ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

(BULLYING)

ΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ BULLYING Συνήθεις διαμάχες, συγκρούσεις μεταξύ μαθητών

Καυγάδες μεταξύ μαθητών

Αλληλλοπειράγματα ή αστεία προς κάποιον συμμαθητή που γίνονται σε συγκεκριμένο χρόνο και δεν έχουν συνέχεια

Ανταλλαγή χαρακτηρισμών

ΔΕΝ είναι Bullying… οι καταστάσεις εκείνες των οποίων βασικό συστατικό είναι η ισορροπία δυνάμεων (ισοζύγιο σωματικής ή/και ψυχολογικής ισχύος) και οι οποίες δεν επηρεάζουν  τη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών. 

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ «BULLYING» Είναι η “εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική

και επαναλαμβανόμενη χρήση βίας και επιθετική συμπεριφορά ή κακοποίηση μεταξύ μαθητών ή παιδιών παρόµοιας ηλικίας, µε σκοπό να προκαλέσει πόνο και αναστάτωση, την επιβολή, την καταδυνάστευση, μία κατάσταση διαρκούς τρομοκρατίας στο θύμα”.

Είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει σε χώρους τακτικής και πολύωρης συνάθροισης μεγάλου αριθμού παιδιών (σχολείο, κατασκήνωση, αθλητικό σύλλογο, γειτονιά κλπ.)

Έχει σοβαρές επιπτώσεις στη σωματική, κοινωνική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και στη διαδικασία μάθησης.

ΤΟ «BULLYING» ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ…

ΤΟ BULLYING ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ ΜΕ: Σωματική βία Συναισθηματική βία Λεκτική βία Σεξουαλική βία Ηλεκτρονική βία Θάνατο

  Σωµατική βία:σπρωξίµατα, κλωτσιές, µπουνιές, χαστούκια, τρικλοποδιές, χτυπήµατα µε αντικείµενα, τράβηγµα µαλλιών...

Λεκτική βία:κοροϊδία, βρίσιµο, σαρκασµός, ειρωνεία, διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης, της οικονομικής ή οικογενειακής κατάστασής του παιδιού ή της διαφορετικότητάς του, χειρονοµίες, συκοφαντικά γκράφιτι...

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΠΛΗΓΩΝΟΥΝ

Συναισθηµατική βία: προσπάθεια για σκόπιµη αποµόνωση του παιδιού, για άσκηση επιρροής στην οµάδα των συνοµηλίκων ώστε να αισθανθούν αντιπάθεια για κάποιο συγκεκριμένο συμμαθητή τους, διάδοση κακόβουλων φηµών και ψευδών, καταστροφή των πραγμάτων του, εκβιασµός για χρήµατα, απειλές.

(Τα παιδιά στεναχωριούνται περισσότερο όταν κάποιος προσπαθεί να τους καταστρέψει τις φιλικές σχέσεις παρά όταν δέχονται σωματικές ή λεκτικές επιθέσεις)

Σεξουαλική βία: υβριστικά σχόλια, σκίτσα και γκράφιτι µε σεξουαλικό περιεχόμενο, ανήθικες χειρονομίες, ανεπιθύµητο άγγιγµα, µέχρι και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.

Ηλεκτρονική βία: χρήση ίντερνετ, email, chat room και κινητών µε κλήσεις και sms µε προσβλητικό και απειλητικό περιεχόμενο, χρήση κάµερας µε σκοπό την απειλή και την ταπείνωση του παιδιού.

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ BULLYING

Στην Ελλάδα, τα δεδομένα διαφορών ερευνών δείχνουν ότι:

Το 10-15 % των µαθητών πέφτει θύµα διαφόρων µορφών εκφοβισµού και βίας στο σχολείο.

Οι µαθητές που ασκούν εκφοβισµό και βία στο σχολείο υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των µαθητών.

Έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται

περισσότερο σε περιστατικά σωµατικής βίας σε αναλογία 3 προς 1, σε σύγκριση µε τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας.

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ BULLYING Τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και

εκφοβισµού εκδηλώνονται µε µεγαλύτερη συχνότητα στο δηµοτικό και στο γυµνάσιο, ενώ στο λύκειο µειώνονται.

Οι µισοί από τους µαθητές που δέχονται επιθέσεις εκφοβισµού και βίας στο σχολείο δεν αναφέρουν πουθενά το γεγονός, ενώ οι υπόλοιποι µισοί συνήθως το αναφέρουν σε φίλους τους και σπανιότερα στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς τους.

ΑΙΤΙΑ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Στην εκδήλωση του φαινομένου συμβάλλει η αλληλεπίδραση ατομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Οι πολιτικές του εκπαιδευτικού συστήματος Ανοχή της βίας από την κοινωνία, το σχολείο, τους

γονείς και τα ίδια τα παιδιά Μίμηση γονέων ή άλλων ενηλίκων Μίμηση τηλεοπτικών προτύπων (περνούν το μήνυμα

πως η βία είναι ο μόνος τρόπος να λύνουμε τις διαφορές μας)

Γονεϊκή παραμέληση Ιδιοσυγκρασιακοί παράγοντες (ατομικά

χαρακτηριστικά των παιδιών) Έλλειψη κανόνων και ορίων ή η υπερβολική και

άκαμπτη εφαρμογή τους στο σχολείο ή στο σπίτι.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ Οι περισσότερες περιπτώσεις σχολικής

επιθετικότητας συμβαίνουν εν αγνοία των γονέων και των δασκάλων

Τα περισσότερα θύματα διστάζουν να ενημερώσουν κάποιο ενήλικα λόγω αισθημάτων ντροπής, φόβου για μη κατανόηση από τους ενήλικες, φόβου για εκδίκηση από τους θύτες

Η παρέμβαση είναι απαραίτητη: Η σχολική επιθετικότητα δεν επιλύεται μεταξύ του θύτη και του θύματος. Η ανισορροπία ισχύος είναι εναντίον του θύματος.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ – ΟΜΑΔΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο

είναι ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο το μαθητή που εκφοβίζει και εκείνον που εκφοβίζεται, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους μάρτυρες που μπορεί να είναι είτε μαθητές είτε ενήλικες (περίπου 80%).

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ - ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΩΝ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ-ΣΤΟΧΩΝ Αποστροφή προς τη βία Ευαισθησία/συμπόνια Υψηλές ηθικές αρχές Υπευθυνότητα Ανεκτικότητα (δε διεκδικούν αυτό που θέλουν και

υποχωρούν εύκολα) Χαμηλή αυτοεκτίμηση(νιώθουν περισσότερο άγχος και

ανασφάλεια) Ανάγκη για έγκριση και αποδοχή Εσωστρέφεια – Ευαλωτότητα (είναι συνήθως ήσυχα και

ντροπαλά) Συγχωρούν εύκολα Συνήθως έχουν υπερπροστατευτικούς γονείς, που δεν

τα βοηθούν να αποκτήσουν ανεξαρτησία και αυτονομία

ΠΙΘΑΝΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Το παιδί επιστρέφει στο σπίτι

πεινασμένο, ενώ δεν το συνήθιζε Έχει μελανιές στο σώμα του και δίνει

“απίθανες” εξηγήσεις γι’ αυτές Φοβάται να χρησιμοποιήσει κινητό η

e-mail, και τρομάζει όταν λαμβάνει sms Φοβάται να περπατήσει μόνο προς το

σχολείο. Εκλιπαρεί να τον πηγαίνουν με αυτοκίνητο

ΠΙΘΑΝΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Όταν πηγαίνει σχολείο, αλλάζει

συνεχώς διαδρομή Κάνει απουσίες/κοπάνες ακόμα κι όταν

υπάρχει σχολική εορτή ή εκδρομή Ελαττώνεται η σχολική του επίδοση Δείχνει ανήσυχο

ΠΙΘΑΝΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Αρχίζει να τραυλίζει

Κλαίει πριν κοιμηθεί/έχει εφιάλτες

Σταματά να τρώει

Γυρίζει με σκισμένα ρούχα ή ζητάει παραπάνω χρήματα ως χαρτζιλίκι

Απειλεί με αυτοκτονία

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΚΦΟΒΙΣΤΩΝ Επιθετικότητα: αντιμετωπίζουν προσωπικές

δυσκολίες και εκτονώνουν τα συναισθήματά τους επιθετικά, θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο αποκτούν δύναμη

Χαμηλές κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες Χαμηλή αυτοεκτίμηση/ανασφάλεια/δειλία: η

ταπείνωση των άλλων τους «ανεβάζει» Συναισθηματική ανωριμότητα και έλλειψη

ενσυναίσθησης (δεν μπορούν να μπουν εύκολα στη θέση του άλλου και να γνωρίσουν τον αντίκτυπο που έχει η συμπεριφορά τους στα παιδιά-θύματα)

Ανάγκη για προσοχή (θέλουν να κυριαρχούν) Δεν αποδέχονται τα παιδιά που διαφέρουν ως προς

κάτι (χαρακτηριστικό ή συμπεριφορά): «φυσικά τον κοροϊδεύω, δεν είναι φυσιολογικός!»

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΚΦΟΒΙΣΤΩΝ Χαμηλή σχολική επίδοση Συχνή ψευδολογία Ζηλοφθονία: ζηλεύουν τις ικανότητες των άλλων Συνήθως προέρχονται από δυσλειτουργικό

οικογενειακό περιβάλλον: έχουν πχ. ελλιπή επιτήρηση στο σπίτι

Αντιγράφουν συμπεριφορές ατόμων που θαυμάζουν Υιοθετούν συμπεριφορές της παρέας τους για να

γίνουν αποδεκτοί Σπάνε τη μονοτονία επειδή στο σχολείο

βαριούνται Έχουν πέσει τα ίδια θύματα εκφοβισμού Μαζεύουν γύρω τους “θαυμαστές” οι οποίοι στην

ουσία τους φοβούνται

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ-ΘΥΜΑ ΔΕΝ ΦΤΑΙΣ ΕΣΥ!!! Αγνόησε τις κοροϊδίες Αν επιμένουν, πες σταθερά και καθαρά ΠΑΡΑΤΑ

ΜΕ ΗΣΥΧΟ και φύγε Μίλα σε γονείς και δασκάλους. Δεν είναι ντροπή

να το πεις και δε γίνεσαι “καρφί”.Η σιωπή εξυπηρετεί μόνο τον εκφοβιστή

Έχεις δικαίωμα να λες ΟΧΙ χωρίς να απολογείσαι γι’ αυτό και χωρίς να νιώθεις ενοχές

Αν φοβάσαι να μιλήσεις σε κάποιον ενήλικα, μίλα σε κάποιον φίλο σου

Αν φοβάσαι μη σε χτυπήσουν, ζήτα από ένα φίλο σου να είναι συνεχώς μαζί σου

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ Τακτική επικοινωνία με το παιδί:

δημιουργείστε ένα σταθερό κλίμα διαλόγου και εμπιστοσύνης

Αν σας μιλήσει, επαινέστε το γι’ αυτό Μην το πιέσετε να κάνει “αντεπίθεση”,

αν δε μπορεί να το κάνει Διδάξτε του να κοιτά τον άλλο στα

μάτια και να λέει ΠΑΡΑΤΑ ΜΕ ή ΚΟΙΤΑ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΟΥ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ Συμβουλεύστε το παιδί να προσέχει σε

ποιον δίνει το e-mail και το κινητό του Αν αρνείται επίμονα να πάει σχολείο,

λόγω φόβου, μην το πιέζετε και μην το απειλείτε

Μην υποτιμάτε τις συνέπειες του εκφοβισμού. Τα… “Ε, παιδιά είναι, πειράζονται”, “άσε να σκληραγωγηθεί” κλπ. είναι μύθοι και μπορεί να ζημιώσουν το παιδί: ο σχολικός εκφοβισµός ΠΟΝΑΕΙ - δεν έχει πλάκα!

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ Εγγράψτε το παιδί σε άλλες ομαδικές

δραστηριότητες για να κάνει νέους φίλους και να αυξηθεί η αυτοπεποίθησή του

Καλέστε άλλα παιδιά στο σπίτι Μιλήστε με το δάσκαλο, το διευθυντή,

τη διεύθυνση εκπαίδευσης, το σύλλογο γονέων και κηδεμόνων

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ Αν το παιδί τραυματιστεί από

εκφοβιστές, ενημερώστε και την αστυνομία και γνωστοποιήστε στο σχολείο ότι ενημερώσατε την αστυνομία

Απαιτήστε από το σχολείο να ενημερώσει τους γονείς του εκφοβιστή

Αν τελικά η κατάσταση δεν αντιμετωπιστεί, αλλάξτε σχολείο

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΤΗ Συζητήστε μαζί του. Το απασχολεί κάτι;

Βρίσκεται σε ψυχολογική ένταση; Στηρίξτε το!!! Ερευνήστε πότε και σε ποιες συνθήκες

παρουσιάζει αυτή τη συμπεριφορά Εφαρμόστε σταθερά όρια και ποινές,

όταν εκδηλώνει κακοποιητική συμπεριφορά(οι ποινές ΔΕΝ περιλαμβάνουν σωματική τιμωρία)

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΤΗ Βάλτε στόχους και ανταμείψτε το παιδί

με προσυμφωνημένα προνόμια Αποθαρρύνετε άλλα μέλη της

οικογένειας να εκδηλώνουν εκφοβιστικές συμπεριφορές

Διδάξτε στο παιδί τρόπους επίλυσης προβλημάτων που δεν περιλαμβάνουν βία

Επικοινωνήστε με τους γονείς του παιδιού-θύματος και καθησυχάστε τους ότι αντιμετωπίζετε το πρόβλημα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΤΗ Βάλτε στόχους και ανταμείψτε το παιδί

με προσυμφωνημένα προνόμια Αποθαρρύνετε άλλα μέλη της

οικογένειας να εκδηλώνουν εκφοβιστικές συμπεριφορές

Διδάξτε στο παιδί τρόπους επίλυσης προβλημάτων που δεν περιλαμβάνουν βία

Επικοινωνήστε με τους γονείς του παιδιού-θύματος και καθησυχάστε τους ότι αντιμετωπίζετε το πρόβλημα

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΤΗ Επαινέστε το κάθε φορά που επιδεικνύει

συνεργατικές και φιλικές συμπεριφορές προς άλλα παιδιά

Αν εκφοβίζει επειδή είναι απομονωμένο, προσπαθήστε να το βοηθήσετε να βρει έστω κι ένα φίλο, στον οποίο θα φέρεται με σεβασμό

Βοηθήστε το παιδί να αναλάβει ευθύνες και πρωτοβουλίες ώστε να νιώσει σημαντικό και χρήσιμο

Μην ενδίδετε στην απαίτησή του να αφήσετε να περάσει χωρίς “συνέπειες” έστω και η πιο μικρή κακοποιητική συμπεριφορά

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΤΗ Συνεργαστείτε με τους δασκάλους για

την απάλειψη της κακοποιητικής συμπεριφοράς

Αν ένα παιδί εκφοβίζει επίμονα και καταναγκαστικά και αν δείχνει να μη νιώθει συμπόνια για κανέναν, τότε ίσως να είναι χρήσιμη η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση

ΓΟΝΕΙΣ, Αν μάθετε μέσω του παιδιού σας ότι

κάποιο άλλο παιδί θυματοποιείται, ενημερώστε τους γονείς του και το σχολείο

Συνεργαστείτε ενεργά με άλλους γονείς και εμπλακείτε υποστηρικτικά στη σχολική ζωή των παιδιών σας

Τα παιδιά σας ΑΞΙΖΟΥΝ ένα ήρεμο και ασφαλές περιβάλλον

Βιβλία για τον εκφοβισμό: «Μίλα, μη φοβάσαι» Δικαίου Ε., Ηλιόπουλος Β.,

Τασάκου Τ., εκδ. Ε.Ψ.Υ.Π.Ε «Στον κήπο με τα παραμύθια» Βαρβαρούση Λ.,

Δήμος Χ., Βακάλη-Συρογιαννοπούλου Φ., Παπατσαρούχας Β., Παρίση Δ. και Ψαράκη Β., εκδ. Ε.Ψ.Υ.Π.Ε

«Delete στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό» Ηλιόπουλος Β., εκδ. Ε.Ψ.Υ.Π.Ε

Οι Νταήδες του σχολείου είναι βλάκες, Τρεβορ Ρομεϊν, Εκδόσεις Κέδρος. Για παιδιά από 9 ετών

«Οι Νταήδες του  βυθού και ο Ρομπέν των θαλασσών», Γιώτα Κ. Αλεξάνδρου, Εκδόσεις: Susaeta. Για παιδιά από 5 χρονών

Ο Ορφέας και οι νταηδες με τα κίτρινα ποδήλατα, Μερκούριος Αυτζής, Εκδόσεις:Ψυχογιός Για παιδιά από 4 χρονών

Η φωνή σου, η δύναμή σου! Γεωργία Λάττα, Παρρησία, 2013

Βιβλία για την αυτοεκτίμηση: «Η Μέλπω η μοναδική», Μαρία Ρουσάκη,

εκδ. Παπαδόπουλος «Ο βάτραχος είναι βάτραχος», Μαξ

Βελθούις, εκδ.Πατάκη «Αχ, γιατί να είμαι γάτα», Στιχάκια:

Μαριανίνα Κριεζή, εκδ. Άμμος

Βιβλία για το φόβο: «Αφού δεν υπάρχουν δράκοι», Jack Kent,

Εκδόσεις Μέριμνα «Το αγόρι και το ονειροσέντονο», Τζένη

Κόραλεκ. εκδ. Ποταμός

Ταινία για τον εκφοβισμό: Τα παιδιά της χορωδίας του Κριστόφ

Μπαρατιέ, έτος παραγωγής 2004

ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΕΙΑ:

Δίκτυο Κατά της Βίας στο Σχολείο: www.antibullyingnetwork.gr

Γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων: 116111  Κέντρο Άµεσης Κοινωνικής Βοήθειας, τηλ. 197

ή 210-197, όλο το 24ωρο, 7 ηµέρες την εβδοµάδα Χαµόγελο του Παιδιού, τηλ. 1056, όλο το 24ωρο,

7 ηµέρες την εβδοµάδα. Δέχεται και ανώνυµες καταγγελίες για παιδική κακοποίηση

Τµήµα Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος, τηλ. 1890, email: ccu@ath.forthnet.gr

Συνήγορος του Πολίτη, Κύκλος για τα Δικαιώµατα του Παιδιού, τηλ. 800.11.32.000 Γραµµή Σύνδεσµος, 801 801 1177

Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, 210-7715791, 210-7793648