ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΜΕΧΡΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΕΝΕ-ΤΙΑΣ ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΤΟΥΡΚΟΒΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ (1453-1573)

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωmicroανούς τον Μάιο του 1453 ήταν η ανα-πόφευκτη κατάληξη microιας φθίνουσας πορείας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας Η πορεία αυτή αρχίζει να διαmicroορφώνει τα χαρακτηριστικά της από την οριστική απώλεια της Μικράς Ασίας η οποία περνά ουσιαστικά στα χέρια των Οθωmicroανών microετά την ήττα των Βυζαντινών στη microάχη του Μαντζικέρτ (1071) Η απώλεια της Μικράς Ασίας του πνεύ-microονα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας microιας microεγάλης ιστορικής περιοχής microε συmicroπαγείς ελληνικούς και ορθόδοξους πληθυσmicroούς συρρίκνωσε δραmicroατικά τη βυζαντινή επικρά-τεια και σήmicroανε την απαρχή microιας διαδικασίας βαθmicroιαίας απώλειας της πολιτικής και στρατιωτικής ισχύος της αυτοκρατορίας Ωστόσο παρά τα θανάσιmicroα πλήγmicroατα που υπέστη η αυτοκρατορία microε κορυφαίο αυτό της Άλωσης της Πόλης παρέmicroειναν ακόmicroη και microετά τον Μάιο του 1453 αρκετές ελλη-νικές πόλεις ελεύθερες και αρκετές ελληνικές περιοχές που δεν είχαν γνωρίσει την οθωmicroανική κατάκτηση Έτσι η Αθήνα το δεσποτάτο του Μιστρά η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας τα νησιά του Αιγαίου και όλες οι χριστιανικές κτήσεις των Δυτικών στην ελληνική ανατολή αποτελούσαν στρατηγικό στόχο των Οθωmicroανών καθώς η κατάκτηση αυτών των περιοχών θα τους καθιστούσε πραγmicroατικούς διαδόχους της Βυζαντινής αυτοκρατορίαςΗ κατάκτηση των βαλκανικών περιοχών ο έλεγχος του Αιγαίου και των εmicroπορικών δρόmicroων που βρίσκονταν στα χέρια των Βενετών ήταν οι προϋποθέσεις εδραίωσης της οθωmicroανικής κυριαρχίας και επέκτασης προς τη Δύση Εποmicroένως η καταστροφή της Βενετίας και η κατάληψη ολόκληρης της ελληνορθόδοξης Ανατολής ήταν για τους Οθω-microανούς ο ουσιαστικός στόχος καθώς η οθωmicroανική κυριαρχία στηριζόταν αποκλειστικά

Η πολιορκία της Κωνσταντινού-πολης από τους Οθωmicroανούς

στην πραγmicroατικότητα της κατάκτησης η οποία αναπαρήγαγε όλες τις πλευρές της πολι-τικής και οικονοmicroικής ισχύος της νέας εξουσίας

Ο Γεννάδιος Σχολάριος εκλέγεται πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Τα προνόmicroια προς την Εκκλησία ο εξισλαmicroισmicroός και το παιδοmicroάζωmicroαΗ πρώτη κίνηση της νέας οθωmicroανικής εξουσίας microετά την Άλωση στόχευε στην εδραί-ωση της κυριαρχίας και από πολιτική άποψη Αν ο Μωάmicroεθ ήθελε να ανταγωνιστεί τους Ενετούς στις ελληνικές περιοχές τότε θα έπρεπε να εξουδετερωθεί το θρησκευτικό πλεονέκτηmicroα που είχαν οι Ενετοί στην άσκηση της πολιτικής τους Έτσι κρίθηκε απα-ραίτητη microια πολιτική που θα εξασφάλιζε microια κάποιου είδους συνέχεια ανάmicroεσα στη βυζαντινή και την οθωmicroανική εξουσία Το πεδίο της θρησκευτικής λατρείας ήταν το πιο πρόσφορο ώστε να δοθεί η εντύπωση στους κατακτηmicroένους χριστιανούς ότι ο νέος βασιλιάς δεν θα προσέβαλε την πίστη καθώς microάλιστα και το Κοράνι προέβλεπε ανεξιθρησκία τουλάχιστον για τους πληθυσmicroούς που δέχονταν εκούσια την οθωmicroανική κυριαρχία Έτσι αmicroέσως microετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον του Μωάmicroεθ για τη ρύθmicroιση των ζητηmicroάτων που αφορούσαν στο εκκλησιαστικό καθεστώς των κατακτηmicroένων περιοχών Ο πατριαρχικός θρόνος στην Κωνσταντινούπολη ήταν κενός από το 1450 Με διαταγή του σουλτάνου συνήλθε σύνοδος στην Κωνσταντινού-πολη στις 6 Ιανουαρίου 1454 microε εκπροσώπους κληρικούς από τις ασιατικές αλλά και τις ευρωπαϊκές επαρχίες Η σύνοδος εξέλεξε πατριάρχη τον Γεώργιο Γεννάδιο-Σχολάριο microεγάλη πνευmicroατική microορφή του Βυζαντίου αριστοτελικό φιλόσοφο και βασικό αντίπαλο του πλατωνικού φιλοσόφου Γεωργίου Πλήθωνα-Γεmicroιστού Στην εκλογή του Σχολάριου φαίνεται ότι έπαιξαν ρόλο και οι Έλληνες σύmicroβουλοι του Μωάmicroεθ Δηmicroήτριος Απόκαυ-κος και Θωmicroάς Καταβοληνός Η εκλογή στον πατριαρχικό θρόνο microιας τόσο ισχυρής προσωπικότητας όπως ήταν αναmicro-φισβήτητα ο Γεννάδιος Σχολάριος καταδεικνύει και τους σχεδιασmicroούς των Οθωmicroανών για το καθεστώς που θα ίσχυε στο εξής στις κατακτηmicroένες περιοχές Πράγmicroατι microία σειρά θρησκευτικών προνοmicroίων που δόθηκαν στους ελληνορθόδοξους πληθυσmicroούς είχαν στόχο την οmicroαλή συνέχεια ανάmicroεσα στη βυζαντινή και την οθωmicroανική διοίκηση κυρίως στον τοmicroέα της θρησκευτικής λατρείας Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως δεν

Ο Μωάmicroεθ Βrsquo ακουρέλα του 1475 (Μουσείο Τοπ Καπί Κων-

ήταν όmicroως microόνο ο θρησκευτικός ηγέτης των κατακτηmicroένων ελληνορθόδοξων πληθυ-σmicroών αλλά και ο πολιτικός εκφραστής τους Ο εθναρχικός ρόλος του πατριάρχη ανα-γνωρίστηκε από τον σουλτάνο στον οποίο λογοδοτούσε ο πατριάρχης Ο οικουmicroενι-κός πατριάρχης εκπροσωπούσε επίσης απέναντι στον σουλτάνο και τα άλλα ορθόδοξα πατριαρχεία της Αλεξάνδρειας της Αντιοχείας και των Ιεροσολύmicroων καθώς και τις βουλγαρικές και σερβικές αρχιεπισκοπές της Αχρίδας και του Ιπεκίου Αυτός ο πολιτικός ρόλος της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν ήταν φυσικά microια καινοτοmicroία των Οθωmicroανών Ήταν η συνέχιση microιας microακραίωνης βυζαντινής παράδοσης κατά την οποία η εκκλησιαστική δικαιοδοσία περιλάmicroβανε πολιτικές αρmicroοδιότητες τόσο στην απονοmicroή της δικαιοσύνης ndashειδικά στους τελευταίους αιώνες και κατεξοχήν microετά το 1204ndash όσο και στην αυτοδιοικητική πραγmicroατικότητα του Βυζαντίου Ο ρόλος αυτός της Ορθόδοξης Εκκλησίας ενισχυόταν συνεχώς εξαιτίας της βαθmicroιαίας συρρίκνωσης της αυτοκρατορίας ιδιαίτερα στους τελευταίους αιώνες όπου ο εκάστοτε πατριάρχης είχε ουσιαστικά ισότιmicroο πολιτικό ρόλο microε τον αυτοκράτορα ενώ συχνά καταλάmicroβανε και υψηλές πολιτικές θέσεις όπως για παράδειγmicroα ο πατριάρχης Νικόλαος Αrsquo Μυστικός (901-925) και ο Μιχαήλ Κηρουλάριος (1043-1059) οι οποίοι έγιναν αντιβασιλείς Η λεγόmicroενη λοιπόν πολιτική ορθοδοξία του Βυζαντίου βρισκόταν στη βάση της νέας οθω-microανικής πραγmicroατικότητας που καθιέρωνε σειρά εκκλησιαστικών προνοmicroίων προς τους κατακτηmicroένους πληθυσmicroούς Τα εκκλησιαστικά προνόmicroια αναφέρονταν κυρίως σε ζητήmicroατα δικαιοδοσίας του πατρι-άρχη και των επισκόπων Ο πατριάρχης microπορούσε να επιβάλει φόρους τόσο στον κλήρο όσο και στον λαό η εκπαίδευση ήταν στη σφαίρα των δικαιωmicroάτων του ενώ το ίδιο ίσχυε για την απονοmicroή της δικαιοσύνης σε όλο το εύρος των αστικών και οικογενειακών διαφορών Η απονοmicroή της δικαιοσύνης προς την οποία κατέφευγαν οι ορθόδοξοι γινόταν microε βάση τους βυζαντινούς νόmicroους όπως τους είχε κωδικοποιήσει η Εξάβι-βλος του Κωνσταντίνου Αρmicroενόπουλου από τον 14ο αιώνα Οι κατά τόπους επίσκοποι αναλάmicroβαναν την υλοποίηση αυτών των προνοmicroίων και ήταν στην πράξη η τοπική διοίκηση για τους υπόδουλους πληθυσmicroούς Ο ίδιος ο πατριάρχης αναγνωριζόταν διε-θνώς ως εκπρόσωπος των χριστιανών της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας και είχε επαφές και δραστηριότητες που απέρρεαν από τη θέση του αυτή ουσιαστικά ως αρχηγός ενός αυτόνοmicroου εκκλησιαστικού καθεστώτος

Ο Γεώργιος Σχολάριος ήταν ο πρώτος οικουmicroενικός πατριάρ-

Βέβαια αυτή η σειρά των προνοmicroίων δεν αναιρούσε τις βαρύτατες κοινωνικές συνέπειες της οθωmicroανικής κατάκτησης Οι υπόδουλοι ελληνορθόδοξοι πληθυσmicroοί υπήχθησαν σε ένα καθεστώς πλήρους πολιτικής και κοινωνικής υποταγής στην κυρίαρχη οθωmicroανική εξουσία microε ολέθριες συνέπειες για την ύπαρξη και τη ζωή των Ελλήνων ορθοδόξων της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας Οι απαγορεύσεις και οι διώξεις ήταν σηmicroαντικές καθώς εκτός από τις σφαγές των πληθυσmicroών στην πορεία των οθωmicroανικών κατακτήσεων θα πρέπει να προστεθούν πολιτικοί αποκλεισmicroοί και απαγορεύσεις όπως η απαγόρευση της οπλοφορίας της χρήσης αλόγων της ελεύθερης ενδυmicroασίας της παρουσίας στα δικαστήρια του κτισίmicroατος εκκλησιών της κωδωνοκρουσίας η επαχθής φορολογία ο βίαιος εξισλαmicroισmicroός όταν οι συνθήκες το επέβαλαν και τέλος το παιδοmicroάζωmicroαΌλο αυτό το πλέγmicroα των καταναγκασmicroών είχε σοβαρές δηmicroογραφικές συνέπειες κυρίως στις πόλεις και στις πεδινές περιοχές όπου ο οθωmicroανικός ζυγός ήταν βαρύτερος σε σχέση microε τις ορεινές περιοχές όπου το αυτοδιοικητικό καθεστώς ήταν περισσότερο ανεπτυγmicroένο Έτσι παρατηρούmicroε στους πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας microια συνεχή microετακίνηση πληθυσmicroών από τα πεδινά προς τα ορεινά και τον σχηmicroατισmicroό εκεί στα-διακά των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας κοινοτήτων που επρόκειτο να αποτελέσουν τον εθνικό πυρήνα του νέου ελληνισmicroού την ιστορική βάση πάνω στην οποία θα αναπτυχθούν οι νέες κοινωνικές παράmicroετροι του ελληνικού έθνους Οι πιο δυσmicroενείς συνθήκες για τη ζωή των κατακτηmicroένων διαmicroορφώθηκαν από το φαι-νόmicroενο του εξισλαmicroισmicroού των ορθοδόξων και το παιδοmicroάζωmicroα Ο εξισλαmicroισmicroός η βίαιη ή ηθεληmicroένη αποδοχή του microωαmicroεθανισmicroού και η ένταξη ενός υπόδουλου στην κατα-κτητική κοινωνία συνιστούν για πολλούς αιώνες ndashκαι πριν από την Άλωση ακόmicroηndash microια φοβερή απειλή για την ιστορική ύπαρξη του ελληνικού έθνους Επίσηmicroα δεν έχουmicroε διακηρυγmicroένη πολιτική υποχρεωτικής αποδοχής του ισλαmicroισmicroού καθώς όπως είδαmicroε ισχύει το καθεστώς της ανεξιθρησκίας Ωστόσο στην πράξη τόσο πολιτικοί όσο και οικονοmicroικοί λόγοι ενισχύουν τη διαδικασία εξισλαmicroισmicroού εφόσον microέσω αυτού οι κατα-κτηmicroένοι microπορούν να αποτινάξουν το καθεστώς της υποταγής τους αποκλεισmicroούς και τις βαρύτατες φορολογικές υποχρεώσεις Επίσης σε περιόδους πολέmicroων και επαναστά-σεων το καθεστώς των βίαιων εξισλαmicroισmicroών συmicroπληρώνει τη ζοφερή αυτή πραγmicroατικό-τητα για τις ελληνορθόδοξες κοινότητες

Φερmicroάνι του Μπαγιαζίτ Βrsquo που εκδόθηκε το 1491 και αφορά

Μεταφορά χριστιανών αιχmicroα-λώτων (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Χρονικά των πρώτων αιώνων της τουρκοκρατίας όπου η διαδικασία εξισλαmicroισmicroών ήταν πιο έντονη (όπως το χρονικό του Νεκτάριου Τέρπου ή του Παπα-Συναδινού κά) κάνουν λόγο για το φαινόmicroενο αυτό το οποίο χρωmicroατίζεται microε τα microελανότερα χρώmicroατα Ολόκληρες περιοχές περνούν στον ισλαmicroισmicroό microε αντάλλαγmicroα την αποτίναξη των φορο-λογικών υποχρεώσεων και την ένταξη στην κατακτητική κοινωνία Ταυτόχρονα η Άλωση στη λαϊκή θρησκευτική συνείδηση περνά συχνά ως θεία τιmicroωρία και εγκατάλειψη microε αποτέλεσmicroα να εντείνεται η διαδικασία αλλαξοπιστίας που πολλές φορές περιλαmicroβάνει ακόmicroη και κληρικούς Τις πιο βαριές συνέπειες του εξισλαmicroισmicroού δέχθηκαν η ελληνική Μικρά Ασία και άλλες ορθόδοξες εθνότητες όπως οι Βόσνιοι οι Αλβανοί και οι Κροάτες οι οποίοι εξισλαmicroίστηκαν σχεδόν εξολοκλήρου Το παιδοmicroάζωmicroα ήταν microία ουσιώδης πλευρά του εξισλαmicroισmicroού και ασφαλώς η πιο τρα-γική Αρχικά εmicroφανίστηκε ως δικαίωmicroα των κατακτηmicroένων να στρατολογούνται δικαί-ωmicroα microάλιστα που απαιτήθηκε αρχικά από τους ίδιους τους κατακτηmicroένους Θεωρήθηκε δηλαδή microέρος των προνοmicroίων που έδινε η οθωmicroανική εξουσία στους υποδούλους Ήταν δηλαδή η δυνατότητα το δικαίωmicroα των υποδούλων να ανέρχονται από τα χαmicroηλά στα ανώτερα στρώmicroατα της στρατιωτικής ιεραρχίας Προϋπόθεση φυσικά αυτού του δικαι-ώmicroατος ήταν ο εξισλαmicroισmicroός microε όλα τα αρνητικά αποτελέσmicroατα που απορρέουν από αυτόν για τη θρησκευτική και εθνική συνείδηση των κατακτηmicroένων Το δικαίωmicroα αυτό έχει τις ιστορικές του ρίζες στη στρατολόγηση χριστιανόπαιδων κατά τη διάρκεια της εξάπλωσης των οθωmicroανικών κατακτήσεων από τις αρχές του 14ου αιώνα Τα τάγmicroατα των γενιτσάρων όπως ονοmicroάστηκαν οι στρατιές των εξισλαmicroισmicroένων χριστιανών ήταν τα πιο δυναmicroικά του οθωmicroανικού στρατού ενώ οι ηγέτες τους έφτα-ναν στα ανώτερα στρατιωτικά αξιώmicroατα και έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην πρόοδο των οθωmicroανικών κατακτήσεων και στην Άλωση της Πόλης Η διαδικασία στρατολόγησης των ορθοδόξων είχε ως κατώτατο όριο ηλικίας τα 14 χρόνια Επιλέγονταν οι πιο ικανοί στο σώmicroα και στο πνεύmicroα και στέλνονταν στην Κωνσταντινούπολη όπου εντάσσονταν στο σώmicroα των Γενιτσάρων έπειτα από εντατική στρατιωτική και θρησκευτική διαπαι-δαγώγηση Μία δεύτερη οmicroάδα παιδιών microε όριο τα 6 χρόνια εκπαιδεύονταν κυρίως microε σκοπό την ένταξη στην υπηρεσία της Πύλης στην Αυλή του σουλτάνου Οι γενίτσαροι ήταν φυσικά φανατικοί microουσουλmicroάνοι το πιο επίλεκτο σώmicroα της αυτο-κρατορίας Ο αριθmicroός τους έφτανε ακόmicroη και στο 1000000 στους πρώτους αιώνες

Χριστιανόπαιδα από παιδο-microάζωmicroα (Εθνική Βιβλιοθήκη

της κατάκτησης αριθmicroός που δείχνει τις βαρύτατες δηmicroογραφικές συνέπειες για τους ελληνορθόδοξους πληθυσmicroούς Το σώmicroα των γενιτσάρων άρχισε να ατονεί από τον 17ο αιώνα και microετά από την εποχή δηλαδή των microεταρρυθmicroίσεων του Μουράτ Δrsquo και το παιδοmicroάζωmicroα καταργήθηκε ουσιαστικά κατά τον 18ο αιώνα Αποτυχηmicroένες προσπάθειες στη Δύση για την οργάνωση νέας σταυρο-φορίας Η κατάληψη από τους Οθωmicroανούς της Αθήνας και της κυρίως Ελλάδας (1456-1458)Αmicroέσως microετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης εκδηλώθηκαν στη χριστιανική Δύση προσπάθειες συνεννόησης των ηγεmicroόνων και του πάπα microε σκοπό την αντίδραση ενα-ντίον των Οθωmicroανών και την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης Στις συσκέψεις αυτές πρωταγωνίστησαν ο αυτοκράτορας της Γερmicroανίας Φρειδερίκος Γrsquo και ο δούκας της Βουργουνδίας Φίλιππος Ωστόσο ο πάπας Νικόλαος Βrsquo δεν έδειξε ιδιαίτερη προθυmicroία για ανάληψη νέας σταυροφορίας εναντίον των Οθωmicroανών παρά τις παροτρύνσεις του Έλληνα καρδινάλιου Βησσαρίωνα ο οποίος είχε αποσχιστεί από την Ορθόδοξη Εκκλη-σία και είχε αποδεχθεί τον ρωmicroαιοκαθολικισmicroό Ο πάπας Νικόλαος πέθανε το 1455 και τέθηκε φυσικά το ζήτηmicroα της διαδοχής του microε πιθανό διάδοχο τον Βησσαρίωνα microεγάλη microορφή της Ανατολικής Εκκλησίας σηmicroαντικό ουmicroανιστή του 15ου αιώνα ο οποίος όmicroως microετά τη σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας το 1439 και την ουσιαστική αποτυχία της ένωσης των δύο Εκκλησιών ακολούθησε το ρωmicroαιοκαθολικό δόγmicroα και συνέβαλε αποφασιστικά στην αναβίωση των πλατωνι-κών σπουδών στην Ιταλία Παρότι ήταν ασφαλώς ο πλέον ικανός καρδινάλιος για να διαδεχθεί τον πάπα Νικόλαο ο Βησσαρίων λόγω του ορθόδοξου παρελθόντος του απέτυχε να πείσει τους καρδινάλιους και να εκλεγεί στον παπικό θρόνο Είναι λογικό να υποθέσει κανείς πως άλλη θα ήταν η αντίδραση της Δύσης στην Άλωση της Πόλης και άλλη κατάληξη θα είχαν οι προσπάθειες ανάληψης νέας σταυροφορίας εάν πάπας της Ρώmicroης είχε εκλεγεί το 1455 ο Βησσαρίων θερmicroός κήρυκας της νέας σταυροφορίας εναντίον των ΟθωmicroανώνΤελικά διάδοχος του πάπα Νικόλαου εξελέγη ο πάπας Κάλλιστος Γrsquo ο οποίος microε τις παροτρύνσεις του Βησσαρίωνα έδειξε ιδιαίτερο ζήλο για το ζήτηmicroα της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης καλώντας τους χριστιανούς ηγεmicroόνες σε σταυροφορία εναντίον

Γενίτσαροι microε επίσηmicroη στολή (Εθνική Βιβλιοθήκη Βιέννη)

των Οθωmicroανών Έστειλε για τον σκοπό αυτό πρέσβεις απεσταλmicroένους του παπικού θρόνου σε όλες τις περιοχές των χριστιανών ηγεmicroόνων της Δύσης Οι απεσταλmicroένοι αυτοί προσπαθούσαν να πείσουν τον λαό και τους άρχοντες για την ανάγκη οργάνω-σης στρατού ο οποίος θα τιmicroωρούσε τους άπιστους Οθωmicroανούς για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης Ιεροκήρυκες προσπαθούσαν να εξεγείρουν τον λαό εναντίον των microουσουλmicroάνων φροντίζοντας microάλιστα να ενισχύουν το κήρυγmicroά τους προσφέρο-ντας συγχωροχάρτια τα οποία έδιναν προφανώς ένα επιπλέον κίνητρο σε όποιον θα συmicromicroετείχε στη σταυροφορία Με τα χρήmicroατα που συγκεντρώθηκαν microάλιστα από τα συγχωροχάρτια κατασκευάστηκαν πολεmicroικά πλοία τα οποία επανδρωmicroένα microε ικανούς πειρατές υπό την αρχηγία του επισκόπου της Απουλίας Λουδοβίκου έπλευσαν το 1457 στο Αιγαίο Στα σχέδια του Κάλλιστου Γrsquo αντέδρασε ο βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος Ζrsquo microε αποτέ-λεσmicroα να ναυαγήσει οριστικά η ιδέα της σταυροφορίας και να αποmicroείνει microόνο η microικρή αντίδραση των χριστιανικών πειρατικών πλοίων που κατέλαβαν το 1457 τη Λέσβο τη Σαmicroοθράκη και τη Θάσο που ήταν ηγεmicroονίες φόρου υποτελείς στον Μωάmicroεθ Ο σουλ-τάνος αντέδρασε και αφού κατήργησε την ηγεmicroονία των Κατελούζων στα νησιά αυτά τα προσάρτησε πλήρως στην Οθωmicroανική αυτοκρατορία το 1462Μετά την αποτυχία των σχεδίων του πάπα Κάλλιστου Γrsquo νέες προσπάθειες οργάνωσης σταυροφορίας ανέλαβε ο διάδοχός του στον παπικό θρόνο Πίος Βrsquo Ο νέος πάπας έστειλε επιστολή στους χριστιανούς ηγεmicroόνες και οργάνωσε στη Μάντοβα σύνοδο υπό την προεδρία του microε θέmicroα την οργάνωση σταυροφορίας εναντίον των Οθωmicroανών Έλληνες λόγιοι και ο ίδιος ο Βησσαρίων συνέδραmicroαν τη διπλωmicroατική αυτή προσπάθεια η οποία ωστόσο αντιmicroετωπίστηκε διστακτικά από σηmicroαντικούς χριστιανικούς κύκλους κυρίως από τη Βενετία η οποία δεν ήθελε στη συγκυρία αυτή να συγκρουστεί microε τον σουλτάνο Η σύνοδος της Μάντοβας πραγmicroατοποιήθηκε τελικά τον Ιούνιο του 1459 Παρά τη θερmicroή ευγλωττία του πάπα υπέρ της σταυροφορίας επικράτησαν δεύτερες σκέψεις στους χριστιανούς ηγεmicroόνες οι οποίοι παρότι φραστικά δεν διαφώνησαν και δέχθη-καν την ορθότητα του παπικού σχεδίου εντούτοις διπλωmicroατικά απέφυγαν οποιαδή-ποτε πρακτική δέσmicroευση Ο πάπας ωστόσο συνέχισε τις προσπάθειές του στέλνοντας στην Ανατολή τον επίσκοπο Λουδοβίκο ενώ δεν έπαψε να στέλνει πρέσβεις σε όλη

O καρδινάλιος Bησσαρίων microία από τις σηmicroαντικότερες

τη Δύση οι οποίοι συνέχιζαν τις προσπάθειες για την αποδοχή της ιδέας της σταυ-ροφορίας Μετά την επιστροφή του Λουδοβίκου από την Ανατολή το 1461 οι ελπίδες του πάπα αναπτερώθηκαν καθώς ο Λουδοβίκος συνοδευόταν από πρέσβεις της Περσίας και ηγε-microονιών της Γεωργίας και της Αρmicroενίας οι οποίοι ήταν πρόθυmicroοι για συζητήσεις microε τον πάπα Ο Λουδοβίκος ανέλαβε στη συνέχεια το πατριαρχείο Αντιοχείας και ο Πίος αφού υποδέχθηκε microε ενθουσιασmicroό τους πρέσβεις των ηγεmicroόνων της Ασίας απευθύνθηκε εκ νέου στον ηγεmicroόνα της Βουργουνδίας και στον βασιλιά της Γαλλίας Ωστόσο παρά τη θετική στάση των Βενετών οι οποίοι αναθεωρώντας τις παλαιότερες επιφυλάξεις τους προέβλεπαν πλέον την αναπόφευκτη σύγκρουση microε την Τουρκία ο ηγεmicroόνας της Βουργουνδίας αρνήθηκε τελικά να συmicromicroετάσχει έπειτα από παρότρυνση του βασιλιά της Γαλλίας Η αντίδραση του πάπα ήταν άmicroεση καθώς η αθέτηση της υπόσχεσης από τον δούκα της Βουργουνδίας η οποία είχε ενθαρρύνει και τη Βενετία θα ισοδυναmicroούσε microε οριστικό ναυάγιο του σχεδίου Έστειλε λοιπόν επιστολή στον δούκα στην οποία τόνιζε ότι όλη η χριστιανοσύνη θα θεωρήσει προδοσία την αλλαγή της στάσης του Ταυτόχρονα microε επιστολή του προς τον δόγη της Βενετίας τον προέ-τρεπε και αυτόν να επιmicroείνει στην ιδέα της σταυροφορίαςΑυτές οι άοκνες προσπάθειες του πάπα Πίου για οργάνωση σταυροφορίας προς ανά-κτηση της Κωνσταντινούπολης και η microεγάλη συmicroβολή στην προσπάθεια αυτή του Βησ-σαρίωνα έφεραν εν microέρει κάποιο θετικό αποτέλεσmicroα Ο δόγης της Βενετίας microετά την επιστολή του πάπα και microε την προτροπή του Βησσαρίωνα εξόπλισε έναν microικρό πολεmicroικό στόλο από γαλέρες στον οποίο συmicromicroετείχαν ο δούκας της Μπολόνια και της Μοντένα Ο Βησσαρίων περιοδεύοντας στη Γερmicroανία έφτασε στον αυτοκράτορα Φρει-δερίκο Γrsquo ο οποίος όmicroως παρά τους θερmicroούς λόγους του Έλληνα καρδινάλιου έδειξε ιδιαίτερα διστακτικός Γενικά η στάση των Δυτικών ηγεmicroόνων ήταν επιφυλακτική απέ-ναντι στην ιδέα της σταυροφορίας καθώς οι έντονες πολιτικές διαmicroάχες στη Δύση και ο ανταγωνισmicroός δεν άφηναν περιθώρια συmicromicroαχιών και συνεννοήσεων Παρrsquo όλα αυτά ικανός αριθmicroός σταυροφόρων συγκεντρώθηκε από τις microεγάλες προ-σπάθειες ανά την Ευρώπη των απεσταλmicroένων του πάπα κυρίως από την Ιταλία και τη Γερmicroανία Στην Αγκώνα όπου είχαν συγκεντρωθεί πολλοί σταυροφόροι είχε microεταβεί και ο πάπας για να κηρύξει την έναρξη της σταυροφορίας το σχέδιο της οποίας προ-

Ο βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος Ζrsquo (1422-61) ελαιογραφία του

Κάλυmicromicroα σταυροθήκης του καρ-δινάλιου Βησσαρίωνα (Galleria

έβλεπε επίθεση των βασιλέων της Πολωνίας της Βοηmicroίας και της Βουργουνδίας και ταυτόχρονη επίθεση του στόλου στα παράλια Όmicroως ο αιφνίδιος θάνατος του πάπα στις 14 Αυγούστου 1464 στέρησε από την επιχείρηση τον πιο θερmicroό υποστηρικτή της Έτσι η ιδέα της σταυροφορίας εγκαταλείφθηκε οριστικά και απέmicroεινε microόνο η εmicroπλοκή των Ενετών στον πόλεmicroο οι οποίοι κινούmicroενοι για αποκλειστικά δικούς τους λόγους άρχισαν τις πολεmicroικές επιχειρήσεις εναντίον των Οθωmicroανών Στο microεταξύ στον ελλαδικό χώρο η τουρκοβενετική σύγκρουση βρισκόταν σε εξέλιξη καθώς αρκετές περιοχές ήταν υπό ενετική κυριαρχία Η Αττική και άλλες περιοχές microπο-ρεί να είχαν φραγκικές ηγεmicroονίες ωστόσο οι ηγεmicroόνες έπρεπε να εξασφαλίζουν την ανοχή του σουλτάνου ώστε να διασφαλίζουν την εξουσία τους Από το 1455 δούκας των Αθηνών ήταν ο Ακιατζιόλι ο οποίος καταγγέλθηκε στον σουλτάνο για τον θάνατο της πρώην δούκισσας Χιάρας από τον σύζυγό της έmicroπορο Βαρθολοmicroαίο Κονταρίνη Ο Κονταρίνης Ενετός έmicroπορος είχε συνάψει ερωτικό δεσmicroό microε τη δούκισσα Χιάρα χήρα του δούκα των Αθηνών Νέριου Βrsquo ο οποίος πέθανε το 1451 Η Χιάρα κηδεmicroόνευε τον γιο της και διάδοχο Φραγκίσκο αλλά microετά τον γάmicroο της microε τον Κονταρίνη το 1453 η εξουσία στην Αθήνα πέρασε στα χέρια του Ενετού εmicroπόρου ο οποίος στο microεταξύ είχε δηλητηριάσει τη σύζυγό του στη Βενετία Ο σφετερισmicroός της εξουσίας στην Αθήνα και ο παραmicroερισmicroός του διαδόχου Φραγκίσκου δεν έγιναν δεκτοί από τους Αθηναίους Ο Κονταρίνης προσπάθησε να πείσει τον Μωάmicroεθ πηγαίνοντας ο ίδιος στην Κωνσταντι-νούπολη αλλά το ίδιο έπραξε και ο Φράγκος Ακιατζιόλι ο οποίος κέρδισε τελικά την εύνοια του σουλτάνου και επέστρεψε στην Αθήνα microε την αναγνώριση από τον Μωάmicroεθ της ηγεmicroονίας του στην Αθήνα Πλην όmicroως ο Φράγκος επιστρέφοντας στην Αθήνα θανάτωσε τη Χιάρα microε αποτέλεσmicroα ο Κονταρίνης να ζητήσει εκ νέου την παρέmicroβαση του Μωάmicroεθ υπέρ του Ο Μωάmicroεθ λαmicroβάνοντας προφανώς αφορmicroή από τις εσωτερικές διενέξεις στην Αθήνα έδωσε εντολή στον microπέη της Θεσσαλίας Οmicroάρ να κινηθεί κατά των Αθηνών και να θέσει τέρmicroα στην κυριαρχία των Φράγκων ευγενών στην πόλη Πράγmicroατι ο Οmicroάρ microπήκε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1456 και άρχισε την πολιορκία της Ακρόπολης όπου είχαν καταφύγει οι κάτοικοι microε επικεφαλής τον δούκα Η αντίσταση των Αθηναίων απέναντι στα στρατεύmicroατα του Οmicroάρ κράτησε περίπου δύο χρόνια Από τον Οκτώβριο του 1456 ζήτησαν βοήθεια από τους Ενετούς της Εύβοιας

Ο Νικόλαος Ατσαγιόλι γενάρ-χης της δυναστείας των δουκών

Ο laquoΦράγκικος πύργοςraquo της Ακρί-πολης όπως αποτυπώθηκε από

οι οποίοι microολονότι την υποσχέθηκαν τελικά δεν ανταποκρίθηκαν Παρά τη διετή ηρωική αντίσταση των Αθηναίων ο Οmicroάρ εξανάγκασε τους πολιορκηmicroένους να συνθηκολογή-σουν καθώς αύξησε την πίεση και τις καθηmicroερινές επιθέσεις στην Ακρόπολη εντός της οποίας οι Αθηναίοι δεν είχαν πλέον καmicroία διέξοδο Τελικά οι Αθηναίοι συνθηκο-λόγησαν microε τον όρο ο δούκας να παραδώσει την Ακρόπολη και όλη την Αττική και να παραmicroείνει ηγεmicroόνας της Βοιωτίας microε έδρα τη Θήβα φόρου υποτελής στον σουλτάνο οι δε Αθηναίοι να λάβουν από τον σουλτάνο ιδιαίτερα πολιτικά προνόmicroιαΜε αυτόν τον τρόπο έληξε η περίοδος της φραγκοκρατίας στην Αθήνα το 1458 και η κυριαρχία του οίκου των Ακιατζιόλι microε την αποποmicroπή του τελευταίου δούκα Φραγκί-σκου Βrsquo Η Αττική περιήλθε έκτοτε στα χέρια των Οθωmicroανών οι οποίοι εξάλλου ήδη από το 1456 ήλεγχαν όλη την Αττική πλην της Ακρόπολης Όσον αφορά τις συνθήκες διαβίωσης και εν γένει στην κοινωνική ζωή στην Αθήνα τα πράγmicroατα δεν microεταβλήθη-καν ουσιαστικά microε την οθωmicroανική κατάληψη και συνέχισαν να είναι τραγικά για τους φτωχούς κατοίκους των Αθηνών όπως και κατά την φραγκοκρατία εξαιρουmicroένης της τελευταίας ίσως περιόδου των Ακιατζιόλι όταν καταβλήθηκαν προσπάθειες ανακούφι-σης των εξαθλιωmicroένων κατοίκων της Αττικής και της Αθήνας Το 1458 έτος κατάληψης των Αθηνών ο ίδιος ο Μωάmicroεθ επισκέφθηκε την Αθήνα επι-στρέφοντας από εκστρατεία στην Πελοπόννησο Αισθανόmicroενος το ιστορικό βάρος της πόλης και την επιτυχία του Οmicroάρ ο σουλτάνος επικύρωσε τα ιδιαίτερα προνόmicroια που δόθηκαν στην Αθήνα και κατέταξε την πόλη στα τιmicroάρια του χαρεmicroιού του γεγονός που σήmicroαινε την κάπως ηπιότερη φορολογία η οποία προβλεπόταν για τις γαιοκτησίες του χαρεmicroιού Ωστόσο παρά τα προνόmicroια οι Αθηναίοι δεν αποδέχθηκαν ποτέ την οθωmicroανική κατά-κτηση προτιmicroώντας σαφώς το καθεστώς της ενετοκρατίας Προσπάθησαν να επανα-φέρουν τον Φραγκίσκο της Βοιωτίας microε αποτέλεσmicroα ο Μωάmicroεθ να κινηθεί εκ νέου και να επισκεφθεί και πάλι την Αθήνα το 1460 αυτή τη φορά microαζί microε το στράτευmicroα των Οθωmicroανών οι οποίοι στο microεταξύ είχαν καταλάβει την Πελοπόννησο Ο Μωάmicroεθ στρατοπέδευσε κοντά στα σηmicroερινά Πατήσια και αφού θανάτωσε τον δούκα της Βοι-ωτίας Φραγκίσκο microετέφερε τη σύζυγό του στο χαρέmicroι της Κωνσταντινούπολης ενώ τοποθέτησε εκτός του φρουράρχου και Τούρκο διοικητή της πόλης Έτσι microετά την Κωνσταντινούπολη η άλλη microεγάλη πόλη του ελληνικού κόσmicroου το

Φανταστική απεικόνιση της Αθή-νας ξυλογραφία του 1494 από

σύmicroβολο της ελληνικής αρχαιότητας η Αθήνα περνούσε οριστικά στα χέρια των Οθω-microανών Συmicroβολικά microπορούmicroε να πούmicroε ότι από το 1460 σβήνουν οριστικά δύο microεγάλοι πνευmicroατικοί φάροι του ελληνισmicroού και θα χρειαστούν περίπου 150 χρόνια microέχρι να ακουστεί και πάλι στην Ευρώπη και στον κόσmicroο πνευmicroατική φωνή από την κυρίως Ελλάδα καθώς από τον 17ο αιώνα θα παρατηρήσουmicroε microια αναγέννηση των ελληνικών γραmicromicroάτων στην Αθήνα κυρίως microέσα από τους κόλπους της Ορθόδοξης Εκκλησίας Ωστόσο οι εξελίξεις αυτές που έλαβαν χώρα στην Αττική κατά την περίοδο 1456-1460 και συνακόλουθα η στάση των κατοίκων απέναντι στις δύο κυριαρχίες την οθω-microανική και την ενετική προαναγγέλλουν τους microακροχρόνιους αγώνες ανάmicroεσα στην Οθωmicroανική αυτοκρατορία και τη Δηmicroοκρατία της Βενετίας που θα λάβουν την ονοmicroα-σία Τουρκοβενετικοί πόλεmicroοι Οι τρεις αυτοί Τουρκοβενετικοί πόλεmicroοι θα σφραγίσουν την ελληνική ιστορία καθώς θα διαmicroορφώσουν τις συνθήκες ζωής των ελληνικών πληθυσmicroών για πολλούς αιώνες δίνοντας έτσι το οριστικό σχήmicroα της τουρκοκρατίας και της βενετοκρατίας στην Ελλάδα

Ο Αrsquo Τουρκοβενετικός πόλεmicroος (1463-1479)Είναι γεγονός ότι η ανερχόmicroενη οθωmicroανική δύναmicroη σταδιακά αποδυνάmicroωνε την ενετική κυριαρχία στο Αιγαίο και στα Βαλκάνια Παρά τη νίκη των Βενετών στη ναυmicroαχία της Καλλίπολης το 1416 η συνέχεια δεν ήταν καθόλου ενθαρρυντική για το microέλλον των ενετικών κτήσεων Οι Οθωmicroανοί microε την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης το 1430 και την Άλωση της Πόλης το 1453 κατέστησαν σαφές στη Δηmicroοκρατία του Αγίου Μάρκου ότι είχαν πλέον τον πρώτο λόγο στη χριστιανική Ανατολή Η Γαληνοτάτη αντέδρασε αρχικά microε τρόπο διπλωmicroατικό καθώς αυτό επέβαλε η ανάγκη υπεράσπισης των τεράστιων εmicroπορικών συmicroφερόντων της στην Ανατολή Ταυτόχρονα όmicroως η Βενετία συmicromicroετείχε microάλλον ενεργά στην προσπάθεια του πάπα για οργάνωση σταυροφορίας αλλά κρίνοντας ψύχραιmicroα τις αντικειmicroενικές συνθήκες που διαmicroορφώθη-καν microετά την αποτυχία τους εγχειρήmicroατος οι Ενετοί αποφάσισαν παρά την υπογραφή των συνθηκών ειρήνης microε τους Οθωmicroανούς το 1446 το 1451 και το 1454 να προετοι-microαστούν microόνοι τους για πολεmicroική σύγκρουση Διότι microπορεί οι συνθήκες αυτές να ήταν ευνοϊκές και απαραίτητες για την ελεύθερη εmicroπορική διακίνηση ωστόσο σε τίποτα δεν εξασφάλιζαν την προστασία των ενετικών κτήσεων στο Αιγαίο και στην κυρίως Ελλάδα

Χαλκογραφία του 17ου αιώνα στην οποία διακρίνεται στο

κτήσεων εξάλλου που αποτελούσαν απαραίτητο όρο για την ύπαρξη και του ενετικού εmicroπορίου της Ανατολής Έτσι οι ενετικές κτήσεις στην Ανατολή ήταν φανερό ότι θα δέχονταν εντός ολίγου την ισχυρή επίθεση του νέου και φιλόδοξου σουλτάνου Μωάmicroεθ Αφενός λοιπόν η ανάγκη των Ενετών να διατηρήσουν πάση θυσία τα κεκτηmicroένα τους στην Ανατολή και αφετέρου η ανάγκη των Οθωmicroανών να αποκαταστήσουν στον ίδιο χώρο microια οmicroοιογενή πολιτική κυριαρχία που θα ολοκλήρωνε τη διαδικασία υποκατάστασης της βυζαντινής εξουσίας οδήγησαν στην έναρξη του Αrsquo Τουρκοβενετικού πολέmicroου Το έπαθλο ήταν ασφαλώς ο έλεγχος του Αιγαίου και της ελληνικής χερσονήσου Μέσα στο τεράστιο αυτό πολεmicroικό θέατρο που επρόκειτο να διεξαχθεί σε περιοχές microε συmicroπαγείς ως επί το πλείστον ελληνικούς πληθυσmicroούς και να διαρκέσει για πολλές δεκαετίες ο ελληνισmicroός υπέστη βαρύτατες απώλειες τόσο δηmicroογραφικά όσο και αmicroι-γώς πολιτικά Διότι εκ των πραγmicroάτων τόσο η οθωmicroανική όσο και η ενετική διοίκηση χρησιmicroοποιούσαν στις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις ελληνικές δυνάmicroεις microε αποτέ-λεσmicroα τον πλήρη διχασmicroό του ελληνισmicroού που βρέθηκε στο microέσο της σύγκρουσης Είναι γεγονός ότι περισσότερο η ενίσχυση των ενετικών δυνάmicroεων ήταν αυτή που συγκέντρωνε τις microεγαλύτερες δυνάmicroεις του έθνους που ήλπιζε παρά τη microόνιmicroη αντιπά-θεια που έτρεφε προς τους Ενετούς πως microία ήττα των οθωmicroανικών δυνάmicroεων πιθανόν να οδηγούσε στην απόσυρση των Οθωmicroανών από τις ελληνικές περιοχές Είναι όmicroως άλλο τόσο αληθινό ndashmicroετά το τέλος των πολεmicroικών συγκρούσεων οι οποίες συνήθως έληγαν microε σχετική νίκη των Οθωmicroανώνndash πως οι Ενετοί εγκατέλειπαν στην τύχη τους τον ντόπιο πληθυσmicroό που είχε συmicromicroετάσχει στον πόλεmicroο microε αποτέλεσmicroα να πληρώνει τις συνέπειες της ήττας Έτσι η κατάληξη του Τουρκοβενετικού πολέmicroου ήταν πάντα η επιδείνωση της θέσης του τουρκοκρατούmicroενου ελληνισmicroού και η βαθmicroιαία εδραίωση της πεποίθησης ότι η οθωmicroανική κυριαρχία ήταν αναπόφευκτη και σχεδόν αδύνατον να αποτιναχθεί Μετά την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τον Μωάmicroεθ κατά το διάστηmicroα 1458-1459 οι ενετικές κτήσεις του ελλαδικού χώρου βρέθηκαν στο στόχαστρο του σουλτάνου ο οποίος σχεδίασε τον πλήρη έλεγχο της χερσονήσου Οι Βενετοί εξάλλου είχαν ήδη προετοιmicroαστεί για πόλεmicroο microε τους Οθωmicroανούς στα πλαίσια της οργάνωσης της παπικής σταυροφορίας ndashπου όπως είδαmicroε δεν πραγmicroατοποιήθηκε ποτέ εξαιτίας του πολιτικού

Χάρτης της Πελοποννήσου του 1545 (Εθνική Βιβλιοθήκη

Άποψη του κάστρου της Μυτι-λήνης

ανταγωνισmicroού microεταξύ των Δυτικών ηγεmicroόνωνndash και για τον σκοπό αυτό εξόπλισαν πολε-microικό στόλο αλλά ουσιαστικά έmicroειναν διστακτικοί έναντι των οθωmicroανικών επεκτάσεων στο Αιγαίο και στην ελληνική χερσόνησο Η πρώτη σηmicroαντική τουρκοβενετική σύγκρουση τον Σεπτέmicroβριο του 1462 έλαβε χώρα στη Μυτιλήνη καθώς εκεί η ηγεmicroονία του οίκου των Κατελούζων δέχθηκε την προσβολή των Οθωmicroανών οι οποίοι βρίσκονταν υπό τις διαταγές του ελληνικής καταγωγής βεζίρη Μαχmicroούτ Το κάστρο της Μυτιλήνης πολιορκήθηκε από 70 πολεmicroικά πλοία του Μαχmicroούτ και 20000 άντρες του ίδιου του σουλτάνου Μωάmicroεθ Υπερασπιστές του νησιού ήταν 5000 στρατιώτες που πρόβαλλαν αντίσταση για περίπου δύο εβδοmicroάδες και στη συνέ-χεια παραδόθηκαν Παρά την παράδοση οι υπερασπιστές του κάστρου σφαγιάστηκαν και ο πληθυσmicroός του νησιού εξανδραποδίστηκε Περίπου 10000 Έλληνες microεταφέρθηκαν τότε βίαια στην Κωνσταντινούπολη ενώ κατά τη διάρκεια της πολιορκίας και των σφα-γών ο ενετικός στόλος παρά της εκκλήσεις του Κατελούζου έmicroενε απαθήςΩστόσο η σύγκρουση microεταξύ Οθωmicroανών και Ενετών ήταν αναπόφευκτη και microε αφορmicroή ένα περιστατικό αυτοmicroόλησης ενός Αλβανού δούλου του πασά των Αθηνών σε βενε-τικό στρατόπεδο της Πελοποννήσου άρχισαν οι πολεmicroικές συγκρούσεις Οι Οθωmicroανοί ζήτησαν την παράδοση του δούλου ο οποίος στο microεταξύ είχε βρει άσυλο στο ενετικό κάστρο της Μεθώνης και αφού συνάντησαν την άρνηση των Ενετών υπό την αρχηγία του Ισά microπέη κατέλαβαν το Άργος και έδιωξαν τον Ενετό έπαρχο της πόλης Νικόλαο Δάνδολο Η αντίδραση των Ενετών microε την παρότρυνση και του αρχηγού του ενετικού στρατού Λορεδάν υπήρξε άmicroεση Με στρατό πάνω από 20000 άντρες και microε τη συνδροmicroή πολε-microικών πλοίων αποβιβάστηκαν στο Ναύπλιο ενώ σηmicroαντική βοήθεια έδωσαν στα ενετικά στρατεύmicroατα και microερικά αποσπάσmicroατα Κρητών φυγάδων Με την εmicroφάνιση των Ενετών στο Ναύπλιο και microετά την προκήρυξη του αρχηγού τους Μπερτόλδου ο οποίος ζητούσε τη συνδροmicroή των Ελλήνων για έναν microεγάλο απελευθερωτικό αγώνα σηmicroαντικός αριθmicroός Μανιατών Αρκάδων και Σπαρτιατών προσέτρεξε προς ενίσχυση των ενετικών στρα-τευmicroάτων Ωστόσο αυτές οι ελληνικές δυνάmicroεις οι οποίες θα microπορούσαν να δώσουν αποφασιστική βοήθεια στους Ενετούς δεν κατέστη δυνατόν να συντηρηθούν να έχουν επαρκή οργάνωση πειθαρχία και ανεφοδιασmicroό παράmicroετροι που βάραιναν φυσικά την ενετική διοίκηση

Βενετική γαλέρα λεπτοmicroέρεια χειρογράφου του 15ου αιώνα

Στο microεταξύ ο Λορεδάν microε τον στόλο του είχε ήδη ενισχύσει τη Μονεmicroβασία είχε προσπαθήσει να ξεσηκώσει τα νησιά του Αιγαίου και τελικά ενώθηκε microε τον Μπερτόλδο στο Ναύπλιο Από κοινού οι ενετικές δυνάmicroεις κατάφεραν να ανακτήσουν το Άργος και να ενώσουν microε τις δυνάmicroεις τους και αλβανικά ένοπλα σώmicroατα Η πρώτη κίνηση των ενωmicroένων δυνάmicroεων των Ενετών των Ελλήνων και των Αλβανών microε επικεφαλής τους Μιχαήλ Ράλλη Πέτρο Μπούα και άλλους ήταν να βαδίσουν εναντίον της Κορίνθου microε σκοπό να καταλάβουν την ακρόπολη Ήταν microία πρόταση του Ιερώνυmicroου Βαλαρέσου συmicroβούλου των Ενετών από την Κορώνη Στη microάχη που ακολούθησε microε τους Οθωmicroα-νούς στην Κόρινθο δεν κατέστη δυνατόν να καταληφθεί η ακρόπολη και οι Ενετοί ανα-γκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να κατευθυνθούν προς τον ισθmicroό στα Εξαmicroίλια ενώ ο Βαλαρέσος αφού προσπάθησε στη συνέχεια ανεπιτυχώς να έρθει σε επαφή microε τον Μωάmicroεθ συνελήφθη οδηγήθηκε στη Βενετία και εκτελέστηκε microε απαγχονισmicroό Η πολιορκία της Κορίνθου από τους Ενετούς συνεχίστηκε και κατά τη microάχη της 20ής Οκτωβρίου 1463 σκοτώθηκε ο αρχηγός του ενετικού στρατού Μπερτόλδος Ο ισθmicroός όmicroως φρουρείτο καλά από τους Ενετούς microετά την κατασκευή τείχους που θα προστά-τευε τις επιχειρήσεις τους microε πολλά πυροβόλα και περίπου 2000 άντρες Κατόπιν των εξελίξεων αυτών και microε τον κίνδυνο να καταληφθεί η Κόρινθος και να υπαχθεί η Πελοπόννησος στον ενετικό έλεγχο ο Μωάmicroεθ έστειλε στο θέατρο των επιχειρήσεων τον ελληνικής καταγωγής microέγα βεζίρη Μαχmicroούτ πασά microε 80000 άντρες Οι Ενετοί πληροφορούmicroενοι την κάθοδο του οθωmicroανικού στρατού εγκατέλειψαν το τεί-χος του ισθmicroού χωρίς microάχη στις 4 Νοεmicroβρίου έλυσαν την πολιορκία της Κορίνθου και έφυγαν για το Ναύπλιο Ο Μαχmicroούτ πέρασε αmicroαχητί τον ισθmicroό και κατέλαβε επίσης αmicroαχητί το Άργος αλλά απέτυχε να καταλάβει το φρούριο του Ναυπλίου όπου έχασε περίπου 5000 άντρες Ωστόσο οι Οθωmicroανοί microετά την άτακτη φυγή των Ενετών από τον ισθmicroό λεηλάτησαν τις περιοχές γύρω από τα ενετικά φρούρια προβαίνοντας επίσης σε σφαγές και αιχmicroαλωσίες των πληθυσmicroών Τmicroήmicroατα των ελληνικών ενόπλων οmicroάδων που διέφυγαν και Έλληνες άmicroαχοι από την Αρκαδία και τη Λακωνία κινήθηκαν προς τον Ταΰγετο για να βρουν καταφύγιο καθώς ήταν πλέον προφανές ότι η επιχείρηση των Ενετών σχεδιάστηκε πολύ άσχηmicroα και γρήγορα εγκατέλειψε τους ελληνικούς πληθυ-σmicroούς της Πελοποννήσου ndashπου στο microεταξύ είχαν αναθαρρήσει και είχαν βοηθήσει το εγχείρηmicroαndash στο έλεος των οθωmicroανικών στρατευmicroάτων

Φανταστική απεικόνιση της Κορίνθου ξυλογραφία του 1494

Στο microεταξύ ενώ οι τουρκοβενετικές εχθροπραξίες στην Πελοπόννησο είχαν αυτήν την άσχηmicroη κατάληξη για τους Ενετούς και τους Έλληνες ο πάπας έκανε τις τελευταίες προσπάθειες για σταυροφορία συγκεντρώνοντας στρατό στην Αγκώνα Αφού όmicroως η σταυροφορία microετά τον αιφνίδιο θάνατο του πάπα τον Αύγουστο του 1464 δεν πραγ-microατοποιήθηκε οι Ενετοί ήταν αναγκασmicroένοι να συνεχίσουν microόνοι τους τον πόλεmicroο microε τον Μωάmicroεθ Ο ενετικός στόλος είχε στο microεταξύ καταλάβει τη Λήmicroνο αλλά ο αρχηγός του στόλου Λορεδάν microετά την αποτυχία των ενετικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα ανακλήθηκε και την αρχηγία ανέλαβε ο ναύαρχος Ιουστινιάνης Αυτός έπλευσε στη Λήmicroνο και αφού ενώθηκε microε τον εκεί ενετικό στόλο κατευθύνθηκε προς τη Λέσβο την άνοιξη του 1464 Ο ενετικός στρατός πολιόρκησε στη συνέχεια περίπου για ενάmicroιση microήνα τη Μυτιλήνη αλλά στα microέσα Μαΐου έφτασε υπέρτερος τουρκικός στόλος υπό τον Μαχmicroούτ πασά και οι Ενετοί αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να πλεύσουν προς την Εύβοια Στο microεταξύ στην Πελοπόννησο οι ενετικές κτήσεις microετά την αποτυχία των επιχειρήσεων του Μπερτόλδου περιορίζονταν να αποκρούουν τις οθωmicroανικές επιδροmicroές Οι Βενετοί βλέποντας την άσχηmicroη τροπή των εξελίξεων στην Πελοπόννησο διόρισαν αρχηγό του στρατού τον Σιγισmicroόνδο Μαλατέστα άρχοντα του Ρίmicroινι και άνθρωπο λόγιο νεοπλατωνικό οπαδό του Γεωργίου Πλήθωνα Ο Μαλατέστα αφού πολιόρκησε ανεπιτυ-χώς τη Σπάρτη επανήλθε στην Ιταλία φέροντας microαζί του και τα οστά του Πλήθωνα Αρχηγός του ενετικού στρατού ορίστηκε στη συνέχεια ο Ιάκωβος Βαρβαρίγο ο οποίος παρά την αντίθετη γνώmicroη του Έλληνα συmicroβούλου των Ενετών Μιχαήλ Ράλλη αποφά-σισε την πολιορκία των Πατρών Η microάχη που δόθηκε στην Πάτρα το 1466 ανάmicroεσα στους Ενετούς και τον οθωmicroανικό στρατό ο οποίος αποτελείτο από 12000 άντρες υπό την ηγεσία του Οmicroάρ microπέη έληξε microε καθαρή νίκη των οθωmicroανικών δυνάmicroεων microε τον θάνατο του Βαρβαρίγου και τη σύλληψη και τον ανασκολοπισmicroό του Μιχαήλ Ράλλη Οι τουρκοβενετικές συγκρούσεις είχαν στο microεταξύ απλωθεί στο Αιγαίο και στην κυρίως Ελλάδα Οι Ενετοί microε επικεφαλής τον Βίκτωρα Καπέλο κατέλαβαν την Ίmicroβρο την Τένεδο και τη Σαmicroοθράκη ενώ προσπάθησαν να περάσουν και τον Ελλήσποντο χωρίς όmicroως επιτυχία Ενετικός στρατός υπό τον Καπέλο αποβιβάστηκε το 1466 στην Αθήνα και έπειτα από σφοδρές συγκρούσεις microε τους Τούρκους κατάφερε να καταλάβει την πόλη και να σφάξει τους Οθωmicroανούς που βρίσκονταν εκτός των τειχών της Ακρόπολης

Το κάστρο της Πάτρας

η οποία ωστόσο δεν είχε παραδοθεί Στη συνέχεια microετά το τέλος του Βαρβαρίγο στη microάχη της Πάτρας ο Καπέλο έφυγε στην Εύβοια όπου πέθανε τον Μάρτιο του 1467Είναι σαφές ότι παρά τις προσπάθειες για ενωmicroένη αντίδραση των Δυτικών απέναντι στην ανερχόmicroενη δύναmicroη της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας η Βενετία υποχρεώθηκε να αναλάβει microόνη τον αγώνα εναντίον των επεκτατικών βλέψεων των Οθωmicroανών καθώς από τις βλέψεις αυτές ήταν ουσιαστικά και η microόνη που έχανε ζωτικά συmicroφέροντα του-λάχιστον στην παρούσα φάση Έτσι η Βενετία υποχρεώθηκε να αντιmicroετωπίσει microόνη microία σαφώς υπέρτερη στρατιωτικά δύναmicroηΗ microέθοδος που ακολουθήθηκε από τους Ενετούς ώστε να αντισταθmicroιστεί η στρατιω-τική υπεροχή των Οθωmicroανών ήταν κυρίως η προσπάθεια προσεταιρισmicroού των ελληνι-κών πληθυσmicroών έστω και διά της βίας Ενετικές επιδροmicroές στα παράλια της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας κατά το 1470 έκαναν εmicroφανή τον στόχο των Ενετών και συνήθως έληγαν microε αιχmicroαλωσίες πυρπολήσεις και ερήmicroωση των περιοχών δεδοmicroένου ότι οι κάτοικοι δεν έδειχναν πλέον ιδιαίτερη προθυmicroία να συmicromicroετάσχουν στις ενετικές επιχει-ρήσεις εναντίον των Τούρκων γνωρίζοντας προφανώς το microάταιο του εγχειρήmicroατος Η βασική δύναmicroη των Ενετών εξακολουθούσε στο microεταξύ να βρίσκεται στην Εύβοια απrsquo όπου πραγmicroατοποιούσε επιχειρήσεις σε διάφορες περιοχές της ενδοχώρας Ο Μωάmicroεθ αντελήφθη τότε ότι έπρεπε να καταστρέψει τις ενετικές δυνάmicroεις στην Εύβοια πραγ-microατοποιώντας microια microεγάλη εκστρατεία η οποία θα έδινε αποφασιστικό χτύπηmicroα στους Ενετούς Έτσι στις αρχές Ιουνίου του 1470 microία πραγmicroατικά microεγαλοπρεπής οθωmicroανική στρατιά ξεκινούσε από την Κωνσταντινούπολη Από τον Ελλήσποντο βγήκαν τριακόσια οθωmicroανικά πολεmicroικά πλοία microε 70000 πολεmicroιστές microε επικεφαλής τον ναύαρχο Μαχmicroούτ πασά Ταυτόχρονα ο ίδιος ο σουλτάνος Μωάmicroεθ επικεφαλής 120000 Τούρκων κινή-θηκε διά ξηράς Πρώτη η Ίmicroβρος καταλήφθηκε από τους Οθωmicroανούς οι οποίοι φυσικά έσφαξαν τους Ενετούς υπερασπιστές του νησιού και όσους αντιστάθηκαν Στη συνέχεια οι Οθωmicroανοί επιχείρησαν να καταλάβουν τη Λήmicroνο χωρίς αποτέλεσmicroα και microετά περί τα microέσα Ιου-νίου έπλευσαν προς την Εύβοια όπου κατέλαβαν διάφορες θέσεις έξω από το φρούριο της Χαλκίδας Στην πόλη της Χαλκίδας Ενετοί και Έλληνες αντιστάθηκαν γενναία καθώς ακόmicroη και γυναίκες και παιδιά συmicromicroετείχαν στις πολεmicroικές συγκρούσεις Για περίπου τρεις εβδοmicroάδες οι επιδροmicroές των Τούρκων κατά της Χαλκίδας ήταν συνεχείς αλλά

Το οπλοστάσιο της Βενετίας λεπτοmicroέρεια ξυλογραφίας του

η αντίδραση από το φρούριο ήταν επίσης αρκετά αποτελεσmicroατική microε συνέπεια να σκοτωθούν περίπου 20000 Τούρκοι και να καταστραφούν περίπου τριάντα τουρκικές γαλέρες Η τελευταία έφοδος έγινε στις 12 Ιουλίου 1470 οπότε οι γενναίοι υπερασπιστές της πόλης είδαν τον οθωmicroανικό στρατό να microπαίνει στο φρούριο microέσα από τις ρωγmicroές των τειχών Η πόλη παραδόθηκε στον Μωάmicroεθ ο οποίος όmicroως αφού είχε ήδη χάσει περί-που 50000 άντρες και παρά τα συmicroφωνηθέντα επέτρεψε στον οθωmicroανικό στρατό να προχωρήσει σε ανελέητη σφαγή των κατοίκων Η Χαλκίδα έγινε τόπος γενικής σφαγής ανδρών παιδιών και γυναικών ενώ θανατώθηκε microε ανασκολοπισmicroό ή microε γδάρσιmicroο η φρουρά και ο ίδιος ο διοικητής της Εύβοιας Παύλος Ερίτζο ndashτον οποίο θανάτωσαν microε πριόνιndash microαζί microε την κόρη του Άννα Τέλος τα γυναικόπαιδα της πόλης σύρθηκαν αιχmicroά-λωτα στα σκλαβοπάζαρα της Θράκης και της Μικράς Ασίας Νέος αρχηγός του ενετικού στρατού τοποθετήθηκε microετά την κατάληψη της Εύβοιας ο Πέτρος Μοτσενίγκος ο οποίος συγκέντρωσε τις δυνάmicroεις του στην Κρήτη Στη Δύση παρά τις προσπάθειες του Βησσαρίωνα κατά τα έτη 1471 και 1472 για την οργάνωση σταυροφορίας δεν κατέστη δυνατή η οmicroοψυχία των Δυτικών ηγεmicroόνων έναντι της οθωmicroανικής απειλής Ο ίδιος ο Βησσαρίων πέθανε καθοδόν επιστρέφοντας στη Ρώmicroη στις 19 Νοεmicroβρίου 1472 ενώ προηγουmicroένως είχε δεχθεί την προσβλητική άρνηση του Γάλλου βασιλιά να ενισχύσει την προσπάθεια της σταυροφορίας Την ίδια στιγmicroή ο αρχηγός των ενετικών δυνάmicroεων στην Ελλάδα Πέτρος Μοτσενίγκος αφού ενισχύθηκε και από ελληνικές δυνάmicroεις κυρίευσε τη Λέσβο και επέδραmicroε στα νησιά των Κυκλάδων και στα παράλια της Μικράς Ασίας όπου έπληξε τους microουσουλ-microανικούς πληθυσmicroούς microε σφαγές και αιχmicroαλωσίες καταλήγοντας στα microέσα Ιουνίου στο Ναύπλιο Τον επόmicroενο χρόνο ο Μωάmicroεθ στράφηκε κατά των ενετικών κτήσεων στην Αλβανία και στις ρουmicroανικές περιοχές ενώ τον Δεκέmicroβριο του ίδιου χρόνου ζήτησε από τους Ενετούς τη σύναψη ειρήνης που όmicroως δεν έγινε δεκτή Ο οθωmicroανικός στρατός είχε microεν καταλάβει την Εύβοια αλλά οι ενετικές κτήσεις στην Πελοπόννησο ήταν ακόmicroη προστατευmicroένες ενώ το σύνολο των ενετικών δυνάmicroεων από την Κρήτη και από τη Δαλmicroατία και τις άλλες ελληνικές περιοχές συγκεντρώθηκε στην Πελοπόννησο για την υπεράσπιση του στρατηγικώς κρίσιmicroου αυτού χώρου Την ίδια στιγmicroή οι Ενετοί παρά τις σχεδόν συνεχείς στρατιωτικές τους ήττες απέκτησαν τον

Χάρτης της Εύβοιας και της Αττικής κατά το βrsquo microισό του

Η Αικατερίνη Κορνάρο η τελευ-ταία βασίλισσα της Κύπρου

έλεγχο της Κύπρου microε τη βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρου Ο έλεγχος αυτός υποστηρι-ζόταν και από το ενετικό ναυτικό που την εποχή αυτή πραγmicroατοποιούσε επιχειρήσεις στο Αιγαίο Η Κύπρος αποτελούσε επίσης σηmicroαντική βάση ανεφοδιασmicroού των Ενετών και κέντρο οργάνωσης επιδροmicroών στις τουρκικές ακτέςΤο 1477 ο Μωάmicroεθ πολιόρκησε τη Ναύπακτο microε στρατό υπό τον Αχmicroέτ πασά ο οποίος όmicroως συναντώντας γενναία αντίσταση αναγκάστηκε να αποσυρθεί Τελικά η Βενετία αδυνατώντας να συγκροτήσει συmicromicroαχικό πόλο εναντίον των Οθωmicroανών δεν είχε άλλη επιλογή από την επιδίωξη συmicroφωνίας ειρήνης microε τον Μωάmicroεθ καθώς είχε εξαντλήσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες Για τον σκοπό αυτό ο πρέσβης της Δηmicroοκρατίας της Βενετίας Ιωάννης Δαρείος έφτασε στην Κωνσταντινούπολη στις αρχές Ιανουαρίου του 1479 Έπειτα από διαπραγmicroατεύσεις microε τον Μωάmicroεθ οι δύο πλευρές συmicroφώνησαν να παραχωρηθεί από τους Ενετούς στον Μωάmicroεθ η Λήmicroνος και όσες περιοχές είχαν καταληφθεί από τους Ενετούς στη διάρκεια του πολέmicroου ο οποίος είχε διαρκέσει 14 χρόνια Η Βενετία υποχρεώθηκε επίσης να πληρώσει στην Υψηλή Πύλη 100000 δουκάτα Ο Μωάmicroεθ από την άλλη υποχρεώθηκε να επιστρέψει στους Ενετούς τις περιοχές που κατέκτησε στην Αλβανία τη Δαλmicroατία και την Πελοπόννησο και οι οποίες βρίσκονταν προηγουmicroένως υπό ενετικό έλεγχο Έτσι microε τη συνθήκη ειρήνης του 1479 έληξε και ο Αrsquo Τουρκοβενετικός πόλεmicroος Οι συνέπειες του πολέmicroου αυτού για τους ελληνικούς πληθυσmicroούς ήταν βαριές καθώς οι σφαγές οι αιχmicroαλωσίες και οι καταστροφές της υπαίθρου επιδείνωσαν δραmicroατικά την αγροτική παραγωγή πάγωσαν τις εmicroπορικές ανταλλαγές και έπληξαν δηmicroογραφικά τον ελληνισmicroό Μεγάλες βίαιες microετακινήσεις πληθυσmicroών εκπατρισmicroοί και εξισλαmicroισmicroοί συmicroπλήρωναν τη θλιβερή εικόνα Ο πόλεmicroος αυτός όmicroως ήταν απλώς η αρχή microιας microακρόχρονης σύγκρουσης ανάmicroεσα στις δύο microεγάλες δυνάmicroεις του 15ου αιώνα microιας σύγκρουσης στην οποία ο ελληνικός κόσmicroος είχε άmicroεση συmicromicroετοχή και οι συνέπειες της οποίας ήταν καθοριστικές για τις τραγικές τύχες του microεταβυζαντινού ελληνισmicroού

Ελληνικά επαναστατικά κινήmicroατα Κατάληψη των Επτανήσων από τους Οθωmicroανούς και πολιορκία της Ρόδου (1480-1489)Το 1480 ήταν microια χρονιά γεmicroάτη γεγονότα Πριν από έναν χρόνο είχε καταλυθεί το δου-κάτο των Τόκκων στο Ιόνιο και στη δυτική Στερεά Ο Λεονάρδος Τόκκος ο οποίος είχε

Η πόλη της Ρόδου έδρα των Ιωαννιτών Ιπποτών σε χειρό-

πολλαπλώς βοηθήσει Ενετούς και Έλληνες στον πόλεmicroο τόσο microε δικές του δυνάmicroεις όσο και δεχόmicroενος διωκόmicroενους πληθυσmicroούς στο δουκάτο του έmicroεινε ανυπεράσπιστος από τους Ενετούς και αναγκάστηκε τελικά να αποδεχθεί την επέλαση του Αχmicroέτ πασά και να εγκαταλείψει τη Λευκάδα φεύγοντας για τη Νάπολη Τα Ιόνια νησιά παραδόθη-καν έτσι ανυπεράσπιστα στις ορδές του Αχmicroέτ πασά ο οποίος τα κατέλαβε σφάζοντας και αιχmicroαλωτίζοντας τους Επτανήσιους ιδιαίτερα τους Ζακυνθινούς που πρόβαλαν και τη microεγαλύτερη αντίσταση Μετά την κατάλυση του δουκάτου των Τόκκων οι Οθωmicroανοί είχαν απέναντί τους στο Αιγαίο microία σηmicroαντική εχθρική δύναmicroη τους Ιππότες της Ρόδου Σε όλη τη διάρκεια του πολέmicroου microεταξύ Ενετών και Τούρκων οι Ιππότες είχαν ενεργή συmicromicroετοχή στο πλευρό των Ενετών Οι Ιππότες του Τάγmicroατος του Αγίου Ιωάννη που είχαν εγκατασταθεί στη Ρόδο από το 1309 είχαν συστήσει δικό τους κρατίδιο το οποίο microετά τη σύναψη της ειρήνης του 1479 έmicroενε σχεδόν ανυπεράσπιστο στις διαθέσεις και στα σχέδια των Οθωmicroανών Για περίπου δύο αιώνες οι Ιππότες της Ρόδου και microε τις κτήσεις τους στα Δωδεκάνησα και σε θέσεις των απέναντι ακτών της Μικράς Ασίας είχαν εξασφαλίσει microία στρατηγική θέση στο νοτιοανατολικό Αιγαίο Ήταν φυσικό λοιπόν η θέση τους και η δύναmicroή τους να ενοχλούν τους Οθωmicroανούς οι οποίοι εξάλλου διαπίστωσαν στην πράξη κατά τη διάρκεια του πολέmicroου τον σηmicroαντικό ρόλο των Ιωαννιτών Ιπποτών της ΡόδουΟ Μωάmicroεθ ενοχληmicroένος φυσικά από τη δράση των Ιπποτών σχεδίαζε την υποταγή τους Ο microάγιστρος Πέτρος ντε Οmicroπουσόν φρόντισε να οργανώσει την άmicroυνα του νησιού ζητώντας ενισχύσεις τόσο από ιππότες που είχαν διασκορπιστεί στην Ευρώπη όσο και από τους Δυτικούς ηγεmicroόνες και τον πάπαΟι Οθωmicroανοί άρχισαν τις επιχειρήσεις τους τον Δεκέmicroβριο του 1479 καταλαmicroβάνοντας τmicroήmicroατα του νησιού Οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να microπουν στην πόλη της Ρόδου που φυλασσόταν από τείχη Επικεφαλής των τουρκικών δυνάmicroεων ήταν ο ελληνικής κατα-γωγής microέγας βεζίρης Μετζίχ Παλαιολόγος ο οποίος συνέχισε να προσβάλει τη Ρόδο microε microεγάλες δυνάmicroεις Ωστόσο οι microήνες περνούσαν και οι Ιππότες απέκρουαν όλες τις επιθέσεις του οθωmicroανικού στρατού ο οποίος είχε βαριές απώλειες Έτσι έπειτα από άκαρπες προσπάθειες οι Οθωmicroανοί αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από τη Ρόδο δίνοντας παράταση ζωής στο Τάγmicroα των Ιπποτών το οποίο συνέχισε τη δράση του στο

Η πολιορκία της Ρόδου microικρο-γραφία χειρογράφου του 15ου

Αιγαίο Στο microεταξύ ο Αχmicroέτ πασάς microε την κατάληψη των νησιών του Ιονίου συνέχισε τις επιδροmicroές του στην Αδριατική Ωστόσο απέτυχε να καταλάβει το Οτράντο ενώ στις 3 Μαΐου 1481 πέθανε και ο σουλτάνος Μωάmicroεθ ο Πορθητής γεγονός που προκάλεσε εξαιτίας του ζητήmicroατος της διαδοχής microεγάλη πολιτική αναστάτωση στην αυτοκρατο-ρία Αν έτσι είχαν τα πράγmicroατα στις τουρκοβενετικές σχέσεις microετά την ειρήνη του 1479 στη Μάνη οι επαναστατικές κινήσεις των Ελλήνων υπό τον Κορκόδειλο Κλαδά δηmicroιουργού-σαν νέα δεδοmicroένα για επανάληψη των συγκρούσεων Ο Κορκόδειλος Κλαδάς οργάνωσε επαναστατική κίνηση εκφράζοντας και τη γενική δυσαρέσκεια των στρατιωτικών τmicroη-microάτων που είχαν βοηθήσει τους Ενετούς και τώρα είχαν αφεθεί έκθετα στις ορέξεις των Οθωmicroανών οι οποίοι επιπλέον είχαν πάρει από τους Ενετούς και τη Μάνη microετά την ειρήνη του 1479 Η συmicroφωνία αυτή των Ενετών microε τους Τούρκους εξαγρίωσε τον Κλαδά ο οποίος απο-φάσισε να πάρει microε τα όπλα τη Μάνη από τους Τούρκους Επικεφαλής 10000 ανδρών ο Κλαδάς έφυγε από την Κορώνη και microπήκε στη Μέσα Μάνη καλώντας τους κατοίκους σε επανάσταση Οι επαναστατικές δυνάmicroεις του Κλαδά έδιωξαν τα τουρκικά τmicroήmicroατα που ήρθαν να παραλάβουν τη Μάνη και κατέλαβαν σηmicroαντικές οχυρές θέσεις και χωριά Ο Μωάmicroεθ αντέδρασε φυσικά άmicroεσα και έστειλε εναντίον του Κλαδά και των Μανιατών ισχυρές δυνάmicroεις υπό την ηγεσία του Σουλεϊmicroάν και του microπέη της Ρούmicroελης Αλή Οι οθωmicroανικές δυνάmicroεις έφτασαν στον Μιστρά τον Ιανουάριο του 1480 και άρχισαν τις λεηλασίες και τις επιδροmicroές στη γύρω περιοχή Στο microεταξύ ο Κλαδάς ενισχύθηκε και από άλλες δυνάmicroεις υπό τον Θεόδωρο Μπούα και τον Μέξα Μποζίκη οι οποίοι αφού λεηλάτησαν τον αργολικό κάmicroπο ενώθηκαν microε τις δυνάmicroεις του Κλαδά στη Μάνη Όλες αυτές οι επαναστατικές κινήσεις από έναν πρώην συνεργάτη των Ενετών δηmicroιουργούσαν τις προϋποθέσεις διακοπής της ανακωχής και επανάληψης του Τουρκοβενετικού πολέmicroου Μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόmicroενο οι Ενε-τοί αντέδρασαν άmicroεσα καθώς δεν είχαν κανένα όφελος από την επανέναρξη του πολέ-microου Έτσι επικήρυξαν τον Κλαδά και κινητοποίησαν τις δυνάmicroεις τους στις περιοχές του Ναυπλίου και της Κορώνης εναντίον του Κλαδά και των συνεργατών του Συνέλαβαν την οικογένειά του που βρισκόταν στην Κορώνη και απείλησαν microε θάνατο όσους microεταβούν

Άποψη του κάστρου της Κορώ-νης

στη Μάνη προς ενίσχυση των επαναστατών του Κλαδά Οι Ενετοί microε τις κινήσεις τους αυτές έστειλαν φυσικά το microήνυmicroα στον σουλτάνο ότι δεν είχαν καmicroία εmicroπλοκή στην κίνηση του Κλαδά θέλοντας προφανώς να αποφύγουν τον πόλεmicroοΩστόσο οι επαναστάτες του Κλαδά κατάφεραν να εξουδετερώσουν την οθωmicroανική απειλή συντρίβοντας τις δυνάmicroεις του Αλή τον Ιανουάριο του 1480 Ταυτόχρονα ο λαός της Μάνης υποστήριζε θερmicroά την εξέγερση ενώ προς βοήθεια των Μανιατών κινήθηκε και ο βασιλιάς της Νεαπόλεως στέλνοντας στη Μάνη 3 πολεmicroικά πλοία Οι Οθωmicroανοί επέστρεψαν ωστόσο microε ισχυρές δυνάmicroεις υπό τον νέο αρχηγό τους Αχmicroέτ Τον Απρίλιο του 1481 ο Αχmicroέτ αφού απέκλεισε τους δρόmicroους προς την Καλαmicroάτα επιτέθηκε στις δυνάmicroεις του Κλαδά ο οποίος έπειτα από άνιση microάχη υποχρεώθηκε να διαφύγει microε ελάχιστους συντρόφους του προς τα παράλια και από εκεί microε τη βοήθεια των πλοίων του βασιλιά της Νεαπόλεως να φύγει προς την Ιταλία Ο Κορκόδειλος Κλαδάς τιmicroήθηκε στην Ιταλία για τη δράση του εναντίον των Οθωmicroανών και συνέχισε microάλιστα να δρα τόσο στην Απουλία όσο και στην Ήπειρο όπου έφτασε τον Αύγουστο για να ενισχύσει τις ελληνικές επαναστατικές κινήσεις Σε συνεργασία microε τον Ιωάννη Καστριώτη ο Κλαδάς microαζί microε ελληνικές και αλβανικές επαναστατικές δυνάmicroεις εκmicroεταλλεύτηκε τον θάνατο του σουλτάνου και την σύγχυση που προκλήθηκε στην πλευρά των Οθωmicroανών καταφέρνοντας να καταλάβει την περιοχή της Χιmicroάρας Οι οθωmicroανικές δυνάmicroεις παρότι ισχυρές εξοντώθηκαν και διοικητής της Χιmicroάρας ορίστηκε ο Ιωάννης Καστριώτης ο οποίος ασκούσε την εξουσία στο όνοmicroα του βασιλιά της Νεαπόλεως ΦερδινάνδοΩστόσο ο τελευταίος δεν ήταν σε θέση να διατηρήσει τα κεκτηmicroένα στην Ήπειρο microε αποτέλεσmicroα ύστερα από microερικά χρόνια η οθωmicroανική επέλαση υπό τον νέο σουλτάνο Βαγιαζήτ να βρει microόνους τους Ηπειρώτες χωρίς καmicroία στήριξη από τη Δύση Έτσι οι Οθωmicroανοί το 1492 κατέλαβαν ολόκληρη την περιοχή ενώ οι κάτοικοι της Χιmicroάρας υπέστησαν τις συνηθισmicroένες διώξεις αιχmicroαλωσίες σφαγές και βίαιους εξισλαmicroισmicroούς ενώ αρκετοί από τους διασωθέντες έφυγαν για την Ιταλία

Βrsquo Τουρκοβενετικός πόλεmicroος (1499-1503) Κατάληψη της Ναυπάκτου και της ΠελοποννήσουΜετά την άνοδο στον θρόνο της Γαλλίας του Καρόλου Ηrsquo το 1483 νέες ιδέες περί

οργάνωσης σταυροφορίας των χριστιανών ηγεmicroόνων εναντίον των Οθωmicroανών άρχισαν να αναπτύσσονται στις Αυλές της Δύσης Πρωταγωνιστής αυτών των προσπαθειών ήταν ο βασιλιάς Κάρολος Το κίνητρο του Γάλλου βασιλιά πιθανόν να ήταν εκτός των άλλων και η υλοποίηση των σχεδίων του για προσάρτηση της Ιταλίας καθώς η ανάληψη της σταυροφορίας θα δικαιολογούσε την είσοδο των γαλλικών στρατευmicroάτων στην Ιταλική χερσόνησο Ο Κάρολος έστειλε απεσταλmicroένο του στον πάπα της Ρώmicroης και φαινόταν πως η ιδέα της σταυροφορίας κέρδιζε έδαφος Από την πλευρά του ο πάπας Αλέξανδρος ΣΤrsquo στάθηκε όχι microόνο αρνητικός απέναντι στην ιδέα της σταυροφορίας αλλά ταυτόχρονα ενηmicroέρωσε σχετικά και τον σουλτάνο Βαγιαζήτ για τα σχέδια του Καρόλου Παρrsquo όλα αυτά ο στρατός του Καρόλου έφτασε στη Ρώmicroη και την κατέλαβε ενώ και ο ίδιος microπήκε θριαmicroβευτικά στην πόλη τον Δεκέmicroβριο του 1494 Εκεί παράλαβε και τον Τούρκο Ζεmicro γιο του Μωάmicroεθ και αδελφό του Βαγιαζήτ ο οποίος διεκδίκησε χωρίς επιτυχία τον θρόνο και στη συνέχεια ζήτησε τη βοήθεια των Δυτικών για να ανατρέψει τον σουλτάνο Ο Ζεmicro τελικά δολοφονήθηκε ενώ ο Κάρολος έγινε κύριος του βασιλείου της Νάπολης Ο Κάρολος άρχισε έτσι την προετοιmicroασία της σταυροφορίας ερχόmicroενος σε επαφή microε τους Ιππότες της Ρόδου αλλά και microε Έλληνες προύχοντες όπως ο Ανδρέας Παλαι-ολόγος ο επίσκοπος Δυρραχίου καθώς και microε ελληνικές και αλβανικές δυνάmicroεις Οι κινήσεις του Καρόλου έγιναν γνωστές στην αυτοκρατορία microε αποτέλεσmicroα να προκληθεί σύγχυση στην οθωmicroανική εξουσία και ενθουσιασmicroός στους χριστιανικούς πληθυσmicroούς καθώς οι δυνάmicroεις του βασιλιά της Γαλλίας ήταν ιδιαίτερα ισχυρές και ήταν φανερό ότι θα ενισχύονταν ακόmicroη περισσότερο από επαναστατικές κινήσεις στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας Ο Κάρολος παρουσιάστηκε ως microελλοντικός απελευθερωτής των Ελλή-νων ενώ Έλληνες και Αλβανοί που ζούσαν στην Ιταλία έσπευδαν να καταταχθούν στον γαλλικό στρατό ndash ανάmicroεσά τους και ο ποιητής Μιχαήλ Ταρχανιώτης Οι εξελίξεις ήταν γρήγορες και στις βαλκανικές περιοχές Ο επίσκοπος Δυρραχίου Μαρ-τίνος Φιρmicroιάνο συνεργάστηκε microε τον Ανδρέα Παλαιολόγο που βρισκόταν στην Αυλή του Καρόλου και προσπάθησαν να οργανώσουν επαναστατικό κίνηmicroα εναντίον των Οθωmicroα-νών microε αποστολές όπλων στις περιοχές της Αλβανίας Το γενικό αυτό κλίmicroα πολεmicroι-κής προετοιmicroασίας βρήκε τους Ενετούς απόλυτα διστακτικούς καθώς δεν είχαν καmicroία

Ο Κάρολος Ηrsquo βασιλιάς της Γαλ-λίας (1483-1496) ελαιογραφία

οργάνωσης σταυροφορίας των χριστιανών ηγεmicroόνων εναντίον των Οθωmicroανών άρχισαν να αναπτύσσονται στις Αυλές της Δύσης Πρωταγωνιστής αυτών των προσπαθειών ήταν ο βασιλιάς Κάρολος Το κίνητρο του Γάλλου βασιλιά πιθανόν να ήταν εκτός των άλλων και η υλοποίηση των σχεδίων του για προσάρτηση της Ιταλίας καθώς η ανάληψη της σταυροφορίας θα δικαιολογούσε την είσοδο των γαλλικών στρατευmicroάτων στην Ιταλική χερσόνησο Ο Κάρολος έστειλε απεσταλmicroένο του στον πάπα της Ρώmicroης και φαινόταν πως η ιδέα της σταυροφορίας κέρδιζε έδαφος Από την πλευρά του ο πάπας Αλέξανδρος ΣΤrsquo στάθηκε όχι microόνο αρνητικός απέναντι στην ιδέα της σταυροφορίας αλλά ταυτόχρονα ενηmicroέρωσε σχετικά και τον σουλτάνο Βαγιαζήτ για τα σχέδια του Καρόλου Παρrsquo όλα αυτά ο στρατός του Καρόλου έφτασε στη Ρώmicroη και την κατέλαβε ενώ και ο ίδιος microπήκε θριαmicroβευτικά στην πόλη τον Δεκέmicroβριο του 1494 Εκεί παράλαβε και τον Τούρκο Ζεmicro γιο του Μωάmicroεθ και αδελφό του Βαγιαζήτ ο οποίος διεκδίκησε χωρίς επιτυχία τον θρόνο και στη συνέχεια ζήτησε τη βοήθεια των Δυτικών για να ανατρέψει τον σουλτάνο Ο Ζεmicro τελικά δολοφονήθηκε ενώ ο Κάρολος έγινε κύριος του βασιλείου της Νάπολης Ο Κάρολος άρχισε έτσι την προετοιmicroασία της σταυροφορίας ερχόmicroενος σε επαφή microε τους Ιππότες της Ρόδου αλλά και microε Έλληνες προύχοντες όπως ο Ανδρέας Παλαι-ολόγος ο επίσκοπος Δυρραχίου καθώς και microε ελληνικές και αλβανικές δυνάmicroεις Οι κινήσεις του Καρόλου έγιναν γνωστές στην αυτοκρατορία microε αποτέλεσmicroα να προκληθεί σύγχυση στην οθωmicroανική εξουσία και ενθουσιασmicroός στους χριστιανικούς πληθυσmicroούς καθώς οι δυνάmicroεις του βασιλιά της Γαλλίας ήταν ιδιαίτερα ισχυρές και ήταν φανερό ότι θα ενισχύονταν ακόmicroη περισσότερο από επαναστατικές κινήσεις στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας Ο Κάρολος παρουσιάστηκε ως microελλοντικός απελευθερωτής των Ελλή-νων ενώ Έλληνες και Αλβανοί που ζούσαν στην Ιταλία έσπευδαν να καταταχθούν στον γαλλικό στρατό ndash ανάmicroεσά τους και ο ποιητής Μιχαήλ Ταρχανιώτης Οι εξελίξεις ήταν γρήγορες και στις βαλκανικές περιοχές Ο επίσκοπος Δυρραχίου Μαρ-τίνος Φιρmicroιάνο συνεργάστηκε microε τον Ανδρέα Παλαιολόγο που βρισκόταν στην Αυλή του Καρόλου και προσπάθησαν να οργανώσουν επαναστατικό κίνηmicroα εναντίον των Οθωmicroα-νών microε αποστολές όπλων στις περιοχές της Αλβανίας Το γενικό αυτό κλίmicroα πολεmicroι-κής προετοιmicroασίας βρήκε τους Ενετούς απόλυτα διστακτικούς καθώς δεν είχαν καmicroία

Ο Κάρολος Ηrsquo βασιλιάς της Γαλ-λίας (1483-1496) ελαιογραφία

πρόθεση να διακινδυνεύσουν τις ούτως ή άλλως επισφαλείς θέσεις τους στα Βαλκάνια Εποmicroένως οι Ενετοί στάθηκαν σε σχετική απόσταση από τις κινήσεις του Καρόλου και απόλυτα εχθρικοί απέναντι στις επαναστατικές προετοιmicroασίες Ελλήνων και Αλβανών Για τον λόγο αυτόν πληροφόρησαν τον σουλτάνο για τα τεκταινόmicroενα και επιπλέον συνέλαβαν και τον επίσκοπο Δυρραχίου Παρrsquo όλα αυτά οι Βενετοί συνέχισαν να έχουν καλές σχέσεις microε τον Κάρολο γεγονός που τους έφερνε σε ευθεία αντιπαράθεση microε τους Οθωmicroανούς Στη συνέχεια τα πράγmicroατα δεν εξελίχθηκαν microε θετικό τρόπο για τον ελληνισmicroό Ο Κάρολος συνάντησε την άρνηση όχι microόνο του πάπα αλλά και των Ενετών και των άλλων ηγεmicroόνων οι οποίοι δεν έβλεπαν θετικά την ενίσχυσή του Έτσι αναγκάστηκε να ανα-στείλει τα σχέδιά του και να επιστρέψει στη Γαλλία εγκαταλείποντας τους επαναστατη-microένους Έλληνες και Αλβανούς χωρίς στήριγmicroα Ο Κάρολος πάντως δεν εγκατέλειψε τις βλέψεις του για τον πλήρη έλεγχο της Ιταλικής χερσονήσου και το 1499 εισέβαλε και πάλι στην Ιταλία προκαλώντας νέες ανησυχίες στους Οθωmicroανούς οι οποίοι έβλεπαν πλέον και τους Ενετούς ως στενούς συmicromicroάχους του Γάλλου βασιλιά Την εντύπωση αυτή για την εχθρική στάση των Ενετών έναντι του σουλτάνου φρόντισε να ενισχύσει και η διπλωmicroατία των άλλων Δυτικών ηγεmicroόνων οι οποίοι προφανώς ήθελαν να σύρουν τους Ενετούς σε νέα σύγκρουση microε τους Οθωmicroα-νούς Οι αντιτουρκικές κινήσεις των Ενετών διογκώθηκαν και από περιφερειακά γεγονότα καθώς τόσο στο Αιγαίο microε την πειρατεία όσο και στα Βαλκάνια ήταν συχνότατες οι συγκρούσεις χριστιανών και microουσουλmicroάνων microε αποτέλεσmicroα το γενικό κλίmicroα στις τουρ-κοβενετικές σχέσεις να είναι τεταmicroένο Η διπλωmicroατία των Ενετών προσπαθούσε να κερδίσει χρόνο microε αποστολές ειρήνης όπως ήταν αυτή του Αλοΐσιου Σεκουνδινού microεταξύ των ετών 1494 και 1499 χωρίς όmicroως αποτέλεσmicroαΗ αφορmicroή για την έναρξη του Βrsquo Τουρκοβενετικού πολέmicroου δόθηκε τελικά από την καταστροφή ενός τουρκικού πολεmicroικού πλοίου από τους Ενετούς στη Μυτιλήνη Ακο-λούθησαν σφαγές των Οθωmicroανών στην Κέρκυρα και στο Ναύπλιο και άλλα επεισόδια ενώ ταυτόχρονα οι δύο στρατιωτικές δυνάmicroεις εξοπλίζονταν ταχύτατα ενόψει του επερ-χόmicroενου πολέmicroου Ο Βαγιαζήτ έστειλε microεγάλες δυνάmicroεις στην Ελλάδα απειλώντας τις ενετικές κτήσεις ενώ από την άλλη πλευρά οι Ενετοί απέστειλαν microεγάλο στόλο στο

Ιόνιο και έσπευσαν να οχυρώσουν και να ενισχύσουν τις κτήσεις τους στην Κέρκυρα στη Ζάκυνθο και στην Πελοπόννησο θέτοντας αρχικό στόχο τη Ναύπακτο εναντίον της οποίας κινήθηκαν οι Οθωmicroανοί υπό την αρχηγία του microπέη της Ρούmicroελης Μουσταφά πασά Για την ενίσχυσή του microάλιστα βγήκαν από τον Βόσπορο πάνω από τριακόσια πολεmicroικά πλοία microε επικεφαλής τον Νταούντ πασά Ο οθωmicroανικός στρατός έφτασε στη Ναύπακτο και άρχισε να λεηλατεί τα περίχωρα Την ίδια στιγmicroή οι δύο στόλοι ο ενετικός υπό τις αρχηγίες των Αντωνίου Γκριmicroάνι και Ανδρέα Λορεδάν και ο οθωmicroανικός υπό τον Νταούντ πασά τέθηκαν αντιmicroέτωποι έξω από τον κόλπο του Ναβαρίνου Στις 12 Αυγούστου 1499 οι δύο στόλοι συγκρούστηκαν microε αποτέλεσmicroα την καθαρή νίκη του οθωmicroανικού στόλου καθώς ο Λορεδάν και άλλοι Ενετοί ναύαρχοι σκοτώθηκαν ενώ και αρκετά πλοία των Ενετών βυθίστηκαν Η απο-τυχία οφειλόταν κυρίως στην κάκιστη διεύθυνση της ναυmicroαχίας από τον Γκριmicroάνι ο οποίος εξάλλου αντιπαθούσε τον Λορεδάν αλλά πιθανώς να συνέβαλε στην ήττα και η έλλειψη microαχητικότητας των πληρωmicroάτων Σε κάθε περίπτωση η ήττα των Ενετών έκανε microεγάλη εντύπωση στην Ευρώπη και σκόρπισε επίσης microεγάλη απογοήτευση στη Βενετία η οποία θεωρείτο κυρίαρχη των θαλασσών εκεί όπου υποτίθεται ότι microειονεκτούσαν οι ΟθωmicroανοίΟ Γκριmicroάνι στο microεταξύ επέστρεψε στην Κέρκυρα αφήνοντας το πεδίο ανοιχτό για τον οθωmicroανικό στόλο ο οποίος έσπευσε στη Ναύπακτο ενισχύοντας τις χερσαίες δυνάmicroεις του Μουσταφά microπέη Η πόλη της Ναυπάκτου βρέθηκε έτσι ασφυκτικά περικυκλωmicroένη και αναγκάστηκε να παραδοθεί στις 30 Αυγούστου 1499 Ο Βαγιαζήτ microάλιστα ο οποίος συmicromicroετείχε αυτοπροσώπως στην πολιορκία προκειmicroένου να διασφαλίσει τον κόλπο της Ναυπάκτου έχτισε δύο ισχυρά φρούρια ελέγχου του κόλπου στο Ρίο και στο Αντίρριο Η παράδοση της Ναυπάκτου έγινε έπειτα από διαπραγmicroατεύσεις για την τύχη των κατοί-κων τις οποίες οι Οθωmicroανοί σεβάστηκαν Έτσι οι 7000 κάτοικοι της πόλης επέλεξαν να παραmicroείνουν ή να αποχωρήσουν microε ασφάλεια προς τη ΖάκυνθοΗ επιτυχία αυτή των Οθωmicroανών στη Ναύπακτο αλλά κυρίως η νίκη τους στη θάλασσα σκόρπισαν microεγάλη ανησυχία στις ευρωπαϊκές Αυλές διότι προmicroήνυαν θαλάσσια οθω-microανική κυριαρχία στη Μεσόγειο Ειδικά η κατάληψη της Ναυπάκτου κατέφερε ισχυρό πλήγmicroα στην ενετική φήmicroη και κατέδειξε ότι οι προσπάθειες της Δηmicroοκρατίας να υπε-ρασπιστεί τις κτήσεις της στην Ελλάδα δεν είχαν αποτέλεσmicroα παρότι είχε επενδύσει για

To κάστρο της Ναυπάκτου (Λεπάντο) microε τα ισχυρά τείχη

Ιόνιο και έσπευσαν να οχυρώσουν και να ενισχύσουν τις κτήσεις τους στην Κέρκυρα στη Ζάκυνθο και στην Πελοπόννησο θέτοντας αρχικό στόχο τη Ναύπακτο εναντίον της οποίας κινήθηκαν οι Οθωmicroανοί υπό την αρχηγία του microπέη της Ρούmicroελης Μουσταφά πασά Για την ενίσχυσή του microάλιστα βγήκαν από τον Βόσπορο πάνω από τριακόσια πολεmicroικά πλοία microε επικεφαλής τον Νταούντ πασά Ο οθωmicroανικός στρατός έφτασε στη Ναύπακτο και άρχισε να λεηλατεί τα περίχωρα Την ίδια στιγmicroή οι δύο στόλοι ο ενετικός υπό τις αρχηγίες των Αντωνίου Γκριmicroάνι και Ανδρέα Λορεδάν και ο οθωmicroανικός υπό τον Νταούντ πασά τέθηκαν αντιmicroέτωποι έξω από τον κόλπο του Ναβαρίνου Στις 12 Αυγούστου 1499 οι δύο στόλοι συγκρούστηκαν microε αποτέλεσmicroα την καθαρή νίκη του οθωmicroανικού στόλου καθώς ο Λορεδάν και άλλοι Ενετοί ναύαρχοι σκοτώθηκαν ενώ και αρκετά πλοία των Ενετών βυθίστηκαν Η απο-τυχία οφειλόταν κυρίως στην κάκιστη διεύθυνση της ναυmicroαχίας από τον Γκριmicroάνι ο οποίος εξάλλου αντιπαθούσε τον Λορεδάν αλλά πιθανώς να συνέβαλε στην ήττα και η έλλειψη microαχητικότητας των πληρωmicroάτων Σε κάθε περίπτωση η ήττα των Ενετών έκανε microεγάλη εντύπωση στην Ευρώπη και σκόρπισε επίσης microεγάλη απογοήτευση στη Βενετία η οποία θεωρείτο κυρίαρχη των θαλασσών εκεί όπου υποτίθεται ότι microειονεκτούσαν οι ΟθωmicroανοίΟ Γκριmicroάνι στο microεταξύ επέστρεψε στην Κέρκυρα αφήνοντας το πεδίο ανοιχτό για τον οθωmicroανικό στόλο ο οποίος έσπευσε στη Ναύπακτο ενισχύοντας τις χερσαίες δυνάmicroεις του Μουσταφά microπέη Η πόλη της Ναυπάκτου βρέθηκε έτσι ασφυκτικά περικυκλωmicroένη και αναγκάστηκε να παραδοθεί στις 30 Αυγούστου 1499 Ο Βαγιαζήτ microάλιστα ο οποίος συmicromicroετείχε αυτοπροσώπως στην πολιορκία προκειmicroένου να διασφαλίσει τον κόλπο της Ναυπάκτου έχτισε δύο ισχυρά φρούρια ελέγχου του κόλπου στο Ρίο και στο Αντίρριο Η παράδοση της Ναυπάκτου έγινε έπειτα από διαπραγmicroατεύσεις για την τύχη των κατοί-κων τις οποίες οι Οθωmicroανοί σεβάστηκαν Έτσι οι 7000 κάτοικοι της πόλης επέλεξαν να παραmicroείνουν ή να αποχωρήσουν microε ασφάλεια προς τη ΖάκυνθοΗ επιτυχία αυτή των Οθωmicroανών στη Ναύπακτο αλλά κυρίως η νίκη τους στη θάλασσα σκόρπισαν microεγάλη ανησυχία στις ευρωπαϊκές Αυλές διότι προmicroήνυαν θαλάσσια οθω-microανική κυριαρχία στη Μεσόγειο Ειδικά η κατάληψη της Ναυπάκτου κατέφερε ισχυρό πλήγmicroα στην ενετική φήmicroη και κατέδειξε ότι οι προσπάθειες της Δηmicroοκρατίας να υπε-ρασπιστεί τις κτήσεις της στην Ελλάδα δεν είχαν αποτέλεσmicroα παρότι είχε επενδύσει για

To κάστρο της Ναυπάκτου (Λεπάντο) microε τα ισχυρά τείχη

τον σκοπό αυτό αρκετά χρήmicroατα Επιπλέον το ενετικό εmicroπόριο δεχόταν ισχυρό πλήγmicroα καθώς η πόλη ήταν εmicroπορικό κέντρο ενώ γενικά οι συνθήκες που διαγράφονταν για το ενετικό εmicroπόριο της Ανατολής ήταν δυσmicroενείς Μέσα σε αυτήν την κατάσταση ο πλοί-αρχος Γκριmicroάνι θεωρούmicroενος υπαίτιος της ήττας των Ενετών παύτηκε ενώ ο διοικητής της Ναυπάκτου Ιωάννης Μόρο απαγχονίστηκε Οι Ενετοί προσπάθησαν στο σηmicroείο αυτό microε διαπραγmicroατεύσεις να οδηγηθούν σε microια σύντοmicroη ειρήνη αλλά ο Βαγιαζήτ είχε άλλα σχέδια Έτσι τον Απρίλιο του 1500 επικε-φαλής microεγάλου στόλου και στρατού άρχισε την εκστρατεία του εναντίον της Πελοπον-νήσου Την ίδια στιγmicroή οι Ενετοί φρόντισαν να ενισχύσουν microε κάθε τρόπο την άmicroυνα των ενετικών κτήσεων στη χερσόνησο Ο οθωmicroανικός στρατός φτάνοντας στην Αργολίδα προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταλάβει το Ναύπλιο αλλά microετά την αντίσταση που συνάντησε αναγκάστηκε να microετακινηθεί προς τη Μεσσηνία Ο Βαγιαζήτ αποφάσισε να προσβάλει πρώτα την Πύλο και στη συνέχεια να στραφεί εναντίον του κάστρου της Μεθώνης Παρrsquo όλα αυτά ούτε την Πύλο κατάφερε να ελέγξει καθώς βρήκε αποτελεσmicroατική αντίσταση από Έλληνες και Ενετούς Έτσι στράφηκε στην πολιορκία της Μεθώνης στρατηγικού ασφαλώς σηmicroείου της Πελοπον-νήσουΟ ενετικός στόλος που βρισκόταν στην Πύλο αποφάσισε να σπεύσει προς τη Μεθώνη για να ενισχύσει την άmicroυνα και να συγκρουστεί microε τον οθωmicroανικό στόλο που βρισκόταν στα ανοιχτά της Πύλου Η ναυmicroαχία ήταν σκληρότατη και ενώ αρχικά έκλινε προς το microέρος των Ενετών στη συνέχεια και ίσως εξαιτίας της αλλαγής της διεύθυνσης του ανέmicroου ο οθωmicroανικός στόλος κατάφερε καίρια πλήγmicroατα στον ενετικό αναγκάζοντάς τον να αποσυρθεί προς το Ιόνιο Έτσι ο Βαγιαζήτ ήταν πλέον ελεύθερος να διευθύνει τις δυνάmicroεις του προς την αποκλεισmicroένη Μεθώνη Πράγmicroατι οι συνεχείς έφοδοι των Οθωmicroανών ήταν ορmicroητικότατες πλην όmicroως οι έmicroπειροι υπερασπιστές της πόλης Ενετοί και Έλληνες κατάφερναν microεγάλα πλήγmicroατα και απέτρεπαν την άλωση Η άmicroυνα της πόλης ήταν αποτελεσmicroατική παρά το γεγονός ότι υπήρχε σοβαρό πρόβληmicroα εφοδίων συντονισmicroού της άmicroυνας microε δεδοmicroένη microάλιστα τη γενική δυσαρέσκεια που επικρατούσε στους στρατιώτες εξαιτίας της στάσης της Βενετίας απέναντί τους Το σώmicroα των στρα-τιώτι ήταν κακά συντηρηmicroένο και σχεδόν εγκαταλελειmicromicroένο Παρrsquo όλα αυτά σηmicroαντικές ελληνικές δυνάmicroεις έσπευσαν στη Μεθώνη προερχόmicroενοι από την Κρήτη τα Επτάνησα

Άποψη του κάστρου του Ρίου

Έλληνας stradioti microε πανοπλία και άλογο λεπτοmicroέρεια microετα-

τις Σποράδες και το ΝαύπλιοΤην ίδια στιγmicroή ένα τολmicroηρό απόσπασmicroα έφυγε από τη Ζάκυνθο για να ενισχύσει την άmicroυνα της Μεθώνης Πράγmicroατι το απόσπασmicroα αυτό κατάφερε έπειτα από γενναία προ-σπάθεια να microπει στο αποκλεισmicroένο λιmicroάνι της πόλης αλλά microέσα στην αναστάτωση που προκλήθηκε από το γεγονός και πιθανώς εξαιτίας του ενθουσιασmicroού που σκόρπισε στους πολιορκουmicroένους οι αmicroυντικές θέσεις χαλάρωσαν και οι Οθωmicroανοί microε microεγάλη έφοδο έγιναν κύριοι της πόληςΉταν 9 Αυγούστου του 1500 Η τριήmicroερη σφαγή που ακολούθησε ήταν τροmicroερή καθώς εκτός της φρουράς του διοικητή και του επισκόπου εσφάγη περίπου το ένα τρίτο των κατοίκων Μετά την κατάληψη της Μεθώνης ο Βαγιαζήτ στράφηκε προς την Πύλο και την Κορώνη ώστε να ολοκληρώσει τις επιχειρήσεις του στη νότια Πελοπόννησο Τα κάστρα της Μεθώνης και της Κορώνης ήλεγχαν το νότιο άκρο της Μεσσηνιακής χερσονήσου και διασφάλιζαν για τους Ενετούς τις θαλάσσιες επικοινωνίες και το εmicroπό-ριο Ήταν επίσης και ασφαλή ορmicroητήρια για τις επιχειρήσεις τους στο Αιγαίο και στην Πελοπόννησο Εποmicroένως η στρατηγική σηmicroασία των δύο αυτών ενετικών κτήσεων ήταν πολύ microεγάληΠράγmicroατι οι δυνάmicroεις του Βαγιαζήτ έφτασαν στην Πύλο και στην Κορώνη οι οποίες microετά την πτώση του κάστρου της Μεθώνης παραδόθηκαν αmicroαχητί στα microέσα Αυγούστου Ειδικά η Κορώνη παρά τις δυνάmicroεις που διέθετε ο διοικητής της Κάρολος Κονταρίνι ndashπερίπου 3000 άντρεςndash παραδόθηκε αmicroέσως Στη συνέχεια ο Βαγιαζήτ προσπάθησε να ολοκληρώσει τις επιτυχίες του στην Πελοπόννησο κυρίως microε την κατάληψη του Ναυπλίου και της Μονεmicroβασίας Έλληνες και Ενετοί αmicroύνθηκαν microε microεγάλη επιτυχία στο Ναύπλιο και έτσι οι Οθωmicroανοί έπειτα από κάποιες εισβολές στη Λακωνία και στη Μάνη αναγκάστηκαν να φύγουν από την Πελοπόννησο αφήνοντας στους Ενετούς το Ναύπλιο και τη Μονεmicroβασία Οι επιτυχίες των Οθωmicroανών στην Πελοπόννησο ανησύχησαν τους ηγεmicroόνες στη Δύση microε αποτέλεσmicroα οι διπλωmicroατικές κινήσεις των Ενετών για συνεργασία να βρουν πρό-σφορο έδαφος Ο Ισπανός βασιλιάς Φερδινάνδος microε τις προτροπές του πάπα έστειλε τότε ισχυρό στόλο από 70 πολεmicroικά πλοία υπό τις διαταγές του θρυλικού Ισπανού ναυάρχου Γκονζάλες Κόρντοβα Ο ισπανικός στόλος ενώθηκε στη Ζάκυνθο microε τον ενε-τικό του ναυάρχου Βενέδικτου Πέζαρο Οι δύο ναύαρχοι αποφάσισαν να καταλάβουν

Η Μεθώνη ξυλογραφία του 1486 (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

την Κεφαλονιά Οι λιγοστοί Τούρκοι υπερασπιστές του φρουρίου περίπου 300 παρότι αντιστάθηκαν γενναία για αρκετές ηmicroέρες αναγκάστηκαν τελικά να παραδοθούν Ο Πέζαρο microετά την κατάληψη του νησιού στις 24 Δεκεmicroβρίου 1500 φρόντισε να εγκα-ταστήσει εκεί διωκόmicroενους ελληνικούς πληθυσmicroούς από την Πελοπόννησο και στη συνέχεια έπλευσε προς την Πρέβεζα κατέστρεψε το νεώριο και επέστρεψε στην Κέρ-κυρα Στο microεταξύ η Πύλος είχε ανακτηθεί από σώmicroατα Ελλήνων στρατιώτι αλλά δεχόταν τις προσβολές κυρίως Οθωmicroανών πειρατών και έτσι ο Πέζαρο υποχρεώθηκε να στρα-φεί στην εκκαθάριση των απειλών στην περιοχή της Πύλου Η δυτική συmicromicroαχία ενα-ντίον των Οθωmicroανών στο microεταξύ διευρύνθηκε και έτσι οι βασιλιάδες της Ισπανίας της Γαλλίας της Ουγγαρίας ο πάπας και το Τάγmicroα των Ιπποτών της Ρόδου ενώθηκαν microε τους Ενετούς στην προσπάθεια αναχαίτισης της οθωmicroανικής δύναmicroης Η συmicromicroαχία αυτή ωστόσο ήταν συγκυριακή εξαιτίας των αντιτιθέmicroενων συmicroφερόντων των Δυτικών ηγεmicroόνων στην προσπάθεια επέκτασης της κυριαρχίας τους στην Ιταλία και στην ανα-τολική Μεσόγειο Ο Πέζαρο συνέχισε να δρα στο Αιγαίο microε επιθέσεις και λεηλασίες στα τουρκικά παρά-λια και στη συνέχεια αποφάσισε την κατάληψη της Λευκάδας Οι υπερασπιστές του φρουρίου περίπου 500 Τούρκοι αντιστάθηκαν για microερικές ηmicroέρες αλλά στο τέλος υπέκυψαν στις ενετικές δυνάmicroεις οι οποίες αφού εξόντωσαν την τουρκική φρουρά στις 30 Αυγούστου 1502 microπήκαν στο κάστρο Έτσι και η Λευκάδα πέρασε στα χέρια των ΕνετώνΜετά την επιτυχία αυτή του Πέζαρο οι Ενετοί προσανατολίστηκαν προς τη σύναψη ειρήνης καθώς είχαν ήδη αρκετά οφέλη ενώ και η συνέχισή του θα προκαλούσε microεγα-λύτερη οικονοmicroική αιmicroορραγία στη Δηmicroοκρατία Αλλά ο Βαγιαζήτ έχοντας κλείσει το πολεmicroικό microέτωπο που είχε εν τω microεταξύ ανοίξει microε τον Πέρση ηγεmicroόνα αποφάσισε να συνεχίσει τον πόλεmicroο κατά των Ενετών πλην όmicroως η πτώση της Λευκάδας τον έπεισε πως η συνέχιση του πολέmicroου θα έθετε σε κίνδυνο και άλλες οθωmicroανικές κτήσεις στην ελληνική χερσόνησο Επίσης ο Βαγιαζήτ διέβλεψε ότι η Βενετία είχε microεγαλύτερη ανά-γκη ανακωχής και επιπλέον microπορούσε ύστερα από την κατάκτηση της Πελοποννήσου να επιβάλει τους όρους του Έτσι στις 20 Μαΐου 1503 υπογράφηκε ανάmicroεσα στους Οθωmicroανούς και τους Ενετούς συν-

Το κάστρο της Λευκάδας

Άποψη της Βενετίας της άλλοτε κυρίαρχης ναυτικής δύναmicroης

θήκη ειρήνης που τερmicroάτιζε τον Βrsquo Τουρκοβενετικό πόλεmicroο Η Βενετία υποχρεώθηκε να δεχθεί την απώλεια της Ναυπάκτου της Μεθώνης της Κορώνης και της Πύλου και επέ-στρεψε τη Λευκάδα Κράτησε όmicroως την Κεφαλονιά και τη Ζάκυνθο Η συνθήκη του 1503 ήταν για τους Οθωmicroανούς η επιβεβαίωση της δύναmicroής τους και της οριστικής κυριαρ-χίας τους στα Βαλκάνια Ταυτόχρονα όmicroως επέβαλαν και τη ναυτική τους υπεροχή στη Μεσόγειο microετά τις επιτυχίες τους σε βάρος των Ενετών Η Οθωmicroανική αυτοκρατορία microετά την επιτυχή έκβαση του Βrsquo Τουρκοβενετικού πολέmicroου εδραιώνει τη θέση της και στη βόρεια Αφρική και ουσιαστικά αποκαθιστά την πολιτική ενότητα στις κτήσεις της σε όλη τη Βαλκανική χερσόνησο Οι συνέπειες για τη Βενετία ήταν βαρύτατες καθώς το εmicroπόριό της microε την απώλεια των κτήσεων στην Πελοπόννησο δέχθηκε microεγάλο πλήγmicroα το οποίο σηmicroειωτέον συmicroπληρώ-θηκε microε τις microεγάλες ανακαλύψεις των νέων θαλάσσιων δρόmicroων προς τον Νέο Κόσmicroο Ουσιαστικά τη στιγmicroή αυτή έχουmicroε και το τέλος της microεγάλης δύναmicroης της Δηmicroοκρατίας της Βενετίας που κυριάρχησε για πολλούς αιώνες στη Μεσόγειο Η επικράτηση των Οθωmicroανών στην Πελοπόννησο είχε τραγικές συνέπειες και για τον ελληνισmicroό Η νέα δηmicroογραφική καταστροφή που επήλθε εξαιτίας των πολεmicroικών καταστροφών και η σχεδόν πλήρης αποmicroόνωση του ελληνισmicroού της κυρίως Ελλάδας εξαιτίας της αποχώρησης των Ενετών από την Πελοπόννησο σήmicroαινε ουσιαστικά την αποκοπή του έθνους από τις κοσmicroογονικές εξελίξεις της αναγεννησιακής περιόδου του ανατέλλοντος 16ου αιώνα Σε αυτόν τον αιώνα που έmicroελλε να αλλάξει τη microοίρα των ευρωπαϊκών εθνών ο ελληνισmicroός εισερχόταν σε ένα βαθύ τούνελ αποmicroόνωσης οικο-νοmicroικής και κοινωνικής εξαθλίωσης Ελληνικά επαναστατικά κινήmicroατα κατάληψη της Ρόδου και Γrsquo Τουρκοβε-νετικός πόλεmicroος (1537-1540)Η είσοδος στον 16ο αιώνα βρήκε τη Δύση να φλερτάρει εκ νέου microε την ιδέα της σταυ-ροφορίας η οποία πολλές φορές υιοθετήθηκε στο παρελθόν και άλλες τόσες εγκαταλεί-φθηκε καθώς η συνοχή των ευρωπαϊκών πολιτικών δυνάmicroεων δεν ήταν τέτοια που να επιτρέπει την από κοινού ανάληψη microεγάλων πρωτοβουλιών Ο πάπας Ιούλιος Βrsquo άρχισε το 1505 τις προσπάθειες για αναζωπύρωση του πολέmicroου εναντίον των Οθωmicroανών αλλά την εποχή εκείνη τα σχέδια των Ευρωπαίων ηγεmicroόνων στόχευαν στην καταρρέουσα

Δηmicroοκρατία του Αγίου Μάρκου και όχι στη διεκδίκηση εδαφών από την πανίσχυρη Οθωmicroανική αυτοκρατορίαΑπό την άλλη πλευρά οι επιτυχίες του σουλτάνου Σελίmicro είχαν αρχίσει να φοβίζουν τους Ευρωπαίους εκτός από τους Ενετούς οι οποίοι είχαν υιοθετήσει πολιτική προσέγγισης των Οθωmicroανών Ο Σελίmicro προετοιmicroαζόταν κυρίως για κατάληψη της Ρόδου στρατηγικού σηmicroείου στο Αιγαίο νησί που πολλές φορές στο παρελθόν είχε ταπεινώσει την οθωmicroα-νική στρατιωτική microηχανή Και στη Ρόδο όmicroως ο microεγάλος microάγιστρος Φαβρίκιος Καρρέτι προετοίmicroαζε την άmicroυνα των Ιπποτών Η επίθεση των Οθωmicroανών πραγmicroατοποιήθηκε microετά τον θάνατο του Σελίmicro το 1521 έτος κατά το οποίο πέθανε και ο microάγιστρος της Ρόδου Σουλτάνος στην Κωνσταντινούπολη έγινε τότε ο Σουλεϊmicroάν ο επονοmicroαζόmicroενος Μεγαλοπρεπής Ο νέος και φιλόδοξος σουλτάνος αφού κατέλαβε το Βελιγράδι προετοίmicroασε και αυτός επίθεση εναντίον της Ρόδου Τον Ιούνιο του 1521 τριακόσια οθωmicroανικά πλοία έπλευ-σαν εναντίον της Ρόδου υπό τον microεγάλο βεζίρη Μουσταφά ενώ στρατός 100000 ανδρών υπό τις διαταγές του σουλτάνου κινήθηκε διά ξηράς Στις 28 Ιουλίου οι δύο δυνάmicroεις ενώθηκαν αποβιβαζόmicroενες στο νησί της Ρόδου Την πόλη υπεράσπιζαν περί-που 5000 microαχητές Οι επιθέσεις των Τούρκων άρχισαν την 1η Αυγούστου Επί περίπου δύο microήνες συνεχείς έφοδοι των Οθωmicroανών αποκρούονταν από τις δυνάmicroεις των Ιπποτών οι οποίοι ως ικανότατοι πολεmicroιστές έβρισκαν τον τρόπο να αποτρέπουν την άλωση Η τελική microεγάλη έφοδος των Οθωmicroανών πραγmicroατοποιήθηκε στις 24 Σεπτεmicroβρίου Από τα χαράmicroατα τα τάγmicroατα των γενιτσάρων προσπάθησαν να καταλάβουν τους αγγλικούς και ισπανικούς προmicroαχώνες αλλά η αντίσταση του microεγάλου microαγίστρου Φίλιππου Βιγιέ Αδάmicro υπήρξε microεγαλειώδης Η microάχη γενικεύτηκε σε όλη την έκταση των τειχών και υπήρξε πράγmicroατι λυσσώδης Αλλά η αντίσταση των πολιορκουmicroένων ήταν ακατάβλητη καθώς τη microάχη έδινε το σύνολο του λαού της Ρόδου ndashάντρες γυναίκες και παιδιάndash που βοηθούσαν microε κάθε τρόπο τα ιπποτικά τάγmicroατα Η ήττα του Σουλεϊmicroάν της 24ης Σεπτεmicroβρίου δεν στάθηκε ωστόσο δυνατόν να microαται-ώσει τα σχέδιά του καθώς microάθαινε ο ίδιος από πράκτορές του κυρίως από τον προ-δότη Αmicroαράλ τη δεινή θέση των πολιορκουmicroένων Στις 12 Οκτωβρίου ο σουλτάνος επεχείρησε να καταλάβει θέσεις του αγγλικού προmicroαχώνα χωρίς επιτυχία Παρόmicroοιες

Ο Σουλεϊmicroάν ο Μεγαλοπρεπής microικρογραφία οθωmicroανικού χει-

Δηmicroοκρατία του Αγίου Μάρκου και όχι στη διεκδίκηση εδαφών από την πανίσχυρη Οθωmicroανική αυτοκρατορίαΑπό την άλλη πλευρά οι επιτυχίες του σουλτάνου Σελίmicro είχαν αρχίσει να φοβίζουν τους Ευρωπαίους εκτός από τους Ενετούς οι οποίοι είχαν υιοθετήσει πολιτική προσέγγισης των Οθωmicroανών Ο Σελίmicro προετοιmicroαζόταν κυρίως για κατάληψη της Ρόδου στρατηγικού σηmicroείου στο Αιγαίο νησί που πολλές φορές στο παρελθόν είχε ταπεινώσει την οθωmicroα-νική στρατιωτική microηχανή Και στη Ρόδο όmicroως ο microεγάλος microάγιστρος Φαβρίκιος Καρρέτι προετοίmicroαζε την άmicroυνα των Ιπποτών Η επίθεση των Οθωmicroανών πραγmicroατοποιήθηκε microετά τον θάνατο του Σελίmicro το 1521 έτος κατά το οποίο πέθανε και ο microάγιστρος της Ρόδου Σουλτάνος στην Κωνσταντινούπολη έγινε τότε ο Σουλεϊmicroάν ο επονοmicroαζόmicroενος Μεγαλοπρεπής Ο νέος και φιλόδοξος σουλτάνος αφού κατέλαβε το Βελιγράδι προετοίmicroασε και αυτός επίθεση εναντίον της Ρόδου Τον Ιούνιο του 1521 τριακόσια οθωmicroανικά πλοία έπλευ-σαν εναντίον της Ρόδου υπό τον microεγάλο βεζίρη Μουσταφά ενώ στρατός 100000 ανδρών υπό τις διαταγές του σουλτάνου κινήθηκε διά ξηράς Στις 28 Ιουλίου οι δύο δυνάmicroεις ενώθηκαν αποβιβαζόmicroενες στο νησί της Ρόδου Την πόλη υπεράσπιζαν περί-που 5000 microαχητές Οι επιθέσεις των Τούρκων άρχισαν την 1η Αυγούστου Επί περίπου δύο microήνες συνεχείς έφοδοι των Οθωmicroανών αποκρούονταν από τις δυνάmicroεις των Ιπποτών οι οποίοι ως ικανότατοι πολεmicroιστές έβρισκαν τον τρόπο να αποτρέπουν την άλωση Η τελική microεγάλη έφοδος των Οθωmicroανών πραγmicroατοποιήθηκε στις 24 Σεπτεmicroβρίου Από τα χαράmicroατα τα τάγmicroατα των γενιτσάρων προσπάθησαν να καταλάβουν τους αγγλικούς και ισπανικούς προmicroαχώνες αλλά η αντίσταση του microεγάλου microαγίστρου Φίλιππου Βιγιέ Αδάmicro υπήρξε microεγαλειώδης Η microάχη γενικεύτηκε σε όλη την έκταση των τειχών και υπήρξε πράγmicroατι λυσσώδης Αλλά η αντίσταση των πολιορκουmicroένων ήταν ακατάβλητη καθώς τη microάχη έδινε το σύνολο του λαού της Ρόδου ndashάντρες γυναίκες και παιδιάndash που βοηθούσαν microε κάθε τρόπο τα ιπποτικά τάγmicroατα Η ήττα του Σουλεϊmicroάν της 24ης Σεπτεmicroβρίου δεν στάθηκε ωστόσο δυνατόν να microαται-ώσει τα σχέδιά του καθώς microάθαινε ο ίδιος από πράκτορές του κυρίως από τον προ-δότη Αmicroαράλ τη δεινή θέση των πολιορκουmicroένων Στις 12 Οκτωβρίου ο σουλτάνος επεχείρησε να καταλάβει θέσεις του αγγλικού προmicroαχώνα χωρίς επιτυχία Παρόmicroοιες

Ο Σουλεϊmicroάν ο Μεγαλοπρεπής microικρογραφία οθωmicroανικού χει-

προσπάθειες απέτυχαν περίπου στα τέλη Οκτωβρίου Αρχές Δεκεmicroβρίου και ενώ ο σουλτάνος είχε χάσει κάθε ελπίδα κατάληψης της πόλης φαινόταν ότι οι Ιππότες θα είχαν άλλη microία microεγάλη επιτυχία απέναντι στον πολυάριθmicroο και αποφασισmicroένο εχθρό τους Ήδη είχαν σκοτωθεί περίπου 100000 Οθωmicroανοί πάνω από το ένα τρίτο της συνολικής οθωmicroανικής δύναmicroης Είναι προφανές ότι η οικτρή θέση των πολιορκουmicroένων δεν ήταν δυνατόν να αντέξει χωρίς καmicroία δυνατότητα ανεφοδιασmicroού Ο Σουλεϊmicroάν εξοργισmicroένος από την αδυναmicroία του στρατού του να καταλάβει τη Ρόδο ανέκοψε τις εφόδους αλλά δεν έλυσε την πολιορκία καθώς πίστευε ότι ο χρόνος ήταν σύmicromicroαχός του και διότι παρά τις τεράστιες απώλειες που είχε κατάφερνε να ανανεώνει microε νέες στρατολογίες τις δυνάmicroεις του Η πόλη βρισκόνταν σε απολύτως δυσχερή κατάσταση και στις αρχές Δεκεmicroβρίου το συmicro-βούλιο του Τάγmicroατος των Ιπποτών άρχισε να συζητά για παράδοση Έτσι στις 22 Δεκεmicro-βρίου ο microέγας microάγιστρος της Ρόδου ζήτησε από τον Σουλεϊmicroάν ανακωχή Πράγmicroατι ο σουλτάνος συmicroφώνησε microετά την παράδοση να σεβαστεί τις χριστιανικές εκκλησίες και την ελεύθερη λατρεία και να επιτρέψει σε όσους το επιθυmicroούν να φύγουν από το νησί Επίσης προβλέπονταν στην συνθήκη ειρήνης η ελεύθερη αποχώρηση των Ιπποτών microαζί microε τον οπλισmicroό τους καθώς και η παράδοση των φρουρίων στους Οθωmicroανούς οι οποίοι επίσης θα έστελναν στην πόλη 4000 γενίτσαρουςΟι συmicroφωνίες τηρήθηκαν γενικά εκτός από εκείνη που αφορούσε στη microη καταστροφή των εκκλησιών Αφηνιασmicroένα τάγmicroατα γενίτσαρων κατέστρεψαν έτσι την εκκλησία του Αγίου Ιωάννου ενώ λεηλάτησαν τα πλούσια σπίτια της Ρόδου Την πρωτοχρονιά του 1523 τα λείψανα του ηρωικού τάγmicroατος των Ιπποτών της Ρόδου microαζί microε τον microέγα microάγιστρο και περίπου 4000 κατοίκους άφηναν οριστικά τη Ρόδο και έδιναν έτσι τρα-γικό τέλος σε microια ηγεmicroονική παρουσία δύο αιώνων στο νησί αλλά γενικά και στο Αιγαίο πέλαγος ενώ οι Οθωmicroανοί στη συνέχεια υπέταξαν εύκολα ολόκληρη την περιοχή των Δωδεκανήσων Το Τάγmicroα των Ιπποτών αφού περιπλανήθηκε στα νησιά της Μεσογείου κατέληξε το 1530 στη Μάλτα και αφού οργανώθηκε συνέχισε από εκεί τη δράση του για τους επόmicroενους δυόmicroισι αιώνεςΜετά την κατάληψη της Ρόδου ο Σουλεϊmicroάν έστρεψε το ενδιαφέρον του στην υλοποί-ηση του πιο σηmicroαντικού του σχεδίου τον πλήρη έλεγχο της Βαλκανικής χερσονήσου και την προς δυσmicroάς επέκταση των κατακτήσεων ώστε να δηmicroιουργηθεί ταυτόχρονα ένας

Το παλάτι του microεγάλου microαγί-στρου στη Ρόδο από τα δυτικά

Η οχύρωση στη θέση microάχης της laquoγλώσσαςraquo της Αγγλίας

microεγάλος ζωτικός εmicroπορικός χώρος στην κεντρική Ευρώπη ο οποίος θα καθιστούσε την Οθωmicroανική αυτοκρατορία κυρίαρχο όλης της ευρωπαϊκής ηπείρου Ήταν χωρίς αmicroφιβο-λία ένα σχέδιο αρκετά φιλόδοξο πλην όmicroως η στρατιωτική δύναmicroη των Οθωmicroανών και ταυτόχρονα η πολυδιάσπαση των χριστιανών ηγεmicroόνων στη Δύση δηmicroιουργούσαν τις προϋποθέσεις θετικής έκβασης για τους ΟθωmicroανούςΟ Σουλεϊmicroάν στράφηκε έτσι εναντίον των εδαφών της αυτοκρατορίας των Αψβούργων αφού στο microεταξύ είχε αποδυναmicroώσει τη Βενετία Κατέλαβε το Βελιγράδι και microεγάλο τmicroήmicroα της Ουγγαρίας το 1526 Μέχρι το 1528 ο Σουλεϊmicroάν είχε ελέγξει πλήρως τη Βαλκανική και το φθινόπωρο του 1529 έφτασε έξω από τη Βιέννη Παρά τον πανικό που προκλήθηκε σε όλη την Ευρώπη ο αυτοκράτορας Φερδινάνδος βοηθούmicroενος και από τον Γερmicroανό αυτοκράτορα Κάρολο Εrsquo κατάφερε στην περίφηmicroη microάχη της Βιέννης να απωθήσει τους Οθωmicroανούς οι οποίοι οπισθοχώρησαν προς το Βελιγράδι Ο Κάρολος στο microεταξύ πραγmicroατοποιώντας έναν τακτικό αντιπερισπασmicroό στις οθωmicroα-νικές επιχειρήσεις στην κεντρική Ευρώπη ευνόησε τις προσπάθειες Ελλήνων Ιταλών και Ισπανών για νέα σταυροφορική δράση στην ελληνική χερσόνησο Στην πραγmicroατι-κότητα η ιδέα αυτή δεν είχε ποτέ εγκαταλειφθεί και microάλιστα την υπεράσπιζαν ακόmicroη microε θέρmicroη σηmicroαντικοί Έλληνες λόγιοι όπως ο Ιανός Λάσκαρης Έτσι τον Αύγουστο του 1532 περίπου εκατό πολεmicroικά και 8000 άντρες υπό τον Αντρέα Ντόρια έφευγαν από τη Μεσσήνη για την Ελλάδα Η δύναmicroη έφτασε στη Σαπιέντζα και στις 21 Σεπτεmicroβρίου κατελήφθη η Κορώνη Στη συνέχεια οι δυνάmicroεις του Ντόρια κατέλαβαν την Πάτρα και λεηλάτησαν την πόλη ενώ αmicroέσως microετά κατέλαβαν και κατέστρεψαν τα οθωmicroανικά οχυρά στο Ρίο και στο Αντίρριο και τελικά επέστρεψαν στις 10 Νοεmicroβρίου στην Ιταλία Όλο αυτό το κλίmicroα σκόρπισε όπως ήταν φυσικό ενθουσιασmicroό στους ελληνικούς πληθυσmicroούς αλλά επί-σης δηmicroιούργησε και την εντύπωση στις ευρωπαϊκές Αυλές ότι σχεδιάζονταν από τον Κάρολο γενική επίθεση εναντίον της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας Στην Ελλάδα οι επαναστατικές κινήσεις αναζωπυρώθηκαν καθώς υπήρχε η εντύπωση ότι ήταν επί θύραις η νέα εκστρατεία του Καρόλου και η απελευθέρωση της Πελοπον-νήσου Επικράτησε γενική αναστάτωση microε τοπικές εξεγέρσεις στην Πελοπόννησο και στη Στερεά αλλά και microε διωγmicroούς εκ microέρους των Οθωmicroανών Η Κορώνη έγινε κέντρο οργάνωσης άτακτων δυνάmicroεων από τη φρουρά που είχε καταλάβει το κάστρο το οποίο

Ο Σουλεϊmicroάν ο Μεγαλοπρεπής ετοιmicroάζεται για την εκστρατεία

ήταν υπό τον έλεγχο ισπανικού τάγmicroατος Πάντως η οργάνωση της επανάστασης από τους Ισπανούς καθολικούς συνάντησε εmicroπόδιο στην επιφυλακτικότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας η οποία αρνήθηκε να στηρίξει τις κινήσεις αυτές φοβούmicroενη τη δράση των φανατικών καθολικών Στην Κορώνη συγκεντρώθηκαν περίπου 4000 Έλληνες που έλκονταν από την ιδέα microιας νέας εξέγερσης Το οχυρό φυλασσόταν από περίπου 2000 Ισπανούς υπό τον διοικητή Ιερώνυmicroο Μεντόζα ο οποίος τέθηκε επικεφαλής της στρατολόγησης Ελλήνων οπλοφό-ρων Οι κινήσεις αυτές ανησύχησαν τον Σουλεϊmicroάν ο οποίος έστειλε την άνοιξη του 1533 ισχυρές δυνάmicroεις στην περιοχή της Κορώνης ενώ και από θαλάσσης ο οθωmicroανι-κός στόλος απέκλεισε το φρούριο Στο microεταξύ πολεmicroικά πλοία υπό τον Αντρέα Ντόρια έφτασαν στην περιοχή τον Αύγου-στο και προκάλεσαν microεγάλες απώλειες στον οθωmicroανικό στόλο microε αποτέλεσmicroα να τον υποχρεώσουν σε αποχώρηση χωρίς ωστόσο να ολοκληρώσουν την επιτυχία microε τελει-ωτική νίκη και καταστροφή του οθωmicroανικού στόλου Αλλά και ο ίδιος ο χριστιανικός στόλος έφυγε από την Κορώνη microε κατεύθυνση προς την Ιταλία microεταφέροντας microαζί του και 2000 Έλληνες αmicroάχους που έφυγαν για να βρουν καταφύγιο στην Ιταλία Μετά την αποχώρηση του Ντόρια σταδιακά η θέση των πολιορκουmicroένων στην Κορώνη γινόνταν εξαιρετικά δύσκολη Επιπλέον ένας εξοντωτικός λοιmicroός αποδεκάτισε Έλληνες και Ισπανούς ενώ οι microάχες συνεχίζονταν Εν τω microεταξύ ο Κάρολος απασχοληmicroένος microε τις υποθέσεις του στην Ευρώπη και κυρίως microε τον ισπανο-γαλλικό ανταγωνισmicroό είχε ουσιαστικά εγκαταλείψει την Κορώνη και τη φρουρά της Τον Μάρτιο ήρθε και διαταγή εγκατάλειψης της πόλης Πράγmicroατι άmicroαχοι και φρουρά έφυγαν από την Κορώνη microέχρι τα τέλη Μαρτίου του 1534 και έτσι οι Οθωmicroανοί είχαν πλέον τη δυνατότητα να ελέγ-ξουν την Πελοπόννησο Οι συγκρούσεις αυτές microεταξύ Οθωmicroανών και χριστιανών ήταν φανερό πως ανησύχησαν τους Ενετούς οι οποίοι προετοιmicroάστηκαν για οθωmicroανικές επιθέσεις στις δικές τους κτήσεις στα Ιόνια νησιά κυρίως εξαιτίας της δράσης του Τούρκου πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρmicroπαρόσα Οι φρουρές των Ενετών στα Ιόνια νησιά ενισχύθηκαν ενώ άρχισαν και οι εχθροπραξίες στη θάλασσα Δυνάmicroεις του σουλτάνου κατευθύνθηκαν προς την Κέρ-κυρα τον Αύγουστο του 1537 και άρχισαν την πολιορκία της πόλης Ο στόλος του Ντόρια και του Ένετού ναυάρχου Πέζαρο ενώθηκαν ενώ και η άmicroυνα της φρουράς στην

Ο Γερmicroανός αυτοκράτορας Κάρολος Εrsquo (1519-1566)

Κέρκυρα ήταν αποτελεσmicroατική Ωστόσο ο Σουλεϊmicroάν βλέποντας την ισχυρή αντίσταση και τις microεγάλες φθορές αναγκάστηκε να λύσει την πολιορκία τον Σεπτέmicroβριο του 1537 προκαλώντας όmicroως microεγάλες καταστροφές στην ύπαιθρο χώρα Οι συνεχείς επιδροmicroές των Οθωmicroανών σε όλα τα νησιά αλλά και στα παράλια υπήρξαν καταστροφικές για την οικονοmicroία και την κοινωνική ζωή στις περιοχές αυτές που γνώ-ριζαν την κυριαρχία της Βενετίας για πολλούς αιώνες Οι Οθωmicroανοί κατέλαβαν νησιά του Αιγαίου το 1538 ολοκληρώνοντας έτσι το τέλος της βενετοκρατίας σε όλη την ελληνική χερσόνησο εκτός από ορισmicroένα σηmicroεία όπου ακόmicroη οι δυνάmicroεις των Ενετών ήταν ισχυρές όπως στην Κέρκυρα στο Ναύπλιο και στη Μονεmicroβασία Παρότι οι δυνά-microεις των Ενετών δεν ήταν ισχυρές για την άmicroυνα των οχυρών ωστόσο κυρίως Έλληνες αλλά και Αλβανοί ενίσχυαν σηmicroαντικά τις ενετικές φρουρές ελπίζοντας στην εκδίωξη των Οθωmicroανών από την Πελοπόννησο microε τη βοήθεια φυσικά και του ΚαρόλουΤο 1537 έπεσαν δύο οχυρά των Ενετών στην Πελοπόννησο έπειτα από την ηρωική αντίσταση και το ολοκαύτωmicroα των Ελλήνων υπερασπιστών τους microε προεξάρχονες τους Ανδρόνικο Νικόλαο και Δηmicroήτριο Παλαιολόγο Η κρίσιmicroη πολιορκία του Ναυπλίου από τους Οθωmicroανούς άρχισε αmicroέσως microετά και επρόκειτο να κρατήσει περίπου δύο χρόνια Σε αυτή διακρίθηκαν και πάλι Έλληνες πολεmicroιστές όπως ο Βρετός και ο Δοmicroίνικος Μπο-ζίκης που έχασαν τη ζωή τους στο πεδίο της microάχης Η άmicroυνα των πολιορκουmicroένων στο Ναύπλιο ήταν πράγmicroατι αξιοθαύmicroαστη Τον χειmicroώνα του 1538 φοβερές επιδηmicroίες έσπειραν τον θάνατο στους χριστιανούς αλλά και στους Οθωmicroανούς microε αποτέλεσmicroα ο επικεφαλής των οθωmicroανικών δυνάmicroεων Κασίmicro πασάς να αποσύρει τον στρατό του στο Άργος και να επιστρέψει την άνοιξη Ο πόλεmicroος των Οθωmicroανών microε τη χριστιανική Δύση γενικεύτηκε από το 1538 καθώς οι ενωmicroένες πια χριστιανικές δυνάmicroεις ετοίmicroαζαν στρατό από 70000 άντρες και 300 πολε-microικά πλοία Αρχηγοί ήταν ο Αντρέας Ντόρια ο Βικέντιος Καπέλο και ο Μάρκος Γκριmicroάνι Ο στόχος των συmicromicroάχων των Ισπανών του Καρόλου της Γαλλίας του Φερδινάνδου των Αψβούργων των Βενετών και του πάπα ήταν η ολοκληρωτική νίκη επί των Οθωmicroανών η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης και η εξέγερση των Ελλήνων Ήταν πράγmicroατι microία κρίσιmicroη στιγmicroή για τις τύχες του ελληνισmicroού καθώς οι επιχειρήσεις θα διεξάγονταν κυρίως στις ελληνικές περιοχές Ωστόσο η ήττα του συmicromicroαχικού στό-λου στη ναυmicroαχία της Πρέβεζας στις 27 Σεπτεmicroβρίου 1538 από τις δυνάmicroεις του Μπαρ-

Μακέτα βενετικού πολεmicroικού πλοίου (Ναυτικό Μουσείο

Πορτραίτο του Τούρκου πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρmicroπαρόσα του

microπαρόσα κατέδειξε την έλλειψη συντονισmicroού αλλά και τους πολιτικούς ανταγωνισmicroούς ανάmicroεσα στις χριστιανικές δυνάmicroεις Τον Αύγουστο του 1539 ο Μπαρmicroπαρόσα σηmicroείωσε άλλη microία microεγάλη νίκη κυριεύοντας στη Δαλmicroατία το Καστελνουόβο σφάζοντας τους ηρωικούς Έλληνες κα Αλβανούς υπερασπιστές του microαζί microε την ενετική φρουρά Οι συνεχείς αποτυχίες των χριστιανικών δυνάmicroεων οδήγησαν έτσι σε πλήρη αποτυχία τη φιλόδοξη εκστρατεία των Δυτικών Ο ελληνισmicroός για ακόmicroη microία φορά βρέθηκε ανυ-περάσπιστος απέναντι στην οθωmicroανική στρατιωτική υπεροχή Ωστόσο οι πολιορκούmicroε-νοι στο Ναύπλιο άντεχαν ακόmicroη παρά τις προτάσεις ειρήνης που σχεδίαζαν οι Ενετοί Η ειρήνη microεταξύ Οθωmicroανών και Ενετών υπογράφηκε στις 2 Οκτωβρίου 1540 Το Ναύπλιο και η Μονεmicroβασία οι δύο τελευταίες ενετικές κτήσεις στην Πελοπόννησο παραδίδο-νταν στους Οθωmicroανούς όπως και τα νησιά του Αιγαίου Η Βενετία κράτησε τα Ιόνια και την Κύπρο Από το Ναύπλιο και τη Μονεmicroβασία χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες έφυγαν για την Ιταλία τα Ιόνια νησιά και την Κρήτη Έτσι η Πελοπόννησος απώλεσε ένα σηmicroαντικό τmicroήmicroα του ελληνικού της πληθυσmicroού και πέφτοντας στα χέρια των Οθωmicroανών έχασε πλέον και κάθε δυνατότητα επαφής microε τη χριστιανική Δύση που την εποχή αυτή περ-νούσε στην πιο γόνιmicroη εποχή της την εποχή του ουmicroανισmicroού και της microεταρρύθmicroισης

Η κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωmicroανούς και η ναυmicroαχία της Ναυπά-κτου (1571) Η συνθήκη της Βενετίας (1573)Μετά την ειρήνη του 1540 η οποία επιβεβαίωσε την πλήρη οθωmicroανική κυριαρχία στο Αιγαίο έmicroεναν ακόmicroη υπό λατινική εξουσία ελάχιστα ελληνικά νησιά όπως η Χίος και η Κύπρος Νέος σουλτάνος στο microεταξύ microετά τον θάνατο του Σουλεϊmicroάν του Μεγαλο-πρεπούς αναδείχθηκε το 1566 στην Κωνσταντινούπολη ο Σελίmicro Βrsquo Οι Οθωmicroανοί ήταν σε θέση την εποχή αυτή να ελέγξουν πλήρως και τα τελευταία δυτικά προγεφυρώmicroατα στην Ανατολή τα οποία εξασφάλιζαν κυρίως εmicroπορικά οφέλη στο δυτικό εmicroπόριο αλλά ταυτόχρονα αποτελούσαν πηγές ανεφοδιασmicroού και στήριξης κάθε πολεmicroικής επιχείρη-σης των Δυτικών στο ΑιγαίοΈτσι τον Απρίλιο του 1566 οι Οθωmicroανοί κατέλαβαν ουσιαστικά χωρίς καmicroία αντίσταση τη Χίο δίνοντας στο νησί ένα ειδικό καθεστώς προνοmicroίων στη διοίκηση στη φορολογία και στην εmicroπορική διακίνηση Στη Δύση οι κινήσεις του οθωmicroανικού στόλου στο Αιγαίο και στην Αδριατική προκάλεσαν νέες συζητήσεις για ανάληψη σταυροφορικής συmicromicroαχι-

Ο Γενουάτης ναύαρχος Ανδρέας Ντόρια ελαιογραφία (Πινακο-

κής δράσης την οποία προωθούσε ο πάπας Πίος Εrsquo υπό τη θετική στάση του βασιλιά της Ισπανίας Φίλιππου ΒrsquoΣτην κυρίως Ελλάδα microετά την απογοήτευση που προκάλεσε η έκβαση του Γrsquo Τουρκοβε-νετικού πολέmicroου διαmicroορφωνόταν και πάλι κλίmicroα εξεγέρσεων το οποίο υποκινείτο και από διάσπαρτες ενετικές και ισπανικές δυνάmicroεις στον ελληνικό χώρο καθώς και από Έλληνες λογίους που βρίσκονταν στη Δύση και δεν έπαψαν να παρεmicroβαίνουν στις Αυλές των χριστιανών ηγεmicroόνων υπέρ της απελευθέρωσης της Ελλάδας Σχέδια πολεmicroικής δράσης υποβάλλονταν συχνά στους ηγεmicroόνες τα οποία ωστόσο έβρισκαν αρνητική απάντηση καταρχάς από τους Ενετούς που δεν ήθελαν να διακινδυνεύσουν τις λίγες κτήσεις που τους απέmicroειναν στην Ανατολή και κυρίως στο ΙόνιοΩστόσο οι εξελίξεις παρέσυραν και τους Ενετούς καθώς οι Οθωmicroανοί αντέδρασαν microε επιδροmicroές και αντίποινα στις επαναστατικές κινήσεις Ελλήνων στρατιωτικών όπως του Πέτρου Μενάγια από την Πελοπόννησο που δρούσε υπέρ των Ισπανών του Κερκυραίου Ιωάννη Βαρέλη Ιππότη της Μάλτας του Γεωργίου Μειζότερου από την Τρίπολη και άλλων οι οποίοι προσπαθούσαν να οργανώσουν εστίες αντίστασης Οι Ενετοί άρχισαν και αυτοί παρασκηνιακά να βοηθούν τέτοιες κινήσεις ή πειρατικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο Ελλήνων ναυτικών Ο Σελίmicro στο microεταξύ σχεδίαζε την κατάληψη της Κύπρου της τελευταίας microεγάλης κτή-σης των Ενετών Ο σουλτάνος εκmicroεταλλεύτηκε άριστα τον ενετο-ισπανικό ανταγωνισmicroό που απέτρεπε τη συmicromicroαχία των δύο χριστιανικών δυνάmicroεων και επιτέθηκε στην Κύπρο όπου οι Ενετοί απέmicroειναν χωρίς καmicroία στήριξη από τον Φίλιππο Τον Απρίλιο του 1570 εκατό πολεmicroικά υπό τον Πιαλή πασά έπλευσαν προς την Κύπρο ενισχυmicroένα στη συνέ-χεια από άλλα 40 πολεmicroικά υπό τον Μουεζίν Αλή και τον Μουσταφά αγά Στις 20 Ιουνίου ο οθωmicroανικός στόλος αποβιβάστηκε στην Πάφο Αλλά η αντίσταση Ενετών και Ελλήνων υπήρξε άmicroεση και οδήγησε σε αποδεκατισmicroό των οθωmicroανικών δυνάmicroεων που κινήθηκαν προς τη Λάρνακα Εκεί κατέφθασαν ενισχύσεις και οι Οθωmicroανοί προχώρησαν προς την πολιορκία της Λευκωσίας στα τέλη Ιουλίου του 1570 Η πολιορκία κράτησε περίπου δύο microήνες και στις 8 Σεπτεmicroβρίου η πόλη έπεσε στις υπέρτερες οθωmicroανικές δυνάmicroεις Ακολούθησε τριήmicroερη γενική σφαγή των κατοίκων της Λευκωσίας καταστροφές εκκλησιών και microετα-τροπή τους σε τζαmicroιά ενώ πολλοί από αυτούς που επέζησαν σύρθηκαν αιχmicroάλωτοι

Ο βασιλιάς της Ισπανίας Φίλιπ-πος Βrsquo (1556-1598) ελαιο-

στα σκλαβοπάζαρα της αυτοκρατορίας Μετά την πτώση της Λευκωσίας οι Οθωmicroανοί κατέλαβαν σχετικά εύκολα την Κερύνεια την Πάφο και τη Λεmicroεσό έmicroενε microόνο η οχυρή Αmicromicroόχωστος Στη Δύση οι εξελίξεις οδήγησαν στη συmicromicroαχία Ενετών και Ισπανών που επισηmicroοποι-ήθηκε τον Μάιο του 1571 Η συmicromicroαχία αυτή προκάλεσε τη νέα έξαρση των επαναστα-τικών κινήσεων των Ελλήνων κυρίως στην Πελοπόννησο όπου microε πρωτοβουλία του λόγιου Γεωργίου Μαλαξού ήρθαν σε συνεννόηση ο πατριάρχης Μητροφάνης Γrsquo microε τους Ενετούς που ζήτησαν τη βοήθεια του κλήρου στην εξέγερση Πράγmicroατι ο πατριάρχης προέτρεψε σχετικά τους ορθόδοξους ιεράρχες που άρχισαν να οργανώνουν microαζί microε τους Δυτικούς επαναστατικούς πυρήνες Πρωταγωνιστές ήταν ο Μακάριος Μελισσουρ-γός επίσκοπος Μονεmicroβασίας ο Παλαιών Πατρών Γερmicroανός επίσκοποι στα νησιά του Αιγαίου ο microητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ιωάσαφ και άλλοι Ταυτόχρονα σηmicroαντικές εξε-γέρσεις σηmicroειώθηκαν στη Βόρεια Ήπειρο υπό τον Θωmicroά Μουζάκη αλλά και στη Μάνη όπου οι Μανιάτες microε τη βοήθεια του Ενετού ναυάρχου Μάρκου Κουερίνι κατέλαβαν το κάστρο της Μάνης τον Ιούνιο του 1570 Την ίδια στιγmicroή ο ενετικός στόλος επιχειρούσε στις Κυκλάδες και στο ΙόνιοΩστόσο οι Οθωmicroανοί έφταναν την ίδια στιγmicroή ανενόχλητοι στην Αmicromicroόχωστο την οποία άρχισαν να πολιορκούν στις 17 Σεπτεmicroβρίου Παρά την ηρωική αντίσταση που πρό-βαλλαν οι Έλληνες υπερασπιστές της πόλης microε επικεφαλής τους θρυλικούς αδελφούς Ροντάκη microαζί microε Ενετούς και Αλβανούς ιππείς η πόλη αποmicroονωmicroένη και αποδεκα-τισmicroένη από ανθρώπους και πολεmicroοφόδια παραδόθηκε στις υπέρτερες οθωmicroανικές δυνάmicroεις στις 9 Αυγούστου 1571 Ο Μουσταφά πασάς παρά τη συmicroφωνία ειρηνικής παράδοσης και αποχώρησης των πολιορκουmicroένων έσφαξε τη φρουρά της πόλης τον διοικητή της τον Ενετό Μπραγκαντίν τον παρέδωσε στα τάγmicroατα των γενίτσαρων τα οποία αφού του έκοψαν τη microύτη και τα αφτιά τον έγδαραν ζωντανό στην κεντρική πλατεία της Αmicromicroοχώστου Στη συνέχεια οι Τούρκοι προχώρησαν σε τριήmicroερη σφαγή του άmicroαχου πληθυσmicroού και στην καταστροφή των εκκλησιών Αλλά ενώ στην Κύπρο εξελίσσονταν αυτά τα τραγικά γεγονότα οι ενωmicroένες χριστια-νικές δυνάmicroεις οι οποίες έπειτα από τις εργώδεις προσπάθειες του πάπα Πίου κατά-φεραν τελικά να ξεπεράσουν τις διαmicroάχες τους και να συστρατευθούν εναντίον της οθωmicroανικής απειλής υπέγραψαν εν τέλει τον ιερό συνασπισmicroό τη λεγόmicroενη Sacra Liga

Χάρτης του 16ου αιώνα στον οποίο αναπαρίσταται η πολι-

στις 20 Μαΐου 1571 Πρώτη προτεραιότητα που όmicroως δεν κατέστη δυνατόν να σώσει την Κύπρο ήταν η ναυτική δράση στην ανατολική Μεσόγειο Αρχηγός των ενωmicroένων χριστιανικών δυνάmicroεων τέθηκε ο Ισπανός νεαρός πρίγκιπας Δον Χουάν ο Αυστριακός άνθρωπος ορmicroητικός φιλόδοξος και ικανότατος που είχε για συνεργάτες τους ναυάρ-χους Αντρέα Ντόρια Μάρκο Κολόννα και Σεβαστιανό Βενιέ Στις 16 Σεπτεmicroβρίου 1571 ο χριστιανικός στόλος απέπλευσε από τη Μεσσήνη microε κατεύθυνση το Ιόνιο Στα τέλη του microηνός έφτασε στα Ιόνια νησιά όπου έγινε δεκτός microε microεγάλο ενθουσιασmicroό από τους ελληνικούς πληθυσmicroούς Ο οθωmicroανικός στόλος βρι-σκόταν στη Ναύπακτο ενώ εκείνη τη στιγmicroή microάθαιναν και οι χριστιανοί ναύαρχοι την καταστροφή της Αmicromicroοχώστου Η δύναmicroη του στόλου των συmicromicroάχων αποτελείτο από 210 γαλέρες 30 φρεγάτες και 24 microεταγωγικά σκάφη Στη δύναmicroη αυτή περιλαmicroβάνονταν και σηmicroαντικές ελληνικές δυνάmicroεις microε πλοία από τα Ιόνια και κυρίως από την Κρήτη ndash περίπου 50 γαλέρες και άλλα microικρότερα πλοία Επίσης microεγάλος αριθmicroός Ελλήνων οπλιτών συmicromicroετείχαν στις επιχειρήσεις ndash microε κυριότερη και πάλι τη συmicromicroετοχή των Κρητών Ο ίδιος microάλιστα ο πρίγκιπας Δον Χουάν εκτιmicroούσε κυρίως τις δυνάmicroεις αυτές των Κρητών που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη ναυmicroαχία Το σύνολο των ανδρών ήταν περίπου 40000 εκ των οποίων 28000 ήταν Ισπανοί Οι Οθωmicroανοί από την άλλη πλευρά είχαν 230 γαλέρες και 50 microικρότερα σκάφηΟι δύο δυνάmicroεις συναντήθηκαν στην είσοδο του Κορινθιακού κόλπου στα νησιά Εχι-νάδες στις 7 Οκτωβρίου 1571 Η ναυmicroαχία που ακολούθησε ήταν τροmicroακτική από πλευράς έντασης microε σχεδόν το σύνολο των ανδρών που εκπροσωπούσαν τους δύο κόσmicroους της εποχής εκείνης να microάχονται λυσσωδώς για τη νίκη Η microάχη δινόταν πάνω στα καταστρώmicroατα των πλοίων σώmicroα microε σώmicroα Ωστόσο παρά τη θαρραλέα αντίσταση των Οθωmicroανών η υπεροχή των Ισπανών και των Ενετών στη microάχη ήταν προφανής Μέσα σε πέντε ώρες ο οθωmicroανικός στόλος καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς Σώθηκαν microόνο 35 οθωmicroανικές γαλέρες ενώ σκοτώθηκαν περίπου 20000 Οθωmicroανοί και σχεδόν όλοι οι επικεφαλής ο αρχηγός του στόλου ναύαρχοι microπέηδες κλπ Αιχmicroαλωτίστηκαν 4000 Τούρκοι και 10000 χριστιανοί κωπηλάτες που αφέθηκαν ελεύθεροι καθώς οι περισσότεροι είχαν παθητική στάση στη ναυmicroαχία βοηθώντας έτσι την επικράτηση των χριστιανών Από τους συmicromicroάχους σκοτώθηκαν περίπου 12000 άντρες και χάθηκαν 15

Χαλκογραφία της Αmicromicroοχώστου του 18ου αιώνα στην οποία

Λεπτοmicroέρεια τοιχογραφίας στην οποία εικονίζονται οι θέσεις των

πλοία φυσικά microαζί microε τους κωπηλάτες τους Οι απώλειες των Ελλήνων ήταν τεράστιες καθώς συmicromicroετείχαν ως κωπηλάτες στον οθωmicroανικό στόλο αλλά και στον χριστιανικό ενώ χιλιάδες σκοτώθηκαν στη microάχη σώmicroα microε σώmicroα Ήταν πραγmicroατικά microια ελληνική εκατόmicroβη η ναυmicroαχία της Ναυπάκτου της οποίας η θετική για τους χριστιανούς έκβαση οφειλόταν κυρίως και στην ευφυΐα και στην ορmicroητικότητα του Ισπανού πρίγκιπα Δον Χουάν Ο αντίκτυπος της οθωmicroανικής συντριβής ήταν τεράστιος σε όλο τον χριστιανικό κόσmicroο ο οποίος πανηγύρισε microε δοξολογίες τη νίκη των συmicromicroαχικών δυνάmicroεων Ο Δον Χουάν κατέστη ο θρύλος του 16ου αιώνα ενώ η ναυmicroαχία έγινε το αγαπηmicroένο θέmicroα ποιητών και ζωγράφων της εποχής Εξάλλου microέρος στη ναυmicroαχία πήρε ο Ισπανός συγγραφέας Θερβάντες ο αδελφός του Δοmicroήνικου Θεοτοκόπουλου και η αφρόκρεmicroα της δυτικής αριστοκρατίας Ήταν σύmicroφωνα microε τον Θερβάντες η ήττα της οθωmicroανικής αλαζονείας παρατήρηση microε την οποία συmicroφωνεί και ο Φερνάν Μπρωντέλ microιλώντας για το τέλος του αισθήmicroατος της χριστιανικής κατωτερότητας στον πόλεmicroο απέναντι στους Οθωmicroανούς Παρrsquo όλα αυτά και όπως ήταν περίπου αναmicroενόmicroενο η ναυmicroαχία της Ναυπάκτου δεν οδήγησε σε microια γενική επικράτηση των Δυτικών επί της Οθωmicroανικής αυτοκρατορίας και εποmicroένως σε microια πρόωρη απελευθέρωση των Ελλήνων Έmicroεινε microία νίκη χωρίς συνέχεια καθώς οι Δυτικές δυνάmicroεις δεν είχαν κοινή στρατηγική Ο οθωmicroανικός στόλος γρήγορα αναδιοργανώθηκε και εmicroφανίστηκε και πάλι κυρίαρχος στη Μεσόγειο Ωστόσο ποτέ πια τα πράγmicroατα δεν θα ήταν ίδια για την Οθωmicroανική αυτοκρατορία Η ναυmicroαχία της Ναυπάκτου σήmicroανε γιrsquo αυτήν το τέλος της επέκτασης και την απαρχή της σταδιακής παρακmicroής Η πρώτη αυτή περίοδος microετά την Άλωση που κράτησε περίπου ενάmicroιση αιώνα microια περίοδος τροmicroερών καταστροφών για τον ελληνισmicroό γενικά έληξε microε τη συνθήκη της Βενετίας το 1573 Στις 7 Μαρτίου η Βενετία υπέγραφε microια ταπεινωτική microονοmicroερή ειρήνη microε την οποία έχανε την Κύπρο υποσχόταν να microην κινηθεί εκ νέου συmicromicroαχώ-ντας microε τους Ισπανούς και να microην εξοπλίζει πολεmicroικό στόλο εναντίον του σουλτάνου Ήταν microια ταπεινωτική συmicroφωνία που υπογράφηκε χάρη των εmicroπορικών ενετικών συmicro-φερόντων Οι Ενετοί θα χάσουν έκτοτε και τη συmicroπάθεια των ελληνικών πληθυσmicroών καθώς αυτοί θα συνεχίσουν τις προσπάθειες οργάνωσης εστιών αντίστασης στρεφό-microενοι πλέον προς τη βοήθεια του Ισπανού βασιλιά Ούτως ή άλλως το κλείσιmicroο του

Η ναυmicroαχία της Ναυπάκτου αποτέλεσε αγαπηmicroένο θέmicroα

Συmicroπλοκή των στόλων στη ναυ-microαχία της Ναυπάκτου λεπτοmicroέ-

16ου αιώνα βρήκε τον ελληνισmicroό αποδεκατισmicroένο και παραδοmicroένο ολοκληρωτικά στην οθωmicroανική κυριαρχία

Η ναυmicroαχία της Ναυπάκτου το 1571 ξυλογραφία έργο του