα microε αρχηγό τον Κωνσταντίνο ΤσαλδάρηΤο Κόmicromicroα των Φιλελευθέρων microε αρχηγό τον Σοφοκλή Βενιζέλο στο οποίο είχαν προ-σχωρήσει τον Αύγουστο του 1950 το Εθνικό Κόmicromicroα Ελλάδος του Ν Ζέρβα και τον Ιούλιο του 1951 ο Εmicromicro Τσουδερός microε ορισmicroένους βουλευτές που αποχώρησαν από την ΕΠΕΚΗ ΕΠΕΚ η οποία αποτελούσε πια ενιαίο κόmicromicroα και όχι συνασπισmicroό microε αρχηγό τον Νικόλαο ΠλαστήραΣε σχέση microε την Αριστερά στις αρχές του 1951 το ΚΚΕ συναίνεσε στη συγκρότηση του Δηmicroοκρατικού Συναγερmicroού (ΔΣ) microιας αυτόνοmicroης πολιτικής κίνησης που έκανε την πρώτη εmicroφάνισή της στις δηmicroοτικές εκλογές του Απριλίου του 1951 (τις πρώτες microετά από το 1934) Εν όψει τον εκλογών του Σεπτεmicroβρίου του 1951 το ΚΚΕ έδωσε τη συγκατάθεσή του να ξεκινήσουν διαπραγmicroατεύσεις για τη συνεργασία του ΔΣ microε άλλα δηmicroοκρατικά κόmicromicroατα ndash οmicroάδες και προσωπικότητες της Αριστεράς οι οποίες την 1η Αυγούστου του 1951 κατέληξαν στην ίδρυση της Ενιαίας Δηmicroοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) Στην ίδρυση της ΕΔΑ πρωτοστάτησαν δύο κορυφαίοι σοσιαλιστές ο γιατρός Γιάννης Πασαλίδης ο οποίος κατέβηκε από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα και ο δικηγόρος Σταύρος Ηλιόπου-λος Και οι δύο υπήρξαν οι βασικοί στυλοβάτες του νέου αυτού οργανισmicroού διέθεταν ακτινοβολία και είχαν τη δυνατότητα να δώσουν ευρύτητα στο κόmicromicroαΕπίσης υπήρχε το κόmicromicroα του Γ Παπανδρέου (Δηmicroοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόmicromicroα - ΔΣΚ) microε αρχηγό τον Γεώργιο Παπανδρέου ο Συναγερmicroός Αγροτών και Εργαζοmicroένων (ΣΑΕ) microε αρχηγό τον Αλέξανδρο Μπαλτατζή και το Σοσιαλιστικό Κόmicromicroα-ΕΛΔ (ΣΚ-ΕΛΔ) microε πρόε-δρο τον Αλέξανδρο Σβώλο Στις εκλογές ο Ελληνικός Συναγερmicroός πέτυχε σηmicroαντική νίκη και αναδείχτηκε πρώτο κόmicromicroα χωρίς ωστόσο να έχει την απόλυτη πλειοψηφία λαmicroβάνοντας 3653 των ψήφων και εξασφαλίζοντας 114 από τις 258 έδρες Η ΕΠΕΚ παρουσίασε ανοδική τάση σε σχέση microε το 1950 (2349 και 74 έδρες) ενώ το Κόmicromicroα των Φιλελευθέρων παρέ-

Η Ενιαία Δηmicroοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) ιδρύθηκε τον Αύγου-

Ένας από τους ιδρυτές του κόmicro-microατος της Ενιαίας Δηmicroοκρατι-

Τα αποτελέσmicroατα των εκλογών της 9ης Σεπτεmicroβρίου 1951

Η κυβέρνηση του Οκτωβρίου του 1951 microε επικεφαλής τον

Πιο αναλυτικά η σύνθεση της κυβέρνησης είχε ως εξής

Ν Πλαστήρας πρωθυπουργός

Σ Βενιζέλος αντιπρόεδρος και υπουργός Εξωτερικών

Γ Καρτάλης υπουργός Συντονισmicroού

Αλ Σακελλαρίου υπουργός Εθνικής Άmicroυνας

Δ Παπασπύρου υπουργός Δικαιοσύνης

Κ Ρέντης υπουργός Εσωτερικών

Ι Μιχαήλ υπουργός Παιδείας και Θρησκευmicroάτων

Χρ Ευελπίδης υπουργός Οικονοmicroικών

Σ Παπαπολίτης υπουργός Εmicroπορίου

Γ Αθανασιάδης-Νόβας υπουργός Βιοmicroηχανίας

Θ Χαβίνης υπουργός Δηmicroοσίων Έργων

Γ Μπουρδάρας υπουργός Συγκοινωνιών

Σ Αλαmicroανής υπουργός Γεωργίας

Φ Ζαΐmicroης υπουργός Πρόνοιας

Ν Κρασαδάκης υπουργός Ναυτιλίας

Γρ Κασιmicroάτης υπουργός Εργασίας

microεινε στάσιmicroο (1904 και 57 έδρες) Το Κόmicromicroα του Γ Παπανδρέου ουσιαστικά διαλύ-θηκε καθώς έλαβε 21 και δεν εξέλεξε κανέναν βουλευτή ούτε καν τον ίδιο Από την άλλη η ΕΔΑ microε ποσοστό ψήφων 1057 και 10 έδρες τις οποίες κατέλαβαν εξόριστοι ή φυλακισmicroένοι απέδειξε τη συνεκτικότητα της εκλογικής βάσης της Κοmicromicroουνιστικής ΑριστεράςΔεδοmicroένου ότι κανένα κόmicromicroα δεν συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία για τον σχηmicroα-τισmicroό microονοκοmicromicroατικής κυβέρνησης ο βασιλιάς Παύλος πρότεινε τον σχηmicroατισmicroό κυβέρ-νησης συνασπισmicroού από τα τρία microεγάλα κόmicromicroατα πρόταση που εξαρχής είχε αποκλείσει ο Παπάγος Η γραmicromicroή του Ελληνικού Συναγερmicroού ήταν καmicroία συνεργασία microε άλλο κόmicromicroα και διενέργεια νέων εκλογών microε το πλειοψηφικό σύστηmicroα Έπειτα από αλλεπάλληλες συναντήσεις και ανταλλαγή επιστολών ο βασιλιάς αντιδρώντας έντονα κάλεσε τον Α Παπάγο να ηγηθεί του κυβερνητικού συνασπισmicroού Εκείνος όmicroως παρέmicroεινε ανυποχώ-ρητος εmicromicroένοντας στην άποψή του να του ανατεθεί εντολή microε δικαίωmicroα να διαλύσει τη Βουλή και να προκηρύξει εκλογές microε πλειοψηφικό σύστηmicroα Μετά την άρνηση του Συναγερmicroού να συmicroπράξει σε οποιοδήποτε κυβερνητικό σχήmicroα στις 27 Οκτωβρίου η

Λ Σπαής Γ Διοικητής Βορείου Ελλάδας

Γ Βαρβούτης άνευ χαρτοφυλακίου

Ι Ζίγδης άνευ χαρτοφυλακίου

Α Ιωσήφ υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ

Ε Αβέρωφ υφυπουργός Εξωτερικών

Ι Παπαδάκης υφυπουργός Συγκοινωνιών

Π Πολυχρονίδης υφυπουργός Εmicroπορίου

Γ Γρηγορίου υφυπουργός Οικονοmicroικών

πρωθυπουργία ανατέθηκε τελικά στον Ν Πλαστήρα ο οποίος σχηmicroάτισε κυβέρνηση της ΕΠΕΚ και του Κόmicromicroατος των Φιλελευθέρων οι οποίοι διέθεταν microικρή πλειοψηφία σε σχέση microε τα άλλα κόmicromicroατα (131 έδρες microε 127) Εν τω microεταξύ την περίοδο των διαβουλεύσεων του βασιλιά για τον σχηmicroατισmicroό αυτο-δύναmicroης κυβέρνησης το Ατλαντικό Συmicroβούλιο στη σύνοδό του στην Οτάβα αποφάσισε στις 20 Σεπτεmicroβρίου να δεχτεί την Ελλάδα και την Τουρκία στο ΝΑΤΟ Πρώτο microέληmicroα της κυβέρνησης ήταν η ψήφιση νέου Συντάγmicroατος το οποίο δηmicroοσιεύ-τηκε την 1η Ιανουαρίου του 1952 Επρόκειτο για ένα Σύνταγmicroα microε αυταρχικό χαρακτήρα και επηρεασmicroένο από το κλίmicroα του εmicroφυλίου πολέmicroου απαγόρευε το δικαίωmicroα της απεργίας των δηmicroοσίων υπαλλήλων καθόριζε περιορισmicroούς στην ελευθερία της έκφρα-σης και του Τύπου ενώ έδινε τη δυνατότητα υπαγωγής των ιδιωτών στην αρmicroοδιότητα των στρατοδικείων Η κυβέρνηση Πλαστήρα παρέmicroεινε τελικά στην εξουσία για έναν χρόνο microέχρι τις 11 Οκτωβρίου 1952 Από τους πρώτους microήνες της θητείας της η κυβέρνηση ολοκλήρωσε την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ ενώ επέλεξε ως βασικό άξονα της εξωτερικής της πολιτικής τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων Ο κρίσιmicroος τοmicroέας στον οποίο αναδείχτηκαν σε όλη τους την έκταση οι δυσχέρειες και οι αντιφάσεις της κυβερνη-τικής πολιτικής και τελικά οδήγησαν στην πτώση της ήταν τα θέmicroατα που αφορού-σαν τον κατευνασmicroό των διαιρέσεων του εmicroφυλίου Τον Απρίλιο του 1952 ψηφίστηκε από την κυβέρνηση ο ν 20581952 laquoπερί microέτρων ειρηνεύσεωςraquo όπου microετατράπηκαν σε ισόβια όλες οι θανατικές καταδίκες που είχαν επιβληθεί έως τότε επιτράπηκε η αναθεώρηση των δικαστικών αποφάσεων του εmicroφυλίου και διευκολύνθηκε η απόλυση ορισmicroένων κατηγοριών φυλακισmicroένων και εξόριστων Στο πλαίσιο αυτού του νόmicroου τους επόmicroενους microήνες απολύθηκαν οι περισσότεροι πολιτικοί κρατούmicroενοι ενώ παράλληλα microειώθηκε και ο αριθmicroός των εκτοπισmicroένων Στην πολιτική αυτή αντέδρασε σφόδρα ο Συναγερmicroός ο οποίος κατήγγειλε την κυβέρνηση ότι laquoανοίγει τας πύλας της Ελλάδος εις τον κοmicromicroουνισmicroόνraquo Η θητεία όmicroως της κυβέρνησης συνδυάστηκε microε δύο σηmicroαντικές πολιτικές δίκες οι οποίες οδήγησαν σε τέσσερις θανατικές εκτελέσεις αναιρώντας την ουσία της συmicroφι-λιωτικής πολιτικής

Η ανάmicroειξη των ΗΠΑ στην πολιτική ζωή της Ελλάδας και οι εσωτερικοί παράγοντες αποσταθεροποίησηςΗ αmicroερικανική φιλελεύθερη επιλογή των εκλογών του Μαρτίου του 1950 κατέρρευσε microε την έναρξη του πολέmicroου στην Κορέα ο οποίος έθεσε νέα δεδοmicroένα στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υπαγορεύοντας την ανάγκη για microια έmicroπιστη σταθερή και απόλυτα αντικοmicromicroουνιστική κυβέρνηση στην Ελλάδα ανοίγοντας τον δρόmicroο για να περάσει στην εξουσία microια πανίσχυρη Δεξιά Χαρακτηριστικά ο στρατηγός Βαν Φλητ (Van Fleet) σε επιστολή του προς τον βασιλιά Παύλο ανέφερε ότι η κατάσταση στην Ελλάδα δεν ήταν καθόλου ασφαλής microε την παρούσα κυβέρνηση Πλαστήρα ενώ την κατάσταση θα έσωζε microόνο microια κυβέρνηση υπό τον στρατάρχη ΠαπάγοΣτην πράξη η αmicroερικανική παρέmicroβαση ελάχιστα συνέβαλε στη σταθερότητα της πολιτι-κής ζωής και των κυβερνήσεων Δεν ήταν όmicroως ο microοναδικός παράγοντας που οδηγούσε στην αποσταθεροποίηση του πολιτικού σκηνικού Ο κατακερmicroατισmicroός των πολιτικών δυνάmicroεων αναβάθmicroιζε τον ρόλο του στέmicromicroατος το οποίο επιχειρούσε να επηρεάζει τις εξελίξεις Αυτή η microεταπολεmicroική αστάθεια των κυβερνήσεων στην Ελλάδα σε συν-δυασmicroό microε την πολιτική του αντικοmicromicroουνισmicroού αναβάθmicroιζε τον ρόλο του σώmicroατος των αξιωmicroατικών το οποίο είχε αναλάβει και την προστασία των συmicroφερόντων του συmicro-microαχικού παράγοντα Το κλίmicroα που επικρατούσε είχε δηmicroιουργήσει στους αξιωmicroατικούς την εντύπωση ότι η εθνική ακεραιότητα της χώρας βρισκόταν στα χέρια τους και είχαν ταυτίσει τη δραστηριότητά τους microε τη διατήρηση του microετεmicroφυλιακού καθεστώτος και κλίmicroατος Το στράτευmicroα άρχιζε να microετατρέπεται σε αυτόνοmicroο παράγοντα του δηmicroό-σιου βίου Ο αρχηγός των νικητών στον εmicroφύλιο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος απέκτησε υψηλότατο γόητρο και αποτέλεσε microετά το παλάτι τον πόλο στον οποίο στη-ρίχτηκε το microετεmicroφυλιακό κράτος έχοντας απαλλαγεί από κάθε πολιτικό έλεγχο Μια microερίδα βασιλικών και εθνικιστών αξιωmicroατικών που ανήκαν στον ΙΔΕΑ microετατόπισαν την αφοσίωσή τους από τον βασιλιά στον Παπάγο για να πραγmicroατοποιήσουν τις επαγγελ-microατικές τους φιλοδοξίες

Προσπάθεια laquoυλοποίησηςraquo της κοmicromicroουνιστικής απειλήςΓια να microπορούσε να εφαρmicroοστεί η πολιτική του αντικοmicromicroουνισmicroού θα έπρεπε πρώτα

Ο στρατηγός Van Fleet (άκρη αριστερά) microε τον στρατάρχη

πρωθυπουργία ανατέθηκε τελικά στον Ν Πλαστήρα ο οποίος σχηmicroάτισε κυβέρνηση της ΕΠΕΚ και του Κόmicromicroατος των Φιλελευθέρων οι οποίοι διέθεταν microικρή πλειοψηφία σε σχέση microε τα άλλα κόmicromicroατα (131 έδρες microε 127) Εν τω microεταξύ την περίοδο των διαβουλεύσεων του βασιλιά για τον σχηmicroατισmicroό αυτο-δύναmicroης κυβέρνησης το Ατλαντικό Συmicroβούλιο στη σύνοδό του στην Οτάβα αποφάσισε στις 20 Σεπτεmicroβρίου να δεχτεί την Ελλάδα και την Τουρκία στο ΝΑΤΟ Πρώτο microέληmicroα της κυβέρνησης ήταν η ψήφιση νέου Συντάγmicroατος το οποίο δηmicroοσιεύ-τηκε την 1η Ιανουαρίου του 1952 Επρόκειτο για ένα Σύνταγmicroα microε αυταρχικό χαρακτήρα και επηρεασmicroένο από το κλίmicroα του εmicroφυλίου πολέmicroου απαγόρευε το δικαίωmicroα της απεργίας των δηmicroοσίων υπαλλήλων καθόριζε περιορισmicroούς στην ελευθερία της έκφρα-σης και του Τύπου ενώ έδινε τη δυνατότητα υπαγωγής των ιδιωτών στην αρmicroοδιότητα των στρατοδικείων Η κυβέρνηση Πλαστήρα παρέmicroεινε τελικά στην εξουσία για έναν χρόνο microέχρι τις 11 Οκτωβρίου 1952 Από τους πρώτους microήνες της θητείας της η κυβέρνηση ολοκλήρωσε την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ ενώ επέλεξε ως βασικό άξονα της εξωτερικής της πολιτικής τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων Ο κρίσιmicroος τοmicroέας στον οποίο αναδείχτηκαν σε όλη τους την έκταση οι δυσχέρειες και οι αντιφάσεις της κυβερνη-τικής πολιτικής και τελικά οδήγησαν στην πτώση της ήταν τα θέmicroατα που αφορού-σαν τον κατευνασmicroό των διαιρέσεων του εmicroφυλίου Τον Απρίλιο του 1952 ψηφίστηκε από την κυβέρνηση ο ν 20581952 laquoπερί microέτρων ειρηνεύσεωςraquo όπου microετατράπηκαν σε ισόβια όλες οι θανατικές καταδίκες που είχαν επιβληθεί έως τότε επιτράπηκε η αναθεώρηση των δικαστικών αποφάσεων του εmicroφυλίου και διευκολύνθηκε η απόλυση ορισmicroένων κατηγοριών φυλακισmicroένων και εξόριστων Στο πλαίσιο αυτού του νόmicroου τους επόmicroενους microήνες απολύθηκαν οι περισσότεροι πολιτικοί κρατούmicroενοι ενώ παράλληλα microειώθηκε και ο αριθmicroός των εκτοπισmicroένων Στην πολιτική αυτή αντέδρασε σφόδρα ο Συναγερmicroός ο οποίος κατήγγειλε την κυβέρνηση ότι laquoανοίγει τας πύλας της Ελλάδος εις τον κοmicromicroουνισmicroόνraquo Η θητεία όmicroως της κυβέρνησης συνδυάστηκε microε δύο σηmicroαντικές πολιτικές δίκες οι οποίες οδήγησαν σε τέσσερις θανατικές εκτελέσεις αναιρώντας την ουσία της συmicroφι-λιωτικής πολιτικής

Η ανάmicroειξη των ΗΠΑ στην πολιτική ζωή της Ελλάδας και οι εσωτερικοί παράγοντες αποσταθεροποίησηςΗ αmicroερικανική φιλελεύθερη επιλογή των εκλογών του Μαρτίου του 1950 κατέρρευσε microε την έναρξη του πολέmicroου στην Κορέα ο οποίος έθεσε νέα δεδοmicroένα στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υπαγορεύοντας την ανάγκη για microια έmicroπιστη σταθερή και απόλυτα αντικοmicromicroουνιστική κυβέρνηση στην Ελλάδα ανοίγοντας τον δρόmicroο για να περάσει στην εξουσία microια πανίσχυρη Δεξιά Χαρακτηριστικά ο στρατηγός Βαν Φλητ (Van Fleet) σε επιστολή του προς τον βασιλιά Παύλο ανέφερε ότι η κατάσταση στην Ελλάδα δεν ήταν καθόλου ασφαλής microε την παρούσα κυβέρνηση Πλαστήρα ενώ την κατάσταση θα έσωζε microόνο microια κυβέρνηση υπό τον στρατάρχη ΠαπάγοΣτην πράξη η αmicroερικανική παρέmicroβαση ελάχιστα συνέβαλε στη σταθερότητα της πολιτι-κής ζωής και των κυβερνήσεων Δεν ήταν όmicroως ο microοναδικός παράγοντας που οδηγούσε στην αποσταθεροποίηση του πολιτικού σκηνικού Ο κατακερmicroατισmicroός των πολιτικών δυνάmicroεων αναβάθmicroιζε τον ρόλο του στέmicromicroατος το οποίο επιχειρούσε να επηρεάζει τις εξελίξεις Αυτή η microεταπολεmicroική αστάθεια των κυβερνήσεων στην Ελλάδα σε συν-δυασmicroό microε την πολιτική του αντικοmicromicroουνισmicroού αναβάθmicroιζε τον ρόλο του σώmicroατος των αξιωmicroατικών το οποίο είχε αναλάβει και την προστασία των συmicroφερόντων του συmicro-microαχικού παράγοντα Το κλίmicroα που επικρατούσε είχε δηmicroιουργήσει στους αξιωmicroατικούς την εντύπωση ότι η εθνική ακεραιότητα της χώρας βρισκόταν στα χέρια τους και είχαν ταυτίσει τη δραστηριότητά τους microε τη διατήρηση του microετεmicroφυλιακού καθεστώτος και κλίmicroατος Το στράτευmicroα άρχιζε να microετατρέπεται σε αυτόνοmicroο παράγοντα του δηmicroό-σιου βίου Ο αρχηγός των νικητών στον εmicroφύλιο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος απέκτησε υψηλότατο γόητρο και αποτέλεσε microετά το παλάτι τον πόλο στον οποίο στη-ρίχτηκε το microετεmicroφυλιακό κράτος έχοντας απαλλαγεί από κάθε πολιτικό έλεγχο Μια microερίδα βασιλικών και εθνικιστών αξιωmicroατικών που ανήκαν στον ΙΔΕΑ microετατόπισαν την αφοσίωσή τους από τον βασιλιά στον Παπάγο για να πραγmicroατοποιήσουν τις επαγγελ-microατικές τους φιλοδοξίες

Προσπάθεια laquoυλοποίησηςraquo της κοmicromicroουνιστικής απειλήςΓια να microπορούσε να εφαρmicroοστεί η πολιτική του αντικοmicromicroουνισmicroού θα έπρεπε πρώτα

Ο στρατηγός Van Fleet (άκρη αριστερά) microε τον στρατάρχη

Η ανάmicroειξη των ΗΠΑ στην πολιτική ζωή της Ελλάδας και οι εσωτερικοί παράγοντες αποσταθεροποίησηςΗ αmicroερικανική φιλελεύθερη επιλογή των εκλογών του Μαρτίου του 1950 κατέρρευσε microε την έναρξη του πολέmicroου στην Κορέα ο οποίος έθεσε νέα δεδοmicroένα στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υπαγορεύοντας την ανάγκη για microια έmicroπιστη σταθερή και απόλυτα αντικοmicromicroουνιστική κυβέρνηση στην Ελλάδα ανοίγοντας τον δρόmicroο για να περάσει στην εξουσία microια πανίσχυρη Δεξιά Χαρακτηριστικά ο στρατηγός Βαν Φλητ (Van Fleet) σε επιστολή του προς τον βασιλιά Παύλο ανέφερε ότι η κατάσταση στην Ελλάδα δεν ήταν καθόλου ασφαλής microε την παρούσα κυβέρνηση Πλαστήρα ενώ την κατάσταση θα έσωζε microόνο microια κυβέρνηση υπό τον στρατάρχη ΠαπάγοΣτην πράξη η αmicroερικανική παρέmicroβαση ελάχιστα συνέβαλε στη σταθερότητα της πολιτι-κής ζωής και των κυβερνήσεων Δεν ήταν όmicroως ο microοναδικός παράγοντας που οδηγούσε στην αποσταθεροποίηση του πολιτικού σκηνικού Ο κατακερmicroατισmicroός των πολιτικών δυνάmicroεων αναβάθmicroιζε τον ρόλο του στέmicromicroατος το οποίο επιχειρούσε να επηρεάζει τις εξελίξεις Αυτή η microεταπολεmicroική αστάθεια των κυβερνήσεων στην Ελλάδα σε συν-δυασmicroό microε την πολιτική του αντικοmicromicroουνισmicroού αναβάθmicroιζε τον ρόλο του σώmicroατος των αξιωmicroατικών το οποίο είχε αναλάβει και την προστασία των συmicroφερόντων του συmicro-microαχικού παράγοντα Το κλίmicroα που επικρατούσε είχε δηmicroιουργήσει στους αξιωmicroατικούς την εντύπωση ότι η εθνική ακεραιότητα της χώρας βρισκόταν στα χέρια τους και είχαν ταυτίσει τη δραστηριότητά τους microε τη διατήρηση του microετεmicroφυλιακού καθεστώτος και κλίmicroατος Το στράτευmicroα άρχιζε να microετατρέπεται σε αυτόνοmicroο παράγοντα του δηmicroό-σιου βίου Ο αρχηγός των νικητών στον εmicroφύλιο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος απέκτησε υψηλότατο γόητρο και αποτέλεσε microετά το παλάτι τον πόλο στον οποίο στη-ρίχτηκε το microετεmicroφυλιακό κράτος έχοντας απαλλαγεί από κάθε πολιτικό έλεγχο Μια microερίδα βασιλικών και εθνικιστών αξιωmicroατικών που ανήκαν στον ΙΔΕΑ microετατόπισαν την αφοσίωσή τους από τον βασιλιά στον Παπάγο για να πραγmicroατοποιήσουν τις επαγγελ-microατικές τους φιλοδοξίες

Προσπάθεια laquoυλοποίησηςraquo της κοmicromicroουνιστικής απειλήςΓια να microπορούσε να εφαρmicroοστεί η πολιτική του αντικοmicromicroουνισmicroού θα έπρεπε πρώτα

Ο στρατηγός Van Fleet (άκρη αριστερά) microε τον στρατάρχη

να laquoυλοποιηθείraquo ndashνα πάρει σάρκα και οστάndash ο κοmicromicroουνιστικός κίνδυνος ο οποίος έπρεπε να εξοντωθεί laquoνόmicroιmicroαraquo Θα έπρεπε δηλαδή να βρεθούν εκείνοι οι laquoκοmicromicroου-νιστέςraquo που συνωmicroοτούσαν προετοίmicroαζαν δολιοφθορές και κατασκόπευαν εις βάρος του ελληνικού κράτους και αυτό στην πράξη δεν ήταν δύσκολο Από το 1947 microέχρι το 1952 κατασκευάστηκαν και πραγmicroατοποιήθηκαν microια σειρά από δίκες στις οποίες κατήγοροι ανακριτές και βασανιστές ήταν κατά βάση τα ίδια πρόσωπα Θύmicroατα αυτής της πολιτικής δεν ήταν microόνο τα λίγα εναποmicroείναντα στελέχη του παράνοmicroου microηχανι-σmicroού του ΚΚΕ που κατηγορήθηκαν για laquoκατασκοπεία και συγκρότηση κοmicromicroουνιστικής οmicroάδαςraquo αλλά και αξιωmicroατικοί εν ενεργεία Για τα στελέχη των ενόπλων δυνάmicroεων ο στόχος ήταν διπλός Από τη microια η πλήρης εκκαθάριση των ενόπλων δυνάmicroεων από τους ελάχιστους εναποmicroείναντες δηmicroοκρατικούς αξιωmicroατικούς και από την άλλη η ικανοποίηση προσωπικών επαγγελmicroατικών επιδιώξεωνΣτις 12 Ιανουαρίου του 1948 η εφηmicroερίδα Εθνικός Αγών ndash Εβδοmicroαδιαία πολιτική εφη-microερίς των αδιάλλακτων Εθνικοφρόνων σε microια προσπάθεια συκοφάντησης δηmicroοσίευσε microια λίστα από 72 αξιωmicroατικούς της αεροπορίας που παρουσιάζονταν ως laquoκοmicromicroουνι-στές που microολύνουν τα έντιmicroα και δοξασmicroένα φτεράraquo Σταδιακά αυτοί οι αξιωmicroατικοί αποστρατεύτηκαν microετατέθηκαν δυσmicroενώς στιγmicroατίστηκαν φυλακίστηκαν και βασανί-στηκαν Το καλοκαίρι του 1948 συνελήφθησαν 26 αξιωmicroατικοί και υπαξιωmicroατικοί της αεροπορίας που υπηρετούσαν στην αεροπορική βάση της Ελευσίνας microε την κατηγορία της δολιοφθοράς ενός άχρηστου στην πράξη αεροσκάφους Έπειτα από φρικτά βασα-νιστήρια και αφού αποσπάστηκαν οι οmicroολογίες τους οι κατηγορούmicroενοι οδηγήθηκαν τον Νοέmicroβριο του 1948 στο Έκτακτο Στρατοδικείο Σε 18 ηmicroέρες είχε βγει η απόφαση η οποία οδήγησε στο εκτελεστικό απόσπασmicroα έναν σmicroηνία και σε πολυετή φυλάκιση τους υπόλοιπους Το ίδιο σκηνικό στήθηκε και στη δίκη του Ναυτικού Την ίδια περί-οδο και microε το πρόσχηmicroα της σύστασης κοmicromicroουνιστικών πυρήνων οδηγήθηκαν στις 25 Ιουλίου στο εκτελεστικό απόσπασmicroα 20 αξιωmicroατικοί και ναύτες Είχαν και αυτοί κατη-γορηθεί για δολιοφθορές αυτή τη φορά σε πλοία του πολεmicroικού ναυτικού Η κορύφωση της πολιτικής αυτής έρχεται το 1952 microε δύο διαφορετικές υποθέσεις οι οποίες microάλιστα επιδιώχτηκε να συνδεθούν η δίκη για κατασκοπεία 29 κοmicromicroουνιστών και η δίκη των αεροπόρων

Η δίκη laquoκατασκοπείαςraquo Μετά το τέλος του εmicroφυλίου στην Αθήνα είχε διατηρηθεί ένα microικρός αριθmicroός παρά-νοmicroων κοmicromicroουνιστικών οργανώσεων οι οποίες όmicroως δέχονταν το ένα χτύπηmicroα microετά το άλλο Τα στελέχη του ΚΚΕ αδυνατούσαν να τις ανασυγκροτήσουν και η Ασφάλεια σε κάθε της επιχείρηση πετύχαινε και ένα νέο χτύπηmicroα Οι 93 συλληφθέντες κοmicro-microουνιστές της περιόδου από τον Δεκέmicroβριο του 1947 microέχρι και το τέλος του 1950 παραπέmicroφθηκαν σε δίκη τον Οκτώβριο του 1951 από το έκτακτο στρατοδικείο για παράβαση του ΑΝ 509 Δώδεκα από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο microεταξύ των οποίων και ο Νίκος Μπελογιάννης ο οποίος είχε φτάσει τον Ιούνιο του 1950 στην Αθήνα microε αποστολή την laquoεξυγίανσηraquo από τους laquoχαφιέδεςraquo των διαβρωmicroένων κοmicromicroου-νιστικών οργανώσεων Αν και είχε φτάσει ανενόχλητος στην πρωτεύουσα ως τουρί-στας έπεσε γρήγορα στα χέρια της Ασφάλειας χωρίς να είναι γνωστό microέχρι σήmicroερα πώς οι αρχές είχαν επισηmicroάνει το σπίτι που επισκέφτηκε Η δίκη αυτή ήταν η τελευταία που γινόταν από έκτακτο στρατοδικείο για αδικήmicroατα του ΑΝ 509 Στις 27 Οκτωβρίου είχε ορκιστεί η κυβέρνηση συνασπισmicroού Ν Πλα-στήρα-Σ Βενιζέλου microία από τις προεκλογικές εξαγγελίες της οποίας ήταν η κατάργηση των έκτακτων στρατοδικείων και των θανατικών εκτελέσεων Είχε microάλιστα ξεκινήσει ένα παγκόσmicroιο κίνηmicroα διαmicroαρτυρίας ενάντια στις εκτελέσεις στην Ελλάδα γεγονός που ανησυχούσε την ελληνική κυβέρνηση Μέσα σε αυτό το πλαίσιο στις 17 Νοεmicroβρίου του 1951 ο Πλαστήρας δήλωνε laquoΟ Μπελογιάννης και οι microετrsquo αυτού καταδικασθέντες σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών δεν πρόκειται να εκτελεστούνraquo Όπως όmicroως ήδη αναφέρθηκε παραπάνω η αmicroερικανική πολιτική επιδίωκε microια laquoδεξιάraquo και απόλυτα αντικοmicromicroουνιστική κυβερνητική στροφή πολιτική που συνεπικουρούσε και ο ΙΔΕΑ Η κυβέρνηση Πλαστήρα έπρεπε συντονισmicroένα να φθαρεί και να πέσει Είχε ξεκινήσει η προετοιmicroασία microια νέας υπόθεσης και οι ανακρίσεις για microια νέα δίκη αυτή των ασυρmicroάτων και της κατασκοπίας Στις 14 Νοεmicroβρίου του 1951 η αστυνοmicroία πληροφορούσε τους δηmicroοσιογράφους ότι στην περιοχή της πρωτεύουσας είχαν γίνει πολλές συλλήψεις κοmicromicroουνιστών και είχαν ανακαλυφθεί ασύρmicroατοι του ΚΚΕ στην Άνω Γλυφάδα και στην Καλλιθέα Οι ασύρmicroατοι ανακαλύφθηκαν σε microια κρίσιmicroη περίοδο για την Ελλάδα αναζωπυρώνοντας το κλίmicroα

Στιγmicroιότυπο από δίκη laquoκατα-σκοπείαςraquo σε πρωτοσέλιδο

Πρωτοσέλιδο της εφηmicroερίδας laquoΑκρόπολιςraquo της 25ης Απριλίου

Η δίκη laquoκατασκοπείαςraquo Μετά το τέλος του εmicroφυλίου στην Αθήνα είχε διατηρηθεί ένα microικρός αριθmicroός παρά-νοmicroων κοmicromicroουνιστικών οργανώσεων οι οποίες όmicroως δέχονταν το ένα χτύπηmicroα microετά το άλλο Τα στελέχη του ΚΚΕ αδυνατούσαν να τις ανασυγκροτήσουν και η Ασφάλεια σε κάθε της επιχείρηση πετύχαινε και ένα νέο χτύπηmicroα Οι 93 συλληφθέντες κοmicro-microουνιστές της περιόδου από τον Δεκέmicroβριο του 1947 microέχρι και το τέλος του 1950 παραπέmicroφθηκαν σε δίκη τον Οκτώβριο του 1951 από το έκτακτο στρατοδικείο για παράβαση του ΑΝ 509 Δώδεκα από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο microεταξύ των οποίων και ο Νίκος Μπελογιάννης ο οποίος είχε φτάσει τον Ιούνιο του 1950 στην Αθήνα microε αποστολή την laquoεξυγίανσηraquo από τους laquoχαφιέδεςraquo των διαβρωmicroένων κοmicromicroου-νιστικών οργανώσεων Αν και είχε φτάσει ανενόχλητος στην πρωτεύουσα ως τουρί-στας έπεσε γρήγορα στα χέρια της Ασφάλειας χωρίς να είναι γνωστό microέχρι σήmicroερα πώς οι αρχές είχαν επισηmicroάνει το σπίτι που επισκέφτηκε Η δίκη αυτή ήταν η τελευταία που γινόταν από έκτακτο στρατοδικείο για αδικήmicroατα του ΑΝ 509 Στις 27 Οκτωβρίου είχε ορκιστεί η κυβέρνηση συνασπισmicroού Ν Πλα-στήρα-Σ Βενιζέλου microία από τις προεκλογικές εξαγγελίες της οποίας ήταν η κατάργηση των έκτακτων στρατοδικείων και των θανατικών εκτελέσεων Είχε microάλιστα ξεκινήσει ένα παγκόσmicroιο κίνηmicroα διαmicroαρτυρίας ενάντια στις εκτελέσεις στην Ελλάδα γεγονός που ανησυχούσε την ελληνική κυβέρνηση Μέσα σε αυτό το πλαίσιο στις 17 Νοεmicroβρίου του 1951 ο Πλαστήρας δήλωνε laquoΟ Μπελογιάννης και οι microετrsquo αυτού καταδικασθέντες σε θάνατο από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών δεν πρόκειται να εκτελεστούνraquo Όπως όmicroως ήδη αναφέρθηκε παραπάνω η αmicroερικανική πολιτική επιδίωκε microια laquoδεξιάraquo και απόλυτα αντικοmicromicroουνιστική κυβερνητική στροφή πολιτική που συνεπικουρούσε και ο ΙΔΕΑ Η κυβέρνηση Πλαστήρα έπρεπε συντονισmicroένα να φθαρεί και να πέσει Είχε ξεκινήσει η προετοιmicroασία microια νέας υπόθεσης και οι ανακρίσεις για microια νέα δίκη αυτή των ασυρmicroάτων και της κατασκοπίας Στις 14 Νοεmicroβρίου του 1951 η αστυνοmicroία πληροφορούσε τους δηmicroοσιογράφους ότι στην περιοχή της πρωτεύουσας είχαν γίνει πολλές συλλήψεις κοmicromicroουνιστών και είχαν ανακαλυφθεί ασύρmicroατοι του ΚΚΕ στην Άνω Γλυφάδα και στην Καλλιθέα Οι ασύρmicroατοι ανακαλύφθηκαν σε microια κρίσιmicroη περίοδο για την Ελλάδα αναζωπυρώνοντας το κλίmicroα

Στιγmicroιότυπο από δίκη laquoκατα-σκοπείαςraquo σε πρωτοσέλιδο

Πρωτοσέλιδο της εφηmicroερίδας laquoΑκρόπολιςraquo της 25ης Απριλίου

της αστάθειας και τον φόβο της κοmicromicroουνιστικής απειλής Η laquoτακτική των ασυρmicroάτωνraquo δηmicroιουργούσε και ένα πολιτικό ζήτηmicroα για την ίδια την Αριστερά Ενώ η ηγεσία του ΚΚΕ υποστήριζε ένα laquoδηmicroοκρατικό πατριωτικό microέτωποraquo έστελνε στην Ελλάδα στελέχη της microε ασυρmicroάτους δίνοντας στο στρατιωτικό κατεστηmicroένο και στη δεξιά επιχειρή-microατα για να διατηρούν τα έκτακτα microέτρα Το πόρισmicroα των ανακρίσεων ήταν σύντοmicroο Είκοσι εννέα συνολικά κοmicromicroουνιστές παραπέmicroπονται να δικαστούν από το Αrsquo Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών για laquoπράξεις κατασκοπείας εις βάρος των ενόπλων δυνάmicroεων της χώρας και της εξωτερικής ασφαλείας του Κράτους ήτοι δια παράβασιν του Νόmicroου 375 του 1936raquo Η δίκη ξεκίνησε στις 15 Φεβρουαρίου του 1952 και δεσπόζουσα φυσιογνωmicroία ήταν ο Νίκος Μπελογιάννης Το Στρατοδικείο κράτησε δύο εβδοmicroάδες οι συνεδριάσεις ξεκι-νούσαν από το πρωί και τελείωναν αργά το βράδυ και ο στόχος ήταν η εξασφάλιση της εκτέλεσης του Μπελογιάννη του φερόmicroενου σύmicroφωνα microε το κατηγορητήριο ως αρχηγού του κατασκοπευτικού δικτύου του ΚΚΕΤην 1η Μαρτίου του 1952 το microεσηmicroέρι το Στρατοδικείο εξέδωσε την απόφαση Για οκτώ από τους 29 κατηγορουmicroένους η απόφαση ήταν ο θάνατος Από εκείνο το σηmicroείο ξεκινούσε ένας αγώνας για να αποτραπούν οι εκτελέσεις Σύmicroφωνα microε τις διατάξεις οι microελλοθάνατοι έπρεπε να εκτελεστούν πέντε ηmicroέρες microετά την απόφαση της δίκης Υπήρχε όmicroως microια άλλη διέξοδος να δοθεί χάρη από το Συmicroβούλιο Χαρίτων Αυτό όmicroως δεν δέσmicroευε τις στρατιωτικές αρχές οι οποίες ελεγχόmicroενες από τον ΙΔΕΑ είχαν εκδώσει διαταγές για να εκτελεστούν οι κατηγορούmicroενοι Ο Πλαστήρας διέταξε να microην εκτελεστούν οι αποφάσεις του Στρατοδικείου microέχρι να αποφασίσει το Συmicroβούλιο Χαρίτων το οποίο τελικά απέρριψε τις αιτήσεις των Ν Μπελογιάννη Δ Μπάτση Η Αργυριάδη και Ν Καλούmicroενο Η τελευταία λύση ήταν ο βασιλιάς Παύλος αλλά η χάρη δεν δόθηκε ποτέΤα ξηmicroερώmicroατα της Κυριακής της 30ής Μαρτίου του 1952 στον laquoσυνήθη τόποraquo των εκτελέσεων στο Γουδί και χρησιmicroοποιώντας για φωτισmicroό τους προβολείς πέντε στρατι-ωτικών αυτοκινήτων αφαιρέθηκε η ζωή από τους τέσσερις κοmicromicroουνιστές Η δίκη των αεροπόρωνΤην ίδια περίοδο ο microηχανισmicroός του ΙΔΕΑ ανακάλυψε την ύπαρξη microιας δήθεν laquoκοmicro-

Στιγmicroιότυπο από τη δίκη των κοmicromicroουνιστών τον Φεβρουά-

microουνιστικής συνωmicroοσίαςraquo στην αεροπορία η οποία στηρίχτηκε σε microια ανύπαρκτη προκατασκευασmicroένη δολιοφθορά Στόχος του ΙΔΕΑ ήταν η ανακάλυψη microιας laquomicroικροσυ-νωmicroοσίαςraquo για να δηmicroιουργηθούν προβλήmicroατα στην κυβέρνηση Πλαστήρα και κυρίως microε την επίκληση του κοmicromicroουνιστικού κινδύνου να εξουδετερωθούν πολλοί ικανοί αξιωmicroατικοί που υπερφαλάγγιζαν στην επετηρίδα στελέχη του ΙΔΕΑ Στην πράξη πρόκειται για ένα ξεκαθάρισmicroα λογαριασmicroών στην αεροπορία ανάmicroεσα σε ακραίους αντικοmicromicroουνιστές και φιλελεύθερους αmicroέσως microετά τον εmicroφύλιο Η συνοmicroωσία δεν ήταν δύσκολο να σχεδιαστεί Ένα απλό ατύχηmicroα που συνέβη στη Σχολή Ικάρων στις 13 Σεπτεmicroβρίου του 1951 σε αεροπλάνο παρουσιάστηκε ως δολιοφθορά Αυτή η δολι-οφθορά ήταν εmicroφανώς κατασκευασmicroένη σε σηmicroείο που δεν έπειθε κανέναν ακόmicroη και αυτούς που την έκαναν Έπρεπε λοιπόν να βρεθεί άλλος τρόπος για να laquoαποκα-λυφθείraquo η laquoκοmicromicroουνιστική διείσδυσηraquo Ένα σύνθηmicroα του ΚΚΕ που βρέθηκε γραmicromicroένο σε microια αίθουσα διδασκαλίας των Ικάρων έδωσε την αφορmicroή παραmicroονή Πρωτοχρονιάς του 1952 ο αρχηγός ΓΕΑ Εmicromicroανουήλ Κελαϊδής να διατάξει την laquoΠροώθησιν ένορκου προανακρίσεωςraquo για τις laquoενδείξεις δολιοφθοράς λαβούσης χώραν επί αεροσκάφους της ΕΒΑraquo Ξεκίνησαν οι συλλήψεις των υπόπτων οι οποίοι υποβλήθηκαν σε φρικτά βασανιστήρια σωmicroατικά και ψυχικά έτσι ώστε να προβούν στις ανάλογες βολικές οmicroολογίες Όλες οι συλλήψεις πραγmicroατοποιήθηκαν microε απόλυτη microυστικότητα Η απο-microόνωση των συλληφθέντων ήταν τέλεια και απέβλεπε στο να microη δηmicroοσιοποιηθεί τίποτα για τη δήθεν laquoκοmicromicroουνιστική οργάνωσηraquo της αεροπορίας Και υπήρχε σοβαρός λόγος η σύνδεση microε την υπόθεση Μπελογιάννη Ήδη είχαν βγει οι θανατικές κατα-δίκες και η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι οι καταδικασθέντες δεν θα εκτελούνταν Έτσι αν αποδεικνυόταν ότι οι αεροπόροι είχαν κάποια σύνδεση microε την υπόθεση Μπε-λογιάννη αυτόmicroατα τεκmicroηριωνόταν ότι ανήκαν στον παράνοmicroο κοmicromicroουνιστικό microηχα-νισmicroό Συγχρόνως θα αποδεικνυόταν συmicromicroετοχή του Μπελογιάννη και στην υπόθεση των αεροπόρων Τελικά και αυτή τους η προσπάθεια απέτυχε ο κατηγορούmicroενος στην υπόθεση laquoκατασκοπείαςraquo Δηmicroήτριος Μπάτσης αρνήθηκε να συνεργαστεί στην υλοποίηση του σχεδίου και γιrsquo αυτό ίσως οδηγήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασmicroαΈπρεπε όmicroως να αποδειχτεί ότι οι αεροπόροι έκαναν ότι έκαναν υπό την καθοδήγηση του ΚΚΕ Έπρεπε λοιπόν να βρεθούν ενοχοποιητικά στοιχεία αφού οι οmicroολογίες των συλληφθέντων είχαν αποσπαστεί microε τη βία και διαφαινόταν ως ενδεχόmicroενη η αθώωσή

τους από το Αεροδικείο Για να στηριχτεί η υπόθεση οι εmicroπνευστές της σκευωρίας microύησαν τον δόκιmicroο χειριστή της Σχολής Εφέδρων Ν Ακριβογιάννη και τον έστειλαν στην Αλβανία στις 7 Απριλίου του 1952 laquoεπί εθνική αποστολή κατασκοπείας κατά την οποίαν ούτος θα ενεφανίζετο ως φυγάς κοmicromicroουνιστήςraquo Στη συνέχεια τον κατέδω-σαν στις αλβανικές αρχές έχοντας τη βεβαιότητα ότι οι Αλβανοί θα τον καταδίκαζαν σε θάνατο ως κατάσκοπο της ελληνικής κυβέρνησης όπως τελικά έγινε στις 15 Απρι-λίου του 1953 Στις 10 Απριλίου του 1952 υπουργός Εθνικής Άmicroυνας ανέλαβε ο Γεώργιος Μαύρος στέλεχος του Κόmicromicroατος των Φιλελευθέρων ο οποίος έδωσε διαταγή να σταmicroατήσει η προανάκριση και να ανατεθεί η υπόθεση σε τακτικό ανακριτή Στις 16 του ίδιου microήνα ο αντικυβερνητικός Τύπος φέρνει την υπόθεση στην επιφάνεια και την επόmicroενη ηmicroέρα η Ελλάδα κατακλύζεται από πλήθος δηmicroοσιευmicroάτων για την laquoανακαλυφθείσα κοmicromicroου-νιστική δράσηraquo στην αεροπορία δηmicroοσιεύmicroατα που έκαναν αναφορές microέχρι και για καταρρίψεις αεροσκαφών Στις 10 Ιουλίου του 1952 εκδίδεται το παραπεmicroπτικό βού-λευmicroα Παραπέmicroφθηκαν ως ένοχοι στην υπόθεση της laquoκοmicromicroουνιστικής συνωmicroοσίαςraquo στην αεροπορία είκοσι άτοmicroα Οι κατηγορούmicroενοι κατά το βούλευmicroα εκτελούσαν εντο-λές της ηγεσίας του ΚΚΕ που βρισκόταν στο εξωτερικό Η δίκη των αεροπόρων άρχισε στο Αεροδικείο στις 22 Αυγούστου του 1952 και κράτησε microέχρι τις 17 Σεπτεmicroβρίου του 1952 οπότε ανακοινώθηκαν οι ποινές οι οποίες ήταν εξοντωτικές για τους κατηγο-ρουmicroένους Τον Μάρτιο του 1953 η υπόθεση έφτασε στο Ανώτατο Αναθεωρητικό Δικα-στήριο που όmicroως microετά από microερικές συνεδριάσεις ανέβαλε τη δίκη laquoλόγω σηmicroαντικών αιτίων και διά κρείσσονας αποδείξειςraquo Στα τέλη Σεπτεmicroβρίου του 1953 άρχισε η δίκη στο Αναθεωρητικό που διήρκεσε δύο ολόκληρους microήνες Η ατmicroόσφαιρα αυτή τη φορά ήταν φανερά διαφορετική Όλα τα στοιχεία πείθουν ότι πρόκειται για σκευωρία Παρrsquo όλα αυτά οι δικαστές δέχονται την ύπαρξη συνωmicroοσίας και υποβάλλουν ποινές κάπως ελαφρύτερες Η υπόθεση των αεροπόρων τυπικά laquoέκλεισεraquo τον Νοέmicroβριο του 1955 όταν η κυβέρνηση Καραmicroανλή χορήγησε αmicroνηστία στους κρατουmicroένους αλλά και στους σκευωρούς Λίγα χρόνια όmicroως αργότερα οι εmicroπνευστές και αυτουργοί της σκευωρίας βρέθηκαν να στηρίζουν τη Χούντα από υψηλές θέσεις microέσα στην Αεροπορία

Πρωτοσέλιδο της εφηmicroερίδας laquoΕλευθερίαraquo την εποmicroένη της

τους από το Αεροδικείο Για να στηριχτεί η υπόθεση οι εmicroπνευστές της σκευωρίας microύησαν τον δόκιmicroο χειριστή της Σχολής Εφέδρων Ν Ακριβογιάννη και τον έστειλαν στην Αλβανία στις 7 Απριλίου του 1952 laquoεπί εθνική αποστολή κατασκοπείας κατά την οποίαν ούτος θα ενεφανίζετο ως φυγάς κοmicromicroουνιστήςraquo Στη συνέχεια τον κατέδω-σαν στις αλβανικές αρχές έχοντας τη βεβαιότητα ότι οι Αλβανοί θα τον καταδίκαζαν σε θάνατο ως κατάσκοπο της ελληνικής κυβέρνησης όπως τελικά έγινε στις 15 Απρι-λίου του 1953 Στις 10 Απριλίου του 1952 υπουργός Εθνικής Άmicroυνας ανέλαβε ο Γεώργιος Μαύρος στέλεχος του Κόmicromicroατος των Φιλελευθέρων ο οποίος έδωσε διαταγή να σταmicroατήσει η προανάκριση και να ανατεθεί η υπόθεση σε τακτικό ανακριτή Στις 16 του ίδιου microήνα ο αντικυβερνητικός Τύπος φέρνει την υπόθεση στην επιφάνεια και την επόmicroενη ηmicroέρα η Ελλάδα κατακλύζεται από πλήθος δηmicroοσιευmicroάτων για την laquoανακαλυφθείσα κοmicromicroου-νιστική δράσηraquo στην αεροπορία δηmicroοσιεύmicroατα που έκαναν αναφορές microέχρι και για καταρρίψεις αεροσκαφών Στις 10 Ιουλίου του 1952 εκδίδεται το παραπεmicroπτικό βού-λευmicroα Παραπέmicroφθηκαν ως ένοχοι στην υπόθεση της laquoκοmicromicroουνιστικής συνωmicroοσίαςraquo στην αεροπορία είκοσι άτοmicroα Οι κατηγορούmicroενοι κατά το βούλευmicroα εκτελούσαν εντο-λές της ηγεσίας του ΚΚΕ που βρισκόταν στο εξωτερικό Η δίκη των αεροπόρων άρχισε στο Αεροδικείο στις 22 Αυγούστου του 1952 και κράτησε microέχρι τις 17 Σεπτεmicroβρίου του 1952 οπότε ανακοινώθηκαν οι ποινές οι οποίες ήταν εξοντωτικές για τους κατηγο-ρουmicroένους Τον Μάρτιο του 1953 η υπόθεση έφτασε στο Ανώτατο Αναθεωρητικό Δικα-στήριο που όmicroως microετά από microερικές συνεδριάσεις ανέβαλε τη δίκη laquoλόγω σηmicroαντικών αιτίων και διά κρείσσονας αποδείξειςraquo Στα τέλη Σεπτεmicroβρίου του 1953 άρχισε η δίκη στο Αναθεωρητικό που διήρκεσε δύο ολόκληρους microήνες Η ατmicroόσφαιρα αυτή τη φορά ήταν φανερά διαφορετική Όλα τα στοιχεία πείθουν ότι πρόκειται για σκευωρία Παρrsquo όλα αυτά οι δικαστές δέχονται την ύπαρξη συνωmicroοσίας και υποβάλλουν ποινές κάπως ελαφρύτερες Η υπόθεση των αεροπόρων τυπικά laquoέκλεισεraquo τον Νοέmicroβριο του 1955 όταν η κυβέρνηση Καραmicroανλή χορήγησε αmicroνηστία στους κρατουmicroένους αλλά και στους σκευωρούς Λίγα χρόνια όmicroως αργότερα οι εmicroπνευστές και αυτουργοί της σκευωρίας βρέθηκαν να στηρίζουν τη Χούντα από υψηλές θέσεις microέσα στην Αεροπορία

Πρωτοσέλιδο της εφηmicroερίδας laquoΕλευθερίαraquo την εποmicroένη της

Προς τις εκλογές της 16ης Νοεmicroβρίου 1952Εκτός από τα προβλήmicroατα εσωτερικής πολιτικής η κυβέρνηση είχε να αντιmicroετωπίσει και ζητήmicroατα που αφορούσαν την ίδια τη λειτουργία της από τη στιγmicroή που ο πρω-θυπουργός υπέστη σοβαρή κρίση ηmicroιπληγίας στις 10 Μαρτίου του 1952 και η οποία τον εmicroπόδιζε να ασκεί πραγmicroατικά τα καθήκοντά του Η παρατεινόmicroενη ασθένεια του Ν Πλαστήρα το καλοκαίρι του 1952 δηmicroιούργησε κυβερνητική κρίση Αν και η κυβέρ-νηση δεν αντιmicroετώπιζε άmicroεση προοπτική κοινοβουλευτικής ανατροπής αποφάσισε στις αρχές Σεπτεmicroβρίου του 1952 να επαναφέρει σε ισχύ το πλειοψηφικό σύστηmicroα το οποίο είχε εφαρmicroοστεί την περίοδο του microεσοπολέmicroου και να προχωρήσει στη διενέργεια νέων εκλογών η διεξαγωγή των οποίων αποτελούσε microόνιmicroα προβαλλόmicroενο αίτηmicroα του Ελληνικού Συναγερmicroού όπως ήταν επίσης επιθυmicroία των ανακτόρων και της αmicroερικανικής πρεσβείας Στις 4 Οκτωβρίου ψηφίστηκε ο νέος εκλογικός νόmicroος και τις επόmicroενες ηmicroέ-ρες δηmicroοσιεύθηκε το διάταγmicroα για τη διάλυση της Βουλής και τη διεξαγωγή νέων εκλο-γών οι οποίες ορίστηκαν για τη 16η Νοεmicroβρίου 1952 Στις 11 Οκτωβρίου η κυβέρνηση Πλαστήρα υπέβαλε την παραίτησή της και αντικαταστάθηκε από υπηρεσιακή κυβέρνηση microε πρόεδρο τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Δ Κιουσόπουλο

Ο απόηχος της εκτέλεσης του Ν Μπελογιάννη

Η καταδίκη του Νίκου Μπελογιάννη σε θάνατο προκάλεσε κίνηmicroα συmicroπαράστασης διε-θνώς στο οποίο συmicromicroετείχαν χιλιάδες άνθρωποι Η δίκη του Μπελογιάννη αποτέλεσε για όσους κινητοποιήθηκαν υπέρ του microια microάχη για την ειρήνη microε πρωταγωνιστή τον ίδιο και η καταδίκη του παροmicroοιάστηκε microε τα εγκλήmicroατα του φασισmicroού λίγα χρόνια πριν Γιrsquo αυτό και οι διαmicroαρτυρίες για να microαταιωθεί η εκτέλεσή του εκδηλώθηκαν microε microεγάλη δύναmicroη και αποφασιστικότητα Στο εσωτερικό της Ελλάδας οι βουλευτές της ΕΔΑ πολλοί βουλευτές της ΕΠΕΚ και του Κόmicromicroατος των Φιλελευθέρων ζητούσαν να microην πραγmicroατοποιηθούν οι εκτελέσεις Χαρακτηριστική microάλιστα περίπτωση ήταν η στάση του αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνα ο οποίος microε έκκλησή του στον βασιλιά Παύλο ζήτησε την αναστολή των εκτελέσεων Σε διεθνές επίπεδο άνθρωποι απrsquo όλα τα κοινωνικά στρώmicroατα και επαγγέλmicroατα δηmicroο-

Το 1952 οι εκλογές ορίστηκαν για την 16η Νοεmicroβρίου ο Κ

Ενδεικτικό του σηmicroαντικού ποσοστού παρέmicroβασης των

κρατικών και συντηρητικών πολιτικών πεποιθήσεων εκπρόσωποι της διανόησης και της εκκλησίας εξέφρασαν τη διαmicroαρτυρία τους απαιτώντας τη σωτηρία του Μπελογιάννη Οι κινητοποιήσεις εκφράστηκαν microε πολλές και διαφορετικές microορφές συγκεντρώσεις διαδηλώσεις τηλεγραφήmicroατα διαmicroαρτυρίας προς την κυβέρνηση της Ελλάδας τον βασιλιά τον ΟΗΕ ραδιοφωνικές ανακοινώσεις άρθρα στον Τύπο υπογραφές υποmicroνη-microάτων κά Άνθρωποι από πολλές χώρες όπως η Γαλλία η Ιταλία η Αγγλία το Βέλγιο η Ολλανδία η Νορβηγία η Δανία η Ελβετία η Αίγυπτος η Αυστραλία το Ισραήλ η Κύπρος οι ΗΠΑ η Σοβιετική Ένωση και φυσικά από τις Λαϊκές Δηmicroοκρατίες της Κίνας της Βουλγαρίας της Ρουmicroανίας της Ουγγαρίας της Τσεχοσλοβακίας της Πολωνίας και της Αλβανίας Εξαίρεση αποτέλεσε η Γιουγκοσλαβία του Τίτο ο οποίος απαγόρευσε κάθε εκδήλωση αλληλεγγύης προς τον ΜπελογιάννηΗ φωτογραφία του Νίκου Μπελογιάννη στο ειδώλιο του κατηγορουmicroένου να χαmicroογελά microrsquo ένα γαρίφαλο στο χέρι αποτελεί microία από τις σηmicroαντικότερες φωτογραφίες χαρακτηρι-στικές της microεταπολεmicroικής microας ιστορίας Αποτυπωmicroένη από τον φωτογράφο Παναγιώτη Μήτσουρα όταν δηmicroοσιεύτηκε στον Τύπο της εποχής έδωσε στον Μπελογιάννη το όνοmicroα microε το οποίο πέρασε στην ιστορία laquoο άνθρωπος microε το γαρίφαλοraquo Η υπόθεση Μπελογιάννη συγκινεί τον Πάmicroπλο Πικάσο ο οποίος συmicromicroετέχει σε διαδη-λώσεις στο Παρίσι Η φωτογραφία microάλιστα του Π Μήτσουρα δίνει την έmicroπνευση στον Π Πικάσο να φιλοτεχνήσει ένα σκίτσο που παρίστανε τον Μπελογιάννη και το γαρίφαλό του Σε πολύ σύντοmicroο χρονικό διάστηmicroα το σκίτσο έγινε αφίσα για να χρησιmicroοποιηθεί στον αγώνα ενάντια στην εκτέλεση Ο laquoάνθρωπος microε το γαρίφαλοraquo αφήνει επίσης το στίγmicroα του στη microεταπολεmicroική ποίηση εmicroπνέοντας στις 30 Μαρτίου τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο να γράψει από την εξορία για τον Μπελογιάννη Δεν θα microπορούσε να microείνει ανεπηρέαστος και ο ελληνικός κινηmicroατογράφος Με τη δρα-microατική ελληνική ταινία laquoΟ άνθρωπος microε το γαρύφαλλοraquo (1980) ο Νίκος Τζίmicroας περιγρά-φει τα τελευταία χρόνια της ζωής του Νίκου Μπελογιάννη από τη στιγmicroή που φτάνει στην Ελλάδα microέχρι την εκτέλεσή του Με το όνοmicroα Μπελογιάννη στις σοσιαλιστικές χώρες ονόmicroασαν δρόmicroους (Ρουmicroανία Ουγγαρία Τσεχοσλοβακία) πάρκα (Ρουmicroανία) εργοστάσια (Ρουmicroανία Ουγγαρία) κρατικές επιχειρήσεις αγροτικούς συνεταιρισmicroούς σχολεία (Τσεχοσλοβακία) κινηmicroατογράφους καράβια και ποταmicroόπλοια Κατά τη διάρ-κεια της εξέλιξης της δίκης του Ν Μπελογιάννη χιλιάδες ήταν οι Ούγγροι που είχαν

Από τις χαρακτηριστικότερες φωτογραφίες του laquoανθρώπου

Σε σχέση microε την επιλογή του πλειοψηφικού συστήmicroατος ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα Τζον Πιουριφόι (John E Peurifoy) τον Μάρτιο του 1952 σε ανακοίνωσή του έπειτα από συνάντηση microε τον διευθυντή του πολιτικού γραφείου του Πλαστήρα χα-ρακτηριστικά και δηmicroόσια δήλωνε ότι η επάνοδος στο σύστηmicroα της απλής αναλογικής θα είχε ολέθριες συνέπειες επί της αποδοτικής χρήσης της αmicroερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα Οι ΗΠΑ πίστευαν ότι microόνο microονοκοmicromicroατικές ισχυρές κυβερνήσεις θα microπορούσαν να δώσουν λύσεις στα σοβαρά προβλήmicroατα της microεταπολεmicroικής περιόδου Η επιρροή των Αmicroερικανών στην επιλογή αυτού του τύπου διακυβέρνησης δεν θα πρέπει να υποτιmicroάται ειδικότερα microάλιστα σε microια περίοδο που οι ΗΠΑ διαδραmicroάτιζαν καθοριστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις

βάλει υπογραφές και συmicromicroετείχαν σε διαδηλώσεις για να microην εκτελεστεί ενώ ακόmicroη και σήmicroερα πολλοί είναι αυτοί που γνωρίζουν την προσωπική ιστορία του ηγετικού στελέχους της Αριστεράς Τέσσερις ηmicroέρες microετά την εκτέλεσή του το ουγγρικό χωριό laquoΕλληνοχώριraquo άλλαξε το όνοmicroά του και ονοmicroάστηκε laquoΜπελογιάννηςraquo

Ο υπηρεσιακός πρωθυπουρ-γός τον Οκτώβριο του 1952 Δ

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΗ λήξη του εmicroφυλίου πολέmicroου τον Αύγουστο του 1949 δεν σήmicroαινε microόνο την επικράτηση στο εσωτερικό ενός τύπου πολιτικού καθεστώτος αλλά ως προέ-κταση και του Ψυχρού Πολέmicroου που είχε αρχίσει από το 1947 καθόρισε και το γενικό πλαίσιο του εξωτερικού προσανατολισmicroού της χώρας Η Κοmicromicroουνιστική Αριστερά ηττηmicroένη και εξουδετερωmicroένη κοινοβουλευτικά ασθενής περιορι-ζόmicroενη περίπου στο ένα δέκατο του εκλογικού σώmicroατος κατά τις τρεις πρώτες microετεmicroφυλιακές εκλογές (1950 1951 1952) δεν ήταν σε θέση να αmicroφισβητήσει τη βασική συναίνεση που επικρατούσε microεταξύ των συντηρητικών και φιλελεύθε-ρων πολιτικών δυνάmicroεων Η Ελλάδα προσανατολιζόταν στον δυτικό κόσmicroο επι-βεβαιώνοντας το δόγmicroα της ευθυγράmicromicroισής της microε την εκάστοτε επικρατούσα στην Ανατολική Μεσόγειο ναυτική δύναmicroη Στο τέλος της δεκαετίας του 1940 microε δεδοmicroένη την παρακmicroή της βρετανικής ισχύος η δύναmicroη αυτή ήταν οι Ηνωmicroένες Πολιτείες

Παρέmicroενε ανοιχτό το θέmicroα του τύπου αυτής της σχέσης Η Ουάσινγκτον είχε παρέmicroβει στην περιοχή microε το δόγmicroα Τρούmicroαν (Truman) τον Μάρτιο του 1947 σε microια πρώτη εφαρ-microογή της πολιτικής της laquoανάσχεσηςraquo (containement) της σοβιετικής επέκτασης Δεν είχε όmicroως παράσχει εγγύηση για την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας ή της Τουρκίας την άλλη χώρα στην οποία είχε παρασχεθεί βοήθεια και πολιτική υποστήριξη Η συ-γκρότηση του ΝΑΤΟ τον Απρίλιο του 1949 είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον της Άγκυρας και της Αθήνας ακριβώς επειδή το Βορειοατλαντικό σύmicroφωνο παρείχε microε το άρθρο 5 αυτού του είδους τη διασφάλιση Εκτός από την αυτονόητα ισχυρή διασφάλιση που θα προέκυπτε από τη συmicromicroετοχή σε σύστηmicroα συλλογικής ασφαλείας στη σκέψη της Αθήνας βάραινε και η ανάγκη εξασφάλισης οικονοmicroικής συνδροmicroής για τις αmicroυντικές δαπάνες οι οποίες δυσβάστακτες όπως ήταν δεν άφηναν περιθώριο για οικονοmicroική ανασυγκρότηση Οι Αmicroερικανοί δεν ήταν όmicroως διατεθειmicroένοι το φθινόπωρο του 1949

Η ίδρυση του ΝΑΤΟ το 1949 προκάλεσε το ενδιαφέρον

να συmicroπεριλάβουν στο ΝΑΤΟ αυτές τις δύο χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και ο βα-σικός λόγος ήταν η αντίληψη του επιτελείου των αmicroερικανικών ενόπλων δυνάmicroεων ότι αυτή η επέκταση θα σήmicroαινε ανάληψη υποχρεώσεων για τις οποίες δεν ήταν έτοιmicroο το αmicroερικανικό στρατιωτικό δυναmicroικό Η αmicroερικανική δήλωση που επαναλάmicroβανε το εν-διαφέρον των Ηνωmicroένων Πολιτειών για την ακεραιότητα της Ελλάδας και της Τουρκίας και τη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας τους έναντι της Σοβιετικής Ένωσης υπογράmicromicroιζε ωστόσο την έλλειψη της επιθυmicroητής εγγύησης που είχαν εξασφαλίσει οι άλλες χώρες που είχαν συνυπογράψει το σύmicroφωνο του Βορείου Ατλαντικού Η ελληνική πολιτική αν και προσανατολισmicroένη στην ένταξη στο ΝΑΤΟ δεν ήταν ιδιαίτερα ενεργητική ως προς αυτό το σηmicroείο Οι πολιτικές εξελίξεις που οδήγησαν στις εκλογές του Μαρτίου του 1950 και η αστάθεια των κεντρώων συνασπισmicroών που σχηmicroατίστηκαν microετά τις εκλογές αυτές εξηγούν σε συνδυασmicroό microε τη δεδηλωmicroένη αmicroερικανική απροθυmicroία τη στάση αυτή Αντίθετα πολύ πιο ενεργή στάση επέδειξε η Τουρκία η οποία και έθεσε και πάλι το ζήτηmicroα στα microέσα του 1950 Η νέα τουρκική προσπάθεια την οποία κατά βάση ακολούθησε η ελληνική κυβέρνηση επρόκειτο να είναι πιο επιτυχής Το διεθνές πλαίσιο είχε microεταβληθεί microετά την επίθεση της Βόρειας Κορέας στη Νότια τον Ιούνιο του 1950 Η εξέλιξη αυτή ισοδυναmicroούσε microε επιβεβαίωση των αmicroερικανικών ανησυχιών για επεκτατική διάθεση του Κρεmicroλίνου σε όλη την υφήλιο και οδήγησε σε σκλήρυνση της αmicroερικανικής πολιτικής Στο πλαίσιο microιας νέας διευρυmicroένης εκδοχής του δόγmicroατος της laquoανάσχεσηςraquo οι Ηνωmicroένες Πολιτείες θα απαντούσαν στρατιωτικά σε κάθε σηmicroείο όπου εκδηλωνόταν επεκτατική κίνηση της Σοβιετικής Ένωσης και συνακόλουθα θα αυξάνονταν οι αmicroυντικές δαπάνες τόσο των Ηνωmicroένων Πολιτειών όσο και των συmicro-microάχων τους Στην Ελλάδα οι επιπτώσεις ήταν άmicroεσες αφού οι Αmicroερικανοί έπαψαν να ενθαρρύνουν το φιλελεύθερο πείραmicroα της κεντρώας κυβέρνησης Πλαστήρα και ενθάρ-ρυναν νέα κυβερνητικά σχήmicroατα από τη συντηρητική πτέρυγα του Κέντρου και στη συνέχεια ευνόησαν την επικράτηση ενός ανανεωmicroένου κόmicromicroατος της δεξιάς του Ελλη-νικού Συναγερmicroού υπό τον στρατάρχη Παπάγο Η microείωση της δύναmicroης του στρατού προς όφελος της οικονοmicroικής ανασυγκρότησης εγκαταλείφθηκε και η ελληνική κυβέρνηση σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τον παγκόσmicroιο αντικοmicromicroουνιστικό αγώνα απέστειλε στην Κορέα ένα τάγmicroα πεζικού ενώ η Τουρκία έστειλε αντίστοιχα microια ταξιαρχία

Τmicroήmicroα του ελληνικού εκστρα-τευτικού σώmicroατος που στάλ-

Στο νέο διεθνές πλαίσιο η νέα τουρκική αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ και microαζί microε αυτήν η ελληνική επρόκειτο να ευοδωθεί Η αλλαγή αυτή ήταν αποτέλεσmicroα και της νέας στρατηγικής αντίληψης του αmicroερικανικού επιτελείου Οι ελληνικές ένοπλες δυνάmicroεις από τις αρχές του 1951 δεν προορίζονταν microόνο για δύναmicroη εσωτερικής ασφαλείας αλλά και για τη συγκράτηση των δυνάmicroεων της Σοβιετικής Ένωσης ή συmicromicroάχων της έως ότου έφθανε στο πεδίο της microάχης συmicromicroαχική στρατιωτική δύναmicroη Παράλληλα οι Αmicroε-ρικανοί συνειδητοποιούσαν ότι η βρετανική ισχύς είχε παρακmicroάσει σε τέτοιο σηmicroείο ώστε ήταν αδύνατο να ισχύει η ανάθεση της ευθύνης για το πρώτο στάδιο της άmicroυνας των χωρών της Εγγύς Ανατολής στη Βρετανία η οποία ενδιαφερόταν να διατηρήσει τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στην περιοχή και αντιδρούσε στην ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ Έτσι η βρετανική ιδέα για τη σύναψη ενός microεσογειακού συmicroφώνου ασφαλείας από τη Βρετανία τη Γαλλία την Τουρκία και την Ελλάδα microε πρόσθετη αmicroερικανική εγγύηση έχασε έδαφος υπέρ της απευθείας ένταξης στο ΝΑΤΟ των δύο χωρών Η βρετανική αντίδραση επρόκειτο να καmicroφθεί την άνοιξη του 1951 η Βρετανία όπως προαναφέρθηκε δεν είχε την ισχύ για να αναλάβει τις ευθύνες της ασφάλειας της περιοχής και αντιλαmicroβανόταν ότι περαιτέρω αντίδρασή της θα οδη-γούσε σε οξεία διαφωνία τόσο microε τις Ηνωmicroένες Πολιτείες όσο και microε τις ενδιαφερό-microενες χώρες Το τελευταίο ίσχυε ειδικά για την Τουρκία η κυβέρνηση της οποίας δεν έκρυβε την ενόχλησή της για την καθυστέρηση της ένταξης Απέmicroεινε η αντίδραση των σκανδιναβικών microελών της συmicromicroαχίας Νορβηγίας και Δανίας αλλά και της Ολλαν-δίας που θεωρούσαν την ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας ως microία ανεπιθύmicroητη διεύρυνση της ζώνης ευθύνης της συmicromicroαχίας που δεν θα περιοριζόταν πλέον στην περιοχή του Βορείου Ατλαντικού όπως προέβλεπε η αρχική σύλληψη του συmicroφώνου Καθώς οι αντιρρήσεις των Σκανδιναβών και των Ολλανδών δεν microπορούσαν να αποτρέ-ψουν την εφαρmicroογή της απόφασης των Αmicroερικανών οι δύο χώρες προσκλήθηκαν να ενταχθούν στη συmicromicroαχία τον Σεπτέmicroβριο του 1951 και η ένταξη ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 1952Την ένταξη ακολούθησε ο καθορισmicroός των ορίων επιχειρησιακής ευθύνης και ένταξης των ενόπλων δυνάmicroεων στη στρατιωτική δοmicroή του ΝΑΤΟ Η Ελλάδα διέθεσε σχεδόν το σύνολο των χερσαίων ναυτικών και αεροπορικών δυνάmicroεών της στη συmicromicroαχία Οι δυνάmicroεις της Ελλάδας όmicroως δεν ενσωmicroατώθηκαν στη Διοίκηση Νότιας Ευρώπης που

Μετά την έκρηξη του πολέ-microου στην Κορέα οι Αmicroερικά-

διοικείτο από Ιταλό ένδειξη των ευαισθησιών που προέκυπταν από τον Βrsquo Παγκόσmicroιο πόλεmicroο αλλά σε microια νέα Διοίκηση Νοτιοανατολικής Ευρώπης που διοικούσε Αmicroερικα-νός Ειδικά οι ναυτικές δυνάmicroεις θα υπάγονταν σε Διοίκηση Μεσογείου υπό τις διατα-γές Βρετανού ναυάρχου Πρέπει επίσης να σηmicroειωθεί ότι η Ελλάδα και η Τουρκία θα ήταν υπεύθυνες για την αmicroυντική κάλυψη του εθνικού τους χώρουΤο σκηνικό που συνόδευε την ταυτόχρονη ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ επιβεβαίωνε την αντίληψη των δύο χωρών από τους Αmicroερικανούς στρατηγικούς σχεδιαστές ως ενιαίου στρατηγικού χώρου Η Τουρκία στο πλαίσιο αυτού του χώρου αξιολογείτο αναmicroφίβολα ως στρατηγικά σηmicroαντικότερη η microακρά συνοριακή γραmicromicroή της microε τη Σοβιετική Ένωση προς Βορρά και η άmicroεση γειτνίασή της microε τη Μέση Ανατολή προς Νότο και Ανατολή σε συνδυασmicroό microε το γεγονός ότι η αξία της περιοχής αυτής αυξανόταν σηmicroαντικά λόγω του πετρελαίου αλλά και ο έλεγχος των Στενών που συνέδεαν τη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο έδι-ναν στην Τουρκία microοναδική σηmicroασία για τη Δύση αφού λειτουργούσε ως laquoκρηπίδωmicroαraquo που απέτρεπε τη σοβιετική παρουσία στις σηmicroαντικές για τη Δύση περιοχές Ζωτικής σηmicroασίας άλλωστε επρόκειτο να αποδειχθεί και η χρήση του τουρκικού εδάφους από τους Αmicroερικανούς για την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνατοτήτων στην περιοχή Η Ελλάδα στο σκηνικό αυτό ήταν πολύτιmicroη αλλά microάλλον συmicroπληρωmicroατική προς την Τουρκία το γεγονός ότι τα νησιά του Αιγαίου ήταν τmicroήmicroα της ελληνικής επικράτειας προσέδιδε στη χώρα αξία αφού η ναυσιπλοΐα σε σχέση microε τα Στενά microπορούσε να διευ-κολυνθεί ή να δυσχερανθεί Παράλληλα η Ελλάδα αποτελούσε ένα από τα δύο σηmicroεία επαφής το άλλο ήταν η Ιταλία της Γιουγκοσλαβίας microε τον δυτικό συνασπισmicroό ενώ η στενή ελληνική ενδοχώρα στον Βορρά απέτρεπε την έξοδο στο Αιγαίο της Βουλγαρίας και microέσω αυτής του σοβιετικού συνασπισmicroού Τέλος η δυνατότητα ανάπτυξης βάσεων στην Ελλάδα δεν ήταν αmicroελητέα αφού διάφορα σηmicroεία της χώρας και ειδικά η Κρήτη επρόκειτο να αποτελέσουν καθώς θα αναπτυσσόταν ο αmicroερικανικός στρατιωτικός σχε-διασmicroός στη δεκαετία του 1950 ανεκτίmicroητα από στρατιωτική άποψη σηmicroεία για τους Αmicroερικανούς και το ΝΑΤΟ Αυτό που θα διακρινόταν πάντως στις επόmicroενες δεκαετίες ήταν microια τάση των Δυτι-κών και ειδικά των Αmicroερικανών να υπερτιmicroούν τη σηmicroασία της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας Η συγκριτική αυτή υπερτίmicroηση δεν προέκυπτε πάντως ως αποτέλεσmicroα ενός

Η Ελλάδα εντάχθηκε στη συmicro-microαχία του ΝΑΤΟ τον Φεβρου-

στενά laquoτεχνικούraquo υπολογισmicroού των γεωγραφικών παραγόντων Προέκυπτε και από την αντίληψη του πληθυσmicroιακού παράγοντα ο οποίος microε την πάροδο του χρόνου αργά αλλά σταθερά και από τη δεκαετία του 1980 microε αυξανόmicroενο ρυθmicroό microεταβαλλόταν υπέρ της Τουρκίας αλλά και από τις ειδικές ιστορικές συνθήκες της δεκαετίας του 1940 όταν εγκαινιάστηκε η αmicroερικανική επέmicroβαση στην περιοχή Η Ελλάδα σε αντίθεση microε την Τουρκία βρισκόταν σε συνθήκες εmicroφυλίου πολέmicroου ήταν πολύ περισσότερο εξαρ-τηmicroένη από την αmicroερικανική βοήθεια ενώ και οι πολιτικές ελίτ έδειχναν αξιοσηmicroείωτη αδυναmicroία να ενεργήσουν χωρίς αmicroερικανική καθοδήγηση Οι συνθήκες αυτές άφησαν τα ίχνη τους στη διαmicroόρφωση των αντιλήψεων των Αmicroερικανών για τη νοοτροπία και τις πολιτικές δυνατότητες των πολιτικών ηγεσιών στις δύο χώρες Στην Ουάσινγκτον σχη-microατίστηκε η εντύπωση ότι η ελληνική πολιτική microπορούσε να επηρεαστεί ευκολότερα από την τουρκική και αυτό προέκυπτε από την αξιολόγηση τόσο των laquoαντικειmicroενικώνraquo δηλαδή δηmicroογραφικών γεωγραφικών οικονοmicroικών και άλλων παραγόντων όσο και των laquoυποκειmicroενικώνraquo παραγόντων δηλαδή της δυναmicroικότητας και της αυτονοmicroίας του πολι-τικού συστήmicroατος των δύο χωρών Στο πλαίσιο αυτό οι Τούρκοι ηγέτες πολιτικοί και στρατιωτικοί γίνονταν αντιληπτοί ως laquoυπερήφανοιraquo και laquoάκαmicroπτοιraquo που έπρεπε να γίνονται αντικείmicroενο προσεκτικής προσέγγισης ενώ οι Έλληνες ως υποκείmicroενοι στην άσκηση επιρροής χωρίς microεγάλα περιθώρια ελιγmicroών Οι αντιλήψεις αυτές επρόκειτο να βαρύνουν ιδιαίτερα στο πλαίσιο του laquoτριγώνουraquo Ηνωmicroένων Πολιτειών-Ελλάδας-Τουρ-κίας κατά τις επόmicroενες δεκαετίεςΚατά τη διάρκεια πάντως του 1949-1952 η διmicroερής ελληνοτουρκική φιλία ήταν φαι-νοmicroενικά στενή και αδιατάρακτη αν και έπρεπε να είναι αντιληπτό ότι αυτή η εξέλιξη οφειλόταν στο πολυmicroερές ατλαντικό πλαίσιο που καθόριζε την εξωτερική πολιτική και των δύο χωρών Πρέπει δε να σηmicroειωθεί ότι ακριβώς αυτή η στενή διmicroερής σχέση πιθανότατα δηmicroιούργησε στους χειριστές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής κατά το 1953-54 την εντύπωση ότι η Άγκυρα δεν θα εκδήλωνε ενδιαφέρον για την Κύπρο σε περίπτωση κατά την οποία η Αθήνα έθετε στη Βρετανία ή και στα Ηνωmicroένα Έθνη θέmicroα αυτοδιάθεσης Σε κάθε περίπτωση πάντως οι οmicroαλές ελληνοτουρκικές σχέσεις κατά το αrsquo microισό της δεκαετίας του 1950 είχαν ευεργετικό αντίκτυπο στη θέση των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και των νησιών της Ίmicroβρου και της Τενέδου καθώς σηmicroειώθηκε χαλάρωση των επαχθών φορολογικών microέτρων που είχαν ληφθεί σε βάρος

Στιγmicroιότυπο από τελετή παρα-σηmicroοφόρησης Ελλήνων αερο-

τους κατά τη διάρκεια του Βrsquo Παγκοσmicroίου πολέmicroου Αντίστοιχα η ελληνική κυβέρνηση ευνόησε την τουρκική εκπαίδευση της microουσουλmicroανικής microειονότητας της Δυτικής Θρά-κης αγνοώντας προς στιγmicroήν ίσως και το γεγονός ότι η microειονότητα δεν ήταν αmicroιγώς τουρκική αλλά αποτελείτο και από άλλα στοιχεία όπως Ποmicroάκοι και Αθίγγανοι Το ότι οι θετικές αυτές εξελίξεις για την ελληνική microειονότητα της Κωνσταντινούπολης και της Ίmicroβρου και της Τενέδου ήταν στενά συνδεδεmicroένες microε το επίπεδο των ελληνο-τουρκικών σχέσεων επρόκειτο να γίνει σαφές το 1955 όταν microε τη χειροτέρευση των ελληνοτουρκικών σχέσεων συνεπεία του Κυπριακού σφραγίστηκε αρνητικά το microέλλον των Ελλήνων της ΤουρκίαςΣτο βαλκανικό πεδίο η σηmicroαντικότερη εξέλιξη για την ελληνική εξωτερική πολιτική ήταν η διαδικασία οmicroαλοποίησης των σχέσεων microε τη Γιουγκοσλαβία η οποία και οδή-γησε στην αποκατάσταση διπλωmicroατικών σχέσεων microεταξύ των δύο χωρών τον Δεκέmicro-βριο του 1950 Η εξέλιξη αυτή microπορεί να κατανοηθεί στο πλαίσιο της νέας πορείας της γιουγκοσλαβικής εξωτερικής πολιτικής microετά την εκδήλωση της διαφωνίας του Βελιγραδίου microε τη Μόσχα τον Ιούνιο του 1948 Η γιουγκοσλαβική ηγεσία θα τρεπό-ταν αναγκαστικά προς την Ουάσινγκτον και το Λονδίνο προκειmicroένου να διασφαλιστεί έναντι ενδεχόmicroενης στρατιωτικής επέmicroβασης της Μόσχας και αφού θα έκλεινε τα σύνορα στους Έλληνες κοmicromicroουνιστές αντάρτες τον Ιούλιο του 1949 θα προχωρούσε στην προσέγγιση microε την Αθήνα υπό την αγγλοαmicroερικανική αιγίδα παγώνοντας τον νέο σλαβοmicroακεδονικό αλυτρωτισmicroό που είχε ενθαρρύνει microετά το 1944 Πράγmicroατι η ελλη-νογιουγκοσλαβική προσέγγιση είχε ανασταλεί προς στιγmicroήν τον Μάιο του 1950 όταν ο αντιπρόεδρος Καρντέλι (Kardelj) φάνηκε να εξαρτά την εξοmicroάλυνση από την αναγνώ-ριση των σλαβοφώνων της Δυτικής Μακεδονίας ως microειονότητας από το ελληνικό κρά-τος Η αγγλοαmicroερικανική παρέmicroβαση επρόκειτο να άρει το αδιέξοδο microε τη φόρmicroουλα της αποσιώπησης του αιτήmicroατος από τη γιουγκοσλαβική πλευρά Η φόρmicroουλα αυτή θα καθόριζε την πολιτική του Βελιγραδίου στο ζήτηmicroα για microια δεκαετία

Στις 30 Ιουνίου 1948 το γιουγκοσλαβικό κοινοβούλιο

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΗ γενική εικόνα Στα 1949 οι υπεύθυνοι της αmicroερικανικής αποστολής στην Αθήνα εκτιmicroούσαν ότι καmicroία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν είχε υποστεί κατά τον Βrsquo Παγκόσmicroιο πόλεmicroο τόσες οικονο-microικές καταστροφές όσες είχε υποστεί η Ελλάδα Σε αυτές πρέπει να συνυπολογιστούν οι ζηmicroίες που προκλήθηκαν από τον εmicroφύλιο πόλεmicroο microεταξύ των οποίων καταστρο-φές οικισmicroών και εργοστασίων και κυρίως η εκτόπιση από τις εστίες τους 700000 γεωργών και κτηνοτρόφων από τη Βόρεια Ελλάδα οι οποίοι συνέρευσαν άνεργοι στις microεγάλες πόλεις Το κόστος των άmicroεσων ζηmicroιών από τον εmicroφύλιο πόλεmicroο αντιστοι-χεί σε ποσοστό 85 της microη στρατιωτικής βοήθειας που οι ΗΠΑ παραχώρησαν στην Ελλάδα Ποσοστό 46 της αξίας των καταστροφών αφορούσε την πρωτογενή παρα-γωγή δηλαδή τη γεωργία και την κτηνοτροφία και 35 τις οικοδοmicroές ιδιαίτερα στην ύπαιθρο Το άmicroεσο αποτέλεσmicroα των ζηmicroιών του εmicroφυλίου πολέmicroου ήταν η αδυναmicroία της χώρας να θρέψει τον πληθυσmicroό της Τα κονδύλια της αmicroερικανικής βοήθειας διοχετεύτηκαν κυρίως σε εισαγωγές τροφίmicroων (που απορρόφησαν ποσοστό 53 της βοήθειας) και όχι στα προγραmicromicroατισmicroένα microεγάλα έργα που θα επέτρεπαν την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονοmicroίας Ακόmicroη και η αποκατάσταση των microεταφορικών υποδοmicroών που είχαν πληγεί κατά τον πόλεmicroο δεν είχε πραγmicroατοποιηθεί Η λειτουργία για παράδειγmicroα της σιδηροδροmicroικής γραmicromicroής Αθηνών-Θεσσαλονίκης της κυριότερης γραmicromicroής συγκοινωνίας και microεταφορών που είχε προγραmicromicroατιστεί να ολοκληρωθεί το 1947 δεν είχε ακόmicroη επιτευχθεί τον Δεκέmicro-βριο του 1949 Η πραγmicroατοποίηση των ζωτικής σηmicroασίας microεγάλων έργων δεν ήταν δυνατή Το 1948 το έλλειmicromicroα της ελληνικής οικονοmicroίας ανερχόταν σε 335 εκατοmicromicroύρια δολάρια ενώ η συνολική αmicroερικανική βοήθεια που χορηγήθηκε δεν υπερέβαινε τα 230 εκατοmicromicroύρια δολάριαΗ χορήγηση της αmicroερικανικής βοήθειας δεν ήταν ουδέτερη από πολιτική άποψη γεγονός που δυσχέρανε περαιτέρω την αξιοποίησή της Οι τοmicroείς στους οποίους κατευθυνόταν η βοήθεια καθορίζονταν από τις διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις σε συνεργασία microε την αmicroερικανική αποστολή Τα στελέχη της τελευταίας δεν είχαν ιδι-

Οι Αθηναίοι υποδέχονται τον εκατοmicromicroυριοστό τόνο εφοδίων

αίτερη εmicroπιστοσύνη στους Έλληνες πολιτικούς διότι δεν ήταν σε θέση να αυξήσουν τους εσωτερικούς οικονοmicroικούς πόρους της χώρας και να αξιοποιήσουν τη βοήθεια για παραγωγικούς σκοπούς Γιrsquo αυτό οι Αmicroερικανοί παρενέβαιναν ndashσυχνά microε γραφειο-κρατικό τρόποndash ακόmicroη και σε δευτερεύουσες λεπτοmicroέρειες Ταυτόχρονα απαιτούσαν να microην microειωθούν οι στρατιωτικές δαπάνες αφού οι ΗΠΑ ενδιαφέρονταν να υπάρχει αξιόmicroαχος ελληνικός στρατός προς αντιστάθmicroιση του στρατιωτικού δυναmicroικού των βαλκανικών laquoλαϊκών δηmicroοκρατιώνraquo Βέβαια καmicroία ελληνική κυβέρνηση δεν ήταν δυνατόν να διατηρηθεί στην εξουσία χωρίς τη συναίνεση της αmicroερικανικής αποστολής Αλλά παρά την ισχύ της τελευταίας η πραγmicroατική επιρροή της στους Έλληνες πολιτικούς ήταν microικρότερη από όσο φαι-νόταν Οι Έλληνες πολιτικοί έπρεπε να ικανοποιούν τους ψηφοφόρους τους αφού η διατήρησή τους στην πολιτική ζωή ήταν συνάρτηση της επανεκλογής τους Για παρά-δειγmicroα οι Αmicroερικανοί επέmicroεναν και πίεζαν την κυβέρνηση Σ Βενιζέλου στα 1950-1951 να προβεί σε απολύσεις υπαλλήλων προκειmicroένου να microειωθούν οι δαπάνες Το αποτέλεσmicroα ήταν ακριβώς το αντίθετο Όχι microόνο δεν έγιναν απολύσεις αλλά προσλή-φθηκαν τόσοι νέοι υπάλληλοι όσοι έπρεπε να απολυθούν microε συνέπεια την επιβάρυνση του δηmicroόσιου προϋπολογισmicroού Είναι γεγονός ότι η εναλλαγή οκτώ κυβερνήσεων στο χρονικό διάστηmicroα που αναφερόmicroαστε δεν αποτελούσε ευνοϊκό πολιτικό πλαίσιο για να καθησυχαστούν οι αmicroερικανικές επιφυλάξεις Το κυριότερο εmicroπόδιο όmicroως ήταν το ύψος των στρατιωτικών δαπανών Διατηρώντας έναν από τους microεγαλύτερους στρατούς της Ευρώπης η Ελλάδα διέθετε ndashστην περίοδο 1949-1952ndash ποσοστό 37-42 των δηmicroοσιονοmicroικών δαπανών της για στρατιωτικές ανάγκες Έτσι οι εσωτερικοί πόροι δεν επαρκούσαν για να καλύψουν τις δηmicroοσιονοmicroικές δαπάνες που στηρίζονταν στην αmicroερικανική βοήθεια Από την άλλη πλευρά το φορολογικό βάρος προσέγγιζε laquoτα επιτρεπόmicroενα όρια φορολογικής αντοχής της ελληνικής οικονοmicroίας εν τω συνόλω τηςraquo σύmicroφωνα microε διατύπωση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γ Μαντζαβίνου και αυξανόταν συνεχώς προκαλώντας φαινόmicroενα ασφυξίας στον ιδιωτικό τοmicroέα της οικο-νοmicroίαςΤΟ ΑΕΠ Η εκκίνηση της παραγωγής της χώρας έγινε από πολύ χαmicroηλό σηmicroείο microετά την απελευθέρωση Μόλις το έτος 1950 η γεωργική και η βιοmicroηχανική παραγωγή έφτασαν στα προπολεmicroικά επίπεδα Σε σταθεροποιηmicroένες δραχmicroές του 1954 το Ακαθάριστο

Εθνικό Εισόδηmicroα ήταν 386 δισ δρχ το 1950 ανήλθε σε 43 δισ το 1951 (χάρη κυρίως στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής) και microειώθηκε σε 424 δισ το 1952 Η microείωση οφείλεται στον βαθmicroιαίο περιορισmicroό της αmicroερικανικής βοήθειας και όχι στην εξέλιξη της αγροτικής και βιοmicroηχανικής παραγωγής που αντιθέτως σηmicroείωσαν βελτίωση

Το ισοζύγιο πληρωmicroώνΤο θετικό στοιχείο κατά την περίοδο 1949-1952 ήταν η συνεχής βελτίωση των άδη-λων πόρων η οποία αποδίδεται στην ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας Ξεκινώντας σχεδόν από microηδενική βάση microετά τον πόλεmicroο η χωρητικότητα του εmicroπορικού στόλου έφτασε τους 55 εκατοmicromicroύρια τόνους το 1952 microε συνεχή αυξητική τάση Η ανάπτυξη των εργασιών της ελληνικής ναυτιλίας δεν είχε σχέση microε τις εσωτερικές εξελίξεις Οφειλόταν σε εξωγενείς παράγοντες ο κυριότερος των οποίων ήταν η διεύρυνση των εξαγωγών πρώτων υλών από τις αναπτυσσόmicroενες χώρεςΟι εξαγωγές (κυρίως καπνού σταφίδας και σύκων) και οι άδηλοι πόροι (κυρίως από τη ναυτιλία) κάλυπταν λιγότερο από το 50 των πληρωmicroών της χώρας στο εξωτερικό οι οποίες κυρίως απορροφούνταν για εισαγωγές τροφίmicroων και βιοmicroηχανικών προϊόντων Η χρηmicroατοδότηση του ελλείmicromicroατος στηριζόταν στην αmicroερικανική βοήθεια η οποία όmicroως σταδιακά microειώθηκε κυρίως το 1952 γεγονός που προκάλεσε έντονη κρίση στο ισοζύγιο πληρωmicroών Εν όψει της σταδιακής περικοπής της αmicroερικανικής βοήθειας microοναδικές διέξοδοι για την ελληνική οικονοmicroία ήταν η ανάπτυξη των αγροτικών εξαγωγών και η αύξηση του ναυτιλιακού συναλλάγmicroατος Ενώ η ναυτιλία παρουσίαζε λαmicroπρές προοπτικές οι τιmicroές και η ζήτηση των αγροτικών προϊόντων χαρακτηρίζονταν από έντονες διακυmicroάνσεις Έτσι το 1952 έτος-ναδίρ για την αmicroερικανική βοήθεια καταβλήθηκε σοβαρή προ-σπάθεια για τον περιορισmicroό των εισαγωγών προκειmicroένου να αποτραπεί περαιτέρω επιδείνωση του ισοζυγίου πληρωmicroών Για την επίτευξη αυτού του στόχου το ελληνικό κράτος επέβαλε υψηλότερους δασmicroούς ποσοτικούς εισαγωγικούς περιορισmicroούς και πρόσθετες εισφορές επί των εισαγωγών

Οι επενδύσεις

Η σιδηροδροmicroική γραmicromicroή Αθηνών-Θεσσαλονίκης αποκα-

Εθνικό Εισόδηmicroα ήταν 386 δισ δρχ το 1950 ανήλθε σε 43 δισ το 1951 (χάρη κυρίως στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής) και microειώθηκε σε 424 δισ το 1952 Η microείωση οφείλεται στον βαθmicroιαίο περιορισmicroό της αmicroερικανικής βοήθειας και όχι στην εξέλιξη της αγροτικής και βιοmicroηχανικής παραγωγής που αντιθέτως σηmicroείωσαν βελτίωση

Το ισοζύγιο πληρωmicroώνΤο θετικό στοιχείο κατά την περίοδο 1949-1952 ήταν η συνεχής βελτίωση των άδη-λων πόρων η οποία αποδίδεται στην ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας Ξεκινώντας σχεδόν από microηδενική βάση microετά τον πόλεmicroο η χωρητικότητα του εmicroπορικού στόλου έφτασε τους 55 εκατοmicromicroύρια τόνους το 1952 microε συνεχή αυξητική τάση Η ανάπτυξη των εργασιών της ελληνικής ναυτιλίας δεν είχε σχέση microε τις εσωτερικές εξελίξεις Οφειλόταν σε εξωγενείς παράγοντες ο κυριότερος των οποίων ήταν η διεύρυνση των εξαγωγών πρώτων υλών από τις αναπτυσσόmicroενες χώρεςΟι εξαγωγές (κυρίως καπνού σταφίδας και σύκων) και οι άδηλοι πόροι (κυρίως από τη ναυτιλία) κάλυπταν λιγότερο από το 50 των πληρωmicroών της χώρας στο εξωτερικό οι οποίες κυρίως απορροφούνταν για εισαγωγές τροφίmicroων και βιοmicroηχανικών προϊόντων Η χρηmicroατοδότηση του ελλείmicromicroατος στηριζόταν στην αmicroερικανική βοήθεια η οποία όmicroως σταδιακά microειώθηκε κυρίως το 1952 γεγονός που προκάλεσε έντονη κρίση στο ισοζύγιο πληρωmicroών Εν όψει της σταδιακής περικοπής της αmicroερικανικής βοήθειας microοναδικές διέξοδοι για την ελληνική οικονοmicroία ήταν η ανάπτυξη των αγροτικών εξαγωγών και η αύξηση του ναυτιλιακού συναλλάγmicroατος Ενώ η ναυτιλία παρουσίαζε λαmicroπρές προοπτικές οι τιmicroές και η ζήτηση των αγροτικών προϊόντων χαρακτηρίζονταν από έντονες διακυmicroάνσεις Έτσι το 1952 έτος-ναδίρ για την αmicroερικανική βοήθεια καταβλήθηκε σοβαρή προ-σπάθεια για τον περιορισmicroό των εισαγωγών προκειmicroένου να αποτραπεί περαιτέρω επιδείνωση του ισοζυγίου πληρωmicroών Για την επίτευξη αυτού του στόχου το ελληνικό κράτος επέβαλε υψηλότερους δασmicroούς ποσοτικούς εισαγωγικούς περιορισmicroούς και πρόσθετες εισφορές επί των εισαγωγών

Οι επενδύσεις

Η σιδηροδροmicroική γραmicromicroή Αθηνών-Θεσσαλονίκης αποκα-

Ως ποσοστό επί του ΑΕΠ οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ανήλθαν σε 177 το 1950 αλλά microειώθηκαν σε 136 το 1951 και σε 13 το 1952 Αν λάβουmicroε υπόψη ότι το ΑΕΠ παρέmicroεινε στάσιmicroο κατά την τελευταία διετία αντιλαmicroβανόmicroαστε ότι σηmicroειώθηκε σοβαρή ανάσχεση των επενδύσεων Αλλά και από τις επενδύσεις που πραγmicroατοποιήθηκαν η microερίδα του λέοντος (37) απορροφήθηκε από την κατασκευή κατοικιών γεγονός αναπόφευκτο microετά τις καταστροφές του οικιστικού αποθέmicroατος κατά την κατοχή και τον εmicroφύλιο πόλεmicroο Η βιοmicroηχανία και η ενέργεια microοιράστηκαν microόλις το ένα τέταρτο των επενδύσεων Οι τοmicroείς των επικοινωνιών και της ενέργειας συγκέντρωσαν το ένα τρίτο των επενδύσεων microε φορείς κρατικές εταιρείες Οι επενδύ-σεις στην ενέργεια αφορούσαν την ίδρυση της ΔΕΗ ενώ οι επενδύσεις στον τοmicroέα των microεταφορών-επικοινωνιών την ίδρυση του ΟΤΕ Αξιοσηmicroείωτο είναι το πολύ χαmicroηλό ποσοστό των συνολικών επενδύσεων που απορρόφησε ο γεωργικός τοmicroέας Το ποσο-στό αυτό ήταν microόλις 7 αν και τα τέσσερα πέmicroπτα της αξίας των ελληνικών εξαγωγών την ίδια εποχή καλύπτονταν από γεωργικά προϊόντα Πρέπει να σηmicroειωθεί επίσης ότι ποσοστό 20 της γεωργικής παραγωγής microε βάση την αξία εξαγόταν στο εξωτερικό

Τα δηmicroόσια οικονοmicroικάΟι ελλειmicromicroατικοί δηmicroόσιοι προϋπολογισmicroοί της περιόδου στηρίχτηκαν σε δύο βασι-κούς παράγοντες πρώτον στην αναστολή πληρωmicroής του εξωτερικού χρέους η οποία αποτέλεσε όρο για τη χορήγηση της αmicroερικανικής βοήθειας Έτσι οι προϋπολογισmicroοί δεν υπέστησαν την επιβάρυνση των χρεολυσίων που θα τους καθιστούσε ακόmicroη πιο ελλειmicromicroατικούς Ο δεύτερος παράγοντας στον οποίο στηρίχτηκαν οι προϋπολογισmicroοί ήταν η αmicroερικανική βοήθεια Η βοήθεια αυτή χορηγήθηκε microε δύο τρόπους αφενός microε την παραχώρηση αδειών εισαγωγής ειδών από τις ΗΠΑ το αντίτιmicroο των οποίων πιστωνόταν σε δολάρια στην Τράπεζα της Ελλάδος από όπου microετατρεπόταν σε δραχ-microές αφετέρου microε τα λεγόmicroενα laquoτραβηκτικάraquo δικαιώmicroατα τα οποία επέτρεπαν στην Ελλάδα να αγοράσει είδη από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες microε έmicromicroεση χρέωση της αmicroερικανικής βοήθειας Οι δηmicroόσιες δαπάνες απορροφούσαν ποσοστό 25 του ΑΕΠ δηλαδή το υψηλότερο στη Δυτική Ευρώπη Ειδικά οι microισθοί και οι συντάξεις του προσωπικού του δηmicroο-σίου τοmicroέα απορροφούσαν το 8 του ΑΕΠ Το microέγεθος αυτό ισοδυναmicroούσε microε το

Φυλλάδια της Ηλεκτρικής Εται-ρείας Αθηνών-Πειραιώς η οποία

Ο ΟΤΕ κυριάρχησε στις επεν-δύσεις στον τοmicroέα των επικοι-

35 της αξίας της αγροτικής παραγωγής ή microε το 80 της αξίας της βιοmicroηχανίας Ο microέσος microισθός και η microέση σύνταξη κυmicroαίνονταν σε χαmicroηλά επίπεδα Αλλά εξαιτίας του microεγάλου αριθmicroού των υπαλλήλων το ποσοστό του ΑΕΠ που απορροφούσαν οι microισθοί και οι συντάξεις ήταν δυσανάλογα microεγάλο Ωστόσο για καθαρά πολιτικούς λόγους ο αριθmicroός των microισθωτών του δηmicroοσίου αυξανόταν συνεχώς παρά τις αντιρρήσεις της αmicroερικανικής αποστολής Τα εγχώρια δηmicroοσιονοmicroικά έσοδα (microετά την αφαίρεση της εξωτερικής βοήθειας) κάλυ-πταν τα τρία τέταρτα των συνολικών κρατικών εσόδων και στηρίζονταν στην άmicroεση και έmicromicroεση φορολογία Υπολογιζόmicroενη ως ποσοστό του ΑΕΠ η φορολογική επιβάρυνση ανήλθε σε 13 το 1950 σε 15 το 1951 και σε 165 το 1952 Τα ποσοστά αυτά ήταν βεβαίως πολύ κατώτερα από τα σηmicroερινά επίπεδα φορολογικής επιβάρυνσης της οικονοmicroίας αλλά πρέπει κανείς να λάβει υπόψη του ότι αφορούσαν microία χώρα microε πολύ χαmicroηλό ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδηmicroα της τάξεως των 230 δολαρίων της εποχής (περίπου 2400 σηmicroερινών ευρώ) Αν και τmicroήmicroα του δηmicroοσιονοmicroικού ελλείmicromicroατος χρηmicroατοδοτήθηκε microε προσφυγή στο εκδοτικό προνόmicroιο πρέπει να σηmicroειωθεί ότι στην περίοδο 1949-1952 η προσφυγή δεν υπήρξε τόσο έντονη όσο στο παρελθόν Από τον Δεκέmicroβριο του 1947 έως τον Δεκέmicroβριο του 1949 η κυκλοφορία είχε σχεδόν διπλασιαστεί ενώ στην εξεταζόmicroενη διετία αυξήθηκε microόνο κατά 18

Η βιοmicroηχανίαΗ βελτίωση των microεγεθών της βιοmicroηχανικής παραγωγής προήλθε κυρίως από τον τοmicroέα της ηλεκτρικής ενέργειας η αξία της οποίας το 1951 διπλασιάστηκε σε σύγκριση microε την προπολεmicroική Όmicroως οι παραδοσιακοί βιοmicroηχανικοί κλάδοι δηλαδή οι κλάδοι της κλωστοϋφαντουργίας και των τροφίmicroων παρέmicroειναν microέχρι το 1952 στα προπολεmicroικά επίπεδα ενώ άλλοι κλάδοι υπολείπονταν ακόmicroη περισσότερο Η πορεία της βιοmicroηχα-νίας ακολούθησε την πορεία των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου οι οποίες ως ποσοστό του ΑΕΠ κυmicroάνθηκαν στο ήmicroισυ σε σύγκριση microε τις δυτικές ευρωπαϊκές χώρες Βασι-κός λόγος της επενδυτικής ατονίας δεν ήταν απλώς η έλλειψη κεφαλαίων (προσέγγιση microάλλον απλουστευτική) αλλά ο αποθησαυρισmicroός Ο φυσιολογικός κλονισmicroός της εmicroπι-στοσύνης του κοινού προς τη δραχmicroή microετά τον πλήρη εκmicroηδενισmicroό της επί κατοχής

προκάλεσε γενική στροφή αποθησαυρισmicroού σε χρυσές λίρες Έτσι τα διαθέσιmicroα των νοικοκυριών δεν microετατρέπονταν σε αποταmicroιεύσεις και δεν διοχετεύονταν σε πιστώσεις προς τη βιοmicroηχανία Φυσικά υπό αυτές τις συνθήκες ο πιστωτικός τοmicroέας παρέmicroεινε υποτονικός πιεζόmicroενος από το microισθολογικό βάρος του microεγάλου αριθmicroού υπαλλήλων που είχαν προσληφθεί στις κρατικού ενδιαφέροντος τράπεζες

Εσωτερικό εmicroπόριοΣηmicroαντικό εmicroπόδιο στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τοmicroέα ήταν η έντονη κρατική παρέmicro-βαση η οποία κάλυπτε όχι microόνο την παραγωγή αλλά και όλα τα στάδια του εmicroπο-ρίου Η λιανική διάθεση των τροφίmicroων γινόταν microέσω των κρατικών υπηρεσιών microε το σύστηmicroα του δελτίου το οποίο microάλιστα επεκτάθηκε ακόmicroη περισσότερο το 1951 και εν συνεχεία το 1952 λόγω της κρίσης στο ισοζύγιο πληρωmicroών Τα εmicroπορικά επιmicroελη-τήρια ζητούσαν από τις κυβερνήσεις να αποδοθεί το εmicroπόριο τροφίmicroων και αποικιακών στους εmicroπόρους αίτηmicroα που συmicromicroερίζονταν και οι ειδικοί Η διαχείριση των τροφίmicroων από το κράτος δηmicroιουργούσε επιβαρύνσεις σε βάρος της κατανάλωσης που επιδρού-σαν αυξητικά στον τιmicroάριθmicroο Η επιβίωση του ιδιωτικού τοmicroέα ήταν εξαρτηmicroένη από τις (συχνά αντικρουόmicroενες) κυβερνητικές αποφάσεις για τη διατήρηση του ενοικιοστασίου το επιτρεπόmicroενο microέγε-θος πιστώσεων προς τις επιχειρήσεις και το ύψος του επιτοκίου Προσπαθώντας να microειώσουν τις επιδράσεις της αυξανόmicroενης νοmicroισmicroατικής κυκλοφορίας οι διάφορες κυβερνήσεις έλαβαν αντιπληθωριστικά microέτρα τα οποία επιβάλλονταν αποκλειστικά στον ιδιωτικό τοmicroέα προκαλώντας συναλλακτική ασφυξία Η κατάσταση εντάθηκε το 1952 λόγω της περικοπής της ξένης βοήθειας Στις 30 Απριλίου 1952 οι ιδιωτικές επιχειρήσεις έκλεισαν σε ένδειξη διαmicroαρτυρίας microε αιτήmicroατα τη microείωση των δηmicroόσιων δαπανών τον περιορισmicroό του επιτοκίου τη χορήγηση αδειών εισαγωγών επί πιστώσει (διότι όχι απλώς έπρεπε να προκαταβάλλεται η αξία της εισαγωγής αλλά επιπλέον να καταβάλλεται και πρόσθετη laquoεισφοράraquo) την αναστολή της είσπραξης των φορολογικών οφειλών που εκκρεmicroούσαν και εν γένει τη microείωση του κρατικού παρεmicroβατισmicroού

Απασχόληση και ιδιωτική κατανάλωσηΣτη διετία 1949-1951 ο τιmicroάριθmicroος ανέβηκε από 283 σε 355 microονάδες microε βάση 1938=1

δηλαδή το 1951 οι ονοmicroαστικές τιmicroές ήταν 355 φορές υψηλότερες σε σύγκριση microε τις τιmicroές του 1938 και 25 υψηλότερες σε σύγκριση microε τις τιmicroές του 1951 Το microέσο ελληνικό νοικοκυριό δαπανούσε το ήmicroισυ του εισοδήmicroατός του για να αποκτήσει τα αναγκαία είδη διατροφής (στα οποία το ψωmicroί κατείχε εξέχουσα θέση) Για ρούχα και παπούτσια δαπανούσε το ένα όγδοο του εισοδήmicroατος και για στέγαση microόλις το ένα δωδέκατο χάρη στο σύστηmicroα του ενοικιοστασίου το οποίο απέβαινε σε βάρος των ιδιοκτητών κατοικιών και επαγγελmicroατικών χώρων Το χαmicroηλό επίπεδο επενδύσεων στον πρωτογενή τοmicroέα είχε σοβαρές επιπτώσεις στην απασχόληση διότι το 50 του ενεργού πληθυσmicroού απασχολούνταν στη γεωργία και στην κτηνοτροφία Το microισό του ενεργού γεωργικού πληθυσmicroού δηλαδή ένας στους τέσσερις Έλληνες ήταν καταδικασmicroένος σε microερική απασχόληση λόγω του microικρού και κατακερmicroατισmicroένου κλήρου και της καθυστέρησης στην πραγmicroατοποίηση εγγειοβελ-τιωτικών έργων Για την αντιmicroετώπιση αυτού του προβλήmicroατος οι κυβερνήσεις της περιόδου και ιδιαίτερα οι κυβερνήσεις του Κέντρου έθεσαν ως προτεραιότητα τη δια-νοmicroή όσων microεγάλων ιδιοκτησιών είχαν διατηρηθεί microετά τις microαζικές διανοmicroές γαιών της microεσοπολεmicroικής περιόδου Αλλά αυτή η πολιτική αναδασmicroού εφαρmicroόστηκε microόνο εν microέρει και δεν απέδωσε ικανοποιητικά αποτελέσmicroατα Στο χρονικό διάστηmicroα 1949-1952 οι 570 κυριότερες βιοmicroηχανίες και βιοτεχνίες της Αττικής απασχολούσαν περίπου 80000 εργάτες και υπαλλήλους και παρήγαγαν τα δύο τρίτα της πανελλήνιας βιοmicroηχανικής παραγωγής Κατά τη διάρκεια της οικονοmicroικής κρίσης που εκδηλώθηκε την άνοιξη του 1952 οι απολύσεις αυξήθηκαν Η κυβέρνηση Ν Πλαστήρα θέσπισε νόmicroο που παρακώλυε τις απολύσεις Με τον νόmicroο αυτόν τα αιτήmicroατα των επιχειρήσεων για απολύσεις προσωπικού ετίθεντο υπό την κρίση του υπουργείου Βιοmicroηχανίας Η ρύθmicroιση αυτή επιδείνωσε τα οικονοmicroικά αποτελέσmicroατα των επιχειρήσεων του κλάδου και πυροδότησε νέα κύmicroατα απολύσεων

Βασικά στοιχεία διατροφής όπως το ψωmicroί ήταν η πρωταρ-

προκάλεσε γενική στροφή αποθησαυρισmicroού σε χρυσές λίρες Έτσι τα διαθέσιmicroα των νοικοκυριών δεν microετατρέπονταν σε αποταmicroιεύσεις και δεν διοχετεύονταν σε πιστώσεις προς τη βιοmicroηχανία Φυσικά υπό αυτές τις συνθήκες ο πιστωτικός τοmicroέας παρέmicroεινε υποτονικός πιεζόmicroενος από το microισθολογικό βάρος του microεγάλου αριθmicroού υπαλλήλων που είχαν προσληφθεί στις κρατικού ενδιαφέροντος τράπεζες

Εσωτερικό εmicroπόριοΣηmicroαντικό εmicroπόδιο στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τοmicroέα ήταν η έντονη κρατική παρέmicro-βαση η οποία κάλυπτε όχι microόνο την παραγωγή αλλά και όλα τα στάδια του εmicroπο-ρίου Η λιανική διάθεση των τροφίmicroων γινόταν microέσω των κρατικών υπηρεσιών microε το σύστηmicroα του δελτίου το οποίο microάλιστα επεκτάθηκε ακόmicroη περισσότερο το 1951 και εν συνεχεία το 1952 λόγω της κρίσης στο ισοζύγιο πληρωmicroών Τα εmicroπορικά επιmicroελη-τήρια ζητούσαν από τις κυβερνήσεις να αποδοθεί το εmicroπόριο τροφίmicroων και αποικιακών στους εmicroπόρους αίτηmicroα που συmicromicroερίζονταν και οι ειδικοί Η διαχείριση των τροφίmicroων από το κράτος δηmicroιουργούσε επιβαρύνσεις σε βάρος της κατανάλωσης που επιδρού-σαν αυξητικά στον τιmicroάριθmicroο Η επιβίωση του ιδιωτικού τοmicroέα ήταν εξαρτηmicroένη από τις (συχνά αντικρουόmicroενες) κυβερνητικές αποφάσεις για τη διατήρηση του ενοικιοστασίου το επιτρεπόmicroενο microέγε-θος πιστώσεων προς τις επιχειρήσεις και το ύψος του επιτοκίου Προσπαθώντας να microειώσουν τις επιδράσεις της αυξανόmicroενης νοmicroισmicroατικής κυκλοφορίας οι διάφορες κυβερνήσεις έλαβαν αντιπληθωριστικά microέτρα τα οποία επιβάλλονταν αποκλειστικά στον ιδιωτικό τοmicroέα προκαλώντας συναλλακτική ασφυξία Η κατάσταση εντάθηκε το 1952 λόγω της περικοπής της ξένης βοήθειας Στις 30 Απριλίου 1952 οι ιδιωτικές επιχειρήσεις έκλεισαν σε ένδειξη διαmicroαρτυρίας microε αιτήmicroατα τη microείωση των δηmicroόσιων δαπανών τον περιορισmicroό του επιτοκίου τη χορήγηση αδειών εισαγωγών επί πιστώσει (διότι όχι απλώς έπρεπε να προκαταβάλλεται η αξία της εισαγωγής αλλά επιπλέον να καταβάλλεται και πρόσθετη laquoεισφοράraquo) την αναστολή της είσπραξης των φορολογικών οφειλών που εκκρεmicroούσαν και εν γένει τη microείωση του κρατικού παρεmicroβατισmicroού

Απασχόληση και ιδιωτική κατανάλωσηΣτη διετία 1949-1951 ο τιmicroάριθmicroος ανέβηκε από 283 σε 355 microονάδες microε βάση 1938=1

δηλαδή το 1951 οι ονοmicroαστικές τιmicroές ήταν 355 φορές υψηλότερες σε σύγκριση microε τις τιmicroές του 1938 και 25 υψηλότερες σε σύγκριση microε τις τιmicroές του 1951 Το microέσο ελληνικό νοικοκυριό δαπανούσε το ήmicroισυ του εισοδήmicroατός του για να αποκτήσει τα αναγκαία είδη διατροφής (στα οποία το ψωmicroί κατείχε εξέχουσα θέση) Για ρούχα και παπούτσια δαπανούσε το ένα όγδοο του εισοδήmicroατος και για στέγαση microόλις το ένα δωδέκατο χάρη στο σύστηmicroα του ενοικιοστασίου το οποίο απέβαινε σε βάρος των ιδιοκτητών κατοικιών και επαγγελmicroατικών χώρων Το χαmicroηλό επίπεδο επενδύσεων στον πρωτογενή τοmicroέα είχε σοβαρές επιπτώσεις στην απασχόληση διότι το 50 του ενεργού πληθυσmicroού απασχολούνταν στη γεωργία και στην κτηνοτροφία Το microισό του ενεργού γεωργικού πληθυσmicroού δηλαδή ένας στους τέσσερις Έλληνες ήταν καταδικασmicroένος σε microερική απασχόληση λόγω του microικρού και κατακερmicroατισmicroένου κλήρου και της καθυστέρησης στην πραγmicroατοποίηση εγγειοβελ-τιωτικών έργων Για την αντιmicroετώπιση αυτού του προβλήmicroατος οι κυβερνήσεις της περιόδου και ιδιαίτερα οι κυβερνήσεις του Κέντρου έθεσαν ως προτεραιότητα τη δια-νοmicroή όσων microεγάλων ιδιοκτησιών είχαν διατηρηθεί microετά τις microαζικές διανοmicroές γαιών της microεσοπολεmicroικής περιόδου Αλλά αυτή η πολιτική αναδασmicroού εφαρmicroόστηκε microόνο εν microέρει και δεν απέδωσε ικανοποιητικά αποτελέσmicroατα Στο χρονικό διάστηmicroα 1949-1952 οι 570 κυριότερες βιοmicroηχανίες και βιοτεχνίες της Αττικής απασχολούσαν περίπου 80000 εργάτες και υπαλλήλους και παρήγαγαν τα δύο τρίτα της πανελλήνιας βιοmicroηχανικής παραγωγής Κατά τη διάρκεια της οικονοmicroικής κρίσης που εκδηλώθηκε την άνοιξη του 1952 οι απολύσεις αυξήθηκαν Η κυβέρνηση Ν Πλαστήρα θέσπισε νόmicroο που παρακώλυε τις απολύσεις Με τον νόmicroο αυτόν τα αιτήmicroατα των επιχειρήσεων για απολύσεις προσωπικού ετίθεντο υπό την κρίση του υπουργείου Βιοmicroηχανίας Η ρύθmicroιση αυτή επιδείνωσε τα οικονοmicroικά αποτελέσmicroατα των επιχειρήσεων του κλάδου και πυροδότησε νέα κύmicroατα απολύσεων

Βασικά στοιχεία διατροφής όπως το ψωmicroί ήταν η πρωταρ-

δηλαδή το 1951 οι ονοmicroαστικές τιmicroές ήταν 355 φορές υψηλότερες σε σύγκριση microε τις τιmicroές του 1938 και 25 υψηλότερες σε σύγκριση microε τις τιmicroές του 1951 Το microέσο ελληνικό νοικοκυριό δαπανούσε το ήmicroισυ του εισοδήmicroατός του για να αποκτήσει τα αναγκαία είδη διατροφής (στα οποία το ψωmicroί κατείχε εξέχουσα θέση) Για ρούχα και παπούτσια δαπανούσε το ένα όγδοο του εισοδήmicroατος και για στέγαση microόλις το ένα δωδέκατο χάρη στο σύστηmicroα του ενοικιοστασίου το οποίο απέβαινε σε βάρος των ιδιοκτητών κατοικιών και επαγγελmicroατικών χώρων Το χαmicroηλό επίπεδο επενδύσεων στον πρωτογενή τοmicroέα είχε σοβαρές επιπτώσεις στην απασχόληση διότι το 50 του ενεργού πληθυσmicroού απασχολούνταν στη γεωργία και στην κτηνοτροφία Το microισό του ενεργού γεωργικού πληθυσmicroού δηλαδή ένας στους τέσσερις Έλληνες ήταν καταδικασmicroένος σε microερική απασχόληση λόγω του microικρού και κατακερmicroατισmicroένου κλήρου και της καθυστέρησης στην πραγmicroατοποίηση εγγειοβελ-τιωτικών έργων Για την αντιmicroετώπιση αυτού του προβλήmicroατος οι κυβερνήσεις της περιόδου και ιδιαίτερα οι κυβερνήσεις του Κέντρου έθεσαν ως προτεραιότητα τη δια-νοmicroή όσων microεγάλων ιδιοκτησιών είχαν διατηρηθεί microετά τις microαζικές διανοmicroές γαιών της microεσοπολεmicroικής περιόδου Αλλά αυτή η πολιτική αναδασmicroού εφαρmicroόστηκε microόνο εν microέρει και δεν απέδωσε ικανοποιητικά αποτελέσmicroατα Στο χρονικό διάστηmicroα 1949-1952 οι 570 κυριότερες βιοmicroηχανίες και βιοτεχνίες της Αττικής απασχολούσαν περίπου 80000 εργάτες και υπαλλήλους και παρήγαγαν τα δύο τρίτα της πανελλήνιας βιοmicroηχανικής παραγωγής Κατά τη διάρκεια της οικονοmicroικής κρίσης που εκδηλώθηκε την άνοιξη του 1952 οι απολύσεις αυξήθηκαν Η κυβέρνηση Ν Πλαστήρα θέσπισε νόmicroο που παρακώλυε τις απολύσεις Με τον νόmicroο αυτόν τα αιτήmicroατα των επιχειρήσεων για απολύσεις προσωπικού ετίθεντο υπό την κρίση του υπουργείου Βιοmicroηχανίας Η ρύθmicroιση αυτή επιδείνωσε τα οικονοmicroικά αποτελέσmicroατα των επιχειρήσεων του κλάδου και πυροδότησε νέα κύmicroατα απολύσεων

Βασικά στοιχεία διατροφής όπως το ψωmicroί ήταν η πρωταρ-