ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ

• Η Θεία Ευχαριστία, ή Θεία Κοινωνία, ή Αγία Κοινωνία, ή Θεία Μετάληψη, ή Δείπνο του Κυρίου αποτελεί το κυρίαρχο μυστήριο ή τελετή πολλών Χριστιανικών εκκλησιών. Κατά τη χριστιανική παράδοση αποτελεί "θεοσύστατο μυστήριο" διότι στον Μυστικό δείπνο ο Ιησούς προεικόνισε το μυστήριο, όπως περιγράφεται χαρακτηριστικά στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον. Η Θεία Κοινωνία μεταλαμβάνεται συνήθως με ψωμί και κρασί, τα οποία συμβολίζουν, ή μεταβάλλονται, ή μετουσιώνονται, ή συμμετουσιώνονται, σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Αυτός που μεταλαμβάνει τη Θεία Ευχαριστία συμμετέχοντας στο μυστήριο, συμμετέχει στο κοινό σώμα της εκάστοτε εκκλησίας

Ιστορική Αναδρομή• Εμφάνιση και ρόλος στη Χριστιανική κοινότητα• Στη χριστιανική εκκλησία του 1ου αιώνα ο όρος ε χαριστία δεν είχε την ειδική έννοια που του αποδόθηκε αργότερα αλλά ὐ

σήμαινε «απόδοση ευχαριστιών, ευγνωμοσύνη» αλλά και ευχαριστήρια προσευχή προς τον Θεό. Στην Καινή Διαθήκη χρησιμοποιούνται οι όροι «κυριακ ν δε πνον» («δείπνο του Κυρίου», ὸ ῖ ΜΠΚ) και «κλάση το ρτου» (το κοψιμο του ψωμιού), για ῦ ἄνα περιγράψουν το τελετουργικό γεύμα που ο Ιησούς Χριστός έδωσε εντολή στους μαθητές του να τηρούν λέγοντας: «Το το ῦποιε τε ε ς τ ν μ ν νάμνησιν». Από τα τέλη του 1ου αιώνα, σύμφωνα με τη ῖ ἰ ὴ ἐ ὴ ἀ Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων, φαίνεται ότι άρχισε να καθιερώνεται η ονομασία «ευχαριστία» με την τεχνική αυτή σημασία. Προφανώς αυτό συνέβη καθώς οι προσευχές πριν από το αναμνηστικό δείπνο άρχιζαν συνήθως με τα λόγια: «Ε χαριστο μέν σοι, πάτερ μ ν».ὐ ῦ ἡ ῶ

• Κατά τα πρώτα αποστολικά χρόνια η Θεία Ευχαριστία αποτελούσε το κέντρο της λατρευτικής ζωής των Χριστιανών. Με αυτή συνδέονταν όλες οι άλλες λατρευτικές και πνευματικές εκδηλώσεις της εκκλησίας. Στη Θεία Ευχαριστία συμμετείχαν όσοι ήσαν βαπτισμένοι, ενώ συνδυαζόταν με κοινή εστίαση των πιστών, τις λεγόμενες «αγάπες». Με βάση την Καινή Διαθήκη η Θεία Ευχαριστία τελείτο συνήθως σε ιδιωτικές κατοικίες. Το εκκλησιαστικό γεγονός τελούνταν με συμμετοχή όλων των πιστών της εκάστοτε τοπικής εκκλησίας, με εξαίρεση ορισμένων ιουδαιοχριστιανικών ομάδων τις Μικράς Ασίας. Η Θεία Ευχαριστία περιείχε «κλάση» του άρτου, την «ευλογία» του ποτηρίου αλλά και κατήχηση με ανάγνωση γραφών, προφητείες, προσευχές και ύμνους. Οι αγάπες κατά το 2ο αιώνα διαχωρίστηκαν από την Θεία Ευχαριστία λόγω καταχρήσεων που παρουσιάστηκαν.

• Αρχικά τελείτο καθημερινώς τις απογευματινές ώρες. Ήδη όμως κατά τον 1ο αιώνα ξεχώριζε η τελούμενη Θεία Ευχαριστία της Κυριακής. Μάλιστα κατά την Κυριακή τελούνταν δύο συνάξεις μια «εωθινή» και μια «εσπερινή» κατά την οποία και τελείτο η Θεία Ευχαριστία. Ο λόγος για τον οποίο όμως μεταφέρθηκε πρωί η σύναξη, σήμερα δε βρίσκει πειστικές εξηγήσεις. Επικράτησε η άποψη πως η κατηγορία του Πλινίου κατά των Χριστιανών ως «μυστική εταιρία» και ο διωγμός που εξαπέλυσε οδήγησε την εκκλησία να μεταθέσει στην «εωθινή» σύναξη της Κυριακής τη Θεία Ευχαριστία και εν συνεχεία να καθιερωθεί. Αυτό όμως τελικά δε φαίνεται αρκετά πειστικό, αφού αυτή η μεταφορά τελικά δεν απάλλασσε από τις όποιες υποψίες τους χριστιανούς, που συνέχισαν την τέλεσή της.

Το λειτουργιko πλaiσιο της Θεiaς Ευχαριστiας

• Ο τρόπος τελέσεως της Θείας Ευχαριστίας κατά τον πρώτο αιώνα παραμένει σήμερα σχεδόν άγνωστος λόγω κυρίως «απόρρητης πειθαρχίας» (disciplina arcani) που επικρατούσε στους εκκλησιαστικούς κύκλους της εποχής, που είχαν μάλιστα οδηγήσει τους αντιπάλους και πολέμιους του χριστιανισμού σε δαιμονοποίηση του Ευχαριστιακού γεγονότος. Οι μόνες πληροφορίες που διαθέτουμε έχουν έμμεσο χαρακτήρα αναφορών, όπως ότι η λειτουργία που τελείτο είχε μέρη διδακτικό και μυστηριακό, εξού και οι κατηχούμενοι απαγορευόταν να παρακολουθήσουν. Σε μια προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση μάλιστα ο H. Lietzmann θεωρεί πως πρέπει να γίνει μια διάκριση του Κυριακού δείπνου σε δύο τύπους, εκ των οποίων ο ένας ήταν δείπνος συναδελφώσεως και ενότητας των χριστιανών μεταξύ τους και προς τον Κύριο, ο δε άλλος ήταν μυστηριακός δείπνος σε ανάμνηση της θυσίας του Κυρίου. Έτσι ο πρώτος ταυτιζόταν προς τη συνεστίαση του Χριστού με του μαθητές του, που τελείτο από την πρώτη χριστιανική κοινότητα της Παλαιστίνης, ενώ ο δεύτερος με το μυστικό δείπνο και τελείτο από τις Ελληνικές κοινότητες των χριστιανών.

• Κατά το 2ο αιώνα υπάρχει σχετική γραμματεία η οποία συνδυασμένα μας δίνει κάποιες πληροφορίες. Κατά το πρώτο μέρος απαγγέλλονταν αναγνώσματα από προφητικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης ή τους ψαλμούς, πραγμοτοποιείτο κήρυγμα του προεστώτος αλλά και η ανάγνωση ευχών. Ο Τερτυλλιανός υπαινίσσεται και απαγγελία ψαλμών και ύμνων. Στο μυστηριακό μέρος κατά τον Ιουστίνο, έχουμε ασπασμό ειρήνης, προσφορά τιμίων δώρων και ολοκληρωνόταν με την Θεία Ευχαριστία. Το «σώμα» το προσέφερε οεπίσκοπος, ενώ το «αίμα» με το Άγιο ποτήριο ο διάκονος. Το «σώμα» Κυρίου δύνατο να ληφθεί και μετά το πέρας της συνάξεως, όπως δύνατο να το λάβουν και όσοι δεν παρευρίσκονταν στην ευχαριστιακή σύναξη. Επίσης ο Ιουστίνος αναφέρει «κράση» δηλαδή ανάμιξη ύδατος και οίνου. Οι πιστοί όταν λάμβαναν τον άρτο ήσαν ιδιαίτερα προσεκτικοί ώστε να μην πέσουν ψυχία, ενώ τηρείτο συγκεκριμένη στάση των χειρών κατά τη παράδοση, ήτοις το αριστερό χέρι σφιχτά κάτω από το δεξί

Η πιο σπουδαία, η πιο ιερή, η πιο άγια στιγμή της ζωής μας είναι, όταν κοινωνούμε τα Άχραντα Μυστήρια.

• Το μεγάλο μυστήριο ιδρύθηκε από τον Κύριο μας το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Ενώ ο Κύριος έτρωγε με τους μαθητές του, πήρε στο χέρια του τον άρτο, ευχαρίστησε τον Πατέρα του, έκοψε σε τεμάχια τον άρτο και είπε: «Λάβετε, φάγετε τούτο εστί το σώμα μου το υπέρ υμών κλώμενον, τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν». Στη συνέχεια πήρε το ποτήρι με τον οίνο, πάλι ευχαρίστησε τον Θεό και το πρόσφερε στους μαθητές λέγοντας: "Τούτο εστί το αίμα μου το της καινής διαθήκης, το περί πολλών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών».

• Η θεία Ευχαριστία έχει δύο όψεις. Είναι μυστήριο και θυσία. Μυστήριο, γιατί ο άρτος και ο οίνος με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα του Κυρίου. Θυσία, γιατί επαναλαμβάνεται αναίμακτα η σταυρική θυσία του Γολγοθά.

• Για να τελεσθεί η θεία Ευχαριστία χρειάζονται: α) ο άρτος ένζυμος, δηλαδή το πρόσφορο και ο οίνος (ανάμα), β) ο ιερέας που πρέπει να είναι κανονικά χειροτονημένος και η Αγία Τράπεζα, γ) η ευχή του καθαγιασμού, η οποία αποτελεί το κέντρο της θείας Λειτουργίας.

Έτσι κάθε φορά, που τελείται το μεγάλο και φρικτό αυτό μυστήριο, προσφέρεται: 

•α) σε ανάμνηση του λυτρωτικού θανάτου και της αναστάσεως του Σωτήρα Χριστού, αλλά και για δοξολογία και ευχαριστία του•β) για την ανάπαυση των κεκοιμημένων Ορθόδοξων Χριστιανών και• γ) για βοήθεια και συγχώρεση αυτών που συμμετέχουν στο μυστήριο.

• Η θεία Ευχαριστία είναι μία, γιατί ένας είναι και ο προσφερόμενος Ιησούς Χριστός. Σε κάθε χώρα, όπου ζει η Ορθοδοξία, από τη Σιβηρία μέχρι την  Αυστραλία και από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι την Κορέα, τελείται η ίδια θεία Λειτουργία με το ίδιο τυπικό. 

• Είναι άγιο, γιατί κέντρο της είναι ο άγιος Κύριος, ο οποίος προσφέρει τα τίμια δώρα και συγχρόνως προσφέρεται ο ίδιος.

• Είναι καθολική. Προσφέρεται πάντοτε για όλη την οικουμένη. Τελείται στην ελληνική γλώσσα αλλά και στη ρωσική, αραβική, ιαπωνική, στη γλώσσα της Ουγκάντας κ.λπ.

• Είναι αποστολική, γιατί τίποτα το ουσιαστικό από όσα εγκαθίδρυσε ο Χριστός μας και οι Απόστολοι δεν εξαφανίστηκε.

• Η θεία Λειτουργία δεν μπορεί ποτέ να παλαιωθεί, γιατί είναι εκδήλωση της ζωντανής Εκκλησίας, μέσα στην οποία ζει το Άγιο Πνεύμα. Αυτό διδάσκει την Εκκλησία να λατρεύει τον Τριαδικό Θεό πνευματικά και αληθινά.

• Ποιος όμως είναι ο σκοπός, για τον οποίο τελείται το μυστήριο της θείας Κοινωνίας; Όπως το φανερώνει και η λέξη σκοπός είναι η Κοινωνία και η μετάληψη. Αλλά με μια προετοιμασία; Σε αυτό το μεγάλο ζήτημα μας καθοδηγεί η Αγία Γραφή, η θεία Λειτουργία και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας.

• Ο Απόστολος Παύλος μας λέει: «Ας εξετάζει κάθε άνθρωπος   τον   εαυτό του και  έτσι προετοιμασμένος ας τρώγει από τον καθαγιασμένο άρτο και ας πίνει από το καθαγιασμένο ποτήρι (Α' Κορ. ια' 25). Στη θεία Λειτουργία ακούμε ότι πρέπει να πλησιάζουμε το Θεό με όλη μας τη καρδιά, με φόβο, πίστη και αγάπη, με καθαρή συνειδηση, «ανενόχως και ακατακρίτως». Πόσο αγνές πρέπει να είναι οι καρδιές μας, που θα δεχτούν το άχραντο σώμα και το τίμιο αίμα; Πρέπει οπωσδήποτε να έχουν πλυθεί στο ιερό λουτρό της μετανοίας και ειλικρινής εξομολόγησης και να μην περιοριζόμαστε μόνο σε μια συγχωρητική ευχή.                 

• Ας ακούσουμε καλύτερα εκείνον, που συνέταξε το αριστούργημα της θείας Λειτουργίας, την άγια ψυχή του φλογερού Χρυσοστόμου, «Όταν πρόκειται, γράφει, να κοινωνήσετε, πρέπει πριν από πολλές ημέρες να καθαρίσετε τον εαυτό σας με τη μετάνοια και την προσευχή, με νηστεία και ελεημοσύνη.  Να  αφιερώνετε  χρόνο  σε πνευματικές  απασχολήσεις  και  να  μην επιστρέφετε πάλι, όπως ο σκύλος στον ίδιο εμετό».

• Οι ωφέλειες από την θεία Ευχαριστία είναι πολλές. Η ίδια η θεία Λειτουργία λέει ότι κοινωνούμε, για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες μας, για να πάρουμε τις δωρεές   του   Αγίου   Πνεύματος,   για   να κληρονομήσουμε την αιώνια βασιλεία, για να έχουμε θάρρος και παρρησία ενώπιον του Θεού. Η θεία Κοινωνία μας ενώνει με το Χριστό αλλά και μεταξύ μας. Ο ιερός Αυγουστίνος γράφει ότι είναι σημείο ενότητας ανάμεσα στους ανθρώπους και δεσμός αγάπης. Ιδιαίτερα κατά τις στιγμές των πειρασμών και των θλίψεων, στις διάφορες ασθένειες και δοκιμασίες η θεία Μετάληψη είναι φάρμακο και για την ψυχή και για το σώμα.   

• Τίθεται όμως το ερώτημα: κάθε πόσο πρέπει να κοινωνούμε; Την απάντηση θα μας τη δώσει ο εξομολόγος μας. Αυτός ως έμπειρος πνευματικός, θα μας πει κάθε πότε πρέπει να παίρνουμε το «φάρμακο της αθανασίας». Οι Πράξεις των Αποστόλων γράφουν ότι οι πρώτοι Χριστιανοί περίμεναν με ανυπομονησία, πότε θα γίνει η θεία Ευχαριστία.

• Ο απολογητής και μάρτυρας Ιουστίνος, που έζησε το δεύτερο μ.Χ. αιώνα, αναφέρει στην Α' απολογία του ότι κοινωνούσαν όλοι οι παρόντες στη θεία Λειτουργία και στους απόντες έστελναν τη θεία Κοινωνία με τους διακόνους ή τις διακόνισσες.

• Ακόμη και οι οδοιπόροι έπαιρναν μαζί τους στα ταξίδια τους άγιο άρτο, για να κοινωνούν. Ο Μέγας Βασίλειος γράφει σε μια επιστολή του ότι στην επαρχία του κοινωνούσαν τέσσερις φορές την εβδομάδα. Η Λειτουργία των Προηγιασμένων καθιερώθηκε, γιατί στους αρχαίους Χριστιανούς δεν ήταν αρκετό να κοινωνούν δύο φορές την εβδομάδα.  

• Οι πιστοί Χριστιανοί πρέπει να οικοδομήσουμε στο ιερό Θυσιαστήριο μια νέα κοινωνία πιο ευτυχισμένη. Με επιμελημένη προπαρασκευή και εξαγνισμένη καρδιά ας προσερχόμαστε στη Θεία πηγή, όπως το διψασμένο ελάφι στις πηγές των υδάτων.

Τράπεζα Ευχαριστίας σε Λουθηρανική εκκλησία

ΤΕΛΟΣ

• Εύη Κακούλη

• Ισίδωρος Ζηλιασκούδης

• Μαριάννα Δαμιανίδου

• Αποστόλης Ευφρεμίδης

• Δημήτρης Ζούτης