EΘNΙKO KAΙ ΚΑΠoΔΙΣTPΙAKo ΠANEΠΙΣTHMΙO AΘHNΩNΦΙΛoΣoΦΙKH ΣxoΛH

ΓMHMA MoYΣΙKΩN ΣΠoYΔΩN

Mιiρκog To6τoog

Aιoθητικi τη E μoυσιιcιi ζ

AΘHNA 20t2

Aντi ειoαγωγηg

H μoυoικη αιoΘητικη πρooπαθεi να απαντηoει στα ερωτηματα: τι εtναι η μoυoικη; Πιilg

φ6ρει τo ν6ημd, τηg; Πoια εiναι η Θ6oη τηg oτην ανΘριbπινη ζωη, κoυλτoriρα και κoινωνiα;Tι εiναι η oπoυδαι6τητα στη μoυoικη; Απαντηoειg 61oυν πρooφ6ρει κ&πoιoι απ6 τoυg

μεγαλιiτερoυg φιλ6ooφoυζ: o Πλατων και o Αριoτoτ6ληq, o Ιερ69 Αυγoυoτiνog, o Θωμd,go Aκιν&τηg, oι Κepler, Leibnitz, Descartes, Rousseau, Kant, Hegel, Schopenhauer,Nietzsche και Marx, Eπιoτημoνεg τηg ακoυστικηζ και τηg ψυ1oλoγiαg 6πωq oι StumpξFΙelmholz και Seashore oυν6βαλλαν τα μ6γιoτα. Στoν 20o αιcbνα τιζ πιo oημαντικ6qαυμβoΜg πρoο6φεραν oι Adorno, Dahlhaus, Ιngarden, Langer, Meyer, Scruton καιZuckerkandl.

AιoΘητικ0 ερωτηματα oυναντotiμε oε o1εδ6ν 6λoυ9 τoυg τfπoυq μoυoικoλoγΦgγραφηs' Ανακ5πτoυν 6ταν oι ιστoρικoi τηg μoυoικηg oυζητoliν το ρ6λo τηg μoυoικηg oε6να κoινωνικ6 περιβdλλoν η την επiδραoη τoυ πρoσωπικor5 περιβ6λλoντo9 oτην ατομικη

μoυoικη εξ6λιξη η 6ταν αυγκρiνoυν τη μoυoικη με τιg dλλεg τ6γνεc, η καΘoρiζoυν τoυζ6ρoυ9 εν69 oυγκεκριμ6νoυ fφoυg. ανακ6πτoυν απ6 τoυq επιoτημονεζ τηζ ακoυoτικηgπoυ αναζητotiν τιg βdοειq τoυζ σε φυoικ69 ιδι6τητε9. τα επικαλofνται αναλυτικoi τηg

μουoικηg ωg Θεμελιrbσειg για θεωρtεg και μεΘ6δoυ9 ανdλυoηg και λανΘd,νoυν τωντoπoΘετηoειilν τoυg απ6ναντι στo μoυσικ6 υλικ6, τη διαδικαoiα τηg ακρ6αoη9 και τηλειτoυργiα τηg εκτ6λεσηζ. εμφανiζoνται μoνiμωg oτα γpαπτ6" των μoυσικcbν κριτικιbν6πoτε 6ρ1oνται oτo πρooκηνιo κριτηρια κρioηg τηg επιδεξι6τητα9 και τηζ φανταoiαg oτηoriνθεoη και τηζ τε1νικηq αρτι6τητα9 και ερμηνευτικηg διαioΘηoηg oτην εκτ6λεoη'διειoδfoυν oτα 6ργα των εικoνoγρdφων και των ειδικrbν oτην εκτελεoτικη πρακτικη,6πωq κdνoυν oι oκ6ψειζ των εκτελεoτcΙ:ν 6ταν υπερπηδo6ν τo -φανταστικ6, παρ6 τoνιoτoρικ6 καΘoριoμ6 του- 1doμα μεταξri μαρτυρtαg και ισχυρισμof η εκτ6λεoη9.,Eτoι, τααιoΘητικ& ερωτηματα εκφρ6ζoνται oε πoλλd διαφoρετικ6 oτιλ γραφηζ: επιoτημoνικ6,

φιλoλoγικ6, φιλoooφικ6. Aπαντofν επioηg εκτ69 τηq βιβλιoγραφiαg τηq μoυoικολoγiαg,σε συστηματικd, φιλoooφικ& yραπτα απ6 τoν Πυθαγ6ρα oτoν Leonard Meyer και σε

γενικ6q ιoτoρiεg τηq τ6pηg και τoυ πoλιτιoμoti.H εξειδικευμ6η oυγγραφη μoυoικηg αιoθητικηg εκτεiνεται ωζ τoν Mεoαiωνα,

πd,νω απ, 6λα oτη Θεωρηoιακη [speculative] παρdδoοη πoυ κ\ρoνoμηθηκε απ6 τηναρ1αιoελληνικη φιλoooφiα και πoυ 6φταoε διαμ6ooυ τηg Aναγ6vιησηζ στην περioδo τoυπριbιμoυ μπαρ6κ',FΙταν με τη Θεωρiα τoυ oυναιoΘηματικo6 νoηματoζ στη μoυoικη, τηνονoμαζ6μενη <Θεωρiα τoυ συναισΘηματοg>, πoυ η αιoθητικ( πηρε εντελιilg διαφoρετικ6

1αρακτηρα. o Scheibe και o Mattheson ηταν oι πιo oημαντικ6g φυσιoltvωμiεq oτηνανd,πτυξη αυτηg τηg Θεωρiαg. Στoν 19o αιrbνα η θεωρiα τoυ FΙansliοk για τη μoυoικη ωq

<ημτικd, κινoriμενων μoρφrilν> Θ6oπιoε μια γραμμη στην αιoΘητικη oκ6ψη πoυαπ€'ppιπτε τιζ συναισΘηματικ€g και πρoγραμματικ6q ερμηνεiεg τηg μoυσικηg, 6ναν

φoρμαλιoμ6 τoν oπoio ακoλoriθηoαν oι Combarieu, Stravinsky, Langer και 0λλoι. Hθεωρiα τoυ Kurth για τη μoυoικη ωq ρεriματoζ τασηg και ωζ 6κφραoη9 τηg βoriληoηg (μετη σoπενχαoυερικη 6woια) ανηκει oτην iδια γραμμη oκ6ψη9. o Kretzmar απ6 την d,λλη

1ιεpια, υπooτηριξε την d,πoψη 6τι η μoυoικη εt1ε ν6ημα και συναισθηματικ6 περιε16μενoκαι 6τι αυτd, μπoρotioαν να πρooδιoριoΘo6ν &μεoα. Υπaργε.ι' 6να oημαντικ6 orbμα

μαρξιoτικηg αιoθητικηg η κριτικηq θεωρiαg oτη μoυoικη, ιδιαiτερα oτο ιiργo των Adorno,Bloοh, Lissa και Supiδii. Πoλλoi oυνΘ6τε9 oυνειo6φεραν στη θεωρiα τηg αιoΘητικηq,

lι

μεταξ6 των oπoιων oι Wagnοr, Busoni, Schδnberg, Στραβiνoκι, FΙindemith, Sessions,

Cage, Cowell, Schaeffer και Stoοkhausen.Στιg τελευταiεg δεκαετiεg τoυ 20o, αιιbνα η αιoΘητικη διεriρυνε τη oκoπι6 τηq. To

πεδio ενδιαφερ6ντων τηq ξεπ6ρασε την επικρdτεια τηq κλαoικηg η υψηληg μoυoικηqπρoκειμ6νoυ να ενoωματιboει πιo δημoφιλεiq μoρφ6g, πλo6oιε9 σε κoινωνικ6,τελετoυργικd, και πoλιτιoμικd, παρακλd,δια. H ενθoμoυoικoλoγικη 6ρευνα oυνειo6φερε oεαυτη τη διεriρυνoη oκoπιdg. FΙ φεμινιoτικη, oημειoλoγικη και η πιo απρoκd,λυπταπoλιτικη θεωρητικη oκ6ψη 6κανε την εiooδ6 τηζ στo πεδio απ6 κoινoti με την oυν61ιoηεν6g φoρμαλιoμor5 πoυ κυρι0ρχησε στη μoυoικη θεωρiα και φιλoooφiα για μεγ0λo μερoζτoυ 20o, αιcbνα. FΙ φιλoooφiα τηg μoυoικηg, πoυ πρoiJπoτiΘετo 6λων των περιo1cbν τηg

μoυoικηg, 6γινε πιo κριτικη και αυτoσυνεiδητη 6oo επικρατo6oε η ρoπη πρoζ τη Θεωρiα,

Aπ6 The Neνν Groνe's Dictionαry of Music αnd Musiciαns,2"o Εd'

Eπιλεγμ€νη βιβλιoγραφ iα (1ρoνoλoγικιi)

K, Biicher, Αrbeit und Rhythmus,Leipzig,t899. J. Combarieu, Lα musique, ses lois, son dνolution,Parisl907' ιΙ. Siebeck, Grundfrαgen zιιr Psychologie und λ'sιhetik der Tonkunst, Ti.ibingen l909. c. Stumpξ DleΑnfcinge der Mιιsik, Leipzig 191l. Κ. 0ικoν6μoυ, <ΑιoΘητικη τηq μoυoικηq, τε.bγoq A,>>, Tα μoυαικd'ηρoνικd', 1936. S, Κ. Langer, Philosophy in a Nelυ Κey: Α Study in the Symbolism of Reason, Rite, αnd Αrt,}Ιarvard Uniνersity Press, 1942. W. D. Anderson, Ειhos αnd Εducαtion in Greek Music: The Ενidence ofPoetry οnd Philosophy, Ιlarνard Uniνersity Ρress, 1966. F. Busoni, Εntwιιrf einer neuen Αsthetik derTonkunst, Ιnsel, l974. o, Ψυ1oπαiδη-Φρ&γκoυ, ΙΙ αιoθητικη ερμηνεiα τoυ μoυoικo6 bρyoυ, Πil}'η, 1979. Ι.

Στραβiνoκι, Moυαικη πoιητικη, μτφρ. M' Γρηγoρioυ, Nεφ6λη, l980. H. M. Schue|ler, Music αnd Αesthelicsin the Εighteenth αnd Εαrly-Nineteenth Centιιries, Cambridge Uniνersity Ρress, l98 l. E. Lippman (επιμ.),Musicοl Αesthetics: Α Historicαl Reader (3 τ6μoι), Pendragon Press, 1984-1990. E. Moυτo6πoυλog, 11

αιαθητικη τoυ Βrαhms: φαινoμενoλoyικη ειoαyωyη oτr1 φιλoαoφlα τηE μoυoικηE, Kαρδαμiτoαg' l986-1989.Κatz, C. Dahlhaus (επιμ.), Contenιplαting Music: Source Reαdings in the Αesthelics of Music (4 τ6μoQ,Pendragon Ρress, l987-1993. D. E. Tanay, Music in the Αge of ockhαm: The Ιnterrelations between Mιιsic,Mαthemαtics αnd Philosophy in the Ι4,n Century' διατριβη, Berkeley 1989. H. Chadwick, Βoethius.'TheConsolαtions of Music, Logic, Theolog1l αnd PhiΙosophy, oxford University Press, 1990. F. Hand,Αesthetics of Musicαl Αrt or The Beαιniful in Music, Reprint Serνiοes Corporation [199Ο-1996], J, Levinson'Music, Αrt, αnd Metαphysics: Εssαys in Philosophicαl Αesthetics, CorneΙl University Press, 1990. E. BΙoch,Εssαys on the Philosophy of Music, Cambridge University Press, l99l. L. Ferrara, Philosophy αnd theΑnαlysis of Music: Βridges to Musicαl Sound Form αnd RΦrence, Greenwood Press, 1991. E. Fubini,History of Mιιsic Αesthetics, MacmiΙΙan, 199l. P. Κiνy' The Fine Αrt of Repelition: Εssαys in thePhilosophy of Music, Cambridge University Press, 1993. E. Lippman' Α History of Western MusicαlΑesthetics, Uniνersity of Nebraska Ρress, 1994. Th. W. Αdorno κ'a.' Germαn Εssays on Music, ContinuumΙnternational Publishing, 1994. M' Ρaddison, Αdorno's Αesthetics of Mιιsic, Cambridge Uniνersity Ρress,l995. R. Scruton, The Αesthetics of Music, Clarendon Press, 1997. L. Goehr, The Qιιest for Voice: onMusic' PoΙiιics, αnd the Limils of Philosophy, University of California Press, 1998. Ε'. Lippman, The

PhiΙosophy αnd Αesthetics of Music, University of Nebraska Ρress, 1999. E. Lippman, H ηθικη αντiληψη

τηq μoυoικηg oτην αρxαiα Ελλd'δα, Aνoι1τη Π6λη, l999. K. Ντ&λ1αoυ9' [Ι αιαθητικη τηq μoυoικηq, μτφρ.A.0ικoν6μoυ, Στi,lγυ' 2000. R. Α. Sharpe, Music αnd Hunιαnism'' Αn Εssαyin the Αesthetics of Music, oxfordUniνersity.Press, 2000. P. Κivy' Introduclion to α Philosophy of Mιιsic, Clarendon Press, 2002. Eγελoq

[FΙegel], H αιoθητικη τηg μoυoικηE, μτφρ.M. Toθτooq, Βaτiα,2002' E. ΙΙanslick, Γιατo ωραio oτη μoυαικη,μτφρ. M. To6τoog, Eξ6νταg, 2Ο03. St. Davies, Themes in the Philosophy of Mιιsic, oxford Uniνersity Press,2003. K. Φλιbρog, o ανθρωπoq, o 6ρωτα9 Kαι η μoυσιKi, Lιτφρ'Γ. Δ. Αγραφιιbτηq, Nεφ6λη, 2Ο03. M.To6τoo9, Βo6ληoη και ηγoE' H μεταφυoικi1 τηq μoυαικηg oτη φιλoooφiα τoυ Σoπενxdυερ, F'aτiα,2004. A.Σoπενxdoυερ, Tα κεiμενα yια τη μoυσιrcη, παραpτημα oτo M. To6τooq 2004. G. Marcel' Music αndPhilosophy, Marquette University Press, 2005. Π. Kαtμιiκηg, Φιλoooφ[α και μoυαικη. H μoυoικη oτoυqΠυθαyoρε{oυg, τoν Πλdτωνα, τoν Αριoτoτbλη Kαι τoν Πλωτ[νo, Mεταixμιo,2005. Λ. Γκt'p,To φανταoτικδ

ι|t

μoυσειo των μoυCΠκων 6ργων' Eνα δoκ[μιo yια η φιλoooφΙα ηg μ Κoρoμπiλη, Eκκρεμ6g,.zoοs,

π. Γκo6ντμαν [Goodman], Γλrbooεζ τηζ τ6χνηζ, }LτφP. 6, Eκκρεβg, 2005. E.

Lippman, Α humαnistii philosop|ιy of music, Pendragon Press, , Music αs philosophy:

Αdorno αnd Βeethoνen'i ιot" styιi, hdiaιa University Press, 2006. B, Buji6, Music in Εuropeαn Thought

(t85Ι-ΙgΙ2)' Cambridge University Press,2008. B. C. ΙΙulse, N, Nesbitt (επιμ.), Sounding the Virtuαl:

Gilles Deleuze αnd the Theory αnd Philosophy of Music, Ashgate, 2010. St. L. Sorμer (επιμ.), Music in

Germαn Philosophy: Αn Introduction'TheUniversity of Chicago Press,2010. T' B. Αντ6ρνo, H φιλoooφiατηζ N6αs MoυσιKηζ, ΙLτφp. T. Σιετf, o. Ψυ2goπαtξ-Φρ&γκoυ, Nfooq, 2012.

M6ρog 1o

19oξ αιcΙlναg

Εuδ,η"n Δ'Φ

Ιμμ&νoυελ Kαντ { διαφωτιoμδE xαι ψoυoιni1.

Γιατ't ξe,ινcΙιμε την eξLταoi1μαq απδ τo διαφωτιoμδ; Eiναι γνωoτδδτι θεωρlεg περl μoυoιNηG υπηQχαν απδ αqxαιοτriτων xρδνων. Tι θα μαqεμπoδιζε να ξeτιινi1ooυμε απδ τoν Πλ&τωνα )4αL τoν Αριoτoτδλη γιαπαραδειγμα;10 H απδφαoη μαq να ξεπινηooυμε με τo διαφωτιoμδ δεν

εiναι διδλoυ τυ1αiα αλλcΙ θxει μεθoδολοyιxη αtτ'ια Tην επoxη απριβδq τoυ

διαφωτιoμoυ (εν γδνει 18og αιδναq) ε[ναι πoυ διαμoqφδνoνται oι εννoιεq

'|αL oL μθθoδoι πoυ διθπoυν τη νεωτεριπη (<μoντεqνα>) o,ιΦQη ιαι πραξη.

Tη, iδια eπoyη η θεδqηoη των τεxνδν παδει να ε[ναι θνα τυxαio

oυνoνθδλευμα εμπειQιNδν παρατηρηoεων lιαt lηανδνων, εντ&'ooεται στα

ευρδτερα φιλoooφιπα oυoτηματα β&oει αρyΔιl, ανoρθδνεται σε μiα απδ

τιζ βαoιπθq εxφανoειg )4αL ooβαρεq δραoτηριδτητεζ τoυ νεδτερoυ

ευρωπαΙxoδ πoλιτιoμoυ. Tην eπoyη τoυ διαφωτιoμoδ διατυπδνoνται η

θννoια nαL τα βαonια πρoβληματα τηζ αιαθητιxηe ωe φιλooοφlαg τηs

'!ψuηe,'' η ιδθα ψιαq αιoθητιxηq θεωρiαq' 11 τελευτα[α μαg επιτρdπει να

επανεξετcilooυμε χαι να e,τLανe'(τιμηooυμε τo πoλιτιoμιπδ μαq παρελθδν

μθoα απδ θνα oυγxρoνo πνεδμα, απoφεδγoνταζ μιαν απλη πεqιγqαφη η

αναδιατδπωση τoυ παρελθδντoe ιαL αναγciγoνταζ την πotNιΧoψoρφlα των

l() Πρ&γματι, ogιoμdνα εγ1ειg|δια δπωq τoυ Fubiru, για παg&δειγμα(Gescbiι;bte der Μasikιistbetik) Εeπινobν απδ την π}'αotπi1ελληνιπη αρxαιδτητα. Aλλoιδπωq o PauΙ Moos ξeπtνoδν απδ τoν Ι(αντ (βλ. Philοsοphie der Musik). Eμεiq θα

απoλoυΘηooυμε τη δευτερη oδo.,' Συμφωνα με τoν oQtσμo τoυ φιλoooφιNoδ λ"eξυιob των FΙtigli Nαι Liibcke

(δ.π., o, 64) "η φιλoooφιπη αιoΘητιπη αoxoλεiται με την oυoiα τηe τdxνηe - τo θργo

τεχνηζ, την παλλιτexνιNη δημιoυgγ|α, την παΧΧκeγνwci1 εμπειρlα _ δoo παι μΘ τη

oημαolα τoυ φαινoμθνoυ τηζ τθxνηe oτην ανθgδπινη (ωη παι διεqευν& ιδιαiτεqα τη

oy['oη ψeταξυ τd1νηs χαι πQαγματιπoτηταg>>.

φαινoμθνων τoυ σε θννoιεζ 14αL 14ατη^'|oρlεq που τo ιαΘιoτoδν πατανoηoιμoαλλrΙ παι επLlιαtρo oημεqα.

Στα λlγα πoυ εγραι}ε o Ι{αντ γιαoειρci παQατηQησεων ],(αι πρoβλημιΙτων

14αL παραπθμπoυν στo μελλoν. Αυτδ

τη μoυσιπη, oυμπυπνδνεται μιαπoυ θg1oνται απδ τo παqελθδν

αλλωoτε oυμφωνεl σΘ γενιπθq

γQαμμεζ με τo διττδ 1αραπτηqα τηζ φιλoσoφlαg τoυ Ιζαντ oτo oδνoλδ

τηq: αφενδζ αναr4εφαλαlωoη τoυ παρελθδντoq, αφετθqoυ oτqoφη πqoq

μιαν εντελδg νθα πατεδθυνoη. To παρελθδν πoυ αναy"εφαλαιδνεταL y'αL

επανεQμηνεδεται oτo θqγo τoυ Ι(αντ ε[ναι πqωτloτωq η παq&δoση τoυ

διαφωτιoμolj. Συνεπδq απαρciβατog δρoq για την δπoια ιατανδηoη τηe

χαντιανηζ φιλoooφiαe nαL τηζ )ιαντLανηq φιλοooφiαq τηq μoυσιni1g nατ'

eπδlιταoη εlναι η απαντηoη oτo ερδτημα:

Tι εiναι διαφωτιoμδE;

Σδμφωνα με τoν lδιo τoν ΙζrΙντ <Διαφωτιoμt)q εiιlαι η !ξoδoq τoυ

ανθρΔπου απd την αvωριμdτητd Toυ yια τηυ οπolα φτα/ει ο /διog. Αυωριμdτητα

εiναι η αδυναμiα τoυ ανθρδπoυ να μετα1ειρlζεται τo νoυ τoυ xωρlq την

Nαθoδηγηoη ενδq &λλoυ. Φτα[ει γι, αυτη την ανδqιμοτητci τoυ o

cΙνθρωπoq δταν η αιτ[α τηe ιiγπειται δyt oe ανεπcΙqπεια τoυ νoυ αλλci oτην

δλλει1|,,η τηζ απδφασηc, 14αL τoυ θcΙρρoυζ να μεταχειQιστεi τo νoυ τoυ

χωQiq την xαθoδhyηoη ενδq ciλλoυ. Sapere aude! Nα δxειq το θαqqoq να

μεταxειρlζεσαι τoν διιιd αoυ νoυ! Αυτη ε[ναι η εμβληματιπη φqciιoη τoυ

διαφωτιoμoδ>>12.

12 Ιmmanuel Ι{ant, Απαιlτηoη στ0 ερdτημα: Tι εiναι διαφωτιαμοq,.' στo.'

Mendelssohn, Ι(ant, FΙamarrn l.d., Tι εlναι διαφωτιoμr)g, μετ&φραoη N. M.

Σπoυτερδπoυλoq, Ι(ριτιNη, Αθηνα 1989, o. 19.

('t

Στoν oριoμδ αυτδ αναδειπνδoνται oι βαombg παραδo1δgπαι αξLεq

τoυ διαφωτιoμoδ. Πρωτ[oτωe τl πi'oτη oτην tιανδτητα τoυ ανθqδπoυ να

αυτoπρooδιoqiζεται 1ΛαL να φτ&νει στην αληθεια χωQiq εξωτεριπη

xαθoδηγηoη. H ιxανδτητα αυτη απoρqδει απδ τo Λoγo (ratlo,

Vernunft).l3 o Λoγοq εiναι η ιεντρtτtη θννoια τoυ διαφωτιoμoδ, η

αφετηρlα xαL τo πqιτηριo τηe νθαe θεδρηoηq τoυ πδoμoυ, FΙ εγπυqδτητα

τoυ Λδγoυ εlναι παθo)'tιi1 ν'αt δεoμευτιπη. Στo Nριτιιδ φωζ τoυ Λδγoυ

ρ[xνεται, στην eΙτoxη τoυ διαφωτιoμoδ, δλo τo φcΙoμα τηq ανθρδπινηq

δραoτηgιδτηταζ, φιλοooφιπtζ, παλλιτεNνL'(he' θqηoπευτιπηG, πoλιτιπηq

'(.o.'|' T'ιπoτα δεν παραμθνει αδιαμεooλcΙβητo απ, αυτδν: τoδτo αλλωoτε

απoτελεl yLαL την oυoιδδη ενθgγειciι τoυ, η nληQηq δηλαδη

διαμεooλciιβηoη, o πqοoδιoQισμoζ nαl η εξhιηoη τoυ επιμ!ρoυq απδ τo

ιιαθoλιxd' τηζ εμπειQlαq απδ τo νoυ.

O Λoγoq πρoβα[νει στα γνωστιπ& ενεqγηματιΙ τoυ, παqcΙγει γνδoηθα λθγαμε, με δδo μεθoδoυg: α) απo τo,ιαΘoχtnδ oτo ιδιαiτερο η β) απo

τo ιδιαlτερo στo NαΘoχtnδ. FI πρδτη μεθoδoq απoπαλεlταt απαyωyιxη

peduktion, η <λoγιπη παραγωγη)), η δευτεqη δε επαyωyιzl [nduktion).FΙ απαyωyιιi1 μθθoδoq 1αqαπτηρ[ζει πυρ[ωg τoν oρθολoyιoτιιιd

(ραoιoναλιoτmδ) διαφωτιoμδ, απoτελδνταg μεθoδoλογιπη αφετηgiα των

μεγ&λων φιλoooφιπδν oυoτημιiτων τoυ 17oυ αιδνα (Descartes, Spinoza,

LeΙbnttz lι.α'): η επιμθρoυg γνδoη παρcΙγεται απδ θνα πεqιogιoμθνo

'. To φιλoooφolω }'eξoιδ των Hugli παι Li:bcke (o,π., o. 650_651) διαπgiνει

τθooεριq ερμηνεLεg τηe θννoιαe <ο\oγoφ: (1 . o μεταφυoιxdg η xοαμoλοyιxd6 Λoγoqιoxδει ωq μlα αqxη (?rinzip) πoυ πρooδiδει oτoν Nooψo, στην πQαγματtπδτητα

νδημα, δoμη παι ,"ξη|...]2.o θεωρητικdg Λoγoq xαqαNτηρiζει μιαν ανθqδπLνη'tα'L

l i1 Θeiιη yνωαιαxη δυνατδτητα t ] 3' o πραxτιxdq Ι\δ^γog θεωgεlται ωζ μιαανθqδπινη Nαι / η θεΙNη ιπανoτητα xαθoδηγηoηs xαι πgooδιoQισμoυ τηc, βοιlληαηq

t .] 4 o ερyαλειαrig Λoγoq xαραττηρiζει ιiναν Λoγo πoυ πQoσανατoλ[ζεται oε μiαoyboη oιoπoυ-μεooυ [. . .]>.

αριθμo αρyδv η αξωμriτων',Ιτoυ πρoτciιoooνταL eπ των πqoτθqων, Nαι μθo,απδ αυoτηρci μεθoδιnbq nαt oυνεπεlq λoγιπθq διεqγαoi,εq, μεταβ&oειq. FΙ

μεθoδοq αντlθετα τηζ επαγωγηq, χωQiq επoυδενεi να αμφιoβητεi την

υπαQξη παθoλιπδν αqxδν, επιxειρε[ ωoτδoo να τιζ αναζητηoει μθo, απδ τηδιερεδνηoη )4αL την επανciληιpη τηζ εμπειQlαg, να θεμελιδoει τo γενιπδoτo επιμδρoυc.'|αL δxι, δπωq o απαγωγιNδq qαoιoναλιoμδq, τo επιμθρoυq

oτo γενιπδ.

Στην πρδτη πεglπτωoη η ενδτητα τoυ τιδoψoυ εLναι παρrΙ!ωΙo /πρoΙδν τηe Χoyιιηg ενδτηταq, oτη δεδτεQη, η διαπιoτωμθνη εμπειριxη

ενδτητα τoυ πδoμου απoδειxνδει δτι η Χoyιlιη ενδτητα δεν βρioπεται σε

αντiφαoη μαζi τoυ: η Φυoη (τo oδνoλo των πεQιεχoμdνων τηq εμπειρiαq)

ταυτiζεται με τo Λδγo. Για τoυq διαφωτιoτθq oι θννoιεq αυτθg εiναι

αναπboπαoτα oυνδεδεμενεg 14αL ενioτε ταυτδoημεq. o απαγωγιποg

διαφωτιoμ δq <οιαταcrκευιiζευ> τoν ιιδoψo oτη βαoη αυταπδδειxτων αρxδν,

o επαγωγιNδq <<eπαΧηθεδει> τιq αρ1θq αυτδg μθoα oτoν τιδoψo παι ψαζi"

την εγNυρδτητcΙ τoυζ. Συμφωνα με τoν γεQμανo φιλδooφo EtnstCassirer,a η eπnιρατηoη τηζ δευτερηc μεθδδoυ διαφoρoπoιεi τη

φιλoooφi,α τoυ 18oυ αιδνα απδ αυτην τoυ 17oυ, δπoυ πυqιαg1εi εν γενειo χαQτεσιανδg oυoτημιNog Λoγoq.

Σε z&θε περi,πτωoη πQωταQχιχο αlτημα τoυ διαφωτιoμoδ εlναι η

ανδρθωoη τηζ πQαγματιNδτηταq oτo φδq τηe oυvεlδησηζ τoυ διερευνci,

πoυ αναζητα την αληθεια. H xρηoιμoπoi"ηoη των παQαπcΙνω μεθδδωνoτoxεδει σε μια εξfyηoη, ορyαvωαη, ταξvdμηoη τoυ υπαQχτοδ, oε θναν

oλoθνα διευρυνδμενo εξoρθολoyιαμd τoυ. H πoλλαπλδτητα των εμπειριπδν

δεδoμιiνων ανciγεται π&ντoτε σε απλd oτοιyεiα, η σε ενιαioυq xαL

αδιαμβιoβητητoυq vdμoυg. ,oxι

μoνo η φυση, αχχα ,ιαt η 'QυytNη nαι

'- Pbilοsοphie derΑιfklcirιng (Φιλoooφiα τoυ διαφωτιoμoυ), FΙamburg 1998,

-5-

14oLνωνL'(h πQαγματιχδτητα υπδNεινται στη βio τηζ μη1ανιoτιxηe

επιστημoνmηe ε€hιιoηe. o ]4oσμoζ-μηyαν\ 6yι μδνo πατανoεi,ται, αλλcΙ

χαι ],(υQιαQye|ιταt ευπoλδτεqα'5. FΙ πλευριi αυτη τoυ διαφωτιoμoδ θq1εται

cΙλλωoτε σε oυμφωνlα με τιq ευρδτερεg oιxoνoμιxδg '(αL

πo}'ιτmbq

επιδιδξειζ τηζ ανερxδμενηe αoτιNηg ταξηe, η oπolα βλεπει στo

διαφωτιoμo μεταξυ ciλλων ενα oυoιδδεq μθoo xειqαφθτηoηG απδ τιq

δoγματιπιig ιδεoλoγiεq πoυ oτηgιζαν τo παλαιδτεqo φεoυδαρxιπδ

πoΧκω ψtNδ τtαt oιytoνo μιπδ πατεoτη μδνo.

o διαφωτιoμδq αξlωoε απδ την τεxνη εQγα στα oπolα να

αναδειπνδεται πρωτi,oτωq παι π&λι η oι]4oυμενιπoτητα )4α"|' τo φωζ τoυ

Λoγoυ. Αν o τελευταiog αναζητ& την αληθεια στo xαθoλιxd, τo ουαιcilδεE'

τo τυπιιιd τδτε αυτδ θα πρδπει να απoτελεl αντιπεlμενo xαλλιτεyνιιcηc,

διαμoρφωoηg. FΙ απoδo1η τoυ παθoλυιob oτην τεχνη τδoo απδ την

πλευρci τoυ περιεxoμθνoυ, δoo παL απδ την πλευρα τηq μoQφηζ,

oυνεπαγεται αφενδg πρoτ[μηoη περιεxoμδνων (xαταoτcΙloεων :xαL

xαραπτηρων) πoυ απoφεδγoυν την τυxαιdτητα τoυ μεμoνωμθνoυ /

ατoμιχoυ διαoφαλlζoνταq θτoι τo ενδιαφθqoν τoυ oυvολικοi

παλλιεργημενoυ α]4Qoατηρ[oυ (ιoτoqιxη θεματιπη, oυμβoλιNo'ι f τυπιτ-o'ι

χαQαχτηQεq τι.o.π')16' αφετdqoυ εξoυδετθρωoη των ε1,ιφQαστι],(ων

απρoτητων τoυ υλιNoδ (xgωματιπoδ, ηyητtlιo'b) πQoπειμενoυ να

εξιδανιπεδεται τo επιμδρoυg 1/(α|' θτoι να διαoφαλiζεται 'tαL

να

αναδειπνδεται τo oτoιxεlo τoυ παθoλιNo'},ιαt oτη μoρφη.

,, Bλ' Mαξ XogπxcΙΙμeρ, Tθoντoρ Αντδqνo, )ιαλεxτιιιη του διαφωτιαμοi,

μετ&φqαoη Λ. Αναγνιboτoυ, Nηoog, Αθηνα 1996'.u o Cassiref παQατηgεi. πριτιNci δτι ενioτε o τ'Χαomιoψδq εξιδανιπεδει

oυγπeπριμθνoυq τδπoυg πoινωνLαg'tαL'(oLνωνL'{ηζ συμπεQιφoρ&q, ανoqθδνoντ&g τoυg

oε απδλυτεg, dλλoγεg αξlεg

-6-

H αLσΘητL'tη τααη πoυ βqloπεται πιo Noντα στα ιδανιzα τoυ

διαφωτιoμοδ εiναι o xλαoικιoμ,jq',.H αιoθητιπη δε oτdαη απθναντι oτα

θργα τθxνηg ε[ναι πqωτloτωq ηιτιxη: o αιδναq τoυ διαφωτιoμoδ eιτbc'απδ

<αιδναq τηg φιλoooφlαφ 1αqαπτηρ[στηytε ]4αι ωq <αιδναg τηg NqιτιπηG>','

Ωq αφετηρiα δε παι tlιανδτητα τoυ αιoθητοιoδ τtριτιNoυ ενεqγηματoζ, τo

διαφωτιoμθνo αoτtπδ πoινδ θεδρηoε τo yοδoτο h ιιαλaιoθηolα

(Geschmack). H θθoπιoη αιoθητιπδν xανdvων '|αL η επmρατηoη των

q4φQαστL1Λδν oυμβααεωιl oυνb,βαλαν απoφαoιoτtyια oτη διαoφriλιoη τηe

αιoθητιπηc oqθoπριolαq, αλλοi lηαι απeτbχεoαν oυν&μα μια απδ τιq εν[oτε

ιΙγoνεq πλευqθq, τo δgιo τoυ lηχαotιιoμoδ,

Διαφωτιoμδg Nαι μoυσιχη

FΙ xoινωνlα τoυ διαφωτιoμoδ αντιμετδπιoε την ιδθα τηζ μoυσι14ηζ

ωq αυτδνoβτlζ, απoδεoμευμθνηζ απδ εξωμoυoιπιΙ πεgιε1δμενα τθxνηC, με

σ'ΕTττL;ΛLσψδ. FΙ [δια θπρεπε να περcΙoει μδoα απo μια μαπgcΙ πoρε[α

εξoρθoλoγιoμοδ των ε]4φQαoτιπδν περιε1oμθνων ]4αι τηζ μoQφηζ τηζ

πρoπειμθνoυ να ανταπo],(Qιθε[ oτo διαφωτιoτιnδ f τιχαoιyιtoτtnδ ιδεδδεq

για την τbyνη ωq μiμηoη τηζ φυσιlτη c' 1ιαL ιpυ1ιπηe φδoηG, ωg δντεxνoυ

αναδιπλαoιαoμoδ τηζ πQαγμ ατιιδτηταq. H πυριιΙQχηση τoυ Λδγoυ oτη

μoυoιπη δεν επφριΙ στη)4e μδνo μθo, απδ την eπrιρατηoη τoυ τoνιπoδ

oυoτηματog μεlζoνoq-ελιioooνog, τoυ oυγπεραoμοδ τηζ τoνιr4ηζ

ιΧi'ψαιαg, τηc, τoνι:4hg αqμoνiαg, αλλ& nαι ψLo' απδ την διαμoρφωση μιαζ

11 Για τιζ δι&φogεg επδox6g τηζ

πανΘπιστημιαπεq oημειδσειζ τoυ ι. Ζδτoυ ψe

'ιΧαoιιη επo1η>.

', Bλ. Cassirer. δ.π., o.368.

θννoιαq τoυ <πλαoιNoδ>, βλ. τιq

τlτλo <GΙ μoQφη ooν&ταq .πατ& την

μoυσι]4ηζ γλδooαq πoυ Θα γινδταν yλcΔooα τηζ Φuxie xαL των

oυναιoθηματιNδν τηζ πεQιεχoμθνων. Στoxoq ηταν o μθoοq απqoατηq να

εiναι σε θεoη να αναγνωqloει ανci παoα στιγμη τoυζ εxφραoτιxοiq

αυμβολιoμoiq τηe μoυσιχηζ, μθo, απδ θνα oταθεQo συστημα ηxητιπδνεxφραατιxcΔι., oυμβdoεωr: <θεωρiα των παQoQμηoεων> (ΑΓfektenΙehre)19,

πoυ θxει τη βαoη τηζ στην θεωρi,α των παθδν τoυ Ι{αqτεo[oυ20.

FΙ μoυoιπη ηδη απo την eπoyη τoυ μπαρδτι oτoyebeι πρωτi,oτωq

στην 21ατανιiηoη τηc,' στη oυμφωνiα τηζ με τη <διcΙνoια)), τo λεγδμενo

Verstand. Ωq πQoζ αυτδ επιoτqατεδεται αιδψα '|αL η δννoια τηζ

ρητοριxrjs, πoυ αφορ& τo φqαζciqιoμα 1/|αL τη μoυoιπη εNφoq&

(Αrtikulaιion), αλλcΙ 'ιαL

τηζ ποιητιιιηe (musica poetica τoυ μπαρδπ). To

απαγγελτιπδ oτoιxεlo ειo&γεται στη μ'oυσLnη πυqiωq στo 8ετσιτατ[βο,6πoυ

η μoυoιNη nαχε|ιταt να oυμπληqδoει συγ]4ινησιαyια τo δηλωμdνo με λθξειq

περιεxδμενo.

Στην αυτδνoμη μoυσt,ιi1τo ιδανιπδ τoυ διαφωτιoμoδ ε,ιφqαoτηιε

ωg ελλoγη oργ&νωoη τηζ μoQφηq. Αυτδ μεταφρcΙζεται σε κανovικdτητα τηq

φqαoτιπηG δoμξG, Θeψατιτtη oαφηνεια ιαι xλειoτdτητα, Θeψατtlιη επανriληιflη

ενδι.pει αναγνδqιoηe, ευπqινηe ciρθρωαη των μερδν τηζ μoQφηq,

εξιooρρδπιoη των τονιπδν )4αL θεματιπδν δυναμιπδν x.oJ4' Στην

παρciμετρo τηζ παθαυτδ ηNηoηe o διαφωτιoμδg εxφρ&oτηxε ωζ

eτmρατηoη ε[τε τoυ oμοιοyενοig, εlτε τoυ αρμoνικα ετεροyενοι)g

ηxοxρδματog, δηλ. ωζ oταθεgoπoiηoη των ogγανιπδν oυνδλων

oυμφωνlαg η δωματloυ (oδγxρoνη συμφωνιπη oρyi1oτqα, τqlo, πoυαρτ6τα

εγxoρδων ι.o.,ι')' Στo επiπεδo τoυ iφουq oτotyeiιo διαφωτιoμoδ απoτελεi

η ενοπoiηoη τιαι xαθoλιxdτητα τηe μoυoιπηe γλδooαq, πoυ πλθoν αφoρ& τo

', ΙζλαoιNδ βιβλto o τtλειoq μα!ατροq (Der vollkommene Ι(apelmeistet) τoυ

Matheson.2u Trα.te des passiοns de /'ame,Paιs 1649.

-g-

oδνoλo των μoυoιπδν ειδδν τδoo τηq xoσ|ΙL'|ηcΣ δoo '|αL

τηζ

ΘρηoπευτιNηq μoυoιπηq (βλ. 1η ενoτητα).

H φιλooo φiα Nαι η αιoθητ ιNi1 τoυ Kαντ

oπωζ εiπαμε, η φιλoooφiα τoυ Ι{αντ μπoρε[ να ειδωθεl ωζ

oυγπεφαλαiιωoη Nαι αgμoνιπη συστηματoπo'tηoη των πλθoν ετεqδπλητων

τ&oεων τoυ διαφωτισμoυ (γαλλιπoq oυoτηψιτιδc qαoιoναλιoμδg, αγγλιπδq

εμπειqιπδg oρθoλoγιoμoq, γεQμ ανι,ιη φιλoooφlα τδπoυ Le1bnttz, Wolf

ι'α.).Tα βαotnα θqγα oτα oπoiα o Ιζαντ διατυπωoε τη θεωρ[α τoυ ε|ναι η

Ι{ριτιxη τoυ xαθαρoi Λdyoυ (Ι<fitik der reinen Vernunft), η Κριτιιιη του

πραNτιxο[ Λdyoυ μftitik der praktischen Vernunft) 14αL η Ι{ριτιxη τηs

Ιkιτιχηq Διjναμηe (Ι<fitik der Uteilskraft). Στo πρδτo θργo o Ιζαντ

πqαγματεδεται τoυζ dρoυq )4αL τα dρια τηe ανθρδπινη e yνδoηE η εμπειqiα

υπδyιειται στLζ λ priori ιιατηyορlεq τηc, διανoιαζ '|"αL

ττεQ|'oqiζεται απδ αυτθq,

τo <πρciγμ α NαΘ'αυτo> (Ding an sich, η πQαγματιτιδτητα oτoν εαυτδ τηq)

εLναι αδιαyvωσττ '|αL

o πδoμog φαιllομενιxd6, o Λoγoq, δooν αφoριi τη

γνδoη των απoλδτων ιδεδν (xooμoq, θεog, ιpυxη), oτην πqooπrΙθειcΙ τoυ

δηλ. να υπερβεl τo αιoθητδ πqoq τo υπεραlσθητd' πbφτεL σε αvτιυομiεq,

αντιφcΙoειq, παραλoγιoμoδg x'o.νΛ. Στo δεδτερo εQγo τoυ o Ι(αντ

πραγματεδΘται τoυζ dρουg 'tα"L

τα dρια τηc" ανθρδπινηg πριiξηe, με τo

oυμφθqoν τηg διατδπωσηζ μιαq τιαΘoχmα απoδεπτηe θεωglαg για την

oρθoλoγιπη διαxεlριση των δυνατoτητων ττ}€ ανθqδπινη q εkυθερlαg,

Στην τqiτη τoυ Ι{ριτιNη, o Ι(αντ αντιμετωπ[ζει μια oειρ& πqioεων

πoυ απoδειπνδoνται αξαιρετι^ια ιδιδτυπεq nαL πgoβληματιι['q: τιζ

αιoθητιxlg yLαL τιζ τελεoλοyιx!6 πρioειg. Oι πρloειg αυτθg ε|ναι

πqoβληματtπt'qNαΘδq αξιδνoνται δτι επφθρoυν γνδoη για τo αντιNεlμενδ

-3-

τoυg, ενδ στην πQαγψατmδτητα δεν τo π&νoυν. Για παqciδειγμα, δταν

λθμε <αυτo τo τριαντcΙφυλλo εiναι ωqαlo> ξθρoυμε oτι τo χατηγoQημα

<ωqαlo> δεν επφqciζet παπoιαν ιδιδτητα τoυ τQιαντcΙφυλλoυ αλλci ενα

υπo]4ειμενιπo αloθημα απθναντ[ τoυ, ωoτδoo διατυπδνoυμε την πρioη

μαq (ωζ εcΙν> (als ob) τo <ωqαio> ηταν αντtNειμενιπδ γνδριoμα τoυ

τριαντ&φυλλoυ. To iδιo oυμβαiνει παι με μiα τελεoλoγιxη πρ[oη τoυ

τδπoυ <τo ανθqδπινo μriτι φτtαyτη,ιe |απδ τη φυση] για να βλδπoυμε>.

Στην περiIττωση αυτη υπoθθτoυμε - για τιζ ανciγNεg τηe γνδoηζ μαζ ],ιαι

μδνο -, την δπαρEη ενδq δημιoυgγoδ [.ηq φυσηq] η oπo'ια ενηgγηoε <ωq

εriν> πριν απδ την Nαταoπευi1 τoυ ματιoυ υπηqξε nαπoιoq onοπδq (η

oραoη). FI πqoβληψατtNη των αιoθητιπδν πqloεων εξετcΙζεται στo πρδτo

μ6Qοζ, αυτη δε των τελεoλoγιπδν πqloεων στo δεδτεqo μεQoζ τηζ

Ι<ριτιιιηe τηe Ι(ριτιxηg Δδναμηs,

To πρδτo μεQoζ τηζ πQαγματε[αq με τη oειρcΙ τoυ 1ωgiζεται σε

δδo απooπ&oματα: την αναλυτιιιη τηe αιαθητιιιηe xρiαηe uαL την διαkκτιxη

τηe αιoθητιxηe κριτιxηq δiυαμηs. Στo πρδτo απδoπασμα o φιλδooφoq

επιxειρεl μιαν αν&λυση τηζ αtoΘητmηe πgloηe oτη β&oη των λoγιπδν

πατηγoριδν πoυ πqooδιoρiζoυν μια Nq[oη εν γθνει: α) τηq πoιdτηταq

(<γoυoτo εiναι η tNανδτητα πqloηe ενδg αντιπειμθνoυ η ενδg εlδoυg

παρ&oταoηq μδoω μιαq ευαqθ σ'LeLαe' η απαρt'olιειαq, xωqiE oπoιoδ{πoτe

eνδιαφθgoν. To αντιπεi,μενo μιαζ τι5τoιαg ευαρθoπειαq oνoμrΙζεται

ωραi,o>, s5), β) τηc, πoαdτηταg (<ωραiιo εiναι αυτδ πoυ αρδoει 1ωqiq εννoια

γενιNδE>, S9), γ) τηg oyioηe (<oμoρφιci εiναι μoρφη τηζ onoπtψδτηταq

ενoζ αντιπειμθνoυ, εφδooν γi,νεται αντιληπτη σε αυτδ χωQιE την

παρ&,oταoη ενδE oNoπo6>>, $17), παι τdλog δ) τoυ τρdπoυ (<ωgαio εiναι

αυτδ πoυ αναγνωρiζεται xωρlg εννoια ωg αντιπε[μενo μιαq ανα^γNαiαq

ευαρθoπειαζ,, s22).

-Lo -

ΣNoπδc' των αναλδoεων αυτδν ε[ναι να πρooδιοριoθεi o

1αqαxτηqαG μιαq καθαρηe αιoθητιπηe πρloηe, απαλλαγμδνηC απδ τιζ

τυxαιδτητεζ τηζ επιθυμlαg' τηe αιoθητηqιαq ευαρ!oκειαg, τle επιπρciτηoηG

τoυ περιεyομ!νου (bψφαoη στη μoaΨη τoυ θgγoυ τεpηq) Nαι δχα αυτοiι oε

oυμφων[α με τo πνεδμα τoυ διαφωτιoμoδ. H Nαθαρη αυτη αιoθητtιi1

nρi'oη μπoqεl να διεπδιπηoeι xαθoλιxη απoδoyη lιαι διυποxειμειlιxη ιoχι /εyxυρdτητα. Mε βcΙoη τιg παqαπcΙνω λoγιπθg πατηγoqiεg, o Ι{αντ εξeταζet

τδoo τιq xρloειq περl τoυ ωραiου (das Schδne), δoo )ηαL τLe πρioειg πεqi

τoυ υιflηλοi (das Ethabene) oτη φδoη παι την τθxνη.

To φαινδμενo τηζ τεχνηζ nαL η αξtoΧδyηoη τηq x&θε επιμdqoυg

τεχνηζ με βιjιoη παΘoχοηα xριτηρια, εξεταζεται oτo τμημα επε[νo τoυ

πρδτoυ απooπαoψατoζ πoυ oνoμrΙζεταt απαyωyη των xαθαρδυ αιαθητιxcΔυ

xρlαεων. Εnεlt o Ιζαντ επιxειρεl μια διαφoρoπolηoη τηq τdxνηe απδ τη

φυoη (τα πρoΤδντα τηg τθpηe eLναt oxdπιμα ανθρδπινα )4ατασ'ιευ&oματα,

\43), εξετcΙζuτηoyboη επιoτημηe παιτbyνηe (<δεν υπ&g1ει επιoτημη τoυ

ωgαloυ, αλλcΙ μδνo nρπιιη, oδτε ωρα[α επιoτημη, αλλιi μδνo ωqαLα

τθxνη>, $44), τoν γενιπδ yαραιτi1ρα τηg τθ1νηe (<η ωqαlα τθ1νη εiναι

τθxνη, oτo βαθμo πoυ δεΙ,xνει oυνιiιμα να ε[ναι φδoη>, $45), την τθ1νη ωq

πρoΙδν τηg ιδιoφυlαe (Genie, αιδιoφυi,α εlναι τo ταλθντo (φυoιNo x&ριoμα)

τo oπolo δiνει oτην τε1νη τoν πανδνα [ ] ε[ναι η θμφυτη tNανδτητα

(ingenium) μεσω τηζ oπoιαζ η φυση δiνει oτην τbyνη τoν πανδνα,, s46),

την o1θoη τηG ιδιoφυlαq πρoq την lιαλ'αtoθηoiα (S4B), την εξαιgετιπ&

oημαντιNη πρoβληματιπη των αιoθητιxΔν ιδεΔν' στιζ oπolεg θα

αναφερθoδμε παqαπατω ($49), xαι, τθλog, την δια[ρεση των τεxνδν, oτo

oδoτημα των oπoiων πρooδιoglζεται 14αL η θδoη τηe μoυoιπηc oτη βιioη

συγχε14Qιμθνων πqιτηq[ων'

-LL-

Aν&λυoη τoυ q,πoσπ&oψατoq για τη μoυσιχi (βλ. παg&qτημα),

O Ιζαντ xωqiζει τιq τθ1νεq ($51) με βrΙoη τo εlδog uα|' τo oτoιxεlo

επιxoιvωιliα' πoυ xρηoιμoπoιoδν (λεξειq, μιμηoειq, ηχoυζ / &ρθρωoη

(Αrtikulauon), χειQoνoμι}tη (Gestikulaιion), φωνητιπη μετατρoπiα(Modu1ation)) oe: ρητοριxle (redende), ειxαατι#9 βildende) παι oτην

τiχη τ0υ παιyνιδιοi τωy αιαθημriτωιl (die Ιζunst des Spiels der

Empfindungen), δηλ, τη μoυαιιιη. oι qητoριπεq τδ1νεq εiναι η παθαυτδ

ρητοριπη nαL η πoiηoη (Dichtkunst), oι ειNαoτnιδc, τΔxνεg η πλnατιxη

(yλυπτιιιη '|αL

α8χιτε2{τoιlικη) Nαι η ζωyραφιιιη.,Hδη oε αυτη την παριiγραφo o φιλδooφoq θδτει τo εqδτη μ α πατα

πδoo o μoυoιπδq ηxoq ε[ναι <απλci ευriqεoτo αloθημα> η ηδη oτoν εαυτδ

τoυ <ωqαio παι1ν[δι αιoθημciιτων>, δεδoμdνoυ δτι η ανrΙλυoη τoυ

απonαχ'iπτεt μoQφεζ ,ιανoνιNδτηταζ πoυ διιiπoυν την εoωτεριπη τoυ

πoλλαπλδτητα. Στην πqδτη πεqiπτωoη, δταν δηλαδη στη μoυσιNη δεν

πqooλαμβ&νεται παgα τo απλo απoτ!λεαμα τηc, ηNητL'tηs πoλλαπλoτηταg

πcΙνω oτo θυμιπδ, η ψoυoιnη δεν μπoρεl παρrΙ να θεωgεi,ται ωq ευyαριατη

τ!yvη, ενδ μδνo oτη δεδτερη περlπτωoη μπoρεl να χαQαχτηριoτεi ωραlα

τiχη Bλθπoυμε λoιπδν δτι o φιλδσoφoζ θθτει ωg πqιτηριo αξιoλoγηoηg

για τιζ παλ69 τdxνεq τη μ0ρψη τηe εμπειqιNηe πoλλαπλδτηταq τoυ

oυνθδτoυν oτα θργα τoυζ, την αivθεαη (Ι(omposition) oπωq λδει παι δxι

τα αιoθηματα πoυ πρoπαλoδν τα επιμθρoυq υλιπciι (xqδματα, υφη, ηχoιn.o.N.). Αυτδ εiναι θνα oημαντιπδ επιxεlqημα πoυ θα oυναντηooυμε πoλυ

αργδτερα, oτην αιoθητιπη θεωqlα ενoq Αντδρνo για παqciδειγμα.

To δτι o Ιζαντ τoπoθετεl την πoLηoη στην χoQυφη τoυ

oυoτηματδζ τoυ των τεxνδν oυμφωνεi απδλυτα με τo αlτημα τoυ

διαφωτιoμoυ δτι βαoru"δq oιoπδg τηq τθpηs δεν εiναι μoνo η μlμηoη,

αλλ& παι η ιιαλλι!ρyειd'. H πo'tηoη δεν παρθ1ει μδνo μιαν δντεxνη '|αL

πληQη πνεδματoq χαι συναισθηματog διαμogφωση τηζ διαπoτιoμθνηq

απδ oιbQη εμπειqlαq, αλλrΙ Nαι τo περιεydμειlο αυτηe τηq εμπειQi"αc' ιαtoπει}ηe. FΙ διδαxτιxη δε λειτoυgγiα τηe πolηoηe τoνioθηπε απδ τoυq

διαφωτιoτθq ιδιαiτερα'

Παq& τo γεγoνδq, λoιπδν, δτι η μoυoιπη <ενδνεται πoλδ φυoιπ&>

με την πo'ιηoη (πoινoq τδπoq τηc αιoθητιNηq τηe μoυσι]4ηq), ωoτδoo

αxqιβδq o μη ενυoιαιιιiq τηe χαQα14τηQαe (<μιλcicει μδνo μδoω αιoθημriτων

χωQLq θννoιεφ) την ,|αταΙ&ooει, oδμφωνα με τo διαφωτιoτιπδ πριτηqιo

τoυ Ιζαντ περl <παλλιθργειαφ, στην πατδτερη θεoη τηe ιεραqxlαq των

τεxνδν: <ε[ναι oβωζ βεβαια πεqιooδτεqo απδλαυoη παρci παλλιθργεια>.

Ωoτδoo υπcΙρxoυν oριoμ6να oημεiα τoυ πειμθνoυ πoυ πqθπει να

πqooθξoυμε ιδιαlτεqα.

α) H μoυoιπη <μιλ&ευ>, δx, βεβαια με δννoιεq αλλci με

αιoθηματα2', εLναt δηλαδη μια <γλδoσα>, μια μoQφη επιπoινωνlαζ (μην

ξεp&με δτι o Ιζαντ διαiρεoε τιq τθ1νεq μεoω τ|G <αναλoγlαζ τηζ τδ1νηe

με τo εlδoq τηζ θ],(φQασηq πoυ χQησιμoπoιoδν oι ιiνθρωπoι oτην oμιλiα

πρoπειμdνoυ να επιπoινωνηooυν μεταξδ τουg oχι μoνo με τιζ εννoιεq τoυq,

αλλci παι με αιoθηματα)), s51). Ι{ ιδdα τηe μoυoιπηg ωg ιδιδτυπΙζ, sui

generis γλδooαg δεν ανηπεt απoπχercτrια oτoν Ι(αντ, αλλci απoτελεi

21 FΙ <Nαλλιθργεια> (Ι(ultur) δπωq παι η (μoQφωση> βildung) υπηρξαν δδo

απδ τιq παινoδργιεq θννoιεq πoυ ειoηγαγε o διαφωτιoμoq' Bλ. τo πεLμενo τoυ Moses

MendeΙssohn <Σ1ετιπ& με τo ερδτημα: .Tι oημαi.νει διαφωτiζω;,)), στo Tι εiναι

διαφωτιo7ιdg, δ.π., o' 1'1'_1'6.22 Ι{ εννoια <αloθημυ (Empfindung) διαφdqει απδ τo <oυναi.oθημα>

(Gefi.ihJ), παθδg επφq&ζει την εντδπωoη πoυ δθxoνται τα αioθητηριci μαq oqγανα απδ

τα αντιιεiμενα (xρδματα, ηχo, 'β'L δN, την συι'ωνησLα'|η (υπoxειμενιπη)

ανταπδ,ιρtoη μαζ σΘ αυτri (oυναloθημo).

4z-αντιπεiμενo τηζ φιλoooφlαζ τηζ μoυoιπηG θωq σημεQα. Ωoτδoo

oηψαντmδ ε[ναι δτι την συναντoυμε ηδη oε αυτδ τo θεμελιδδεq πεlμενo.

β) Elναι τθpη τoυ θυμιπoδ (Gemuth). To <θυμιπδ> στην

φιλoooφiα τηe επoyi1e μπoρε[ να oqιoθεi ωq η oφα[Qα των αιoθημcΙτων,

oυναιoθημ&των, παραoτcioεων, αφoριi τo oδνoλo δηλαδη των

ενεργημιiτων τηq Φ,χηq πλην τηq εννoιαπηG αεΦηq. Tην ιδθα αυτη για τη

ψoυoιιi1τη συνανταψε nαt αργδτερα oτoν XθγNελ: <H μoυoιπη εiναι η

τθxνη τoυ θυμιxoδ, πoυ oτqdφεται &μεoα στo iδιo τo θυμιπδ> παι

1αραxτηqlζει την πρooληQη τηζ μoυoιxηC διαμθooυ τηζ

πΧαooιoρoμαντιπηe παραδooηζ oυσιαστι]4& με1ρι παι oημεqα.

γ) <<To παιxνiδι των oπει{,,εων τo oπolo παqεπιπτδντωg

δημιoυργεlται μθoω αυτηe τηe ,ιLνηoηq δεν εlναι παqci η επlδραoη μιαζ

oιωνεi oυνειρμιπηq λειτoυργiαφ' To oημεlo αυτδ ε[ναι eξαtρeτοια

oημαντιπδ στη φιλoooφιπη διαπραγμετευση των πεqιεxoμθνων τylg

μoυoιπηG. Θ[γει δε ιΙμεoα yLαL τo πqoβλημα τoυ πQoygαμματιxο| oτoιxεloυ

στη μoυσιlιη. To γεγονδq δτι oι oπει}ειg η oι παραoτcioειq πoυ εγεiqει

μθoα μαq η απqδαoη τηζ ψoυσL'|Ιζ δεν θxoυν την αιτiα τoυζ στoυζ lδιoυq

τoυ ηxουq, αλλ& απoτελo0ν πρoΤδν μιαζ συνειqμιπrlG αντiδραoηζ τoυ

μdooυ φιλδμoυooυ o, αυτην, διατυπδθηπε αqγδτεQα ]4αι απδ τoν Χεγπελ

)4αL απoτελεi στην oυoiα πoινδ τδπo τηζ θεωρlαq. Ωoτδoo

μεταγενεστερεg θεωρiεg (τooο η εγελιανη, δoo παL oL ρoμαντιπθq) δεν

απξ.yιχerce τo ενδεxδμενo η μoυoιπη να επφρciζει τo oυy,ιινηoαιb

συστoιχo των εννoιδν, πρ&γμα πoυ για τoυζ Qoμαντιπoδg τoυλιilxιoτoν

απετθλεoε την oυolα των πQαγμrΙτων πioω απδ την φαινoμενι]4η τoυq oQη.

Mε την θννoια αυτη oι QoμαντιIoi εξηqαν τη ν'oυσLnη τoπoθετδνταq την

στην χoQυφη των πqoτιμηoεδν τoυq για τιζ τδxνεq. Υπciρ1ει ωoτδoo Nαt η

ciπo1}η πoυ θθλει τη μoυoιπη ιNανi1να επφριiζει / απoδLδει ((τo πρriγμα τo

-Lη -

lδιo>: o Αντδqνo Tτ,x'στo ημιτελθq βιβλio τoυ για τoν Mπετδβεν23

πιoτδυει δτι <oι ειπδνεg πoυ πεQνoδν μπρooτα απδ τα μιiτια μαq [oε

oqιoμθνα oημεiα μoυσιχηζ] ε[ναι αιlτιxειμειlιxiq, δx, υπonetψeνmo't

oυνειρμοL>. Tο πqδβλημo παqαμδνει ανotNτδ'

O Ι(αντ δ1ει δ[πιo δταν λδει δτι η μoυoιπη <δπωg "yιαt NαΘε

απδλαυoη, απαtτεi συχνη αλλαγη παι δεν αντdxει oτη oυ1νη επανιΙληι}η

χωQiq να δημιουργε[ πoρo>. ,Exει oβωζ δlπιo oτo βαθμo πoυ θεωqεl τη

μoυoιNη ωq απδλαυoη. Δεν πgdπει να ξεxνriμε δτι oτην επoγi1του Ι(αντ

(δευτεqo ημισυ του 18oυ αι') η riπoι]:η δτι η μoυoιπη εi,ναι <πεqιooδτερo

απδλαυoη> oυμβciδιζε oυνηθωq με μιαν εμπρcΙγματη ψoυσL'tη παραγωγη

xαμηλδν απαιτηoεων, μηχανιστιlηα oυντeθημενη παι πλoδotα oe oυμβαoειq

(Ι{onventionen), η oπoi.α περιooδτερo,ιoχαlηeυε το αυτ[ χωQιζ να τoνiζει

ιδιαlτερα τo στoLΧe,lo τηe επεζερyααlα6. Στην τελευταlα πεqlπτωoη τα

πoχbπχoια θργα αφoρoδoαν μιΙλλoν θνα πoλδ πεQιoQισμδνο απρoατηριo,

τo ευρδ αxρoατηριo oυotαoτιτια τα απθρριπτε. Xαραπτηριoτιπδ

παρriδειγμ α η τbyη των ],ιoυιντθτων εγ1δρδων τoυ MδτoαQτ, oπoυ o

oυνθθτηq μ&ταια dι{,,αxνε oυνδρομητθg / αγoραoτdg γι, αυτci, Αυτδ

αιτιιΙζεται oτην εξαιqετιnη yια τα δεδoμθνα τηq επoχτ|G πoλυπλoπδτητα

τηζ γQαφηg, τo μθγεθoq τoυq αλλ& παι τoν αoυνηθιoτo (!) για τα oδνoλα

δωματioυ τηc' eποyηq αριθμo παι oυνδιαoμo oqγcΙνων (τo xoυαρτδτo

ηταν oτην χoQυφη των πQoτιμηoεων). Αqγoτερα, ιατα την επo1η τoυ

Mπετδβεν, γiνεται εντoνδτερη η απαiτηoη για εQγα αυτδνoμηg

NαΧΧtτεyνιπηe αξi'αq πoυ αντθxoυν (στη συχνη επανιiληιpη 1ωρ[g να

δημιoυργoυν Nδρo>: τo ενδιαφdgoν μετατoπLζeται πλδoν απδ την

αψeoδτητα τoυ ηχo, στην πoιδτητα τηζ μoqφιπηq nαταoNeυηc, η

,, Th. w. Αdorno, Βeethουeι. Philο:οphie der Mιsik, Suhrkamp, Frankfurt1,994. o. 27.

-Lb-

ι!.oυσLιh παδει να εlναι απλδq απδλαυoη '(αL γiνεται oυμβoλo τηζ

ανθρδπινη q δη μιo υρ γι,ιδτηταg' επlτευγμα, εNφραoτη C απδλυτων ιδεδν παι

αξιδν, ooβαρη τεχνη. To μoυoιπo ΘQγo απolητα δνα πληθog oτρωμriτων

πρooληι!η q, η απonαλυι}η των oπolων απαιτε [ την επανciληι}η.

ΒαotNη αιoθητιxη λειτoυgγlα για τoν Ιζαντ εiναι η δυνατoτητα

ιιοινοπolηoηζ τηe αιoθητιxηc εμπειρlαq. Θεωρε[ δτι η μoυoιπη εμπερlα

μπoqεi να e1τL'|oLνωνηθε[, )4αL ψe την δννoια αυτη η μoυoιπη εΙ,ναι τθ1νη.

Πoυ θεμελιδνεται δμ,q αυτη η tlιανδτητα τηζ μoυσι14τ|C, δεδoμθνoυ δτι

δεν <μιλcΙ> με θννoιεq η παραoταoειq; O Ιζαντ πρoτεlνει μια θεωρ[α πoυ

γενιπ& δεν ε[ναι παινoδργια, αλλcΙ παqαπθμπει oε θεωqlεq δπωq τoυ

Poυooδ περ[ :ιoινηζ χαταγωγηG μoυoιπhc' τιαι πoiηoηe παι βεβαlωζ στη

μoυoιπη πραιτtτιη των <παqoqμησεων) (Αffekte h <παθδν> η

<oυναιoθημrΙτων>>) τoυ μπαρδπ. o Ι{αντ παρατηρε[ δτι μαζι με την

Χeπτοιη δηλωoη των ιδεδν oτην oμιλ[α, oυνυπ&ρxe.L yαL μια Θ],ιφQαoτιnη

διrΙoταoη τηg δπoυ μdoω αλλαγδν oτoν τδνo τηe φωνr1C επδηλδνεται η

πqoδι&θεoη τoυ oμιλoδντoq. Mε την θννoια αυτη δπoιοq θ1ει την

tNανδτητα να oυλλαμβ&νει αlιδψα )4αL τLc, πιo ανεπαloθητεg μεταβoλεq

oτoν τδνo τηζ φωνηζ μπoρεl να nαταχαβει αν lιαπotoq τoυ λιiει αληθεια η

oxι. Αυτη λoιπδν τη (μετατρoπiω βodulation) τoυ τδνoυ τηζ φωνηζytαχe!rcαι να διαμoρφδνει δντεxνα η ψoυoιlιη ιαι ψ, αυτδ τoν τqδπo να

πoινωνηoει πqιε1δμενα (<παρoqμηoειq>) χωQiq τη μεooλ&βηoη των

λθξεων.

To πρrΙγμα ωoτδoo δεν εlναι τδoo απλδ, αφoδ oι <αιoθητιπθg

ιδθεq> πoυ χoινωνεi η μoυoιxη <δεν εlναι θννoιεe παl πgooδιoqιoμδνεq

oπθι[,,ειq>. E.δδ πρεπει λ[γo να oταθo0με. Tι ε[ναι μια <αιoθητιπη ιδθα>; FΙ

διατδπωoη αυτη εlναι λiγo παρciδoξl. H ιδθα γενιπιΙ εlναι θνα νοητδ

περιεxδμενo, γενιπδ r4αι αφηQημdνo oτo χαQα14τηQα τoυ, αλλ& πcΙντωq

-L6-

πρoΤδν τηg νδηoηq,ιαt ανi1noν στη νδηoη. O πqooδιoριoμδq <αιoθητιπη>

απδ την rΙλλη, παραπbψπει στη oφαLgα τoυ αιoθητoδ (Sinnlichkeit). Πωq

εiναι δυνατδ μια ιδθα να εlναι αιoθητη;

o Ιζαντ υπooτηqiζει ($49) δτt nαπoιeg παραoτciισειζ τηζ φανταolαq

(E,inbildungskraΓt) πρooπαθoδν να πqooεγγlooυν τιζ νoητθq ιδθεq,

τε[νoυν πρoq αυτθe με τρδπo πoυ τιq εμφαν[ζει να θθλoυν να υπερβoδν

την απλδq εμπειqιπη τoυζ oημαo[α: <υπδ μiα αrcΘητιNη ιδθα

παταλαβα[νω επε[νη την παgιioταση τηζ φανταoiαq πoυ πQoτQ6πει oε

πoλλη oπθΦη χωQis να τηζ ταιqιciζει nαπotα συγr4επQιμενη oπεQη, δηλ.

εννoια, την oπoiα oυνεπδq τιαψi"α γλδooα δεν μπoρε[ να φτcΙoεL '|αL να

π&νει nατανoητη πληgωq. Bλθπει πανεlg εδπoλα oτι ε[ναι δνα

oυμπληgωμα μιαg ιδθαg τoυ Λoγoυ, η oπoiα αντιστQoφωζ εlναι μια

θννoια oτην oπolα δεν μπogεl να ταιριιiξeι nαψLα επoπτε[α (παρcioταoη

τηζ φανταolαφ. oι αιoθητιπθq ιδθεg πoυ :ιoινωνεl η μoυoιπη εfναι,

oδμφωνα με αυτδ τoν oριoμδ, παραoτ&oειq τηζ φανταolαq πoυ

παραπθμπoυν σε δλλoγα πεqιε1δμενα (ιδεεq) χωQiq να μπoQoδν να τα

τtατoνoψαooυν. Αυτθq δμωq oι παQαστιΙιoειq απαιτoδν, πgoπειμδνoυ να

oυγπρoτηθoδν, μια μoQφη <<συντα'|τL14oδ>, μια μoQφη oυνθνωoηe αυτηe

τηq πληθδQαζ μoυσιπδν αιoθημιΙτων oε μ[α ιαι eνιαi.α <αιoθητιπη ιδδα>.

Moυoιπδ υπoNαταoτατo η ανciλoγo τηζ γQαμματι]4ηζ oυνταξηg στη

μoυoιπη εiναι oδμφωνα με τoν Ιζαντ η αρμοvlα )4αL η μελιιδlα, τα oτotye!ια

πoυ διαoφαλlζoυν απριβδq elιe!ινη την απαιτoδμενη ενδτητα τtαL ,Λατ'

επLNταoη την <παρδQμηση πoυ χυQιαQyeit oτo πoμμrΙτυ>.

Στo θθμα τηg ενιαlαc παQoQμηηe (ΑfΓekQ o Ιζαντ απoδειπνδεται

παραδooιαπδq NΧαotιιoτηe.E[ναι oαφθq δτι απoδθxeταL πqωτioτωg την

αιoΘητmη τoυ μονο θε ματιoμο i στη μoυσι1,ιη μoQφη. T υπrια Nαι eξαιρετιlια

παqαδε[γματα τoυ πνεδματog τoυ μoνoθεματιoμoδ oτη μoυoιπη τηζ

-λ7 -*ι

ε1τoxηe, απoτελoδν oι μoQφδζ σoνατα τδπoυ Χriυδν2a. H διατηqηoη δε

τηζ θεματιNηq ενδτηταe, η επιδθξια αναπτυξη ενδq ενια[oυ θεματιπoδ

υλιπoδ παθ, δλη τη δι&qπεια ενδq xoμματιoδ, θεωqεi,τo για τη μoυoιπηιρtτtτ,-i1 μεγαλδτερo επiτευγμα απδ την διrΙθεoη πεQισσoτθρων θεμciιτων,

δoo πι αν o πλoδτoζ τoυζ πρoπαλoδoε τo ενδιαφθgον25.

Στιg παρατηρηoειg τoυ για τo μαθηματmδ oτotyεio oτη μoυoιπη,

o Ι(αντ επι1ειgεl να cΙρει την ιστoQιπη διrioταoη μεταξδ μαθηματιπoδ

oτoι1ε[oυ παι εμπρrΙγματl,)G μoυσtχηq ηχησηq / b,ιφραoηe, η τηe musica

theorica (η speculaaνa) Nαι τηζ mus1cλ pfλct1cλ, oqlζoνταg τo πρδτo ωq

<απαqrΙβατo δρo> τδoo τηG oυγπρoτηoτlζ τoυ μoυoιπoδ υλιπoδ, δoo,ιαιτηq ευαρθoχeLαq πoυ oυνoδεδει τη ψoυoιnη απρδαoη. H μουoιxη θεωρ[α

τηζ επoχηζ τoυ μπαqδπ πρooπαθεl να παqαγει (πυqlωq oτην πεqlπτωoη

τoυ oυνθθτη παι θεωρητιπo'b Pαμδ / Rameau), μθoω τηζ QασιoναΧιoτtιηc"

απαyωytNi1e μεθδδoυ, τo oδνoλo τoυ εν 1qηoει τoνmob υλιπoδ απδ τιg

μαθηματιπθq oxθoειg πoυ διθπoυν την αρμoνιπη oτηλη, τη oειρcΙ των

υπερτδνων: i:τot εξoρθoλoγoπoιεl τιζ ιστoQιj4εζ τηζ επιλoγθq, θεμελιδνει

τη μoυoιxη πραnτιπi1 στη Φυoη. Αυτη την παqriδooη φαiνεται να

απoλoυθεl oχι μoνo o Ι(αντ, αλλrΙ παι oι μεταγενθoτερoι qoμαντιNoi παι

o Χθγπελ, δπωq θα δoυμε oτην επδμενη ενδτητα. Πρδπει ωoτδoo να

επιoημ&νoυμε δτι oτoν Ιζαντ oι μαθηματιιδg oγboειζ αφoQoδν αυoτηqrΙ

,, FΙ αιoθητιιi1 τoυ θεματιxoδ δυιoμoδ μπoQoυμε να πoδμε δτι αναπτδxθηπε

τιαι Lφταoe oτην πogδφωoη τηe αQγoτεQα oτo dργo τoυ Mποτoβεν. o ιταλδq

μoυoιπoλδγoq Ernesto trubini oτo θqγo τoυ Geschichte der Mιsikcistbetik (ΙoτoρLα τηe

μoυoιπηe αιoθητιπηe) ιoxυqi,ζεται παι απoδειπνδει δτι η μoaφη ooν&τα τδπoυ X&υδν

ενoαρπωνει τα ιδεoλoγιycα ιαι αrcΘητιNα ιδανιN& τoυ διαφωτιoμoδ oτην απδλυτη

μoυσtχη.,' Bλ. clemens Ι{iihn, Fοrγιenlebre der Μιsik (Moρφoλoγiα τηq μoυoιNηe),Bλrenreiter, Ι{assei 1'992, o. 1'3B.

-Lb-

την oQγ&νωση τoυ ηxητL'ω'b υλιπoδ, τη oyboη των φθoγγων μεταξδ τoυq

oτην ogιζδντια παqciιθεση η oτην πciιθετη oυνη1ηoη τoυg (αυτo εννooδν oι

φιλδooφoι τηq eπoyηq υπδ τoν δqo αρμοιl[α) παι δyι την oqγ&νωση τηζ

μoυσιχηζ μoQφηζ oτo 1qδνo. FΙ τελευτα[α δεν παδει να εiναι παιyνlδι

(SpieΙ), δεν μπoρε|ι να Nαταolιευαoθεl βrioει αυoτηqδν αναλoγιδν, αλλci

παραπoλoυθεf τη δυναμιπη τoυ υλιπoδ.

H πιo oηψαντιlιη ioωq oυνειoφoqci τoυ Ι{αντ oτην πqoβΧηψατtιi1

τηe oyboηe μεταξυ συστηματιιηq παι ιoτoριπηc διriιoταoηG τηq μoυoιNηe,

απoτελεl τo δτt διαxωgiζει τo oτoιxεlo τoυ συy2|ινησια2|oιj (τo <εqθθιoμα

.rtαL την πLνηoη τoυ θυμιπoδ>), τηG υπoιιειμειlιxηg αυτlδραoηg, απδ την

ευαρθoπεια τηq θντεxνα oqγανωμθνηe ηyητtιi1c, μoQφηζ )4αL Nατα

oυνθπεια την πρdoληΦη' ωe ιoτoριπrΙ μεταβλητηq παραμdτqου, απδ τη

μ0aψη ωζ αντιχειμενιπηG παqαμθτqoυ τoυ μoυoιπoδ θqγoυ τεχνηζ (.,μ,qτα μαθηματιπcΙ δεν θ1oυν oiγoυqα o0τε την ελιi1ιoτη συμμετoχη ωζ πQoζ

τo ερθθιoμα )4α-L την NLνηoη τoυ θυμιπoδ πoυ πqoNαλεi η μoυoιxη,,.FΙ

μαθηματιπη ωoτδoo ταξη τoυ μoυσι]4oυ υλιπoδ χαL τηc, μoQφηζ αφoρo0ν

την παθαυτδ αιoθητιxη διιiιoταoη τoυ εργoυ, oδμφωνα με την

πρωτεqαιδτητα πoυ θδωoε o φιλδooφog oτη διαoταoη τηg αiνθεoηs

(Ι(omposition) θναντι τoυ απλoδ ηγητoωδ ερεθloματoq, στo oπoio δεν

μπoρε[ να θεμελιωθε[ μια διυπoπειμενιπci δγπυgη αrcΘητtlιη πqioη.

Διαπιoτδνoμε θτoι δτι o Ι{αντ διαxωρlζει τη θεoη τoυ απδ τoν

ιoxυριoμδ τoυ Leibnitz' τcoυ θεμελιδνεται στην ευρδτερη φιλoooφιπη τoυ

θεωρiα, νΛ.αL o oπolog πρooπαθεl να oυμφιλιδoει τα ιΙπρα τoυ νoητo'5 ιαt

τoυ εμπειριπoδ, δτι η απδλαυoη τηζ μoυσιχηζ βαoiζεται σε

αoυνειδητoπo|ητεq μαθηματιxθg oxθoειq, στoυζ υπoλoγιoμoδq πoυ Nανεt

η Φ,xη δταν α)4oυμε μoυoιxη 1ΛαL για τoυζ oπolουq δεν dxoυμε

-L1-

επiγνωoη26. Για τoν Ιζαντ η ανταπδιcριoη ττlG Φ,χηq στη μoυσιχη δεν εxει

να πcΙνει τo παραμιπρδ με την φυoιπoμαθηψατtNη ιδιooδoταoη τoυ

εμπρciγματoυ η1oυ' Αυτδ ciλλωoτε Nαι εξηyeit τη διαφoqoπolηoη τηG

πρooληι{,,ηq απδ ιoτoριιi1 eπoyi1 σε ιστoQι]4η επoyη, απδ ποινωνlα oε

πoινων[α, απδ πoινωνt,ιi1 ταξη σε ],ιoινωνι,ιη ταξη, τθλοg απδ ιΙτoμo oε

&τoμo αν&λoγα με την υπoιειψeνιNη τoυ πρoδι&θεoη. H παντιανη

επιχειQηματoλoγiα βqioπεται oυoιαoτιπα oτη βcioη τηζ μεταγενθoτεqηG

φoρμαλιoτtιηc' τιρtτιlιηζ τυπoυ Χ&νoλιπ (βλ 5η ενδτητα) δπoυ επιπρατε[

εx νθoυ αυτδq o xωgιoμδq αντιπειμθνoυ f υπoπειμθνoυ. o Xdγπελ απδ

την πλευρ& τoυ θεωρεi τιζ μαθηματιπ& πρooδιoριζoμενεg ποooτιNiq

oxθoειg στη μoυσιπη oργcΙνωση τoυ 1qδνoυ, απλα ωg πqoδπδθεoη τηζ

δπoιαq περαιτθρω εNφραoτt,ι\e ελευθερ[αg, ωq 0ρo πQoπειμενoυ να

αvαδειxθεi αυτη απριβδg η ελευθερ[α'

o Ιζαντ στη δευτερη παq&γqαφo τoυ απooπcΙoματog δπoυ

αναφdρεται στη μoυσιπi1, πρooπαθεL να αποδεiξει την '(ατωτερδτητα

τηs

μoυoιπηG θναντι των πλαoτιπδν τε1νδν δooν αφoρci τo (διαφωτtoτιτιob

xαραπτηρα) αiτημα eNπoΧππψoδ των ανωτθρων γνωoτιπδν δυνciμεων,

oτo δτι oι τελευταiεg πραγματoπoιoδν μια oδνδεoη τηζ διανolαg με την

αtoΘητmδτητα, με τo να πρooφθqoυν σε πciιθε ιiννoια (γενιxη /αφηQημενη παρ&oταoη τηq δι&νoιαg) θνα εNθθoιμo στιζ αιoθηoειg,

αυyxεxριμlvο ιαΧΧrcεyνιNδ αντιlηεlμενo. H φανταo[α πoυ ενεqγoπoιεiται,

αιoΘητιτtα νδμιμα, απεναντι στo nαΧΧιτeyνnιδ αντιπε[μενo, ελθγ1εται

ταυτδ1ρoνα π&ντoτε απδ την διαρπη παqουolα τoυ [διoυ τoυ

αντιπειμθνoυ (<διαgNεig εντυπδoειq>). Αυτδ oημαlνει μετrΙβαoη απ6

<πρooδιoριoμδνεq ιδδεφ (τo επθdoιμo πεQιεχδμενo των αντιχειμενιπδν

2o Bλ. eπloηζ την αναφoρ& τoυ ΣoπενxαoυεQ στoν

πoυ υπ&ρxει oτιq παρoδoεg oημειδoειq.Λ&ιμπνιτq oτo Nεi,μενo τoυ

-λo-

εργων) oε <αιoθηματα> (ανταπδlιψoη τoυ θυμιπoδ oε αυτri). Στη μoυoιπη

αντioτρoφα, πQαγματoπoιε[ται μια μετιi βα oη απδ <αιoθη ματ α>> (ηyητnιδg

εντυπδoειq) σε <απρooδιδQιστεζ ιδθεφ, δηλαδη απΧα, τα μoυoιπcΙ

αιoθηματα δεν oημαlυoυιl, δεν υπoδηfubνουυ Nαπoιo oυγπεNριμθνo

αντιπεlμενo, η μoυoιπη γλδooα εiναι αδqιoτη. Συν τoιζ &λλoιq oι

<παqoδιπθg εντυπδoειq> τηζ μoυoιπηc, oδμφωνα με την e'boτoyη

παQατηQηση τoυ Ι(αντ, παταντoδν ενoxλητιπδg, φoqτιπθq δταν

επαναλαμβcΙlνoνται oυxνri: oxεφθεiτε τη διαgπη απλη επανcΙληι]jη ενοq

μoτlβoυ η θεματoq η μoυoιπo'3 απooπαoματoζ. H επανctληQη απoτελεl

βθβαια oυotαoτιyιδ oτoι1ε|o oδoταoηG τηζ μoυσι}rηq μoQφηq, ωoτδoo

απoytτα νoημα μδνo δπoυ υπαqxει διαφoροπο|ηoη ,ΛαL αναπτυξη τoυ

θεματιπoδ υλιπoδ. Mε oλα αυτck o Ιζαντ δεν επφριiζet nαι πciλι παρci τoν

σ1ΛετττL'ΛLσψδ τoυ διαφωτιoμoδ απdναντL σ,co φαινδμενo τηg αυτδνoμηq

μoυσι}rηζ.

o yαραlιτηραq τoυ διαφωτιoτη διαπρ[νεταL 'LαL

στo τελευταio

o1δλιo τoυ Ι(αντ, δτι η μoυoιπη oτερε[ την ελευθεqiα τηe επιλoγηq τoυ

πoλiτη με δεδoμδνo δτι δεν μπoρε[ πανεlg να απoδρciσει τηζ ηχησηζ

πατciι βoυληoη, δπωg αυτδ επιτυγ1&νεται με τα εQγα τηζ πΧαoτtτιηc, τε1νηe

απδ τα οπo|α nανei"g απooτρdφει εδπoλα τo βλεμμα, Αυτδ ωστoσo τo

oτotyεi'o τoυ αναπδδραoτoυ εlναι πoυ, αντ[θετα με τoν Ι(αντ, πρooθλπυoε

τoυq Qoμαντιxoδq στη μoυσιπη, η δδναμη δηλαδη πoυ δxει να παqαoδρει

τoν αNρoατi1 πoυ εγπαταλεiπεται cΙβoυλoq στην πυριαρxLα τηζ: o

διαφωτιoτηζ χυQιαQχεi με τo να απωθε[ ελθγxoνταζ, o Qoμαντιιδg με τo

να ταυτlζεται.

()λ --ΑL

Eνδτητα 9η

G. υt/. F. Hegel (1770.t83t) η η ψoυomi1 υπδ απδλυτεgιδεαλιoτιπθE πρoδπoθθoειE.

o βαoιιδq χαQα]4τηQισμoζ τηζ μoυoιπηe απδ τo Ι(αντ ηταν

<παιxνi,δι των αιoθημciτων>. FΙ αoριoτiα, απδ την ciιλλη, τηq μουoιπηC

γλδooαg υπηqξε για τoυζ διαφωτιoτdq η <πθτqα τoυ oπανδrΙλoυ>, η

βαoυtη αιτ[α τηc σπeτττL'αστιxηg τoυc oτrioηG απθναντi, τηq. FΙ μoυoιπη

θεωρηθηπε αxριβδg γι, αυτδ τo λδγo <πεgιooδτεgo απδλαυoη παρcΙι

παλλιθργεια>. Eντoδτoιζ η φυση τηq μoυσι]4ηc, πραlιτιτιηq &λλαξε πoλδ τα

επδμενα 1ρδνια. FΙ εξoδoq τηζ μoυσι1,(ηζ απo την αυλη, η αναπτυξη τηζ

oυναυλιαπηζ ζωηζ στα αoτιlηα πεντρα, η oταδιαπη αν&δειξη τoυ

αυτδνoμoυ δημιoυgγoδ oε δυναμιπδ eτιφραoτη των νθων ιδεδν '(αL

προφητη μιαg νιiαq ανθρωπδτηταg (ρoμαντιπη αιoθητmη τηg ιδιοφυ/αq,

τoυ Genie), η δημιoυqγlα μoυoιπδν θργων υι}ηλδν τεxνιπδν απαιτηoεων

πoυ υπαNoυαν oυνciμα στo αiτημα πqωτoτυπ[αq, oυνετελεoαν σε μιαν

ανδρθωoη τηc αξιoλoγησηζ τηζ μoυσιχηg απo την πoινη γνδμη xαL την

ανciδειξη τηζ σε παλλιτεxνιxη δυναμη πoυ oυντελoδoε αποφαotoτtnα oτη

oυνo1η τηζ ]4oινωνιπηq ζωηe.

Oι Παραδdoειq Αιoθητιxηe τoυ Χεγπελ (1,]]0-1,83!) στo

Πανεπιoτημιo τoυ Bερoλlνoυ απδ τo 1820 δωg τo 1829, oυνδπεoαν

xρoνoλογιN& με τo απδγειo τηq παλλιτeyνιτιηe δqαoτηqιδτηταζ τoυ

Mπετδβεν, oυνoμηλι]4oυ τoυ φιλδooφoυ (1770-1827)' αΧΧα παι με μiα

πρωτoφανη αναπτυξη τηζ μoυσιχηq γλδooαq πQoζ την πατε0θυνση τoυ

μoυoιπoδ ρoμαντιoμoδ (C M Von Weber, Mendelsohn π.α.). Στιq

-qq-

αναπτδξειζ τoυ Ιειμθνoυ των Παgαδδoεων περl μoυσιχηζ, διαπq[νεται o

μ&λλον συντηQητι14δg, περιooδτερo lηχαoιNtoτtπδq πqooανατoλιoμδq τηζ

μoυoιxηc φιλoooφLαq τoυ Xδγπελ. Θα δoδμε δε για πoιoδq Nαθαρciι

θεωρητιπoυg λoγoυq o φιλδooφoq δε[1νει να αγνoεi, παντελδq την υπαQξη

)4αL τo θργo τoυ ιδιoφυοδq oυνoμηλιπoυ τoυ, αλλ& παι να πgiνει παυoτtτια

τη νεδτεqη μoυoιπη τηq επoχηζ τoυ.

Λiγα λδγια ^νLξ, τη φιλoooφiα τoυ Xθγπελ.

Σε αντiθεση με τoν Ι{αντ, για τoν oπoio o πδoμog μπoρεΙ, να

γνωoθεl μδνo στo βαθμο πoυ τo επιτgθπoυν oι αιoθηoειg '|αL η

επεξεργαo[α των δεδoμθνων τoυq απδ τη Δι&νoια 1/(α"L τιq λoγιxδq τηζ

Nατηγoρiεζ, η oπτιμιoτιui1φιλoooφlα τoυ Xθγxελ δlνει πληQη πi.oτη oτην

L'(ανoτητα τoυ υπo],(ειμενιπoυ Λoγoυ δxι μδνo να 1Λ'ατασ4ευ&ζει την

αληθεια απo παθαq& γνωoτιxδ oυμφθρoν, αλλci παι να ταυτlζεται με τoν

(αντι]4ειμενιπδ> Λoγo πoυ διθπει τo υlταQ'κδ δyt μδνo oτo εlναι τoυ, αΧΧα

'|αL στo ylyνεαθαlτoυ (Ιoτoρ[α): <{o,τι υπαρ1ει ε[ναι θλλoγo'yLαL δ,τι εlναι

ελλoγo υπrig1ευ>, ε[ναι μια απδ τιq πεqlφημεq φραoειq τoυ φιλooδφoυ πoυ

πqoπ&λεoαν πoλδ αναταραxη nαt oυζητηση στoυq φιλoooφιπoδq πδπλoυg.

Aυτη η oυoιδδηq ταυτδτητα υπoπειμθνoυ-αντι]4ειμθνoυ, oδηγηoε σε μια

νδα ερμηνεiα τηG απδλυτηG πQαγματι]4δτηταq, ηoπo'tα πλθoν oνoψαoτη"ιε

Πνεiμα, nαL o Χεγπελ <φιλδooφoq τoυ πνεδματoφ'

-1*b -

FΙ φιλoooφiα τoυ ΧbyιeΧ27 oυotαoτtyια δεν εiναι παρ& η

παταγραφη τηg ανδλιξηζ τoυ Πνεδματoq απδ την αoδνειδη παταβυθιoη

τoυ στη Φδoη, απδ την Nαταoταoη τoυ Πνεδματog-ωg-Φυoη, σT1

oταδιαπη απελευθιiρωoη τoυ απo αυτην με τη μoQφη τηg ιoτoρiαζ τoυ

ανθρωπiνου γdνoυq (ιoτoριπη eξbΧξη τoυ <Υπoπειμενιxoδ Πνεδματoφ)1/(αL τηq oυνεiδηoηζ τoυ. Tην εξbΧιξη αυτη παραιoΧoυΘεi η Λοyιxη τoυ

Χθγπελ, τo πρδτο μεQoζ τoυ Συoτηματδq τoυ, απδ τηΧoyιn\ τoυ Eiναι

(xατηγoq[εζ τηζ &μεoηs εμπειqlαq) ' oτη ΧoyιNη τηζ oυolαq (πατηγοqiεq

τηζ αναστoxαoμdνηe εμπειρiαg) uαt απδ επε't oτη Χoymη τηq Εννoiαq

(πατηγoρiεζ τηq απoλυτηG θλλoγηq γνδoηq). Στη Φιλοoοφlα τηe Φιjoηe, o

Χεγπελ παρατιoΧουθεf την nLνηoη τηζ φυσηζ απδ τη ψηyανtNi1 (χδQ,q,

1qδνoq, δλη, πiνηoη) oτη φυoιπη παι τθλog στην oQγανιπη τηe Nαταoταoη

(γεωλoγιxη, φυτιπη, ζωwιi1 φδ"η). Σ.η Φιλοooφlα τoυ Πνεiματοq

πεqιγqciφεται η ανελιξη τηζ ανθριbπινη g lιαταoταoηe αργtNα στη

oυγπqδτηoη τoυ ανθρωπiνoυ υπoχειμδνoυ (<υπoιetψενιτιδ πνεδμα>), τo

oπolo δημιoυργε[ τιg πoινωνιπι5q παι πoΧrcιπδq δoμεq τoυ βloυ τoυ

(<αντιπειμενιπδ πνεδμα>), πρo:ιειμθνoυ να παραxθεl μθoα απδ τη

διαμεooλ&βηoη αλλrΙ ιαL υπθρβαoη 1ιαL των δδo, τo Πνεδμα στην

απδλυτη τoυ μoρφη: τθxνη, θgηoπε[α, φιλoooφlα (<απδλυτo πνευμα>).

FΙ τεxνη, oπωg βλεπoυμε' ανi1net oτη oφαiρα δραoτηqιoτητων των

απoλυτoυ πνεδματog, oυotαoτtια τoυ ανθρδπoυ πoυ dxει

oυνειδητoπoιηoει πληρωg την ιστoQιNη lιαt πoλιτιoμιπη τoυ ταυτδτητα

14αL θελει πλdoν να εξωτεqιπεδoει τα περιεxδμενα αυτηe τoυ τηζ

oυνεlδηoηg. FΙ τdpη ωζ απδλυτη δqαoτηριδτητα τoυ ανθρδπoυ

oυμβαδiζει ιoτoριπrΙ μΘ την πqο[οδoα αυτoνoμηση τηζ απ6 eξωτeριπo0q

.' Tα απαντα τoυ XθγNελ δxoυν επδoΘεi πoλλθq ΨoQθs. FΙ τελευταiα τoυq

dNδooη απδ τιq εNδδoειq Suhrkamp τηs ΦqαγxφoυQτηζ απαριθμεl 20 τoμoυg,επιμελημΔνoυq απδ τoυq E.va MoΙdenhauer πωΙζar| Markus Michel,

-2η -

χQηστι14oυq (Θρηoxευτιπoδq, Noινωνιπoδq, πoλιτιxoδg) oπoπoδg. Στo

επιμδρoυg εQγo τεχνηq επφρcΙζεται μθo, απδ την πατciλληλη επεξεργαo[α

τoυ υλιπoδ τηe πcΙθε τεχνηζ (πθτgωμα, χQδμα, ηχoζ), τo πoΧtτιoψοιδ

πνεδμα τηq εnαoτoτε ιστoQι14ηc περιδδoυ.

FΙ πqo τηζ αQχαιoελληνιπηe αuψηe τθ1νη, πoυ ε[ναι oτην oυolα

τηe oυμβoλικη (διαoταoη μoQφηζ-περιεxoμδνoυ) παι αντιπQoσωπεδεται

παλδτεqα απδ την αQχιτεχτoνnιη (πατeξoxην oυμβo\ιlιη τεχνη oδμφωνα

με τoν Χθγπελ), επφρcΙζει τo πνεδμα τηζ πεQιδδoυ αυτηζ ωg αναζητηoη

των πεQιεχoμθνων Θνoζ αφηQημδνoυ ατιδψη Απoλδτoυ. FΙ τΔxνη oτη

oυνθ1εια εξελlooεται απδ τη oυμβoλmη, oτην ιλααιxη τηζ μoQφη, με

πqδτυπo την τθpη τηζ ελληνιπηe τΧαotτιηe αρxαιδτηταg )4αL με

αρμoζoντα αντιπQoσωπδ τηe την τθxνη τξG γλυπτιxηq. Eδδ επιτυγx&νεται

oδμπτωoη μoQφηζ-πεqιεxoμdνoυ, πoυ θ1ει δμ,q ωζ oυνδπεια μιαν

oριoμθνη υπoβιΙθμιoη χαι πεQιoριoμδ των ε14φQαoτιπδν δυνατοτητων τoυ

αιoθητoδ υλιπoδ: τo Πνεδμα πρooαqμδζet τo βιiθoq τoυ στην εξωτεgιπη

μoQφη (πρcΙξειq, xειρoνoμlεq, oυμβ&ντα).

Fi τρiτη μoQφη τεχνηζ τθλoq, oδμφωνα π&ντα με τoν Χθγπελ, ε[ναι

η ρομαυτιxη NαL σ, αυτην ανηπoυν η ζωγQαφιτιh, η μoυoιπη 'αL η πo[ηoη.

Στη qoμαντιπη μoqφη τθxνηq επανθqxεται τo πqδβλημo τηg δι&oταoηC

μoQφηζ-περιεxoμθνου, παθδq NαΘ' oλη τη 1ριoτιανιπη πεqloδo τηζ

ανθρωπoτηταq παρατηgε[ται μια πρoΤoδoα εoωτερ[πευoη των

περιε1oμθνων τηζ oυνεiδηoηζ πoυ oυμβαδ[ζει με θνα βαθυτεqo xαL

πληρθoτερo πρooδιoριoμδ τηζ ιδθαg τoυ Απoλδτου, τo oπolo ετσι

αδυνατεi. να εχΨQασθεi πληρωq oτην εξωτεριπη μoρφη.

-25-

Aν&λυoη τoυ πειμθνoυ για τη μoυσι'\.''

Tα παqαπιiνω επτiθενται απδ τoν Xδγxελ oυνoπτιπci oτιg πqδτεq

παqαγq&φoυζ τoυ Θισαγωγι14oδ πεφαλαioυ τoυ Nειμdνoυ για τη μoυoιπη,δπoυ o φιλδooφog πgοoπαθεi να πqooδιoρioει την ειδoπoιδ διαφoq& τηe

μoυoιπηG απδ τιg &λλεq τdxνεg, Παqατηgεl oτι oτη μoυoιπη λαμβcΙνει

χδQα <η εξcΙλειιpη δxι μδνo τηe μiαq διιiιoτασηζ τoυ xδqoυ [δπωq oτη

ζωγραφιπη], αλλcΙ τηζ oυνoλιπηG xωqιπδτηταg εν γιiνει, τo πληqεq

απoτρ&βηγμα στην υπoπειμενιιδτητα απδ την πλευqιi τδoο τoυ

εσωτεQιχoυ, δoo παL τηq εξωτερi,πευσηφ. FΙ φυoη τξG μoυoιπηG δηλαδη

ε[ναι υπoπetμeνmη τδoo ωq πQoζ τo πεQιεχoμενo (επφq&ζει τoν

εoωτεριπδ Nδoψo τoυ υπoπΘιμθνoυ αλλcΙ παι την εσωτεριπη <ιpυxη> των

πραγμ&των, την <εoωτεριπδτητα>> με &λλα λδγια), δoo nαt ωζ πQoζ τη

μoQφη, αφoδ δεν δγet eξωτeριπη, αντιNειψενιNi1 υπδoταoη, εlναι riδλo

hxηψo πoυ απoιητα μoυoιπη αξLα εφδooν πρooλαμβcΙνεται απδ την

ανθρδπινη δι&νοια, ε1ει δηλαδη εoωτεριπ\ υπδoταoη. H διπλη αυτη

υπo},ιειμενιNδτητα τηq μoυσιιηe την nαΘιoτα oτoν oυoiα απδχυτα ιαtιατεξoγi1ν ρoμαντιπη τδxνη, αν λcΙβoυμε υπoιpη μαζ δτι, oδμφωνα

cΙλλωoτε 14αL ψε την ευQυτερη παqαδoxh τηe e'ττoxhe, η υττo1ιε,Lψενnιδτητα

απoτελε i ουo ιαoτrιδ oτ o ιyei'o τo υ Qo μαν τι,ιo'5 πν εδ ματoq.

Παραπ&τω o Χδγπελ προoπαθεi να α,Ιτo'(αταoτηoει μια o1θoη

μεταξυ τηζ φυol,lG τoυ ηχoυ 1/(αL τηζ ανθqδπινηζ εσωτεQιnδτηταg,

υπooτηρiζoνταζ δτι εφδooν o ηχoζ εiναι πρo[δν μιαq διπληq rΙρνηoηc τηe

αντιχειμενmδτηταq (αφενoq <φεδγευ> απδ τo αντιπεlμενo) τo <αρνεlται>,

αφετθρoυ o lδιoq <αqνεi,ται τoν εαυτδ τoυ) με τo να εξαφανiζεται στoν

xqoνo) αντιστoιχεl oτην εoωτεριπη υπo],(Θιμενι,ιδτητα τoυ ανθρδπoυ πoυ

,, Bρ[o,εται oτoν 15o τoμo τηζ πgoαναφεqθηoαg θπδooηg,o.131' ι,ε'

- ?6-

απδ την πλευρrjc τηq ε[ναι μη αντιj4ειμενιπη, ψη ειτατη, ψη υΧmη παι

oυνciμα υπιΙq1ει μδνo στo xqoνo, αναιqεi διαgπδq τoν εαυτδ τηζ

παqαμθνoνταq ωoτδoo oυν&μα η [δια: η φδoη τηζ, δπωq λθει o

φιλδooφoq, ε[ναι ιδεατη (ideele). Αντιλαμβανδμαoτε τη oπoυδαιδτητα

αυτηe τηζ διαπioτωoηe τoυ Χθγπελ, πoυ xιΙνει τη μoυoιzη &μεoη

θπφραoη, ιδιδτυπη γλδooα, τηq ανθqδπινηζ Φ,χηg, δxι επειδη η μoυoιπη

μιμεiται απλα τιq μoQφθζ ε]4φQασηζ τηζ ψυχηζ (τoνιoμδq τηe oμιλlαq

N.λ"'π,, eιφQαστL'|dq xειρoνoψiee / Ι(αντ, διαφωτιoτδg, μπαqοπ), αλλ&

επειδη τηq μoιcΙζεL στo ττLo oυoιδδεg τηq στoιχεio: oι αQχεζ πoυ διθπoυν

την ι}υ1η (εoωτεριπδτητα, αqνητιπδτητα, 1ρδνoq) εlναι πoινθg με αυτθq

τηζ μoυσι]4ηq, η μo,oιπη ε[ναι θα λεγαμε <αδελφη> τηζ ψυχηζ.

Σημαντιπη επloηc ε[ναι η παQατηQηση τoυ XεγNελ δτι αντιπε[μενo

τηζ μoυσι14Iζ δεν ε[ναι η eξωτeρmη μoQφη η η υλιπη εoωτεριπδ1ητα, η

ηγητtNη nΦ,χη,, o τgδπoq πoυ η1εi η αντιχειμενιπη πqαyψατιι6τητα,

αλλcil <τo εντελδq xενδ εγδ μαζ, o εαυτδq δi1ωq πεqαιτθqω περιε1δμενo>.

Αυτδ απoτρθπει τη μoυσι],(η απδ τo να βιΙζει oτδyo τηζ τη μiμηoη τηq

εξωτεqιxηe φυoξG oτη δq&oη η την ηxηση τrlq' H αξi.α τηq αντιθθτωq

πqooμετρciταL στo Nατα πδoo <επιτqθπει να αντη1εl δxι o lδιog o ιιδoψog

των αντιπειμδνων, αλλιi αντlθετα o τρδπog με τoν oπolo o πLo εoωτεριπδq

εαυτδq ιLνητolτo|'εiται oτην υπoχειμενιι6τητα y'αL την ιδεατη ι{,lυ1η τoυ>.

Αν αναλoγιoτoδμε δτι oτδyoζ τoυ ανθqδπινoυ βloυ )4αL τηe ιoτoqlαq

oδμφωνα με την εγελιανη ιδεαλιoτιπη φιλoooφiα εlναι αυτη απqιβδq η

απελευθθρωoη απδ τα δεoμci τηq φδoηe, η αληθινη πυqιciqxηoη τηe μθo,

απ6 την απoμ&πρυνoη απδ την lιαταoταoη μiμηoηs τηζ πQoζ την

πατεδθυνoη τηζ ιδ!αg τξG, δηλ. τηζ yυdoηe, πoυ πqoδπoθdτει

oυνειδητoπoiηoη ιtαt αναπτυξη τηs ανθqδπινηζ εoωτεριπδτηταq, τδτε

αντιλαμβανδμαoτε την αξi.α πoυ παlgνει η μoυoιπη ωg παλλιτεyνtπη

-L"

δπφqαoη τηζ εσωτεQιNδτηταq αυτηζ' Αυτo rΙλλωoτε oημαiνει y(αL o τlτλοg

τηζ παqoδoαg ενδτηταq (η μoυoιπη υπδ απδλυτεg ιδεαλιoτιπεq

πgoδπoθθoειq>. Eπιπλθoν o παραποiνω περιoριoμδq θlγει '|αL

τo

πqoβλημα τoυ πρoyρdμματoζ στη μoυoιπη, δπoυ ναι μεν απoτελεl

δυυατdτητα τηe μoυσι],ιηζ να απoδiδet ηyητtτια εξωτεqιπci γεγoνδτα η

αλληλoυxiα γεγoνδτOV, 71 αιoΘητοιi1ωoτδoo νoμιμδτητα )4αL αξLα αυτηe

τηζ δυνατoτηταq τiθεται υπδ εqδτημα. Στη νεδτεqη μoυoιπη αιoΘητιιη'

μoυoιπoλδγoι δπωq o Ι(ωνoταντiνoq Φλδgoq υπooτηqiζoυν τη

δυνατδτητα 1ΛαL τη νoμιμoπo'tηoη τηζ μoυσιχΙζ να επφq&ζει αυτδ πoυ

απο,ιαχe|ι εoωτεριxd πρdyραμμα, δηλ. νoηματoδoτημενεq αλληλoυxlεq

Qυ1oλoγιπδν,ιαταoτ&oεων παι βιωμciτων τoυ oυνθθτη.

H παqατηQηση δτt oτη μoυoιπη xαταργεiται η διciπριoη μεταξυυπoπειμθνoυ 1ΛαL αντιxειμδνoυ εlναι εξαιρετιNα oηψαντtlιi1δ1ι μoνo απδ

μoυoιπoλoγιπη, αλλ& Nαt απδ φιλoooφιNη ciπoιpη. EπφρrΙζει δε περαιτθρω

14αL τη διαδεδoμδνη πioτη τηζ eττoηhe δτι η αμoιβαlα απoξδνωoη

υπoNειμδνoυ τ|α"L αντιπειμδνoυ μπoqεl να αqθεl με τo να εισχωQηoει o

ciνθρωπog μθoω τoυ θυμιπoδ τoυ στην εoωτεριπη ιpυxη των αντιπειμθνων.

FΙ cΙρoη αυτη oηματoδoτε[, εδq δνα βαθμo βεβαια, την πεqlφημη unio

mystica, την dνωoη τoυ ανθρδπoυ με τoν πδoμo oτo επLτιeντQo τηζ

oυναιoθηματtιηg παρδι&g. To τboo ωoτδoo διαφoρoπoιoδνται oι

εγελιανθq παραδo1θq απδ τη μυστι]4ιoτmi1 χαL αναy|αινιoμθνα ρoμαντιπηπi"oτη, εlναι θδμα πoυ δεν μπoρoδμε να εξετ&ooυμε εδδ. Eντoδτoιq o

εγελιανδq αυτδq ιo1υριoμδc μπoqεi να αντιπαQαβληθεl με επε[νoυζ τoυ

Σδπενx&oυερ πoυ θα εξεταooυμε στην επδμενη ενδτητα. FΙ

αντιπαραβoλη αυτη θα απoπαλδ(,lει ctλλωoτε oημεiα ενδτηταg τoυ

oυνoλιπoδ μoυσι],ιoφ ιλoooφιxoδ πρo βλη ματιoμoδ.

-2s

To πεiμενo τoυ Χεγπελ για τη μoυoιπη xωq[ζεται, για λδγoυq

συστηματιxηe oυνθπειαζ, σε τqεig μεγ&λεq ενδτητεq,9. Στην πqδτη, loωq

την πεQισσδτερo φιλoooφιxη, πoυ oνoμrΙζεται <Γενιπδg 1αqαxτηqαq τηζ

μoυoιπηG>, o Χθγπελ oυγπglνει τη ψoυσLnη με τιζ υπδλoιπεq τδ1νεq τδoo

ωζ πQoζ τo υλιπδ, δoo τιαι ωζ πQoζ τη μoQφη πoυ δ[νει η ψoυotlιη oτo

πνευματιNδ πεqιε1δμενo πoυ αναλαμβcΙνει. Mε την αρxιτεxτοvικη η

μoυoιNη διαφθqει qιζιπ& ωE πQos τo υ}uιNδ: βαgειrΙ πετqδδηs δλη για τη

μiα, &υλoq ηχoζ για την ciιλλη. Ωoτδoo παL oL δδo τδxνεq δεν δανεΙ,ζoνται

τιg μoρφθg τoυq απδ τoν εξωτεριιδ Nδoψo' αλλcΙ τtg επιvooiz: oι μορφθq

τoυζ εt,ναι nατeξoyην ανθgδπινα ,ιαταoιευασματα, πρoΤδντα τηζ

ανθρδπινηg διανοιαg βerstand). Ιζαι oι δδo τθ1νεq απδ την rΙλλη

ανταπoπρlνoνται σe nατηyoρlεq τηe δι&νoιαq δπωq η αυμμετρlα, η ευρυθμiα'

η ιαορροπiα '(.o''t''

ενδ στη β.ioη τηζ oργ&νωoηζ τoυ υλιπoδ τoυζ

υπιΙρ1oυν πoooτmbg oxθoειg. Ωoτδoo o Xθγπελ επιoημα[νει δτι η

παρoυolα τoυ (αQχιτeπτoνt,ιoil> oτoιxεioυ στη μoυoιNη υπciρ1ει μδνo

πρoπειμθνoυ να υπooτηρ[ζει την εoωτεριxη εχφQαστιχδτητα τηζ

μoυoιπηG, την εχφQαoτιlιi1 τηg ελευθεq[α, παι δεν μπoqεl να γlνεται

αυτooNoπδq' o Χθγπελ παρoμoι&ζει την παχα επεξεgγαoμθνη &λλα

ανΘχφQαστt,ιη ψoυoιNη με αρxιτεNτoνιlηδ <oιπoδδμημα), πoυ θxει 1cioει

oβωζ την ε],(φQα oτtNiγ τoυ <ι}υ1η>.

Bλθπoυμε uαt Θα δoυμε )4α|' TταQα1ΛrΙτω, δτι o φιλδooφoq δεν

απoρρ[πτει τιq επιμθρoυg δυνατδτητεg τηζ μoυσιπηc,, τιc, αντιπαραβ&λει

ωoτδoo με τoν αληθινo oτδyo τηζ μoυσι]4ηq πoυ eLναι nατα τoν iδιo η

ψoυotnη επφραoη τoυ πνευματtιo'5 περιε1oμθνoυ στη συγχινησιαNη τoυ

διrΙoταoη. 'Eτoι, αναγνωg[ζει μεν την αξi,α των <αυoτηqδν> μoρφδν

,, o τρ.μ.Qηζ χωQισμoq διθπει τo oυνoλιπδ επιστημoνιχδ oδoτημα τoυ

Χθγτελ, Σπ&νια θα oυναντηooυμε διμεgη, τετgαμερη η &λλo χωQισμo.

-Qq-^.Ι

(πoλυφωνιxδν πυρlωq), τιg θεωρεi ωoτδoo ανα^|"}ηαστ'Lτ|rΙ πατδτερεζ ωζ

πQoζ τo oτ6yo αυτδ, nατασιeυαoμdνεq quasi αρyιτειτoνtπα

(<αντιπolηoη) μιαζ μoQφηζ τεχνηq απδ μiα cιλλη). Πqθπει επloηq να

επιoημciνoυμε, δτι oτo oδνoλo τηζ φιλoooφiαq τoυ Χεγπελ τo oτoιxεlo

τηζ Διciνoιαq (ι'αταolιευη, μηxανιoμδg ,ι,o,π,) εiναι oυoιαoτtτια o

<απoδιoπoμπαioq τρ&γoq>, o ^ιατεξoyην αντiπαλoζ τoυ Λδγου, o oπoioq

oμωq στην πQαγψατιτιδτητα δεν μπoρεi, να υπcΙqξει δlxωg τη διciνoια, την

b'yet αναyιη πqoπειμθνoυ στo oτθqεo θδαφoq τηζ να αναδε[ξει την

ελευθερiα τoυ'

H yλυπτιιιη ε[ναι επεlνη η τbγνη απδ την oπolα η μoυoιπη απεyeη

oδμφωνα παντα με τoν Xθγπελ, τo μdγιoτo: τδoo ωζ πQoζ την δλη, δoo

14αL ωζ πQoζ τ'o περιεxδμενo (η y}"υπτιιti1 μιμεlται τιq μoQφεζ τoυ

εξωτεριπoυ xδoμoυ, πρrΙγμα oλδτελα αδδνατο για τη μoυoιπη). Ωoτδoo,

στo oημεlo αυτδ o φιλδooφog πιiινει τtαπoιεq πoλδ oημαντιπθg

παρατηqηoειq. Eνδ oτη γλυπτιιη τo θiμα τoυ εQγoυ oυμπiπτει πληρωg με

τo oδνoλo τηζ μoQφηg, δπoυ η nαΘe λεπτομθρεια απo,ιτα νoημα μoνo

αναφoqιπcΙ με τo θθμα, δηλ. με τo oδνoλo τηζ μoQφηζ, στI μoυoιπη,

oδμφωνα πcilντα με τoυζ ιo1υριoμoδζ τoυ, τo θεμα (oυγNεNqιμιiνo

επφραoτιuδ πεqιε1δμενo) ενδg θργoυ πεqιoρlζεται απoιχειoτtιηα στo

' Λ' jr) lΛ | |

μoυoιxd θiμα','" δλεq oι περαιτθgω μoυoιxθg αναπτδξειg τoυ ε[ναι

επoυoιδδειq ωζ πQoζ τo περιε1δμενo αυτδ. ,Eτσι, τo oδνoλo τηζ

oημαolαg, αυτoδ oτo oπo'to αναφθqεται τo μoυσιNδ δργo, πεqιoρlζεται

απδ τo φιλδooφo oε δνα μδνo, oυotαoτmδ μεν, αλλιi επιμθqoυq oτoι1εlo

τηq oυνoλιιηq ψoυotlιηζ μoQφηζ.

,., ΠQβλ. με την ιΙπoι|lη τoυ ΧcΙνoλιπ oτo παg&gτημα ττ|G 5ηq εν6τηταq των

εδδ oημειδoεων.

-bo-

Mε τη δηλωoη τoυ αυτη o Χδγπελ δε[xνει δυo πqciγματα: α) δτι ηιδιδτητ& τoυ ωζ <xαλλιεργημθνoυ εgαoιτθxνη> τoν .ιαΘιoτα μciλλoν θναν

απλδ μελωδιoτη (αq μη, πoδμε <μελoμανη>) πoυ αδυνατεi να oυλλιiβει

την εNφραoτιπη αναyτιαιδτητα 1ΛαL oημαolα των θντεxνων μoυoιπδναναπτδξεων, β) oτι αυτδ δxει ωg oυνθπεια να αδυνατε[ να παραπoλoυθηoει

'1.αL να εξeταoεt lιρtτtNα τιq oδγ1ρoνdq τoυ μoυoιπθq eξe)"Lξeιq, με τqανδ

παρcΙδειγμα τo θργo τoυ Mπετoβεν, δπoυ η oημαoiα τoυ μoυσιχoδ θqγoυ

δεν περιoρ[ζεται στo θεμα τoυ, αλλ& αναδειπνδεται στo αiνολο τηc,

μoQφηζ. o περιoριoμδg ωoτδoo πoυ o φιλoooφoq θxει επιβctλει oτoν

εαυτδ τoυ θ1ει παι θεωqητιxθq βcΙoειζ: υπoστηQ[ζει δτι η μoυoιπη μoQφη

αδυνατε[ e14 φδoεωq να διαρθqδoει oρyαvιxd τo πQoζ θπφqαoη

πεqιε1δμενo, δπωg αυτδ oυμβαlνει oτην πΧαoτtNi1 τbyνη παι ιδιαi,τερα

oτην περlπτωση τoυ ανθqδπινoυ oQγανισμoδ, δπoυ η nαΘe λεπτoμθρεια

βρ[oNεται σε oQγανιχδ, απδλυτα αναμαlo συσχετισμδ με τo oυνολo τηC

μoQφηζ. Αυτδ ωoτδoo δεν oημαlνει δτι θνα μoυoιlιδ πoμμ&τι θα πρθπει

να oυντlθεταt ραιflωδιιια, δηΧ. με πληρη, αυθαiρετη ελευθεglα επιλoγδν,

αλλcΙ μπoρεl <να αναπτδooεταL ,ΙτLo συγ14Qατημbνα Nαι να τηρεi μια θα

λεγαμε π)"αoτιnδτερη ενδτητω>, χωQiq αυτη βεβαια να μπoρεi να

υττo'|α1αστηoει την αληθινη oqγανιπη ενδτητα τoυ γλυπτoυ δqγoυ τdxνηe.

o Xεγπελ τδλoq διαxωglζει την xρηoη τoυ η1oυ oτην πoiηoη, απδ

τη χQηση τoυ ηχoυ oτη μoυαιxη. E.νδ στην πo'tηoη τo hxηψo τηζ

μεμoνωμθνηq λδξηq δεν ε[ναι παρcΙ bνα oημα Nαι μδνo παqαoτ&oεων πoυ

δεν θxoυν Nαψi'α μoρφιπη oyt'oη με αυτδ (η λθξη δεν εiναι ειxoνα)' oτη

ψoυomi1o ηχoq χQησιμoπoιεiται για τoν εαυτδ τoυ' αTto'tτri αυτοτελεια

)ηαL σηι''.ασ[α, γiνεται πχαoτnηδ υλιπδ μιαq πνευματ04ηe δημιoυργιπηe

δqαoτηριδτηταζ, (στη μoυσt,ιi1 o ηχoζ μετα1ειqiζεται ωg oπoπoφ. oπiνδυνoq πoυ o Xεγπελ εντoπ[ζει εδδ εiναι δτι η μoυotπη, oτην tlιανδτητα

-31-

τηζ να απελευθεQδνεται μθo, απδ την αυτδνoμη μεταxεiριoη τoυ

αυτδνoμoυ ηyητt,ιo'b υλιπoδ απδ oπoιoδηπoτε πεqιεxδμενo, μπoρεi, να

,ιαταντηoeι ενα απλo δεξιoτeyνnιδ ιαταo,ιεδαoψα' τtατt ανοδoιo δooν

αφoqci τo αληθινδ ενδιαφθρoν τoυ πνεδματoq πoυ εiναι να αναγνωρiζει

στo iδιο τoυ τo δημιoυργημα τoν εαυτδ τoυ oτην πληρδτητα των

πεgιε1oμdνων τoυ. o μουoιπδe φoρμαλιoμd6 δεi1νει να βρLoπεται εχ των

πqoτθqων oτo oτδyαστQo τηζ εγελιανηe nQLτa4hc,.

O Χεγπελ δεν αρνε[ται τη δυνατδτητα να θ1oυμε Nατα τη μoυoιπη

αnρδαoη πιo oαφεlq πεQιεχoμενιπδg παqαoταoειq η ιδεεg πραγμ&των,

ωoτδoo oυμφωνεl με τoν Ιζαντ δτι αυτθg δεν εlναι παqct πρoioντα τoυ

αυνειρμoΔ, πoυ δεν θ1oυν την αληθινη τoυq αιτi,α oτoυq lδιoυq τoυq ηxoυq'To γνωoτδ πρoβλημα τηq o1δoηe πειμθνoυ-μoυoιπηg στη

φωνητιNη ψoυomi1, θ[γεται ytατδπtν απδ τoν Xθγπελ με πριiιγματι θξυπνo

τρδπo. Αν θελoυμε τo παθθνα ατδ τα δδo oτoιxεi,α τηc oxθoηg να

διατηρεl, στo βαθμo τoυ δυνατoδ, τη διπη τoυ αυτoτελεια

υπooτηρlζoνταq oυνriμα τo &λλo, τδτε θα πρdπει '|αL

τo πε|μενo να μην

πεqιθxει πληθδqα παqαoταoεων παι εννoιδν )4αL να εiναι δδoπoλo oτην

riμεoη Nατανδηoi1 τoυ, 1/(αL η μoυoιπη να μην εiναι πεqlτεxνα

διαμoφωμθνη nατα τα πqδτυπα τηq αυτδνoμηζ oQγανιr4ηζ μoυoιπηg,'Eτoι, o Χθγπελ υπooτηρlζει στην oυoiα μια διαμεooλciβηoη πo'tηoηq ιαt

μουoιπηG, δπoυ πανθνα απδ τα δδo oτoιyεi-α δεν ε[ναι τo πρωτε0oν,

oδμφωνα με την παλαιδτερη διαμ&1η.

Πδq τδρα η ψoυoιnη oυλλαμβciνει 14αL εxφq&ζει θνα

πρoεπιλεγμδνo πεqιεxδμενo, δεδoμθνoυ δτι η μoυoιπη, oδμφωνα μΘ τo

φιλδooφo, ε[ναι αληθινη τdxνη <μδνoν δταν oτo αιoθητδ oτoιxεio των

ηyων nαt των πoλυπoixιλων σχηματισμδν τoυq επφρrΙζεται με πατcΙλληλo

-b2-

τQδπo τo πνευματL'(δ;>>, Eδδ ειociιγει o Xθγxελ την πολδ βαoιπη dννoια

τηζ εαωτεριιιdτηταq (Ιnnerlichkeit). Ωq τθτoια εννoεl πqωτloτωg την

συγπινησιατti1 ανταπδ'|QLση τηq Φυxηs oτα εξωτεριπci δεδoμενα, η oπoiα

ωoτδoo απoτελεl oυotαoτιτr'δ oτoι1ε[o των lδιων αυτδν δεδoμδνων. Π'χ.,

η oυγπlνηoη πoυ αιoθανδμαστε στη θεα δυo ανθgδπων πoυ ξεπερνδνταg

μια πληθδρα δυoπoλιδν τελιπιΙ oυμφιλιδνoντα|', αTτoτελεi, την εoωτεριπη

διcioταoη τηζ ιδθαζ τηq oυμφιλiωor|G.

Ωoτδoo τo αloθημα αυτδ δεν ε[ναι παρα τo <δνδυμα τoυ

περιεxoμθνoυ }tαι αυτη εlναι απριβδq η oφαlqα πoυ διεπδι,ιε|ι η ψoυotιi1>,

FΙ εoωτερotδτητα αυτη τoυ υπo]4ειμενιNo'5 αιoΘi1ματoζ πoυ αφαιρεiται

απδ τoν εξωτεqιπδ πδoψo, ε[ναι η πεgιoxη πoυ αναπαρ&γει θντεxνα η

μoυoιπη' Ιζαι o Χεγπελ τoνlζει εμφατιπcΙ απgιβδq αυτδ τo oτoιxεlo τoυ

iντεγου για τη ψoυotτη, λθγoνταq δτι η φυotπη θπφqαoη των

oυναιoθημcΙτων (επιφωνηματα πδνoυ, χαQciιq ι'o.N') απδ τη oτιγμη πoυ

δεν τα αρθρδνει υπδ μoqφη dντεxνα επινoημδνων μoυoιπδν η1ων δεν

εiναι τθ1νη. Απo την rΙλλη, αυτη απριβδg η ιxανδτητα τoυ ανθρδπoυ να

εξωτεριπεδει, διαμoρφδνoντcilq τoν θντεxνα, τoν εoωτεριπδ τoυ Nδoψo,

oηματoδoτε|ι xαt μια oxθoη ελευθερiαq απθναντl τoυ: τα π&θη x&νoυν,ιατι απδ την ιo1δ τoυq τη στιγμη 7τoυ

'|αταnτoδνται απo την τε1νη. FΙ

<απελευθδρωoη μθoω τηζ τθχνηq> εiναι μια απδ τιζ πιo oημαντιNιlq

συνεισφoQ6g τoυ Xεγπελ oτην ιδθα τoυ oδγ1qoνoυ πoλιτιoμoδ.

Στo τελευταi,o, τqiτo υπoπεφciιλαιo τoυ πqδτoυ xεφαλαioυ, o

Χθγπελ eξeταζeι την ιδιδτυπη δρ&oη τηe ψoυσL1Λylζ μεoω τηq &qoηe τηe

διciιoταoηq υποπειμθνoυ-αντιπειμθνoυ πoυ πQαγματoπoιε[ται τιατα την

αlιρδαoη τηg. Eνδ oτιqπΧαoτιπθq τθxνεq (yΧυπτιNi1, ζωγqαφιπη) o θεατηq

διατηρεi απθναντι oτα dργα μιαν αυτoνoμ[α, δπoυ αυτ& δεν δεoμεδoυν

-bb -

την χQιση τoυ η την συγ],(ινησLα1ιη τoυ ανταπδy(QLση, στη μoυσιιη αυτηη

αυτoνoμiα υπoνoμεδεται. o ηχoζ ωζ υπαQξη ciδλη nαl πατeξoyt1ν

1ρoνιπη, ταυτiζεται με την αδλδτητα 'αL NQIνL'|δτητα τoυ ανθqδπινoυ

εσωτεQι],(o'b, eξαναyn&ζoντιig τo να απoλoυθηoει τιq διπδq τoυ πινηoειg, να

διαμoρφδνει τη xρoνιπδτητci τoυ oδμφωνα με τo xρoνιπδ xαραxτηρα τηe

ηyητtτtηc, π[νηoηe' 'Eτσι, η ανθρδπινη oυνεiδηση παQαoδρεται απδ τη

<<στoLxΘLα1/|η βi,α, τoυ μoυσιπob ηyoυ, δεν μπoρεl να αντιoταθε[ παι να

δραπετεδoει, οqιoμθνεq φoQεζ μ&λιoτα αιoθciνεται να τιtνητoπorciταt

αlιδψα ytαL στLc, εξωτεqιπdg τηg αντιδριiιoειq απδ τη δυναμη τηq μoυoιπηq

(xτυπημα τoυ ρυθμιNoδ παλμoδ, σιγoτQαγοδδιoμα, NLνηoη τoυ oδματog

ι.o.τι'). Αντιλαμβανδμαoτε πδoo επLιαιQεζ εlναι oι θεωρητιπδζ αυτεζ

θεμελιδoειq τoυ Χεγπελ για τη δυναμη τηζ μoυoιπηc πcΙνω στην

ανθρδπινη Φ,χη, αφoδ απo,ιαχ'bπτoυν μια eξαιρετιια oτενη oυναφεια τηG

μoυoιπηG με τα oτoιγε!ια πoυ συγ]4Qoτoδν την ανθρδπινη oυνεiδηoη'

Αυτδ δεν απoιχei"εt βθβαια, oδμφωνα με τo φιλδooφo, τη

δυνατδτητα μιαζ απgδαoηc αφηQημενηq απδ την αμεoδτητα τoυ η1oυ

)4α.L 1τQoσανατoλιoμθνηζ στη oυνειδητoπoiηoη μoρφιπδν oxθoεων, τη

δυνατδτητα μιαζ θα λθγαμε <αναλυτιxηg> απqδαoηζ. Moνo πoυ τδτε, λδει

o Χθγπελ, xανoυμε την oυσιαστιπη λειτoυργiα τηq μoυoιπηe πoυ ε[ναι η

θντεxνη )4αL ελευθεqη αναπαqαγωγη τoυ εσωτεQι14oδ πδoμoυ των

oυγπινηoεων. To πρoβλημα oμωζ τδτε ε[ναι δτι αυτη η εγπατciλειι}η

στoυq xειμ&goυg τηq μoυσι]4ηq πlνηoηe oτερεl τη δυνατδτητα ιιρiαηζ ττoυ

πρoUπoθθτει αντioταση '|αL

α,ΙτoστασLoπo'ιηoη απδ την αμεoδτητα των

αιoθηoεων: η απρδαoηebnoΧα γiνεται πQriξη ανoρθoλoγιπη.

Στην περLπτωoη αυτη αυτδ πoυ oδμφωνα με τoν Xεγπελ μπoqεi να

μαζ πQoστατεδoει δεν ε[ναι βδβαια η <διανoητι,ιη>> αnρδαση πoυ xciινει τo

εnφQαστL1Ιδ πεgιε1δμενo τηζ μoυoιπηc, αλλ& η αιδρηoη τηq ιιυxηq π&νω

απδ τιq μoυσιr,(δq δ4φQαστLndq εναλλαγθg oε μiα πεqιoxη oπoυ η lδια

βqloπεται μδνη με τoν εαυτδ τηq, πoυ oυνειδητoπoιεl την αυτδνoμη

υπαqξη τηζ. FΙ παqατηqηoη τoυ Χεγπελ δτι μθoω τηζ μoυoιπηqαπρδαoηG η Φυxη απoNτα αυτη τη δυνατδτητα απελευθεQωσηq απδ την

παθημερινδτητα, απδ την 'tαταIτLeστLNη

πραγματιn6τητα των παθδν παι

των oυνηθιoμδνων oυγxινηoεων, συμφωνεi μεν εν μdqει με τιζ ρoμαντιπ6q

απδι|ειq, διαφoρoποιεlται ωoτooo απδ αυτδq στo δτι αυτδ τo

απoτρ&βηγμα πQoζ τo εσωτεQιlι6 πoυ λαμβοiνει χδQα τιατα την απρδαoη

τηζ μoυσιxηg, δεν oημα[νει περιπλriνηση σε xδρoυq τηζ φανταoiαq, oε

oυτoπmt,q παqαoτcΙloειq ενδq nδoψoυ ευτυxlαq παι μαπαριδτηταζ πoυ

πεQιφQoνεi' την oιΧηQη πQαγματιιδτητα τoυ παθημερινoδ βioυ, αλλcΙ τo

αioθημα αυτooυνειδητoπo'tηoηζ τoυ ενεργoδ παι ελεδθερoυ πoλ[τη τηζ

νεδτερηc Θlτoxηe, πoυ αιoθιΙνεται ισχυQδg,ιαι νυφciιλιog απ6ψα Nαι ψt,oα

oτη δlνη των συγπινηoεδν τoυ. To μoυoιπδ αυτo βlωμα τoυ Χdμελ,

υπερβαlνει την ιΧαonιιoτmη αιoΘητιιη τylg ωqαiαg μoQφηq )4αL

πQoσανατoλLζεται, oε θνα βαθμo, oτιq βιωματtnbqαξtωoειζ τηζ αιoθητιπηG

τoυ υιf'lηλoi, δπoυ η αιoθητιNη εμπειqlα απoo^ιoπε'ι απριβδg oτo α[oθημα

υπερoyξe τoυ ανθqδπoυ απθναντι στην εξωτεριxη )4αι εσωτεQιπη Φυoη.

L1 ιριτtιi1 τoυ Χθγπελ oτqdφεταL 'α"L

,ιατα των μυθευμ&των πoυ

αφoqοδν την δηθεν nαταΧυτtrη ηΘι,ιη επlδqαoη τηζ μoυσιnηc, τδoo oe

ατoψι,ιδ, δoo nαι σε ]4oινωνιπδ αλλci ytαt πoχιτειατr.δ επLπeδο. Υπooτηqiζει

6τι η δηθεν ηΘnιη παντoδυναμiα τηe μoυoιπηe (n'x, η εξημθρωoη των

θηρiων, η εμι|υxωoη των oτρατιωτδν, η αναζωπδρωoη τoυ πατQιωτmo'b η

επαναoτατtlηo'i oυναιoθηματοq n'α') αnδψα '|αL

oταν φαlνεται δτι

oυμβαLνει, δεν θεμελιδνεται ωoτδoo oτην i,δια τη μoυσι],ιη, αλλιΙ oτιq

παραoτ&oεLc, y(αL τιζ ιδθεζ με τιζ oπolεq πεQιστασια,ια eLναι oυνδεδεμdνη

- 35-

nαL τLcJ oπoιεζ υπoβαoταζει συγ],(ινησιαια.Ι1cΙπoι}η αυτη oυμφωνεl με την

πιo Θεμελιδδη θεωρiα περ[ αυιlειρμoδ, πoυ εξεταoαμε παραπcΙνω.

To δειjτερo ιεφαΧαrc τoυ πειμθνoυ των παραδδoεων τoυ για τη

μoυoιπη, o Χdγπελ εξeταζet μια oειqct θεμrΙτων πoυ αφoQoυν oχι IτLα τo

γενιπδ χαQαπτηQα τηζ μoυσιNηg, αλλ& τoν ειδιxd τηζ χαQαχτηqα, τιq

'tατασ'tευαoτι,ιbg ιδιαιτερδτητεζ τηζ μoυσιχtζ, την τexν04η τηζ δι&oταoη

(.o πεφιΙλαιo oνoμriιζεται <Πρooδιoριoμδq των επιμθqoυq μδoων

μoυoιπηG θπφqαoηφ), Ι(αταρ1&g, o Xεγπελ επιoημαiνει δτι o

μεμονωμθνoζ ηχoζ απδ μδνog τoυ εlναι θνα oτoιxεio αυτδνoμo μεν αλλα

αφηqημθνo, τo oπoio, πρoxειμθνoυ να υπcΙιqξει μoυoιNη, πqδπει να

περιθλθει σε oυoxετιoμδ με &λλoυq ηχo,ζ, στη β&"η θεμελιωδδν

ποoοτιxcilν oxdoεων' o μαθηματιπδq πqooδιoριoμδq τoυ μoυσιj4oδ υλιπoδ

πoυ στo oδνολδ τoυ αφoρci την διαvοητιxιj παραμετQo τηζ μoυoιπηq παι,

δπωg παρατηρε[ o φιλδooφoq, πρooεγγlζει τη ψoυot,ιη στην

αQχιτε:,(τoνιπη, δεν παρθ1ει ωoτδoo παρ& τo ανα^|nαi.o θεμ!λιο oτo oπoio

θα oτηqιxΘεit yιατδπιν η ελεδθεgη θπφqαoη: τo 'tανoνtoτοηδ

oτoιxεio τηG

Δι&νoιαg βerstand) δεν μπoρεi' να υπonαταoτi1oει τo ελευθεριαπδ

oτoιxεlo τoυ Λδγoυ βernunft) ' απΧα τo oτηglζει.

o Xεγxελ διαπρ[νει τρεiq βαoιπθq παραμθτqoυq τηζ μoυσι}ιηζ: α)

την χQoνι:{η, αφηQημδνη / ιδεατη παg&μετqo, β) .η, παqriμετρo τηe

εμπραyματηq hxηoηe, των η1ων oτtc' ψεταξδ τoυq oxθoειg (<αρμoνlα>) παι

στιζ ηxoxgωματιπθq διαφoqoπoιηoειq τoυζ, γ) την παqαμετρo τγ1g

ζωντανη, .μΦ,xηq ε}ιφQασηζ τoυ εξeταζεται στo φαινδμενo τηq μελιυδlαq'

Ι{ μoυoιπη δy', μδνo επιoυμβα[νει στo 1ρδνo, αλλrΙ xαL τoν

oρyανΔιlει. oι τqεlg θεμελιδδειq τρδπoι oργrΙνωoηe τoυ εLναι, oδμφωνα με

τo φιλδooφo, α) η yρονιlιη αyωyη (τo tempo, δπωq λεμε), β) .o μουoιxd

-b6-

μ!τρο nu y) o ρυθμι)q. o Xεγπελ παqατηρεi δτι oι ηχoι ωζ αυτδνoμα

ηyητιια φαινδμενα θ1oυν μεν μια πρooδιoριoμδνη διciρπεια, αλλ& αν

θdλoυν να oQγανωθoδν μoυoιπrΙ πqθπει να περιθλθoυν σε oτoιxειδδειq

πoαoτιxοiq oυoxετιoμoδq πoυ πqooδιoρlζoνται με β.Ι"η μια ενιαlα

πoooτtτιη μoνciδα η oπoi'α παρθ1ει τo μδτρo τηq τιLνηoηq.

Ι{ατδπιν o φιλδooφoq θθτει τo βαoιnδ εqδτημα γιατi, oτη ψoυoιNη

xρειαζδμαoτε μετQα yLαL δ[νει μιαν απαντηoη πoυ θxει τεq&oτιo

πoΧιτιoψιnδ ενδιαφθρoν: στην ενδτητα τoυ μoυσιχoδ μdτqoυ ο ιΙνθρωπog

αναγνωρLζει την iδια την ενδτητα τηζ αυτoσυνεlδηoηe τoυ, με τo να

επιφθρει oτην ατθρμoνη διciρπεια τoυ 1qδνoυ τομiq,'(αLνα oργανδνει την

αλληλoυxiα αυτδν των μεμoνωμδνων xρoνιπδν γεγoνδτων βcioει μιαg

χQoνι]4ηζ ενδτηταq / μονcΙδαζ την oπo'tα o lδιog επιλθγει. H ταξη πoυ

επιβcΙλει η ψoυoιιιi1 στo xQoνL14δ γlγνεoθαι, δiνει θτoι oτoν rΙνθρωπo θνα

αloθημα υπεQoχηζ απιiναντι στην π0σ0τιxη αυθαιρεαiα πoυ yαραπτηρLζεt

την αλληλoυxlα των η1ων oτη φδoη. H μoυoιπη μΘ τo να πανoν[ζει τoν

χQoνo τoν nανet αιlθρcλπυo, 1ιαL γi,νεται bτot ια\Χιτeyνι,ιδ μδoo

αυτoεπιβεβα lωoη c τηe oδγ1qoνηζ r,ιυQιαQ Υτιhe oυνεlδη oηe.

Ωoτδoo αυτη η ιανoνmδτητα τηq επανcΙληιpηζ τηζ xρoνιπηq

μoνriδαq xαL τoυ μdτqoυ δεν πqθπει να ηxεi εμπqrΙγματα, γιατ[ τδτε δεν

θα εixαμε παρ& την βαρετη oμoιoμoQφη επανrΙληι}η φθoγγων loηq

διαρπεlαg. oι παρrΙμετQoι τηζ xρoνιπ|G αγωγηζ 14αL τoυ μoυoιπoδ μθτρoυ

eLναι ιδεατlE παqciμετQoι ]4ανoνιoμoδ τηq μoυσιπηe 1qoνιNδτηταq. To

μoυoιπδ μθτρo ζωντανεδει yιατδπιν η διαφoqoπoιημθνη ρυθμιxη oργcΙνωoη

τηq μoυoιπηG, δπoυ λαμβιiινει χδQα μια πqαyψατtιi1 απειρδτητα

ρυθμιπδν επιλoγδν. FΙ qυθμιπη ogγοiνωoη ενδq πρoεπιλεγμθνoυ ηγητnιob

υλιπoδ εlναι απαgοiβατog oqoq π&θε μoυσι),ιηq πQα^'lψατ04δτηταq'

-b7 -

Ωoτδoo πqθπει uατδπιν να πρooδιoqιθoδν oι νδμoι πoυ διθπoυν

αυτδ τo |διo τo ηyητιNδ υλιπδ, oι νδμoι τηζ (αQμoνlαg>, oδμφωνα με την

ogoλoγlα τηζ Θττoxhe' Πριν oβωζ o Χεγπελ eξεταoeι αυτdg τιζ

αφηQημενεq oxεoειq, ,ιανει παπoιεc, ενδιαφδρoυσεζ παQατηρηoειq πoυ

αφoρoδν τη δι&Nριoη των μoυoιNδν oργrΙνων '|αL

τLc, αQχθq πoυ διθπoυν

την παραγωγη τoυ ζωντανoδ ηxoυ. Για τα εγxoqδα )4αL τα πνευoτck

δργανα ιoxδει, oδμφωνα μΘ τo φιλδooφo, η αQχη ττlq yραμμιxηs

πατεδθυνoηζ, πoυ αφoρrΙ oχι μoνo το ευθδγqαμμo η xαμπυλoμoQφo

σχημα τoυ υλιπoδ πoυ δoνε[ται πQoπειμθνoυ να παρcΙγει ηxo (xoqδη η

oτηλη αερα), αλλrΙ παι τoν γQαμμιub γαραlιτηρα τηq iδιαq τηq ηxηoηeπoυ τoν διατηρεi παθ, δλη τη δι&ρπειd .ηq. Αυτη η γQαμμιr4δτητα τoυ

η1oυ των εγ1oqδων }tαι των πνευoτδν μoυoιπδν oqγciνων o Xεγπελ

ιoxυρlζεται δτι βgloπει παλδτεqη )4α"L IτLo οiμεoη ανταπδπριoη στην

ανθρδπινη Φ,χη, η oπo'tα αναγνωρi,ζει oε αυτη τη γQαμμιπη oυνθxεια τoυ

ηxoυ την lδια τηe την εσωτεQιπη oυνθxεια.

Αντιθdτωg πιo μαπριci oτη φδoη τηζ ψυχηζ βqioπεται η ηχηση των

πρoυoτδν δπoυ δεν μπoqεl να γlνει επδμβαoη oτη διriqπεια τoυ ηxoυ, o

oπoiog θτoι απoη1ε[ μετcΙ απo λ[γo. Αντιλαμβανδμαoτε δτι o Χεγπελ

oυoιαoτιlηα πρooπαθεl να θεμελιδoει ιδεαλιoτιιια ψtα xαθαρ& ιoτoριπη

πoλιτιoμιπη επιλoγη, δηλ. την υπεQoχη τoυ γραμμιπoδ ηxηματog απo

την θντεxνη ευgωπαΤπη παρ&δoση. H Nατoπtνη μoυoιπη πQαγματιrτδτητα

ωoτδoo, θδειξε να αναπαλbπτeι eu νθoυ την ιδιαιτεqδτητα τoυ πρoυoτoδ

oργriνoυ παι μαλλιoτα oqιoμθνεg φogθq, αντιoτqδφoνταζ τoυζ δρoυq, να

παρθ1ει πληQη υπεQoχη oτην απλη gυθμιιδτητα.

o Xθγπελ eξeταζει την παQαγωγη των επιμθρoυg φθδγγων τoυ

τονιNoδ υλιπoδ με βcioη την lιΧαoιτtη πυθαγoρεια παρcΙδooη' Υπooτηρlζει

-38 -

δε, παι πcΙλι παqαδooιαπri, 6τι η αqμoνιπη πotδτητα τηe oyboηq δυo

φθδγγων (oυμφωνiα / διαφων[α) θεμελιδνεται στην πoooτι"ιιη αναλoγ[α

πoυ την διθπει: oι φθoγγoι πoυ σχετiζoνται με απλη αqιθμητιπη αναλoγiα

ε[ναι ευctρεoτoι, oι αντiθετoι δυocΙρεoτoι' Ωζ πQoζ αυτδ o Χεγπελ

βλθπoυμε δτι δεν πρo1ωgrΙ την πqoβληψατιιtη. Eπloηs αδιcΙφορη ε[ναι η

περιγραφη τηζ συγ}ιQδτηoηe των τoνιπδν πλιμciιπων, αν }tαι απoδειπνδει

μια παλη γνδoη των βcioεων τηζ μoυσιπηq θεωqiαe.

Ωoτδoo, oηψαντtιη εiναι η φιλoooφιπη ιδεαλιoτιπη θεμελiωση τηζ

τρlφωνηe συνηχησηζ πoυ απoτελε[ τo βαoιιδ δoμιNδ oτoι1ε[o τηζ

νεδτερηg τoνιnηe μoυσιχηq, nαL την oπolα πqooδιoqlζει ωζ oλt)τητα

εαωτεριιcΔν διαφoqδν δπoυ αυτθq oι διαφoqδq θxoυν αρθεΙ,: η τρi,φωνη

συνηχηση εlναι Lιαι ενιαLα, 2nαι εoωτεριπcΙ διαφoqoπoιημενη (τρεiq

διαφoρετιxoi, φθoγγoι πoυ βρloπoνται μεταξδ τoυζ σε διαφogετιπδ

συσχετισμδ). 'Eτoι, oδμφωνα με dναν παgαλληλιoμδ πoυ πιiινει o lδιog o

Xθγπελ μΘ τη Λοyιxη τoυ, η τρlφωνη oυγ1oρδ[α εi,ναι ψtα ηγητmi1

πραγμ&τωoη τξG [διαq τηe !νvοιαq (!), η oπolα δεν εLναι παρ& μια τδτoια

ενδτητα oτη διαφoq& των λoγιπδν oτιγμδν τηC.

E,π[oηq ενδιαφθρoυoα εiναι η φιλoooφιπη θεμελiωση τηζ αν&γπηe

στη μoυσιπη να εναλλrΙoooνται oδμφωνΘq παι διciφωνεq oυνηxηoειq: η

διαφωνlα εiναι απgιβδg επε[νη η αναγπα[α διαφoρrΙ πoυ επιβεβαιδνει

διαλεπτιπα την εγπυρδτητα nαL την ιo1δ τηζ oυμφωνlαq. Xωqiq τη

διαφων|α η μoυoιNη θα ηταν αQμoνιστι],ιιi φτω1η, αφoυ η διαφωνiα

oυμβoλiζει την αμφιβoλiα τηζ ψυχηζ, την lιLνηoη αυτoδπδQβαoηq τηc, )ηαL

η επεQχoμενη συμφων[α την τεΧιNi1oυμφιλ[ωoη με τoν εαυτδ τηe.

Σ.η διαπgαγμ&τευση τηζ μελι'.lδiαg, o Χδγπελ βqloπεται στo

απδγειo τηG μoυoιπηG του διαλειτmηe. H μελωδiα oυμβoλiζει

περιo1η τηζ μoυσι]4ηq την ελευθερ[α τoυ πνεδματoq. FΙ ελευθερlα

στην

αυτη

-3\-

ωστδσo δεν εi,ναι αυθαlqετη, αλλrΙ δεoμεδεται στην nLνηoη τηg απδ τιq1ΛανoνLστL'Lδτητεq τηg δι&νoιαq, απδ τιq oυνθηxεζ τηζ αναγπαιδτηταq. Στη

μoυoιxη αυτδ oημα[νει δτι ηnLνηoη τηg μελωδiαq υπδπειται στoν ελεγxo

των μετQιχo-Qυθμιπδν oxdoεων απδ τη μ|ια, ιαι στoυζ νδμoυg πoυ

διθπoυν την oργιiνωση τoυ τoνιπoδ υλιNoδ απδ την ιiλλη (<αρμoνlω). FΙ

ελευθεqiα τηζ θεμελιδνεται στην αναyxαιdτητq '|αL

εiναι πqαyψατtιη

ελευθερiα μδνo μdoα απδ αυτην. Παqαλληλδτητεq με αυτη τη θεωρiα τηe

μελωδi,αq θα δoυμε 1ΛαL στην ενδτητα για τoν Σοπεν1cΙoυεq.

Στo τελευταi.o ιeφαλαιo πoυ oνoμ&ζεται <Σ1εoη των μoυoιxδν

μδoων θπφραoηe πQoq τo περιε1δμενδ τoυg>, o Χεγπελ εξεταζet ψια

oειρα θεμ&των δπωq την <oυνoδeυτιιη>> )ιαL την <αυτδνoμη> μoυoιπη, τo

πρoβλημα τηζ μoυσιr4ηq εxτiλεoηc, '|'α',

τα oπo'ια θ1oυν oαφδq ευQυτεQo

μoυσιπoαισθητιπo nαL ψoυot,ιo[oτoριπδ ενδιαφθρoν lιαι yt, αυτδ δεν

υπriqxει λoγog να εξεταoθoδν εδδ.

H oημαoiα τηq φιλoooφlαζ τηζ μoυσιχηζ τoυ Χθγxελ εoτι&ζεται

στη oδνδεoη τoυ μoυoιxoδ φαινoμδνου με τη oυνoλιπη ευρωπαTπη

πoΧιτιoψιni1 πQαγματι14δτητα. FΙ ψoυot,ιη, τθpη πoυ βqloπεται πoλδ

ι}ηλ& oτην εγελιανη ιεqαρ1iα των τεxνδν, αναδειπνδεται oe eNφραoτmδ

φoQεα τηζ εσωτεριπδτηταq τoυ νεδτεqoυ ευQωπαioυ, πoυ oυνδθει την

Notνωνmi1 τoυ δπαρEη στην εξωτeρmδτητcΙ τηq με τη oυνειδητoπo'tηoη

τηζ εoωτεριπηζ τoυ μoναδιπδτηταq xαL ελευθερiαg' Γι, αυτδ yLαL

θεωρoδμε δτι τα λεγδμενιΙ τoυ για τη μoυoιπη, μθoα oτιg δποιεζ ατθλειθq

τoυζ, απoτελoδν Noψβιnδ oημεlo oτην εξθλιξη ,ηe φιλoooφιπηg oπει!ηe

για τη μoυoιπη.

-40 -

Eνδτητα Δη

Aqθoδqog Σoπeνγ&oυeQ (Arthur Schopenhauer, 1788-

1s60) { η μoυoιπ{ ωE Ιδθα τoυ Κδoμoυ.

Παqoυoiαoη Nαι oγouιαoμδE τoυ 14eLψθνoυ τoυ Σoπeν1&oυeq

\ιLα. τη v"oυσ04η.

α) Παρoυolαoη

ΣNoπδe των τεxνδν ε[ναι η απoπαλυΦη .ηq oυoiαg, τηe αληθειαe

π[oω απδ τα φαινδμενα, δηλ. τηq Boδληoηg. Eνδ oι rΙλλεq τθxνεg τo

πQαγματoπoιoδν αυτδ θμμεoα, μδoω λδξεων, ειπδνων, παραoτrΙoεων,

oρατδν 1qωμcΙτων, ogατδν μoρφδν, η μoυoιπη θxει, oδμφωνα με τo

φιλδooφo, την ιπανδτητα να πoινωνε[ αυτη την oυolα των πQαγμιΙτων, την

Ιδθα τoυq, απευθε[αg, ιΙμεoα. FΙ πoινδνηoη αυτη δπωg λθει o φιλδooφoq

ε[ναι <πoλδ oιπε[α, απε|ρωq αληθινη 14αL εδoτoxη, αφoδ πατανoε[ται

oτιγμιαiα απδ τoν oπoιoνδηπoτω. Αυτδ ωoτδoo πoυ πρoβληματiζει τoν

Σoπεν1ιΙoυερ εLναι πcΔq αNψβδq η μoυotιi1byet αυτη τη δυνατδτητα: τo

μυoτιιδ αυτδ, δπωq χαQα14τηQιoτιyια λθει, <ε[ναι πoλδ βαθιιΙ πqυμμdνo>.

Ι(ατανoδνταg τo μεθoδoλoγιπδ πρoβλημα πoυ πqoπδπτει, αφoδ

υπooτηρlζεται δτι υπrΙρ1ει (μια oy€oη τηζ μoυoιxηG, ωζ μiαq

παρ&oταoτlζ, με Αυτo τo oπolo oυoιωδδq πoτδ δεν μπogεl να ε[ναι

παρctoταoη), παQαπδμπει για την τιαταν6ηoη των επιχειQημrΙτων τoυ στην

εμπειq[α πoυ δxει απδ τη μoυoιπη o Nαθδναq απo εμιig.

- 4t-

E,νδ oι &λλεq τθxνεq απoιαχ'bπτoυν τη Boυληoη μθoω γενιπδνεμπειριNδν παραoτcΙoεων, Ιδεδν

' η |ΙoυσL'tη απoτeΧel <&μεoη απεrιδνrητηq iδιαs τηq βoυληoηG>. Mε την θννoια αυτη η Lδα εiναι μια Ιδ!α τoυ

xdoμου, εiναι, τρδπoν τινci, η εoωτεριπη, ενoρατιNη απoπciιλυQη τoυ

πδoμoυ. Ωoτδoo, επειδη η μoυoιπη eltναt πφαoταoη (<ηyητtxrΙ πινoδμενεg

μoQφiζ>, για να χQησιμoπoιηooυμε τoν xαQα'|τηριoμδ τoυ XcΙνoλιπ)

πρδπει να υπιiqxει nαπoια oμoιδτητα μεταξυ των παθoλιπδν

παραoτrΙoεων τoυ πδoμoυ (δηλ. των Ιδεδν) ]4αι των μoυoιπδν ηyητtιδν

μoρφδν. Αυτη την <παραλληλδτητα>, την <αναλoγiα>, eξεταζu o

Σoπενx&oυερ παqαπrΙτω.

Στουg βαθυτερoυg φθoγγουq τηζ αρμoν[αq, στην φωνη τoυ

μπιioooυ, αναγνωqlζει την πατδτερη βαθμiδα απoπ&λυι}ηq τηq Boυληoηg

oτη φδoη, τη βαθμiδα τηζ ανδQγανηg υληe. Στιq μεoαiεq φωνδq την

oργανιπη bΧη nαt τo ζωmδ βαolλειo, ενδ oτην ανδτερη, μελωδιπη φωνη

τoν πδoμo τηs ανΘρδπινηζ ελευθερ[αg, δπoυ η Boυληoη αναδειπνδεται

εμφανδoτατα: (η μελωδlα διηγε[ται την ιoτoqiα τηζ φωτιoμδνηg απδ τη

oδνεoη βoυληoηe, τηζ oπolαg η απoτδπωoη στην πεQιoχη τηζ

πQαγματιχδτηταq εiναι η oειρcΙ των πραξεδν τη?. H μελωδiα, oδμφωνα

με τoν Σoπενxοioυερ, επφg&ζει τιζ θεμελιδδειq nαταoταoetq τηζ

ανθρδπινηq Φυχηq oτην ,ιLνηoη τηζ απδ την t,ιανoπo'ιηoη στην oδδνη παι

π&λι πioω, με δναν τρδπo πoυ παQαπθμπει oτην αν&λoγη εQμηνεiα τoυ

Xθγπελ, τoυ αντιπιiχoυ Nατα τα ciλλα. Bλθπoυμε πωζ τo απρoατηριo των

<παλλιεργημdνων εραoιτεxνδν> τηζ eπoyηc' στo oδνoλδ τoυ, oπoυ

oυγιαταλdγεται φυσtlηα uαt o ΣoπενxcΙoυερ, αναδειπνδει oμδφωνα τη

μελωδ[α σε oυμβoλo τηq δι1αoμθνη ζ yαL ανL'|ανo1τoiη.ηq

υπoχΘιμενιιδτηταc, τηζ νεδτερηc επoχηζ. Σ.η μεταφυoιNη τoυ τ4ζ

μελωδi,αg, o ΣoπενxcΙoυεq επιxειρεi μiα πρδτη oημαoιoλoγιπη

-ηq'-

πQoσθγγιση τηq μoυσιπηζ μoQφηq, δπoυ oι επφqαoτιNθq oημαo[εq

o1ετlζoνται oτενcΙ με τoυζ μoυoιπoδq 1αqαπτηqεg. Για τιg λεπτoμθρειεq

τηq διαπgαγμιΙτευoηg παραπθμπω τoυζ φoιτητθq oτιg ευzoλoδιctβαoτεg

αναπτδξειq τoυ lδιoυ τoυ φιλooδφoυ (βλ. παq&ρτημα).

O Σoπεν1rioυερ παqαπιiτω πqoβαlνει oε μlα πoλδ oημαντιπη

επιoημανoη. Δεδoμθνoυ δτι η μoυoι:ιη δεν μιλrΙ μΘ παραoτοtoειq,

απoδlδει μδνo τoν γενιNδ γαρα,ιτi1ρα των πεQιεχoμθνων πoυ εxφριiζει,

την βαθδτεQη τoυζ oυoiα.'Eτoι δεν μιλcΙ π.1. για oπoιαδηπoτe επιμθqoυq

χαQ&, λδπη, τδνo τι.o'N., αλλ& για τα συγ]4ινησιαNα αυτα περιε1δμενα στη

γενιxδτητα τoυζ: για τη 1αρ&, τη λδπη, τον πδνo εv y!νει. oι ενoτ&oειg

πoυ μπoQεi να εγεlgει θναg τθτoιoq ιoxυριoμδg eξαtτ'tαg τηq εσωτεqιπξC

τoυ αντlφαoηc ' eξeταζoνται παqαπcΙτω. ΠQoq τo παρδν πρθπει να

oημειδoω δτι o Σoπεν1&oυερ με τoν τqδπo αυτδ απoδεoμεδει τη

μoυoιπη απδ την απλδq oυμβoλιπη ττ]c, oyt'oη με τα περιε1δμενα παι την

πρooεγγiζει oτα ιδανιlηα τoυ φoqμαλιoμoδ.

E,πioηe πqθπει να επισημctνω δτι oε αυτδν τoν ισχυQιoμδ τoυ

Σoπενxιioυερ θεμελi,ωoε αργδτερα o BriγNνεg τιζ δριμεq

μoυσιπoαισθητιπθq τoυ επιλoγb'q: η μουαιιιη εLναι αυτη πoυ εxφgοiζει την

oυolα τoυ δρrΙματoq, ενδ τo Nε[μενo '|αL

η σ1ι|ηνιπη δρcΙoη δεν απoτελoδν

παριi oqατδq διαoαφηνloειq f oυ^γNειριμενoπoιηoειq αυτηζ τηζ

δραματιxηq oυolαq πoυ απoδiδεται απδ την oqxηoτqα3',

δρcΙoη αναφoριN& με τo

δπφραoη. FΙ μoυoιπη (Nαι

FΙ cΙπoι|,,η αυτη τoυ Σoπεν1cΙoυερ θ1ει περαιτdqω ]4αι πεQιoQιoτιNη

1αραπτηρα πoυ πρ!πει να iyeι η μoυoιπη

εδδ o ΣoπενxrioυεQ συμφωνεi με τoν Χdγπελ)

.' o Bιiγ,νερ εi1ε παταoταΧαξει oε αυτθq τιq απoι[,.ειq πoλδ Nαιρδ πριν

διαβαoει τoν Σoπενx&oυερ. Στιq θεωglεq τoυ τελευταloυ δεν βQη,. παgci τo

onoρol.η.o φιλoooφιπo oτηριγμα πoυ τoυ 1gειαζoταν δεδoμdνoυ oτι o lδιoq εi1ε

μδνoν egαoι τeyνιπi1γνδoη τηq φιλoooφiαg.

-\b -

δεν πρθπει να μιμε[ται την πQαγματιχδτητα oτην εξωτεριπδτητrΙ τηc,

αλλ& να διειoδδει στην εσωτεριπη τηg oυolα, στoν (πυQη,o,, δπωq λθει.

Mε τo oτteπτιy,δ αυτδ πciθε αυoτηqcΙ πQoγQαμματtNη μoυoιπη απoπλiνει

oαφδg απδ αυτο τo ιδανιπδ. Eπioηc, τo γεγoνδg παι μδνo δτι η μουoιπηδεν πινεlταL στo στoLxεlo τηe παρcΙoταoηg, εlναι αqxετδ για να απoπλεloει

απδ τη μoυoιπη θNφραoη τη oφαlqα τoυ '|ωψLnoδ,

τoυ γελoioυ: η μoυoιπη

εiναι απδ τη φυση τηe αoβαρη τdxνη παι η απδδoση τoυ ιtωψιlιo'b τηq εiναι

απ6 τo φιλδooφo απαγoQευμθνη. Eδδ φαiνoνται oαφδq ot NχαooιtoτιNeg

πρoτιμηoειζ τoυ Σoπεν1&oυεQ ],ιαι θνα απδμα oημε[o πqoodγγιoηζ με τoν

Xεμελ.Mε θναν επιδθξιo oυλλoγιoμδ πoυ απoλoυθεi, o Σoπεν1ctoυερ

πqooπαθεl να δεlξει δτι η μoυoιπη υπερβαi,νει την απλη τiγνη ιαιανoρθδνεται oε φιλoooφlα! (βλ. πεiμενo). o ανoρθoλoγmδq yαραNτηQαζ

αυτoδ τoυ ισχυQισμoδ ε[ναι πgoφανηg: η φιλooοφιxη nατανδηoη των

περιε1oμδνων πoυ ποινωνε[ η μoυoιπη θxει η Lδια φιλooοφιιιlg

πρoδπoθθoειq (βλ oxoλιαoμδ), δηλ. χωQiq φιλoooφιπη παιδεiα εiναι

αδυνατo να χατανoηθoυν oι <αληθειεζ) τηζ μoυoιπηe ωq φιλoooφιxθq

αληθειεg (ιδεεq) τoυ πδoμoυ.

oλoxληρδνoνταζ την επlδooη τoυ oε αναλoγ[εq, o Σoπενxcioυεq

παρατηgεi δτι δπωq απριβδq o riνθgωπoζ πQo}ιειμιiνoυ να υπciιρξει δxει

αναyιη τo ανδργανo, τo φυτιπδ παL τo ζωrιδ βαo[λειo, byeι Nαι η μελωδ[α

πρθπει να υπooτηρlζεται απδ τιζ υπδλoιπεq φωνdq. Απoμη '(αL

τo

συγ]4εQασμθνo τoνιπδ oδoτημα, δπoυ oι μαθηματιπδg αναλoγlεq δεν εiναι

πλθoν αυoτηρα α:τqιβεiq, βρloπει τo ανcΙλoγδ τoυ oτη φδoη (!), αφoυ τo

πciθε φαινδμενo τηq βoυλησηq πQo]τειμθνoυ να συντηQε[ται πg6πει να

πQoσαQμoζeταt oτα cΙλλα, να xciνει πcΙνει απδ τoν αυστηQδ πρooδιoQισμo

τoυ εlδoυc τoυ.

-ηη -

β) Σxoλιαoμδq

H γoητεlα πoυ αoπε[ στoυζ φιλδμoυooυq χαι τoυζ μoυσιπoδg τo

πεlμενo τoυ Σδπενx&oυεg για τη μoυoιπη, εν μδρει uαι eξαπ'tαζ τoυ

γεγoνδτoq δτι τηG απoδ[δει μιαν εξθ1oυoα θθoη μεταξυ των τεxνδν παι

μαλιoτα eτιτδq τoυ oυoτηματδq τoυζ ωζ <ιΙνευ ανταγωνισβoδ,,,,

παρεμπoδ[ζει την αναγνδριoη των πρoβλημcΙτων πoυ εγε[ρoυν oι

διατυπδoειζ τoυ, αχχα ιαι των αντιφrΙσεων στιζ oπolεq o φιλδooφog

πεgιπiπτει )4α"L oι oπoiεq δ1oυν ιΙμεoη oyboη με τιq αντιφασειq τηζ

ευqδτερηe θεωqlαq τoυ. To πρoνδμιo τηq μoυσι]4ηG απθναντι oτo oδνoλo

των υπoλolπων τεxνδν ε[ναι, oδμφωνα μΘ τoν Σδπενxαoυεg, δτι επφρ&ζει

τα περιεxδμενα ττ|c βoυληoηe δi1ωq τη μεooλ&βη,η .ηq αντι)4Θιμενιχηζ

παριΙoταoηq. Συμφωνα ωoτδoo με τιζ αq1ιπδg παgαδoxδq τηζ θεωqlαq

τoυ η βoυληoη τιαΘ' εαυτην, ειτδq δηλαδη τoυ principium

individuationis, δεν μπoρεl να νoηθεl πεQιεχoμενtNα,33 παθδq η 6ννoια

τoυ πρooδιogιoμθνoυ πεgιε1oμθνoυ πρoUπoθθτει απριβδq τo principium

individuationis. H βoυληoη zαθ, εαυτην μπoqεl να νoηθε[ μδνo ωq

,, ΠQβλ. Dab.lhaus, o.ττ.) σ.66: <FΙ θεωρlα τoυ Σδπενxαoυεg δτι η μoυoιxη,oe παψ|υα περLπτωoη δeν εlναι, δπωq oι &λλeq τθxνeq, αναπαQαγωγη των ιδεδν, αλλcΙ

αναπαQαγωγη τηq tδιαq τηs βoυληoηq,, [εlναι] θνα δδγμα για τo oπolo oυxν& πioτευαν

μ. oφ.i..o δτι ανυιpδνει τη μoυoιπη oε τεgcioτιo βαθμo . ..>.| ι .. Bλ' ΙΙ, πεφ. iil, o. 260.' <'., τι e[ναι τeχιια αυτη η βoδληoη πoυ

παρoυoιαζετ α.L στo '6oψo

χαt ωζ πδoμog oτoν Lδιo τηζ τoν εαυτδ; | . ] Αυτη η

,ρλ,ηoη δεν μπορεi ι',α α.παντηθεi πoτi (η υπoγρ&μμιoη διπη.μαg, M.T,), γιατL, δπωg

ειπδθηπε, τo γνωστoπoιηoθαι τo iδιo αντιφcioπει τoυ Nαθ, εαυτδν_εi.ναι τιω ιαΘε

γu,o.j εiναι παντα ηδη μoνo φαινδμενo. Αλλ& η δυνατδτητα αυτηq τηe εgδτηoηe

υπoδειπνδει δτι τo nρ.i.γμo παθoυ.o, πoυ τo αναγνωgiζoυμε αμeoδτεgα oτη βoυληoη,

δδναται να θxει nρooδ.oρ.oμoδq, ιδιδτητεq, τρδπoυg δπαρEηe εντελδq πdραν πcioηC

δυνατηe φαινoμενιχo.η"oi 1'..] A, η βoδληoη ηταν τo πρ&γμα παθαυτδ πατeξoγην

παι απoλυτωζ, τoτε αυτδ τo τ,tτoτq θα ηταν bνα απdλυτο |...l>>.

.η5-

απQoσδιδQιστη τυφλη oQμη, πoυ αττo14τα πQoσδιoQισιμδτητα στην

oυνδιαλλαγη τηζ με την ιoτoqιπη TτQα!ψατL'Iδτητα. Mε την θννoια αυτη

τα εχφQαστιπ& περιε1δμενα τηq μoυσιπηq δεν μπoρεi παqcΙ να εiναι

oυναιoθηματα'^ 'αL NαQα1ι|τηQεζ ωq προΤδντα αυτηc τηq oυνδιαλλαγηq.

Για να μπoqθoει τδρα o ΣδπενxdcoυεQ να oυμβιβrΙoει τo συγχεπqιμdνo

των επφραoτιπδν περιεxομθνων τηζ μoυσιχηζ με τoν

ιαΘoχwιδ/αφηQημενo χαQαχτηQα τηζ βoυληoηe, πqοβα[νει σε μια

lηαΘoχnηoπoiηoη αυτδν των iδιων των πεQιεχoμθνων, τα διευρδνει στo

επlπεδo τηg ιδθαq, τα xαΘιoτα ιδθεg, θεματoπoιδνταg για τη μoυoιNη την

παραδoξδτητα τoυ να επφριiζει πρctγματα με τρδπo ταυτδ1ρoνα απoλυτα

αφηQημενo xαι απδλυτα συμ4εχQιμθνo.,,

To πρoβλημα πoυ αφoq& την ιδεoπolηoη των επφgαoτιπδν

περιεxoμdνων στη μoυoιπη, αφoρri την σoπενχαoυεQιπη θεωqlα των

ιδεδν oτo oδνoλδ τηg: η παΘoΧι,ιoπolηoη τoυ πεQιεχoμενιπoδ επιμθqoυg

ωζ ιδθα uαΘrcτα αδδνατo τo cΙνoιγμcΙ τoυ πQoq dνα διαλεπτιπδ

συσχετισμδ τoυ με τo θτερo επιμθρoυq nαL ψe τo δλo των πεQιεχoμθνων

τηe (ωηe. H πcΙθε ιδθα παταδιNcΙζεται oε θναν ερμητιNδ απoπλειoμδ,

μιioω αφα[ρεor]G απδ τo oδνoλo των διαμεooλαβηoεων ],(αι των σχεσεων

,. Bλ, P,.,1 Moos, Die Philοsοphie der Musik, Stuttgart 1922, o. 153: <ioπωq

Nαι o ΧθγNελ, θτoι ιψ o Σδπeν1αoυeq xαgαπτηqlζεL τη μ.oυσL,(η ωg τθxνη τoυoυναιoθηματoφ'

., ΠQβλ, Dahlhaus, Musikcisthetiζ o,,Ιτ.) σ.65: <GΙ διατδπωoη δτι η μoυoιπηεπθθτει oυναιoθηματα .in abstracto' ytt ωoτ6oo .oε απειρcigιθμεq απoxgδoειq,, δεLxνει

ασυμφωνη μΘ τoν εαυτδ τηe. Mια 1αgιi η θλιι}η με απo1gδoειq elναι μια ατoμιπcΙ

διαμoρφωμθνη '|α.L

πΘQιγeγQαμμενη, ηδη δηλαδη δεν ε[ναι η χαQ& η η θλιιpη

Nατeξoyi1ν' oι oπoleg συμφωνα με τoν Σδπενxcioυερ απoτελoδν τo αντtnei.μενo τηζ

μoυoιxηe. E,ντoδτoιg με τη λεξη .αφαiqeoη, δεν πgθπει να νoεiται η μθθoδoq υτ6ταξη9

μιαq oeιρ&g απo φαινoμενα σε μLα θννoια ψLoω xαταoτoληs ττle διαφoρ&q παι

τηqηoηe των Noινδν χαQαχτηQιστtlιων' αλλ& μια παριΙβλειpη τηζ πQαγματοιδτηταgιαtυλιNδτηταg των oυναιoθημ&των, πoυ α[qει μαζι '{α"L

την ατoψοι11 τoυζ

I

\6-

πoυ πρooδιορlζoυν την ιδια[τερη ταυτδτητ& τηζ' Στo πλαloιo ενδg

μoυσιχoδ θqγoυ αυτδ μεταφqcΙζεται ε[τε oε απλη παρrΙθεoη επιμδρoυg

επφραoτιπδν πεqιε1oμθνων / <ιδεδν τoυ πδoμoυ>>, δixωq εoωτεριπη

oυνoxη με νδημα, πoυ oυσιαoτιnα δεν διαφδqει πoλδ απδ τoν παντιανδ

oριoμδ τηζ μoυoιπηG μoaφηζ ωζ <παι1νiδι αιoθημriτων>,36 ε[τε ωζ

παραμoνη σε θνα ενια[o eτιφραoτι"ιδ πεqιεxδμενo με εoωτεqιπθq

διαφoρoπoιηoειg των oπolων )4α|' π&λι τo νoημα αδυνατεl να

πρooδιoριoθεl.

Δεδoμθνoυ δτι o σoπενχαoυεqιxδg πδoμog των ιδεδν δεν

υττo)4e|'ταL στην αQχη τηg αιτιδτηταζ, με την θννoια δτι απoυoι&ζει o

πεQιεχoμενιπδg ενδooυoxετιoμδg των ιδεδν, (παθδq η αQχη τηζ

αιτιδτηταq αφoqciι μδνo τoν nδoψo των φαινoμδνων), o Σδπεν1cioυερ δεν

θα μπoqoδσε να υπooτηρ|ξει για τη μoυσι]4η μoQφη παqciι μiαν ανciλoγη

αoυναgτηoiα. oι φoβεqcΙι ελλειπε[g μoυoιπθq τoυ γνδoειq παθιoτoδν

αδδνατη μια θεδgηoη τηζ μoυσιχηζ βoρφηq στη xρoνιπδτητci τ|G,

πρciγμα πoυ oυμβαδLζει φυoιoλoγιπ& με την θλλειι[,.η oυoτηματιπηc

oυνθπειαg Nαι oυνoxηζ τηζ σoπενχαoυεQι14τ|G ιfιλoooφlαq oτο oδνoλδ τηc37

'|αL ττoυ ερμηνεδεται μdoω τηζ παQαπciινω διατυπωμθνηe απδθηoηe τηe

αQχηζ τoυ θεμελloυ απδ τον πδoμo των ιδεδν, απδθηoη πoυ Nαθιoτοt

oυναμα αδδνατη π&θε θεωρητιnη μεθoδιπη αν&πτυξη (Darstellung) εν

γδνει. ,Eτoι oι παgατηρηoειg τoυ ΣδπενxcΙoυερ για τη oy\oη τηζ

μoυσι],(ηζ μoQφηζ (φαινδμενo) με τιq ιδθεq περιoρ[ζεται σε παQατηQησειζ

πεQι τoυ Θ14φQαστL'|oδ 1αραπτηρα γενιπδν πqooδιoqιoμδν NLνηoηe @.Χ.,

πqooδιogιoιμoτητα. oι μoυoιN& απειπoνιoμθνεq παqoρμηoειq

oδμφωνα με αυτδ αφηQημενα ατoμιπα [...]>3.' Ιmmanuel Κant, Κritik derUrteikkraft' Ftankfutt am Main

262.,, Bλ. Uberweg, Grundiss..,, o'T,, o. 2B7.

χαl παθη εlναι

1994, $ 51, o.

_ηΙ-

adago, allegro) xαL σe oυνδιαλλαγη με την toτoρtlια πgooδιogιoμδνη -παι

oυνεπδq εν εαυτη δυναμιπη- πρδoληι],,η τoυ μεLζoνoq '(αL τoυ

ελcioooνoq.38 Στo βαθμo πoυ o ΣδπενxαoυεQ, ωζ απλδg φιλδμoυoog

δixωq μoυoιNdq γνδoειq, παqαβλθπει την αυτδνoμη πΘQιε1oμενιπδτητα

τηg [διαg τηζ μoυσι]4ηζ μoQφηe, υπooτηqiζει oυoιαoτιnα μια μoυoιπη

αιoΘητmη τηζ ετεqoνoμiαq. Ανoqθδνει την αφα[ρεoη τoυ μoυσιΙoυ

oυναιoθημ ατoc, απδ τLc" συ\,|'|Θ.l4ριμθνεq παραoτcioειζ με τιζ oπoiεq oυνηθωg

τo oυναloθημα oυνδθεταL 1/("αL μαζi, την lδια την απqooδιoριoτlα oε αξiα.

Στo oημεio αυτδ' oτην ανδgθωoη τηe αιoθητιxηe απρooδιoριoτLαq, τoυ

ciρρητου, oε πqιτηqιo αληθε[αq, αναδειπνδεται εν μθρει η ρoμαντιπη

ταυτδτητα τoυ Σδπενx&oυερ.

Στην πρooπciθει& τoυ να ατΓ'o'tαταστηoει μια oyLoη τηg μoυoιπηe

μoQφηζ με τιζ ιδδεg του πδoμoυ ιαι {yoνταq ωq δεδoμθνη την απδθηoη

τηζ 1qoνιπδτηταq εν γθνει απδ τη oυγNρδτηoη τηζ oυoiαg, o

Σδπενx&oυεQ ],(αταφεδγει oε μια λδoη πoυ ζημιδνει τη γενιπη ειπδνα τηg

μο υoιπηG τoυ αιoθη τ miγ" Nαt oιlααζα ciλλεq ενδ ιαφθρoυσεζ παQατη ρη oειq

τoυ. Αφoδ o πδoμog δεν μπoqεl να επφραoθεi στη χQoνιπδτητα των

μoυoιπδν διαδιπαoιδν ιαL ανατττδξεων, δεν μθνει παqrΙ να εχφQασθεi oτην

αxρoνιπη ]4αι αφηQημθνη απo nαΘε oυyνtεπqιμι!νo μoυoιπδ περιε1δμενo

oyLoη μεταξυ των επιμθρoυq φωνδν, πoυ δεν oυνιoτ& oδτε πciν δoμη,

αφoυ η πciθε φωνη eξεταζεται στoν εαυτo τηζ παt ανeξαρητα απδ τη

38 o Moos (Mιsikιisthetik, o.T., σ. 156) υπooτηρiζeι τoν oυμβoλιπo

xαραxτηρα τoυ μεiζoνo ζ 'ΛαL τoυ ελαoooνoq oτoιxεloυ (des Dut und MolΙ) oτη

μoυoιτη αιoΘητmη τoυ Σδπενx&oυεq τιαι Nανeι λδγo για την ελckoooνα oυνηxηoη ωq

(σημα τoυ πδνoυ>. Ι(ατ& τη γνδμη μαζ η &πoι|,,η αυτη εlναι oυζητηoιμη για δυo

λoγoυq: α) η λθξη oημα δεν εμφανlζεται πoυθενri oτo oyeτm6 oημεlo τoυ Nειμθνoυ

παι β) για λoγoυq θεωqητιπηc oυνθπειαq, δεδoμδνoυ δτι π&θε oυμβoλo εν γθνειαπoτελεl Θμεση παρ&oταoη ιαπoιoν πeριe1oμιiνoυ ενδ o Σδπενxcioυερ θ1ει

υπoγραμμioει για τη μoυoιxη αNριβδq τo oτotyeiιo τηs αμεoδτητckq τηe, την

υπεqβαoηG τηq παρ&oταoηe.

-tιυ -

διαμεooλαβηoη τηe με τιq υπδλoιπεq. Παlρνεται ωq μoντθλo αναφoριig

αυτδ τηe oγoΧιNηe αqμoν[αq, πoυ ε|ναι παι ιστoQιπcΙ πρooδιoριoμθνo /

πεQιoQισμδνo,39 )4αL τLoυ ελιΙ1ιoτα ανταπoxρlνεται στην πQαγματι14δτητα

τηζ μoυσι]4ηqπQατtτιιιηζ. To oyετnιδ o1δλιo τoυ Moos ε[ναι ενδειπτιycδ:

<O ΣδπενxrΙoυεq δεν ε[xε ιδθα περ[ τηc"τΘNν04ηq φδoηq των

μoυoιπδν θργων. [,..] Ι(ατιΙ τη γνδμη τoυ πιΙνω απδ θνα φθδγoυ

τoυ μπ&oooυ να oυναντδνται μδνo επεlνoι oι φθoγγoι πoυ

πεqιδ1oνται oε αυτδν ωζ αQμoνι,ιo'ι.Επi.oηg o μπαoooq δεν πqθπει

να xινεLται oε μεγιΙλα διαoτη ματ α, πoτb βηματιπ& παι θα πgθπει να

απθγεt απδ τιg ciλλεq φωνθq τo λιγδτεqo μiα oπταβα. Mε αυτδ τoν

τρδπo o Σδπεν1cioυερ νoμιμoπoιεl μδνo ιΙριεq για ooπρ&νo η

&λτo, ενδ θεωρε[ τιq οtριεg για τενδqo η μπciooo αφδoιπεg. Σε

αυτι5q τιq πρoδπoθ6oειq θεμελιδνει εξLooυ αβιioιμεq αναλογ[εq.>a0

Απoμα 'tL αν δεxτoδμε την eξαtρετιια περιoριoτιπη αυτη

oργ&νωoη τηζ μoυσιnηq oε φωνδq ψε αnαψπτη xα-Qα'Lτηρoλoγlα, oτην

oπolα μαq παQαπθμπει o Σδπενxciιoυεg πρoπειμθνoυ να πgooαρμδoει

βεβιαoμενα τη μoυoιπη μoQφη στην αQχιNη τoυ παραδo1η περi τηq

μoυoιπηQ ωg αμεoηe αντιχειμεν[πευoηG τηq βoυλησηq στην πληρoτητα

των πΘQιε1oμθνων τηζ, παQαμθνει ωoτδoο δνα βαorιδ ερδτημα τoυ

oπoioυ η εξbταoη αναδειπνδει βαoιπδq ενδoγενεlq αδυναμ[εq τηζ

σoπενχαoυεριπηq θεωρ|αg: υπrΙρ1ει πqιiγματι ,ιαπoια ανταπδπqιoη

μεταξυ τηq πciθε πεQιoχηζ τηζ μoQφιχηe oυγπρoτηoτl9 δπωg την επθδτει o

oτo oυνoλδ τηe,

μαζi τo διNαLωμα

-\s-

Σδπεν1cΙoυερ (μπcjιoooq, μεoαiεq φωνδq παι ανδτεqη μελωδιπη φωνη) με

τιq ιδθεq τoυ ανδργανoυ, τoυ oQγανιno'b τιαt τoυ ανθqδπινoυ, πoυ να

γi,νεται επιπλθoν &μεoα oυνειδητη απδ τoν αlιρoατη; Αν ανατqθξoυμε oτη

μεθoδo oυλληι!ηe τηζ ιδθαq των φαινoμθνων θα δoυμε δτι αυτη

πρoδπoθδτει την παθαρη, υπεQατoμιπη, cΙβoυλη ενατδνιoη τoυq παι ιΙρα

την παρoυolα τoυζ' πραγματιπη η φανταoτιxη. FΙ ιδdα ε[ναι

πρooδιoριoμθνη ιδθα ωq ιδεατδ πεqιεxδμενo συγ]4ε14Qιμδνων πqαγμctτων,

των πoιοτητων j,ιαι ιδιoτητων τoυq (β&ρoq, αδgοiινεια, xρδμα, φωqx.o.π.),

oι ιδιoτητεq τηq π&θε μoυoιπηG φωνξG απo την cΙλλη (βciθoq, υΦoζ,

ευzινηo[α, αNδψα παι μogφη), δεν αποτελοδν, αν δεxτoδμε την εχφQαση

τoυ Nicholas Cook,a' παριΙ μεταφoρδg, αναyNαiια αναφορ& σε

παραoτ&oειg τr]G εμπειglαq τoυ 1δρoυa2 εν δι}ει τηζ μoQφoπolηoηq τoυ

ηyητιιo'b αoυνεxoδq' Απoμα 14αL τo αloθημα θνταoηG πoυ oυνoδεδει την

αντiληιpη των διαφωνιδν παι oταθερ6τηταζ πoυ oυνoδεδει την αντlληιpη

των συμφωνιδν (xαι ανταναzλιt oδμφωνα με τoν Σδπεν1&oυεQ τη βαoιιηδoμη τηζ βoυληoηq) πρoiJπoθθτει μιαν ιoτoριπri διαμoρφωμθνη

πρooληQη, δεν απoτελεl πoι6τητα τoυ iδιoυ τoυ φαινoμ6νoυ πoυ

oυνειδητoπoιεlται ανεξαρτητα απδ την πqδoληQη. Απoδειξη τoδτoυ δτι ηθννoια τηq διαφων|αg πθραoε απδ πoλλεg μεταβoλθq, δεν νoμιμoπoιηθηπε

σε ολεg τιζ επo16q xαL τLΘητιe υπδ ερδτημα στην επoyi1 τηζ

'' Μusic, Ιrιαginαtiοrι and Cultare, oxford 1990.n, Για την oυμπqαξη των παQαστcΙoεων τδoo τoυ 1qδνoυ, oσoτ|α.L τoυ χω8oυ

oτη διαμoqφωση τoυ μoυoιπoδ υλιxoδ, με αφετηρiα μ&λιoτα την υπερβατoΧoytlιi1θeμελiωoη τoυ xιbρoυ ιαL τoυ χQoνoυ oτoν Ι{αντ, βλ. Hans Joachim Moser,Musikcjsthetik, Berlin 1953, o' 20 τι'e, To πρoβλημα τoυ 1δqoυ ωq πρoδπoθεoηq αυτη

τη φoq& για τη διαμoρφωoη τoυ xqδνoυ (αναπoδoγυgιoμθνog Ι(αντ) eξεταζeι o

Eρρiπoq Mπεgξoν oτo Tα riμεαα δεδομiνα τηe αυvεlδηαηe (ελλην. μετ. Ι{ωoτηe

Παπαγιδgγηq, Αθηνα 1998). ΒΧ. oyeτιια με τη μoυσtιi1, o. 66_67, 1,38-1,39. Απo την

αγγλoφωνη βιβλιoγgαφiα μπoρoδμε να παgαπθμι{loυμε στo βιβλto τoυ Roger

-6n -JV

ατoνιNδτηταζ. FΙ Θ'|φQαστL'(η αξi.α πctθε μoυoιπoδ φαινoμθνoυ εν γθνει

εlναι o1ετιNη lιαι oι πoιδτητεg ττ|G πcΙιθε φωνηζ, στιζ oπolεg αναφδρεται o

ΣδπενxcΙoυερ, δεν εiναι τeχιπα παqιΙ φαινoμενιπδτητα (Schein) τηζ

φαινoμενι],{δτηταq.

Mε τo oueπτtytδ αυτδ για να oυλλriβει πανε[g την μoυσιπη ωq ιδεα

του πδoμoυ με την σoπενχαoυεQιπη θννoια, απαιτoδνται oι εξηq ιδανιπθg

oυνθηπεq: 1) μια (o[γoυqα δυoεδρετη) μoυoιπη απo:/'χgrτιπci δoμημθνη

oδμφωνα με τo μoντθλo μπciιooog _ μεoαlεq φωνθg _ ανδτερη μελωδιxη

φωνη, 2) η αψεoη ενδqαoη των χαQαχτηρoλoγιπδν γνωριoμcΙτων πcΙθε

φων|G ωg πoιoτητων χαt ιδιοτητων τoυ ανδqγανoυ, oργανιπoδ 'ζωnιo'5

ιαt

ανθρδπινoυ (πρcΙγμα πoυ δντωg επιτυγxιiνεται a posteriori μδoω εξωθεν

επιβεβλημθνoυ παgαλληλιoμoυ, δπωg lηανει o ΣδπενxcΙoυερ!), 3) αναγωγη

αυτδν των πoιoτητων στιζ ιδθεg τoυζ. Αν δε, δπωζ δεixτηπε,

αναλoγιoθoδμε δτι oι ιδδεq τδπoυ Σδπεν1&oυεq πqoδπoθθτoυν την

εννoιαπη αφα[qεoη, τδτε η πρooληι[,,η τηq μoυσιr4ηζ ωζ ιδθαq τoυ πδομoυ

δεν ε[ναι παρα τo απoτθλεσμα μιαζ oειρ&q αναστoχαστιπδν επεμβ&oεων,

π&θε &λλο δηλαδη παρcΙ ciμεoη'

Mια τελιπη επιoημανoη αφoρcΙ τoν ισχυQιoμδ τoυ Σδπεν1&oυερ

για την μη συμμετο1η τηq διιiνoιαq βerstand) στη συγr4Qoτηση τηq

μoυoιxηe εμπειρ[αq με τo oιeπτιιδ δτι απoυoιciζει η επ[γνωoη τηq

αιτιδτηταg, την oπolα o Σδπεν1cioυεg oυνδθει ciμεoα με τη διrΙνoια: <η

δι&νoια πρoπ&ντων παθιoτοiι την eτcoττ.celα δυνατη. Δι6τι μδνo απδ αυτην

πηyαζει ιαι ^γι'αυτην μδνoν ιo1δει o νδμoq τηq αιτιδτητο(ζ, 1 δυνατδτητα

απoτελθoματoe παL αιτiαq παι μδνo γι,αυτην παι δι, αυτηζ o Nοoμοg τηc

επoπτεlαq υπciρ1ει> G, s 6, o' 57)' Σxετlζoνταq την θννoια τηζ αιτιδτηταq

Scruton, Tbe Αestbetics οf Music' oxford 1'997 ' ιeφ, <<Xρδνoq, χδQoζ, αιτιδτητα>, o.

13-71 .

-bL -

με την θννoια τηg υλιπδτηταg εiναι εδπoλο να παταλιiβει πανεiq γιατ[ o

Σδπενx&oυερ απoxλεlει την πqδτη απδ τη μoυoιπη. Ωoτδoo τo θδμα

['γει πt cΙλλεq πρoεπτ&oειq. H πατηγoqlα τηq αιτιoτηταζ, Ι μδνη απδ τιg

πατηγoρiεζ τηζ r4αντιανηζ υπεgβατoλoymηe θεωq[αq την oπoi"α

απoδdxεται ωq πQωταρytNi1o Σδπεν1&oυεQ αναγcΙγoνταg o, αυτην δλεq

τιg cΙλλεq, δευτερεδoυσεζ παι παρ&γωγεq πατα τη γνδμη τoυ, Nαντιανθq

πατηγoρiεζ, (Ι, <Ι(qιτιπη τηζ nαντLανηe φιλoooφ[αφ, o. 630 x.ε.) δεν

αφoριi μδνo την rΙμεoη επ[γνωoη τoυ αντι)4ειμενιπoδ πδoμoυ, αλλci παι

την &μεoη επiγνωoη των o1θoεων αιτloυ-απoτελθoματog μθoα o, αυτδν.

FΙ xαντιανη τιρtτιτ'η εδειξε ωστoσo δτι η παρ&oταoη τηζ αιτιδτηταg

πρoδπoθθτει τoν χQoνo ωq υπεqβατoλoγιNδ τηq δqο,a3 πρrΙγμα πoυ o

Σδπεν1αoυερ δεν απoπλεlει, απλ& ανιiγει τoν χδQo )4αL τoν xρδνo oτην

αιτιδτητα, oυνoιplζoντ&q τα oτην εννοια τl,lG διοiνoιαg. Mε την θννoια αυτη

o ΣδπενxrΙoυεQ εσ]4εμμενα loωq επιτελε[ αφαiqεoη απδ τo oτoι1ε[o τηζ

μoυoιxηG μoQφηq πoυ πρoδπoθθτει την oυνεlδηoη ττle oyb'oηe, ιιαt αρα

την xατηγoρ[α τηq αιτιδτηταq, μεταξδ των επιμθqoυq α,ιoυoτt,ιων

εμπειριδνaa lιαt oτ'ineται μδνo oτo επiπεδο τr]G φυσι)4ηζ πQαγματt14δτηταq

τηζ μoυoιπηG, δηλαδη πqωτoδ τo εμπειριπδ ηγητιNδ αoυνεxθq

διαμoρφωθεl oε νoητδ oυνε1θq. 'Eτoι η διciνoια, δπωq τoυλcΙxιoτoν την

παταλαβα[νει o ΣδπενxcΙoυερ, παqoυoιciζεται ωζ απαρciβατoq δρoq παθε

μoυσιr4ηζ μogφoπο[ηoηe.Στη βcΙoη τδqα τηq απδθηoηG τΙc διriνoιαg βρioNεται η ευQυτεQη

επιδlωξη τoυ Σδπεν1αουεq πoυ ε[ναι η απελευθdQωση απδ τα δεoμci τηq

*. Ιmman,,el Ι{ant, Κritik derReinen Vernanft, Ftankfurt am Main 1'995,tr.

AπaΙ', 2, Β', 2' H' o' 226-242.t. ΠQβλ. R' Scruton, Tbe Ακthetics οf Music, o.,ΙL,' σ' 74: <<,\υτdq oι oxθoειq

μeταξυ φθoγγων e[ναι παι 1ωριπdq ιαι αιτατbg, αλλ& δεν d1oυν τ'tπoτα να xciνoυν μετo φυoιNδ χδQo η τη φυoιNη αιτιδτητα>.

-bg -

βoυληoηs μθoω δι&λυσηq των υπερβατoλoγιπδν δρων πoυ συγχQoτoδν

την ατoιJ.L1ιδτητα' δεδoμθνoυ δτι αυτη oτηρlζει τη βoυληoη. Αυτδq ε[ναι

o πυρηναq τηc αιoθητιπηg τoυ Σδπεν1rΙoυΘQ χαι η υπαqξιαπη θεμελiωoη

τηq τδxνηe o, αυτδν. To παρcΙδoξo ε[ναι δτι η μoυotNi1, oe αντ[θεoη με

oλεq τιζ ciιλλεq τθxνεg, απελευθερδνει απ6 την ατoψιoτιτια

πρooδιοριoμθνη βoδληoη με τo να την διεγεlρει cΙμεoα. Αν oι διεγθqoειq

αυτθq ηταν πgαγψατrι[r', τδτe η μoυoιπη δεν θα ε[1ε xαμiα αιoΘητι,ιη

αξiα, παθδg θα μαq επθoτρεφε πriθε φoρcjι o, αυτδ απριβδq απδ τo oπolο

θθλoυμε να απελευθερωθoυμe.ou Στo βαθμo ωoτδoo πoυ η μoυoιxη,

δπωg oλεg τεxνεq, εiναι φαινoμενιχδτητα (Schein) )4αL

oυνειδητoπoιεLται ωg τθτoια, ο αναδιπλαoιαoμδg τηq πQαγματιτιδτηταq o,

αυτην εiναι λυτgωτιπδg. Αυτδ πoυ δεν βλdπει o Σδπενx&oυερ εiναι δτι

δρoq ενατθνιoηG των διεγθqσεων τηζ βoυληoηq απδ τη μoυoιπηq ε[ναι

απριβδq αυτδ πoυ απωθεl: η διανoια. Tα oυναιoθηματα αυτct δεν ε[ναι

μεQoq τoυ εαυτoδ μoυ αλλri παqαoτιΙoειζ μoυ. Αν τα [δια ε[ναι ιδθεq, τδτε

eLναt lηαt επoπτε[εq. OQoq δε πιΙθε επoπτεlαg, oδμφωνα με τoν [διo, εlναι

η διcΙνoια. To υπερβατoλoγιπδ υπoπεlμενo η τo γνωoτwιδν (Ιntellekt),

δπωq oυνηθ[ζει να λθει o ΣoπενxcΙoυεQ, στη μoυoιπη εμπειρlα oυνεπδq

δεν διαλυεται, αντιθδτωg, δπωq '(αL

στιζ &λλεq τθxνεq, διευqδνεται,

πρoπειμιiνoυ να πQαγματoπoιηθε[ η eξαioια e,ιεLνηιαταoταoη oτην oπolα

oυμβcΙλλει τδoo απoτελεoματιπrΙ η τε1νη '|αL

σ'ττoτελε[ loωg την πιo

oηψαντιNη ενδραoη τηζ σoπενχαoυεριπηe αιoθητιπηG: την dξoδo απδ τα

*' ΠQβλ. C. Dahlhaus, Masikcisthetik, o.π., o. 67: <i|o δτι η μoυoιπη .επιδρcΙ

&μεoα oτη βoυληoη, δηλ.oτα oυναιoθηματα χαι τιζ παρogμηoειζ τoυ αΙQoατη,, εiναι,

xωglq o Σδπενx&oυεQ να τo διατυπδνει απgoπιiλυπτα, oe oγboη μθ την μεταφυoιπξτoυ πεQισσoτερo ελ&ττωμα παρ& διcΙxριoη. ΠqoNειμθνoυ o αxqoατηq να απoφδγει τιq

πατδτεgεq eπενθργειeq πριiπει να α1τo|Ια'|ρδνεται απδ τη μoυoιπη '|αL να την

παρατηρεi α1toστασLolτoιημθνα, αντl να ταυτ[ζεται με τα συναιoθηματα πoυ αυτη

επιπoινωνει)).

-53-

δεoμ& τOυ ατoψtιtoτιNoi-l εγδ πQoζ μια ττLo ελευθερη εμπειρiα τoυ

γ.δoLιclυ,

-5η -

-5b-

Eνδτητα

o X&νoλ04 )4ξ'L o μoυσι},(δE φoqμαλιoμδg (Eduard FΙanslick,

182s-1904).

Eιoαγωγi1

Tιq δυo-τgειg δεπαετlεg θρι&μβoυ uαL πυριαρx[αζ των

επιoτημoλoγιπδν αρ1δν τoυ εγελιανoδ ιδεαλιoτιxoδ oυoτηματoq

επιoτημδν, απoλoδθηoε μια oταδιαπη απoδoμηoη τηζ oυoτημιNηc

oπει}ηe. FΙ πqoooδoζ των ψυαιxΔν επιατημδιl ]4αι των τεxνιπδν εφαρμoγδν

τoυζ, η oλoθνα επιταNτm6τeρη αν&γπη εζειδlxευαηζ )4αL εμπειριιιοi

πε ιρ αματισμο l oτα πλα Ι,oια τη q β ιo μη 1ανιπη G πoινων ιπη G πQαγ ματιχδτη ταq

τoυ 19oυ αιδνα, η oτεν& oυνυφαoμθνη με αυτ& θετιxιoτιxη (η

πoζιτιβιoτιπη)a6 θεδρηση τηζ πQαγματι],ιδτηταq, εlναι μεριπo[ απδ τoυq

παρ&γoντεq πoυ oυνετθλεoαν απoφασtoτtν'α, στην πεQιoxh τηs τθxνηe,

στην αμφιoβητηoη των αρxδν )4αL των παραδo1δν τηe παραδooιαxηg

φιλoooφlαζ των τε1νδν (i1 αtoΘητιnηΦ H <oτρoφη πQoζ τo αντιπε[μενo>

πoυ αρxiζει να περδiζει εδαφog υπoνoμεδει τιq δπoιεq μεταφυoιπθq

αντιληι|ειq oτoιxεlωoαν τη oπθι}η τoυ 18oυ παι των πgδτων δεπαετιδν

τoυ 19oυ αιδνα, '|ατα}4eQψατ[ζoνταq

την ιiλλoτε oυμπαγη, ενιαlα ειπδνα

τoυ πδoμoυ. H ρoμαντιτιη εξδγεQση στoν απ&νθρωπο επβιoμηxανιoμδνo

xδoψo 'ιαL

στην απαξιωτι,ιη πυρι&q1ηoη τηζ φδoηG, oυμβαδiζει με μια

πqoToδoα παταβδθιoη στην απειgδτητα των φαινoμdνων τr|C

*.'Bλ. 1η ενδτητα, υπooημεiωoη αQ. 3.

-bL-

vατoυQαfuστιNηqo1 oυνεiδηoηe, η oπo'ια αρπεlται στo να παqατηgε[, να

παταγρriφει, να πρooπαθεl να πατανoηoει με τo να μιμε[ται. oεπιoτημoνιoμdζ

'αL o αντιxειμενιoμd6 ε[ναι δδo απδ τα απρα[α oυμπτδματα

αυτηe τηq πατεδθυνσηζ τηq σχεψηζ.

oι oυνθπειεq αυτηζ τηg πoλιτιoψt,ιηc, αλλαγηe oτην θεωq[α ττlc

τεχνηζ εlναι εμφανεiq ηδη oτιq πρδτεq oελiδεq τoυ βαoιNoδ Nειμθνoυ τoυ

XrΙνoλιπ, τoυ <Περ[ τoυ μoυσιπcΙι ωραioυ>>a8: <<H τcioη για μια δoo τo

δυνατδ αντι),(ειμεν tNδτeρη γνδoη των πQαγμ&των, δπωq αυτη πινεl oτιq

μεQεζ μαg πrΙθε πεQιoχη τηq γνδσηq, πqθπει αναγπαiα να θiξει 'dαL

τη

διερεδνηoη τoυ ωqαioυ>. Στην επoγi1 τηζ επmρατηoη9 τηζ

(φυσιχoεπιoτημclνιπηg μεθoδoυ, (o. 2) δεν μπoqεl πλθoν να γlνει λoγοq

για αιoθητ tNα oυoτηματα πoυ πρooπαθoδν να ενoπoιηooυν τιζ τθxνεg

υπoτcΙoooντciq τιg σε μια παι μδνη μεταφυσι],ιη αQχη: την δννoια τoυ

ωqαiου ]4αι τoυζ lιανδνεq πoυ παgαγoνται απδ αυτην ψe απαyωyιxd τρδπo,

παQαγνωQ[ζoνταq τιq ιδιαιτερδτητεq τηg π&θε τθxνηe ξεxωριoτ&. Πδoo

μ&λλoν δταν η θννoια αυτη τoυ ωqαioυ oxετlζεται με τα αιoθηματα

βmpfindungen) ττoυ ιτQo,tαλεi η επαφη με τα εQγα τεχνηG παι δooν

αφoρ& τη μoυσιχη με τα oυυαιαθηματα.'lHΙδη, oδμφωνα με θνα επι1εiρημα

τoυ Eνθλου τo oπolo eπιnαχeiται o ΧciινoλιN, η φιλoooφιπη θεωq[α θxει

., Σδμφ,να ψe τoΧeξtNδ των Hug1i Nαι Li.ibcke o <νατoυραλιoμδφ θxει τgειq

oημαolεg: <1. oντολοyιxdq νατoυραλιoμog, απoNαλoδμενog oυxν& υfuoμdg. H αντLληιpη

oτι παθε υπαρπτδ μπoρεL να αναxθε[ oε μiα αυτιαN(Ι πgooδιogιoμενη Φυoη, δηλ. oε

δυναμeιg ιαt oντδτητeq με τιζ oπolεq αo1oλoδνται oι φυoιπιiq επιoτημεq |. ..] 2,

ΓνωαιοθεωρητιxοE νατoυραλιoμδq, η αντiληι[,.η δτι x&Θe υπαρNτδ μπoρεl να περιγραφεL

'tc{L να εξηγηθεi με τη βoηθΘια φυσι],ιoεπιoτημoνιNιbν μεθoδων τt'αι δτι επoμθνωq η

φιλoooφLα δεν θxει,oμιo.δ.oι.εgη μθθoδo γνδoηe t. ] 3. Hθιxdq νατoυραλιoμδg. FΙ

αντiληQη o.. o. ηθ.,θq πρioειq στην πεQιoχη τoυ αντιπειμθνoυ τoυg δεν διαφθρoυν απδ

τιq θεωqητιπdq χQισειζ [. . .]),- -+i Xqηoiμono.ω iη, 6Nδooη Eduard FΙanslick, Vοm masikalisch Schijnen,

Breitkopf &Ηartel, Wiesbaden (21)1989. oι oελiδεq oε παρθνθεoη αναφθρoντα'L σe

αυτη την θπδooη.

- 6A-LJ\

δεiξει δτι τo αloθημα εiναι τoιδτητα eξαtρετtNα oυγπεxυμθνη παL

αφηQημενη χαι ωζ εx τoδτoυ δεν μπogεi να αποτελθoει μια δγπυρη παι

,ιαΘ oΧtιi1 απΘητrιη α Qχη.

FΙ μεθoδοζ τoυ X&νoλιπ δεν πρoτ&ooει θνα yειlιxα ωραlο τo oπolo

Nαχε!ιταt o αιoθητιπδq αργιNα να πqooδιoρloει )4αL τoυ oπoloυ

πραγμriιτωoη τιατδπιν εlναι η πciιθε επιμθρoυq τθxνη, αλλα ξνα ειδιxα ωραiο

πoυ αφoρrΙ την π&θε τεχνη 1ωgιoτci παι εδgdζεται στιζ ιδιαιτεqδτητεζ τoυ

υλιπoδ τηq 'αL των μεθoδων ιαΧΧιτεγνιιηe μoqφoπolηoηe τoυ: (F{

δoυλιπη εξαρτηoη των ειδι:ιδν-αtoΘητιιδν απδ την ανδτατη μεταφυoιπη

αqxη μιαq lιαΘoΧrιηc, αιoθητιπηG υπoxωρεl δχo nαt πεqιooδτεQo στην

πεπo'tΘηoη δτι yιαΘε τθpη θδλει να γνωoθεi στoυζ ιδιαlτερoυq

πρooδιoριoμoδg τηζ, να νoηθε[ απδ τoν [διo τηc τoν εαυτδ> (o. 2). Στην

περiπτωoη τηζ μoυσιχηζ αυτδ επφριΙζεται 4δη στ0v τiτλο τoυ

πQoαναφεQθθντoq δoπιμioυ: <Πεql τoυ μoυσι]4oδ ωρα[oυ>. Δεν λdει <Πεqi

τoυ ωραi,oυ στη μoυoιπη>, γιατ[ τδτε θα εξεφραζε την παλαιιi αιoθητιπη

παραδoxη, αλλιi διερευν& θνα <ωρα[o) πoυ ε[ναι αμιγδq μoυoιπδ, πoυ

αναφδρεται στην ιδιαιτεqδτητα τηq μoυσιπηζ ωq τθxνηe των ηyωυ Nαt δyι

των εξωτεριπδν μoqφδν / παqαoτciιoεων. Tη, αναπτυξη τoυ

επι1ειρηματoζ τoυ ΧcΙνoλιπ θα παραπoλoυθηooυμΘ στη oυνθ1εια.

Eν&ντια στην αιoΘητιni1 τoυ συναιoθ{ματog.

Ι] <oτρoφη πQoζ τo αντιπε[μενo> oυνιoτα τη μεθoδoλoγιπη

αφετηρiα τoυ επιχειqηματoq ενιΙιντια oτην αιoθητιτιi1 τoυ oυναιoθηματoq:

u ['..] oτιq αιoθητιπθg δqευνεq πρθπει να εξεταζeται πgωτloτωq τo ωραlo

αντιπεlμενo )4α"L δyι τo αιoθανδμενo υπoπε[μενo> (o. 3), To αlτημα

-b8-

αντι]4ειμεν L'(δτηταe στην eξt'τσ"ση τηq μoυσιπηζ ωq τδχνηζ, συμπιπτει δε

]4αι με την διαφαινδμενη αναπτυξη τηe μ0υσι21ολoy[αq ωq αυτδνoμoυ ],(αι

θγπυρoυ επιστημoνιπoδ πλciδoυ. O XcΙνoλιπ παQατηQει δτι oε αντιθεση

με την πoιηση 'Lα|'

τ|'q ΘL1ΛαστL'Lbe τθxνεq η μoυσιπη θ1ει με[νει πισω ωζ

πQoζ τo παQαπdνω α[τημα, αφoδ oι <θεωρητιπo-γQαμματιχoι τηζ

χανδνεζ) θxoυν δια1ωqιoτεi απδ τιq <αιoθητιπθq δqευνεφ (o. 3-4), δηλαδη

η μoυoιπη θεωqlα απδ την αιoθητιπη πρooληι}η τηe μoυoιπηg, πoυ

πινε[ται αNδψα μ&λλoν στην πεQιo1η ενoq Qoμαντιπoδ oυναιoθηματιoμoδ.

FΙ πρδτη πρoπατciληι|,,η που nαταπoΧeψ& o ΧcΙνoλιπ εLναι oτι η

μoυσι]4η αποoιιοπεioτo oυναloθημo, ενδ oι &λλεq τd1νεg εiτε oτη διrΙνoια

(πoiηoη), ε[τε oτιq oρατθg μoQφεζ (ειnαoτι,ιb'g τε1νεg). Eπιoημαlνoνταζ

αq1ιπrΙ δτι η θεωρ[α αυτη δεν λθει τlπoτα για τo πΔq oυψβα|νει αυτη η

δρcΙoη τηζ μoυσι]4ηζ, γ.o τo αν υπ&ρ1ει μια μoνoσημαντη oy\oη μεταξυ

αυyιιεηιμ!νoυ ηxητL'|oυ μoρφδματoζ )4αL συyχεχ?ιμ!νoυ oυναιoθηματoζ,

υπooτηρlζει την ιΙπoιpη (πoυ θqxεταt απδ τoν Ι{αντ)on δτt <τo ωqαlo δεν

θxει εν γθνει πανθναν σlιoπδ, αφoδ ε[ναι απλη μ0aφΦ '(αL δτι τα

oυναιoθηματα πoυ πρoπαλε[ η επαφη με τo ωρα[o δεν εδριΙζoνται στo

lδιo το ωqαlo αντιπε[μενo, αλλci δεν εiναι παρα υπoχειμενιn{,q nαt ωζ εχ

τoδτoυ μη δεoμευτιπδq για την αιoθητtNη nq'ιoη αντιδqαoειq (o' 5_6). Mε

&λλα λoγια, η oQθη αιoθητιNη πρioη περ[ τoυ ωραiου στη μoυσιxη δεν

μπoρε[ να θεμελιωθεl oτo oυναloθημα.

Toν ιo1υριoμδ αυτδν o ΧciνoλLι τoν oτηqlζει oτη δι&πριoη (την

oπoiα απoδiδει oημειωτθoν στην εγελιανη oxoλη) μεταξυ αιoθηματog Nαt

αυναιαθηματoq (o.6). To αloθημα αφoρcΙ την αιoθητηρtαNη εντδπωoη παι

αντι],ιειμεν mbg πoιδτητεg, ενδ τo oυναloθη μα την υπoχει μενιπη αντ[δραoη

oε αυτθq. Απo τη μoυoιπη δ1oυμε πρωτLoτωq ηyητιια αιoθηματα τα

., Bλ. παρoυoεq oημειδoeq, o.28.

_Εq _./Δ

oπo'tα μπoqoδν yιατδπιν να μεταφQαoτoδν oε oυναιoθηματα oxι δμωq με

αναγπα[o παι δεoμευτrιδ τρδπo. To μoυoιxιi ωραlo δ1ει ωg υλιNδ τoυ

απqιβδq αυτα τα ηyητι,ια αιoθηματα ' xα)'"Χtτeyνιπδq οgγανωτηq αλλα παι

απoδ6πτηc των oπolων δεν ε[ναι τo oυναioθημα, αλλιi η φαυταo|α ωc' η

<δqαoτηριδτητα τηc παθαρηq θεαoηυ. H μoυoιπη εi,ναι πqoΤδν τηG

φανταolαg τ|αL απoonoπεΙ" στη φανταolα: <απδ τη φανταoiα τoυ

παλλιτd1νη ξεπηδci τo μoυσιχo πoμμcΙτι για τη φανταo[α τoυ απρoατη>

(o.t).

FΙ φανταoiα διαμεooλαβεi για τoν ΧcΙνoλιπ τα ciιπρα τoυ

oυναιoθηματoq χαL τηζ διανoιαq. H αληθινη αlιρδαoη ωoτδoo δεν

απoπλεiει τη διcΙνoια, την ιπανδτητα τoυ πρ[νειν, αλλ& την ενoωματδνει

τooo rΙμεoα, δoτε αυτη ioα πoυ γiνεται αντιληπτη. O oqoq <επoπτε[α>

εiναι αυτδζ πoυ αντιστoιχεi παλδτερα, oδμφωνα με τoν XcΙνoλιπ, oτην

πρooerτιNη απρδαoη, ιιαt oηψαltνει oυσιαστιπ& ενεqγo αντlληι],,η ενδq

πληθoυq μoρφιπδν o1doων. Στην περlπτωoη ωoτδoo πoυ αυτη η

δ ιανoητιxη αντi,λη ι}η γ[νεται αυτoo,ιοτ6q απoτελεi λοyιxη δραoτηριδτητα

nαt δyι αtoΘητm\, ενδ απδ την &λλη, α,ιδψα xειρδτεgα, η επlδραση στo

oυναloθημα μπoρεl ciνετα να χαQαχτηριoθεi, ωc, παθολoyιxη' Συνεπδq o

oρθoq φoqθαg τoυ μoυσιxci ωραi,oυ δεν μπoρε[ να εiναι παq& η ενεQγoq

φανταo[α, 'tα|' τo oυναloθημα μια αδιαμφιoβi1τητα δυνατη μεν, αλλ&

δ ε υτε ρε δ ο υoα επiδραoη.

'Eνα αnδψα επι1εiqημα εν&ντια σ1η μoυoιπη αιoΘητιιcη τoυ

oυναιoθηματoq εiναι o ιoτoρικdg yαραxτηραg τηζ oυναιoθηματιτηe

πρooληι}ηq τηζ μoυσιπηq. o τqδπoq με τoν oπo'ιo απoδμε τηψoυotlιηπαι

η oυναιoθηψατmη oημαolα πoυ θxει για μαζ, αλλcΙζoυν απδ eπoyη oε

eπoyη, απδ η\ιNΙ'α oε η}'tNLα, απδ ατoψo oε &τoμo. FΙ oυναιoθηψατιnη

πρooληι{,,η ε|tναt μεταβλητη, ενδ αμετriβλητog εiναι o μορφιxdq yαραxτηραg

r- b0-

τoυ μoυσι)4oδ θργoυ. Συνεπδq αυτδν πρ6πει να δ1ει oτo επiπεντqδ τηq μια

επιστημoνtNη ψoυoιlιη αιoΘητιιη με oυoτηματιπig βcΙoειq, ενδ oτην &λλη

πεqlπτωoη δεν 1ρειciζεται παqcΙ v.Lα ιστzQιoyραφiα τηζ συναισθηματιπηe

πρooληι}ηg τηq μoυoιπηq.

o ΧcΙνoλιπ επιoημα[νει ωoτδoo, πρoπειμθνoυ να μην παqεξηγηθεi,

η πρoθεoη τoυ, δτι oι cΙπειqεq δυνατθq oυγπινηoειe '(αL

τo πληθoq των

ιΙρρητων oυναιoθημriτων πoυ εγεiρει μθoα μαq η μoυoιπη δεν πρδπει να

παQαγνωQιoθoδν, απλδq δεν μπogoδν να απoτελθooυν <<αtoΘητtNbζ αQχdq)

(o, 14), δεδoμθνoυ δτι μπoqoδν να εγεqθoδν πcΙλλιoτα '|αL μdo, απδ

γεγoνδτα τηζ χαθημεQινηζ ζωηg, 6yι απoτλeιoτtlηα απδ τη μoυoιNη (βλ,

παgιiqτημα).

(H ,bnΘeoη συναισθημ&των, δεν εiναι τo πε8ιεχδμενo τη€I

μoυσι},(η€)>.

Στo δεδτερo πεφοtλαιo τoυ δoπi,μιoδ τoυ, o Χ&νoλιπ πρooπαθεl να

θεμελιδoει μθoα απδ μ[α eιιτeνi1φιλοooφιπη ανοi,λυoη γιατl η ψoυoιιη δεν

μπορεiνα επθδoει oυναιoθηματα. Πgιν πqo1ωgηoει στην ανιΙλυoη αυτη,

διατυπδνει oδντoμα μια θεωρ[α για τo ωρα|o η oπo'tα εν πoλλolg dxει

εγελιανη πρoθλευoη. Λδει: <FΙ φιλoooφmηeξbταση μιαζ τε1νηe ωθε[ πqoq

τo ερδτημα για τo περιεydμενd,ηe. FΙ διαφoρετιnδτητα τoυ πε8ιεχoμθνoυ

των τεxνδν μεταξυ τoυζ ]4αι η με αυτδ oυνδεδεμθνη βαoιπiιδιαφoρ& τηs

μoqφoποiηoηq τoυc πρoπδπτει αναγπα[α απo την διαφoρετιπδτητα των

αιαθηαεων με τtζ oπolεg oυνδθoνται. Σε πcΙθε τd1νη πρooιδι&ζει θναg

ι,ilιΧoc,ιδεδν τιq oπolεg επθδτει με τα εnφQαστL'|& τηe μθoα ωq ηyο'Χbξη'

χQωμα, πθτqωμα. To μεμoνωμενo θργo υλoπoιεl ιiτoι μιαν oqιoμdνη ιδεα

-rΛ -OL

τoυ ωQαιoυ σε αισθητη εμφcΙνιoη' Αυτη η ogιoμδνη ιδδα, η μoqφη πoυ

την υλoπoιεi" Nαt η ενδτητα των δδo ε[ναι δρoι τηq εννoiαζ τoυ π&λλoυq,

απo τoυζ oπoloυq παψi.α Θπιστημoνιπη θεμελi,ωση oπoιαδηπoτε τθ1νηg

δεν μπορεi πλδoν να διαxωριoτε[> (o. 20).Bθβαια, η διατδπωoη <ιδθα τoυ

ωραioυ> παραμθνει αφηQημενη, o Χοiινoλιπ δεν εξηγei" τι εννoεl με αυτην.

Απλοπoιημθνοq επloηq εiναι o oqιoμδg τoυ NcΙλλoυq ενδq εqγoυ τθxνηG,

πoυ δεν απoτελεi παρci την <λ[γo η πoλδ τθλεια απoqρδφηoη τoυ

πρooδιoqιoμθνoυ |," των πqωτδρων με λεξειq] περιεxoμθνoυ στην

παλλιτεxνιNη εμφιiνιση). FΙ παραδooιαnη φtΧoooφlα δxει δεlξει δτι η

εννoια τηq <τελειδτηταq> εi,ναι θννoια συγ:,(εχυμd,η'o παι δεν μπoρεi, να

θεμελιδoει oqθη αιoθητιlιη πρloη, ενδ η <παλλιτεxνιπη εμφιiνιση ενoζ

πρoεπιλεγμδνoυ nαL διατυπωμdνoυ σε λεξειq περιεxoμdνoυ> απoτελεi

ανεπαρNθq αιoΘητmδ αiτημα. oι δπoια ανεπrΙqπεια )4αL αoυνθπεια

oριoμdνων απδ τιq αναπτδξειq τoυ Χ&νoλιπ oφεiλoνται oαφδg oε θνα

βαθμo στη μη επαγγελματιπη φιλοooφιπη παιδεlα τoυ.

Δεδoμθνoυ δτι περιεxδμενo τηζ μoυσιχηq δεν μπoρoδν να ε[ναι

παqαoτ&oειg εξωτεgιπδν αντιπειμθνων η αφηQημενων ιδεδν, τo μδνo πoυ

τηG απoμθνει ε[ναι τα oυναιoθηματα. Eδδ εi,ναι πoυ o X&νoλιπ π&νει μιαν

απoφασιστιxη διcΙιπριoη μεταξυ τoυ προoδιoριoμiνoυ περιε1oμθνoυ ]4αι των

φαινoμθνων, των αιoθητηριαNδν εντυπδσεων πoυ oυνδθoνται με αυτδ. FΙ

ψoυotιη, δπωq λι5ει, μπoρεi, να επφqcΙoει (τo ιpιθυριoμα [φαινδμενo], πoτθ

oμωζ τη .νooταλγiα, [πεqιεxδμενo], την oρμητιπη αναταρα1η

[φαινδμενo], πoτθ oβωζ .τη 1αg& τηζ μ&χηζ, [περιε1δμενo]> (o' 21)' Aν

τo lηαχooNεφτoδμε δμ,ζ, ιαψΙ'α τδ1νη oδτωq η ciλλωq δεν μπoρε[ να

απoδδoει &μεoα, oτην αιoθητη μoQφη, αυτδg τιq ιδθεq, αλλcΙ μδνo τα

,., Bλ. Ιmmanuel Ι{ant, Κritik der Urteilskrοft' πgδτη ειoαγωγη. ΥπcΙρxει ycαL σταελληνιx& ωq: Ιμμανoυελ Ι(αντ, H Πρδτη Ειoαyωyη oτην Ι(ριτικη τηe Ι(ριτιxηe -Jiναμηe,μεταφραoη Παραoπευη MεΙντcΙνη, επδδoειg Πoλιg, Αθηνα 1996, o. J0 ιι.e.

- 6λ-

φαινδμεν& τoυζ. To παρδν επιxεlρημα τoυ Χriνoλιx oυνεπδq εiναι

ανεπαρπθg.

Για να δε[ξει δτι η μoυoιπη δεν μπoqεl να εxφq&oet πρoαδιοριoμ!ιlα

oυναιoθηματα, o XrΙνoλιπ μαζ παqαπθμπει στo γεγoνδq δτι τα

oυναιoθηματri μαζ πcΙντα θxoυν αντιπεiμενo: δεν μπoqοδμε να

διαxωρlooυμε π.χ. <τo oυναloθημo τηe ελπ[δαg απδ την παραoταση μιαζ

ευτυxθoτερηc' τιαταoτασηq πoυ πgθπει να θqθει )4αL συ^'|'tQiνεται με την

τωρινη. FΙ ωδυνη oυγxqiνει μια παρελθoδoα ευτυx[α με τo παρδν> 'Lo.'{.

(βλ. παρciρτημα). Mε rΙλλα λoγια η ι|,.υxιπη ιLνηoη απonτα πεqιεxoμενιxη

πρooδιoριoιμδτητα στη διαμεooλιΙβηoη τηq με oυγπεπριμdνεg

παραoτ&oειζ η εξωτεgιπci αντιπεlμενα / γεγoνδτα, εlναι δηλ'. εννοιαιια

διαμεαολαβημiyη.Δεδoμθνoυ δτι η μoυoιπη δεν αποδiδει θννoιεq (ιδεεq

αντιπειμθνων) τα oυναιoθηματα πoυ εγεlρει ε[ναι ''!ατ'

αναψη

απροoδιdριατα (o, 23). Αυτδ ωoτδoo πoυ μπoQεi να απoδδoει απδ τα

oυναιoθηματα εiναι η δυναμιιιη τoυq, δπωq λθει, η αλλιδq, η εoωτεqιπη

φαινo μενι],(δτητ& τoυq.

Παραx&τω o X&νoλιπ εξηγεi τo συνειQμιnδ εyιeiνo μηxανιoμδ πoυ

μαg επιτρδπει να διαoυνδθooυμε θνα συγr4ε]4Qιμδνo μoυoιπδ μδρφωμα,

μια μελωδiα για παρciδειγμα, βε αφηQημενεq ιδθεg τoυ τδπoυ <αιδνια

ευτυ1lα> τ|'o,'t. Mια μελωδiα ηπιoυ παι γαληνιoυ NαQα,ΛτηQα μπoQε[ oτη

φανταolα μαζ να oυνδεθε[ με την ιδθα τoυ ηπιoυ εν γθνει. Aπδ ειelη ιδθα

αυτη μπoρε[ να ανα1θεi, oτην ηθιπη ιδθα τηζ (ηπιαζ απ&qνηoηq ενδq

oυμφιλιωμθνoυ θυμιno'}>> Nαt παgαπθρα αnδψα oτην ιδθα τηq <αιδνιαg

ιιooψtNηc, ευτυ1[αφ. Πρδπειται oυνεπδq για θνα λεπτδ μηxανιoμδ

oυνειρμιπδν αναγωγδν πoυ 1αραπτηqlζει την ανθρδπινη νoηση '|αL

ττoυ

εδδ απoNτα αιoθητιπη εφαQμoγη. To !μμεαο θτoι τηq απδδooηC

-r.1 --b9-

αφηρημθνων πεQιεχoμθνων απδ τη μoυσι]4η, δεν μπoqεi να θεμελιδoει

μια πgloη πεql τoυ μoυαιxα ωqαloυ.

Πρδπει να Θπισημ&νoυμε δτι o περιoQισμoq απδ τoν Χανoλιπ των

εyLφQαστL1/(.δν περιεxoμdνων τηζ μoυσιχτ)G oτην ιιlνηαη τoυ συναισθηματog,

πcΙνει αυτrΙ τα περιε1δμενα εξαιρετιπιiι αφηρημενα Nαι φτωyα, ενδ δεν

επιτQεπει τιζ εxφραoτιπθq ειε[νεq διαφoqoπoιηoειq πoυ αxoδμε στη

μoυoιπη' Απo μoνη τηq η NLνηoη ε[ναι φαινδμενo αφηQημθνo παι δεν

αρτιεiι για να παραπθμι}ει στ.o δπoιo oυναloθημα η μδνoν αφoδ

πρoδπcΙρξει η ιδθα τoυ συναισθηματoq. Eiναι oυνεπδg ε]4 των πqαγμciτων

αoτoyη η διαoδνδεoη πlνηoηG-oυναιoθηματoζ στo επιxεlqημα αυτδ.

Σημαντιπη εiναι η αναφoρ& τoυ XιΙινoλLι στη oυμβoλιNη δι&oταoη

τηζ μoυσιπηq. Ι{&θε ηχ,g, Nciθε μελωδιπo μoρφωμα, παθε oυγ1oρδ[α

μπoqεl δυνcΙμει να παραπθμιpει oυμβoχιτια oe ιδθεg, εlναι ηδη oτoν εαυτδ

τoυ' δπωq λθει, yαραxτηραq' H διαoδνδεoη αυτη των μoυoιπδν

μoρφωμ&των μΘ ιδθεg ε[ναι oυμβoλιπη <εφδooν oε ιαψiα περlπτωoη δεν

επθdτει τo πεqιεxδμενo cΙμεoα, αλλιΙ παραμθνει oυoιαoτtytα μια

διαφoρετιπη απδ αυτδ μοqφη> (o. 29). H oυμβoλιπη αυτη διαoδνδεoη

εlναι μη δεαμευτιιιη παθδq τα oυμβoλιN& περιε1δμενα μπoρε[ να

μεταβληθoδν oτo χQoνo η τιαι να απωλεoθoυν. O ΧrΙνoλιx δεixνει μιioα

απδ oυγπεxριμθνα μoυoιxrΙ παραδεlγματα πδg στην oQγανιπη μoυoιNη

διαφoρoπoιoδνται oι αποQειg για τα περιεxδμενα τηζ lδιαg μoυotιhe η

πδg, oτη φωνητιπη μoυoιπη, σε μια 'tαL την αυτη μελωδiα τoυ Γπλoυπ για

παρcΙδειγμα, θα μπoρoδoε να τoπoθετηθεi πε[μενο μΘ την αντ[θετη

oημαolα χωQ|q να πρoπληθεl αντLφαoη. Πρθπει ωoτδoo να

παρατηgηooυμε δτι o Χ&νoλιπ επιλθγει, πιθανδg εσ],(εμμενα,

παραδε[γματα μoυσιNηq N}'αoιlιoδ δφoυg, δπoυ η διαoδνδεoη μoυσιπηζ_

πειμδνoυ εi,ναι πιο xαλαqη παι oυμβατιπη, αφoδ onoπδg ε[ναι πqωτloτωg

fι-6η-

η διατηρηση τoυ αυτδνoμoυ μελωδιπoδ π&λλoυq. H μετθπειτα eξbΧtξη

τηq φωνητιχηζ μoυσι]4ηζ πQoδθηoε μια πιo αιoθητη oδγNλιoη μoυσιxηζπειμθνoυ, δoτω oτο επiπεδo τηe γενιNηg διιiθεoηe (Stimmung) η τoυ

yαραιιτηρα, αν δxι τηq πληqoυζ παQα:4oλoυθηoηe δλων των oυγNινηoιαπδν

μεταβoλδν τoυ Nειμενoυ.

o Χciνoλιn oγoΧιαζeι NριτtNα την &πoι{,,η δτι η μoυoιπη επθdτει

<αδgιoτα oυναιoθηματο ωζ αντtφατιnη (η 6nΘεoη ενδq αδqιoτoυ

πρcΙγματoq ε[ναι απoτελε| αντi,φαoη), παθδg ,αl την ιΙπoιpη δτι η τθλεια

μoυoιxη θπθεoη oυναιoθημci:των εlναι μδνoν ξνα ιδωιxd για τη μoυoιxη,

θνα αιoθητιπδ αiτημα πoυ παλεi.ται να εππληqδoει, θoτω πι αν αυτδ

ιoτoρtlια oυδδπoτε d1ει oυμβεi,. To επιxεteημ.ι τoυ ε[ναι δτι η αιoθητι'ιη

αξΙ'α δργων δπων τα πρελoδντια nαL oι φoδγπεg απδ τo

<Ι(αλooυγπεραoμθνo πλειδoπδμβαλo> τoυ Mπα1 για παρ&δειγμα, δεν

μπoρεl να πqιθεi, oτη β&oη τoυ παQαπιiνω ιδανιπoδ, αλλcΙ πεqιooδτεqo

oτη βαoη τηq μoQφιπηq ιδιoπατασ14ευηζ των θqγων. Απo την &λλη τo

qετoιτατ[βo, πoυ δεixνει να πQoσΘγγ[ζει παλυτεQα τo ιδανιxδ oδμπτωoηC

μoυσι]4ηζ χαι συναισθηματog, απoτελε[ ατελη μoυoιπη μoQφη πoυ δεν

μπoρεi να θxει αυτδνoμη αlr.ΘητιNη αξLα πδqαν τoυ πειμενoυ πoυ

xαραπτηρiζει.H θεωρητιπη oυνδπεια τηζ επιχεtQηματoλoγi,αg τoυ ΧrΙνoλLx τoν

oδηγεi αναyπαoτιNα στo oυμπθραoμα δτι η δπεqα εiναι φoQμα

πρoβληματtlιη ,ιαι ανεπαQ],(ηζ δooν αφoρ& τo αi,τημα ενδq αυτδνoμoυ

μoυσιχoυ π&λλoυg. Eδδ βλθπoυμε πδq τo θετιτιιoτικd πνe'iψα τηq επoχηζ

'αL η επtnρατηoη τηζ <gεαλιoτιπηζ αQχηζ) περιoρ[ζουν τoν oqlζoντα

Nατανδηoηζ τoυ σηψαντL,/|oυ ρoλoυ πoυ πα[ζει η αιoθητιιιη oiμβαoη, ωc"

αιoθητιxα νdμιμη απδιΧtoη απδ την εμπειqιπη αληθεια.

-f,g-

rltΙ o μoυσιχα ω8αιo.

(To πεQιεχδμενo τηζ μoυσι)4ηq εiναι ηyητιtlti xινοiμευεq μορφ!q>, Η

πρδταoη αυτη oυμπυπνδνει τα πιoτεδω )4αL τLe αξιδoειq τoυ μoυoιπo0

φoρμαλιoμoυ. O Χ&νoλιπ δxoνταg eξεταoeι, διci τη αqνητιπηe oδoδ, a η

μoυoιπη δεν ε!ιναt (dπθεoη / LNφραoη oυναιoθημ&των), εμβαθδνει στo τι

τeχιια η μουoιπη εlyαι. oι παρoδoεq αναπτδξειq τoυ ε[ναι oι 1τLo

φιλoooφιπ bg nαι 1ρηζoυν ιδιαiτερηG πQoσoχηq.

To πcΙλλoq στη μoυσιNη πρooδιoρlζεται ωq θνα <ειδιπcΙ μoυoιπδ>.

Δεν εντοπlζεται oδτε στην τελειδτητα τηζ μoυσιχηζ θπθεoηe ενδq

oυναιoθηματoζ, oδτε oτην τελειδτητα τηζ μoυσιπηg πρooiγγισηq μιαζ

αφηqημθνηg ιδθαq, αλλ& oτην xαλλιτεyνιxη διαμι)ρφωoη εvdg επιδεxτιxοδ

εμπνειjματηe μεταyεiριoηe υλιxoi' με δυo λoγια στη μoυσι11η μορφη. To

μουoιNδ πciλλog εντoπlζεται στιζ oyloειq πoυ oυνθ1oυν τo oδνoλo των

μoυoιπδν παραμθτgων (ρυθμoq, αρμoν[α, μελωδiα, ηxoxqωμα), πoυ

μπoρoδν να αναxθoδν oε <μυoτιπθg, θεμελιωμθνεζ σε φυoι:ιoδq νδμoυg

διαoυνδθoειζ χαι ετιΧeNτοιθ'q oυγγθνειεφ (o. 64).

Πρoπειμθνoυ να πατανoηoeι o αναγνδστηq τoυ την αυτoνoμlα τoυ

μoυoιπoδ πrΙλλoυq, o Χ&νoλιπ παταφεδγει oε ενδιαφθqoυoεg αναλoγiεg.

Παρoμoιιiζει τιq μoυoιπθq μoQφεq μΘ τα αραβoυρyηματα στLq πΧαoτιιig

τθ1νεg: ωρα[εg μoQφεζ πoυ διαμoρφδνoνται μθoα απδ μlα εoωτεριπη

ζωντανη νoμoτδλεια χωQiq να παραπθμπoυν oε ιατt δξω απo αυτdq. Tα

αραβoυργηματα μπogoυμε να πoδμε δτι αυτoαvαφ!ροvται, σε αυτrΙ

πQαγματoπoιε[ται μια πληqηq ταυτδτητα μogφηq-περιεxoμδνoυ xωqlg

εξωτεριπdg αναφogθq. To πνεδμα εlναι δημιoυqγιπcΙ ελεiθερο, αδ!oμευτο,

ιαι αyιoχoυθεl απoπλercτtlηα τιq δημιoυgγιπεg oQμεζ τιg ψαtlτααiαq. Aλλη

μια αναλoγ[α πρoιbπτet μεταξυ μoυoιπηe xα|" xαλειδοαιιοπlου' στην

-cb-

πεQιoχη των χQωμctτων, μδνo πoυ εδδ τα απoτελθoματα ε[ναι πqoiδν

μηχανιπoυ παι1νιδιoδ, ενδ στη μoυoιπη oι cΙπειqεg εναλλαγdq των

μoρφδν <εππδqευoη ενδq παλλιτε1νιπci δημιoυργιπoδ πνεδματoφ (o. 60).

Αφoυ τo πεQιεχδμενo τηζ μoυσιπηg δεν εντoπlζεται oδτε oτo

oυνα[oθημα, oδτε oτην θννotα, τδτε δεν μθνει παρci να εντoπιστε't oτo

αιoθητdυ (Sinnlichkeit). oι ηγητιιbq αιoθητηqιαπθg εντυπδoειq

oργανδνoνται, μoQφoπoιoδνται nαι ξτoι υoηματoδoτoivται απδ τη φανταo[α

(o1ι απo τη oυναιoθηψατmη Φ,χη, oδτε απδ τη διιiνoια). To πιiλλoq τηq

μoυσι]4tζ ε[ναι τo π&λλog αυτδν απqιβδq των μoρφδν, πoυ εxπoqεδεται

απδ τη διiιlαμη τoυ πvεΔματ0ζ Tτoυ διαμθooυ τηζ φαντασ[αq τιq oυνθxει. To

μoυoιπδ πriλλog δεν oτεgεlται πνεδματoq, απλ& αυτδ πgoβαlνει στη

μoυoιπη σε μια αφηQημενη δqαoτηριoτητα' ενεργoπoιεlται στιζ

εαωτεριxlq τoυ μoQφoπoιητιxδq δυναμειq, Αυτδ ciλλωoτε ε[ναι παι η

περiφημη <εoωτεqιNδτητα) τoυ Xθγπελ, με τη διαφoρri δτι oτo Xδγπελ

αυτη η αφηQημενη δqαoτηριδτητα τoυ πνεδματoζ, απριβδq επειδη εiναι

αφηQημενη, εlναι πoλιτιoμιπ& δυνατη μεν αλλιΙ αδι&φoρη: τo

πεQιεχoμενo τηζ μoυσιχηζ για τoν Χεγπελ εlναι μια oυyxεxριμiιlη

πoλιτιoμιπη παρ&oταoη '|αL δx, εμπνεδματεg αφηgημθνεq ηyητmbg

μoQφΘq.

H cΙμεoη oυνcΙφεια τηζ μoυσιπηζ με τιq λoγιπδq διεgγαolεq τoυ

πνεδματog, απoτυπδνεται σε χαQαr4τηQιoμoδq τηq μoυσιr,(ηq πρ&(ηe δπωg

<μoυoιπη oπθι,|η>, <πgδταoη>, (φQαση) '('o':l|,

Συμφωνα με τoν XιΙνoλιN

δεν πρδπειται γtα απλcΙ o1ηματα λδγoυ, αλλα για χαQα]4τηqιoμoδq πoυ

παραπεμπoυν αμεoα oτη λοyιxη διαoταoη τηζ μoυσιχ4g δημιoυργlαq xαι

πρooληιιηq. o Χ&νoλιπ μιλιΙ μcΙλλιoτα για τo !λλιyο oτoι1ε[o στιζ

μoυoιπθq διαμoρφδσειζ, για τo νδμo τηe 08yανιχdτηταq πoυ υπδxειται των

φυoιπδν μoρφωμιΙτων 1ι|αL πoυ διθπει )4αL τη μoυoιπη, I{

-6?

φυσι]4oεπιστηψoνL'(h ]4ατηγoQια τoυ o7yαvιιιοδ ['γεt πλθoν περcΙoει 14αL στη

φιλoooφlα τηq τθxνηe. <Σε αυτη την αQνητιπη, εoωτεqmηΧoymδτητα πoυ

ενυπciιρxει oτo τoνtNδ oδoτημα μθoω φυoιπδν νδμων, ριζδνει η ιNανδτητα

τoυ πQoζ την ανοiιληQη ενoζ θετιιιοι) περιεxoμθνoυ oμoQφιrΙφ (σ. 65).

<FΙ oδνθεoη ε[ναι μια εQγασiα τoυ πνεδματog oε υλιπδ eπιδe,ιτmδ

τoυ πνεδματoζ>. o ηχoq εiναι υλιNδ <<πχαoτmδ>>, &μεoα διαμoqφδoιμo

απδ τη φανταoi,α. Mπoρε[ να αναλcΙβει xωqlg αντloταoη π&θε ιδθα τoυ

παλλιτθ1νη. Αυτδ 6xει oαν απoτθλεoμα δτι πcΙθε εμπνεδματo μoυoιxδ

μoQφωμα ιατθyeι θνα διπδ τoυ μοναδιπδ yαραzιτηρα, εi,ναι ζωντανd,

εxψραατιxο ηyητmδ αloθημα. To πνεδμα στη ψoυσLnη εδq&ζεται oτα iδια

τα ηyητιnα διαμoqφδματα (Tonbi1dungen), elηe|ι πρθπει να τo

αναζητoδμε. Oι ιδθεq τιq oπoiεq o δημιoυργδq πoινωνεi ε[ναι πρωτloτωg

μουαιιιlg ιδ!εg, η γθνεoη των oπolων παραμθνει αδιriγνωoτo μυoτιNδ (o.

66). Bλδπoυμε πδq o θετιπιoτηG ΧcΙνoλιN στo θεμα τηζ μoυoιxηG

θμπνευoηG αφηνει πεqιθδρια oτo ανoρθoλoγιπδ, στo απQooδιδριoτo,

δπωg θπανε παλιδτερα o ΙζcΙντιog. Δεν πqθπει να Qιi1νoυψε πloω απδ τo

μoυoιπδ δεδoμθνo, απλci να τo θεωqoδμε ωζ τθτoιo )4αL να τo πα[ρνoυμε

αυτδ τo lδιo ωq αφετηqlα τηζ δπoιαg παραιτθqω αιoθητιπηG τoυ

απoτlμηoηq: <ανεξι1νlαoτog εiναι o παλλιτdxνηg, εξι1νι&oιμo τo θργo

τdxνηυ (o. 68).

Mε βcioη τα παραπανω συμπεQαiνεται δτι απoτtχειoτιy"α μoυαιxol

παραγoντεg παθoqlζoυν την αξoλοyιxη απoτlμηoη τoυ μoυσιπoδ θqγoυ.

To γιατl μια μoυσι14η oυνθεoη εΙ,ναι αξιδλoγη ενδ η ciλλη δεν εiναι, δεν

παθoρiζεταt απδ τo πδoo επιτυxδq επθdτει δνα εξωμoυomδ περιεxδμενo,

αλλciι απo την ΘττLτυxiα η απoτυxlα τoυ διαoυoxετιoμoδ τoυ oυνδλoυ των

μoυoιπδν παραμθτρων (qυθμog, αρμoνiα, μελωδ[α, ηχoχQωμα lι.o.N)' Hαλλαγη δυο φθoγγων μiαq επιτυ1ημθνηG μελωδ[αq, δπωq λθει

-GB-

χαQαr4τηQιστL)4α o Χιkνoλιπ, μπogεl να" 14αταστ,gει|,.ει την αιoθητtNη τηe

αξtoπρbπεια. H υπεQΘναQμδνιoη μιαq απληq αλλ& oμoQφηζ μελωδlαg

μπoρεi να την παταoτqδιpει. 'Eτoι, τo αξtαιδ πλαioιo απoτlμηoηζ τoυ

μoυoιπoδ θqγoυ μετατoπ[ζεται απδ τιg εξωαιoθητιπdq πατηγoρiεζ, στoυq

δρoυq τoυ [διoυ τoυ δργoυ.

Αντιλαμβανδμαoθε πδoo oηψαντιιη εlναι αυτη η αξi"ωoη τoυ

ΧcΙνoλιx στην εδραiωoη μιαζ απoτελεoματLuηe μoυσιχηq αναλυoηe.

Ωoτδoo, αυτδ πoυ μαq πρoβληματiζει ε[ναι δτι o X&νoλιπ δια1ωρiζει την

πotδτητα των εχφQαoτιtιδν πεqιεxoμθνων στη μoυoιπη, απδ την τεγνιτtη

τηζ πoιδτητα. 'Eτoι μια παλoφτιαγμθνη oδνθεoη <oδζεταυ> απδ την

τιρtτtNη,θoτω πι αν τα e'(φQαστL'|d .ηg πεgιεxδμενα η xαρα14τηQεζ μπoρεi

να αγγlζoυν τo πoινδ χαL τo xυδαio η τo ιδεoλo^γιlια αξt6ψeψπτo η απλδq

αν η μoυσιπη ε[ναι ε'(φQαστL'|ciι αδιιiφoqη. H φιλoooφιNi1απoτiμηoη τηC

μoυσι]4ηζ αν θθλει να ε[ναι πληQηq δεν μπoρε[ να πcΙνει αφαlqεoη απδ τo

ιδεoλoγιπδ υπoβαθρo των oυγπεNριμθνων επφραoτιπδν l

χαQαr4τηQoλoγιπδν επιλoγδν τoυ oυνθθτη στo πλαloιo τηζ εlηαoτoτe

ιστoQι]4ηζ πQαγματιχδτηταq, χωQiq βdβαια αυτδ να (ημιδνει την

αξιoλoγηoη των αμιγδg μoυoιπδν πoιoτητων των θργων. Αυτη η

διαλεπτιNη μoρφηq-περιε1oμθνoυ εlναι [oωg η απoτελεoματιπδτεqη

μεθoδog φιλoooφιπηζ διαπQαγμιΙτευoηe τoυ μoυσι]4oυ dργoυ.

o Xciνoλιπ διαxωρ[ζει επioηG τη θεoη τoυ στo θεμα των

περ[φημων <πρoθθoεων)) τoυ δημιoυργoδ πoυ πgδβoνται πioω απδ την

αιoθητη επιφ&νεια των dργων τoυ. Σαν παλδg εγελιανδq τoνiζει δτι η

κδυνατδτητα> πgθπει να oυμπlπτει με την (πQαγψατιNδτητα>, η με απλα

λoγια μια lια,ιη oδνθεoη δεν μπoρε[ να <oωθε[>> απδ τιζ μη

εππεφραoμδνεg <πqoθθoειφ τoυ oυνθθτη: παλλιτε1νιπη πρoθεoη nαL

πραγμ&τωoη πρθπει να oυμπlπτoυν.

o παθοριoμδg των αqμoδιoτητων τηζ ιoτορiαq τηg τlyυηs 14αL τηe

αιoθητιNηe δooν αφoρci τη μoυoιπη, εlναι μ|α απδ τιζ oημαντιπdq

συνεισφoQεζ τoυ Χ&νoλιπ στην μoυoιNoλoγιNη επιoτημoλoymη

oυζητηoη. FΙ εξbταoη των πoλιτιoμιNδν, πoινωνιπδν, ευqδτερα

παλλιτε1νιπδν, φιλoooφιπδν, φιλoλoγιπδν, oι]τoνoμιxδν πρoδπoθθoεων

τηq μουoιπηG nαΧΧιτeyνnιiγ δημιoυqγlαg ε[ναι δqαoτηqιδτητα

απαqαiτητη μεν για την ιoτoριπη ,ιατανδηoη τoυ μoυσι14oδ θργoυ, αλλcΙ,

oδμφωνα με τoν ΧrΙνoλιπ, δεν μπoqεi να απoτεχξoει αιτιcΔδεg θεμ!λιο των

μoυoιιιoαιoθητιxcΔν επιλoγδν, δεν μπoρεl να τιg εξηyηoει. Mε &λλα λδγια, η

πρoφανηe διαπloτωoη oτL τo μoυoιπδ tρyo εxφραζει την επ0χη του, δπωg

τo ηθελε η εγελιανη παριiδooη, αφενδq δεν μπoρε[ να εντoπioει αυτη την

θπφραoη oτην [δια τη μ"oυσLy(η, αφετδqου δεν byει τLπoτα να xrΙνει με τo

<μoυoιπδ ωραlο> πoυ μπoQεl να εντoπιoθεi oε μoυoιπθq oυνθθoειq oλων

των ιστoQιπδν περιδδων.

Eπloηe o1oλιcΙζει Nqtτmα την ιδιoπolηoη πατηγoqιδν '|αL

πριτηρ[ων πoυ θρ1oνται απδ την αQχιτε'tτoνz4h' δπωq ιιανoνιxdτητα nαι

αυμμετρlα. Στη μoυoιNηηNανoνιπη επανciληΦη η συμμετQιχη τoπoθθτηoη

στoν εαυτδ τoυζ αδδναμων μoυoιπδν μoρφωμciιτων μπoqεl να ε[ναι

αιδψη πιo eπιζηψια γι, αυτcΙ. Απoρρ[πτει φυoιπrΙ 'αL την μαθηματιxη

θεμελ[ωoη τoυ μoυoιπoδ πctλλoυg, δπωg απqιβδq θπραξε δεπαετlεq

νωqlτεqα o Ι{&ντιoq (βλ 2η ενδτητα). Στoν παgαλληλιoμδ δε τηζ

μoυoιπηG με τη yλδooα, o ΧcΙνoλιN απαντcΙ εδoτoxα δτι <δπoυ πρδπειται

για την ιδιαιτερδτητα μιαζ τεχνηζ oι διαφoqθq oυγγενδν πεδlων ε[ναι

oημαντιπδτεQεζ απδ τιζ oμoιδτητεφ (o. 88). Παqαπθμπει δε στην

εγελιανη διαφoρoπoLηoη ψεταξδ τoυ η1oυ oτη γλδooα ωc' αηματoζ 1ΛαL τoυ

ηyoυ oτη μoυoιπη ωq αυτοαxοποi'

-+o -

H υπoιηeιμενιπi1 πλευρ& τηs μoυσιNiρ πqαγψατιnδτηταg.

H μoυoιπη για να πQαγματoπoιηθεl εlναι αναγπαloι τρειg δgoι: o

oυνθ!τηe, o εxτελεoτηζ 'tαL

o αηoατηe. FΙ φιλoooφlα τηe μoυoιxηq δεν

μπoρεl να αqπεoθεl oτην eξbταoη τoυ μoυσιπoδ θqγoυ τθxνηg, αλλιi

πρθπει να επεπταθεi. yιαt στoυζ &λλoυg τqειg δρoυζ πoυ oυναπoτελoδν τη

μoυoιπη πQαγματι]4bτητα. o XιΙνoλιπ πgooπαθεl να διεqευνηoει τo ρδλo

πoυ πα|ιζet τo oτoιxεio τoυ υπo1'ιειμενι2ιoιj oτη μoυoιπη δημιoυqγiα αλλrΙ

'|αL στην πgοoληι{,,η τηζ μoυσιr,(ηζ.

Στην περlπτωση τoυ oυνθ!τη o XιΙνoλιx δεν αgνεlται δτι oτo θgγo

τoυ απoτυπδνεται 'ιατt απδ την πQoσωπmδτητα τoυ, απδ τον 1αqαπτηqα

τoυ. Ι(αι αυτδ γιατl τo ηxητL14δ υλιπδ ε[ναι υλιπδ eξαtρeτwια εδπλαoτo,

&μεoα ανταπoNρlσιμo στιζ δημιoυgγιπδg πρooταγθg τηe βoυληoηg τoυ

oυνθετη. Ωq πρoq αυτδ ωoτδoo γ[νoνται δδo επιoημιiνoειg: πρδτoν, η

πooδτητα τηe εηyασlαζ πoυ απαιτeLται πρoπειμδνoυ μια αργιιiι μoυoιπη

ιδθα πoυ αναμφιoβη τητα ξeπi1δηoε απδ την δμπνευση να μετατgαπε[ oε

oλoπληρωμθνo τ|α"L εoωτεqιπcΙ πληρωq διαρθρωμθνo μoυoιπδ θQγo,

απoπλεlει την διαρπη υπαρ6τ1 τoυ δπoιoυ αρ1ιπoδ oυναιoθηματoq γdνηoε

την αρ1ιπη μoυoιπη ιδθα. o νoηoια:ιoq παρriγoν υπεQιo1δει ε}t των

πραγμrΙτων τoυ oυναιoθηματιπoδ51, ενδ τo oυναioθημα μπoqεi να γ[νει

απλδg αφ08μη για τη oυνθετιπη δραoτηριoτητα'|αL oxι δημιoυργδν α[τιo.

Δεδτερoν, η μοναδιxdτητα τηζ πρooωπιπδτηταζ τoυ oυνθθτη

διαμεoολαβεiται απδ την xαθολιxdτητα τoυ μoυoιπoδ υλιποδ 'ια|'

των

51 o Χανoλιι παραπt.ψπει ωζ πQoζ αυτδ oε θνα επLNαιqo τδτε επι1εiqημα πoυ

oημερα βεβαια δεν μπoρεi να εχει ιαψi'α rcyb.. αν η μoυσιχη oυνθεoη eNπoqεδεται

o,,δ .o oυναloθημα, πδζ eξηγeLται δτι δεν υπ&g1oυν ιαt yυιιαixεE oυνθιiτgιεq,

δεδoμδνoυ δτι η γυναιπεlα φδoη εi,ναι πιo oυναιoθηματιπη; Αυτo βeβαια απo την ιiλλη

1ι---r$

διαθθoιμων μοgφδν τoυ, επφρcΙζεται μdoω αυτδν παι oυνεπδq δεν μπoρε[

να διαφανε[ oτην dμεoη πQαγματιχδτητα τηe. FΙ διαπioτωoη αυτη εiναι

eξαιρετtια oηψαντtNη παθδg δiνει oαφη απαντηoη στιζ μoυσι,ιoΧo^γmt,c'

απδπειρεg ανα'tατασ4ευηζ τηζ προoωπιπδτηταζ 14α"L τoυ βioυ τoυ oυνθθτη

oτη βrΙoη των θqγων τoυ. O βιoγραφιποq παq&γων πoυ olγoυqα μετθ1ει

τηe δημιoυργ[αg, byει Nατα τθτoιo τQoπo αναιρεθε[ η ενoωματωθε[ oτo

υλιπo παι α]4υQωθεl απδ την παθoλιlιδτητα τoυ, δoτε εiναι πλθoν αδδνατo

να αιlαyνδαουμε στLc, [διεq τιq νδτεq αυyxεxριμ!νa βιoγqαφιπcΙ δεδoμθνα.

O ΧcΙινoλιπ θi,γει την θννoια τoυ iφoυq με πιo oτενδ τρδπo απ' δτι

η μoυσιr4oλoγlα αqγδτεqα' To υφog γι, αυτδν αφoρ& τoν π&θε oυυθ!τη nαι

τα γενιπ& χαQαχτηQtoτmα των επιλoγδν τoυ αν πcΙνει πανεΙ,g αφα[ρεoη

απ6 τη λεπτoμθρεLα'nαL δyt τα επoxιιιd χαQα:,(τηQιoτtια τηq μoυσι:{ηq των

oπolων μετθ1ει η δημιoυργiα τoυ. To υφog αφoqιΙ την τεyvιxη oτo oδνoλδ

τηc, στην oπoi'α o oυνθθτηe dxει NαταoταΧαξα απδ oυνηθεια

(Gevrδhnung). To δφoq εiναι η χατηγoQ[α επεiνη πoυ μαζ επιτρθπει να

αντιληφθoδμε τιg Nαlι[.g απoπλloειq oτo θργo ενοq oυνθδτη, δταν αυτθq

υπoνoμεδoυν την ενδτητα τoυ δλου τηζ μoQφηg. Ωoτδoo, o Χciνoλιπ δεν

εlναι |oωg ατιδψα oε θθoη να αντιληφθε[ δτι αυτθq απριβδq oι υφoλoγιπδq

απoπλioειq μπoρoδν να παLξoυν αιoΘητmδ goλo ωζ επφqαoτιπθg

πqοθθoειg. To δoτερo δφoq τoυ Mπετδβεν, για παρciδειγμα, βαoi,ζεται

oυoιαoτιπα oε μεγιΙλo βαθμo oε αυτη τη στQατηγιπη των απoπλloεων,

ενδ μδνoν δτoι μπoρεi να εξηγηθε[ η ιδιαιτερδτητα τoυ.

H oτιγμη τoυ συναισθηματoq στη μoυσιNη δεν ε[ναι oδμφωνα με

τον Χ&νoλιπ δoυλειcΙ τoυ oυνθθτη, αλλ& τoυ εxτεkατη. o επτελεoτηq oτην

αμεodτητα τηζ πQ&ξηq τoυ εlναι αυτδq πoυ μπoρεi. να πoινωνηoει

υπoνoεi δτι η ανδgιπη φυση εiναι πεgιooδτερo νoηoιαgxιπη Nαι oυνεπωg μoυoιπci πιo

δημιoυργιxη.

-1λ -

απoτελεσμ ατL14α στo α:4QoατηQιo την δπoια oυναιoθηματιNη τoυ

1ηατα"σταση μθoω τoυ μoυσι],ιoδ θqγoυ' H υπoχειμενιnδτητα τoυ

επδηλδνεται αυτoδσ Lα Θχei', γLνεται αντι]4ειμεν ιπi1: <<η υπoχειμενιNδτητα

τoυ γινεται εδδ ηyητιιιd ενεQγωq cilμεoα σε ηχoυζ, δεν διαμogφδνει απλδq

σιωπηλ&) (o' 101). Eδδ oυμφωνει o Xriνoλιπ με τoν φιλδooφο Χδγπελ, o

oπoιoζ διθπρινε ]4αι αυτδζ την ιδιιiζoυσα '(αL γoητευτιπη β[α πoυ αolηεi'

στo θυμι]4δ η ζωντανη Nαt a4φQαστL1Λη μoυoιπη επτθλεoη. Πρθπει να

oημειδooυμε δτι η υπo}rειμενιπη ερμηνεlα τoυ μoυoιπoδ θgγoυ ηταν πατι

αυτoνδητo αν δ1ι επιθυμητd παθδλη τη διrilρπεια τoυ 19oυ αιδνα χαι τoυ

πρδτoυ ημισεωζ τoυ 2Ooυ. FΙ αντ|θεoη πoυ μπoQΘι να πgoπδQει μεταξδ

των ε]4φQαστιχδν πρoθδoεων τoυ συνθδτη '|αL

αυτδν τoυ eτιτeΧeoτη,

αiρεται στην πεQιπτωση τoυ ελεiθερου αυτοαyεδιαoμoi: εδδ o εxτελεoτηq

ε[ναι ταυτδχQoνα χαι δημιoυQγoζ.

FΙ επ[δραoη τηζ μoυσιχηζ oτην ανθρδπινη ιpυxη ε[ναι αδιιΙι.pευστη,

αoyeτα αν δεν θεμελιδνει ιιαΘoΧιιη αιoθητιxη αQχη. FΙ ισχδζ τηζ

επlδραoηG αυτηζ, πoυ την διαπg[νει απδ τιq cΙλλεq τθxνεq52, ciιμεoη παι

ιαταπΧδζoυoα,,. To ερδτημα πoυ θθτει o ΧιΙνoλιπ εLναι ιατα πδoo

μπoqεl να θεμελιωθεi" βιoλοyιιιιi η ιflυyoλoyιιια, να α,Ιτo'Lσ'τασταθε[ μια

μoνooημαντη }4αL αναyιιαlα oyboη μεταξυ μoυσιπoδ μoρφδματoe nαL

ι}υ1ιxδν αντιδg&oεων στη βciιoη τηq φυσιoλoγιαζ η τηζ ιpυxoλoγlαq, πoυ

θα μπoρoδσε να θεμελιδoει μιαν eπLστhψη τηq μoυσιχηe πρooληΦηq. To

αν υπιiρxει μια ιαψατιτ,η επlδqαoη τηζ μoυσιχηζ στoν σωματι]4o

oργανιoμδ μθoω τoυ νευριπoδ oυoτηματoq πoυ 'LLνητoττoLΘiται

απδ αυτην

(βιoλoγιπη θεμελlωoη), η δυνατδτητα τηq μουoιxoθεραπεlαq με ιiλλα λδγια,

διαι],,εδδεται, oδφωνα με τoν ΧιΙνoλιπ, πειqαματιπ& (ε[ναι τυγαiα lιαt

', no. &λλ.q τd1νεq μαq πεlθoυν, η μoυoιπη μαq παταλαμβανει> (o. 103).5. o xcΙνoλιx εδδ oυμφωνεi με oλoυq τoυζ πQoηγoδμενoυq oτoxαoτθq: Ι(ciντ,

XΔγπελ, Σoπεν1αoυeg,

-\b -

εξαρτciται π&θε φoqιΙ απδ τιg ιδι&ζoυoεq πgoδιαθθoειζ τoυ αoθενη). FΙ

ιflυyoλoyιxri θεμελιωμθνη Lαv.ατL14η mανδτητα τηζ μoυoιπηe, oπoυ δηλ. ηεπiδqαoη στoν oqγανιoμδ πQαγματoπoιεiται μdoω των θετιπδν

oυναιoθημriτων πoυ εγε[ρει η μουoιπη 1ΛαL 7τoυ με τη oειqιi τoυg επιδρoδν

στo νευQι},(δ oδoτημα, πρθπει nαι αυτη με τη oειqciι τηζ να απoρqιφθεf,

παθδq εiναι ανoιπτδ αnδψα τo θθμα τηq oxθoηe μεταξυ μιαg ι.|,,υxιπηe Nα.

oωματιπηG Nαταoταoηc. <Ιζαι oι δυo θεωρiεq, η (,,υxoλoγιπη )4αL η

φυoιoλoγιNη, oυγπλlνoυν στo bτt ατδ αμφ|βoλεq πρoδπoθθoειg oυνcΙγoυν

αιιδψα πιo αμφlβoλα oυμπεqαoψατα lηαt τeχοηα τα ττLo αμφiβoλα πραxτιxα

oυμπερ&oματα> (o. 109). Σε τeΧυιη ανιΙλυoη, δλεg αυτθg oι επιδρciιoειq

δεν λθνε τ'ιπoτα για τo μoυoιNo εgγo τθxνηζ, πoυ ε[ναι τo (ητoδμενo.

Moυoιπi1 ιιαι Φδoη.

o ΧcΙνoλιπ π&νει διαπυρη(η πioτηe στιζ φυoιπoπρατιπθq

επιστημoνιπεg μεθoδoυζ τηζ επoχηe τoυ: <FΙ oy\oη πQoζ τη φυoη εiναι

φια π&θε πqcΙγμα τo πqδτo, τo TtLo αξιoλoγo ytαt αυτδ που dxει την

μεγαλδτεqη επιgqoη> (o' 1'41). Υτooτηρlζει θνθεqμα την θρευνα των

φυoιxδν βαoεων τoυ oυνδλoυ των πoλιτιoμιπδν φαινoμενων,

απoφεδγoνταg ωoτδoo να αναγcΙγει αυτ& τα lδια τα φαινδμενα στιq

φυoιπθg τoυq βαoειg. ΙQΙθε τδxνη δανεiζεται τδoo τα υλιπ& τηq απδ τη

Ψδoη, δoo τιαt πqδτυπα πιiλλoυq. Ωoτδoo, η xαλλιτεyνιιιη μoρφοπλααiα εivαι

yεyουdg πολιτιoμιxd' πδoo μιΙλλoν δταν αφoρciι μια τδxνη δπωq η ψoυotιi1

πoυ δανε[ζεται ελ&1ιoτα απδ τη φδoη, oτην oυoiα μδνo τo <απατδργαoτo

υλιπδ> τηq πδτραζ, τoυ μετ&λλoυ, τoυ ξδλoυ, τoυ δθρματoq }ιαι των

εντooθlων των ζδων.

-+η -

Eπηqεαoμθνoq απδ την εγελιανη αντiληι{;Ι, πoυ πυqιαρ1εL xατα τo

1'9o αιδνα, δτι τα oδγ1goνα πoλιτιoμιπιΙ μoρφδματα απoτελoδν τα

τελειδτεqα επιτεδγματα )4αL αιoπobq τηζ ανθρδπινηg ιoτoρ[αg,

υπooτηqlζει αβiαoτα δτt τα oτoι1εlα πoυ συγ],(Qoτoδν την δννoια τηC

μoυσιχηζ εν γθνει εiναι η μελιιδ|α τιαt η αρμoνiα, (oι δυo βαoιπoi

παρ&γoντεq τηζ τδxνηe των ηχ,,, (o. 1'42) Η τδτε oδγxρoνη

δυτιπoευρω παt.rιη μoυoιxη Lo1υε ωg η τελειδτεQη ),ιαι ανδτερη μoυoιπη,

ενδ oι παλαιδτερΘζ μoνoφωνιπθq oι πoλυφωνιπεζ μoQφεζ τηζ ωq ατελη

ατtδψα oτdδια τηe εEbΧ]ηζ τηζ. Πδoo μιiλλoν oι μoυσι14δq των &λλων

πoλιτιoμδν. Αυτη η ιΙπoι{,,η βεβαια oημεqα byuξεπεραoτεl5a.

o ΧcΙνoλι]4 παQατηQεl δτι τδoo η μελωδlα, δoo ,ιαt η αρμoνiα _

ειδωμθνη εδδ πλdoν ωζ συνηχηση διαφoρετιπδν ηχ,, δεν

πqoδπιΙρ1oυν στη φδoη (<Αqμoν[α Nαι μελωδiα απoυoιctζoυν oυνεπδg

oτη φδoη> ' o' 144), αλλ& ε[ναι πρoΙδντα τηζ ανθQδπινηζ πoλιτιoμιNηC

δραoτηqιδτηταζ. H φυoη θ1ει παqαo1ει απλδq τιg φυoιπθq πgoδπoθ6oειg

(ιπανδτητα στην παQαγωγη μoυ otια πρooδιoριoμθνων η1ων μθoω τξC

φωνηG' στo τQαγoυδι δηλαδη). To μoναδιπδ oτoι1ε[o πoυ μπoQoδμε να

oυναντηooυμΘ στη φδoη ε[ναι oριoμθνεg ρυθμιxlg ενδτητεg, πoυ στη

μoυoιxη ωoτδoo θ1oυν ενoωματωθε[ oτη μελωδiα '|αL την αρμoνiα, ενδ

oτη φδoη εi,ναι αφηρημενεq απo αυτθg. Aιδψα 14αL στην περlπτωoη των

φυoιπδν πoλιτιoμδν, η ρυθμ mη ψoυoιNη των αγρiων εiναι μεν <φυoιπη

μoυoιπη, δεν εiναι oμωζ α^ιδψα μoυoιxψ (o. Αa)'

oX&νoλιz'ιαιπoΧboρθιΙ,πρoφυλ&ooειαπδτηνιiπoιpηδτι<<αυτd

αψιβΔq το lδιο (τo oυγ1goνo) τοιlιιιd oioτημα βρ[oπεται αναγπαLα oτη

να υπoστηQiζει xανεlq την εζiαωoη των

απρo, την υπερoxη των μη θντεxνων

στιζ θντε1νεq, αλλα, τηρoυμθνων των

'. Αυτδ δεν oημαi.νει δτι πgθπει αβlαoτα

μoυσιχων παQ τo &λλo

(<φυoιNθφ ια απθναντι

διαιιρ[αεων, την oσεων.

--+5 -

φδoη> (o' 1'a). FΙ νεδτεqη μoυoιxη εi,ναι πρoioν μαl{QoχQoνηg ιoτoqιπηc

εξbΧιξηq, e|ιναt απoτ!λεσμα )ιαL 6yι φυoιNδ δημιoiρyημα, φτιαγμδνo μεν με

<λoγιxδτητα αλλcΙ oχι με αναγπαιδτητα> (o. 1'47). Aυτδ oημαlνει δτι

αn6ψα yLαL η νεδτεqη μoυoιπη εξελlooεται 1ωqlq ωoτδoo να μπogεiπλθoν να υπερβεi την <oυo[υ τηG (δηλ' τo τoνrιδ oδoτημα oπωq θxει

oταθερoπoιηθεi την eπoyη τoυ Χ&νoλιπ). Δθoμιoq στιζ εγελιανδq τoυ

αντιληι}ειq, o XcΙνλιπ δεν μπoρoδoε φυoιπιil oδτε να διανoηθε[ τιζ

μετθπειτα εξελlξειq πQoζ την πατεδθυνoη τηq ατoνmδτηταq. Eπ[oηg η

φυoιlιo,ιρατt,ιi1 θεμελiωoη τηq αρμoνiαq στη φυotlιi1 oτηλη των

αρμoνιπδν εlναι oδμφωνα με τoν Xriνoλιπ πqoβληματιπη, αφoδ

παQαγνωQi,ζει τo γεγονδq δτι για να παQαχθε[ παι να oQγανωθεi oε

αλληλoυ1iεζ συγχoQδιδν (oυγxqoνη θννoια τηζ <αqμoνiαg>) πρθπει να

υπ&ρξει ανθρδπινη παqεμβαoη.,oooν

αφoqcΙ τα μαθηματιxd, τα βλεπει ωg δqo τηq μετ&βαoηq απδ

τη <μoυoιπη> τηζ φυoτ.)G (τoυq rΙναqθoυg ηχoυζ) στoυζ δναqθρoυq,

εoωτεριπcΙ oργανωμθνoυq ηχoυq τηζ μoυσιχηζ. FΙ μαθηματιπη

πρooδιoριoιμδτητα τoυ μoυσιxoυ ηχoυ θqxεται ωoτδoo a posteriorl (ε.ι

των υoτθρων), o &νθqωπog δεν lηαταoπeυαζet τo ηyητnιδ τoυ υλιπδ β&oει

μαθηματιxδν υπoλoγιoμδν55: κo μετρηoιμoq ηχoζ '|α|' τo διατεταγμθνo

τoνιπδ συστημα εlναι αυτ& με τα oποlα o oυνθθτηG δημιoυgγε!ι, δγt αυτd

πoυ δημιoυργεb> (o. 150).

oooν τδρα αφoρ& τo θεματιπδ υλιπδ (StofΓ; τηq μoυσι]4ηg uδεν

υπιΙρ1ει πανθνα φυoιπδ π&λλoq για τη μoυoιπη> (o. 1'52)' δηλ'η μoυoιπη

δεν μπoρε[ να αναφεqθεl oε lιαψi'α απ6 τη μoQφεζ τηq φυσηζ. Ωq πqoq

αυτδ o Χ&νoλιπ απoλoυθεl την παραδooιαπη riπoιpη (βλ Xθγπελ),

'' Αυτδ ωoτδoo oυνdβει dvτωq yια πρδτη φoρciτoνιπηq κLtψαιαg.

στr|ν TΘaL1ττωσ7] τ7,lc συν}|εoασaενncι \ | |J , ι ι ι2

+b-συνεπδζ δεν υπαρxει oυoιαoτιπδg λoγoq σ' αυτδ να τoν

παραπoλoυθηooυμε.

To πρδβλημα τγlE oyboηq μoaφi€ y(u| πεQιΘχoμθνoυ στη

μoυoιπ{.

Στo τδλog τηζ πgαγματεlαq τoυ o XιΙνoλιN θ[γει τo πιo

oυζητηoιμo loωq φιλoooφιπo πqoβλημα σε oyLoη με τη μουoιπη: τη

oy1oη μoρφηq-πεqιεxoμδνoυ' Bαoιπδ τoυ πρδταy|*α: στη μουoιιιη μoaφη

xαι περιεydμει',ο oυμπ[πτουν. ΠρoNeιμθνoυ oβωζ να φταoει oε αυτδ τo

oυμπθραoμα θ1ει πQoηγoυμθνωq ξεπαθαρioει τη σημασlα των εννoιδν

περιεydμενο Nαι μoρψη.

o XcΙνoλιπ διαπρlνει δυo ερμηνε[εg τηζ εννolαq περιεydμενο.

Συμφωνα με την πρδτη, στιq παQα oταot,ιεq τθ1νεq περιεydμειlo εi,ναι

oυνηθωq μια oταθεqη νoητη παρcΙoταoη, iνα θ!μα' πoυ απolητα Nατδπtν

απειρ&ριθμεζ μoQφoπoιηoειg, βοQφ!e.FΙ <αρπαγη .ηq ωρα[αq EλθνηC>,

για παριΙδειγμα, εiναι θνα νοητd πeριεxδμενo πoυ μπoQε[ να λιΙβει τη

μoQφη πoιηματoq, γλυπτoδ, ζωγqαφιπoδ πi,ναπα, ενδ oε N&θε τθτoια τoυ

μoQφη μπoqεi να λιΙβει επιπλθoν μια διαφoqετιπη μoρφoπolη oη απδ

παλλιτθ1νη oε παλλιτδ1νη. Στην περiπτωoη αυτη τo περιεxδμενo νoε[ται

1ωριoτιi απδ τη μoQφη τoυ. Αυτη τη δυνατδτητα θπθεoηe ενδg

περιε1oμδνoυ δεν την δ1ει η μoυoιπη.

Σδμφωνα με την &λλη ερμηνε[α, την (πQωταQχιι\ ,ιαt παθαυτδ>,

περιε1δμενo εlναι <δ,τι εμπεριθxει ενα πq&γμα, δ,τι θ1ει μδoα τoυ> (o.

1,62)'τoυλιxdπeρtεγδμενoθαλεγαμε.Mετηνθννoιααυτηπεριεxδμενo

τηq μoυσιχηq εlναι oι [διoι τηζ oι η1oι oτη συγ]4επQιμθνη τoυq oργανωoη,

11_- ζ.ι,

δηλ, τo περιεxδμενo τηζ μoυoιxηG εiναι παθαρα μουoιxd. Στην περi,πτωoη

αυτη oμωq τo πεqιε1δμενo ]4αι η μoQφη τoυ αυμπlπτουν: <<Στη μoυoιπη

βλdπoυμε πεqιε1δμενo '(αL μoQφη, θεματιπδ υλιπδ [Stoff] παι διciπλαoη,

εnηδνα xαι ιδεα συγχωνευμθνα oε σ'oτεLνh, αδιcΙoπαoτη ενδτητα> (o.

i67). Πoλλεq φoρθq απ6 την cΙιλλη απoυγεται να λθνε δτι αυτη η μoυoιπη

θ1ει περιεxδμενo ενδ η cΙλλη oτεqεlται περιεxoμθνoυ, χωQlq μ, αυτδ να

εννoοδν τιαπoιo εξωμoυoιNδ πεqιεxδμενo. Πoυ μπoροδμε στην

περiπτωoη αυτη να εντoπiooυμε τo πεQιΘχδμενo;

Περιε1ομενo μιαζ μoυσι),ιηζ oδνθεoηG, oδμφωνα με τoν ΧcΙνoλιπ,

εlναι τo μουoιxd θ!μα. Aν ε[ναι θτoι, τδτε τι ε[ναι η μoQφη μιαζ μoυσι},ιηζ

oδνθεoηq; Eδδ o Xciνoλιπ διαxωρlζει τη λoyιιιη απδ τη μουoιιιη oημαolα

των εννoιδν περιεxδμενo χαι μoQφη. MoQΨη στη μoυoιπη εlναι <η

αQχιτε)4τoνιπη των συναQμoσμιiνων τμημ&των παι oμcΙδων απδ τιq oπoiεq

απoτελεiται τo μoυoιπδ Noψψατt 1/|αL IτLo συγr4ε]4Qιμδνα η oυμμετglα

αυτδν των τμημcΙlτων στην απoλoυθ[α, αντiθεoη, επανriληι}η παL

διαξοδιxη επεξεργαoiα τoυφ (o. 169). Πεqιεxoμενo εlναι τα <θναντι μιαq

τθτoιαg αQχιτε14τoνtNηg επεtεργαoμδνα θ!ματω> (o' 169). O περιoριoμδg

τoυ μoυσι]4oδ περιεxoμθνoυ στo μoυσιπο θdμα παQαπεμπει φυoιx& oτoν

Χεγπελ 'LαL

στo oλo πρδβλημα πoυ εγεi,ρει. Mια μoυoιπη oδνθεoη μπoqεl

να χαQαχτηριoθεl πεQιεχoμενιιi1δταν θxει διαπριτδ, μoναδιπδ, ταυτδ με

τoν εαυτδ τoυ μoυσι]4o θεμα. Αντiθετα o <ελεδθεqog πqελoυδιoμδq> δπoυ

δεν υπcΙρ1ει τδτoιo θθμα, oτερε[ται περιεxoμδνoυ.

Eδδ ωoτooo υπ&ρxεt ιιαπoto πρoβλημα. Α, η μoQφη εlναι δνα

εξωτεριxδ, αφηQημενo (αQχιτεχτoνιπδ> σχημα (τυπoυ ΑBΑ για

παρcΙδειγμα) τδτε μoQφη 1ΛαL πεQιεχoμενo ε[ναι διαxωριoμθνα y'αL

απυρδνεται η αξiωoη ταυτδτηταζ μoQφηs-περιεxoμdνoυ.

ΠρoλαμβcΙνoνταq αυτη την αντlρηoη, o Χ&νoλιπ ιo1υqlζεται δτι η

'W':

.-7ρ,.-1U

tδtoιαταolηευη τoυ μoυoιNoδ πoμματιoδ εππoρεδεταt απδ τo αρyιτιδ,

βαouδ μoυoιπδ θθμα παι τιq δυνατδτητεζ ανcΙπτυξηq τoυ, σ, αυτδ αυτθq

ενυπcΙρxoυν εν oπδqματι. H ανriδειξη απδ τo oυνθθτη των Nqυμμθνων

αυτδν δυνατoτητων oυνιoτ& αoφαλθg πριτηqιo αξtoΧδγηoηζ τηζ μoυσιr4ηζ

oδνθεoηe, Στην πεq[τττωση δε πoυ επιπqατεl <διεξoδιxη επεξεqγαolα>

δixωq διαπριτoδq θεματιxoδc' yαραlιτηρεq, τδτε η μoυoιπη '(αL π&λι

διολιoθαiνει στo μη πεQιεχoμενιπδ: <δ,τι δεν βρloxεται (φανερ& η πρυφcΙ)

oτo θθμα, δεν μπoρεL αργoτερα να αναπτυχθε[ oqγανιπα> (o.1'71).

To μoυσι}1oσυνθετιπδ αυτδ μoντθλo / αξLα τηq oργανιπηe

αν&πτυξηg του dλoυ (oυνoλιπη μoυoιπη μoQφD απδ τoν περιεxoμενιπδ

τoυ πυqηνα (μoυoιπo θεμα), π&ει xθqι με χεQι με τo λoγιπδ μoντθλo

τδπoυ Χθγπελ, δπoυ η ,Eννoια

βegriΓQ αναπτδoει με oQγανιχη oυνθπεια

παι oυνθxεια τα πεQιε1oμεν& τηζ πoυ εμπεqιθ1ει ηδη επ των πρωτθρων.

o ΧανoλιN απoδεoινδεται εγελιανoq δyι oτo δτt αyιoχoυθεl oqιoμθνεq

απδ τιq μoυσιχoαιoθητιπθg παQατηQησειq τoυ φιλooδφoυ, αλλα oτo δτι

μετατρdπει θνα βαoιNδ εγελιανδ φιλoooφιπδ μεθoδoλoγιπδ μoντθλo oε

αξα τηe μoυoιπηG πQιiξηq παι μθθoδo τηq μoυσιr4ηq δημιoυQγlαq.

M6ρog 2o

20oζ αιcilναg

a

M€ρoq πρcbτo: η μουoικη ωg φαιν6μενιl

1. O Roman Ιngarden και η φαιγoμενoλoγiα τoυ μoυσικoδ€ργoυ

oι απ6ψειq τoυ πoλωνικηg καταγωγηq φιλ6ooφoυ Roman Ιngarden (Poμdν

Ινγκd,ρντw' Ι893-1970) για τη μoυoικη καταγρdφoνται σε εvα αρκετ&

εκτw6g κεiμwo με τiτλo To μoυoικ6 6ρyo (Dαs Musihυerk), πoυ απoτελεi

μ6ρoζ μιαq ευρδτερηg oυλλoγηq κειμενων για την τ61νη με γεvικ6 τiτλo

Eρευνεq yια την oντoλoyiα τηq τ6yνηq: μoυoικ6 6ρyo, εικ6να, αρ1ιτεκτoνικη,

φ{λμ. Συνoψiζoυμε τα κυρι6τερα oημεtα ηg πρωτ6τυπηg αν&λυoηg τoυ

Ιngarden, πoυ πρoσπαθεi να μαζ πει απ6 την αρΧ]1 α εtναι τελικd αυτ6 που

αυτoν6ητα απoκαλoriμε <μoυoικ6 6ργo>.

7' To μoυoικδ 6ρyo διακρ{νεται απ6 τιq εκτελ6oειE τoυ,fi τo μoυoικ66ργo και oι εκτεΜoειg τoυ εiναι διακριτd μεγ6Θη. Tα επι1ειρηματα τoυ

Ιngarden ωg πρoζ τo oημεio αυτ6 εiναι τα εξηg: (α) Κ&Θε εκτ6λεoη εiναι

μoναδικη oτo 1c6νo. (β) κdΘε εκτ6λεoη εiναι πρωτioτωq ψια ακoυoματικη

διαδικαoiα, αφoρd, ην αioθηoη τηζ ακoηq. (γ) κ&θε εκτ6λεoη εiναι τ6oo

(αντικειμεvικd>, 6oo και (φαινoμεvικd,> τoπoΘεημ6νη oτo χ(bρo. (δ) κdΘε

εκτ6λεoη πρατψατoτcoιεiται για την ακρ6αoη, η oποtα μπoρεi να 6γετ

πoικiλεg ακoυoτικ6q <απ6ψει9> τoυ 6ργoυ, ανd,λoγα με την τoπoΘ6τηoη τoυ

ακρoατη oτo 1ιilρo. (ε) oι εκτελ6oει9 εvδ61εται να διαφ6ρoυν μεταξl5 τoυg

και ωζ πpoζ π0ι0τικ69 παραψ6τρoυ9 6πω9 μ.α. tempo, δυναμικη, η161rωμα,τoνιoμ6 επιμ6ρoυg μoτiβων η Θεματικrbν oτoι1εiωv κ.o.κ.. (oτ) κdθε

εκτ6λεoη εiναι μoνooημαντα καΘoριoμwη. ΑντιΘ6τωq: (α) τo μoυoικ6 6ργo

διατηρεiται oτo 1:6νo. Δεv εiναι oliτε ιδεατ6 αντικεiμwo, αφoti νπ0'ργε.ι'

μ6νo oην εμπειρiα, oriτε 6μωq Και πραyματικ6 ανττκεiμενo, 6πω9 π'γ. τα

υλικ& αντικεiμwα. To 6τι πραyψατoΙτoιεiται oτo 1c6νo δεv oημαiνει 6τι τo

iδιo εiναι <1ρoνικ6> αντικεiμεvo, 6πω9 oι εκτελ6oειζ τoυ. To μoυoικ6 6ργo

εiναι μια oλ6τητα μερiυν πoυ εκδιπλrbνoνται oτo 1ρ6νo. (β) To μoυoικ6

6ργo εiναι ανεξd,ρητo απ6 ττc, διαδικαoiεg εκτ6λεoηq τoυ. (γ) τo μoυoικ6

6ργo δw εiναι τoπoθεημ6νo oτo 1ιbρo και (δ) δεv oυμπiπτει με τιg

δι6φoρε9 εκoυoτικ69 τoυ <απ6ψειq>. (ε) κdΘε 6ργo εiναι 6να και μoναδικ6

b/ 2

dτoμo, ενrb oι εκτελ6oειg τoυ d,πειρεg. (oτ) τo μoυoικ6 6ργo δεν ταυτiζεται

με περαιτ6ρω μη αναγiυγιμεg πoι6τητεq (6πω9 η161ρωμα, ρεγγioτρo κ.o.κ.)

και δεν αλλ&ζει μαζi τoυg.

2. o Ιngarden υπooηρiζει την 0πoψη 6τl" τo μoυoικ6 6ρyo δεν ε{ναι

tνα d"θρoιoμα ψυγoλoyικδν δεδoμ6νων (ερεθιoμ&των, αιoΘημdτων,

oυναιoθημ6των) oδτε ταυτiζεται με αυτd,, δw εiναι δηλαδη κdπ μ6νo

ψυμκ6 και ωg εκ τoδτoυ αυoηρd, υπoκειμεvικ6. o μoυoικ6q ψυxoλoyιoμ1qθεωρεi 6τι oην πραγματικ6ητα δεν υπ6ρ1ει 6να και τo αυτ6 6ργo γιαδιαφoρετικo69 ακρoατt,c,, αΧ}ν6.6τι η θwoια τoυ εvιαioυ 6ργoυ πρoκ6πτει

αττ6 oμoιδτητεζ στLζ μoυoικθq ψυ1oλoγικ69 εμπειρiεq, δηλαδη απ6 τη

oιiγκριoη τoυg, αλλd και με η o6μπραξη ηg γλioooαg πoυ 6γει ην ανdγκη

oταθερrbν εwoιcbν για παρ6μoιεq εμπειρiεg. Σriμφωvα με αυττ1την αντiληψη

η ταυτ6ητα w6g 6ργoυ (π.x. τηg 5ηζ oυμφωνiαg τoυ Mπετ6βw) εiναι

fμαιρα.o Ιngarden αντιτεiνει 6τι vαι μεV oι η1oι εiναι ψυμκ& δεδoμεvα, η

θwoια 6μω9 <5η oυμφωνiα>> δεv εiναι, αφoti δw τηq αντιoτoι1εi κd,πoιo

πραγματικ6 αντικεiμενo. Kαι 6μ μ6νoν αυτ6, αλλ& και oι μoυoικo[ ηyoι oτ

iδιoι διαφ6ρoυν απ6 τoυg απλorig ηxoυq ωζ ακoυστικd, δεδομ6να, κdτι πoυ

επioηg ιoβει και για μoυoικd, φαιν6μεvα 6πωg <μελωδiα>, <oυμφωνiα-

διαφων[α>, <τoνικ6ητα)) κ'o'κ.: για 6λα αυτd τα φαιν6μεvα δεv υπ&ρ1oυν

φυoικ0 ακoυoτικd ερεΘioματα. Tελικd,, 6λα τα oτoι1εiα πoυ συγκρoτoliν τo

μoυoικ6 ν6ημα, εκτ69 απ6 τα αυoτηρcbg ακoυoτικd αιoθηματα, εiναι

απoβλuττικd" αντικεiμενα (intentional objeοts), δηλ' πρot6ντα

oυγκεκριμεvων εvεργημd,των ηq oυνεiδηoηg (Φo1ετα αν 61ουμε επiγvωoη

τoυg). Θα μπoρofoαμε να 1αρακηρiooυμε 6λε9 αυτ6q ηq μoυoικ6q

αντικειμενικ6ητεg ωg αντικειμενικ6τητε5 <δε{τερηζ τdξηg)), παρdλληλεq

και ταυτ61:oνεζ με τιq καθαυτ6 φυoικ69-ακoυoτικ69.

3. To μoυoικ6 tρyo δεν ταυτ{ζεται με την παρτιτoδρα τoυ. Aκ6μα και

oι υπoσηρικτ69 ηq αντiΘετηg αντiληψηq δεv αντιλαμβ&νoνται τo γεγoν69

6τι αυτ6 πoυ απoκαλoriμε <παρτιτoιiρα> δεν εiναι θνα κoμμdπ γαρτi πdνω

oτo oπoio εiναι τυπωμwα με δι&φoρoυg τρ6πoυg κdπoια επιπλ6oν υλικd,

oτoιγεLα, αλλd, εvα orioημα oυμβ6λων πoυ μπoρεi να λ0βει διd,φoρεq

μoρφ6ζ (ανd,λoγα με την 6κδooη), αλλd και να πoλλαπλαoιαοτεi &πειρεg

φoρ6ζ (αντiτυπα). Συνεπrbg ακ6μα και η παρπτoιiρα εiναι η iδια καθαυτη

<απoβλεπτικ6> ανπκεiμεvo. Π6ραν τoliτoυ, δεv καταγρdφεται κd,θε

μoυoικη σε παρτιτo6ρα, λ.1. o αυτoo1εδιαομ6g η η αλεατoρικη μoυoικη, αν

και φυoικd 6ρoq αυτor5 πoυ oνoμ6ζoυμε μoυoικ6 t'ρyo τ6μηg oτo νεcbτερo

ευρωπαΤκ6 πoλιτιoμ6 εiναι η καταγραφη τoυ σε μoρφη παρτιτoriραq.

To κυρι6τερo 6μω9 εiναι 6τι παρπτoliρα απoτελεi 6να o6oτημα

(πρoστακτικrΙlν oυμβ6λων>, δηλ. oημεiων με oυμβαπκ6 1αρακηρα πoυ

μαg λ6νε ττ πp6πει' να πρdξoυμε cboτε να υπ6ρξει, να ακoυστεi τo μoυoικ66ργo. FΙ παρπτoιiρα εiνατ μtoo για την πραγματoπoiηoη τoυ 6ργoυ, την

εκτ6λεof1 τoυ. Aλλωoτε, δεν υπaργει μoνooημαντη o16oη μεταξli θργoυ και

παρτιτotiραg, αφo{ τo iδιo 6ργo μπoρεi να oημειoγραφηθεi με πoλλοrig

τρ6πoυq, δηλ. να 6γει" πoλλ69 <παρπτoriρεq>. H παρτιτοtiρα απχα

αντιπρoσωπεδει τo t'pγo' ΕπιπΧ6oν, η παρτιτo6ρα δεv απoτελεi <oτρi,:μα>

τoυ 6ργoυ (δηλ. επiπεδo καταν6ησηζ), αλλ& παραμwει εκτ69 τoυ (6ταν

ακoriμε μoυoικr1 δεν αντιλαμβαν6μαoτε την παρτιτotiρα) και ωζ εκ τotiτoυ η

παρτιτori ρα δεν καΘioταται αντικεiμενo αιoΘητικη g διαπραγμd,τευσηζ.

4, To μoυαικ6 6ρyo δεν εiναι πραyματικδ αντικεiμενo. Για να

κατανoηoει κανεiq τoν ιo1υριoμ6 αυτ6 τoυ Ιngarden πρ€πετ να

παρακoλoυθηoει πrilg oυγκρoτεi ην 6woια τoυ μoυσικoιi 6ργoυ. Kαταρ1d,g

η μoυoικη διαφoρoπoιεiται απ6 τo φυoικδ ηxητικ6 περιβd"λλoν oτo 6τι oι

η1oι τηq 61oυν μιαν d.λλη τ6ξη oriνθεσηζ και αλληλoυfαg (τoνικd και

ρυθμικα oυoτηματα κ.o.κ.). Moυoικd μoρφrbματα 6μωq oυναντaψε 6γι

μ6νo στo μoυoικ6 6ργo, αλλ& και εκτ69 τoυ (π.x' τα oινιd,λα τoυ

τα1υδρoμικo6 κ6ρνoυ η η κ6ρνα τoυ αυτoκινητoυ). Στιq πεpτπτιiloειq αυτ6q

δεν μπoρoriμε φυoικ6 να μιλd,με για (μoυσικd 6ργα>. Mε ην 6woια αυττi

6μωt, δεν μπoρoriμε να θεμελιioooυμε την θwoια τoυ μoυσικo6 6'pγoυ μ6νo

oε αυτ0 τα oτoι1εiα.

Eπioηg, oυoιαoτικ6 γvrbριoμα τoυ μoυσικor5 6ργoυ, otiμφωνα με τoν

Ιngardοn, δεν μπoρεi να εtναι 6τι εκφρ6ζει oυναιoθηματα, αφoli αφεν6q δεv

εiναι ξεκ&θαρo πrbg €να αυoηρd ακoυoτικ6 δεδoμ6νo (o ηxog) εκφρ0ζει

εvα μη ακoυoτικ6 (π,γ. τo oυναioθημα τηζ <Θλiψηg>), αφετ6ρoυ υπd,ρ1oυν

6ργα πoυ δεν εκφρd,ζoυν καν6να oυναioΘημα (λ.x. oι φoriγκεq τoυ Mπdx).1

, H επιxειρηματoλoγiα αυτη μπoρεt να αντuιαραβληθεt μεαυoτριακor5 μoυσικoκριτικof και μoυoικoλ6γoυ Eduard lΙansliοk.

εκεiνηv τoυ μεγ0λoυΒχ. Για τo ωρα{o aτη

s/o

oriτε ιo1βει ωg oυoιαoτικ6 γvrΙ:ριoμα τηg μoυoικηq 6τι πρoκαλεioυναιoθηματα, αφoιi τo iδιo μoυoικ6 6ργo εvδ61εται να πρoκαλεtδιαφo ρεπκd oυναιoθη ματα σε διαφoρετικo6q ακρoατ6q.

To μoυoικ6 6ργo διαφ6ρει και απ6 τo λoγoτε1νικ6, καΘrbg απ6 ημoυoικη απoυoιd,ζει η o1ετικη νoηματικη μoνoσημαντ6ητα πoυ 61oυν oιλ6ξει9 και oι πρoτdoειg. Mε ην 6woια αυπ1, oτη μoυoικη δεv υπdρ1ειεκεiνη η πληθrbρα <oτρωμd,των> πoυ oυναντd,με σε 6να θργo τηζλoγoτε1yiαq (π.x. φωνηματικ6, oυντακτικ6, oημαoιακ6, απεικoνιoτικ6κ.o.κ. oτρioμα). Ση μουoικη δεv μπoρεiq να 1ωρioειζ ην ηxηoη απ6 τoν6ημα (η αλλιrbg η (μoρφη> απ6 τo <<πεpιεγ6μεvo)) 6πω9 oη γλιilooα,6πoυ τo <oτρiομα> τηζ ηxηoηg των λ6ξεων διαφoρoπoιεiται απ6 τo

<oτρrbμα> τoυ νoηματ6q τoυ6. Tα μoυoικd, μoρφcΙlματα δsv παραπ€,ψπoυν σε

dλλα αντικεiμwα (6πωc, π.γ. τo oιvιd,λo ηg κ6ρναζ στo επερ16μενo

αυτoκtvητo). Αλλe ακ6μα και oι ψυμκ69 καταoτd,oειζ πoυ υπoτiθεται 6π τo

μoυoικ6 Εpyo αυμβoλiζει δεν εiναι πραγματικd, γεγoν6τα, για να μη

μιληooυμε για τo 6τι oδτε τo μoυoικ6 6ργo εiναι γεγoν6q αλλd, μ6νoν oιεκτελ6oει9 τoυ.

Τo μoυoικ6 6ργo 61ει μw ατoμικ6τητα, α)"Χ6' μιαν ατoμικ6τητα

διαφoρετικη απ6 τα κατd, 1ιilρo και 1.ρ6νo πρooδιoριoμεvα αντικεiμενα' Hατομικ6ητα τoυ μoυoικoli 6ργoυ 6γετ να κd,νει με την διαφoρετιrα1 κdθε

φoρd οriνΘεoη <καΘαρων πoιoτητωv)), 6πωq λ6ει o Ιngarden, πoυ αφoρofν

μ6νo η μoυoικη και oι oπoiεg υπερβαiνoυν τoυg απλor5g ηχoυg ωg

ακoυoτικd, δεδoμ6να. Aπ6 η orivθεoη αυη αναδεικv6εται μια <πoι6ητα

oλ6τητα9> η oπoiα εiναι μoναδικη για κdθε 6ργo. o Ιngarden υπooηρiζειεπτπχt'oν 6α τo μoυoικ6 6ργo εiναι 6να <υπερ-1.1coνικ6> μ6ρφωμα, με την

6woια 6τι υπερβαiνει την 1ρoνικ6ητα των επιμ6ρoυ9 εκτελ6oεiον τoυ, δεν

ταυτiζεται με αυτηv. Συνdμα 6μωζ, αυτ6 τo (υπερ-χρovικ6> μ6ρφωμα 61ει

μιαν ιδιαiτερη 11coνικη δoμη, δηλ. 6ναν καν6να για τo πcbg Θα διαδ61oνται

τα επιμ6ρoυ9 τμηματd τoυ τo 6να τo &λλo στoν πραγματικ6 1:6νo. Παρ,

6λη 6μωq η διdρθρωoη τoυ oε τμηματα, τo μoυoικ6 6ργo παραμ6νει

ενιαio, νπ6"ργετπaντoτε με 6λα τoυ τα τμηματα.

μoυoικη, μετιiφραoη Mdρκoq To6τooq, Ε'ξανταc', Αθηνα 2003 'i;1 oτo αντioτoι1o κεφdλαιoτωv oημειrboεων για τo μιiθημα <Φιλoooφiα τηq μoυoικτi6>.

.ι

K&θε τμημα τioρα 61ει τo δικ6 τoυ χ)oνικ6 1αρακτηρα, η αλλιcbg

εκπληρiυνει η δuCη τoυ 1ρoνικη λειτoυργiα: αρχi @,.γ. πpωτo Θ6μα),

oυν6xιoη (π.γ' ψεταβατικ6 τμημα, ανd,πτυξη κ'o'κ.), κατd"ληξη (π,γ' τo τελικ6

τμημα, η οoda) και τo καΘ6να πρoiiπoθ6ται 6λα τα d,λλα και 6λα μαζi τo

oυνε16q (οontinuum) w6g oυνoλικo6 μoυoικo0 6ργoυ.

FΙ κυπερ11coνικ6ητα> 6μω9 τoυ μoυoικoti 6ργoυ, τoυ πρooδiδει τo

1αρακτηρα τo6 <μη ανηκειν oε αυτ6 τoν κ6oμo>, 6πωq λ6ει 1αρακηριoτικd,

o Ιngarden, η αλλιrbξ ηg <εξωπραγματικ6τηταq>, }Ι αρμτεκτoνικη για

παρd,δειγμα, oυνδ6εται ψε τoν πραγματικ6 κ6oμo αφoιi υπoλoγiζει

καταoτdoειζ και ν6μoυq πoυ τoν δι6πoυν (6δαφo9, ν6μoυ9 ηq βαρriηταg

και τηg oτατικ6ητα9 κ.o.κ.).,Evα γλυπτ6 oτ6κεται σε μια πραyματικη β&oη,

o πiνακα6 σε 6να πραyματικ6 πλαioιo, τo περιε16μενo τoυ πiνακα

αναφ6ρεται oε 6γαν πραyματικδ κ6oμo. Tντoτε απ, 6λα αυτd, δεv ιo1βει για

η μoυoιrο1. To μoυoικ6 6ργo εiναι 6γα κλειoτ6 στoν εαυτ6 τoυ 6λoν,

απoλ6τω9 ανεξd,ρητo απ6 τoν εξωτερικ6 κ6oμo. Aν λ&βoυμε αυτ6 υπ6ψη

καΘrilg και 6λα τα παραπdlνω αι'lνειδητoπoιoδμε 6ττ τo μoυoικ6 6ρyo δεν

εiναι 6να πραyματικ6 αντικεiμενo.

υl u

2. O Nicolai Hartmann και η διαoτρωμιiτωoη τηξ μoυσ.*ηg

o γερμαν6q φιλ6oοφo9 Nicolai Hartmann β{ικoλd,T Xd,ρτμαν, 1882-1950)

πραγματεfεται τ1,l μoυoικη κυρiωg oτo μεγdλo ι6ργo του με τiτλo λsthetik

(Aιoθητικη), ioωg τo τελευταio μεγ0λo ol5γγραμα συσηματικori 1αρακτηρα

για τo θ6μα. Σε πoλλd oημεtα η Θεωρiα τoυ για η μoυoικη oυμφωvεi με

εκεiνη τoυ Roman Ιngarden, αφo6 και oι δfo 61oυν φαινoμενoλoγικ6q

αφεηρiεq, αλλd και διαφoροπoιεiται απ6 αυτην. Σε αντ[Θεoη με τoν

lngarden, o lΙartmarυr πρooπαΘεi να oυνδ6oει η μoυσ,lcη με τo ofνoλo

o1εδ6ν των περιo1iυν τoυ ανΘρrbπινoυ πvεtiματoζ, t"ιε τ1 ν6ηoη 6oo με τo

oυναioθημα, με η διd,νoια 6oo με ην w6ραoη. Kι εviυ για τoν Ιngarden η

μoυoικη εiναι αμoνooτρωματιτο1> τ6χyη, o Hartmann διακρiνει δι0φoρα

επiπεδα πρ6oληψη9 ηζ, δηλ. <oτρrbματα). Aζ παρακoλoυθηooυμε 6μω9

ην επιχειρηματoλoγiα τoυ απ6 ην αρχη.

o Ι{artmann εξετ0ζει αρμκ0 η μoυoικη μαζi με τιg λoιπ6q μη

παραστατικf,c, τ6μεq (ην αρ1ιτεκτoνιΦ και τη διακooμητικη) oε o1θoη με

τη γενικ6τερη διd,κριση στo 6ργo τθ1νηg 6νoq πραγματ1κoδ (real) <πρωτoυ

πλdνoυ> κι εν6q μη πραγματικoιi (irreal) <δε6τερoυ πλd,νoυ> τoυ

(Vordergrund και }Ιintergrund), δηλ. τηg πλευρdg εκεiνηg πoυ γiνεται d,μεoα

αντιληπτη απ6 ττg αιoθηoειg και ηζ &λληq, αιoθητικηq πλευρ0q τoυ πoυ

εLνατ φαινoμενικη κατ δεv αφoρd, τιg αιoΘηoειg αλλ0 τo τcvεδμα μαq. αυτ6

ακριβιbg τo φαινoμεvικ6 <δεfτερo πλdνo> εν66 αντικειμ6νoυ εiναι πoυ τo

καθιoτd, αιoθητικ6 αντικεiμενo, εiτε εiναt π,γ. 6να φυοικ6 τoπio πoυ τo

πρooλαμβdνoυμε αιoθητικd, εiτε 6να 6ργo τtwηe πoυ φτι&1θηκε ακριβωg

γι, αυτ6 τo oκoπ6.

Eνω λoιπ6ν στιg παραστατικtr, τΕμε9 o καθoριoμ69 τoυ <πρrbτoυ

πλ&νoυ> εiναι o1ετικd απλ69 (π'γ' oε εvα πiνακα ζωγραφικηg τo <πρrbτo

πλ6νo> εiναι τo θ6μαπoυ o πiνακαg Εντεμαπαρoυoι&ζει), oη μoυoικη, ωg

μη παραστατικη τΕwη, τα πpd,yψατα ωg πρoξ τoν καθoριoμ6 τoυ <πρrbτoυ

πλd,νoυ> εiναι πιo δrioκoλα. Kαι ιδιαiτερα δ6oκoλα γiνoνται στην

περiπτωoη τηg λεγ6μεvηg <απ6λυτηg) μoυσιΦg, δηλ. ηq μoυoικηs χωPLζ

κεiμεvo η oκηνικη δρ0oη. o lΙartmann oρi,ζει τo <πρωτo πλ6νo> τηg

μoυoικηg, την dμεoα δηλ. αντιληπτ,i1επτφανειd, τηg, ωg <ελεfΘερo παι1νiδι

bl ,

με τη μoρφη ωζ τ6τoια). Στo oημεio αυτ6 φυoικd, δw πρωτoτυπεi: ηδη o

Kant εi1ε ονoμ&oει τη μoυoικη <ελε6θερo παι1yiδι αιoΘημ&των [δηλ'

ημτικrbν εντυπcboεων]>. Λ6γoντα9 <ελε6θερo παι1viδι με τη μoρφη ωg

τ6τoια> o Ι{artmann εwoεi 6τι, oε αντiθεoη πρoζ τιζ παραστατικ69 τ€1νεg,

oι μoρφ6q τηg μoυoικηg δεν δεoμεfoνται απ6 τo εξωτερικ6 μαg περιβdλλoν,

αλλ6 εiναι απoλl5τωq επινoημ6νε9 και διαμoρφωνoνται μ6oα απ6 απ6λυη

ελευθερiα. o oυνΘ6ηq εδrb βρioκεται σε μια o16oη <παι1νιδιoιi) με τo

υλικ6 τoυ, τoν 6tλo η1o. o ΙΙartmann θεωρεi η μoυoικη ην πιo ελεriΘερη

απ, 6λε9 πq τ61νε9, αφori μπoρεi να απoδεoμευτεl απ6 oπoιoνδηπoτε

εξωτερικ6 oκoπ6.

To ερrbτημα 6μωq πoυ τiθεται εiναι για πoιo εiδoq oμoρφι0g

μπoρofμε να μιλ&με στη μoυσικη, 6ταν η oμoρφιd, δεν αφoρd, ofτε μ6νo τo

<πρcbτo> o6τε μ6νo τo <δειiτερo> πλ6νo εν69 6ργoυ, αλλd τη ox6oη

εμφανιoηq τoυ δεfτερoυ επi τoυ πρrilτoυ και οη μoυoικη αυτ6 τo πριilτo

πλdνo δεν εiναι κ6τι πραγματικ6 ciloτε να εμφανιστεi oε αυτ6 τo δεr5τερo.

Eπιπλ6oν oτη μoυoικη τo ζητor5μενo εiναι αν λαμβdνει τελικd, 1ri:ρα αυτη η

o16oη των πλdνων και τo αιoΘητικ6 απoτ6λεoμα ηζ. Σε πρrbτη φ0oη

πρ6πει να ξεκαΘαριoτεi 6τι oriτε τo oπoιoδηπoτε πoιητικ6 κεiμενο η ηoκηνικη δρ&oη, oδτε τα 6πoια oυναιoθηματα εκφρ6ζειη μoυoικη πρ6πεtνα

θεωρηθor5ν ωg <δεfτερo> πλdνo, αφo6 αποτελoιiν διαφoρετικ& <oτρωματα>

τα oπoiα πρ6πετνα εξεταoΘoιiν 1ωριoτd.

Eνrb λoιπ6ν τo πρωτo πλ6νo oτη μουoικη oυνιoτoliν oι επιμ6ρoυq

η1oι και η ελεfθερη παρdθεoη τoυζ στo 1ρ6νo, τo δε6τερo πλdνo δεv εiναι

παρ0 6λα εκεiνα τα oτoι1εiα τα oπoiα δεν απoτελofν αντικεiμενo αυoτηρd

τηζ αioθηoηq τηζ ακoηq, αλλd, εiναι απoτ6λεoμα μιαζ ενεργητικηq

oυμμετo1ηζ τoυ ακρoατη, oτη φδoη ηq δημιoυργικηζ: τα <μoτiβα>, oι

<φρd,oειg>, oι <μελωδiεζ), I τoνικ6τητα, oι μεγαλriτερεζ μoρφικ6q εv6ητεq,

η oυνoλικη μoρφη τoυ μoυσικoιi 6ργoυ ωg εv6τητα, 6λα λoιπ6ν τα oτoι1εiα

πoυ πρooδiδoυν ν6ημα στιζ ακoυσματικ6q αλληλoυfεζ και τιζ oυν61oυν oε

εν6ητε9, παρd τo γεγoν69 6τι oτιg ακoυσματικ6q αυτθq αλληλoυfεq αυτ69

καθαυτ6q δεν υπd,ρ1ει, αυoηρ6 αιoθηηoιακ&, κανεν69 εiδoυg <εν6ητα>.

Mε τα δικd, τoυ λ6για: <Aκoιiμε στην πραγματικ6τητα περιo6τερα απ6 τo

κατ, αioΘηση ακoυστ6, ακotiμε 6να η1oμ6ρφωμα αλληg τdξηq μεγ6θoυq

[...]. Aυτ6 τo d,λλo μ6ρφωμα εiναι τo καθαυτ6 ημπκ6 6ργo, η oriνΘεoη, τo

[μoυοικ6] μ6ρoζ, η φofγκα, η ooνd,τα. Kαι αυτ6 τo dλλo μ6ρφωμα απoτελεi

τo ..δεriτερo πλ&νo,,. t...] FΙ μoυoικη ακρ6αoη υπερβαiνει την κατ, αioθηoη

ακρ6αoη>. Ωg πρog αυτd, o ΙΙartmann επαναλαμβ&νει φυoικd, ωζ

φαινo μεvoλ6γo g, τoν Ιngarden.

o Ηartmann εiναι εvαg απ6 τoυg λiγουg φιλ6ooφουζ πoυ εξετdζoυν

τo ρ6λo τηq μoυoικηg εκτ6λεoηζ ση μoυoικη. Xαρακτηρiζει την εκτ6λεoη

(τ6χνη δεriτερηg τdξηφ και απαρ&βατo 6ρo 6παρξηq ηg μoυoικηg. Mε τη

μoυoικη εκτ6λεoη τo μoυoικ6 6ργo απoκτd εvα ακ6μα <oτρcbμα>, πoυ σηνκαταγεγραμμεvη o6νΘεoη παραμ6vει μη πραγματικ6. F{ (πραγματικ6ητα>

τrilρα ηζ μoυoικηg εκτ6λεoηq εiναι η αιoΘητη, ακoυoματικη

πραγμαπκ6ητα και <η καΘαυτ6 μoυoικη πρoκιiπτει αντικειμεvικ6 μ6νo με

την δευτερειioυoα τtwη τoυ μoυoικori>. o εκτελεoτηg, 6πω9 και o

ηθoπoι69, δεν εiναι απχa αναπαραγωγ6q, αλλd και δημιoυργ6q. Δεδoμενoυ

τcilρα 6τι κdΘε εκτ6λεoη εiναι διαφoρεπκη απ6 πg d,λλεg, μεταβdλλεται,

εντ6q oριoμ6νων oρiων, και η ταυτ6ητα τoυ μoυoικori 6ργoυ. Τo

μειoν6κημα ωoτ6oo τηg εκτελεoτικηg τ6χyηζ εiναι 6τι', 6πω9 λ6ει

1αρακτηριoτικd, o FΙartmarur, <εiναι σην oυoiα τεwη ηg oτιγμηg,

παροδικτ1>. AπΕναντι, τ6λo9, σην d,πoψη 6π με την εκτ6λεoη εv6ζ

μoυoικo6 6ργoυ εξαφαviζεται και τo δε6τερo πλdνo τoυ, o Hartmann

ανπτ&ooει 6τι αυτ6 πoυ πραγματoπoιεiται ση μoυoικη εκτ6λεoη εiναι

αντιθ6τω9 πρωτo του πλ&νo: τo iδιo τo μoυoικ6 6ργo ωq oλ6ητα παραμ6νει

μη πραγματικ6. Ι{ oυνoλικη διαoτρωμdτωoη τoυ μoυoικo6 6ργoυ

διαηρεiται πληρωg oη μoυoικη εκτ6λεoη.

Και περνd.με τcbρα oη διαoτρωμdτωoη τηq μoυoικηg. o Haπmann

διακρiνει στη μoυoικη <εξωτερικ6) και <εoωτερικ&> oτρiυματα. Tα

εξωτερικd" mρωματα αφoρoδν τη μoυoικη oτη δι&oταση ηζ ακρ6αoηq

δi1ωg περαιτ6ρω ψυμκd περιε16μwα, δηλ. η μoυoικη 6πω9 ακoδγεται. Tα

εξωτερικd, αυτ& oτρcbματα βρioκoνται oε oτwη oυν&φεια με τoυζ η1oυq και

πρoκιiπτoυν απ6 ην περαιτ€ρω διαiρεση τoυ ανiυτερoυ oτρrilματog ηqoλ6ητα9 τoυ μoυσικoδ 6ργoυ.

,ΕτoL, εκτ69 απ6 τo oτρωμα (α) ηg oλ6τητα9

τoυ μoυσlκori 6ργoυ (τoυ <opus>), διακρiνoνται απ6 τoν ΙΙartmann τα

oτρrilματα (β) των επιμ6ρoυ9 μερcbν τoυ, (γ) των <θεμdτωv) και των

παραλλαγων τoυq και τ6λo9 (δ) των κλειoτcbν μoυoικων φρ&oεων,

Σ6μφωνα με τoν φιλ6ooφo o αριΘμ69 των στρωμdτων μπoρεi να εiναι

μεγαλ6τερo9, αν&λoγα με η διαiρεση τoυ ανioτερoυ oτριΙlματog.,oλα τrbρα

αυτ& τα oτρrbματα oυνιoτoιiν, 6πωq λfει, <αναβαθμorig μoυoικηg

εν6τηταq>.

Mε τα <εoωτερικd, oτρioματα> τηg μoυoικηc, αργiζε.ι' μiα 6λλη

πρoβληματικη, αφori με αυτd τcραyψατoτcoιεiται, 6πω9 υπooτηρiζει o

Hartmann, μια <μετ&βαoη σε dλλo εiδog>. Eνcb δηλ. τα εξωτερικd,

oτρrilματα αφoρor5ν τo iδιo τo μoυoικ6 6ργo και την αντικειμενικη c6oταoη

τoυ σε εν6τητα, τα εσωτερικd, oτρωματα, δηλ. τα ψυμκ& περιε16μενα πoυ

πρoκιiπτoυν κατ& την ακρ6αoη ηg μoυoικη, αφoρofν πλ6oν τoν ακρoατη

ωg υπoκεiμενo'. ((τo ψυμκ6 oτoι1εio πoυ εκδηλdlνεται oτα εoωτερικ0

oτρrbματα δεν αντικειμεvoπoιεiται πoτΕ εvτελrΙ:q, παραμ6νει στην

υπoκειμεvικ6ητd τoυ, δlioκoλα κατανoε[ται, τιζ περιoo6τερε9 φoρ6g

παραμενει ακαταν6μαoτo>. Tα εoωτερικd, οτρcilματα υπd,ρ1oυν μ6νo οτo

βiωμα και ωg βiωμα. To πρ6βλημα 6μω9 εiναι 6τι βiωμα αυτ6 εtναι oτεvd,

oυναρημ6νo με η μoυoικη, αφoρ6 μ6νo τη μoυoικη και δδoκoλα

μπoρoriμε να τo ανακαλ6ooυμε ση μνημη μ6λιg αυτη oωπdoει. ,oλα αυτd,

εξηγoliν, ol5μφωνα με τoν Hartmann, γιατ[ η μoυoικη Θεωρiα wδιαφ6ρεται

ελ0μoτα η και καΘ6λoυ για ην πλευρd τoυ συναισθηματoq oτη μoυoικη,

πq περιoo6τερεg φoρ€ζ απoρρiπτoντdq τo εντελrbq.

Απ6νανπ oε αυη την απ6ρριψη τoυ ψυ1ικof παρd,γoντα oτη

μoυoικη, o lΙartmann υπooτηρiζει 6τι ακofγoνταζ ακ6μα και μια αυοτηρη

μoυoιlα1 orivΘεoη, π.1' μια φoriγκα τoυ Baοh, εiναι αδfvατo να μην

αιoθανΘoιiμε μια κψυ1ικη αν&ταoη πoυ η νιrilθoυμε oαν αν6ψωoη oε 6ναν

dλλo κ6oμo, 6vαν κ6oμo καΘαρ6τηταζ και μεγαλεioυ>>' Aυτ6 τo <d,λλo> το

αιoθαν6μαoτε oτεvd oυνδεδεμ6νo με η μoυoικη και 61ι ωg κdτι πoυ αφoρd

μ6νoν εμdg τoυg iδιoυg. H δι&oταoη αυτη ηq μoυoικηq ακρ6αoηq Θα

μπoρotioε, 6πω9 λθει o Hartmann, να oνoμαoτεi <μεταφυoικη> και

παραμ6νει για τoν iδιo θνα αoιiλληπτo <μυoτηριo>>' Mε λ6για πoυ

παpαlτΕψπoυν 6μεoα στoυg ρoμαντικoriq, o Hartmann περιγρd,φει αυτην ηνκατdoταoη ωg εξηg: <H μoυoικη εiναι πoλλrb μd,λλoν μια αυθεvτικη

απoκ&λυψη και β6βαια παντoτε απoκd,λυψη αυτo6 πoυ δεv μπoρεi να

εκφραoτεi oε καμιd, dλλη γλiυooα. H τελευταiα φραση αφoρ6 και τo

oυoιrbδεq: καvεig περτt,ργεται σε αμηχανiα 6ταν πρ6κειται να πει τι εiναι

αυτ6 πoυ απoκαλfπτεται [απ6 τη μoυoικη]. Aυτ6 6μωg δw μετρd, κατd,

υf to

αλλd υπ6ρ τηg μoυoικηζ. Θα μπoρo6oαμε να τo πo6με αλλιωg: η μoυoικη

εiναι μια γvωoτoπoiηση και μ0λλιoτα μωoτoπoiηoη διαμ6ooυ αφfτcνιoηg

τηζ Ψυχηζ τoυ ακρoατη oε oυμπ6ρευo1, oυνταλ&ντευoη, οτην πλ6oν

ενδ6μυμ ζωη, oε oυμμετo1η oτo αoriλληπτo αιoΘ&νεoΘαι. Και με αυτ6

πραγματoπoιεiται τo Θαfμα τηg κoιν6ηταζ των ακρoατrΙrν oτo αιoθαντικ6

βiωμα τηq μoυoικηg, τρ6πoν τιν6 η oυν6νωoη τoυq - πρ0γμα πoυ oτη ζωη

δεv εiναι δυνατ6 _ πdνω απ6 κ&θε Ψυμtq διαφoρd: τo ..φαιν6μεVo τηξ

αiΘoυoαg oυναυλιιilν,,, πoυ oε κ&θε περiπτωoη oυμβαiνει μ6νo κατd, τo

παiξιμoτoυιδιoφυoriqμουoικof.B6βαια6λε9oιτ61νε961oυνκdτιαπ6αυτη η δliναμη τηq oυνηξηg: παρακινoriν πq Ψυχιξg, τιg πρoτρ6πoυν, τιζ

θ6τoυν σε oμoφωνiα, Kαμiα 6μωq δεv 61ει αυτη η δ6ναμη oτo μ6γεΘo9 τηg

μoυoικξq>.Ωoτ6oo, εδrb υπ&ρ1ει μια αντινoμiα: πrbq μπoρo6ν 6λα αυτd, να

o1ετiζoνται με η μoυoικη στην αντικειμεvικ6ητd ηq; o ΙΙartmann

υπooτηρiζει oτι απ6 την παραπ&νω εκoτατικη κατ&σταση, πoυ αφoρd

απoκλειoτικ& τo υπoκεiμενo, ψ€γlι' τo iδιo τo μoυoικ6 6ργo, υπdρχει μια

διαβd,θμιoη ηg μουoικηg πρ6oληψηg πoυ ξεκινd, (α) απ6 την &φεoη τoυ

μ6ooυ ακρoατ( χωPi9μoυoικ6g γvιi:oειg oη διiναμη πoυ 61ειη μoυoικη να

παραol5ρει, περν6. μ6oα απ6 εvα d,λλo oτρrΙlμα (β) 6πoυ η ακρ6αoη

οτρ6φεται στo <β&θog> και τo <μεγαλεio>> κυρiωq των oημαντικcbν

αριστoυργημd,των ηg μoυoιlο1ζ τ6χνηg και καταληγει (γ) oτo oτριbμα των

<6o1ατων πραγμ&των>, 6πω9 λ6ει 1αρακτηριoτικ& o Hartmann, των

μεγd,λωνμεταφυoικiυναληθειiυνπoυυπoτiΘεται6τιμαSαπoκαλfπτει6μεoαημoυoικξ.FΙo6νδεoητiορααυτιilντωνκαταoτ&oεωνμεημoυoικη1τpαyψατoτLoιεiται (α) διd τoυ γεγoν6τo9 6π η μoυoικη μoιρd,ζεται με ην

ψυμ τα iδια oτoι1εiα: τoν p6νo και την α0λ6ητα, την ρευστ6τητα,

μεταβαπκ6τητα, κινητικ6ητα των περιε1oμεvων τoυζ, ενiυ αμφ6τερεq

διαμoρφiυνoνται μ6oα απ6 τη λoγικη τηg εκτ6νωoη9 εντ&oεων' δι6 τoυ

γεγoν6τoq (β) 6τι oτα <ημπκd, oτoι1εiα ηg μoυoικljg υπ&ρ1ει ηδη

συγκινησιακ6περιε16μεvo)πoυoυνδ6εταιμετηνσυγκινηoιακτ1πλευρ&κd,θε αντi,ληψηg αλλ6 και με τη συγκινηoιακη δι6oταoη τηq γλωooαζ ση

ζωντανη ηq εκφoρd,.

Aν αντιπαραβd,λoυμε 6λα τα παραπ6νω ετπ1ειρηματα τoυ FΙartmann

με τιg παραδooιακ69 θεωρiεζ για η μoυoικη, βλ6πoυμε 6π δυoτυ1rbg 6μ

,'l

zft

μ6νo δεv διαφ6ρoυν απ6 αυτ69, αλλ6 και πg αντιγρ6φoυν. FΙ θεμελiωση των

<εoωτερικrbν> oτρωμd,των ηζ μoυoικηg αφw6q στη χ)oνικ6τητα και ηναδλ6τητ& τηζ ανατρ61ει dμεoα στo φιλ6ooφo ΙΙegel, αφετ6ρoυ σηoυγκινηoιακη διdoταoη τηg γλrΙlooαg ανατρ61ει ση <Θεωρiα των

oυγκινηoεων)) τoυ μπαρ6κ και στoν Kant πoυ 6δωoε oριoτικη φιλoooφικη

μoρφη oε αυτη η θεωρiα. Aκ6μα και o πρoσδιoριομ69 των <εξωτερικrbν>

oτρωμd,των τoυ μoυoικo6 6ργoυ παραπ6'ψtει αμ6oωq στη μoυoικr1

μoρφoλoγiα ηζ επoγfig τoυ. ,Eτoι, λiγα καινof pyια πρηψατα μπoρεi κανεig

να αναζηησει ση μoυoικη Θεωρiα τoυ Hartmann και ακ6μα πιo ελd1ιoτα

ωg πρoζ τι1ν κριτικη αντιμετιbπιoη πραγμd,των πoυ Θεωρoriνται δεδoμwα

και αδιαπραγμ&τευτα.

of tz

3. O Ernest Ansermet και τα Θεμ6λια τηq μoυoικηq στην

ανΘρcΙrπινη oυνεiδηoη

o μεγdλog γdλλog αρμμoυoικ69 Eρν6oτog Aνoερμ6 (1883-1963),

κατ6γραψε τιg φιλoooφικ6g τoυ αναζητηoειg για η μoυoικη oε 6να oγκrbδεg

κεiμενo με τiτλo Tα θεμ6λιατηζ μoυσικ4g mην ανθρcbπινη oυνεiδηoη',oπωg

και oι dλλoι oτo1αoτ6q τηζ φαινoμενoλoγικηg παρdδooηg, υπooτηρiζει 6τι η

μoυoικη και 6λα τα φαιν6μεvα πoυ oυνδ6oνται μαζi τηq δεv απoτελoδν

φυoικd, δεδoμ6να η <αντικεiμεvα) πoυ εμεiq απλd, τα αντιλαμβανrirμαoτε,

αλλd, πρoT6ντα πρ&ξεων (η ενεργημd,των) ηg oυνεiδησηg μαζ' o Αnsermet

πρooπαθεi να διερευνηoει τα εκdoτoτε περιε16μwα ηζ μoυoικηgoυνεiδηoηq στιg ιστoρικ69 τoυg μεταβoλ69, αλλd και να τα oυνδ6oει μεευρriτερα πoλιτιoμικd αλλd και θρηoκευπκd περτε16ψeια, {i)oτε να δεiξει

η oτwη oυνd,ρτηoη μεταξl5 μoυoικηq και γεvικηζ oυνεfδηoηg:

<Aπoδεικvtiεται 6τι τα oυνειδηoιακd, φαιν6μενα πoυ παiζoυν ρ6λo oτη

μoυoικη εiναι τα iδια πoυ βρioκoνται στιg πρωταρ169 κdΘε βαoικoriπρooδιoριoμoδ τoυ ανθρωπoυ oτη o1€oη τoυ πρoζ τoν κ6oμo, τoν Θε6 και

πρoξ τo ανΘρrbπινo γεvoζ. [αυτd τα oυνειδηoιακd φαιν6μενα] ανηκoυν oε

μια oιoνεi d,γvωoτη oυνειδηoιακτ1 oφαiρα πoυ Θα 6πρεπε να ερευνηθεi

διεξoδικιi. Eiναι αδriνατo να κερδiooυμε μια oαφη ιδ6α για τη μoυoικη

χωρiζνα φτιd,ξoυμε μιαν ιδ6α για τoν &νΘρωπo, 1ωρig να αναπτriξoυμε μιανoλ6κληρη φιλoooφiα και μεταφυσικη).

o Αnsermet διαrπoτrilνει αρμκd 6π oτo ερrbτημα <τι εiναι μoυoικη>

oι περιoo6τερoι απ6 ψag θα απαvτorioαμε περiπου: <6να βiωμα πoυ o

dνθρωπoq τo 6γει χωρiζ να τo αναoτo1&ζεται)). Αντιλαμβανrilμαoτε τη

μoυoικη και τα 6ργα τηg oαν κdτι 6τoιμο, με η μελωδiα, ην αρμονfα, ηνπoλυφωνiα, τιg φ6ρμεg τηζ κι 6μωq 61oυμε π6oει θriματα πλdνηq: <o

ακρoατηq αντιλαμβ&νεται μεv iχouζ, δw πρooλαμβdνει 6μω9 ..μελωδiεq,,,

..αρμoνiεq,, η ..ρυθμoriζ,,[.''] Στη φδoη o πρoσαγωγ6α9 δεν ,,oτρ6φετατ''

πρoζ την τoνικη, η oυγ1oρδiα τηg δεoπ6ζoυoαq ση συγχoρδiα ηg τoνικτ1g,

η καΘυoτ6ρηση ση λ6oη τηg>. Ακo6γoνταq λoιπ6ν μoυoιlα1, o6μφωνα με

τov Αnsermet, εiναι σα να αναπαρ&γoυμε κd.Θε φoρd, για τoν εαυτ6 μαq

αυτ6 πoυ εi1ε oτo μυαλ6 τoυ o oυνθ6η9 τηt και με την 6woια αυη η

μoυoικη εiναι για 6λoυ9 τoυζ ακρoατθg η iδια, 6"aγετα με τη oημαo{α πoυ

μπoρει να 6χει για τoν επ-ιμ6ρoυζ ακρoατη. Για να μπoρoriμε λoιπ6ν να

μιλ6με για μoυoικη, θα πρ6πει να διακρiνoυμε αυoηρd, μεταξri τηq

<αντιληπτικjg> και τηζ (μoυσικηg> oτ&oηq απεvαντi τηc,, μεταξ6 τηq

<ημτικηq>) και τηζ <μoυοικτ1g> εμπειρiαg.,oταν λoιπ6ν λ6με <μoυoι'.η, δε, 61oυμε κατ0 νoυ μια απλη διαδoμ

απ6 η1oυq, αλλd μια διαδoμ απ6 η1oυq ψε ν6ημα (π'1 μελωδικ6, ρυθμικ6,τoνικ6, αρμoνικ6 κ.o.κ.) και γ6ρω απ6 αυτ6 τo ν6ημα και η δυνατ6τητd,

τoυ θα πρ6πετ να στραφεi η oκ6ψη μαζ. o Ansermet κατ6πιν 6μωq

παραηρεi 6τι oι πρdξειq νοηματoδ6τησηζ εκ μ6ρου9 μαζ των ημτικrbναντιληψεων δεν γiνoνται oυνειδητ69 απ6 εμ&g και αυτ6 δι6τι <αυτ6q oι

πp&ξειc, εiναι η iδια μαq η riπαρξη η καλ6τερα: o δικ69 μαg τρ6πo9 να

κd,νoυμε να υπd,ρξει τo μoυoικ6 γεγoν6q>. Για να διερευνηooυμε τ1ζ

(πηγ6ζ) αυτιbν των πρdξεων νoηματoδ6ησηζ θα πρ6πετ πρrbτα να

αναλl5ooυμε αυτd τα iδια μαζ τα μoυoικα βιωματα. Kατ6πιν να τα φ6ρoυμε

σε συσχετιoμ6 με τoν κ6oμo των (1ων και να απoκαταστηooυμε μιααναγκαiα, δηλ, <θεμελιωμ6νη> or1νδεoη μεταξri του δικo6 μαq νoηματoζ και

αυτoli πoυ ενυπd,ρχει στoυζ ηxoυg.

o Αnsermet διαπιοτrilνει 6τι παρa τη yενικη ικαν6τητ& μαζ vα

νoηματoδoτofμε τα ηχητικd δεδoμεvα', ττ.γu. να oργανrbνoυμε ρυθμικ6,

φραoτικd,, μελωδικ& μια διαδoμ απ6 η1ουg, δεν πρ6πει να μαζ διαφεriγει τo

γεγoν6q 6τι <μια μoυoικη oυνεiδηoη βρioκεται π&ντoτε στo εσωτερικ6 μιαg

καταoταoηg: ανηκει με 6να oυγκεκριμ6νo περιβdλλoν, μια oυγκεκριμ6νη

επoγf1και μια oυγκεκριμwη κoυλτofρα>. Και αυτ69 εiναι o λ6γο9 πoυ μαζεπtτρ6πετ να εzτικoινωνofμε τη μoυoικη μαζ εμπειρiα μιλcbνταg αυτoν6ητα

για <μελωδiεg>), (αρμoνiεq>, <ρυθμoriq>, (φ6ρμεζ) και να

καταλαβαινcbμαoτε παρα τo γεγoν6q oτt τα μoυoικ6 αυτ& νoηματα δεν

βρioκoνται (αντικειμενικd> oτουq ηχoυq πoυ ακofμε' FΙ μoυoικη και τα

μoυoικ6 6ργα λoιπ6ν 61oυν ιmoρικ6 1αρακτηρα και νoηματα πoυ εiναι

αυτoν6ητα για τoυζ ψετ€γoντεc,τηg εκd,oτoτε μoυoικηq κoυλτoriραq.

Aυτ6 6μω9 δεv oημαiνει 6π μια μoυoικη κoυλτor5ρα, 6πω9 η δικη

μαζ η ευρωπαffi, εiναι τ<λειoτη oτoν εαυτ6 ηζ και δεν εξελioσεται στoν

1:6νo: <FΙ εξαιρετικη ανθιoη ηg μoυoικηq στην ιστoρικη πoρεiα τηg

κoυλτofραζ μαζ εiναι o καλriτερoq μ&ρτυραq γι, αυτ6: η oργανικη εν6τητα

και η εσωτερικη λoγικη τηζ μαζ oδηγoιiν oτo oυμπθραoμα 6τι oφεiλεται oε

ofu

μιαν wιαiα μoυoιlο1 oυνεiδηoη πoυ ηταν εvεργ6g oε 6λη ην ιoτoρiα ηζευρωπα.iκηg μoυoιla1g. αυΦ η oυνεtδηoη 6μωζ λαμβdνει ανd τoυg

διd,φoρoυq ευρωπαTκor5g λαoliq διαφoρεπκ6q μoρφ6ζ (modatit6s)>, H

ειδoπoι69 διαφoρd, τηt ευρωπα.ικηζ μoυoικηg αυνεiδηoηg εiναι ακριβcbg η

εκπληκτικη δυνατ6ητd, ηζ να μεταβd,λλετα1' π,χ. απ6 τη μoνoφωνiα oτην

πoλυφωνiα, απ6 τo αντιστικτικ6 oτo αρμoνικ6 ιδiωμα, να επιτυγ1dνει

μεταβ&oειg 6πωq αυτ6s <<α1τ6 την 2\ oην 3η oυμφωνiα τoυ Mπετ6βw, απ6

τιg πρcbτεq 6περεq τoυ Bdγrοrερ στoν Tριoτdνo η απ6 ην πρrbιμη περioδo

τoυ Nτεμrruoof oτoν Πελλ6α>>, Kαι 6λα αυτd 1ωρig oι d,νθρωπoι πoυ 6καναν

πρ6'ξη αυτθq τιg αλλαγ6ζ (αα oυνειδητoπoιotiν τι κ6νoυν>, o Αnsermet

υπooηρiζει 6τι oτην ευρωπα.ικη μoυoιlο1 61oυμε να κd,νoυμε με μιαν

<oργανικη ανd,πτυξη πoυ δεv πpo('ργεται" απ6 μiα βofληoη, αλλd, απ6 μια

εoωτερικη ζωπκη αpγf1πoυ φ6ρει τo ν6μo ηg wτ6g ηg>.Aυτ6 φυoικd δεv oημαiνει 6τι oι 0νθρωπoι δεν ε1γαν απ6 τη

μoυoικη κd,πoιεg παραmd,oειζ ττs oπoiεg εzπ1ειρolioαν κατd, καιρo69 να

εκφρd,ooυν και να επικoινωνησoυv, oι παραoτdoειq 6μω9 αυτ69 <αφoρoriν

μ6νo την ανταπ6κριoη τηg μoυoικηq μ6oα μαg και 6μ τα αiτια αυτηg τηg

ανταπ6κριoη9. εξηγoriν τη μoυoικη oτην υπερβατικ6τητd, τηg [δηλ. oτην

αντικειμενικ6ητd ηζ], 6χι 6μω9 και oτo φαιν6μεv6 ηg: πωgπεpι('pγεται η

μoυoικη oε αυπ1 την υπερβατικ6τητα; Tι θ6λει να μoυ πει o η1oq 6ταν

ανεβαiνει η κατεβαiνει; Πιilg μπoρoriν αυη η η μελωδiα, αυτη η μεiζων η

ελdooων oυγ1oρδiα, αυτ69 o δioημog η τρioημog ρυθμ69 να 61ουν για μ6να

6να ν6ημα; Αυτ69 oι ερωττ1oειζ, πoυ δεν τiθεvται κατd, τo βiωμα, μεvoυν

απoκλειoμ 6ν εc, απ6 τoυ g στoχαoτ6 g [τη q μoυ oικη g] >.

o Αnsermet εξετaζει' τo εvδε16μεvo σε αυτd τα ερωττ1ματα να €1ει

απαντηoει ηδη η θεωρiα τηζ μoυσικiq' o'' διαπιoτωoειζ τoυ ωoτ6oo εiναι

αρνητικ69: <FΙ θεωρfα, με τo να απooπd το [μoυoικ6] αντικεiμεvo απ6 τo

βiωμα πoυ τoυ δiνει ν6ημα, απoκλεiεται εκ των πρoτ€,ρων απ6 αυτ6>. Kαι

αυτ6 6μ απ6 ανικαν6ητα, αλλd, εξαιτiαg τoυ γεγoν6τo9 6τι η θεωρiα δεν

απooκoπεi στην εξηγηoη τoυ μoυoικo6 νoηματog, αλλd, σην

<κωδικoπoiηoη 6λων 6oων 61oυν ηδη επιτευγΘεt>>, oην διερεδνηoη και

διατr5πωoη των αρ1ων πoυ δι6πoυν τo ηδη 6τoιμo μoυoικ6 6ργo ωζ

αντικε[μενo. oι αρ169 6μωq αυτ6q εiναι αμιγιbg περιγραφικ69 και δεν μαq

λ6νε τiπoτα για ην iδια η μoυoιlα1 δημιoυργiα και τιζ ζωνταν69 δυνd,μειg

τηg εξ6λιξηg ηξ. Απ6δειξη τotiτoυ 6τι <η μoυoικη δriναμη δημιoυργiαg δεν

μπoρεi να πρoκriψει απ6 τη Θεωρiα>>. Θα μπoρoδoαμε να διατυπrilσουμε τιζ

απ6ψειq αυτ69 τoυ Αnsermet λ6γoντα9 6τι η θεωρiα εξετdζει η μoυoικη <εκ

των υoτ6ρων> (a posteriori) εviυ η φιλoooφiα τηg μoυoικηg εrπ1ειρεi ναδιερευνηoει τo ((εκ των πρoτ6ρων) ηg (a priori).

Miα τ6oη τηg μoυoικηg θεωρiαq πρooπd,Θηoε να εvτoπioει τα

θεμ6λια τηg μoυoικηt στoυζ ηχoυq και στoυζ ν6μoυ9 ηζ ακoυστικηg' oΑnsermet o1oλιd,ζει: κAπ6 τη oτιγμη πoυ ανακαλl5πτoνται, oι ν6μoι αυτoi

μαg εξηγoιiν φυoικd, 6τι η μoυoικη εiναι δυναπ1, δεv εξηγoιiν 6μω9 τo

ν6ημd ηζ [μα εμds]>. Mια d,λλη τdoη ηq θεωρiαg, η ψυ1oλoγiα τηg

μoυoικηq, πρoσανατoλioηκε ανπΘ6τω9 στo μoυσικ6 βiωμα ω9 ψυγικ6

γεγoν69. Kαι o Αnsermet o1oλιdζει: <H μoυoικη 6μω9 εiναι θvα oυνoλικ6

νoηματικ6 εv6ργημα, πoυ δεv ανακατασκευd,ζεται απ6 μια oυooιilρευoη

γεγoν6των τα oπoiα κατανooriνται μ6νo απ6 η oκoπιd, τoυ 6λoυ>, πoυ

oημαiνει 6τι τo μoυoικ6 6λoν υπερβαtνει τo d,ρθρoιoμα των επιμ6ρoυ9

μoυoικrbν ψυμκrbν γεγoν6των, εiναι κd,τι εvτελiυq διαφoρετικ6.,oλη

η παραlτανω πρoβληματικη του Αnsermet γriρω απ6 τo μoυoικ6ν6ημα 61ει oην πραγματικ6τητα ωζ αφετηρiα ηζ μια συγκεκριμεvη

πoλιτιoμικη διdγvωoη: 6π oη oliγ1ρoνη μoυoικη πραγματικ6τητα τiπoτα

πια δεv εiναι αυτoν6ητo, <πρoφαν69>, 6πω9 λ6ει. oι ετπμ6ρoυ9 η1oι καιoυvη1ηoειg δεv εiναι πια αναπ6σπαστα μ€λη εν69 oυγκεκριμ6νoυ καιoργανωμεvoυ μoυσικori oυoτηματoζ, στo εoωτερικ6 τoυ oπoioυ απoκτofν

ην ιδιαiτερη τoνικη πoι6τητa τoυζ και 6τoι τo ιδιαiτερo τoνικ6 νδημd" τoυc,

Oζ, fr'χ., <τoνικη>, κδεoπ6ζoυoα>, <υπoδεoπ6ζoυoα>. Σην ατoνικη

μoυoικη λ.1', κd,Θε η1og εiναι ανεξdρτητoq απ6 τoυq υπoλoiπoυg και μπoρεi6τoι να γiνει αντικεiμεvo ελεδΘερηg, αδ6oμευη9 απ6 παραδεδoμwoυg

καν6νε9, xρηoηg. oι o61roνoι oυνθ6τε9 ακρoατ6q, o6μφωνα με την

δι6γvωοη τoυ Αnsermet, <<αντικρ6ζoυν μ6νo μoυoικα αντικε[μενα, πoυ τoυg

φαiνoνται να 61oυν ψιαν αυτ6νoμη flπαpξη. με αυτ6 dλλαξε και η oυνoλικη

μαq o16oη πρoζ τη μoυoικη. To αντικεiμwo καθαυτ6 μdg παρoυoιd,ζεται

κατd, κd,πoιo τρ6πo ωq oτερημ6νo νoηματog' τo ερευνofμε, πρooπαθoδμε να

αναγvωρiooυμε τo ν6ημ& τoυg απ6 τη δoμη τoυ, βλ6πoυμε 6μω9 oε αυη τηδoμη μ6νo μια συγκεκριμεvη τεχνιlΦ τηξ ηχητι1cηζ fληg, πoυ τιbρα μαζ την

εξηγεi με διαφoρεπκ6 τρ6πo: oτη θι1oη τoυ ερωηματoζ για τo ν6ημα τηq

bfrc

μoυoικηg τ6θηκε η εξiyηαη τηg μoυoικηg>. H τελευταiα παραηρηoη τoυ

Αnseιmet εiναι εξαιρετικd oημαντικη καΘιbg αναδεικvriει ην μετατ6τnoη

τηg oriγ1ρoνηg oκ6ψη c, απ6 την ερμηνε[α a.οq πvευματικof και ιoτoρικoδ

φαινoμ6νoυ, 6πω9 η τ6χνη και συγκεκριμεvα η μoυoικη, στην ε7tιστημoνικη

εξiyηoi τoυ σα να ηταν 6να oπoιoδ.fiπoτε φυoικ6, ανιoτoρικ6 αντικεiμεvo

με συγκεκριμwεg <φυoικ69> ιδι6ητε9 και δoμη. Περιττ6 να πoliμε 6τι o

Ansermet παiρνει θ6oη υπ6φ ηg τoνικ6τηταg και των ιεραρμμεvων

τoνικrbν oυoτημdτων.

FΙ τε1νικη, oδμφωνα με τιg διαrπoτrboειg τoυ Αnsermet, απoκτ&

αυτoνoμiα τ6oo απ6 τα μoυoικd,6ργα,6oo και απ6 τoυg δημιoυργofq τoυg

και με αυτ6 μιαν <απ6λυη και καΘoλικd 6γκυρη αξiα>, Kαι παρατηρεi:

<Στην αυτoνoμiα τoυ αντικειμ6νoυ αντιoτoι1εi αναπ6φευκτα η αυτoνoμiα

τηg μoυoικηg oυνεiδηoηg. ..Mπoρiυ να κdνω με η μoυoικη 6,τι θ6λω,, μ&g

εilτε πρτν απ6 μερικd. 1ρ6νια o Αrthur Schnabel. Aυτ6 oημαiνει να μην

βλ6πoυμε τtια 6τι η τεχνικη υπ6ρρητα εiναι η iδια φoρ6αq εν6g oριoμwoυ

νoηματoq των μoυσικcbν oυμβ&ντων και 6τι αυτ6 τo ν6ημα παpαπi,1ιπετ oε

μια oριoμεvη oυνεiδηoη τηζ μoυoικηg πoυ δεv ψτopεi" να εiναι oυνεiδηoη

o6τε κανεv6q, o6τε 6λων των ανΘρri:πων: H νoηματικη o16oη μεταξ6 τηq

μoυoικηg oυνεiδηoηζ και τoυ αντικειμ6νoυ τηg 61ει 1αΘεi απ6 τα μd,τια μαg,

μια o16oη πoυ απ6 μια δημιoυργικη oυνεiδηoη φτιd1yει μια δι0νoια και 61ι

απλωg μια γvιiloη πεpi τη9 τε1νικηg>.

Επιπχξ,oν, τα iδια τα μoυσικa t'pγα 61oυν γiνει τ6oo πoλ6πλoκα,

riloτε να δυo1εραiνεται ακ6μα περτoa6τερo η μoυσικη νoηματoδ6τηoη

τoυg, ακ6μα και η αναγvcbριση τηζ δoμηq τoυg' oι oliγ1,1coνoι oυνθ6τε9,

ol5μφωνα με τoν Αnsermet, δημιoυργoιiν τα 6ρyα τoυζ στη βdoη

Θεωρητικιbν κατασκευrbν πoυ δεν 61oυν καμiα o16oη με η φrioη του

ημτικo6 υλικoιi, 6ντα9 6τoι κατεξoxην αφηρημεvεg. <To απoτ6λεoμα εtναι

6π oτη μoυoικη πoυ πρoκ6πτει' απ6 τ6τoτεc, δημιoυργικ69 μεΘ6δoυ9 λεiπει η

πρoφdνεια>>, Kαι o Αnsermet oλoκληρrbνει: <H riλη πoυ o oυνΘ6τηq

μεταγεtρiζεται εiναι πoλ6 δ6oκoλη, ωoτε μπoρεi να η γvωρtoει μ6νoν εiτε

απ6 πoλδ κoντd,, oτo εzπμ6ρoυq, εiτε απ6 πokb μακριd, oε εvα oχτiμα,

oυδ6πoτε 6μω9 oην απ6oταoη πoυ θα τoυ επ6τρεπε να oυλλdβει τo 6ργo

τoυ σην oλ6τητ0 τoυ, δηλ. να τo κυριαρμoει, To ν6ημα εv6g 6ργoυ εiναι

Bf lτ

6μωξ η oιiλληψη μιαg oλ6τηταq. αυτ6 δεν εiναι μια ιδ6α αλλd, μια εμπειρiα

πoυ μ0g μd,θαινε τη μoυoικη ψ6xρτ μιαν επo1η 6γτπok6 μακρινη μαφ.

M€ρoq δεδτερo: H μoυoικη ωq oδμβoλo

4. O Ernst Κurth και η ενεργητικη Θεωρiα τηξ μoυσικηq.

Mε τη φρdoη: <oι αρμoνiεq εiναι αντανακλd,oειq απ6 τo υπoσυνεiδητo>,

πoυ βρioκεται στo ξεκiνημα τoυ βαoικo6 τoυ βιβλioυ H ρoμαντικη αρμoνfα

και η rcρioη τηζ στoν Tριoτdνo τoυ Βdyκνερ, o μεγd,λoq γερμαν69

μoυoικoλ6γog τoπoΘετεiτιc, βdoειg για μια ν6α θεωρiα τη5 μoυoικηg. Σε μιαεπoγfi επηρεαoμεvη απ6 τιg ανoρθoλoγικ6g διδαoκαλiεg τoυ Schopenhauer

(Σoπεν1d,oυερ) και τoυ Nietzsche Q.{iτoε), oι oπoiεg βρηκαν ανταπ6κριoη

oτη θεωρiα τηζ ψυ1ανdλυoηζ τoυ Freud (Φρ6tντ), φυoικ6 ηταν απ6 τη

μεριd τηs μoυoικoλoγiαg να υπd,ρξoυν φων6q πoυ πρooπd,Θηoαν ναoυνδ6ooυν τη μoυoικη με βαθriτερεc, πτυγ€'g τoυ ανθρrbπινoυ ψυ1ιoμor5.Mια απ6 αυτ6q ηταν και τoυ Ernst Kurth (Eρνoτ Κoriρτ), o oπoiog

πρooπd,θηoε να Θεμελιriloει μια θεωρiα για τη μoυoικη στην oπoiα

εγκαταλεiπεται ωζ βαoικ6 oημεiο αναφoρd,g η ηχητικη τηq επιφd,νεια

πρoκειμεvου να 6ρθoυν στη πρoοκηνιo πιo oυσιαστικ6q ηg διαoτd,oειq καιδoμ69. Bαoικη αφεηρiα τηζ (ενεργητικηζ) θεωρiαg τoυ Kurth εiναι τα

φαιν6μεvα τoνικηq τd'oηg κατ λ6oη9 (π.1. του πρooαγωγ6α πρoζ ην τovικη,

ηζ συγχoρδiαq τηq δεoπ6ζoυoαζ πρoζ η συγχoρδiα τηg τoνικηq, τηq

διαφωνiαq πρoζ τη oυμφωνiα) στo εσωτερικ6 τoυ νεiυτερoυ ευρωπαTκori

τoνικoti oυoτηματog.

Σfμφωνα με τη ν6α αυτη αντiληψη, η μ6χρι τ6τε μoυoικη θεωρiα

εξ€ταζε και αν6λυε μ6νo την εrπφ&νεια, τo εξωτερικ6 <κ6λυφoq> ηgμoυoικηg, Tηq δι6φευγαν oι βαθfτερεg ψυμκ69 διεργαoiεg uτ6 ττc, oπoiεq η

μoυoιtο1 εκπoρεliεται και τιζ oπoiεg εκφρ6ζει, o <πυρηναg) τηζ. H μoυoικη,oriμφωνα με τoν Kurth, εiναι πρot6ν εναλλαγων 6νταoη9 και 1αλd,ρωoηg

υf ιz

πoυ oυμβαiνoυν στην περιo1η τoυ αoυνεiδητoυ, η υπooυνεiδητoυ, τoυ (μη

ακoυoτo6>, η ηζ <βoriληoηφ, 6πω9 o iδιoq χαρακηρισπκd, λ6ει.,oλη αυη

η ψυχιΦ κινητικ6τητα βρioκει ην 6κφραση ηζ cη μoυσιtcη κ[νηoη. Στo

φαιν6μwo τηq μoυoιlο1q κiνηoηg 61oυμε ην πρcbη 6νδειξη 6τι η μoυoικη

εiναι κd,τι παραπdνω απ6 απλη παραταξη oτo 1:6νo αδι6φoρων μεταξri

τoυg η1ων. Στoν τρ6πo με τoν oπoio εκπλiooεται μ1α μελωδiα η μια

αρμoνικη ακoλoυθiα 61oυμε ην εvδειξη μιαg βαΘriτερηg ψυ1ικηq ζωηg πoυ

εκδηλrbνεται σην ηχητικη επιφ&νεια. Mε τσ' λ6για τoυ Kurth: <Tα

πραγματικ6' πεpιεγ6ψεvα ηζ μoυoικηg εiναι αναπα5ξειg ψυ1ικcbν εvτ&oεων

τιg oπoiεg αυτη μεooλαβεi με την αιoΘηη εκεiνη μoρφη με την oπoiα

ειo1ωρεi oτo αυτb.

Σκoπ69 ηg Θεωρiαg, o6μφωνα με τoν Kurth, δεv εiναι oυνεπrbq η

απλη αναλυτικη εξ6ταoη των δι&φoρων μoρφωμ&των τηζ μoυoικηg

(μελωδiα, αρμoνtα, πoλυφωνiα, μoυoικ6q μoρφ6g και εiδη), αλλd, η

πρooπd,θεια διεioδυoηg σε αυτ6 πoυ βρioκεται τfoω απ6 την ημτικηεπι<oανεια και τoυ oπoioυ ακoυoτd απoτελ6oματα ε{ναι εκεiνα τα μoυoικd,

μoρφcbματα. M6νo μ6oα απ6 μια κατ&oταoη εναioθηoηE' 6πoυ o μoυoικ6q

θεωρητικ6q oυναιoΘd,νεται τιζ απ6κρυφεq εκεiνεq δυνd,μειg πoυ βρioκoνται

oτα θεμ6λια τηg μoυoικηg, εiναι δυναη η καταν6ηoη 6μ μ6νo των

μoυoικrbν 6ργων αλλd και των διαδικαoιioν τηq δημιoυρyiα6 τoυg: <Για

6πoιoν ειο1ωρεi oτη γvrboη αυΦt ηζ εσωτερικηq ζωντανηg διαμ6ρφωoη9

ηg αρμoνiαt, η μoυσικη μετατρ i.πεται γι, αυτ6ν απ6 μια oυμφωνiα η1ων oε

μια συμφωνiα wεργητικων ρorΙlν>.

Mε η φραση <o ηχoζ εiναι νεκρ6q' 6,π ζει oε αυτ6ν εiναι η

βo6ληoη για η1o>, o Kurth ανατρ61ει oτoν μεγd,λo πρ6δρoμ6 τoυ, τo

φιλ6ooφo Arthur Sοhopenhauer, για τoν oπoio η μoυoικη ηταν dμεoη

απoκ&λυψη (6κφραoη, εκδηλωoη) τηζ βo6ληoη9, δηλ. τηg αληΘινηg,

μεταφυoικηg oυoiαq τoυ εαυτoli μαζ και των πραγματων.2 Δεδoμεvηg ηgεπιρρoηq που &oκηoε η φιλoooφiα τoυ Σoπw1doυερ στo 6ργo τoυ Bdγκvερ,

με τoν oπoio 6φταoε oτο απ6γει6 ηζ η κλαoικoρoμαντικη αρμoνiα,

oυνειδητoπoιoδ με τη o16oη Σoπεv1&oυερ-B dγκvερ-Κoυ ρτ.

, Bλ. περιoo6τερα: M&ρκog To6τooq, Boδληη και rixog. H μεταφυαικi1 τηE μoυoικiq cτη

φ ι λ o o o φ [α τ oυ Σ oπενxd'oυ ε ρ, Εoτiα, Aθt'1να 2 0 04,

Bf τν

Στo ειoαγωγικ6 κεφd,λαιo απ6 τo παραπανω κιiριo βιβλio τoυ, o

Kurth δεν oτ6κεται μ6νo στo στoιχεio ηζ αρμoνiαg, αλλd, ετπ1ειρεi να

oυoτηoει και μια θεωρiα για τη μελωδiα. Σ6μφωνα λoιπ6ν με τιg

πρoδπoθθoειζ τηζ ευρriτερηg θεωρiαg τoυ, η μελωδiα δεv εiναι παρd, ηεκδiπλωoη oτoν 1:6νo ψταc, ενια{α6 ψυ1ικηq εvταoηg η οπoiα εκτoνcbνεται

σε μιαν ενιαiα μελωδικη κiνηοη. oι ετπμ6ρoυq η1oι τηq μελωδiαg δεν εiναι

παρ0 oταθμoι η oτιγμ6q αυτηq ηg εvιαiαg πoρεiαg και δεv 61oυν, ξ61ωρααπ6 αυη την πορεiα, κd,πoια 6λλη αυτ6νoμη μoυσικη αξiα. o κdΘε η1og

στo εσωτερικ6 τηq μελωδiαq εiναι φoρ6αζ μιαζ αυγκεκριμεvηg κινητικηg

κατd,oταoηζ, εν6g oυγκεκριμ6νoυ ενεργητικori φoρτioυ η αλλιcbq 61ει μια

oυγκεκριμ6νη <κινητικη εν6ργεια>, 6πω9 o Kurth λ6ει 1αρακτηριoτικd,.

Π6ραν 6μωq τηg μελωδiαq 6λα τα υπ6λoιπα μoυoικ6 φαιν6μεvα, η αρμονiα,

o ρυθμ69, η πoλυφωνiα, oι μεγαλιiτερεζ μoρφ6ζ και τα εiδη ηg μoυoικηq,

μπoρor5ν να εξηγηΘofν με τoν iδιo τp6πo ωζ διαφoρετικ6q μoρφ6ζ

εκδiπλωoηζ στo 1ρ6νo βαoικων ψυ1ικiυν εντdoεων και χ)ωστo6ν την

εν6τητ& τoυζ στην εv6τητα τo ψυ1ικori oυμβdντoq πoυζ τ1ζ παρηγαγε.

Στo oημεio αυτ6 εiναι oημαντικ6 να τoνiooυμε 6ττ o Kurth

πρooπαθεi να δωoει μιαν εξηγηση τηζ εν6ητα9 τωv μoυσικrbν φαινoμwων(π.1. του μoτ[βoυ, ηg μoυoικηζ φρασηζ, τηg μελωδiαq, των μεγαλriτερων

μoυoικrilν ενoτητων και oλ6κληρων μoυσικcbν 6ργων) διαφoρετικηq τ6oo

απ6 αυτην των εμπειριmδν τηg μoυoικηq ψυ1oλoγiαq, για τoυg oπoioυq η

μελωδiα π.1. δεν εiναι παρd, τo απoτ6λεoμα o16oεων πoυ τoπoΘετofμε εκ

των υoτ6ρων εμεiq στoυζ ηχoυζ, 6oo και απ6 τoυg φαινoμεvoλ6γoυg πoυ

βλ6πoυν oτη μελωδiα 6να a priori (εκ των πρoτ6ρων) περιε16μενo τηg

oυνεiδηoηg: <To κλειoτ6 μελωδικ6 μ6ρφωμα δεv εiναι εvα dΘρoιoμα

μεμoνωμ6νων ηχων, ofτε 6μωζ και μια ακoλoυΘiα μεμoνωμ6νων

διαoτημ&των, πoυ βλ6πoυν ωg πραγματικ6 δεδoμενo μ6νo ην ημτικηoειρd και τη oriνδεoη των η1ων ωq κ0τι παΘητικ6, δευτερεrioν>. Σκoπ69 τoυ

μoυoικoλ6γoυ εiναι να διειoδ6oει στη <δυναμικη των φ6ρoντων μη

ακoυoτcbν oυναρτηoεων των ηχων>.Mε ην 6woια αυτη, o Κurth oδηγεiται

oτo παρd,δoξo oυμπ6ρασμα 6π <η μoυoικη ακρ6αoη, τo βiωμα τoυ 6ργoυ

τ6wηζ, δεν εiναι σην πραγματικ6ητα δι6λoυ μια δραoτηρι6τητα ηqακoηq, ofτε μια δραoτηρι6τητα τηζ αρμoνικηq-λoγικηg διdνοιαg, αλλd η

ψυ1ικη ενταoιακη πoρεiα μιαg oυμπ6ρευση9 με τα πρωταρχικ6 oυμβαντα

υfzo

των Kινητικrbν δυν&μεων> η με &λλα λ6για 6τι <ακo6με [τη μoυoικη] με

την βoδληση) Κα:. μ6νo oε τελευταiα αvd,λυoη με τo αυτ[>>, η μoυoικη

ακρ6αοη δηλ. μετατoπiζεται απ6 ην αioΘηoη τηg ακoηg oτην 6δρα τηg

Ψυχιlcηζ μαζ ζωηζ και τoυ oυναιoΘηματog.

Σημαoiα επioηq 61ει τo γεγoν6q 6τι o Kurth oυνδ6ει ην<εvεργητικη> θwoια γ1α η μoυoιrα1 με την 6woια τoυ αυμβoλιoμoδ: <ioλα

τα εκφραoτικd, φαιν6μενα στην τεwτ1 τα oνoμd,ζoυν, επειδη

απoκαλliπτoνται μ6νo μεταφoρικ0, oδ μβo λα'..νoηματικd μoρφrbματα',, δηλ.

αιoΘητ6q εκφραστ1κ6q απεικoνioειg τoυ ψυ1ικoli.,Eτoι και η iδια η μoυoικη

τε1νιτα1 εiναι, oυνoλικ& θεωρημwη, oδμβoλo, αφori σε 6λε9 τηζ τLζ

μεταμoρφrboειg ανdι τιg διαφορετικ69 oτυλιoτικ69 περι6δoυ9, με 6λη τoυg

την χαρακηριoτικ6ητα και με τα πoλυπoiκιλα ετπμθρoυg μωρioματd

τoυζ, ε,τιτρ6πει να εκφραoτεi μiα και μoναδιlα1 καλλιτε1νικf1 διαμoρφωτικη

βoriληoη>, Σε τελικi αν&λυoη <κd,θε η1og δεν εiναι παρd, μια ακoυoτ&

αντιληπτη εικ6να oυγκεκριμ6νων ενεργητικιbν τ&oεων>.

Στη oυν61εια o Kurth πρoβαiνει oτη διdκριoη μεταξ6 μελωδiαg και

αρμoν{αq, επιγετρωνταg 6ναν oριoμ6 τηg τελευταiαg, Eνcb η μελωδiα εiναι

εκτ6νωoη-εκδiπλωoη oτo 1:6νo μιαg ενιαiαζ ΨυχιΚηζ θvταoηg, η αρμoνiα

εiναι η oυyκρατηoη αυηg ηq εvταoηg σε μια oυνημoη, τηg oπoiαg o κd,Θε

η1og διαηρεi τo ενεργειακ6 τoυ φoρτio χωρig να μπoρεi να τo εκτoνriloει

μελωδικd. FΙ oυγ1oρδiα δεv εiναι oυoιαoτικd παρd μια oυγκρατημ6νη

κiνηoη πoυ <επιθυμεi> την oυν61ειd ηg, τη <λ6οη> ηζ σε μιαν dλλη

oυγ1oρδiα κ.o.κ. ,oπωg κdθε η1og ηq μελωδiαc, 6γει τη δικη τoυ κινητικη

εν6ργεια, 6τoι και κdθε τυπog oυγ1oρδiαg τoν δικ6 ηg <τυπo 6νταoηq>: για

παρd,δειγμα, η 6νταoη (η o τυπoq wταoηg) τηζ συγχoρδiαg τηg δεoπ6ζoυoαg

εiναι διαφoρετικη απ6 ην εvταοη ηζ συγχoρδfαg ηq υπoδεoπ6ζoυσαζ, η

6νταoη (η o τ6πo9 ενταoηq) ηζ μεiζoνog oυγ1ορδtαq μεΘ, εβδ6μη9

διαφoρετικη απ6 εκεtνη ηg ελαττωμεvηq oυγ1oρδiαg μεθ, εβδ6μη9 κ.o.κ.,

και αυτ6 θεμελιrbνεται στo διαφoρετικ6 κινητικ6 φoρτio κ&θε η1oυ τηq

oυγ1oρδiαg στo εσωτερικ6 τηg τoνικ6ητα9. FΙ oυγ1oρδiα ηg τoνικηq (ντo-

μι-ooλ για παρ&δειγμα), απoτελεiται απ6 τρειg ηχoυg με μικρ6τερo τoνικ6

(δυναμικ6) oθ6νo9 ατ( 6τι"oι η1oι τηζ συγχoρδiαq ηg δεoπ6ζoυoαg (ooλ-oι-

ρε) πoυ και oι τρειg τεiνoυν πρoζ ην τoνιrο1. H 6νταoη φυoικd αυξdινεται

Bf zt

6oo πρooτiθεvται η1oι με μεγdλo τoνικ6 oθwog (π.x'η εβδ6μη (φα) και ηεν6η <λαb> κ.o.κ.).

Mε τη δυναμικη αυτη ερμηνεi,α των oυγ1oρδιcbν, o Kurth

αντιπαρατiθεται oε θεωρiεg 6πωq αυτη τoυ Hugo Riemann (oιiγκo Piμαν),

o oπoiog ανπλαμβ&νεται τιζ oυγ1oρδiεg ωq oυνoλικ69 ημματικ69 πoι6ητεq

χωρig να υπoλoγiζει την εoωτερικη τoυg fvταoη, πoυ πρotργεται" απ6 ηθ6oη τoυg oτo τoνικ6 olioτημα. Kαι εviυ η αρμoνiα για τoν Riemann δεν

εiναι παρd 6να κανoνιoμ6νo παιμiδι διαφoρετικων ημματικiυν πoιoττ1των,

oτoν Kurth παiρνει τη μoρφη 6κφραoη9 Θεμελιακri:ν δoμri:ν [ψux,'.ηg]

δυναμικηg' Για παρdδειγμα, τα δι0φoρα πτωτικα o1ηματα δεv εiναι παρd

διd,φoρεq μoρφ6ζ 6κφραoη9 μιαg ΘεμελιrΙlδoυg δυναμικηg δoμηζ, ηg δoμηg

εκτ6νωoη9 και λ{loηq εν6E ενερyητικoδ φoρτfoυ'

Αυτ6 6μωζ δεν oημαiνει, ot5μφωνα με τoν Kurth, 6τι' ηαι-lγκεκριμεvη ηχηματι1Φ πoι6τητα καΘε oυγ1oρδiαg πρ€πει' να

παραμεριστεi. Σην περiπτωoη αυτη oι δι6φoρoι π5πoι oυγ1oρδιιbν θα μαg

ηταν αιoθητικd, αδιdφoρoι, αφoti 6λoι λiγo ωq πoλιi θα εξ6φραζαν μια κoινη

βαoικη κινητικ1 κατd,oταoη και τo αυτi δεν Θα νoιαζ6ταν για τo πδgακotiγoνται.,Eτoι, τo ζητoιiμεvo δεv εiναι αv oι επιμ6ρoυ9 τfπoι oυγ1oρδιrbν

διαφ6ρoυν μεταξ6 τoυg ωζ πρog την ηχηματικη πoι6ητα, αχχ6" τo πoυ

θεμελιδνεται αυτη η διαφoρd. ωζ πρoζ την ηχηματικη πoι6τητα' Και αυτ6

εiναι 6να απ6 τα ζητoriμεvα ηg νεrbτερηg θεωρiαg τηg μoυoικηg, oιiμφωνα

παντα με τoν Kurth. Για τoν iδιo δεv υπdρ1ει καμiα αμφιβoλiα 6τι <τo

αιoθητ6 ημμαπκ6 oτoι1εio βρioκεται oε oτεvη oυνΦφεια με τιg εvεργητικd,

oυμβ0ντα>, δηλ. τo βαθfτερo δυναμικ6 oτoι1εio εξηyεi τo επιφανειακ6

πoιoτικ6 oτoι1εio oτιq oυνη1ηoειq.

Mε αν6λoγo τρ6πo o Kurth διαπραγματεriηκε 6χτ μ6νo την

αρμoνiα, αλλ0 και την πoλυφωνiα oτo βιβλio τoυ για τoν Bach και τιζ

μεγdλεg φ6ρμεξ oτo μεγd,λo δiτoμo βιβλio τoυ για τoν Bruοkner. To

πρ6βλημα τηζ μoρφηζ στιζ oυμφωνiεq τoυ μεγd,λoυ αυστριακof oυνΘ6τη,

<λfνεται>> και εδrb διαμ6ooυ ηζ ενεργητικηg Θεωρiαq, oriμφωνα με ηνoπoiα κdθε επιμ6ρoυ9 μoρφικ6 τμημα δεv εiναι παρd, 6κφραoη μιαζ

oυγκεκριμ6νη9 wεργειακηq κατdoταoηq πoυ τεiνει για να λυθεi σε

oριoμ6να oημεiα κoρ6φωoηζ τηξ μoρφηg.

vf zz

5. H Susanne Langer και η μoυoικη ωg oιiμβoλo τηg,a

εσα)τερι|(ηq ξωηg

FΙ γvωoη αμερικανiδα φιλ6οoφoq (1895-1985) πραγματε6εται τη μoυoικη

oτo κδριo βιβλio τηg με ατχo PhiΙosophy in α neνν key και οε θvα ιδιαiτερo

κεφ&λαιo με τiτλo: <Για τη oημαoiα oτη μoυoικη>, FΙ εξ6ταoη ηg ανoiγει

με τo εριilτημα: κTι διαφoρoπoιεi 6να 6ργo τ6χγηg απ6 6να απλ6

τε1νoriργημα>, δηλ. τι εiναι αυτ6 πoυ καθιo,τ6 6vα αντικεiμεvo 6ργo τ61νη9

και πoυ τo διακρiνει απ6 τα d,λλα ανπκεiμεvα. }Ι Langer εξετ&ζει τρειq

απανπ1oειg: αυτ6 πoυ καΘιoτ6' 6να αντικεiμεvo 6ργo τ61νη9 εiναι (α) η<oημαντικη μoρφη) τoυ (signifiοant form), (β) η <εκφραoπκη μoρφ(> τoυ

(expressive form) και τ6λo9 (γ) "o γεγoν69 6π εκφρdζει μια ιδ6α, Tο

πρ6βλημα φυoικ6 εLναι' τι και πcbE τα 6ργα τ6wηq ωζ (σημαντικ6q> και

(εκφραστικ6q> μoρφ6q εκφρdζoυν, πoιo εiναι τo ν6ημd' τoυg' To ν6ημα

αυτ6 εiναι oiγoυρα κ&τι βαθ6τερo απ6 αυτ6 πoυ τα 6ργα τ6wηg

αναπαριoτofν.

FΙ ψυ1αναλυτικη Θεωρiα για την τ6wη υπooτ(ριξε 6τι τo ν6ημα των

ι1ργων τ6wηζ, αυτ6 πoυ εκφρfrζoυν' πρΕπετ να αναζητηΘεi oε περιε16μwα,

δυνd,μειg, oρμ6ζ, καταoτ6oειg τoυ υπooυνεiδητoυ. FΙ τ6wη γiνεται 6τoι 6να

πεδio εκτ6νωσηζ υπooυνεiδητων oρμrΙlν, των πιo κρυφiιlν φανταoιιiloεων

τoυ καλλιτ6μlη. Σ6μφωνα με την Langer τo πρ6βλημα ηg ψυ1αναλυτικηq

αιoΘητικηg θεωρiαg εiναι 6π wrb πρoοφ6ρει 6να βαθriτερo ν6ημα oηντ6χyη και τα 6ργα τηq, αδυνατεi να απανττ1σε1 σε ζηηματα καλλιτεxνικηq

αξ[αg' δηλ. π καθιoτd εvα 6ργo τ6χyηq oημαντικ6 η αoημαντo απ6

καλλιτε1vικη d,πoψη: η Θεωρiα αυτη ψd,μει oυνε1rbg για <κρυφ6>

περιε16μενα και αγvoεi εvτελri:g την τελει6ητα η ατι4λεια τηq καλλιτεχvικηζ

μoρφηζ. Σε αντ[θεoη με αυτd η Langer υπooηρiζει: ((τo ..καλλιτε1yικ6

ν6ημα,, ανηκει oτo αιoΘητ6 καταoκa5ασμα ωζ τ6τoιo, μ6νoν αυτ6 εiναι

6μoρφo και περι61ει 6λα 6oα oυνειoφ6ρoυν στην oμoρφι& τoυ>.

oι αρ169 η αξiεg ηζ (σημαντιlcηg μoρφi1g>> πρ6πει λoιπ6ν να

αναζηηΘoriν πρωτ[oτωζ στιg τΕμεq 6πoυ κυριαpγεi τo καθαρ6 o16διo, η

καθαρη μoρφη και δεv 61oυμε d,μεoεq αναφoρ69 oτoν εξωτερικ6 κ6oμo. H

μoυoικη εfναι τo καλriτερo υπ6δειγμα αφof εiναι τ6χyη αμιγrbg μη

παραoτατικ(: <Aν τo ν6ημα τηg τ61νηq ανηκει oην iδια ην αιoθητη

Bf zz

αντiληψη ξ6γωρα απ6 τo τι αναπαριoτd, τ6τε εvα τ6τoιo αμιγcilg

καλλιτε1vικ6 ν6ημα μ&q εiναι πιo πρoσιτ6 μ6oα απ6 τα μoυoικd, 6ργα>.

Αυτ6 δεv oημαiνει 6τι η μoυoικη εiναι η ανrbτερη τewη, oriτε 6τι oι αρ16q

πoυ ιoβoυν γι, αυτην πρ6πεινα γενικευτoriν για 6λεq τιg τ6μεc,.

F{ Langer, πριν φτdoει στo σκoπ6 ηζ, εξετ&ζει κριτικd μια oειρd,

ΘεωριrΙlν περi μoυoικηg. Για τoν διαφωτιoτη Kant, πoυ ιεραρχεi' τη τ6μεc'

ωg πρoζ η συνεισφoρd τoυg oτην ανθρcbπινη καλλι6ργεια, η μoυoικη εiναι

η κατrilτερη των τε1yιbν, αφori δεν παp6γει' 6woιεq, εiναι τ61νη αφηρημ6νη.

oι μεταγw6oτερoι δαρβινιm6q αναζητηoαν τη oημαoiα ηζ στιζ καταβoλ69

ηζ: η μoυoικη μπoρor5oε να oωΘεi μ6νo εdν εξ6φραζε κdπoιo Θεμελιcbδεq

6voτικτo. oι εκπρ6oωπoι τηζ ψυyoλoyικηg Θεωρiαq απ6 την d,λλη εξ6ταoαν

τη μoυoικη μ6νo ωg <ευ1d,ριoη αioΘηoη>. ,oλεg αυτ6q oι Θεωρiεq

αγv6ηoαν τo πραγμαπκ6 ν6ημα τηg μoυoικηζ πoυ δεv εoτdζεται o6τε oτην

<<θιruoια>>, ofτε στα βιoλoγικ& <6γoτικτα>, οιiτε σην αιoθητηριακη

<ευ1αρioηoη>.

Περιoo6τερo ενδιαφ6ρoυσεζ για ην Langer εiναι oι θεωρiεq εκεiνεq

πoυ βλ6πoυν στη μoυoικη εvα μ6oo δι6γερoη9 τoυ συναιoΘηματog και

αμεoηq επιρρoηg oτη δι6Θεoη και η συμπεριφoρ6 των ανθρωπων. FΙ

Langer εξεταξει κριτικ6 6λα εκεiνα τα πειραματα πoυ επι1ειρor5ν να

απoκαταστηooυν μια μoνoσημανη o16oη αιτioυ-απoτελ6oματog μεταξti

των η1ων και των ψυ1oλoγικων ανπδρdσεων σε αυτolig, αφof αγvoεiται

εντελrilq o μoυoικ6E, o καλλιτε1νικ69 παρdγoνταζ: (oι αντιδρdoειg αυτ69

εiναι περιoo6τερo λειτoυργiεg τoν ηxoυ παρd τηg μoυoικηq>>' Aπ6 την d,λλη,

αν η μoυσικη δεν εiναι παρd wα μ6oo για να πρoκαλεiτατ πραyματικ6q

φ6βoζ, τρ6μoq κ.o.κ', τ6τε γταττ να ην ακof με; Tα iδια πρdγματα μπoρofννα πρoκληΘo6ν και uτ6 aπειρεq &λλεq αιτiεg.

Av απoδε1θoriμε 6τι η μoυoικη εγεiρει μεv συναισθηματα αλλ& 6μ

απαραiτητα τα δικd ψαc,, τoτε τιν6q τα oυναιoΘηματα αιoΘανωμαoτε μ6oα

απ6 αυτfν; Mια απd,ντηση πoυ κατd, καιρorig δωΘηκε και την oπoiα εξετdζει

κριπκ& η Langer, εiναι 6τι η μoυoικη εκφραζει τα συναισΘηματα τoυ

δημιoυργof, τoυ oυνΘ6τη, 6τι δηλ. η μoυoικη εiναι 6να εiδoq <αυτο-

6κφραoηg>. }Ι θεωρiα αυη τυγ16νει ευρεiαg απoδo1ηg και εiναι εξαιρετικd

δημoφιληq τ6oo μεταξf των φιλ6μoυσων, 6oo και μεταξri των φιλ6ooφων

(λ.1. Poυoocb, Kiργκεγκωρ, Κρ6τoε κ.α.) αλλ6 και μεταξri των μoυoικcbν

θεωρητικων (λ.x' M&ρπoυργκ, X0oυoεγκερ, Piμαν κ.α.). FΙ Θεωρiα 6μω9

αυτη καταρρiπτεται ευΘr5g εξαρμq απ6 τo γεγoν69 6τι oη μoυoικη

παρατηρεiται μια τερdoτια πoικιλi,α μoρφων, ειδδν και oτυλ πoυ δεv

μπoρoriν να ερμηνευΘofν μ6νo και μ6νo ωq απoτελ6oματα ηζ αυτo-

6κφ ραoηg μεμoνω μεvων καλλιτεχy6ν.,oπωq λ6ει 1αρακηριoτικd, η Langer,

<η καΘαρη αυτo-6κφραoη δεν 1cειd,ζεται ην καλλιτε1νικη μoρφη). τα

oυναιoθηματd, μαg μπoρoriν να εκφραστoriν οην καΘημερινη μαζ ζωη

μ6oω επιφωνημd,των, 1ειρoνoμιrbν η μ6oω τηg καθημερινηq γλωooαg: <oι

καν6νε9 τηζ oυναιoθηματικηζ κd,Θαρoηq εiναι καν6νε9 φυoικoi, 6xι

καλλιτε1νικoi>. Και καταληγει: <To ..ν6ημα,, τηζ μoυoικηg δεv εiναι τo

ν6ημα εν69 ερεθiσματoζ πoυ εγεiρει oυναιoΘηματα, ofτε τo ν6ημα εν6q

οινι6λoυ πoυ τα ανακoινioνει. αν η μoυσικη 61ει 6να oυναιoΘηματικ6

περιε16μενo, τo ..61ει,, με την iδια 6woια πoυ η γλιbooα

,,6γεL', τo εwoιακ6

τηgπεριε16μενo,δηλ,oυμβoλικd"'Toπεριε16μενoαυτ6δwαφαιρεiταταπ6τιζ συγκινηoειg otiτε απooκoπεi oε αντt,g' μπoρo6με 6μω9 να πoιiμε,

τηρrilνταg κd,πoιεg επιφυλ&ξειζ, 6π εiναι περ{ αυτiυν [6π τιg αφoρα]. FΙ

μoυoικη δεν εiναι η αιτiα η η Θεραπεiα των αιoθημdιτων, αλλ& η λoyικη τoυq

6κφραoη>>. FΙ τελευταiα πρ6ταoη 61ει μεγdλη oημαoiα, γιατi κατατd,oει τη

μoυoικη oτην iδια oειρ& με d,λλα oυμβoλικd, oυoτηματα 6πωq η γλιilooα, oι

εικ6νε9, oι χειρoνoμiεg και oι τελετoυργiεg, 1ωρtg 6μω9 να την oυγ16ει με

αυτ6,αφotiγιατημoυoικηπp€πετνααναζηηΘofνoιδικοiτηgλoγικoiκαν6νε9πoυδεv61oυνκαμiαo16oη(ημ6νoμερι1Φκαιυπ66ρoυqo1θoη)

με αυτorig τηq γλrbooαg η των d,λλων oυμβoλικiυν oυoτηματων.

Σ6μφωνα με την Langer, η ιδ6α 6τι η μoυoικη εiναι 6να εiδoq

γλιbοoαg εiναι παλιd, και ανατρ61ει τoυλdμστoν στoν Σoπw1&oυερ. Για τoν

τελευταio η μoυoικη δεν εiναι απλd, εvα μ6oo 6κφρασηζ υπoκειμεvικrbν

oυναιoΘημd,των, αλλd εvα μ6oo κoινrbνησηζ ιδεcbν' γwικιbν περιε1oμενων.

Mια πρrbτη αντiληψη για η μoυoικη ωg γλωooα αφoρd, την ικαν6ητd, τηq

να μιμεiται εξωτερικd. αντικεiμενα, ηχoυζ, καταoτdoειζ: στην ικαν6ητd, τηq

αυτη oηρiζεται η λεγ6μενη (πρoγραμματικη μoυoικη>, τηq oπoiαg η

ιoτoρiα ανατρ61ει ηδη oτoν 13o αιωνα και κoρυφrbνεται oτo 6ργo τoυ

RichardStrauss.Tηναντi\ψηαυτηηLangerηνκρiνειωg<αφεληκαιtα.lριoλεκτικη>.

υf zs

Mια δεδτερη αντiληψη, πoυ η Langer θεωρεi την πιo ενδιαφ6ρoυoα,

αφoρ6 ,ην δραματικη ψoυoικη, 6πoυ πλ6oν oτ61oq δεν εiναι η ηχητιlCηαναπαρdoταoη εξωτερικrbν πραγμ6των, αλλ& η 6κΘεoη yενικcbν

ανΘρcirτπνων oυναιoθημ6των (πρoo6ξτε: 61ι των ατoμικιilν oυναιoΘημ6των

τoυ oυνΘ6η). Yπooηρικτ6ζ τηζ μεταξri d,λλων ηταν oι: Kretschmar,Eduard von Hartmann, Αlbert Schweitzer, Piπo και απ6 τoυq oυνθ6τεζ oιSchumann, Wagner, Liszt, Berlioz' Σriμφωνα λoιπ6ν με αυτη τη Θεωρiα: <η

μoυoικη δεν εiναι αυτo-6κφραoη, αχχα διατδπωση και αναπαρd'oταoη

oυναιoθημd,των, διαθ6oεων, νoητικcilν εντ0oεων και λ6oεων, μια ..λογικη

εικ6να,,τηζ εσωτεριtΦζ μαζ ζωηq>. Φυoικd η μoυoικη δεν απευθ6νεται στη

λογικη μαg καταν6ηoη, αλλd στη συναισθηματικη μαq αντ[ληψη 6}"ων αυτcbν

των εσωτερικcilν καταoτdoεωv. o oυνθ6τη9, απ6 τη μεριd, τoυ, <61ι μ6νoυπoδεικvliει, αλλd, αρθρcbνει λεπτoφυη oυμπλ6γματα oυναιoθηματog πoυ η

γλcbooα δεν μπoρεi otiτε καν να oνoμd,oει>. Πiυg 6μωq η μoυoικη τo

καταφ6ρνει αυτ6;

Kαταρ1dq, η μoυoικη 61ει μoρφικd, 1αρακηριoτικd, τα oπoiα εiναιανd"λoyα αυτιbν πoυ oυμβoλiζει: <oι μoυoικ6q δoμ6q oμoιd,ζoυν λoγικd μεoριoμ6νoυg δυναμικoriq π5πoυq ηζ ανθρcilzπνηq εμπειρiαg>, rτ.χ. την

κλιμd,κωoη (οresοendo), κoρliφωoη (forte) και απoκλιμd,κωoη (diminuendo)

μιαζ συγlcινηoιακηq κατdoταoηq. Aυτ6 δεν oημαiνει 6τι η μoυoικη μιμεiταιτιg εξωτερικ69 1ειρoνoμiεq πoυ εκφρdζoυν μιαν εoωτερικη κατdoταoη,

αλλd, d,μεoα τη δυναμικη μoρφη αυΦζ τηg κατ0oτασηζ. H μoυoικη εκφρ6ζει

dμεoα o16oειq 6νταoη9 και λδoηE' χαρακηριστικ69 ηg μoρφoλoγiαζ τηζ

εoωτερικηg μαζ ζωηζ. Yπ, αυτη την 6woια, <oι πρrilτεg, αμιγrbq δoμικ69

απαιττ1oειg εv6q oυμβoλιoμoti ικανoπoιoιiνται απ6 τo ιδιdζoν ημτικ6φαιν6μενo πoυ απoκαλof με

..μoυσικη,,)).

,oμωζ, η μoυoικη δεv εiναι γλιi:ooα, αυoτηρη τη εwoiα, αφoιi δεν

61ει <λεξιλ6γιo>: (τo να απoκαλoriμε τoυg ηχoυζ μιαg κλiμακαq ..λ6ξειq,,

τηg μoυoικηζ, τ1,lν αρμoνiα ..γραμματικη,, τηg και την Θεματικη ανdπτυξη..oυνταξη,, ηζ ε[ναι dpηoτη αλληγoρiα>>. Ωoτ6oo, η πειραμαπκη

ψυ1oλoγiα τηg μoυoικηq αν6δειξε μια oειρ& παραγ6ντων πoυ oυγκρoτoδν

6ναν ιδιαiτερo τtiπo νoηματοq: τo ιδιd,ζoν (χρd)μα) εν69 ημτικoδoυμπλ6γματoζ, την αioθηoη μιαζ (τoνικηg κiνηoηζ), την <κατειiΘυνoη>

αυΦg τηg κiνηoηζ, τΠν αντiληψη τoυ <εtiρoυζ των ημτικcbν διαoημd,των>

bf zο

(αioθηoη τoνικoδ 1rbρoυ), τιζ εντυπiυοειg oυμφωνiαq, διαφωνtαζ και

oυγγ6νειαq των η1ων, ην αντi\Ψη ηζ ιδιαi,τερηg τoνιlα1g πoι6τητα9 καθε

η1oυ (π.1. τoνικηg, δεoπ6ζoυοα9 κ.o.κ.), την υπoκειμεVικη ρυΘμoπoiηoη

μιαq ακoλoυΘiαg απ6 η1oυg κ.o.κ. ,oλα αυτd, τα oτoι1εiα 6μωq τrbρα, δεν

μπoρoriν αν μαg δrbooυν εvα <λεξικ6> ηg μoυoιrα1g, αφo6 εκφρdζoυν

εξαιρετικ& γwικ6q καταoτ6oει9: <FΙ αναλoγiα μεταξ6 τηg μoυoικηζ και τηg

γλrboοαg καταρρ6ει αν την επεκτεiνoυμε π6ρα απ6 μια γενικη oημαoιακη

λειτoυργiα ην oπoiα μoιρdιζoνται ι,.,]. FΙ μoυoικη δεν 61ει κυριoλεκτικ6

ν6ημα>.

H Langer αντιτiΘεται oε 6ooυ9 θεωρofν 6τι oτιδηπoτε δεν μπoρεi να

oνoμαoτεi δεν υπd,ρ1ει και με ην θwoια αυη η μoυoικη, τηg oπoiαq τα

εκφραστικd, περιε16μενα δfoκoλα oνoματiζoνται, δεv εκφρdζει απoλriτωq

τiπoτα. FΙ μoυoικη αρθρcbνει περιε16μεvα τηξ ανθρrbπινηg εμπειρiαq πoυ η

γλωooα δεν μπoρεi να oυμπεριλd,βει oην αφαiρεση των εwoιων τηq.

<Eπειδη οι μoρφ6ζ τoυ ανθρrbπινoυ αιoθηματoq εiναι περιoo6τερo

oυμβατ6q πρoζ τιζ μoυoικ69 μoρφ6ζ απ, 6απρoζ τιζ μoρφ6ζ τηg γλrilooαg, η

μoυoικη μπoρεi να απoκαλδψει τη φfoη των αιoΘημ6των με μια

λεπτoμ6ρεια και μιαν αληθεια πoυ η γλωooα δw μπoρεi να πρoσεγγioει>.

Mε ην ικαν6ητd, ηζ να αρΘρrbνει εκφραστικα περτεγ6ψενα πoυ η γλιbooα

δεν μπoρεi να πρooδιoρioει, η μoυοικη γiνεται εvα ιδι6ωπo oυμβoλικ6

orioτημα πoυ δεν μπoρεi να μεταφραοτεi oε καμiα dλλη γλrbooα.

HLangerπρooπαθεiνααντιμετωπioειτιqφoρμαλιoτικ6gθεωρiεg

για τη μoυoικη, δηλ. τιq Θεωρiεq πoυ διατεiνoνται 6τι η μoυoικη δεν

εκφρdζει τiπoτα d,λλo πt,ραν τoυ εαυτoli τηζ, με τo oκεπτικ6 6τι

καρνoriμενoι την παραμικρη δυνατ6ητα περιε1oμwoυ στη μoυoικη,

κατ6ληξαν να oκ6πτoνται για τη μoυoικη με 6ρoυq μoρφηζ και

περιε1oμ6νoυ. Ξαφνικ0 ηρθαν αντιμ6τωπoι με τη δι1oτoμiα: [η μoυoικη

εiναι] oημαντικη |6γει oημαoiα] η ανευ νoηματoq;>>. oι μoυoικoi

φoρμαλιoτ6q δεv μπ6ρεoαν να ξεπερ&οoυν τo πρ6βλημα τoυ περιεχoμ6νoυ

oτη μoυoικη, 6,oτω κι αν τo μετατ6πιoαν στo εσωτερικ6 τηq ωq <μoυoικ6

θ6μα> κ'o'κ.

Τo επιγεi'pημα των φoρμαλιoτιi:ν 6τι μερικd, μoυoικd, μορφωματα

μπoρoriν να 61oυν δfo αντιθετικ69 και αντιφατικ6q ερμηνεiεq, λ.1, να

θεωρoliνται <1αρoriμενα)) και αθλιμ6να> απ6 διαφoρεπκolig ακρoατ6q, δεν

Vfz't

απoδεικvfει, ol5μφωνα με τη Laπger' 6τι η μoυoιη δεν εκφρdζει {τπoτα,

αλλd 6τι <<απεικoνiζει μ6νo τη μoρφoλoγiα τoυ oυναιoΘηματoζ), 6τιoυνιoτd, η <λoγικη μoρφη τoυ> 1ωρiq να απoδiδει τo oυγκεκριμ6νooυναioΘημα αυτ6 καθαυτ6. H μoυoιlcη εtναι, κατd κdπoιo τp6πo,εκφραoηq ηζ γεvιlqζ oυoiαg των συναισΘημd,των, χωρiζ αυτ6 να oημαiνει6τι η iδια εiναι κd,τι αφηρημεvo: κTo μηνυμα ηζ μoυoικηg δw εiναι μιααπαρα}ν}ναγτη αφαiρεoη, μια απoγυ μνωμ6νη, μoνooη μανη, oταθερη 6woια,oαν μd,Θημα ανrbτερων μαθηματικrilν τoυ oυναιoΘηματog. Eiνατ παντoτεκαινofργια, ανεξ6ρητα απ6 τo π6oo καλd η π6oo καιρ6 ην γvωρiζoυμε ηαν 1d,νει τo ν6ημd, τηg. δεv εtναι διαφανηg αλλd, ακτινoβ6λoq. oι αξiεq ηqoυνωoτ[ζoνται, τα oιiμβoλd τηq εiναι ανεξd,ντλητα>. H Langer με d,λλα

λ6για υπooτη ρiζε τ τηg πo λυ oη μαντ 6τητα τoυ μoυσικo6 νoη ματo g.

H Langer εκφρdζει την oυμβoλικη oυoiα ηg μoυoικηg, 6πω9 αυτη

ην καταλαβαiνει, με τα εξηq λ6για: <<,o,τι εiναι αληθιν6 για τη γλcbooα,εiναι oυoιiυδεq oτη μoυoικη: η μoυoικη πoυ επινoεiται με τo μυαλ6 τoυoυνθ6τη πρooηλωμ6νo oε αυτ6 πoυ πρ6πει"να εκφραστεi,, τεiνει να μην εiναι

μoυoικη. Eiναι 6να περιoριoμεvo ιδiωμα, κd,τι oαν τεwητη γλrbooα, αν καιλιγ6τερo επιτυμμ6νη, yιατi η μoυoικη oτιq ψηλ6τερε9 εκφdνoειζ τηζ,

μoλoν6τι καθαρd" μια αυμβoλικη μoρφη, εiναι 6να ακατανd.λωτo oδμβoλo.

Aρθρωoη εiναι η ζωη τηg κι 6μ εwoιακη υπαγωγη, εκφραστικ6ητα κι 6μθκφραoη. H καΘαυτ6 λειτoυργiα τoυ νoηματog, πoυ ζη"α μ6νιμαπερτεγ6μanα, δεv εκπληριbνεται, δι6τι δεν πpαyματo1τοιεiται πoτθ ρητd, ηαπδδoαη εv6g και μ6νo νoηματoζ σε κdΘε μoυoιΦ μoρφη>. FΙ μoυoικηεiναι λoιπ6ν: <6vα ακατανd,λωτo oriμβoλo, μια oημαντικη μoρφη xωρiζoυμβατικη oημαoiα>. Kαι oυνε1iζει: <H πραγματικη δriναμη τηq μoυoικηqθγκειται στo γεγoν6q 6τι" μπoρεi να εiναι ..αληθινη,' ση ζωη τoυ

oυναιoθηματoζ με 6ναν τρ6πo πoυ η γλciiooα δεv μπoρεi vα εiναι. γιατi oιoημαντικ6q μoρφ6g τηg 61oυν αυη ην αμφιoημ{α τoυ περιεχoμ€νoυ πoυ τα

λ6για δεν μπoρo6ν να 61oυν t .]. H μoυoικη εiναι απoκαλυπτικη εκεi πoυ

τα λ6για oυoκoτiζoυν, γτατι μπoρεi να 6γετ 6μ μ6νo wα περιε16μεvo, αλλd,

6να εφημερo παι1νiδι περιεχoμ6νωv. Mπoρεi να αρθρrboει oυναιoθηματα

xωρiq να συνυφαiνεται με αυτd,, o φυoικ6q 1αρακηραζ εv6ζ η1oυ, πoυ

περιγρd,φoυμε ωg ..γλυκ6,,, ..πλofσιo,, h ,,τραχ6'' κ.o.κ. μπoρεi να μd,q

υπoβd,λει μια στιγμιαiα ερμηνεiα διαμ6ooυ μιαg αντ[δρασηζ τoυ oιbματog.

υf zε

Mιααλλαγητoνικ6τηταqμπoρεiναεκφραζει6νανt'oWeΙtgξf)h/[αioθηματoυ κ6oμoυ], H απooτoλη νoημ&των εiναι 6να αoταΘ6q, καλειδooκoπικ6

παι1νiδι, πιΘανrbg κ6τω απ6 τo κατrbφλι τηq oυνεiδησηζ, oiγoυρα 6ξω απ6

την rb1ρα τηg λoγικη6 oκ6ψηq [...] To δiυρo ηg μoυoικηg δεv εiναι η

εzπκoινωνiα' αλλd, η w6ραoη. απλoTκd διατυπωμεvo, μια γvrboη τoυ ..πrbg

πu.ν τα oυναιoθηματα,,. Aυτ6 δw 61ει καμιd, o16oη με ην Affehenlehre

[μoυoιra1 θεωρiα των παθioν η των oυγκινηoεων]. Eiναι πoλδ 7τιo

λεπτoφυηq, oιiνθεη, πρωτεiκη και oiγoυρα πoλli τπo oημαντικη. δι6τι τo

επiτευγμd, ηq εtναι oυναιoθη ματικη ικανoπoiηoη, διανoητικη εμπιoτoα6νη

Κατ μoυσικli καταν6ηση t...] ΙΙ μoυoικη εiναι o μιiΘog ηζ εσωτεριlcηq μαg

ζωηg, 6ναq ν6o9, ζωνταν6g και πoλυof1μαντog μriΘog πρ6oφαη9 6μπvευoηq

κι ακ6μα ..υπ6 αν&παlξη,,>.

Bf zν

6. Leonard Meyer: ΣυγαioΘημα και ν6ημα oτη μoυoικη

To βιβλio τoυ αμερικανo6 μoυoικoλ6γoυ Leonard Meyer (Λ6oναρντMθγιερ) με τiτλo Συναioθημα και ν6ημα στrl μoυoικη oυγκαταλ6γεται στακλαoικd, κεiμεvα τoυ 20o' αιcΙlνα για τη μoυoικη oτoν αγγλooαξωνικ6 χ6ρo.Bαoικ6 τoυ αντικεiμενo διαπραγμdτευσηζ εiναι τo ν6ημα oτη μoυoικη, γιατην ιiπαρξη τoυ oπoioυ, 6πωq τoνiζει o συγγραφ6αg, υπ6'ργε.ι" καθoλικr1oμoθυμiα εκ μ6ρoυ5 των μoυσικrbν, των ακρoατcirν και των μoυoικoλ6γων.oι απ6ψει9 για τη φιioη τoυ μoυoικoti νoηματog δι1dζoνται μεταξf αυτrΙrν

πoυ Θεωρrilν 6τι τo ν6ημα oτη μoυoικη εiναι <ενδoμoυoικ6> και αυτcbν πoυ

Θεωρcbν 6τι τo ν6ημα oη μoυoικη εiναι <εξωμoυoικ6>. τουg πρrilτουg o

Meyer τoυg oνoμd,ζει <απoλυτoκρdτεg> (absolutists) τoυg δεriτερoυq

(αναφoριστ69> (referentia1ists). Κατ6 την dπoψη τoυ, η ψ1α περiltπωoη δεν

απoκλεiει ην d,λλη: 6ρo9 τηg εμφdνιoηg εξωμoυoικrilν περιε1oμ6νων (η

fπαρξη τωv oπoiων εiναι πoλλαπλrbq τεκμηριωμεvη) τιg περιoo6τερεq

φoρ6ζ εiναι η oυνεiδηoη τoυ ενδoμoυoικoli νoηματoq.

o Meyer ξεκαθαρiζει επioηq 6τι oι fwoιεg <απ6λυτo> και<αναφoρικ6> ν6ημα δεν πp6πει' να oυγ16oνται με τLζ 6woιεq<φoρμαλιoμ6q> και <εξπρεooιoνιoμ6q>: <Aμφ6τερoι o φoρμαλιoτηq και oεξπρεooιoνιoτηg μπoρεi να εiναι απoλυτoκρd,τεg' δηλαδη, αμφ6τερoι

μπoρεi να θεωρo6ν τo v6ημα τηq μoυoιlο1t ωζ oυσιωδrbg εvδoμoυoικ6 (μη-

αναφoρικ6). αλλ6 o φoρμαλιoηg Θα υπooτηριζε 6τι τo ν6ημα ηg μoυoικηg6γκειται στην αντiληψη και καταν6ηoη των μoυoικιilν o16oεων πoυ

αναπτtioooνται στo εoωτερικ6 τoυ μoυσικoιi 6ργoυ τ6wηS και 6τι τo ν6ημα

στη μoυoικη εiναι πρωτioτωg διανoηπκ6, ενrΙl o εξπρεooιoνιoτηg Θα

αντ6τεινε 6τι αυτ69 oι iδιεg oι o16oει9 εiναι κατd κ6πoιo τρ6πo ικαν6q ναεγεiρoυν oυναιoθηματα>. ,Eτoι, εvrb oι φoρμαλιoτ6q εiναι κατ, ανd,γκη

<απoλυτoκρd,τεq> oι εξπρεooιoνιoτ6g μπoρofν να 1ωριoτoriν (α) σε

<απoλυτoκρdτεq> και (β) σε (αναφoριoτ69>.

o iδιoq o Meyer απoδ61εται τ6oo την φoρμαλιoτικη 6oo και την

απ6λυη εξπρεooιoνιoτικη τ&oη, θεωρεi δηλ. 6τι στη μoυσικf1 υπd.ρxει

oυναioθημα μ6νo πoυ €1ει τα θεμ6λιd τoυ στ1ζ μoυoικ69 o16oει9 και εκεiπp6πετ να αναζητηθεi. Και αυτ6 γιατi τo πρ6βλημα των απ6λυτων

εξπρεooιoνιoτri:ν εiναι 6τι oυνηΘωg παραΘεωρo6ν τιq wδoμoυoικ6g o16oει9,

bfzo

oι δε φoρμαλιoτθg 6ρ1oνται αντιμ6τωπo1 με η <δυoκoλiα και την αναγκη

να εξηγηooυν τoν τp6πo με τoν oπoio μια αφηρημ6νη, μη-αναφoρικη

διαδo1η απ6 η1oυg απoκτ0 ν6ημα>..oπωq και oι φαινoμενoλ6γoι, 6τoι και o Meyer, μαζi με την Laπger,

απoρρiπτει στιζ ψυyoλoyικΕg Θεωρiεq για τη μoυoικη, ση βdoη 6τι

πρooπαΘofν να εξηγησoυν τo μoυoικ6 ν6ημα με 6ρoυ9 <ευαρ6oκειαζ) και

<δυoαρ6oκειαq> (ηδoνιoμ6q) η με 6ρoυ9 ψυ1oλoγικiον αντιδρ6,oεων

μεμoνωμεvων ατ6μων oι oπoioι δεv μπoρo6ν, εκ των πραγμd,των, να

γεvικευτo6ν' Ezππλ6oν, o Meyer (6πω9 και o Ansermet) o1oλι&ζει ωg

ανεπαρκη τα πoρioματα τηq μoυoικηg Θεωρiαq, <αφoδ, oτo oriνoλo, oι

μoυoικoi Θεωρητικoi αo1oλofνται περισσ6τερo με τη γραμματικη και τo

oυντακτικ6 ηζ μoυoικηq παρd, με τo ν6ημα η τιg oυναιoθηματικ6q

εμπειρiεg αq oπoiεg πρoκαλεi>.

Ση oυν61εια o Meyer εξετ&ζει"6λε9 πg απoδεiξειq πoυ αφoρofν η

φιioη και ην liπαρξη τηζ oυναιoθηματικηζ ανταπ6κριoηζ στη μoυoικη. o

πρrbτoqτυπogαπ6δειξηqεiναιoDπoκειμενικdg,δηλ.αυτ6qπoυβαoiζεται

στιζπεριγραφ69τωνoυναιoΘημd,τωντωνακρoατιilν.,Eναπρri:τoπρ6βλημα

αυτof του τtiπoυ απ6δειξη9 εiναι 6τι <δεv παρ61ει καμiα ακριβη γνcbοη τoυ

ερεΘioματoζ πoυ πρoκαλεi την συναισθηματικη ανταπ6κριoη>. Kατ6πιν,

στιζπεpιιτicri:oειqαυτ6qoυνηθωqδεvεπιτελεiταιoαφηqδι&κριοημεταξrioυναιoθηματo9 (emotion), πoυ αφoρd, αυτ6 πoυ ακotiγεται, κατ διαθεoηq

(mood)πoυεiναιπoλδπιoγεvιl(ηκαιυπoκειμεvικη,μεαπoτ6λεσμα((oιπεριoo6τερεq απ6 τιζ υπoτιθ6μεvεg μελ6τε9 τoυ oυναιoΘηματog στη

μoυoικη να αφoρo6ν στην πραγματικ6τητα τη δι&θεoη και τo oυνειρμ6>.

Eπιπλ6oν, δεδoμwoυ 6τι τα μoυoικd, oυναιoθηματα δεv oυνδ6oνται με

κiπoιεg oυγκεκριμεvεq εξωτερικ69 αφoρμ6q, ((oι περιγραφ6q των

oυναιoθημ6των κατ6 την ακρ6αοη τηζ μoυoικηg εiναι αυνηΘωq

απoκρυφικ69 και παραπλανητικ69>. T6λo9, <ακ6μα και 6ταν η αναφoρd,

εiναι αναφoρ& αυΘεντικηg oυναιoΘημαπκηg εμπειρiαg, υπ6ρ1ει η τ6oη να

διατρεβλrbνεταικατfiτηδιαδικαoiατηqγλωooιrο1qδιατιiπωoηζ),απ6τηναδυναμiατoυκαθημερινoriλεξιλoγiουνααπoδιboειηνιδιαιτερ6τητατων

μoυoικιi:ν oυναιoΘη μ&των.

Δrio ακ6μα τ6πoι απ6δειξη9 εiναι αντικειμενικo{. o πρrbτoq αφoρα

την συμττεριφoρd' τoυ ακρoατη κατd, ην ακρ6αση τηζ μoυoικηg. Στην

eftt

περiπτωoη αυη η 6ρευνα oκoντdφτει στo γεγoν69 6τι ((oι συναισθηματικ6q

ανπδρdoειg δεν 1cειd,ζεται απαραiτητα να oδηγoriν σε 6κδηλη,

παραηρηoιμη oυμπεριφoρ&>. Ezππλ6oν, (η ερμηνεiα αυΦζ ηζσυμπεριφoρd,g εiναι δrioκoλη και πρoβληματικη>, αφol5, 1τ.x'' τσ" δd,κρυα

μπoρεi να πρoκ5ψoυν τ6oo απ6 Θλiψη 6oo και απ6 υπερβoλικη γ'αpa.T6λoq, τερ6oτιo ρ6λo oην 6ρευνα τηζ συμπεριφoρd,g τoυ ακρoατη παiζει τo

γεγoν6q 6τι η oυμπεριφoρd, αυτη oε μεγ6λo μ6ρoζ ηq εiναι <τυπoπoιημ6νη,

γiνεται μ6ρoq πιo γενικcilν τδπων κoινωνικηq oυμπεριφορdg>, μεαπoτ6λεομσ, fr.χ', η συμπεριφoρd των ακρoατcbν τηg μoυoικηq τζaζ να

διαφoρoπoιεiται αιoθητd, απ6 αυτην τηq κλαoικηg μoυoικηg κ.o.κ.

o δεfτερog τυπog αντικειμsvικηq απ6δειξηq αφoρd τιc, φυoιoλoyικtgαντιδρdoειζ, δηλ. τιg ανπδρdσειζ τoυ orilματog, oι oπoiεg εiναι καθορioιμεq

και περιγρ6Ψιμεζ. FΙ κδρια 6νoταoη τoυ Meyer εoτι6ζει oτο γεγον69 6τι oιαντιδρdoειg αυτ69 εiναι κoιν6q oε 6να τερdoτιo πληθog διαφoρετικcbν

μoυoικων ερεθιoμdτωv, πoυ oημαiνει 6τι δεν μαg λθνε τιπoτα για τα iδια

αυτd τα μoυoικd ερεθioματα. Ezππλ6oν, oι σωματικθg αντιδρd,oειg πoυ

παρατη ρoriνται δεν αφο ρoliν μεμoνω μ6νoυ g η1oυq, αλλd, διαμεooλαβoδνται

απ6 ην ευρriτερη νoητικη oτd,oη τoυ ακρoατ"fi απ€ναντι στη μoυσικη: <o

ακρoατηq πρooκoμiζει σην πρaξη τηq πρ6oληΨηζ μιαν oριoτικη πioτη

στην συναιoθηματικη δfναμη τηg μoυoικηq. Aκ6μα και πριν ακoυoτεi o

πρωτoc, η1og αυτη l1 πioτη ενεργoπoιεi πρoδιαΘ6σειζ συναιoΘηματικηg

ανταπ6κριoηg>.,E1oνταg o1oλι6oει κριτικ6 6να πληΘog απoδεiξεων για τη

oυναιoθηματικη ανταπ6κριoη ση μoυoιtο1, o Meyer πρoβαiνει oε μια νθα

θεωρηoη τoυ ζητηματog πoυ την απoκαλεi <ψυ1oλoγικη θεωρiα των

oυναιoθη μdτωνυ και πoυ επικεντρωνεται lαlρiωg στην περιo fr .ηq νoητικηq

δραoτηρι6τητα9. o Meyer εκκινεi με την παρατηρηoη 6τι oυναιoθηματικη

αντ[δραoη πρoκι5πτει 6μ 6ταν απαληθεδεται μια πρooμoνη, αλλd, αντιθ6τωq

6ταν η πρooμονη ακυρrilνεται, 6πωq oτην περνττωση πoυ, 6πωq λ6ει

χαρακτηριστικd, κ&πoιoq 1oειdζεται 6να τoιγd,ρo αλλd διαπιoτιilνει 6π δεv

tγει' στην τoΕπη τoυ: <Τo oυναioθημα εγεiρεται 6ταν μια τd,oη

ανταπ6κριoηζ σταματd η αναoτ6λεται>. Mε τo επι1εiρημα αυτ6, o Meyer

πρooπαθεi να απoκαταoτηoει μιαν αναγκαiα o16oη μεταξ6 oυναιoθηματog

και ερεΘiσματoζ, στη συγκεκριμεvη περiπτωση μεταξδ συναισθηματog και

μoυσικo1i ερεθισματoζ.,Eνα

βαoικ6 πρ6βλημα πoυ μια τ6τoια ψυ1oλoγικη Θεωρiα πρ6πετνα

εzπλl5oειεiναιηιiπαρξηδιαφoρετικωνoυναιoΘημd,των,iαλλιrbqηδιαφoρoπoiηoη τoυ oυναιoΘ(ματoq. o Meyer υπooτηρiζει, ετπκαλoriμεvoζ

ερευνητικd, πoρioματα πoυ δεv θα εξεταoτo6ν εδiυ, 6τι σην

πραγματ1κ6τητα τo oυναioθημα καΘαυτ6 εtναι πoιoτικd αδιαφoρoπoiητo

και τo oτoι1εio ηζ διαφoρoπoiηoηζ τo παp6γετ η κατd,oταoη τoυ

ερεΘioματog (τoυ αντικειμθνoυ τoυ oυναιoθηματog): <(Eτoι, εvril τCΙ

oυναιoΘηματα εiναι καθαυτd, αδιαφoρoπoiητα, η oυναιoθηματικη εμπειρ[α

εiναι διαφoρoπoιημwη επειδη εψτεpι6γετ η oυνεiδηση και επiγvωoη μιαg

κατ6οταoη9 ερεΘioματog η oπoiα εiναι η iδια κατ, ανd,γκη

διαφoρoπoιημ6νη, oι oυναιoθημαπκ69 καταoτdoειζ για τιq oπoiεq 61oυμε

oν6ματαoμαδoπoιo6νταικαικατoνoμ&ζoνταιεξαιτiαgομoιoτ(τωνηζκατ0oταoηg ερεΘioματog, 6xt επειδη τα oυναιoΘ(ματα διαφoρετικrbν

ομdδωνεiναικαθαυταδιαφoρετικ&.FΙαγ&πτ1καιoφ6βosδεvεiναιδιαφoρετικα oυναιoθηματα, αλλd διαφoρετικ6q oυναιoΘηματικ69

εμπειρiεg>. oι oυν6πειεζ των παραπdνω για τη μoυoικη εiναι oημαντικ6q,

yτατi επιτp6πoυν η o6oταoη μιαξ Θεωρiαq τoυ συναισΘηματog oτη μoυoικη

πoυ να απoφεfγει τoν εξωμoυοικ6 παρ&γoντα, oτη βd,oη 6τι η φιioη τoυ

<ερεΘioματog> εiναι αμιγiυq μoυoικη: <FΙ oυναιoθημαπlα1 εμπειρiα πoυ

πρoκι5πτει απ6 την ανταπ6κριoη ση μoυoιrο1 εiναι ειδικιi και

διαφoρoπoιημ6νη, αλλ& αυτ6 oυμβαiνει με 6ρoυq τ'ηs μoυσικlig κατd,oταoηg

ερεθioματo qπαp6' με 6ρoυq εξωμoυoικιilν ερεθιoμd,των>.

,oλα αυτ& ετπτρ6πoυν oτoν Meyer η or5oταση μιαζ θεωρiαq των

o1ετικrbν με η μoυoικη εμπειρiα oυναιoθημdτων. To πρωτo πρ&γμα πoυ

μια τ6τoια Θεωρiα πρ6πει να ξεκαθαρiοει εiναι σε ττ oυνioταται o

διαφoρεπκ6q 1αρακτηραξ τηζ μoυoικηg εμπειρiαg. o Meyer εντoπiζει τρειq

βαoικ69 διαφoρ6q: (α) κH oυναιoΘηματιΚη εμπειρiα ηg μουoικηq διαφ6ρει

απ6 τoυq d,λλoυq π5πoυq oυναιoθημαπκηg εμπειρiαg oτ6 6τι τα μoυoικα

ερεΘiοματα εiναι μη-αναφoρικ&>. (β) <Στην καΘημερινη εμπειρiα oι

wτd,oειg πoυ πρoκαλoδνται απ6 ην αναoτoλη τ6oεων συχνα παραμ6νoυν

iλυτεg>, εviυ oτην τ6wη'και εδcil oη μoυoικη, oι εντ&σειq λ6νονται. (γ)

oτην καΘημερινη ζωη oι παρ&γoντεg τηζ αναoτoλ(g μιαq 6νταoη9 ενδ61εται

bf zs

να εiναι εντελιbq διαφoρετικoi απ6 τoυq παραγoνταζ πρ6κληoη9 τηq, ενω

oτη μoυoικη ανηκoυν αμφ6τερoι oτo iδιo πεδio, δηλ' oε αυτ6 τηg μoυoικηg.Ση oυν61εια o Meyer εξετd'ζετ τoν μη1ανιoμ6 παραγωγηq

oυναιoΘηματoζ στη μoυoικη. Aυτ69 oυνtoταται στην αναστoλη η διακoπη

πρooμoνrbν. H αναoτoλη αυτη λαμβd,νει y"ωpα στo εoωτερικ6 μιαζτυπoπoιημwηg αλυoiδαg ενεργειιbν, μιαg δoμηg (6πω9, λ.1., oτην παραπd,νω

περiπτωoη τoυ καπvιoη). ,Eνα τυπικ6 παρdδειγμα απ6 τη μoυoικη:εκτελotiμε μια διαδoμ απ6 oυγ1oρδiεq Ι-ΓV-Ι6/4-v, oταματιilνταg σηoυγ1oρδiα τηζ δεoπ6ζoυoαg στo αoθεv6q μ6ρoζ τoυ μ6τρoυ. Στην

περiπτωoη αυτη η πρooμoνη τηζ συγχoρδiαq ηq τoνικηq oτo ιo1υρ6 τoυ

επ6μενoυ μ6τρoυ δεν ικανoπoιεiται, ακυρrilνεται η αναoτ6λεται, μεαπoτ6λεoμα την oυναιoΘηματικη μαq αντiδραoη. Στην περνττωση πoυ

ακoλoυθηoει, π.γν., η oυγ1oρδiα ηg 6ηζ βαθμiδαq πρoκαλεiται τo

oυναioθημα τoυ απρooδ6κητoυ, oυναioΘημα τo oπoio Θα ηταν ακ6μα zπo

6ντoνo αν ακoλoυΘofoε η oυγ1oρδLα, Χ'γ., ηq υπoδεoπ6ζoυoαq κ.o.κ.

Eτππλ6oν, η πρoσμoνη τηg λrioηq μπoρεi να ενταθεi μ6oα απ6 διdφoρεg

τoνικ6q περιπλανηoειζ πριν την τελικη d.φιξη ηq τovικηζ κα1 ην oριoτικ(ικανoπoiηoη ηζ πρooμoνηg. o Meyer περιγρd,φει και μια oειρd dλλεg

περτπτωaειq δημιoυργiαq oυναιoΘηματικηq 6νταoη9 oτη μoυoικη , 6ταν, π.γ.,

o oυνΘ6ηq επαναλαμβ6νει πoλλ6ζ φoρ6ζ 6να oυγκεκριμ6νo oτoι1εio και

εμεiq αναμ6νoυμε κdτι διαφoρετικ6 oτη oυν61εια, 6ταν η μoυoικη πλoκη

εiναι τ6oo 7ruκvη cboτε υπερβαiνει την καταν6ηση μαζ κ.λπ. Σε κd,θε 6μω9

περiπτωoη, otiμφωνα με τoν Meyer, η κατd,oταoη 6νταoηg/πρooμoνη9

πp€πετ" να εναλλd,ooεται με καταoτdoειq εκπληρωoηζ και λrioηg,

διαφoρετικ0"γανει τo ν6ημd, τηq.

Eτππλ6oν, η απρ6oμενη λrioη μιαg *vταoηq μπoρεi να oδηγηoει τoν

ακρoατη στην επανεκτiμηση και επανερμηνεiα 6oων πρoηγηΘηκαν, η

ακ6μα και των πρooληπτικcbν τoυ παραδo1rbν oτo o6νoλ6 τoυg. Aν, π'γ.,

6ναq ακρoατηg oυνηΘιoμ6νog oτη μoυoικη τoυ κλαoικιoμoti ακofσει για

πρωτη φoρd, τoν Tριmdνo τoυ B&γκvερ, 6πoυ διαρκrbg αναoτ6λεται η λfoη

τηg δεoπ6ζoυσαζ oτην τoνικη, θα oυνειδητoπoιηoει oriντoμα 6τι πρ6πει να

αναΘεωρηoει την πρooληπτικη τoυ oτdoη και να πρoσαρμoστεi oτα ν6α

δεδoμ6να, Σην αντiΘετηπεpiπτωoη εiναι πιθανη η oργιoμ6νη αντiδραoη oε

αυτoli τoυ εiδoυq τη μoυoικη, η απ6ρρι\.μη τoυ διαφoρετικof. Σε κ6θε

ef so

περiπτωoη o Meyer oλoκληριbνει την πραγμdτευoη ηζ 6γερoη9

ουναιoθημ&των oτη μoυoικη με ην εξηg διατυπωση: <To oυναioΘημα

εγεiρεται 6ταν μια πρooμoνη μια τdoη ανταπ6κριoηq πoυ

ενεργoπoιεiται' απ6 την κατ&oταση τoυ μoυoικoδ ερεΘiοματog, πρooωρινd,

αναoτ6λεται η oριoτικ& διακ6πτεται>.,Eνα

d,λλo τελευταio ζηημα πoυ εξετ&ζει o Meyer αφoρd, τo ν6ημα

ση μoυoικη. ΞεκαΘαρiζoνταζ 6τι δεv πρ6κειται να αo1oληθεi με τιg

Θεωρiεg των (αναφoριoτων>, δηλ. 6oων υπooτηρiζoυν 6τι τo ν6ημα oτη

μουoικη εiναι κατ, oυoiαν εξωμoυoικ6 και η μoυoικη απλrbg wα oυμβoλικ6

otioτημα, o1oλι6ζει αρνητικd, και τoυζ φoρμαλιoτ6q εoτιd,ζoνταζ στo

γεγoν69 6τι oυδ6πoτε πρoo6φεραν μιαν ευκρινη θεωρtα τoυ μoυoικoδ

νoηματoq. Aπ6ναντi τoυg αντιπρoτεiνει μια θεωρiα τoυ νoηματoq πoυ 61ει

ωq βαoικ6 τηζ oρισμ6 ην ακ6λoυθη διατιiπωoη: <o,τιδηπoτε απoκτd

ν6ημα αν oυνδ6εται με, υπoδεικvliει η αναφ6ρεται σε κ&π π6ραν τoυ ιδioυ,

6τoι cboτε η πληρηg φrioη τoυ καταδεικv6ει και απoκαλfπτεται σε αυτη ηοriνδεoη>.

,Eναg μεμoνωμ6νoζ ηχog, π.1., δεv 6γετ απc,ωτωg καν6να ν6ημα

αν δεv τoπoθετηΘεi oτo εoωτερικ6 μιαg oυγκεκριμ6νη9 μoυoικηg

oυνd,ρτηoηg (μιαζ μελωδtαq, μιαζ συγχoρδiαg κ.λπ.). oι o16oειq τcilρα

μεταξf των η1ων (oε μια μελωδiα η oε μια oυγ1oρδiα κ.λπ.) δεν πρ6πει να

θεωρηθofν ωζ κd,τι υπoκειμενικ6 (δηλ. αυΘαiρετo), αλλ& ωg κ&τι

αντικειμενικ6 oτo εoωτερικ6 ηg εκd,oτoτε κoυλτoriραg.

To ν6ημα πρoκιiπτει oυνεργεiα τριrbν παραγ6ντων: (α) τoυ

αντικειμ6voυ η ερεΘioματoζ, (β) αυτori τo oπoio τo ερ6θιoμα υπoδεικvliει

(και πoυ 6πεται τoυ ερεΘioματog) και (γ) τoυ oυνειδητof παραηρητη (εδio

ακρoαη)' Στην περiπτωση τηg μoυoικηg, τo ν6ημα πp€πει" να Θεωρεiται,

oriμφωνα με τoν Meyer ωζ (εvσωματωμ6νo>, αφoιi αυτ6 στo oπoto

υπoδεικ6ει κ&θε ημτικ6 ερ6θιoμα δw εiναι κd,π ξεvo (μια εικ6να, μια

λ6ξη) αλλ& &λλα ημτικd, ερεθioματα (dλλoι ηxo|. Σιiμφωνα με τη

διατι5πωoη τoυ Meyer: <To ενoωματωμεvo μoυοικ6 ν6ημα εiναι θvα πρot6ν

τηζ πρoσμoνηq. Aν, oη βdoη ηζ πρoηγofμενηg εμπειρiαg, ενα τωριν6

ερ6θιoμα μαg oδηγεi να πρooμεvoυμε 6γα περιoo6τερo η λιγ6τερo

καθoριoμ6νo παρεπ6μενo μoυσικ6 γεγoν6q, τ6τε αυτ6 τo ερ6θιoμα 6γετ

ν6ημα. Aπ, αυτ6 6πεται 6τι 6να ερθθιoμα η μια χειρoνoμiα πoυ δw

υπoδεικvtiει η εγεiρει πρooμoν6g εv6g παρεπ6μεvoυ μoυοικoδ γεγoν6τo9,

υfzs

εiναι 6νευ νoηματoq. Eπειδη η πρoσμoνη εiναι oε γεvικ€g γραμμθζ πρot6ν

oτυλιoτιΦq εμπειρiαζ' η μoυσικη oε 6να oτυλ με τo oπoio δεν εiμαoτε

καΘ6λου εξoικειωμεvoι δεv 6γε.ι'yια εμdg καν6να ν6ημα>'

o Meyer διακρiνει κατ6πιν τρiα νoηματικd, oτd,δια oτη μoυoικη: (α)

τα <υπoΘετικd νoηματα>, αυτd, δηλ. πoυ εγεiρoνται κατd, την πρdξη τηq

πρooμoνηg. (β) τα (πρoφανη νoηματα>>, αυτ& δηλ. πoυ <απoδiδoνταl στην

πρoηγo6μενη χειρoνoμiα 6ταν η παρεπ6μεvη γiνεται φυσιo-Ψυχικ6 γεγoν6qκαι 6ταν η o16oη μεταξ6 τoυ πρoηγoriμwoυ και τoυ παρεπ6μενoυ γiνεταιαντιληπτη. (γ) τα <καΘoριoτικ6 νoηματα), (πoυ εγεiρoνται απ6 τιg o16οειq

πoυ υπd,ρ1oυν μεταξιi υπoΘετικoιi νoηματoq, πρoφανoriq νoηματog και των

μεταγεν6oτερων oταδiων τηζ μoυoικηg διαδικαoiαg>.

Tα νoηματα στη μoυoικη oυνηΘωg δεν γiνoνται oυνειδητ6,

εκδιπλcilνoνται αυτoν6ητα. Στην περiπτωoη 6μω9 πoυ τα αναστoχαζ6μαoτε,

τ6τε μπoρoriμε να κdνoυμε λ6γo, 6πω9 λ6ει o Meyer, για<εξαντικειμενiκευoη τoυ νoηματoq>. Eπιπλ6oν, o Meyer ιo1υρiζεται 6τι ηπαραπdνω Θεωρiα τoυ μoυoικof νoηματoq δεv απoκλεiει, αλλd

ενoωματδνεΖ τη συναιoθηματικη αντiδραoη. η τελευταiα δεν μπoρεi να

λd,βει 1ωρα 6ταν απoυoιd,ζει τo μoυoικ6 ν6ημα, δηλ. απoτυγ1d,νoυν 6λε9 oιπαραπανω νoητικ69 διεργαoiεg.

,oπωq εfoτo1α διαα5πωoε wαg oriγx1coνoq

αμερικαν69 μoυoικoλ6γog: <To μωoιακ6 oτd,διo εiναι αναγκαiog

πρ6δρoμo9 τoυ συγκινηoιακoti, 6να9 ακρoαηq δεν μπoρεi να βρει wααν6κδoτo αο.τεio παρα 6ταν τo καταλd,βει. Eντoliτoιζ, τo oυγκινηoιακ6

oτd,διo δεν 6πεται αναyκαiα τoυ ,Jrvωσιακof . Kd,πoιog μπoρεi να καταλd,βει

6να αν6κδoτo τ6λεια "lωρiζνα γελ6oει με αυτ6. To iδιo oυμβαiνει και με τη

μoυoικη. Κd,πoιog ψπoρεi να καταλd,βει τη μoυoικη πoυ ακo6ει 1ωρiq να

otlγκινεiται απ, αυτην. Aν 6μωg 6ντωq εiναι oυyκινημ6νoq απ, αυτην, τ6τε

πρ6πει" να €γε.ι' δι6λθει τo γvωoιακ6 oτd,διo, πoυ oημαiνει να €γει

διαμoρφωoει μιαν αφηρημ6νη η oυμβoλικη εoωτερικη παρd'oταoη τηg,1

μoυσικηζ).-

, John Sloboda, The MusicαΙ Mind' The Cognitiνe Psychology of Music, 0ξφ6ρδη 1999, o.2

Df zο

M6ρoq τρiτo: μoυoικη και μoυσικη ανιiλυoη

7. o Cιrl Dahlhaus και τo αξιoλoγικ6 πρ6βλημo oτη μoυoικη

,Eνα απ6 τα βαoικd, πρoβληματα τηζ oκ6ψη9 πεpiτη μoυoικη υπηρξε oτoν

αιrbνα πoυ π6ραoε η oriνδεoη τηζ μoυoικηg αν&λυoηg με τιζ αξιoλoγικ69

κρioειg, δηλ' με τιq απoφdoειq περi πoι6ητα9 των μoυσικcbν 6ργων. Mπoρεt

η μoυoιlα1 ανd,λυoη να παρd,o1ει αξι6πιoτεg και δεομευτικ6q αξιoλoγικ6q

κρioειg; FΙ μoυoιlα1 ανd,λυoη, με η oειρd τηg, εiναι απελευθερωμεvη απ6

αξιoλoγικ6g πρoκαταληψειg και δεoμεfoειq; Σε αυτd, τσ' ερωτηματα

πρoοπd,Θηoε να απαντηoει o μεγ&λog γερμαν69 μoυoικoλ6γog Carl

Dahlhaus(ΚαρλNτd,λ1αoυg,|928-1'989)oε6νααπ6ταπιoγνωoτfrκεiμενdτoυ με τττχo Αναλυση και αξιoλoyικη κρ{oη.

o Dahlhaus αμφιoβητεi εκεiνoυg πoυ Θεωρofν 6π μoυoικd ανd,λυoη

και αξιoλoγικ69 κρioειg εiναι δfo διαφoρετικ0 πρd,γματα και 6τι δεv μπoρεi

ναυπ&ρ1ειμετdβαoηαπ6τoθvαοτoiλλo',oooιυπooτηρiζoυναυηην&πoψηπρoδπoΘ6τoυν6τιηαν&λυoηεiναιμιααντικειμενικηδιαδικαoiααπ6την oπoiα μπoρoΦν να πρoκr5ψoυν αoφαλη oυμπερd,oματα για ην δoμ( των

6ργων. oι δε απoφ&oειq για τo να θvα 6ργo εiναι περιoo6τερo η λιγ6τερo

<καλ6> η <ωραio> βαoiζoνται oε κριτηρια ωg επi τo πλεioτoν υπoκειμενικ&.

o Dahlhaus εiναι τηg &πoψηq 6π <δεν μπoρεi κανεig να θεωρεi ωq κακη

oυτoπiα μια πιΘανη oυμφιλ[ωoη μεταξl5 αναλυoηq και αιoθητικηq [δηλ.

αξιoλoγικ(g] κρioηφ. Kαι με oξεiα γλrbooα, επιoημαiνει: ((τo να θεωρεi

κανεigτιqαιoΘητικ69κρioειq..υπoκειμενικ69,,καιτiπoτ,&λλoεiναι6νακλιo6 τo ν6ημα τoυ oπoioυ εiναι αoαφ6q και α6ριoτo, τoυ oπoioυ 6μωζ η

λειτoυργiα εiναι μoνooημαντη: εξυπηρετεi τo oκoπ6 να καθιoτ& &1ρηoτo

τoν αναoτo1αoμ6 και τη λoγιΦ δικαιoλ6γηoη>. T6λoq, αυτ6 πoυ

νoμιμoπoιεi μιαν αν&λυoη δεv εiναι τ6oo η αιoΘητικη κρioη πoυ βρioκεται

απ6πioωκαιτηνκαΘoδηγεi,αλλ&ηiδιαηgηπoι6ητα.Στo πρcj:τo κεφd,λαιo τηζ πραγματεiαq τoυ με τ[τλo <AιoθηπlΦ,

ανd,λυoη, θεωρiα>, o Dahlhaus υπooηρiζει 6π oι τρειζ αυτ69 θwoιεq εiναι

αλληλεvδετεg: <oι αιoθηπκ69 κρtoειg, τoυλ&1ιoτoν oι οoβαρ6q,

υπooτηρiζoνται απ6 πραγματoλoγικ69 κρtoειg [δηλ. κρioειζ πoυ αφoρoriν τo

6ργo], oι oποiεg με τη oειρd τoυg εξαρτιilνται απ6 αναλυτικ6q μεθ6δoυq πoυ

Df tt

απoδεικvrioυν τη μoυoικη συμπεριφoρd μιαq περι6δoυ. Kαι αντioτρoφα, oι

αναλυτικ69 διαδικαoiεg, πoυ oυμπεριλαμβdνoυν τιζ απρoκατd,ληπτεg,

o1ετtζoνται με αιoΘητικ69 πρoκεiμενεq>. Mε απλd λ6για, oι αιoΘητικ69

κρioειq Θεμελιrbνoνται σην ανdλυoη η oπoiα με η oειρd, τηq πρotπoΘ6τει

oυνειδητ69 η μη αιoΘητικ69 πρoαπoφ6oει9, Για παρd,δειγμα, o θεωρητικ69

τoυ 18o' αιcilνα Koοh (Κ6D αξιoλoγo6oε τα 6ρyα με κριτηριo μια

μoνoΘεματιΦ 6woια για τη μoρφη σoνd,τα, η oπoiα με τη oειρd, τηg

βαoιζ6ταν oτo αιoθητικ6 δ6γμα περi <εν6τηταζ τoυ αιoθηματoq>. MιααντiΘετη θεωρiα για η μoρφη ooνd,τα, αυτη τoυ Ado1f Bernhard Marx(Aδ6λφoυ Bερνd,ρδoυ Mαρξ) βαoιζ6ταν oτo διΘεμαπoμ6 και σην αντ[θεoη

των θεμd,των 61oντα9 ωg αιoΘητικ6 πρ6τυπo τo διαλεκτικ6 μoντ6λo τηg

διαμdμq και τελικηg oυμφιλiωσηζ των αvτιθ6oεων πoυ αναφ6ρεται σηφιλoooφiα τoυ lΙegel (X6γκελ).

Mια μoυoικη ανd,λυoη πρoδπoθ6τεt 6γι μ6νo μιαν αιoΘητικη oτd,oη

αλλd, και μια συγκεκριμ6νη μoυoικη θεωρiα. 0ριoμ6νε9 φoρ6ζ τελικ6q

oκoπ6q τηq μoυoικηq ανd,λυoηg εiναι ακριβωq η επαληθευoη μιαq θεωρiαg,

oπωc, π.γ' oτην πεpiτττωση τηζ Θεωρiαg τoυ Heinriοh Schenker (Xd,Τνρι1

Σ6νκερ), 6πoυ oτο oriνoλo των υπ6 εξ6ταoη 6ργων €πρεπε να αναδεικvtiεται

η θεμελιωδηq δoμi (τo Ursatz), μια oην oυoiα Θεωρητικη καταoκευη'

oπoιoδηπoτε €ργo δεν την αναδεiκvυε δι6τρε1ε τoν κiνδυνo τηq απαξiωoηg.

o Dahlhaus υπooτηρiζει 6τι η θεωρητικ0 πρooαvατoλιομεvη ανd,λυoη ε[ναι

παντoτε και κατ, ανd,γκη μoνoμερηg. Αντιθ6τωq η αιoθητικd"

πρoσανατoλιoμεvη ανdλυoη αντιμετωπiζει τo μoυoικ6 t'ρyo 6^1ι" πια ωg

παρ0δειγμα μιαg Θεωρiαq, αλλd, ωg αυτ6νoμo και περιεκτικ6 δλoν, ωg 6ρyo.

H ανdλυoη αυτη δεν απoμoνcirνει' τα επτμ6'ρoυζ στoιχεiα τoυ ('ρyoυ (π'γ.

αρμoνiα, ρυΘμ6, μελωδiα κ.o'κ.) αλλd τσ" βλ6πει παντoτε στoν

αλληλo oυ o γεττo ψ6 και στην αλλη λεξdρτη oη του q.

Στo επ6μενo κεφdλαιo, o Dahlhaus διακρiνει τρειq τriπoυq κρioεων

για τη μoυoικη: τιq <λειτoυργικ69>, τιg <αιoθητικ69> και τιζ (ιστoρικ69>. oιπρωτεc, αναφ6ρoνται σην καταλληλ6ητα εν6q μoυoικoti 6ργoυ για τoν

oπoιoδηπoτε oκoπ6 εξυπηρετεi (π.γ. ττg θρηoκευτικ6q η κooμικt,g τε}νετt'c,,

τη διαoκ6δαση κ.ο.κ.). M6pι και τo πρωτo ημιoυ τoυ 18ou αιιilνα τo

κριτηριo αυτ6 ηταν και τo απoφασιστικ6 για ην αξιoλoγικη κρioη. Kατd

τoν 18o αιωνα και με την αυτoν6μηoη τηq μoυoικηg δημιoυργiαg απo

Bf zz

εξωτερικoriζ κoινωνικoδg oκoπoιiq, πρoκρiνεται η <αιoθητικη> κρioη η

oπoiα oτρ6φεται γιiρω απ6 ην θwoια τoυ αωραioυ) ση μουoικη. T6λo9, oι

<ιoτoρικ69> κρtoειq, <oτεvd, oυνδεδεμ6νεζ με η Θεωρiα και η oυνΘετικη

πρακτικη τηg ν6αq μoυoιrο1q, αντιπαραΘ6τoυν στιg 6woιεq τoυ ωραioυ και

τoυ κατdιλληλoυ, πoυ υπooτηριζαν τιq αιoΘητικ6g και τιq λειτoυργικ6q

κρioειq,ηνκαηγoρiατoυ..οtiμφωνoυ,,ητoυ..αυΘεντικori,,>,δηλ.τoυαντo 6ργo ανταπoκρiνεται σε 6,τι η επo{1τoυ απαιτεi, αν εiναι o6μφωνo πρog

ην επo1η τoυ.

Eνci: oη λειτoυργικη μoυoικη τo μoυσικ6 6ργo κατανoεtται και

κρiνεται κυρiωq ωg παρd,δειγμα w6g τ6πoυ, oην επo1η των αιoΘητικiον

κρioεων(κυρiωq19oζαιiυναq)ιoβειτoαντiθετo:βαoικ6κριτηριοεδiυεiναι

η ατoμικ6ητα κα1 η πρωτoτυπiα. oι μoυοικoi καν6νεq 1&νoυν τη

δεομευτικ6τητd, τoυg. Στoν 20o αιcbνα, ην επo1η των (ιστoρικcbν κρiοεων>

για τη μoυoικη, τo εκdoτoτε μoυσικ6 6ργo δεν αντιμετωπiζεται πλ6oν

ατoμικ&, αλλd, ωζ <ατoκoυμ6ντo εv6ξ βηματog ση διαδικαοiα ηζoriνΘεoηg>. To μoυoικ6 6ργo κρiνεται τrbρα oη β&,oη τoυ αν oυνειoφ6ρει

κdτιoτηνεξ6λιξηηgμoυoικηqγλιbooαgκαιτωντε1νικrbν.Σημαoiα6μωζ61ει να λαμβ&νει κανεig υπ6ψη τo γεγoν69 6τι oι λειτoυργικ6q κρioειq

εκφ6ρoνταν απ6 τoυζ εκd,oτoτε θρηoκευτικoriq η κooμικoδq

παραγγελιoδ6τε9, oι αιoθητικ6q κρioειq αφoρofoαν πια τo κοιν6, τη

δημooι6ητα, εvω oι ιoτoρικ69 κρioειg απ6 τoυq επαγγελματiεq (μoυoικoδq,,

μoυoικoλ6γoυζ, μoυσικoκριτικoιi g).

Κατ6πιν o Dahlhaus επι1ειρεi να εξετdoει κριτικ6 τα κριτηρια στα

oπoiα θεμελιrbνoνται oι αξιoλoγικ69 κρioειg oη μoυoικη' Διαπιoτcbνoνταg

6π η o1ετικξ oρoλoγiα εiναι 1αoτικη, υπooτηρiζει ωoτ6oo 6τι δεν

1ρειd,ζεται κανεiq να πρoσπαθεi να β6ζει τd,ξη οε αυτ6 τo 1doq μ6oω

διαρκoιiq αναγωγ(g των εwoιiον oε ανωτερεζ καηγoρiεq. ,Ewoιεq 6πωq

<γνηoι6ητα>, καυΘεντικ6τητα), αετπγoνιoμ6q> κ.o.κ. αφεv6g

απoδεικvlioνται εξαιρετικd, oυγκε11-tμεvεg ωζ πρoζ τα περwγ6μεv& τoυq,

αφετ6ρoυ εvδθ1εται να 61oυν Θετικη η αρνητικη 1,ρoιd, ανd,λoγα με τα

ιoτoρικd, oυμφραζ6μενα. Π.1., η 6woια (επιγoνισμ6q>, τυzπκη oτoν 19o

αιrbνα, 1Φνει τo ν6ημd, τηg κα1 ην αρνητικη ιoχυ ηζ για ην πρo τoυ

κλαoικιoμoriμoυoικη.0ριoμ6νααιoθηπκ&κριτηρια,6πω9π'γ.τoκριηριoτoυ <πλofτoυ των o16oεων> 61ει ιo1υ μ6νoν ε6ν oτo 6ργo πoυ κρiνεται με

βd,oη αυτ6 τα μ6ρη τoυ ε[ναι επαρκrbq διαφoρoπoιημ6να. Στην αντiθετη

περiπτωoη 61oυμε να κ&νoυμε μd,λλoν με <6λλειψη διαφoρoπoiηoηg>: <FΙ

πληoμoνη εvδooυo1ετιoμrilν καΘioταται 6γκυρo αιoθητικ6 κριτηριo μ6νo oεανπoτoψ1α πρoζ τo χαρακτηριστικ6 και διακριτ6 μoυoικ6 πρoφiλ των

πραγμdτων πoυ αυo1ετiζoνταυ. AτΕ6 ην dλλη η 6λλειψη μoτιβικcilνδιαoυνδ6oεων δεv απoτελεi απαραiτητα παντoτε αρνητικ6 κριηριo. 1τ,χ"'

oη μoυoικη τη5 αναγ6wηoηq 1&νει την ιο.β τoυ. Απ6 ταπαpαπανω γiνεταιoαφ6q 6τι o Dahlhaus εrπδιιilκει τoν ιmoρικ6 περιοριoμ6 τηg ιoψδoq των

αιoθητικcbν αξιoλoyικδν κριτηρ{ωv: τα κριdρια πoυ ιoμioυν για τη μ[αεπoγf1δεv εiναι απαραiητo να ιoμioυν για ην dλλη'

To ζηημα ηg <κακd oυνθεμ6νηζ) και ηq ευτελoriq (η τετριμενηg)

μoυoικηq εξετdζει o Dahlhaus oτη oυν61εια, υπoσηρiζoνταg 6τι oι 6woιεq

αυτ6q δw πρ6πει να oυγ16oνται: ευτεληq μoυoικη δεv oημαiνει απαραiτητα

κακ6 oυνθεμ6νη μoυoικη, o Dahlhaus φ6ρνει ωg παρd,δειγμα τo Ανe Mαriατoυ Γκoυν{b, πoυ ενrb Θα μπoρo6oε κd,πoιoq ε6κoλα vα χαρακτηρioει ωq

(κακoγoυστιd,>, δεv μπoρεi ωoτ6oo να τoυ πρoodψει τiπoτα ωζ πρoζ τη

oυνθετΦ τoυ αρτι6τητα. Απ6 την dλλη η 6woια τηg <καλd, oυνΘεμwηg>

μoυoικηq δεv πρ6πει να oυγ1€εται με την 6woια ηζ (σημαντικ6τηταq> w6q

μoυoικot5 6ργoυ: 6να 6ργo 6πωq η Φανταoτικη oυμφωνiα τoυ Mπερλι6ζ,

παρ' 6τι,6πωq υπooηρiζει o Dahlhaus, απ6 την d,πoψη των καν6νων τoυ

Conservatoire Θα μπoρo6oε κd,λλιoτα να 1αρακτηριoτεi ωζ <κακ6

oυνθεμεvη>, δεν 1dνει ωoτ6oo εξ αυτori την ιoτoρικη τηg βαρl5τητα.,Επεττα, τι ν6ημα μπoρεi να θγει' μια ετερoχρoνιoμ6νη αν και <καλd

oυνΘεμεvη> μoυoικη, πoια αιoΘηπκη αξiα μπoρofμε oημερα να

απoδιbooυμε σε μια καλoγραμμ6νη ooνdτα a la M6τoαρτ;

o Dahlhaus αoκεi κριτικη oε oriγ1:oνεg μεΘ6δoυq ανd,λυoηζ, oιoπotεq επικwτρiυνονται μ6νo oε μεμoνωμ6νεq παραμ6τρoυg των 6ργων ηqπαρdδooηg (τoνικ69, ρυθμικθg, αρμoνικ6q, δoμικθq) αγvorbνταg τιζ

υπ6λoιπε9, υπooηρ[ζoνταg 6τι oτα 6ργα αυτ6 oι επιμ6ρoυq παρd,μετρoι

εiναι αδfνατo να δια1ωριoτo6ν γωρig να 1dooυν τo ν6ημd τoυg. To να

αναλfoυμε μια ooνd,τα τoυ Mπετ6βεv για παρ&δειγμα, με βd,oη μια oειρd

απ6 η1oυq πoυ 61ουμε αφαιρ6oει απ6 τo ρυθμ6 που τουg δiνει ζωη η απ6

την αρμoνiα πoυ τoυg δivει ν6ημα, απoτελεi πρ6βλημα. H αφαιρετικη αυτη

μ6θoδo9 μπoρεi, β6βαια να μαζ απoκαλriψει εvα πληΘog μoτιβικιbν

Bf +o

oυo1ετιoμcbν, παραθεωρεt ωoτ6oo τo γεγoν69 6τι τo υλικ6 πoυ 6τoι αναλδει

μπoρεi να εiναι τo iδιo κακrbg η ελd,μoτα διαφoρoπoιημεvo.

Ση αυν61εια o Dahlhaus εξετd,ζει κριτικ& τo δiπoλo

<διαφoρoπoiηoη-ενoπoiηoη>, υπooηρiζoνταg 6τι κανθvα απ6 τα δ6o

κριηρια αξιoλ6γηoηζ των μoυoικiυν 6ργων δw μπoρεi να εiναι απ6λυτo,

δηλ.δια1ρoνικ&6γκυρo.Παρ,6λααυτdετπoημαiνει:<Moλoν6τιηενoπoiηoη δεv εiναι wα πρ6ταγμα απερι6ρισηξ και ιoτoρικd, αμετ&βλητηg

εγκυρ6ητα9, μετ& βiαg μπoρεi κανεig να αρνηΘεi 6τι η oτρoφη πρog ακ6μα

πιo oτενη και καταληπτη ενoπoiηοη ανηκει oτιq τ&oειg πoυ καθ6ρισαν ην

πoρεiα ηg μoυoιt.ο1q ιoτoρiαq, τoυλd,1ιoτον σην Eυρri:τη, αν 6μ χωρiζ

διακoπ69 και αναστoλ69>. ,oooν αφoρd τo κριτηριo τηζ διαφoρoπoiηoηζ

απ6τηνd,λλη,oDahlhausυπoστηρiζετ6τιoε6ναμoυoικ66ργoπιooημαντικη αlτ6 ην θεματικη διαφoρoπoiηoη εiναι η λειτoυρyικη

διαφoρoπoiηoη των επιμ6ρoυ9 τμημd,των τoυ.

Aπ6νανα στα μoρφoλoγικ6 o1ηματα πoυ κατ6 καιρofg πρoτd,θηκαν

για ην αν6λυoη και καταν6ηση των μoυoικrbν 6ργων (λ.1. τo μoρφoλoγικ6

oχημα ηζ μoρφηq αooνd,τα>) o Dahlhaus υπoστηρtζει 6τι υπ6ρ1oυν δ6o

τoπoθετηoειg: (α) η <πλατωνικηυ &πoψη, πoυ θεωρεi τα μoρφoλoγικd

o1ηματα ωζ ην oυoιiοδη δι6oταoη των 6ργων και (β) η <αoμιναλιoτικη>

dπoψη,πoυθεωρεi6τιταμoρφoλογικd,o1ηματαδεvεiναιτ1πoτ'd,λλoαπ6oν6ματα χωριζ αληθινη υπ6oταoη, με επικoυρικ6 και μ6νo 1αρακτηρα. Kαι

σην περiπτωoη αυΦ, o Dahlhaus εμμ6νει σην ιoτoρικη και μ6νo

εγκυρ6τητα των μoρφoλoγικrbν oμμ&,των και των απ6ψεων περi αυτcbν.

T6λo9,6νααπ6τακριτηριααπ6νανπoτooπoioτoπoθετεiταικριτικd,

o Dahlhaus εiναι αυτ6 τηq <ακoυoτ6ητα9>. Σ6μφωνα με τo κριηριo τηζ

ακoυoτ6τηταζ,Iαξiαw6gμoυoικo66ργoυαυξdνει6oooιo16oει9oτoεoωτερικ6 τoυ εiναι ακoυoτ69, διαφανεig. To iδιo και μια θεωρiα η μoυoικη

ανd,λυoη απoκτd, εγκυρ6ητα oτo βαΘμ6 πoυ τα πoρtoματ& ηq γiνoνται

πρd,γμαπαντιληπτ&κατdτηνακρ6αoη.oDahlhausυπoστηρiζει6πτoκριηριo αυτ6 oφεiλει την πρo6λευoη τoυ στoν κλαoικιoμ6, o oπoioq,

τoπoθετημ6νoq αρνητικd, εv&νπα στo μπαρ6κ, ανπτd,1θηκε oΘεvαρd, oε

oπoιαδηπoτε <αλληγoρικη) η oυμβoλικη παρd,μετρo τηζ μoυoικηg.

Eπιπλ6oν, τo κριτηριo αυτ6 61ει και κoινωνικ69 καταβoλ6q, αφori oηρiζει

τιq πρoτιμησειζ τoυ μoυoικιbg <αγρ&μματoυ> ευρ6ωζ ακρoατηρioυ. T6λo9,

nl^

τo κριτηριo τηζ <ακoυoτ6ητα9> 1d,νει την εγκυρ6τητd, τoυ ευΘriq μ6λι9

oυνειδητοπoηooυμε 6τι 6να μεγd,λo μ6ρoζ ηq αιoΘητικηq επiδραoηg 6ργων

πoυ πρoκρiνoυν oκ6πιμα την πλημελη oαφηνεια (6πω9 ττ'χ', η <μoυoικη τηg

μαγιlqg φωτιdg> απ6 την Βαλκυρ[α τoυ Bd,γκvερ) εξαφανiζεται' μ6λιq ηακρ6αoη γiνει αναλυτικη'

bf ιz

MAPKOΣ TΣETΣOΣ

H μoυoικη αν6λυoη και τo αντικεiμεν6 τηq. Θεrορητικ69

παρατηρηoειg

Σπq θεωρηπκ69 oυζηηoειg των τελευταiων δεκαετιrirν για τη μoυoικ(ανdλυoη δεtμlει παγιωμ6νη, ρητα η υπ6ρρητα, μια Θεμελιrilδηq

μεθoδoλoγικη δι&κριoη, oriμφωνα με την oπoiα η μoυoικη ανd,λυoη

κατανoεiται ωg διαδικαoiα εiτε περιyραφικη, εττε ερμηνευτιΚη -ψε την ευρεiα

θεωρητικη θwoια και στ1ζ δ6o περιπτcboειq. Ωg περιγραφιlcη διαδικαoiα, η

μoυoικη ανdλυoη oτo1εtiει oην 6oo τo δυνατ6 πιo αντικειμεvιtq αν&δειξη

των επιμ6ρoυ9 παραμ6τρων, oυoτατικcbν και oυνΘετικcilν αρ1rbν τηg

μουoικηg και των μoυoικrbν 6ργων, με μια λ6ξη oη μoρφη τoυg. To

επιoημoλoγικ6 πp6τυπo τηζ μoυoικηg ανdλυoηq περιγραφικori

πρoσανατoλιoμof εiναι oτην oυoiα αυτ6 των φυoικcbν επιoτημcbν. Ωg

ερμηνευτικη τrbρα διαδικαoiα, η μoυoικη ανdλυoη oτo1ειiει στην

αιoθητικη, ιoτoρικη η και κoινωνιoλoγικη νoηματoδ6ηoη τηg μoυoικηg

και των μoυoικiυν 6ργων, με μια λ6ξη oτo πoλιτιομικ6 περιεy6μενd τoυg. oερμηνευτικ6q πρooανατoλιoμ6g τηq μoυoικηq ανd,λυοηg την πρooεγγiζει

oτα αξιoλoγικ&a εznoτημoνικd, πεδiα τηq ιoτoρiαζ, τΙS αιoθητικηq και τηζ

κoινωνιoλoγiαg η g μoυoιlο1 g.

Moλoν6τι καταβληθηκαν επανειλη μμεvα πρooπ&θειεq of ζευξηζ των

δrio αυτrΙ:ν βααικcilν μoυσικo-αναλυτικων μεθoδoλoγιιbν,s oτo εoωτερικ6

αυτηg τηg oιiζευξηg τo πρcbτo oκ6λo9 τηg κατανoεiτo o1εδ6ν πdντoτε ωζ τo

τε1vικ6, δoμικ6, κατασκευαoπκ6 και εvτ6λει (αντικειμενικ6)>, τo δεriτερo

ωζ τo νoηματικ6, ερμηνευτικ6, κανoνιoτικ6, αξιακ6 και εvτ6λει

(υπoκειμενικ6>. FΙ μoυoικη αναλυoη 6φειλε να ερμηνε6oει αντικειμενικd'

4 Ι{ επιoτημoλoγικη δι&κριoη πρotργετα'ι' αιτ6 τoυζ νεoκαντιανoιjg τηζ

Noτιoδυτικoγερμανικηg ΣxoMg. o Wilhelm Windelband (Εinleitung in die Philosophie)πρooδιoρiζει ωq αξιoλoγικo6g τoυg κλ&δoυ6 τηζ ηΘιηζ, ηg αιoθητικηζ και τηζ φιλoooφiαgτηq Θρηoκεiαg, o δε Heinrich Rickert (ΑΙΙgemeine GrundΙegung der PhiΙosophie, T:iJbiπgen

192l) εvτdooει oε αυτoιiq καιην ιoτoρtα., Bλ., μ.α., ΙΙans lΙeiτrrich Eggebrecht, Sinn und Gehαlt. Αufsatze zur musikαlischenΑιιαΙν s e. Wilhelmshaven, 1 99 8.

νf o'

δεδoμ6να, με την αυoτηρη oημαoiα τηq λ6ξη9. Τo ερrilτημα πoυ Θα Θ6ooυμε

και στo oπoio Θα πρooπαθηooυμε να απαντηooυμε αφoρd τo αν και με πoια

6woια και o περιγραφικ6q τιiπoq μoυoικηq ανd,λυoηg 6γει εντ6λει

ερμηνευτικη λειτoυργiα και oι πρoταοειg του 6μ μ6νo περιγραφικ6 αλλd,

και κανoνιστικ6 1αρακτηρα. Aν η απ6ντηoη στo ερcilτημα εiναι

καταφατιl.ο1, τ6τε θα 61oυμε κ6Θε λ6γo να υπoσηρiξoυμε 6τι η μoυoικηαναλυoη εiναι αναπ6oπαoτo κoμμdτι των αξιoλoγικrilν εrπoημιbν, πoυ 61ι

μ6νo κατανoεi εκ των υoτ6ρων αλλ0 και συγκρoτεi εv γ6νει τo αντικεiμεν6

τ'|1.

Δεδoμ6νoυ τioρα 6τι η μ6θoδo9 μιαζ επ1σημoνικηζ διαδικαoiαg

βρioκεται σε oτεvη ουν6ρηoη με τη φfoη τoυ αντικειμθvoυ ηζ,πρoβαtνoυμε πρoκαταρκτικ0 σε μια εκ θεμελiων εξ6ταoη τηζ μoυσικiq ωe

ανΘριbπινηg δραoηρι6ηταq. Aκριβιbq ωg ανθρrbπινη δραoτηρι6τητα, η

μoυoικη εiναι πρoT6ν μιαζ oειρ69 ενεργημd,των πoυ παiρνoυν ωq υλικ6 τoυg

τofg η1oυg και απoκτoδν ν6ημα για τoν μoυoικ6 και για τoν ακρoατη oτο

εoωτερικ6 ιo1βoντων κανoνιστικων και αξιακrΙlν oυoημd,των, μoυoικων

και εξωμουoικcbν. FΙ μoυoικη με dλλα λ6για εiναι δραoτηρι6τητα ιoτoρικη,

πoλιτιoμικη, κανoνιoτικη, αξιακη, πoυ απoκoμiζει τιq αρ16q τηζ 6μ απ6 ηνπφιon,η τoυ Eiναι, αλλd απ6 αυτην τoυ ΙoΦoντoζ. Tα μoυoικd κανoνιoτικα

oυoτηματα δεν θ1oυν 1αρακτηρα φυoικ6 αΧΧα ιoτoρικ6, δη}'". μεταβλητ6 και

με την θwoια αυτη εiναι Θεωρητικ& εoφαλμεvo τα oυoτηματα αυτd να

κατανool5νται δoγματικ& ωg δηΘεv υπερπoλιτιoμικoi <ν6μoι> ηq μoυoικηg.

Kαvoνιoτικ6 1αρακηρα θ1oυν κατ6πιν τ6oo τo μoυoικ6 υλικ6, 6oo

και oι μ6θoδoι ofνΘεoηq τoυ σε ατoμικ6q μoυoικ69 w6τητεg με ν6ημα, τα

εiδη και οι μoρφ6q τηζ μoυσικηζ, εvcb η 6woια τoυ μoυσικοri riφoυq πρ6πει

να κατανoηΘεi ωg τo o6oτημα των καν6νων τηζ μoυσικηq μιαq επoμiq, μιαg

o1οληg, εν69 oυνΘ6τη η ακ6μα και εν69 6ργoυ. oι τρειg oυoιιilδειg

κανoνιστικ6q παρd,μετρoι κ6θε μoυoικηg, η τoνικη, η μελωδικη και η

ρυΘμικη, διαμoρφιbνoνται ιoτoρικd, oε τoνικ&, μελωδικ6 και ρυΘμικd

κανoνιoτικ& oυodματα, τα oπoiα με η oειρ& τoυζ αναφ6ρoνται,

πρoκειμ6νoυ να oργανωθoriν και να νoηματοδoτηθoriν, σε ανωτερεg

μoυoικ6q καλλιτε1νικ6q και αιoΘητικ69 αργ'εζ η καλfτερα αξiεq. Για

παρd,δειγμα, η ανrilτατη μoυoικη αξiα εν6q τoνικof κανoνιoτικof

oυoτηματog εiναι η τoνικ6τητα, με ην ευρriτερη 6woια ηg τoνικηq

bΙ .o

ιερd,ρχισηζ και τηζ λειτουργικηq διαφoρoπoiηoηg των φΘ6γγων πoυoυγκρoτoriν 6να oπoιoδηπoτε τoνικ6 ofoτημα. 6 η ανrilταη αξiα εv6g

μελωδικori oυoτηματoq εiναι η θεματικ6τητα, ΙLε ην ευρriτερη fwoια ηgεν6ητα9, ηq ταυτ6τηταζ και ηζ ατoμικ6τητα9 των μελωδικcbν δoμrbν καιτ6λoq αυτη εν69 ρυθμικori oυoτηματog εiναι η ρυθμικ6τητα ψε ην θwoιατηg ευκρινoriq ρυΘμικηq d,ρθρωoηg 6λων των δυνατιbν δoμικιbν επiπεδων

ηζ μoυoικηg μoρφηg ση βd,oη τηζ oτoι1ειrbδoυq διd,κριoηg

ιopρ6/αoθεv6g. oι ανci:τατεq αυτ69 αξiεg μπoρεi να παραμεiνoυναμετd,βλητεq καθιbg μεταβd,λλoνται τα κανoνιστικd, oυoτηματα πoυ τιζυλoπoιotiν. Τα τρiα παραπdνω βαoικd, μoυoικd, κανoνιστικd, oυoτηματα

βρioκoνται π&ντoτε μεταξri τoυζ σε o16oη αλληλ6δραoηq καιαλληλoκαΘoριoμoti, τo εiδog των oπoiων πρooδιoρiζετατ απ6 ττ9 ανcbτατεq

αιoθητικ69 αξiεg κ6θε επoγi1c,'

Στo oημεio αυτ6 εiναι oημαντικ6 να τoνιoΘεi 6τι εiναι αδ6νατo νακατανoηooυμε τo ν6ημα εν69 καν6να ση μoυoικη αν δεν τoν αναφ6ρoυμε

σε μiα αξiα για την oπoiα o καν6να9 αυτ6q απoτεχεi τε1vικ6 6ρoΛ , 7 -.υλoπoiηoηζ', Mε την 6woια αυτη, κdΘε υφoλoγικη ανd,λυoη 1ρειdζεται για

να oλoκληρωθεi 6να αξιoλoγικ6 oυμπληρωμα. Για παρd,δειγμα, μπoρoιiμεvα κατανοησoυμε, να ερμηνεriσoυμε, να <εξηγηooυμε) την απαγ6ρευση ηζπαρdλληληg κiνηoηg δfo η περιoooτ6ρων φωνiυν oε oκτd,βεg κατ πt'ψπτεq

στη μoυσιΦ τηq αναγεvvησιακηg πoλυφωνiαζ με αναφoρd, oτη μoυoικηαξiα τηq μελωδικηg αυτoνoμfαg των επιμ6ρoυq φωνιΙlν μιαq πoλυφωνικηg

R --ot5νθεoηq." H παρ6λληoη κiνηoη oε τ6λεια, ακ6μα και σε ατελη oriμφωνα

διαoττ1ματα επi πoλλη rilρα, τεiνει να αrοριi:oει ην ιoβ τηg αρyJ1ζ αυτηg. oo Bλ. τo o1ετικ6 λημμα τoυ Dah-lhaus (,,Tonalitiit..) oτo Riemαnns Musiklexikon., Για τη o1θoη καν6να και αξiαg oη μoυoικη, πρβλ. lΙans-Jiirgen Feuriοh, Werte un'dNormen in der Musik. Heinrichshofen 1999. o. 20 κ.ε,, πρβι' Diether de la Motte, Hαrmonielehre, Κasse1 |976' o.23-24,Για μια oειρd, λ6γoυ9,o De la Motte απoρρiπτει αυτη την ευρ6τατα παραδεδoμεvη 0πoψη υπooτηρiζoνταg 6τι<oτην απαγ6ρευση τωv πεψπτων τoυ l4ou αιιbvα εκδηλιbνεται η υπoτiμηoη και ηαπooτρoφη αlτ6 Ενα μoυoικ6 παρελΘ6v πoυ Θεωρεiτo πρωτ6γoνo. }Ι υπoτiμηoη αυτηδιατηρηΘηκε για τα καλd,: oι παρdλληλεq δεv εiναι 6ντεxvεgυ. o De la Motte πρoφανιbqεπικαλεiται ενα επι1εiρημα με ιστoρικη και μ6νo ιoβ πoυ παρακ&μπτει την oυoiα τoνζητηματog, δηλ, την εδραiωoη κατd, τoυg αιιbνεq 14o_16o τηC,αρχηζαξiαq τηg αντιoτικτικηqπoλυφωνiαq και των καν6νων πoυ oυνδ6oνται μαζi τηg, εδραiωoη η oπoiα εtναιτoυλ&1ιoτov αφελ6q να Θεωρoriμε 6τι πρo6κυψε και μ6νo απ6 μια αντiδραoη <πρo6δoυ>πρoq εvα <πρωτ6γoνo>> μoυoικ6 παρελΘ6ν. lΙ ιoτoριoτικη μ6θoδo9, μη λαμβd,νoνταg υπ6ψητηζ τα 6ρια τη9 ιoτoρικηg αυτoκαταν6ηoη9, καθιoτ& την εξθλιξη των ειδιbν και τωνμoρφιbν τηg μoυoικηg αντικεiμεvo τηg ψυ1oλoγiαζ των γενειilν.

Lf +s

καν6να9 6τι κd,Θε δι6φωνη oυνημoη πp6πετ να ακoλoυθεfται υπo1ρεωτικd,

απ6 μια ol5μφωνη επιlαrρrΙlνει ην αξιακη υπερo1η τηζ συμφωνiαg 6ναντι

τηq διαφωνiαg oε 6λα τα πoλυφωνικd μoυoικd κανoνιστικ0 oυoτηματα καικατανoεiται oη βd,oη αυηζ τηg αξιακηg υπερo1ηg. o βαoικ6q καν6ναq τηg

μη επαν6ληψηζ φΘ6γγων τηg oειρd,g oτη δωδεκαφΘoγγικη μoυoικη (πλην

φυoικd, εξαιρ6oεων) κατανoεiται με αναφoρd, oτην αξiα (η αρxη) τηq

ατoνικ6τηταζ και ωζ κανoνιστικ6g φoρ6αζ τηζ υλoπoiηoηζ τηζ. Aπ6 την

d,λλη, η παραθεωρηoη εν6q καν6να oτη μoυoικη μπoρεi να oηματoδoτεi

εiτε τε1νικη ανεπd,ρκεια εiτε την ανdδειξη μιαq ν6α9 αξiαg. oι παρd,λληλεg

oκτ6βε9 oη μoυoικη ηq αρμoνικηq τoνικ6τηταζ και στo oμoφωνικ6 tiφoq

πoυ oυνδ6εται μαζi τηq θ6τoυν oε ιoβ την αξιακη υπερo1η τηq μελωδικηq

φωνηζ, oι δε παρd,λληλεq πt,ψwεc, oτη μoυoικη τoυ riiριμoυ 19ou και τoυ

20ou αιιilνα ερμηνεfoνται πλ6oν oη βd,oη τηg κoλoριoτικηg και 6μ ηgπoλυφωνικηq τoυg αξiαg. Ση μoυoικη τoυ 19ou αιrilνα, oι συνεχεiq και

πoλλ69 φoρ6ζ d,λυτεg διαφωνiεq αναδεικvlioυν ν6α, ρoμαντικd, εκφραoτικd,

περιε16μενα, ενrb η ειoαγωγη τoνικιbν δoμcΙlν σε ατoνικ6 περιβd,λλoν

νoμιμoπoιεiται οτη βdoη τηq oυμβoλικηq αξiαq πoυ 6τoι απoκτofν' FΙ

κατd,ργηoη εν6q καν6να στη μoυoικη μπoρεi oυνεπcbg να απoτελθoει

πρotπ6θεoη αν0δειξηg ν6ων τεχvικo-αισΘητικrbν αξιιilν. Σε κdΘε

περiπτωoη, oι αξiεq πρ€πετ απαραιπ1τωg να ειo&γoνται ση μoυoικηαναλυoη ωζ 6ρoι καταν6ηoηq, ερμηνεiαq, εξηγηoηg μoυoικcirν

κανoνιστικcbν oυoτη μdτων και oυνΘετικιbν επιλoγιbν.

Ση βdoη τoυ πιo πdνω θεωρητικori μoντ6λoυ μπoρoriμε να

oτραφo6με oτo oυνθ6τη και κατ6πιν στoν ακρoατη η μoυoικ6 αναλυτη,

πρoκειμθvoυ να ερμηνειiooυμε τη δημιoυργιrο1 και ακρoαματικη η

μoυσικoαναλυτικη συμπεριφoρ&' o oυνθ6τηq δw ξεκιvd απ6 τo τiπoτα,

αλλd με αφεηρiα θvα oυγκεκριμεvo μoυoικ6 κανoνιστικ6 περιβdλλoν το

oποio αρμκd απoδ61εται εoωτερικεtioντd,g τo μ6oα απ6 τη μoυoικη τoυ

εκπαiδευoη. Moυoικ6 υλικ6, τε1vικ6g μετα1εiριoηq τoυ, παγιωμ6νε9 μoρφ6ζ

και εiδη μoυoικηg oτoι1ειoΘετoδν τoν oρiζoντα των μoυoικrbν τoυ

νoημdτων και δυνατoτητων. o αξιακ6g 1αρακτηραg ηζ δημιoυργiαζ τoυ

αναδεικvliεται ωoτ6oo ηδη ση φ&oη τηζ επιλoyηq τoυ υλικoti, των

Bf ^ο

τε1yικιbν και των μoρφcilν'g Eφ6ooν oι επιλoγ69 τoν πp6πετνα απoκτηooυν

ν6ημα τ6oo για τoν iδιo, 6oo και για τoυζ ακρoατ69 τoυ, oφεiλoυν να

Θεμελιrbνoνται σε τεχyικo-αισθηπκ66 αξiεg 6πω9 <εv6ητα>,

<πoλλαπλ6ητα)), <διαφoρετικ6ητα>, καντιθεπκ6τητα), κoμoι6ητα>,

<oυμμετρiα>, <ιooρρoπiα>, <κανoνικ6τητα)), <τoνικη oτατικ6ητα ηδυναμικ6τητα>, κλειτoυργικ6ητα>, (εκφραστικoητα),(χαρακηριoπκ6ητα>> *.o,*.' 0

o μoυoικ69 ακρoατηg και o μoυoικ69 αναλυτηc, απ6 την d,λλη,

κατανoo6ν τo 6τoιμo μoυαικ6 6ργo ωζ το υλικ6 απoτ6λεoμα των

κανoνιστικd, και αξιακd καΘoριoμεvων επιλoγιbν τoυ oυνΘ6η και oτη β&oη

τηq ιoμ;og εν69 κοινo6 με τo oυνθ6τη κανoνιστικof και αξιακo6 πλαιoioυ..Eλλειμα καταν6ηoη9 εκ μ6ρουζ τoυ ακρoατη η τoυ μoυoικof αναλυτη

μπoρεi να πρoκ5ψει εφ6ooν δεv 61oυν γiνει ακ6μα oυνειδητ6q η απoδεκτ6q

oι ν6ε9 τεχyικo-αισθητικ6g αξiεg πoυ καΘ6ριoαν τιg ν6ε9 oυνΘετικ69

επιλoγ69. Eνδ61εται επioηg, στo βαΘμ6 πoυ διευρfνεται ιoτoρικd, o

μoυoικ69 αξιακ69 oρiζoνταg, 6ργα τoυ παρελθ6ντωζ να κατανootiνται, να

ερμηνεrioνται, να αναλιioνται' uτ6 η oκoτπd ν6ων ψoυoικoαιoθητικiοναξιrilν' Σ, αυτ6 μπoρεi να oυμβ&λλει και η oταδιακη απrbλεια αξιακrbν

πλαιoiων καταν6ηoηg μoυoικcbν τoυ παρελΘ6ντog. oτην περilττωoη αυτη τα

ν6α αξιακd πλαioια εvδ61εται να υπoκαταoτηooυν τα ιστoρικ&. Απ6 την

α}'λη, ανακ5πτει παντoτε τo πρ6βλημα ηζ δυνατ6τηταζ και ηζνoμιμoπoiηoηg ανακαταoκευcbν και αναβιrboεων <αυθεντικrbν> 6ρωv

καταν6ηoη9 τηg παλαιd,g μoυoικηg.

Tα απoτελ6oματα μιαg μoυσιτα1g ανdλυσηζ καταγρd,φoνται σε μια oειρd,

πρoτd,oεων. Θεωρητικ6 εvδιαφ6ρoν παρoυσιd,ζει αν oι πρoτd,oειg αυτ69

61oυν 1αρακτηρα αμιγrilg περιγραφικ6 η και κανoνιoτικ6. ,oπωg 6γει

καταδεiξει η νε6τερη θεωρiα των αξιων, η λειτoυργiα μιαq πρ6ταoηq δεν

εiναι μoνooημανη.11 Aκ6μα κι αν φαινoμεvικd, 61ει μoρφη περιγραφικη,

στo εσωτερικ6 μιαg oυγκεκριμ6νηg νoηματικηg oυνdρησηg μια τ6τoια

, Για την θwoια τηq <επiloγηζ) Ι(αι η oημαoiα τηζ στη θεωρiα τoυ μoυσικori liφoυq, βλ.Leonard B. Meyer, Style αnd Music. Theory, History, Ιdeqlogl, Philadelphia 1989, o. 3 κ.ε.lu Τθτoιoυ εiδoυg αξiε6 χρησιμoπoιo0vται και ωq κατηγoρiεζ μιαζ συγκεκριμεvηq τdoηq τηg

μoυoικηq μoρφoλoγtαq. Bλ. Clemens Kiihn, Formenlehre der Musik, Kassel 1987.

'' Πρβλ. Hans Lenk, Von Deutιιngen zu Wertungen,Frankfντt am Main |994, o.204 κ.ε.

ul 'πρ6ταoη ενδ61εται να απoκτησει κανoνιoτιΦ ιoβ. Για παρd,δειγμα ηπρ6ταoη: <η 1η oυμφωνiα τoυ Mπετ6βεv ξεκινd με μια διd,φωνη oυγ1oρδiα

δεoπ6ζoυoαq μεΘ' εβδ6μηq τηq υπoδεoπ6ζoυoαq> (βλ. παρdδειγμα) παp6ττ

φαινoμενικd περιγραφικη ' Εγει μια εrππλ6oν λανθd,νoυoα κανoνιoτικη

διd,oταoη η oπoiα θα αναδεικvυ6ταν αν πρooΘ6ταμε συμπληρωματικd τη

φρdoη: <κατd, αθ6τηoη τoυ καν6να πoυ Θ6λει εvα 6ργo τoνικηq μoυoικηg vα

ξεκινd με μια ofμφωνη oυνημoη και πρωτioτωζ με αυην ηq τoνικηq>. Hπρ6ταoη (στην αρχη ηζ ανd,πτυξηg απ6 τo φινd,λε ηζ 40ηζ oυμφωνiαg oε

ooλ ελdoooνα (μ. |25-132), o M6τoαρτ, παραθ6τει oτη oειρd, 11 απ6 τoυq

12 φθ6γγoυq τηζ 1ρωματικηq κλiμακα6 δημιoυργrilνταq 6τoι τoνικη

αodφεια> (βλ. παρ6δειγμα), παρ6τι φαiνεται απλd, να περιγρ6φει 6να

μoυoικ6 γεγoν69, δεν μαg αφηνει ωo.τ6oo αδιdφoρoυζ:12 η τ6λμη τoυ

βιεw6ζoυ κλαoικoli τεiνει να καταλl5oει τoυζ καν6νεq μoυoικηg πρd,ξηg καικαταν6ηoη9 ηq επoμζ τoυ και αυτ6 o μoυoικ6q αναλυτηq o1εδ6ν παντoτε

τo υπoγραμμiζει με επιπρ6 oθ ετoυ g o1oλιαoμorig.

Πριν εξετd.σoυμε τo πρ6βλημα τηζ (αντικειμεvικ6τηταg> oτη μoυoικη

ανdλυoη, αlταραττητεg εiναι oριoμ6νε9 ακ6μα oημανπκ69 Θεωρητικ69

,, Bλ. Rickert,6.π., σ. 114: <Απεναντι σε μια αξiα [oτην πρoκειμεvη περiπτωoη oε εvα

μoυoικ6 γεγoν69 με αξιακ6 oΘεvoq, M.T.] πoυ τη αυνειδητoπoιoriμε ωg αξiα δw εtμαoτεπoτθ αδιαφoρoι. Mαq τραβd, oτoν κiκλo τηq, δεv μαg αφηνει ηoυ1oυg αλλd πρoκαλεi τηoυμμετo1η μαζ. Toπoθετot5μαoτε απtναντi τηζ, μαζ καΘιoτd, ..μετ6xoυg,, τ1ζ,..εvδιαφερ6μαστε,' γι' αυτην, αιoθανιbμαoτε 6τι t7ει δεoμευoει την αυΘoρμηotα μαg, 6τιδw την φαvταζ6μαoτε μ6νo>,

Adagio moΙto

bIιz

επιoημdνoειg. To κdΘε τι oη μoυoικτ1 υπ&ρ1ει κανoνιστικd' Aκ6μα και oι

rπo αυτoν6ητoι τεχνικot 6ρoι μoυoικηg περιγραφηg δεν εκφρdζουν μια

φυσιΦ αλλd, μια κανoνιoτικη πραγματικ6ητα. Σε μια ακoλoυΘtα απ6

ηχoυg δw ακo0με <μελωδiα> αν δεv τoυg κd,νoυμε φoρεiq ηg αξiαg τηg

<μελωδικ6ηταζ), δεν ακo6με <Θ6μα> αν δεν τουg απoδiυooυμε θεματικη

αξiα oτo εoωτερικ6 μιαg συγκεκριμεvηg μoυoικηg oυν&ρηoηζ, δεv ακoriμε

κμoτiβo> αν δεv 61oυμε τρ6πoν αν6' a priori μιαν 6woια <μoτιβικ6ηταq>,

δw 1αρακτηρiζoυμε ωζ (συμφωνiα> η αδιαφωνiα>, βε τ1ν oτεvη η την

ευρεiα θwoια, τα iδια διαoηματα η oυνημoει6 ανεξ&ρτητα ιoτoρικoδ

μoυoικof fφoυg, δεν ακoδμε ην τoνΦ λειτoυργiα εv6g η1oυ η μ'αζoυνημoηq, π.x. την τoνιtα1, η δεoπ6ζoυσα, τoν πρooαγωγ6α κ.o.κ., γ"ωρiζ

αναφoρ& στo κανoνιστικ6 oιioημα τηζ αρμoνικηg τoνικ6τητα9. Tα

παραδεiγματα εiναι αναρiΘμητα και φυoικ& δεν μπoρoriμε να τα

καταγρd,ψoυμε 6λα εδcb. Σημαoiα €γετ 6π ακ6μα και στo επiπεδo

περιγραφηg με βdoη μoυoικorig τε1yικolig 6ρoυ9, o μoυoικ6q αναλυτηq δw

περιyρd'φει απχα φυoικ69 αντικειμεvικ6q ιδι6τητε9 αλλd oυoιαoτικ&

νoηματoδoτεf, κατανoεi, ερμηνεδεΖ κανoνιστικ6q ιδι6ητεζ ηg μoυoικηg με

αντικειμsvικη, δηλ. διυπoκειμεvιΦ ιoxυ.

Mε ην τελευταiα φρ6ση περνd,με ακριβcbg oτo πρ6βλημα τηζ

(αντικειμενικ6ητα9> oη μoυoικτ1 ανdλυoη. Αν αφαιρ6σoυμε απ6 6λoυq

τoυζ κανoνιοτικofg 6ρoυ9 περιγραφηg πρoκειμ6νoυ να διαoφαλiooυμε την

πληρ6oτερη δυναη ((αντικειμsvικ6ητα> δεν Θα ακoriμε πια <μελωδiεg>

αλλd ημτικ69 αλληλουfεg 1ωρig μoυoικ6 ν6ημα, δεv Θα ακoriμε τoνικ69

o16oει9, πρooδιoριoμwα διαoηματα ( oυγ1oρδiεg (o6μφωνε9, διd,φωνεg,

μεiζoνεg, ελdoooνεq, τoνικ6q, δεoπ6ζoυoεq κ.o.κ.) αλλd μoυoικrbg

αδι&φoρα ημπκ& oυμπλ6γματα, δεv θα ακoriμε <φρdoειq>, <πρoτ&oειg>,

<περι6δoυ9>, <θ6ματα>, κπερdoματα>, <<πτωoειq>, <εκΘ6oειq>>,

<αναπτ6ξειζ)), (επανεκΘ6oειφ. Mια με αυτη την 6woια <αντικειμεvιla1>

ανd,λυoη, λαμβdνoνταg υπ6ψη μ6νo τιg υπoλoγioιμεq παραμ6τρoυ9: τoνικ6

fΨog, διdρκεια και μ6τρo, Θα περι6γραφε για παρ&δειγμα την εvαρκττ1ρια

μελωδiα απ6 την 9η oυμφωνiα τoυ Σo6μπερτ κdπωg 6τoι: <H ρυθμικη δoμη

τoυ 1ou μ6τρoυ, πoυ την απoκαλο6με τυτπκd, α, επαναλαμβ6νεται στo 4o,

wιb αυη τoυ 2ou μ6τρoυ, πoυ την απoκαλoriμε τιlrπκd β, επανα}ναμβdνεται

oτα μ6τρα 3, 5 και 6. Aπ6 ρυθμιlcη 6πoψη τα μ6τρα 7 και 8 απoτελofν ην

Βf ιν

δ6o φoρ6q πιo αργη επανd,ληψη τηq ρυθμικηq δoμηq β. ,Ετoτ, oι δrio

ρυΘμικ69 δoμ69 διατ6oooνται ωζ εξηg: α + 29 + α + 2β + β (μεγ6θυνoη).

Στη βdoη αυτηζ τηζ ρυθμικηg δι6ταξηq μπoρoriμε να 1ωρiooυμε την

oκτ&μετρη δoμη oε τρειq εv6τητεq 3 + 3 + 2 ψ6τρων. Σην παρdμετρo τωρα

τoυ τoνικori riψoυg παρατηρoriμε τα εξηg: η ηχητικη δoμη τoυ 1o' μ6τρoυ

επαναλαμβ&νεται cτo 2o και στo 5o μ6τρo, αυτη τoυ 4ou μ6τρoυ oμoι6ζει με

αυτljν τoυ 3ou εviυ τα δfo τελευταiα μ6τρα επαναλαμβ6νoυν ην τoνικη

δoμη τoυ 6ou μ6τρoυ. oι τρειg η1ητικ69 δoμ6q, αζ τιg oνoμd,ooυμε τνπικ6, φ'

χ ΚαL μ, διατd,ooονται oυνεπcilq ωq εξηq: 2φ + 2γ+ φ + Ψ + ψ (μεγ6Θυνoη).

Hμτικωg ταυτ6oημα εiναι μ6νo τα μ6τρα 2 και 5>.

Tι μαg λ6ει μια τ6τoια αν6λυoη π6ραν τoυ 6τι η oργ&νωoη τηg ρυθμικηg και

τηζ ημτικηg παραμ6τρoυ δεν oνψτiπτει; Δι6τι η κανoνιoτικd,

πρoσανατoλιoμθνη ακρ6αoη βαζ, ακoliει πολιi περιoo6τερα. Για

παραδειγμα, 6τι 6λoι oι η1oι δεν 61oυν την iδια τoνικη αξiα: o η1oq ντo

ξεγωρiζει' ωq φΘ6γγoζ τηζ τονικηq και στη βαaη αυτηE τηg διd,κριoηq

ακoriμε τα δ6o πρωτα ψΕτpα ωg μiα εν6τητα και 61ι επειδη oμoι6ζει η

ημτικη τουg Gestalt. Παρ6τι τωρα oι δfo απ6 τoυζ τρειζ ηχoυq των μ6τρων

3 και 4 εiναι ταυτ6σημoι, τo τoνικd, πρoσανατoλιoμ6νo αυτi μαg τoπoθετεi

τα διio αυτ& μθτρα oε διαφoρετικ69 ψoνoικ69 φρ6oειq με βαoικ6 κριτηριo

6τι η δεfτερη φρ6oη ξεκιν6 απ6 ην φΘ6γγo τηq δεoπ6ζoυσαζ. .Eτoι,

με

βd.οη τoυq καν6νε9 και τιζ αξiεg ηq τoνικηg ακρ6αoη9, ακoriμε μια

oκτ&μετρη μελωδiα στηv ντo μεiζoνα 1ωριoμεvη σε τρειζ φραoπκ6q

εν6τητε9 διατεταγμ6νεζ σε 3 + 3 + 2 ψΕτρα. Aκo6με 6μω9 και κdτι

B/ so

παραπdνω, ακριβrbg την αoυμμετρiα αυΦζ ηζ διd,ταξηg πoυ απoκτ0

μoυoικ6 ν6ημα και αιoΘητικη αξiα μ6νo oε αντιπαρd.oταση πρoζ τoυζ

επo1ικo6g καν6νεq δ6μηoη9 μιαg oκτ&μετρηg μελωδiαg και ωζ ιδι6τυτπ1

επανερμηνεiα των κλαoικιoπκrilν αξιrbν ηξ συμμετρiαg και η6 ιooρρoπiαg.

Σε oυνd,ρτηoη τrbρα με τo ol5νoλo τoυ κoμμαπof τoυ oπoioυ η μελωδiα

αυτη εiναι αναπ6oπαoτo τμημα, ην ακo6με εzππλ6oν ωc' θtμα διαoπ&oιμo

oε μoτ[βα, αφo6 με τo να γiνεται oτη oυν61εια αντικεiμεvo αρμoνιlα1g,

μoτιβικηζ και ηχoχ,ρωματικηq επεξεργαoiαg απoκτd, Θεματικη αξiα. Aπ6 μια

αιoθητικη oπτιtο1, περαιτ6ρω, η ηχητικη αυτη διdταξη δεν εiναι μ6νo

μελωδiα και θ6μα, αλλd,, παιγμεvη oτα κ6ρνα και 1ωρig αρμoνιrα1 oυνoδεiα

απoκτ& 1αρακτηρα μoυoικo6 επιyρ6'μματo9 και μια ιδιαiτερη μoυoικη

oημαoiα, αν φυoικ& πa}"ι αντπαραoταθεi πρoζ τL9 κανoνιστικ6ητεg τoυ

επo1ικoti δφoυ6.13 Αυτ6 πoυ πp6πετ να τoνιoθεi εiναι 6τι 6λε9 αυτ6q oι

κανoνιστικt,g παpaψετρoι, παρ& τo (μεταφυoικ6> τoυζ χαρακτηρα, 6πω9

6λεγε o γ6λλo9 μoυoικoλ6γog τoυ 19ou αιωνα F6tis, εiναι ανπκειμεvικ6g ωg

6ρoι 6μ μιαg αυθαiρεηζ ερμηνεiαg αντικειμενικcirν μoυoικrbν δεδoμ6νων,

αλλd ωg 6ρoι orioτασηζ τoυ tδιoυ τoυ μoυoικoti αντικειμ6νoυ εv γ6νει. FΙ

αντικειμενικ6ητd, τoυg εiναι η αντικειμενικ6τητα μιαg διυπoκειμεvικηq

εγκυρ6ητα9 και δεoμευτικ6τητα9 και 6μ η αντικειμεvικ6τητα μιαg φυoικι1g

εμπειρiαq η μιαζ λoγικηg κατηγoρiαg. H 6woια <μoυοικη> εvτ6λει εiναι

€woια εμφατικd αξιoλoγικη και επoυδεvi απλcilg περιγραφικη.

Δεδoμ6νoυ τcbρα 6τι oε φυoικ6 επiπεδo τα ημτικd, φαιν6μενα δεν

61oυν καν6γα απoλl5τωg μoυoικ6 ν6ημα, αντικειμενιoτικ69 αναλrioειg 6πωq

π.γ. αυτ6c,ηg Θεωρiαg των oυν6λων (Set Theory) τιiπoυ A|len Fortela η τηg

μoυοικηg oημειoλoγiαq τιiπoυ J.-J. Nattiezl5 πρooπαΘoriν σην

πραγματικ6ητα να επανανoηματoδoτηooDv τo ηχητικ6 τoυg υλικ6 oη β&oη

αυΦ τη φoρ& 6χι ιoτoρικrilν κανoνιoπκiυν πλαιoiων, αλλd γεvικrbν

κατηγoριων τηζ ν6ηoη9 6πωc, ταυτ6ητα, oμoι6ητα η oμoιoγθvεια,

διαφoρετικ6ητα η ετερoγ6νεια κ.o,κ.,Eτoι, ακ6μα και oι αντικειμεvιoτικ6q

μoυoικ6q αναλr5oειq 61oυν εντ6λει ερμηνευτικ6 oυμφ6ρov εvcb oι παραπdνω

κατηγορiεg δεv εiναι μ6νo λoγικoi 6ρoι περιγραφηg αλλd και αξiεg ηg

., Πρβλ. Brigitte Massin, Frαnz Schubert,Paris 1993, a. |223, 6πoυ o1oλιdζεται o

unoρ&q*oq, 1αρακτηραq τηq ειoαγωγηζ και o ρoμαντικ69 τηζ πρoσανατoλιoμ6g.ιa Bλ. κυρiωq The Structure of Αtonαl Music,New ΙΙaven 1973.

'5 Bλ, κυρiωq Fondements d'une simiologie de lα musique, Paris 1976.

Bf st

καταν6ηoη9. Aυτ6 εξηγεi d,λλωoτε ην πoλυπoικιλiα των αντικειμενιoτικcbν

μεθ6δων μoυoικηq ανd,λυoηq.

Aν λdβoυμε υπ6ψη 6λα τα παραπd,νω oυνειδητoπoιo6με 6τι τo

ερcΙlτημα για την (αντικειμενικ6τητα> η ηv (ωπoκειμενικ6τητα> μιαζ

μoυoικηg ανd,λυoηq 1&νει τo πραγματικ6 τoυ ν6ημα. oι διdφoρεq μoυoικ69αναλιioειq δεν περιγρdφoυν η ερμηνειioυν διαφoρετικd, τo iδιo μoυoικ66ργo αλλd 6να 6"λλo μoυoικ6 6ργo η oρθ6τερα 0λλεq αξιακ6q oτιγμ69 τoυ

iδιoυ 6ργoυ. Στην πραγματικ6τητα τo πρ6βλημα των ((αντικειμwιoτικrbν> ηκαλl5τερα φoρμαλιoτικrbν αναλυτικcbν μεθ6δων, oι oπoiεq αφαιρoriν απ6

τoυζ ιoτoρικofg 6ρoυ9 περιγραφηg καt καταν6ηoηζ τηζ μoυoικηgπρoκειμ6νoυ να πρoτd,ξoυν μoντ6λα με καΘoλικη, δηλ. δια11ooνικη και

διυπoκειμwικη ισχli, εiναι ακριβcbq 6τι για να εiναι απoτελεoματικ6q

επικεντρcbνoνται oυνηθωg σε μiα κυρiωq μoυoικη παρdμετρo

υποβαθμiζoνταζ η και αγvorbvταg η μoυoικη oημαoiα των 6λλων. Γιαπαρd,δειγμα, η σεvκεριανη αναλυoη εoτιαζει κυρiωg oτην παρd,μετρo τηs

τoνικ6τηταq, κινδυνεtioνταζ πoλλ69 φoρ6ζ να διoλιoθηoει απ6 θεωρηπκη

oκoπι6 oε δoγματιoμ6 oτην περiπτωoη πoυ παραTvωρiζει 6τι ακ6μα και oι

oυoιωδειq τoνικ69 δoμ6q 61oυv για τη μoυoικη κανoνιoτΦ και 6χτ

καταoτατικη ιoβ. FΙ μoτιβικη ανd,λυoη α1πoυ Rudolf Rθti]6 απ6 την dλλη,

επικεvτριbνεται πρωτiστωs στη μελωδικη παρ&μετρo αφαιρωνταg απ6 τo

ευμετd,βλητo τoνικ6 και ρυΘμικ6 η δoμικ6 ν6ημα κdθε φθ6γγoυ η ημτικolioυμπλ6γματoζ.17 F{ ρυθμoλoγικη ανdλυoη τliπoυ Leonard Meyer18 τ€λog,

τεiνει να παραθεωρεi τoυq τoνικo6q και μελωδικoιig 6ρoυ9 ρυΘμικηg1gνoηματoδ6τησηζ.,, oι μ6Θoδoι oυνεπrbg αυτ6g δw 1ρειd,ζεται να κριΘor5ν με

κριτηριo την (αντικειμwικ6τητα> η <υπoκειμεvικ6ητd,> τoυg, αλλd, μεκριτηριo ην νoηματtκfi πληρ6τητd" τoυ;.,oλεq τoυq φ6ρνoυν oτην επιφdνεια

6ψει9 νoηματog, καμiα απ6 μ6νη τηζ τo oliνoλo τoυ μoυσικoli νoηματoq.

Mε την 6woια αυτη δεν απoκλεioυν αλλ6 oυμπληριilνoυν η μiα την 6λλη.

ι6 Bλ. κυρiωq The Themαtic Process in Music,New York 1951.

', πρρι.,πi"ι'olas Cook, Α Guide to Musicαl ΑnαΙysis, oxford 1996,o' 108 κ.ε. o Cookθ1ει επιoημαvει την αναμιξη τoυ αξιακoti παραγoντα στην αντικειμεvιoτικη ανd,λυoη τ6πoυ

R6ti 6ooν αφoρ& την επιλoyη των φθ6γγων πoυ oμματiζoυν τα βαoικd μoτiβα (o. 1 10).18 Bλ. κ-,ρiωg Εmotion αnd Meαning in Music' Chicago 1956.., πρβλ, Cook, 6'π', o, 70 κ.ε.

Bf sz

,Eνα τελευταio πρ6βλημα για τη μoυoιlο1 ανd,λυoη oυνιoτ6 η o16oη

τηζ πρoζ τιζ αξιoλoγικ6q κρtoειq. Mπoρεi η μoυoικη αν&λυoη να

απoφαiνεται με αoφd,λεια για την καλλιτεχyιlq αξiα η την αιoθητικη

oημαotα των μoυoικrbν 6ργων; Δεδoμ6νoυ 6τι η δ6oκoλη αυΦ

πρoβληματικη δεν μπoρεt εδiυ να αναπτυ1θεt πληρωq, αρκofν μερικ6q

Θεωρητικ69 ετπoημΦνoειg, Πριbτoν, δεv αξιoλoγo6με φυoικdι ανπκεiμεvα η

ιδι6ητε9 αλλdι αντικεiμwα και ιδι6ητ69 τoυq ωζ απoτελ6oματα ηζκανoνιoτικhg δρdιoηq των ανθρiυπων και ωq φoρεtq των αξιcbν τoυg, δηλ' ωq

πoλιπoμικ& αγαθd,..Eτσι, δεν αξιoλoγo6με ημτικ66 δoμ6q και oυμπλ6γματα

ωq φυoικd, φαιν6μενα αλλ0 την <μελωδικ6τητα), ην <θεματικ6ητα>, ην<<εv6τητα>, την <λειτoυργικ6ητα>, τoν <τoνικ6 1αρακτηρα>, την

(εκφραστικ6τητα>>, ην <μoναδικ6τητα>, την <πρωτoτυπiα> κ.o.κ.

ημτικrbν δoμcbν και oυμπλεγμdιτων δηλ. τιq τεχyικo-αισΘητικ6q αξfεg πoυ

τα νoηματoδoτoιiν και των oπoiων γiνoνται φoρεig.2ο Δεriτερoν, η πoι6ητα

τηq αξιoλ6γησηζ μαζ εκπoρειiεται απ6 τo εfρoq τoυ αξιακof μαζ oρiζoντα:

6oo λιγ6τερεζ oι αξiεq τηg πρ6oληψηq μαq, τ6oo ανεπαρκ6oτερη και η

αξιoλ6γηoη και τo αντioτρoφo. Aυτ6 61ει κατd νoυ o Dahlhaus 6ταν λ6ει

6τι 6να9 dνθρωπoq πoυ μπoρεi να κατανoηoει μια ουμφωνiα τoυ Mπετ6βw

μπορεi και να κρiνει εvα φην6 εμπoρικ6 τραγoriδι ενrb τo αντioτρoφo εiναι

αδιαν6ητo.2' T6λoq, και σε oυνd,ρηoη με τo τελευταio, η πoι6τητα εν6q

μoυoικoti 6ργoυ ioωq να κρiνεται τελικ& σε αναφoρd ακριβrbg με τo πληθog

των τεχyικo-αισθητικιi:ν αξιιΙlν πoυ αρθρiυνει και την 6νταoη τηζ

διαλεκτιΦζ τoυζ.

Paderborn |93'7, o.28, 6πoυ εκτ6q απ6 τo

ιsein) εν69 αντικειμ6νoυ, διακρiνεται και (μια

ivαl (Wertseω. Σ' αυτη την πλευρ& τoυ

η>. Στιq δ6o αλλεg πλευρ69 αναφ6ρoνται oι

rteile).ιinz |910. Στην αγγλικf1 μετ&φραoη: Αnαlysis

αnd Vαlue Judgment,Neιv York 1983, o, 6'