Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... ·...

20
Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – Αρχή του Le Chatelier Όταν μεταβάλλουμε ένα από τους συντελεστές ισορροπίας (συγκέντρωση, πίεση, θερμοκρασία) η θέση της ισορροπίας μετατοπίζεται προς εκείνη την κατεύθυνση που τείνει να αναιρέσει τη μεταβολή που επιφέραμε. 2015 2016 ΧΡΟΝΑΚΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ – ΝΤΟΥΛΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ 2015 2016

Transcript of Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... ·...

Page 1: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – Αρχή του Le Chatelier

Όταν μεταβάλλουμε ένα από τους συντελεστές ισορροπίας (συγκέντρωση, πίεση, θερμοκρασία) η θέση της ισορροπίας μετατοπίζεται προς εκείνη την κατεύθυνση που τείνει να αναιρέσει τη μεταβολή που επιφέραμε.

2015

2016

ΧΡΟΝΑΚΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ – ΝΤΟΥΛΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ

2015 2016

Page 2: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 2

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

Σκοπός

Ο σκοπός των πειραμάτων που θα υλοποιήσετε είναι να διαπιστώσετε πως

εφαρμόζεται η αρχή Le Chatelier σε συστήματα τα οποία βρίσκονται σε χημική

ισορροπία, όταν μεταβάλλεται η συγκέντρωση μιας χημικής ουσίας που συμμετέχει

στην ισορροπία, ως αντιδρών ή ως προϊόν, όταν μεταβάλλεται η θερμοκρασία του

συστήματος και όταν μεταβάλλεται η πίεση του συστήματος με μεταβολή του όγκου

του. Γενικότερα, μέσω αυτών των πειραμάτων θα διαπιστώσετε ότι όταν μεταβληθεί

κάποιος από τους παράγοντες ισορροπίας ενός συστήματος, η ισορροπία

μετατοπίζεται προς εκείνη την κατεύθυνση, προς την οποία τείνει να αντισταθμίσει τη

μεταβολή αυτή.

Προσδοκώμενα αποτελέσματα

Όταν θα έχετε εκτελέσει τα παρακάτω πειράματα, θα μπορείτε να:

διακρίνετε, ποιοτικά, μερικά σημαντικά χαρακτηριστικά χημικών ισορροπιών.

ερμηνεύετε τις παρατηρήσεις σας, σχετικά με μετατοπίσεις χημικών ισορροπιών,

εφαρμόζοντας την αρχή Le Chatelier.

προβλέπετε την κατεύθυνση μιας αμφίδρομης αντίδρασης, όταν μεταβάλλεται η

θερμοκρασία ή η συγκέντρωση κάποιου αντιδρώντος ή προϊόντος.

εξηγήσετε ποιοτικά την κατεύθυνση που θα μετατοπιστεί η θέση της χημικής

ισορροπίας με βάση την αρχή Le Chatelier.

εξηγήσετε ποιοτικά τη μεταβολή στην απόδοση της αντίδρασης ανάλογα με την

κατεύθυνση που θα μετατοπιστεί η χημική ισορροπία.

Page 3: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 3

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Πείραμα : Παράγοντες που επηρεάζουν τη θέση της Χημικής Ισορροπίας

2 K2CrO4 + Η2SO4 ⇌ K2Cr2O7 + K2SO4 + Η2Ο

κίτρινο πορτοκαλί

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Ποτήρια ζέσεως

Ύαλος ωρολογίου

Υδροβολέας

Ζυγός

Σπάτουλα

Γυάλινη ράβδος

Χωνί

Ογκομετρικές φιάλες (100 mL)

Δοκιμαστικοί σωλήνες (3)

Ξύλινη λαβίδα

K2Cr2O7 (s)

K2CrO4 (s)

KOH (s)

H2SO4 (95,6 % w/w)

Παρασκευή διαλυμάτων

Α. Διάλυμα K2CrO4 συγκέντρωσης 0,1Μ

Ζυγίστε 1,94 g K2CrO4 και τοποθετήστε τα σε ποτήρι ζέσεως.

Διαλύστε τα σε περίπου 70 mL απιονισμένου νερού.

Με τη βοήθεια του χωνιού εισάγεται στο διάλυμα στην ογκομετρική φιάλη των

100 mL.

Προσθέστε νερό μέχρι τη χαραγή.

Β. Διάλυμα K2Cr2O7 συγκέντρωσης 0,1 Μ

Ζυγίστε 2,94 g K2Cr2O7 και τοποθετήστε τα σε ποτήρι ζέσεως.

Διαλύστε τα σε περίπου 70 mL απιονισμένου νερού.

Με τη βοήθεια του χωνιού εισάγεται στο διάλυμα στην ογκομετρική φιάλη των

100 mL.

Προσθέστε νερό μέχρι τη χαραγή.

Γ. Διάλυμα KOH συγκέντρωσης 3 Μ

Ζυγίστε 16,8 g KOH και τοποθετήστε τα σε ποτήρι ζέσεως.

Διαλύστε τα σε περίπου 70 mL απιονισμένου νερού.

Με τη βοήθεια του χωνιού εισάγεται το διάλυμα στην ογκομετρική φιάλη των

100 mL.

Προσθέστε νερό μέχρι τη χαραγή.

Δ. Διάλυμα H2SO4 συγκέντρωσης 2 Μ

Παραλάβετε με σιφώνιο 11 mL πυκνού διαλύματος H2SO4 (στον απαγωγό) και

τα εισάγουμε σε ογκομετρική φιάλη των 100 mL.

Προσθέστε νερό μέχρι τη χαραγή.

Page 4: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 4

Πειραματική διαδικασία

Στον 1ο δοκιμαστικό σωλήνα προσθέτουμε περίπου 2 mL διαλύματος

K2CrO4 και στον 2ο μικρή ποσότητα K2Cr2O7 . Θα τους χρησιμοποιήσουμε

ως πρότυπα για να συγκρίνουμε το χρώμα τους μετά από κάθε μία

πειραματική διαδικασία.

Χρώμα διαλύματος K2CrO4 ………..…………….

Χρώμα διαλύματος K2Cr2O7 ………………..…….

Σε ένα 3ο δοκιμαστικό σωλήνα προσθέτουμε μικρή ποσότητα K2CrO4 και

προσθέτουμε λίγες σταγόνες διαλύματος H2SO4 2M μέχρι να αλλάξει το

χρώμα. Καταγράψτε το χρώμα ………………..

Σε ποια κατεύθυνση μετατοπίστηκε η χημική ισορροπία;

………………………………………………………..

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………….

Στον ίδιο δοκιμαστικό σωλήνα προσθέτουμε λίγες σταγόνες διαλύματος

KOH 3M μέχρι να αλλάξει το χρώμα.

Καταγράψτε το χρώμα ………………..

Σε ποια κατεύθυνση μετατοπίστηκε η χημική ισορροπία;

………………………………………………………..

Πως επιδρά το ΚΟΗ στη συγκεκριμένη ισορροπία, παρόλο που δεν

συμμετέχει άμεσα στην αντίδραση;

………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………….…..

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………….

Μπορούμε να επαναλάβουμε την προσθήκη H2SO4 και KOH

παρατηρώντας κάθε φορά τις χρωματικές αλλαγές.

Page 5: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 5

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Πείραμα : Επίδραση Συγκέντρωσης στη Θέση της Χημικής Ισορροπίας

[Cu(H2O)4]2+

+ 4NH3 ⇌ [Cu(NH3)4]2+

+ 4H2O

γαλάζιο μπλε

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Ποτήρια ζέσεως

Ύαλος ωρολογίου

Υδροβολέας

Ζυγός

Σπάτουλα

Γυάλινη ράβδος

Χωνί

Ογκομετρικές φιάλες (100 mL)

Δοκιμαστικοί σωλήνες (3)

Ξύλινη λαβίδα

CuSO4

NH3 (27% w/w)

HCℓ (38%w/w)

Παρασκευή διαλυμάτων

Α. Διάλυμα CuSO4 συγκέντρωσης 0,01 Μ

Ζυγίστε 0,25 g CuSO4∙5H2O και τοποθετήστε τα σε ποτήρι ζέσεως.

Διαλύστε τα σε περίπου 70 mL απιονισμένου νερού.

Με τη βοήθεια του χωνιού εισάγεται το διάλυμα στην ογκομετρική φιάλη των

100 mL.

Προσθέστε νερό μέχρι τη χαραγή.

B. Διάλυμα NH3 συγκέντρωσης 1Μ

Παραλάβετε με σιφώνιο 6,63 mL πυκνού διαλύματος NH3 (στον απαγωγό) και

τα εισάγουμε σε ογκομετρική φιάλη των 100 mL.

Προσθέστε νερό μέχρι τη χαραγή.

Γ. Διάλυμα HCℓ συγκέντρωσης 1 Μ

Παραλάβετε με σιφώνιο 8,3 mL πυκνού διαλύματος HCℓ (στον απαγωγό) και

τα εισάγουμε σε ογκομετρική φιάλη των 100 mL.

Προσθέστε νερό μέχρι τη χαραγή.

Page 6: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 6

Πειραματική διαδικασία

Στον 1ο δοκιμαστικό σωλήνα προσθέτουμε μικρή ποσότητα CuSO4 0,01 Μ

και στον 2ο μικρή ποσότητα CuSO4 0,01 Μ και σταγόνες διαλύματος ΝΗ3

1Μ ώστε να σχηματιστεί [Cu(NH3)4]2+

.

Θα τους χρησιμοποιήσουμε ως πρότυπα για να συγκρίνουμε το χρώμα τους

μετά από κάθε μία πειραματική διαδικασία.

Χρώμα διαλύματος CuSO4 (ή Cu2+

) ……………….

Χρώμα διαλύματος [Cu(NH3)4]2+

……………….

Σε ένα 3ο δοκιμαστικό σωλήνα προσθέτουμε μικρή ποσότητα CuSO4 και

προσθέτουμε λίγες σταγόνες διαλύματος NH3 1M μέχρι να αλλάξει το

χρώμα.

Καταγράψτε το χρώμα ………………..

Σε ποια κατεύθυνση μετατοπίστηκε η χημική ισορροπία;

………………………………………………………..

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………….

Στον ίδιο δοκιμαστικό σωλήνα προσθέτουμε λίγες σταγόνες διαλύματος

HCℓ 1M (εναλλακτικά H2SO4) μέχρι να αλλάξει το χρώμα.

Καταγράψτε το χρώμα ………………..

Σε ποια κατεύθυνση μετατοπίστηκε η χημική ισορροπία;

………………………………………………………..

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………….

Μπορούμε να επαναλάβουμε την προσθήκη HCℓ (εναλλακτικά H2SO4) και

NH3 παρατηρώντας κάθε φορά τις χρωματικές αλλαγές.

Page 7: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 7

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Πείραμα : Επίδραση Θερμοκρασίας στη Θέση της Χημικής Ισορροπίας

[Cu(H2O)4]2+

+ 4Cℓ - ⇌ [CuCℓ4]

2- + 4H2O ΔΗ > 0

γαλάζιο πράσινο

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Δοκιμαστικοί σωλήνες (4)

Στήριγμα δοκιμαστικών σωλήνων

Λύχνος υγραερίου

Υδροβολέας

Ξύλινη λαβίδα

CuSO4 0,1Μ

HCℓ (38%w/w)

Απιονισμένο νερό

Πειραματική διαδικασία

Στον 1ο και στο 2

ο σωλήνα προσθέτουμε περίπου 5 mL διαλύματος CuSO4

0,1Μ. Χρώμα ………………..

Στο 2ο δοκιμαστικό προσθέτουμε στάγδην πυκνό διάλυμα HCℓ μέχρι το

διάλυμα να πάρει χρώμα ……………….. Μοιράζουμε το διάλυμα στον 3ο και

τον 4ο δοκιμαστικό σωλήνα.

Στον 3ο δοκιμαστικό προσθέτουμε απιονισμένο νερό. Το διάλυμα αποκτά

χρώμα …………….

Προσθέτουμε τη μισή ποσότητα του διαλύματος από τον 3ο δοκιμαστικό

σωλήνα στον 4ο δοκιμαστικό σωλήνα.

Θερμαίνουμε με τη βοήθεια της ξύλινης λαβίδας το δοκιμαστικό στο λύχνο

υγραερίου. Το διάλυμα αποκτά χρώμα ……………….. Οπότε η ισορροπία

μετατοπίστηκε προς τα …………………. Οπότε προς τα ………….. η

αντίδραση είναι ………………………

Page 8: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 8

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Πείραμα : Επίδραση Θερμοκρασίας στη Θέση της Χημικής Ισορροπίας

Cu2+

+ 2Cℓ- ⇌ CuCℓ2

γαλάζιο καστανό-πράσινο

Το CuCℓ2 έχει καστανό χρώμα. Επειδή συνυπάρχει με το γαλάζιο χρώμα

των ιόντων Cu2+

το διάλυμα εμφανίζεται ως πράσινο.

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Ποτήρια ζέσεως

Ύαλος ωρολογίου

Υδροβολέας

Ζυγός

Σπάτουλα

Γυάλινη ράβδος

Χωνί

Ογκομετρικές φιάλες (100 mL)

Δοκιμαστικοί σωλήνες (3)

Ξύλινη λαβίδα

CuSO4 (s)

NaCℓ (s)

HCℓ (38%w/w)

Πειραματική διαδικασία

Στον 1ο δοκιμαστικό σωλήνα εισάγουμε μικρή ποσότητα μαγειρικού αλατιού

NaCℓ και το διαλύουμε με απιονισμένο νερό.

Στον 2ο δοκιμαστικό σωλήνα προσθέτουμε 3 mL διαλύματος CuSO4

συγκέντρωσης 1Μ.

Καταγράφουμε το χρώμα ………………..

Αναμιγνύουμε το περιεχόμενο των δοκιμαστικών και θερμαίνουμε σε

υδατόλουτρο μέχρι να σταθεροποιηθεί το χρώμα.

Καταγράφουμε το χρώμα ……………………..

Σε ποια κατεύθυνση μετατοπίστηκε η χημική ισορροπία;

…………………………………………………………..

Με βάση αυτή τη διαπίστωση να προσδιορίσετε αν η αντίδραση προς τα δεξιά

είναι ενδόθερμη ή εξώθερμη.

Προς τα δεξιά είναι ……………………………

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………….

Page 9: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 9

Τοποθετήστε το δοκιμαστικό σωλήνα σε παγόλουτρο.

Σε ποια κατεύθυνση μετατοπίστηκε η χημική ισορροπία;

…………………………………………………………..

Με βάση αυτή τη διαπίστωση να προσδιορίσετε αν η αντίδραση προς τα

αριστερά είναι ενδόθερμη ή εξώθερμη.

Προς τα αριστερά είναι ……………………………

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………..

Εξηγήστε πως μεταβάλλεται (αυξάνεται, μειώνεται ή παραμένει σταθερή) η

απόδοση της αντίδρασης καθώς και η σταθερά της χημικής ισορροπίας (Kc)

όταν τοποθετούμε το δοκιμαστικό σωλήνα στο παγόλουτρο.

Σταθερά χημικής ισορροπίας (Kc) …………………………………………..

……………………………………………………………………………….

Απόδοση της αντίδρασης ……………………………………….………......

……………………………………………………………………………….

Page 10: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 10

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Πείραμα : Χημική Ισορροπία και Αναψυκτικά!!!

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Ποτήρια ζέσεως

Πλαστικά δοχεία

Ογκομετρικός κύλινδρος

Σπάτουλα

Ερυθρό μεθυλίου

Na2CO3

Αναψυκτικό

(ανθρακούχο νερό)

Θεωρητικές Επισημάνσεις

1. Ερυθρό μεθυλίου (4,2 – 6,3) ( κόκκινο – κίτρινο). Σε pH<4,2 (αυξημένη

[Η3Ο+]) επικρατεί το κόκκινο χρώμα. Σε pH>6,3 (μικρότερη [Η3Ο

+]) επικρατεί

το κίτρινο χρώμα.

2. Όταν ανακινήσουμε το αναψυκτικό δημιουργούνται φυσαλίδες του αερίου

καθώς αυξάνεται η επιφάνεια από την οποία μπορεί να απομακρυνθεί.

3. Στο αναψυκτικό έχουν αποκατασταθεί οι παρακάτω ισορροπίες:

Α. CO2 (g) ⇌ CO2 (aq)

Β. CO2 (aq) + H2O (ℓ) ⇌ H2CO3 (aq)

Γ. H2CO3 (aq) + Η2Ο (ℓ) ⇌ H3O+ (aq) + HCO3

– (aq)

Δ. HCO3–(aq) Η2Ο(ℓ) ⇌ H3O

+ (aq) + CO3

2– (aq)

1η Πειραματική διαδικασία

Προσθέτουμε 25 mL αναψυκτικού (ανθρακούχου νερού) σε 2 πλαστικά δοχείο.

Προσθέτουμε δείκτη ερυθρό του μεθυλίου και στα 2 δοχεία.

Καταγράφουμε το χρώμα που εμφανίζουν τα 2 διαλύματα

Χρώμα ………………………….

Πωματίζουμε και ανακινούμε έντονα το ένα δοχείο. Καταγράφουμε το χρώμα

που αποκτά.

Χρώμα ……………………………

Εξήγηση με βάση την αρχή Le Chatelier

Όταν ανακινούμε το ένα δοχείο μεταφέρουμε το CO2 από το διάλυμα προς την

ελεύθερη επιφάνεια.

Δηλαδή μετατοπίζουμε την χημική ισορροπία Α προς τα …………………..

Οπότε η χημική ισορροπία Β μετατοπίζεται προ τα ……………………....

Η χημική ισορροπία Γ μετατοπίζεται προς τα …………………………….

Η χημική ισορροπία Δ μετατοπίζεται προς τα …………………………….

Η [Η3Ο+] ……………………. Οπότε το διάλυμα γίνεται πιο …………….. και

χρωματίζεται …………………………….

Page 11: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 11

2η Πειραματική διαδικασία

Προσθέτουμε 25 mL αναψυκτικού (ανθρακούχου νερού) σε 2 ποτήρια ζέσεως.

Προσθέτουμε δείκτη ερυθρό του μεθυλίου και στα 2 ποτήρια.

Καταγράφουμε το χρώμα που εμφανίζουν τα 2 διαλύματα

Χρώμα ………………………….

Στο ένα ποτήρι προσθέτουμε μικρή ποσότητα Na2CO3.

Παρατηρείται …………..... του χρώματος από ………….…. σε ……....….

Τα άλατα διίστανται στο νερό.

Na2CO3 2Na+ + CO3

2-

Οπότε ……………….η [CO32-

] με αποτέλεσμα η χημική ισορροπία Δ να

μετατοπιστεί προς τα ……………………….. Οπότε και η χημική ισορροπία Α

μετατοπίζεται προς τα ………………… και παρατηρούμε έντονη παραγωγή

…………………… Η [Η3Ο+] ……………………. Οπότε το διάλυμα γίνεται

πιο …………….. και χρωματίζεται …………………

3η Πειραματική διαδικασία

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Δοκιμαστικός σωλήνας

Παγόλουτρο

Κωνική φιάλη με ακροφύσιο

Ελαστικός σωλήνας

Ερυθρό μεθυλίου

Na2CO3

Αναψυκτικό (ανθρακούχο

νερό)

ΗCℓ 2 M

Προσθέτουμε 5 mL αναψυκτικού (ανθρακούχου νερού) σε δοκιμαστικό σωλήνα.

Προσθέτουμε δείκτη ερυθρό του μεθυλίου και ανακινούμε έντονα.

Τοποθετούμε το δοκιμαστικό σωλήνα σε παγόλουτρο.

Καταγράφουμε το χρώμα που εμφανίζει το διάλυμα.

Χρώμα ………………………….

Εισάγουμε στην κωνική φιάλη το διάλυμα HCℓ και προσθέτουμε Na2CO3.

Παρατηρούμε έντονη παραγωγή αερίου που οφείλεται στην αντίδραση

Na2CO3 + HCℓ ………. + ……….. + ……….

Διοχετεύουμε το αέριο που ελευθερώνεται στο δοκιμαστικό σωλήνα.

Καταγράφουμε το χρώμα που εμφανίζει το διάλυμα.

Χρώμα ………………………….

Σε ποια κατεύθυνση μετατοπίστηκαν οι χημικές ισορροπίες;

………………………………………………………..

Ερμηνεύστε τις μετατοπίσεις αυτές σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

Page 12: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 12

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Πείραμα : Χημική Ισορροπία – Επίδραση Συγκέντρωσης

2K2CrO4 + H2SO4 ⇌ K2Cr2O7 + K2SO4 + H2O

κίτρινο πορτοκαλί

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Δοκιμαστικοί σωλήνες

Ξύλινη λαβίδα

Σταγονόμετρο

K2CrO4 1M

K2Cr2O7 1M

H2SO4 2M

KOH 5M

Πειραματική διαδικασία

Σε δοκιμαστικό σωλήνα εισάγουμε 3 mL (περίπου) διαλύματος K2CrO4.

Καταγράψτε το χρώμα του διαλύματος. Χρώμα ……………..

Προσθέτουμε στάγδην H2SO4 και ανακινούμε. Παρατηρούμε το χρώμα να

αλλάζει σε ……………….

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

Στη συνέχεια προσθέτουμε στάγδην διάλυμα ΚΟΗ και ανακινούμε.

Παρατηρούμε το χρώμα να αλλάζει σε ………………………..

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………..

Page 13: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 13

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Πείραμα : Χημική Ισορροπία – Επίδραση Θερμοκρασίας

[Co(H2O)6]2+

+ 4Cℓ - ⇌ [CoCℓ4]

2- + 6H2O ΔΗ>0

ρόδινο κυανό

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Δοκιμαστικοί σωλήνες

Λύχνος Bunsen

Ξύλινη λαβίδα

Ποτήρι ζέσεως 500 mL

Παγόλουτρο

CoCℓ2 0,1M

HCℓ 1M

Πειραματική διαδικασία

Σε 3 δοκιμαστικούς σωλήνες εισάγουμε από 5 mL διαλύματος CoCℓ2.

Καταγράψτε το χρώμα των διαλυμάτων.

Χρώμα ……………..

Προσθέστε στάγδην ΗCℓ και παρατηρούμε τη χρωματική αλλαγή.

Καταγράψτε το χρώμα των διαλυμάτων.

Χρώμα ……………..

Τοποθετείστε τον 1ο δοκιμαστικό σωλήνα σε παγόλουτρο.

Καταγράψτε το χρώμα του διαλύματος.

Χρώμα ……………..

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

Θερμάνετε το 2ο δοκιμαστικό σωλήνα στη φλόγα του λύχνου με αρκετή

προσοχή (αποφύγετε το βρασμό).

Καταγράψτε το χρώμα του διαλύματος.

Χρώμα ……………..

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

Page 14: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 14

Πείραμα : Χημική Ισορροπία – Επίδραση Θερμοκρασίας

Ν2Ο4 (g) ⇌ 2ΝΟ2 (g) ΔΗ0 = + 57 KJ

ανοιχτό καφέ σκούρο καφέ

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Σφαιρικές φιάλες

Λύχνος Bunsen (ή υγραερίου)

Δοκιμαστικοί σωλήνες

Ξύλινη λαβίδα

Παγόλουτρο

Μίγμα Ν2Ο4 (g) – ΝΟ2 (g)

Πειραματική διαδικασία

Σε δυο σφαιρικές φιάλες έχουμε διοχετεύσει αέριο μίγμα ΝΟ2 – Ν2Ο4.

Καταγράψτε το χρώμα σε κάθε φιάλη.

Χρώμα …………………….

Τοποθετήστε την 1η σφαιρική φιάλη σε παγόλουτρο.

Καταγράψτε το χρώμα του διαλύματος.

Χρώμα ……………..

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………..……………

Εισάγετε τη 2η σφαιρική φιάλη σε θερμόλουτρο.

Καταγράψτε το χρώμα του διαλύματος.

Χρώμα ……………..

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση αυτή σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………..……………

Page 15: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 15

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Πείραμα : Χημική Ισορροπία – Επίδραση Συγκέντρωσης

FeCℓ3 + 3NH4SCN ⇌ Fe(SCN)3 + 3NH4Cℓ

κίτρινο κόκκινο

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Δοκιμαστικοί σωλήνες μικροί (5)

Ογκομετρικοί κύλινδροι 10ml & 100ml

Γυάλινη ράβδος ανάδευσης

Ποτήρι ζέσεως των 100ml (1)

Τρίποδο με πλέγμα

Λύχνος

Υδροβολέας

ΝΗ4SCN 0,1M

FeCℓ3 0,1M

NH4Cℓ (s)

Πειραματική διαδικασία

Στο ποτήρι ζέσεως τοποθετούμε 2mL δ/τος FeCℓ3 και 1ml δ/τος NH4SCN.

Προσθέστε με ογκομετρικό κύλινδρο 50mL νερού για να αραιώσετε το έντονο

χρώμα.

Σε τέσσερις δοκιμαστικούς σωλήνες εισάγετε από 5ml διαλύματος.

Ο 1ος

σωλήνας χρησιμεύει ως σωλήνας αναφοράς (τυφλό δείγμα).

Χρώμα ……………………..

Στο 2ο σωλήνα προσθέστε 2 mL διαλύματος FeCℓ3.

Καταγράψτε το χρώμα που αποκτά το διάλυμα.

Χρώμα ……………………….

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση της ισορροπίας σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………..…..

Στον 3ο σωλήνα προσθέτουμε 2 mL διαλύματος NH4SCN.

Καταγράψτε το χρώμα που αποκτά το διάλυμα.

Χρώμα ……………………….

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση της ισορροπίας σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………..…..

Page 16: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 16

Στον 4ο σωλήνα προσθέτουμε λίγο στερεό NH4Cℓ.

Καταγράψτε το χρώμα που αποκτά το διάλυμα.

Χρώμα ……………………….

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση της ισορροπίας σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………..…..

Έναν από τους σωλήνες με το έντονο κόκκινο χρώμα τους χωρίζουμε

σε δύο ίσα μέρη. Τοποθετούμε τον έναν σε υδρόλουτρο και θερμαίνουμε.

Καταγράψτε το χρώμα που αποκτά το διάλυμα.

Χρώμα ……………………….

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση της ισορροπίας σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………..…….

Page 17: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 17

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Πείραμα : Χημική Ισορροπία – Επίδραση Πίεσης

Ν2Ο4 (g) ⇌ 2ΝΟ2 (g) ΔΗ0 = + 57 KJ

ανοιχτό καφέ σκούρο καφέ

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Σύριγγα 50 mL Μίγμα ΝΟ2(g) – Ν2Ο4(g)

Πειραματική διαδικασία

Εισάγουμε σε σύριγγα των 50 mL μίγμα διοξειδίου και τετροξειδίου του

αζώτου, μέχρι το μισό του όγκου της (25 mL).

Εκτονώνουμε απότομα τη σύριγγα μέχρι τα 50 mL και παρατηρούμε το αρχικό

χρώμα. Κρατάμε τον όγκο στα 50 mL και παρατηρούμε την αλλαγή του

χρώματος.

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση της ισορροπίας σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………..…….

Συμπιέζουμε απότομα τη σύριγγα μέχρι τα 10 mL και παρατηρούμε το αρχικό

χρώμα. Κρατάμε το αέριο πιεσμένο και παρατηρούμε την αλλαγή του

χρώματος.

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση της ισορροπίας σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………..…….

Page 18: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 18

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

Πείραμα : Μπλε Μπουκάλι και Le Chatelier

Απαιτούμενα υλικά Αντιδραστήρια

Σφαιρική φιάλη 500 mL

Ελαστικό πώμα

Γλυκόζη (C6H12O6)

KOH(s)

NaOH(s)

Κυανό του μεθυλενίου

Απιονισμένο νερό

Θεωρητικές Επισημάνσεις

Όταν ανακινούμε τη φιάλη (γρήγορο στάδιο)

Ο2(g) O2(aq)

O2(aq) + K.M.αν Κ.Μ.οξ (ΑΧΡΩΜΟ) (ΜΠΛΕ)

Όταν η φιάλη είναι σε ηρεμία (αργό στάδιο)

CH + OH- C

- + H2O

K.M.οξ + C - K.M.αν + Χ

-

(ΜΠΛΕ) (ΑΧΡΩΜΟ)

Όταν ανακινούμε τη φιάλη εισάγουμε στο διάλυμα αέρα, οπότε αυξάνουμε τη

[Ο2(aq)]. Με αποτέλεσμα η ισορροπία να μετατοπίζεται αριστερά και το διάλυμα να

χρωματίζεται μπλε.

Στη συνέχεια το Ο2(aq) πάλι ελαττώνεται στο διάλυμα και η ισορροπία

μετατοπίζεται δεξιά και το διάλυμα να γίνεται άχρωμο.

Page 19: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 19

Πειραματική διαδικασία

Σε σφαιρική φιάλη των 500 mL εισάγετε 300 mL απεσταγμένου νερού και στη

συνέχεια προσθέστε:

10 g γλυκόζης και αναδεύστε.

8 g KOH (ή 6g NaOH) και αναδεύστε.

Προσθέστε σταγόνες από το δείκτη κυανό του μεθυλενίου.

Αφήστε το διάλυμα να ηρεμήσει.

Καταγράψτε το αρχικό χρώμα.

Χρώμα …………………

Πωματίστε και αναδεύστε έντονα.

Καταγράψτε το χρώμα που αποκτά το διάλυμα.

Ερμηνεύστε τη μετατόπιση της ισορροπίας σύμφωνα με την αρχή Le Chatelier.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………..…….

Page 20: Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝapi.ning.com/files/aMeStxODW*gihpEBI-gPHNdRq9... · ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ Σκοπός

Ε.Κ.Φ.Ε ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 2015 2016

Φύλλο Εργασίας Χημική Ισορροπία Σελίδα 20

Ισορροπίες δεικτών οξέων – βάσεων Οι δείκτες για το pH (πρωτολυτικοί δείκτες) είναι ασθενή οργανικά οξέα ή ασθενείς

οργανικές βάσεις, των οποίων το χρώμα εξαρτάται από το pH του διαλύματος. Γενικά,

ένας δείκτης συμβολίζεται ως ΗΔ. Έτσι, η χημική εξίσωση για τη διάσταση του δείκτη

πορτοκαλί του μεθυλίου μπορεί να γραφεί ως εξής:

HΔ(aq) + H2O(ℓ) ⇌ Δ–

(aq) + H3O+

(aq)

κόκκινο κίτρινο

Δηλαδή, η μορφή ΗΔ (όξινη) του δείκτη έχει χρώμα κόκκινο και η μορφή Δ- (βασική)

έχει χρώμα κίτρινο. Το πορτοκαλί του μεθυλίου αλλάζει χρώμα σε pH περίπου 4, το

οποίο αντιστοιχεί σε συγκέντρωση ιόντων H3O+ ίση με 10

–4 Μ. Άλλοι δείκτες οξέων –

βάσεων αλλάζουν χρώμα σε διαφορετικές συγκεντρώσεις ιόντων H3O+. Η

φαινολοφθαλεΐνη, της οποίας η όξινη μορφή είναι άχρωμη, μετατρέπεται στη βασική

της μορφή και γίνεται ροζ σε pH περίπου 9, το οποίο αντιστοιχεί σε συγκέντρωση

ιόντων H3O+ ίση με 10

–9 Μ.