ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΑΓΩΓΗ – ΜΟΡΦΩΣΗ

ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

ΠΑΙΔΕΙΑ – ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΧΡΗΣΙΜΟΘΗΡΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ

ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΑΓΩΓΗ – ΜΟΡΦΩΣΗ

ΠΑΙΔΕΙΑ

Ονομάζεται η κοινωνική λειτουργία που παρέχει γνώσεις και αξίες στον άνθρωπο με στόχο την ηθικοπνευματική και την κοινωνική του ολοκλήρωση. Συμβάλλει στη διατήρηση και την πρόοδο των κοινωνιών. Με την παιδεία η κοινωνία προσπαθεί να διαμορφώσει την ανθρώπινη προσωπικότητα σύμφωνα με τις επιθυμίες της, να καθορίσει τη συμπεριφορά του νέου, να του προσφέρει τις γνώσεις και τις αξίες που αυτή θεωρεί κατάλληλες. Αποτελεί, λοιπόν, ένα βασικό φορέα κοινωνικοποίησης εξίσου σημαντικό με την οικογένεια.

Η λειτουργία της παιδείας εξυπηρετείται από θεσμούς (οικογένεια, εκπαίδευση, ΜΜΕ, τέχνη και γνήσια ψυχαγωγία) που μεταβιβάζουν πληροφορίες, γνώσεις, αρχές, προβάλλουν πρότυπα και επηρεάζουν καταλυτικά τα παιδιά και τους νέους .

Σκοπός του εκπαιδευτικού συστήματος είναι να παράσχει Παιδεία. Η λ. στην αρχ. Σήμαινε ό,τι περίπου η σημ. κουλτούρα(culture) : γενικότερη ψυχ. καλλιέργεια μαζί με τον πολιτισμό.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Είναι η θεσμοθετημένη μορφή παιδείας που παρέχει η πολιτεία στους πολίτες άμεσα, ως κράτος, ή έμμεσα, με ιδιωτικούς φορείς. Προσανατολίζει επαγγελματικά και κοινωνικοποιεί το

Σχόλιο [ΕΛ1]: «Είναι επόμενο κάθε καθεστώς να επιζητεί την αναπαραγωγή

του δια της παιδείας. .Οι αρχές των

καθεστώτων κατέστησαν βαρύτατα ένοχες και οι περισσότερες έχουν καταρρεύσει.

΄΄Ετσι ώστε η παιδεία να μη διαθέτει πλέον

ούτε τις πεπερασμένες αρχές .Και αναζητά ένα –μετά, όχι στα ιστορικά μορφώματα, τα

βραχυπρόθεσμα, αλλά στα πνευματικά

εδραιώματα, τα χωρίς πέρας που δεν επιδέχονται ιστορική διάψευση» Χρ.

Μαλεβίτσης, Η Παιδεία του ανθρώπου,

Εκδ. Αρμός.

άτομο. Η εκπαίδευση στις μέρες μας είναι ο σημαντικότερος φορέας παιδείας, καθώς παρέχει επιλεγμένη και ιεραρχημένη γνώση(αναλυτικά προγράμματα) σε καθορισμένο χρόνο, διαθέτει ειδικευμένο προσωπικό και στηρίζεται σε αποτελεσματικές μεθόδους διαπαιδαγώγησης.(education>educere=βγάζω έξω)

(Παιδεία και εκπαίδευση, Δημ. Τσιριγώτης)

ΑΓΩΓΗ

Η ελληνική λέξη αγωγή προέρχεται από το ρήμα άγω και υποδηλώνει την κίνηση, την πορεία του ανθρώπου από την έλλειψη συνείδησης σε μια καθοριστική ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του(ανατροφή). « Η ανάπτυξη του ψυχικού κόσμου του μαθητή και γενικότερα η άσκηση όλων των πλευρών της προσωπικότητάς του που δεν έχουν αποκλειστική σχέση με τη γνώση» σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη. Ο όρος παρουσιάζει αισθητές διαφορές ανάλογα με την κοινωνικοπολιτιστική παράδοση που έχει η ανθρώπινη κοινότητα στην οποία αναφέρεται. Έτσι διαπιστώνουμε εύκολα αυτές τις διαφορές, αν συγκρίνουμε την απόδοση του όρου αγωγή στις διάφορες γλώσσες. Η λατινικής προέλευσης(λατινογενείς γλώσσες: Ισπανική, Πορτογαλική, Γαλλική, Ιταλική) λέξη cu1ture υποδηλώνει την καλλιέργεια και χρησιμοποιείται τόσο για τα έμψυχα (ανεπτυγμένη παιδεία, ο πνευματικός πλούτος που διαθέτει κανείς ) όσο και για τα άψυχα (χώμα, έδαφoς) για τα οποία και αποτελεί το σύνολο των εργασιών με τις οποίες προετοιμάζεται το έδαφος για να δεχτεί τον σπόρο και να αποδώσει την καλύτερη δυνατή συγκομιδή . Ο αντίστοιχος γερμανικός όρος(Γερμανική, Ολλανδική, Νορβηγική, Δανική) erziehung σημαίνει αγωγή με την έννοια του τραβώ.

ΜΟΡΦΩΣΗ

Είναι το αποτέλεσμα της αγωγής και της παιδείας. Πρόκειται για την αρμονική ανάπτυξη όλων των πνευματικών και ηθικών δυνάμεων του ανθρώπου με αποτέλεσμα την ολοκλήρωση. Είναι αυτό που μένει, όταν ξεχάσουμε ό,τι έχουμε μάθει. Μόρφωση από το ρ. μορφώνω=βάζω τάξη στο χάος του 1)εσωτερικού κόσμου(αυτογνωσία) και 2) του εξωτερικού(προσωπική δημιουργία)

Προϋποθέσεις απόκτησης παιδείας

Διάθεση για μόρφωση. Συνεχής και συστηματική προσπάθεια. Συνειδητοποίηση της σημασίας της παιδείας από την κοινωνία. Ενδιαφέρον - πολύπλευρη βοήθεια από την οικογένεια. πλούσια καλλιτεχνική δραστηριότητα - πολιτιστικές εκδηλώσεις στο

πλαίσιο της κοινωνικής ζωής . Έγκυρη ενημέρωση και ποιοτική ψυχαγωγία από τα ΜΜΕ. παροχή σύγχρονης γνώσης από τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Επαρκής υλικοτεχνική υποδομή της εκπαίδευσης. Καταρτισμένοι εκπαιδευτικοί με σύγχρονη παιδαγωγική αντίληψη.

Εκπαίδευση: Ο ρόλος της στη σύγχρονη κοινωνία

Ι. Αποσκοπεί στη διεύρυνση των νοητικών δυνατοτήτων, τον εξευγενισμό του εσωτερικού κόσμου, την ενεργοποίηση της φαντασίας, την καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας και την ενίσχυση της βούλησης του ατόμου.

2. Απελευθερώνει από προκαταλήψεις, προλήψεις και δεισιδαιμονίες και ενισχύει τον ορθολογισμό.

3. Διαμορφώνει την αισθητική και ενισχύει την ευαισθησία του ανθρώπου(καθιστά τον άνθρωπο ικανό να διακρίνει την ομορφιά, του καλλιεργεί τα αισθητικά του κριτήρια, αυξάνει τη δεκτικότητά του στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος..)

4. Συντελεί στην εσωτερίκευση ενός κώδικα ηθικής με αποτέλεσμα να ευνοείται η ειρηνική συμβίωση και ο περιορισμός των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας (εγκληματικότητα, τοξικομανία, βία).

5. Στο βαθμό που εμπνέεται από τα ανθρωπιστικά ιδανικά, μεταβιβάζει στο νέο τις αξίες της ισότητας, του αλληλοσεβασμού, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ειρήνης, της δικαιοσύνης.

6. Επιτρέπει τη διαμόρφωση πολιτικής συνείδησης και εξοικειώνει το νέο με τους πολιτικούς θεσμούς και τους τρόπους συμμετοχής στα κοινά.

7. Προάγει την κοινωνικότητα, διαμορφώνοντας ευνοϊκό κλίμα στον τομέα των διαπροσωπικών σχέσεων.

8. Συντελεί στο συγκερασμό της πολιτιστικής παράδοσης και των επιστημονικοτεχνικών επιτευγμάτων του παρόντος και δίνει στη νέα γενιά τη δυνατότητα να θέσει τις βάσεις για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πολιτισμού, απαλλαγμένου τόσο από την προγονοπληξία, όσο και από την τυφλή μίμηση ξένων στοιχείων.

9. Φέρνει τον νέο σε επαφή με τα επιτεύγματα του εθνικού και του οικουμενικού πολιτισμού.( βλ. Παιδεία και Εθνική μόρφωση, Αλ. Δελμούζος)

10. Παρέχει τις προϋποθέσεις για επαγγελματική αποκατάσταση και κατάκτηση μιας ανώτερης κοινωνικοοικονομικής θέσης.

11. Όταν συνδέεται με την αγορά εργασίας, συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ – ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

1. Με ποιο τρόπο μπορεί το πολίτευμα μίας χώρας –δια μέσου της παιδείας- να συμβάλει ή το αντίθετο στη δημιουργία δημοκρατικής συνείδησης;

2. Αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος στη χώρα μας. ▪Αδυναμία της εκπαίδευσης να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις της εποχής μας(ανεπαρκής υλικοτεχνική υποδομή, καθυστέρηση στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών..) ▪Αναντιστοιχία της εκπαίδευσης με τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας(έλλειψη οργανωμένου επαγγελματικού προσανατολισμού, λεπτομερούς και έγκαιρης ενημέρωσης για τις προοπτικές των σχολών, μαζικός προσανατολισμός στα ΑΕΙ με αποτέλεσμα το πλήθος των άνεργων πτυχιούχων..) ▪ Εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας του εκπαιδευτικού συστήματος(χρησιμοθηρική αντιμετώπιση της γνώσης, μεταλλαγή του σχολείου σε προθάλαμο των ΑΕΙ, έτσι ώστε κινδυνεύει να απωλέσει τον αυτοτελή του ρόλο ως βαθμίδας της γενικής παιδείας).. 3.Ποιες αλλαγές προτείνετε για τη βελτίωση των σχολικών εγχειριδίων, ώστε αυτά να είναι πιο ελκυστικά και να συμβάλουν στη διαδικασία της μάθησης πιο αποτελεσματικά; 4.Αφού λάβετε υπόψιν τις μεγάλες αλλαγές που συντελούνται στην εποχή μας(ευρύτατη διάδοση πληροφοριών και γνώσεων, τελειοποίηση των μέσων ενημέρωσης, νέες τεχνολογίες..) να προσδιορίσετε τον ρόλο του εκπαιδευτικού σε ένα σύγχρονο και δημιουργικό σχολείο.

Σχόλιο [ΕΛ2]: Ο δάσκαλος, σελ. 51 Χρ. Μαλεβίτση, Η Παιδεία του Ανθρώπου.

Α) http://gerasimos-politis.blogspot.gr/2011/08/blog-

post_8871.html?utm_source=blog&utm_medium=gadget&utm_campaign=stylify_random(

η έννοια του καταλαβαίνω και του γνωρίζω)

●Ενορατική γνώση (Μπερξόν) Η ζωική δύναμη που ενυπάρχει στον άνθρωπο,

εκδηλώνεται με δύο τρόπους : ως νόηση και ως ένστικτο, που τον τροφοδοτούν με δύο

είδη γνώσεων :

επιστημονική ενορατική

Η νόηση

Η νόηση, κατά τον

Μπερξόν, μας βοηθάει

να προσανατολιστούμε

μέσα στον κόσμο και

εναρμονιζόμενοι μαζί

του, να τον γνωρίσουμε.

Η μέθοδος που

ακολουθούμε, είναι η

κατάτμηση της

πραγματικότητας.

Εκείνο δηλαδή που

κάνουμε, για να γνωρίσουμε ένα αντικείμενο ή ένα γεγονός είναι: να το διαχωρίσουμε

από την υπόλοιπη πραγματικότητα, να το ακινητοποιήσουμε σε κάποια από τις φάσεις

μέσα από τις οποίες διέρχεται και στην συνέχεια να το κομματιάσουμε και να το

διακρίνουμε στα μέρη του. Έτσι όμως διαχωρίζουμε τα πράγματα από ένα βασικό

Ανρί Μπεργκσόν

Ο Μπεργκσόν το 1927

Όνομα Ανρί Μπεργκσόν

Γέννηση 18 Οκτωβρίου 1859[1]

Παρίσι, Γαλλία[1]

Θάνατος 4 Ιανουαρίου 1941 (81 ετών)

Παρίσι, Γαλλία[1]

γνώρισμά τους: την κίνηση και ροή. Την τελευταία αυτή μπορεί να την συλλάβουμε μόνον

με το ένστικτο ή την ενόραση.

Πίστευε ότι η επιστήμη και η διανόηση δεν είναι σε θέση να συλλάβουν αυτή τη βαθύτερη όψη

της πραγματικότητας και απλώς συλλαμβάνουν την επιφανειακή όψη της, που είναι σταθμητή, υλική

και χωρική.

Η διαίσθηση είναι, λοιπόν, σύμφωνα με τον Μπερξόν, το ανώτατο όργανο της γνώσης, με το οποίο ο

άνθρωπος μπορεί να υπερβεί τα όρια της επιστημονικής γνώσης, συλλαμβάνοντας έτσι την πεμπτουσία

του γίγνεσθαι της πραγματικότητας.

●γνώση και πληροφορία https://www.efsyn.gr/?p=133577

Κοντολογίς, το τι διδάσκεται, πόσο χρόνο, πώς διδάσκεται, πώς αξιολογείται

μπορούν να αποτελέσουν τα βασικά ερευνητικά ερωτήματα μέσα από τα οποία

φαίνεται:

● Η κυρίαρχη ιδεολογία στο σχολείο.

● Ο τύπος εργαζόμενου και πολίτη που επιδιώκεται να φτιαχτεί μέσα από την

εκπαίδευση.

● Η ταξική υφή της γνώσης καθώς συγκεκριμένα είδη γνώσης και τρόποι

διδασκαλίας αποκλείουν τα παιδιά από τα λαϊκά στρώματα.

● Η επιλεκτικότητα του σχολείου.

Αν ρίξει κάποιος μια ματιά στα αναλυτικά προγράμματα και τα σχολικά βιβλία

θα έρθει έκπληκτος με ένα αντιφατικό και δυσερμήνευτο φαινόμενο. Τα βιβλία

είναι «γεμάτα» γνώσεις, αγγίζουν όλο και πιο πολλές και όλο και πιο

σύγχρονες πλευρές της επιστήμης και του πολιτισμού και όμως οι μαθητές που

μορφώνονται από αυτά τα βιβλία δεν μπορούν να σκεφθούν κριτικά.

Ετσι, η αντιπαράθεση με τους ιθύνοντες των εκπαιδευτικών ζητημάτων στο αν

το σχολείο σήμερα παρέχει «λίγη» ή «πολλή» επιστημονική γνώση μάλλον

είναι χαμένο παιχνίδι σε ξένο γήπεδο για όποιον υποστηρίζει ότι το σχολείο

σήμερα υστερεί στην ποσότητα των γνώσεων που παρέχει στους μαθητές του.

Το ζήτημα δεν είναι μόνο ποσοτικό αλλά κυρίως και ποιοτικό.

Η συσσώρευση πολλών γνώσεων στα αναλυτικά προγράμματα και ο

βομβαρδισμός του μαθητή με αυτές δεν σημαίνουν ότι οι μαθητές που

κατέχουν πολλές γνώσεις αποκτούν αυτόματα και την ικανότητα της κριτικής

σκέψης. Φυσικά και το αντίστροφο είναι προβληματικό, να περιμένουμε ότι

κάποιος άνθρωπος που δεν έχει γνώσεις και δεν έχει εμπλοκή με τον τρόπο

παραγωγής της γνώσης μπορεί να μάθει να σκέφτεται κριτικά αν του

διδάξουμε σε φόρμουλες τη διαλεκτική ή την τυπική λογική.

Γνώση και πληροφορία

Το σχολείο, με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα, παρέχει στους μαθητές

πληροφορίες. Ομως, η πληροφορία δεν είναι γνώση. Η ειδοποιός διαφορά

ανάμεσα στη γνώση και την πληροφορία έγκειται, ανάμεσα στα άλλα, στο ότι η

πρώτη είναι οργανικά δεμένη με τους τρόπους και τους μηχανισμούς

παραγωγής της, ενταγμένη στον συνεκτικό αρμό μιας επιστήμης που της δίνει

ευρύτερο νόημα και παραπέρα ερμηνευτική δυνατότητα νέων γνωστικών

περιοχών για επόμενες μαθητικές εργασίες. Η παρουσίαση στους μαθητές μόνο

πληροφοριών καθιστά αδύνατη την επεξεργασία και την ιεράρχηση τους σε

«χρήσιμες» και «άχρηστες».

Καθιστά, επίσης, τους μαθητές ανήμπορους να ερμηνεύσουν και να

ταξινομήσουν τις επόμενες πληροφορίες που θα προσλάβουν. Γι΄ αυτό και οι

μαθητές, έπειτα από χρόνια μελέτης και μαθημάτων, δεν μπορούν να

σκεφθούν κριτικά και να «ζυγίσουν» διαφορετικές πληροφορίες ως προς την

εγκυρότητα και τη βαρύτητα τους. Γι΄αυτό μπορεί στο ίδιο άτομο να

συνυπάρχουν η καλή γνώση της τεχνικής τού να λύνει ασκήσεις στη Φυσική

και τη Χημεία με την πίστη ότι η μοίρα μας καθορίζεται από τον ζωδιακό

κύκλο.

ΘΕΜΑ: Κρίνοντας το είδος και την ποιότητα των γνώσεων που παίρνετε από το σχολείο σας

προσπαθήστε να στείλετε ένα μήνυμα για το περιεχόμενο των σπουδών σας.

● ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ

Όρια νομιμότητας και δυνατότητας της αγωγής

[Αναδημοσίευση από το βιβλίο του Φ.Κ.Βώρου, Δοκίμια για την Παιδεία, σ.58-

72]

Α΄.Αρχή σοφίας είναι η σπουδή των λέξεων (ονομάτων επίσκεψις).

Και δε φαίνεται άσκοπο να αρχίσουμε το δοκίμιο τούτο με μια προσπάθεια

ορισμού των δυο λέξεων του τίτλου. Συνήθως με τον όρο παιδεία εννοούμε

το σύνολο των επιδράσεων που δέχεται ο άνθρωπος από τον πολιτισμό των

προγενεστέρων και των συγχρόνων του, επιδράσεων που δημιουργούν τη

γνωριμία του με τον κόσμο και τη ζωή, επιδράσεων που κάνουν ευκολότερη

τη ζωή του και τη συνεννόησή του με τους συνανθρώπους του. Δηλαδή να

το πούμε συντομότερα: παιδεία είναι η γνωριμία του ανθρώπου με τον

πολιτισμό (προγενέστερο και σύγχρονο). Είναι ανάγκη όμως αμέσως να

αντιδιαστείλουμε τον όρο εκπαίδευση, που είναι η οργανωμένη

προσπάθεια της ώριμης γενιάς να μεταδώσει τον πολιτισμό της στην

επόμενη, καθώς θα της παραδώσει και τη σκυτάλη της ζωής.

Πολύ δυσκολότερο είναι να δώσει κανείς κάποιον ορισμό

της ελευθερίας. Είναι για όλους αγαθό που θεμελιώνει την ευτυχία μας και

τη δημιουργικότητά μας, αλλά και έννοια πολυσήμαντη που αντιστέκεται σε

κάθε ορισμό, γλιστράει όπως ο υδράργυρος. Φαίνεται ότι, όπως ο

φιλελεύθερος άνθρωπος αποστρέφεται τους άστοχους περιορισμούς, έτσι η

έννοια της ελευθερίας διαφεύγει τους ορισμούς. Όσοι προσπαθούν να την

ορίσουν καταφεύγουν στην απαρίθμηση των μορφών που παίρνει και

μιλάνε για ελευθερία του λόγου, της έκφρασης, της σκέψης, της

συνείδησης, της βούλησης, απαλλαγή δηλ. από κάποιο εμπόδιο εξωτερικό ή

εσωτερικό. Όλοι θεωρούμε την ελευθερία του ανθρώπου αγαθό

μεγάλο, ύψιστο και σεβαστό, αλλά και είμαστε όλοι πρόθυμοι να

προσθέσουμε έναν αυτοπεριορισμό: ότι η ελευθερία του ενός δεν μπορεί να

παραβιάζει την ελευθερία του άλλου. Μιλάμε για το ιερό δικαίωμα του

λόγου, αρκεί ο λόγος του ενός να μην αποτελεί συκοφαντία, βλάβη,

δυσφήμηση του άλλου.

Μέχρι εδώ, ελπίζω, συμπλέουμε στο ίδιο σκάφος ιδεολογικής

ευφορίας. Υπάρχει όμως πάντα κάπου ύφαλος. Ότι η ελευθερία της σκέψης

(που είναι ο πυρήνας της ελευθερίας του ανθρώπου) κινδυνεύει να

παγιδευτεί από την άγνοια ή την προκατάληψη ή το φόβο. Ένα

παράδειγμα θα φωτίσει, νομίζω, καλύτερα το θέμα: ένα δεκαπεντάχρονο

παιδί μεγαλώνει στη Γερμανία του 1935. Καθημερινά στο σχολείο και στο

σπίτι του, στους δρόμους, στους κινηματογράφους, στο ραδιόφωνο ακούει

ότι όλα τα δεινά της Γερμανίας και του κόσμου προέρχονται από τους

Εβραίους, που πρέπει γι’ αυτό το λόγο να εξοντώνονται ανελέητα όπου κι

αν βρίσκονται. Ένας συμμαθητής του ακούει πως όσα λέγονται εναντίον

των Εβραίων είναι παραπλανητικά ψέματα, προπαγάνδα του ναζισμού, για

να ενώσει τους Γερμανούς με το κοινό μίσος, αλλά γνωρίζει ότι θα

τιμωρηθεί αυτός και η οικογένειά του, αν διακηρύξει τέτοιες απόψεις υπέρ

των Εβραίων. Και τα δυο αυτά παιδιά στρατεύονται το

1941, δηλαδή φτάνουν σε ηλικία αποφάσεων και σκοτώνουν Εβραίους, ο

πρώτος από άγνοια και προκατάληψη, ο δεύτερος από φόβο. Γεννιέται το

ερώτημα: ήταν η σκέψη του πρώτου ελεύθερη; και η απόφαση του

δεύτερου; Ήταν οι δυο αυτοί άνθρωποι ελεύθεροι; και υπεύθυνοι;

Β΄. Τέτοιου είδους επεμβάσεις παραμορφωτικές για την ελευθερία

της σκέψης και κατά συνέπεια της βούλησης του ανθρώπου δημιουργούνται

καθημερινά με την παιδευτική δραστηριότητα της ώριμης γενιάς, που

επιχειρεί να διαπαιδαγωγήσει την επόμενη γενιά μεταφέροντας τις γνώσεις

της, την εμπειρία της ή τους φόβους της.

Σε τούτο ακριβώς το κρίσιμο σημείο συναντιώνται οι δυο έννοιες

του τίτλου που χρησιμοποιήσαμε: Ελευθερία και παιδεία. Ως ποιο σημείο η

παιδεία που προσφέρει η ώριμη γενιά επηρεάζει και φωτίζει ή

συσκοτίζει την ελευθερία της διάδοχης γενιάς.

Το ερώτημα όμως γεννιέται πάντα, κάθε στιγμή και σε κάθε βήμα στα

λεγόμενα ανθρωπιστικά μαθήματα, στην Ιστορία, την Κοινωνιολογία, τη

Λογοτεχνία. Εδώ οι προτάσεις που χρησιμοποιούμε χωρίζονται σε δυο

κατηγορίες: 1)προτάσεις πληροφοριακές (η Γαλλική Επανάσταση έγινε το

1789) και 2) κρίσεις αξιολογικές (Η Γαλλική Επανάσταση είναι το

σημαντικότερο γεγονός στη νεότερη ιστορία).Και ενώ μπορεί να

συμφωνήσουμε όλοι στο πληροφοριακό μέρος, είναι πιθανό να

διαφωνήσουμε στο δεύτερο και να αντιτάξουμε άλλα γεγονότα ως

σημαντικότερα (1917, 1949).

Οι αξιολογικές λοιπόν κρίσεις αποτελούν το επίμαχο στοιχείο στην

καθημερινή ζωή, στις ιδεολογικές συζητήσεις, στην παιδευτική

δραστηριότητα, γιατί οι αξιολογικές κρίσεις (τούτο είναι καλό ή κακό,

ωραίο ή άσχημο, δίκαιο ή άδικο) αποτελούν τον πυρήνα για τις σκέψεις και

τη δράση την καθημερινή. Εδώ εντοπίζεται το δίλημμα και η ευθύνη κάθε

ανθρώπου –εκπαιδευτικού, γονιού, πολιτικού, όταν στρέφεται προς την

ανώριμη γενιά και διατυπώνει τη γνώμη του (δηλαδή μια κρίση αξιολογική)

για πρόσωπα ή γεγονότα. Εδώ βρίσκεται το σημείο επαφής και ίσως

προστριβής ανάμεσα στην Παιδεία και την Ελευθερία, όπου η παιδεία

μπορεί να φωτίσει το δρόμο της ελευθερίας ή να τον συσκοτίσει

Επειδή όμως κάθε εκπαιδευτικό σύστημα αφορά νεότερους, η ώριμη γενιά

έχει χρέος να δώσει απάντηση πειστική σε κάποια επίμαχα ερωτήματα, για

να δικαιολογήσει την παιδαγωγική της αυθεντία και να βεβαιωθεί ότι

ακολουθεί δρόμο σωστό, για να πείσει ότι έχει προθέσεις καθαρές και

σχέδια μελετημένα. Τα ερωτήματα είναι απλά:

Πώς αντιλαμβάνεται την ελευθερία του ανθρώπου;

Ως ποιο σημείο θεωρεί δυνατή τη διαμόρφωση της βούλησης

του νέου ανθρώπου;

Ως ποιο σημείο θεωρεί την επέμβαση αυτή θεμιτή;

Για την εξυπηρέτηση τίνος οργανώνεται το εκπαιδευτικό

σύστημα;

Ποιος και με ποια κριτήρια έχει αρμοδιότητα να καθορίζει

σκοπούς Παιδείας;

Ποιος και με ποια μέσα να τους πραγματοποιεί;

Η σπουδαιότητα των ερωτημάτων είναι σχεδόν αυτονόητη,

προσθέτουμε τούτο μόνο: ότι ο σχεδιασμός και η πραγμάτωση Παιδείας

αποτελεί την σημαντικότερη σε χρονική διάρκεια και οικονομικοκοινωνικές

επιπτώσεις λειτουργία της σύγχρονης πολιτείας.

1. Το πρόβλημα της Ελευθερίας της Βούλησης έχει μακραίωνη

ιστορία και θέση σεβαστή ανάμεσα στα άλλα θέματα της φιλοσοφίας.

Ζοφερή φαίνεται η εικόνα που περιγράψαμε, όχι όμως και απελπιστική.

Υπάρχουν δυνάμεις και δρόμοι για μια αναγέννηση της Γενικής Παιδείας,

ώστε να ελκύσει στους κόλπους της τη νεολαία μας (που σήμερα την

απωθεί ή την αναγκάζει να κρατεί την ψυχή της ερμητικά κλειστή μέσα

στην αυλή του σχολείου).

Υπάρχει πρώτα ή άσβεστη, κρυφή επιθυμία της πλειοψηφίας των

εκπαιδευτικών, που –παρ’ όλες τις ταπεινώσεις- ποθούν, γιατί πονούν, να

συμβάλουν στην ανόρθωση. Η επαφή τους με τη νεολαία διατηρεί μέσα

τους ζωντανό τον πρώτο ενθουσιασμό της δικής τους νιότης.

Υπάρχει η δυνατότητα με ταχύρρυθμη οργάνωση σεμιναρίων κατά

περιφέρειες να διοχετευτούν οδηγίες, να υψωθεί η σημαία της

αναδημιουργίας, της αλήθειας, του φωτισμού. Όταν είναι δοσμένη η

απόφαση της πολιτείας να πάρει στα χέρια της τη σκυτάλη της αλλαγής, οι

σειρήνες του σκοταδιού θα αναγκαστούν να αποσυρθούν στο σκοτάδι.

Υπάρχει ο δρόμος για βελτίωση πολλών σχολικών βιβλίων, που να

ενσαρκώνουν επιστήμη, καλαισθησία, σεβασμό για τον παραλήπτη. (Πρέπει

να ομολογηθεί πως μερικά τέτοια ωραία δείγματα έχουν φτάσει κιόλας στα

χέρια των μαθητών τους τελευταίους μήνες).

Υπάρχει η δυνατότητα με καλή πίστη και διάθεση να αναθεωρήσουμε

τον τρόπο παραγωγής των εκπαιδευτικών, έτσι που να ανταποκρίνονται στα

σύγχρονες απαιτήσεις.

Υπάρχει η δυνατότητα να αξιοποιήσουμε σωστά το σχολικό μας

χρόνο, που σήμερα τον σπαταλούμε άσκοπα για τους μαθητές και κάποτε

εξοντωτικά για τους δασκάλους τους.

● Για ένα μόνο πράγμα δεν μένουν περιθώρια χρόνου: να

συνειδητοποιήσουμε δηλαδή ότι ο εκσυγχρονισμός σκοπών και μέσων είναι

ανάγκη άμεση, ότι η διάρθρωση της δομής της γενικής παιδείας μας θέλει

αναπροσαρμογή κα μηχανισμούς για διαρκή αναπροσαρμογή. Η

νεολαία μας διψάει για ιδανικά, έχει ανάγκη να στηριχτεί σε μας, να νιώσει

εμπιστοσύνη και σεβασμό για μας. Είναι ανάγκη επιτακτική να

ανταποκριθούμε με μεγαλοψυχία, να δείξουμε κι εμείς εμπιστοσύνη. Δεν

είναι αντάρτες οι νέοι, η αμφισβήτησή τους εκφράζει ζωτικότητα,

δημιουργική διάθεση, είναι σύμπτωμα ελπιδοφόρο και είναι ακόμη –το

εξηγήσαμε πιο πάνω- αποτέλεσμα περισσότερο της δικής μας αβελτηρίας.

Όσο περισσότερο σεβαστούμε το δικαίωμα των νέων για ελεύθερο

στοχασμό και διάλογο, τόσο πιο γρήγορα θα ωριμάσουν, τόσο πιο γρήγορα

θα 'ρθουν κοντά μας. Όσο πιο φειδωλοί φανούμε στο να πούμε την αλήθεια,

τόσο πιο εύκολη θα είναι η νίκη των σειρήνων, που ψάλλουν το τραγούδι

τους ανεύθυνες απ’ έξω. Οι νέοι μας δεν θα ζητούν κάτω από ξένες

σημαίες το σκλάβωμα της σκέψης τους, όταν εμείς τους

προσφέρουμε τη στοργική θαλπωρή της δικής μας σημαίας, που θα

ενσαρκώνει την αγάπη μας για την αλήθεια, τη δικαιοσύνη και την

ελευθερία της σκέψης.

……………………….

Νομίζω ότι η παιδεία οικοδομεί νέους ανθρώπους με δημιουργική και

φρόνιμη ελευθερία, όταν τους προσφέρει σταθερά και απαρέγκλιτα την

αλήθεια. Μόνοι τους θα διαμορφώσουν την ιδεολογία τους. Και

νομίζω ότι ακόμη η ώρα είναι κατάλληλη – δε χωράει αναβολή - η

Πολιτεία να προσφέρει (όπως έχει αρχίσει κιόλας να προσφέρει)

γενναιόδωρη παιδεία, για να απελευθερώσει μεθοδικά και σταδιακά την

ελληνική κοινωνία από την άγνοια, τις προκαταλήψεις, τη μισαλλοδοξία

και όλα τα μικρόβια που λυμαίνονται την ελεύθερη σκέψη, την ορθή

απόφαση, την υπεύθυνη πράξη, την κοινωνική γαλήνη. Για το καλό

όλων.

Η ελευθερία για τον Επίκτητο είναι εκπλήρωση του παιδευτικού αιτήματος αλλά και εκπλήρωση της αποστολής της ανθρώπινης φύσης.

Ο Επίκτητος ανέπτυξε ένα φιλοσοφικό σύστημα που το θεμελίωνε σε βάσεις από την ηθική του Σενέκα και το οποίο ήταν κυρίως ένα είδος θρησκευτικής διδασκαλίας που έμοιαζε πολύ με τον χριστιανισμό. Επίκεντρο της φιλοσοφίας του Επίκτητου είναι ο άνθρωπος και η εκπαιδευτική αγωγή του με έμφαση στην ηθική. Η εκπαίδευση για τον φιλόσοφο είναι το μέσο με το οποίο μπορεί να κατοχυρώσει ο άνθρωπος την ελευθερία του και μέσω αυτής να εκπληρώσει τον ύψιστο προορισμό του ως ανθρώπου. Μέσω της άσκησης της φιλοσοφίας ο άνθρωπος μπορεί να διακρίνει τα πράγματα που βρίσκονται υπό την εξουσία του από εκείνα που δεν βρίσκονται υπό την εξουσία του. Κατά τον Επίκτητο, η έννοια της ευδαιμονίας εδράζεται στη γνώση των «εφ' ημίν» (στα οποία υπάγονται οι προσωπικές μας πράξεις, οι σκέψεις κλπ.) που είναι τα μόνα που εξαρτώνται από τη θέλησή μας και των «ουκ εφ' ημίν» (στα οποία υπάγονται ο πλούτος, η δόξα, η υγεία κλπ.), που δεν εξαρτάται από εμάς, το αν θα τα αποκτήσουμε, γι’ αυτό και πρέπει να μην αγωνιούμε για την απόκτησή τους..

Εάν δεν υπάρχει έρωτας στην εκπαίδευση δεν υπάρχει

εκπαίδευση

http://ta4mx.blogspot.gr/p/blog-page_6.html

Μ’ όποιον δάσκαλο «καθίσεις»: «αν δεν υπάρχει έρωτας μες στην εκπαίδευση δεν υπάρχει εκπαίδευση»

«Για να υπάρξει πραγματική εκπαίδευση με την

αυστηρή έννοια του όρου υπάρχει μια βασική προϋπόθεση: είναι ότι αυτή η εκπαιδευτική

διαδικασία γίνεται αντικείμενο επένδυσης και πάθους και από τους εκπαιδευτές και από τους

εκπαιδευόμενους και, για να το πω καθαρά, ότι αν δεν υπάρχει έρωτας μες στην εκπαίδευση δεν υπάρχει

εκπαίδευση! Εάν κάποιος κάτι μαθαίνει μέσα στο σχολείο είναι διότι, διαδοχικά, έναν καθηγητή σε

κάποια τάξη - και στο πανεπιστήμιο ακόμη - τον ερωτεύεται και τον ερωτεύεται διότι βλέπει ότι

αυτός ο ίδιος ο καθηγητής είναι ερωτευμένος με

αυτό που διδάσκει. Λοιπόν, για να τα πω επίσης καθαρά και για να γίνω πλήρως απεχθής σ’ αυτούς

που με ακούνε, σήμερα οι εκπαιδευτικοί ασχολούνται με τις επαγγελματικές τους διεκδικήσεις, οι

οικογένειες ασχολούνται με το να πάρει το παιδί ένα «χαρτί» και τα παιδιά ασχολούνται με οτιδήποτε άλλο

εκτός από την επένδυση των πραγμάτων που μαθαίνουν. Λοιπόν, δεν είναι δυνατόν να υπάρξει

εκπαίδευση.» [ Κορνήλιος Καστοριάδης]

ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Πως συμβάλλει το σχολείο στην ανάπτυξη δημοκρατικής συνείδησης;

Δημοκρατική συνείδηση = στηριγμένη στην ελευθερία, το σεβασμό, τη δικαιοσύνη. Πολίτης κι όχι υπήκοος, αυτός που έχει βιώσει τις αρχές τις δημοκρατίας.

Δημοκρατικό σχολείο Δημοκρατικών πολιτών

Στηρίζεται στο διάλογο διαλλακτικά άτομα, όχι φανατικά. Όχι αυταρχισμός εκ μέρους ισορροπημένα άτομα, ελεύθερες

των διδασκόντων, ελευθερία προσωπικότητες, δίχως

στην έκφραση μαθητών απωθημένα

καλλιέργεια κριτικής σκέψης πολίτες προβληματισμένοι, όχι όχι στείρα γνώση παθητικοί δέκτες.

σεβασμός της προσωπικότητας νέου βιώνουν την έννοια του σεβασμού

Μαθητικά συμβούλια, αντιμετώπιση προβλημάτων.

Μαθαίνουν να διεκδικούν τα δικαιώματα τους, πρωταγωνιστούν στην κοινωνική ζωή, δίχως να είναι απλοί θεατές.

Ανθρωπιστικό περιεχόμενο σπουδών.

Από τα παραπάνω προκύπτει το θέμα: «Αφού λάβετε υπόψιν τις μεγάλες αλλαγές

που συντελούνται στην εποχή μας(ευρύτατη διάδοση των πληροφοριών και της

γνώσης, νέες τεχνολογίες..)να προσδιορίσετε τον ρόλο του εκπ/κού σε ένα σύγχρονο

και δημιουργικό σχολείο»

Μετάγγιση αξιών, σωστών προτύπων που καλλιεργούν όλες τις ψυχικές, ηθικές και πνευματικές δυνάμεις που συνιστούν την ανθρώπινη προσωπικότητα.

Ισοτιμία – ίσες ευκαιρίες στους νέους.

Διεκδικούν την ισονομία στην πολιτεία.

Πως επιδρά στο σχολείο το δημοκρατικό πολίτευμα; Το δημοκρατικό πολίτευμα «αναπαράγει» τις αξίες του και τα πρότυπά του μέσω των φορέων κοινωνικοποίησης, όπως το σχολείο. «Περνάει» τις αξίες του με το περιεχόμενο των σπουδών, την προσφερόμενη γνώση, τις πολιτιστικές εκδηλώσεις και το κλίμα που καλλιεργεί.

Γι’ αυτό το δημοκρατικό πολίτευμα καλλιεργεί το σεβασμό, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, το τρίπτυχο πάνω στο οποίο στηρίζεται η δημοκρατία.

Πως επιδρά στο πολίτευμα το δημοκρατικό σχολείο; Οι νέοι που στο σχολείο έχουν βιώσει τα ιδανικά και τις αξίες της δημοκρατίας , σαν πολίτες λειτουργούν με βάση αυτές. Διεκδικούν τα δικαιώματά τους και η στάση ζωής τους είναι αυτή που είχαν σαν μαθητές. Αναγνωρίζουν πως τα δικαιώματα συνυφαίνονται με ισομεγέθεις υποχρεώσεις και η ελευθερία τους σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία των άλλων.

Συμπέρασμα : όσο καλύτερη είναι η δημοκρατία τόσο καλύτερη είναι η παιδεία , αλλά και η ποιότητα της παιδείας ανακλά την ποιότητα της δημοκρατίας.

Σημαντικό επίσης και οι άλλοι φορείς της παιδείας να λειτουργούν δημοκρατικά.

Η ΓΝΩΣΗ είναι επίσης μια έννοια αλληλένδετη με τη δημοκρατία. Η γνώση αποτελεί θεμέλιο για τη δημοκρατία, γιατί λαοί απαίδευτοι δεν είναι σε θέση να στεριώσουν τη δημοκρατία, παρασύρονται εύκολα από δημαγωγούς και φήμες, κρίνουν και αποφασίζουν άκριτα ή με βάση τα μικροπολιτικά συμφέροντα. Η δημοκρατία θέλει να την εκπροσωπούν πολλοί καλλιεργημένοι κι όχι λίγοι επιτήδειοι.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ

«Δημοκρατία δεν υπάρχει όπου η πολιτική εξουσία και κοινωνία δεν μεριμνούν ώστε το έμψυχο υλικό, που της προσφέρεται, να το καλλιεργεί με σκοπό να διαπλάθονται δημιουργικά άτομα, ικανά να δράσουν και ως άτομα και ως στοιχεία ολοτήτων, άτομα που από απλά φυσικά όντα θα καταστούν άνθρωποι και πολίτες, και αυτό επί ίσοις όροις για τον καθένα, έτσι ώστε μόνον οι φυσικές ανισότητες να τα ξεχωρίζουν και καμιά άλλη. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει δημοκρατία, όπου δεν υπάρχει παιδεία..»Κων. Τσάτσος

«Πολλοί νομίζουν πως η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα. Δεν ξέρουν πως πρόκειται για απόληξη και όχι για αφετηρία. Δημοκρατία σημαίνει αναβάθμιση πολιτισμού. Προϋποθέτει πολλά πράγματα όχι απλώς έναν ιδεολογικό προσανατολισμό ή μία κατεύθυνση του γούστου. Γίνεσαι άξιος να υψωθείς ως τη δημοκρατική ιδέα, όταν έχεις πριν διανύσει κάποια στάδια εκπολιτισμού.

υμα

…..Η Δημοκρατία είναι ένα ‘παιχνίδι’ δύσκολο, επικίνδυνο και ‘ακροβατικό’, αφού πρέπει να κρατάει μία λεπτή και ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα σε αντικρουόμενες απόψεις, θέσεις, συμφέροντα.. Και ο ρόλος του ‘ακροβάτη- πολίτη’ όχι μόνον είναι πολύ δύσκολος, αλλά χρειάζεται πολύχρονη και επίμονη προσπάθεια-άσκηση, για να σηκώσει το ‘βάρος’ της Δημοκρατίας. Και η άσκηση αυτή είναι καρπός γνώσης που καλλιεργείται μέσα από την Παιδεία. Ο φωτισμός της παιδείας είναι εκείνος που θα διαλύσει τα σκοτάδια της πλάνης, της αμάθειας ή της ημιμάθειας, παθών και ταπεινών συμφερόντων και θα μετατρέψει τη δύναμη του σώματος(δίκιο του ισχυροτέρου) σε δύναμη πνεύματος και ψυχής, σε δύναμη ήθους. Γιατί η Δημοκρατία είναι Ήθος.

Η εκπαίδευση τον 21ο αιώνα

{Το άρθρο αυτό αναφέρεται στο

Πού πρέπει να εστιάσει- ΤΟ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ:

●γνώσεις

●αναλυτική-κριτική σκέψη

●καλή διαχείριση των γνώσεων

●διαρκές ενδιαφέρον, επιμονή, αυτομόρφωση

●καινοτομία}

The New York Times

Όταν ο Τόνι Γουάγκνερ, ειδικός σε θέματα εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ,

Το επιχείρημα του Γουάγκνερ στο βιβλίο του «Creatinig Innovators: The Making of Young

People Who Will Change the World» («Δημιουργώντας καινοτόμους: Η συγκρότηση νέων

ανθρώπων που θα αλλάξουν τον κόσμο») είναι ότι η εκπαίδευσή μας δεν καταφέρνει

συστηματικά να «προσθέσει την αξία και να διδάξει τις δεξιότητες που έχουν τη μεγαλύτερη

σημασία στην αγορά εργασίας».

περιγράφει το επάγγελμά του, λέει πως είναι «διερμηνέας ανάμεσα σε δύο εχθρικές φυλές» τον κόσμο της εκπαίδευσης και τον επιχειρηματικό κόσμο, εκείνους που διδάσκουν τα παιδιά μας και εκείνους που τους δίνουν δουλειά.

Η ικανότητα για καινοτομία ,η ικανότητα να λύνεις δημιουργικά τα προβλήματα ή

να φέρνεις στο φως νέες δυνατότητες και οι δεξιότητες όπως η κριτική σκέψη, η

επικοινωνία και η συνεργασία είναι πολύ πιο σημαντικές από την ακαδημαϊκή

γνώση».

Αν αυτό ισχύει, ρώτησα τον Γουάγκνερ, τι πρέπει να διδάσκονται σήμερα οι νέοι;

«Διδάσκουμε και εξετάζουμε πράγματα για τα οποία οι περισσότεροι σπουδαστές δεν

ενδιαφέρονται και πληροφορίες που μπορούν να τις βρουν στο Google και θα τις ξεχάσουν μόλις

τελειώσουν οι εξετάσεις»,υποστηρίζει ο Γουάγκνερ.

Γι' αυτό ο στόχος της εκπαίδευσης σήμερα δεν θα έπρεπε να είναι πώς να

καταστήσει κάθε παιδί «έτοιμο για το πανεπιστήμιο», αλλά «έτοιμο για

καινοτομία» έτοιμο να προσθέσει αξία σε οτιδήποτε κάνει.

«Σήμερα», μου απάντησε με e-mail, «καθώς η γνώση είναι διαθέσιμη σε κάθε

συσκευή συνδεδεμένη με το Ιντερνετ, αυτά που γνωρίζεις μετρούν λιγότερο από

αυτά που μπορείς να κάνεις με όσα γνωρίζεις.

«Κάθε νεαρό άτομο θα εξακολουθήσει να χρειάζεται τις βασικές γνώσεις, βέβαια», είπε.

«Θα χρειάζεται όμως, ακόμα περισσότερο, δεξιότητες και κίνητρα, τα οποία έχουν

ιδιαίτερα κρίσιμη σημασία. Οι νέοι που είναι εσωτερικά κινητοποιημένοι περίεργοι,

επίμονοι, πρόθυμοι να ρισκάρουν θα μαθαίνουν νέες γνώσεις και δεξιότητες συνεχώς. Θα

μπορούν να βρίσκουν νέες ευκαιρίες ή να δημιουργούν δικές τους κάτι όλο και πιο

σημαντικό, καθώς οι παραδοσιακές σταδιοδρομίες θα εξαφανίζονται».

Για τη δική μας γενιά ήταν εύκολο. Επρεπε να «βρούμε» μια δουλειά. Τα παιδιά μας,

όμως, θα πρέπει να «εφεύρουν» μια δουλειά. Σίγουρα, τα πιο τυχερά θα βρουν την πρώτη

δουλειά τους, αλλά ακόμη και αυτά θα πρέπει να επανεφευρίσκουν και να

αναδιοργανώνουν αυτήν τη δουλειά πολύ πιο συχνά από τους γονείς τους, αν θέλουν να

προοδεύσουν στο πεδίο που διάλεξαν

Πού πρέπει λοιπόν να εστιάσει η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση σήμερα;

« Το να φανταστούμε εκ νέου τα σχολεία του 21ου αιώνα πρέπει να είναι μία από τις

κυριότερες προτεραιότητές μας. Πρέπει να εστιάσουμε περισσότερο στο να διδάξουμε την

ικανότητα και τη θέληση για μάθηση, αλλά και να φέρουμε μέσα στην τάξη του σχολείου

τα τρία πιο ισχυρά συστατικά της εσωτερικής κινητοποίησης: παιχνίδι, πάθος,

στόχευση».

ΠΗΓΗ: εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 7-4-2013

ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΛΟΙΠΟΝ ΤΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

●Στην εποχή της «παγκοσμιοποίησης» και στην κοινωνία της γνώσης είναι περισσότερο

από ποτέ άλλοτε αναγκαίο, το σχολείο της κριτικής, αναλυτικής και συνθετικής

ικανότητας να είναι το σχολείο της ουσιαστικής γνώσης.

●Το διακύβευμα για το σημερινό σχολείο που είναι ενταγμένο στο περιβάλλον των

τεχνολογιών πληροφόρησης και την κοινωνία της γνώσης δεν είναι τόσο να μάθει ο

μαθητής πώς να γίνει καλός διαχειριστής αυτής της γνώσης και αυτών των τεχνολογιών,

●αλλά πως αυτός θα αποκτήσει την ικανότητα να αξιοποιεί τη γνώση κριτικά, αναλυτικά

και συνθετικά, ώστε να παράγει νέες ιδέες και να συμβάλει στην ανανέωση και την

εξέλιξη της.

Η κοινωνία της γνώσης αναδεικνύεται σε κυρίαρχο αίτημα και στόχο της νέας εποχής. Η γνώση είναι η

δύναμη που κινεί τη διεθνή οικονομία στις μεταβιομηχανικές κοινωνίες του 21ου αιώνα. Η νέα κοινωνική και

οικονομική πραγματικότητα καταδεικνύει τον πρωτεύοντα ρόλο της γνώσης ως βασικού συστατικού

στοιχείου της προσωπικής εξέλιξης και κοινωνικής ανάπτυξης.

Για να είναι επιτυχής η μετάβαση των νέων από την

εκπαίδευση/αρχική κατάρτιση στην αγορά εργασίας

Θέματα που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τη μετάβαση και αποτελούν τους

άξονες των μεταρρυθμίσεων στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι :

η χρονική διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης η δομή και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης και ο εκσυγχρονισμός των

αναλυτικών προγραμμάτων

ο βαθμός απόκτησης εργασιακών προσόντων στη διάρκεια της εκπαίδευσης

και αρχικής κατάρτισης

η συμβατότητα των προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και

κατάρτισης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας

ο βαθμός διαφοροποίησης μεταξύ των προγραμμάτων γενικής και

επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης

το σημείο έναρξης αυτής της διαφοροποίησης, κ.ά.

●Στόχος τους είναι η ελαχιστοποίηση της "διαρθρωτικής ανεργίας".

Διαρθρωτική ανεργία:

●Πρόκειται για την πιο σημαντική μορφή ανεργίας, γιατί αναφέρεται στο κατά πόσον

μια οικονομία έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες που

προκύπτουν από τεχνολογικές μεταβολές ή τη διαθεσιμότητα παραγωγικών

συντελεστών, πηγών ενέργειας, κλπ.

● Η ραγδαία εξέλιξη των τελευταίων ετών έχει επιφέρει μια σημαντική μεταβολή στις

μεθόδους παραγωγής, η οποία συνεπάγεται μια διαρθρωτική ανισορροπία ανάμεσα

στην προσφορά και τη ζήτηση εργασίας, που έχει ως αποτέλεσμα ένα είδος εργασίας

να ζητείται, ενώ η προσφορά αδυνατεί να προσφέρει τέτοιες ειδικότητες.

●Και αυτό οφείλεται κυρίως στην αναντιστοιχία των γνώσεων, ειδικεύσεων και

δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού με τις ανάγκες της παραγωγής και τις

απαιτήσεις των θέσεων εργασίας.

● Ως λύση προτείνεται η προσαρμογή του περιεχομένου σπουδών στις απαιτήσεις της

οικονομίας και της αγοράς εργασίας.

● Σε αυτή την άποψη αποδίδονται και μειονεκτήματα. Όπως π.χ

●παραβλέπει τον ρόλο της μακροοικονομικής συγκυρίας και του ρυθμού μεγέθυνσης στην

ικανότητα της οικονομίας να απορροφά το νεοεισερχόμενο στην αγορά εργασίας

εργατικό δυναμικό

●δεν αναγνωρίζει την κοινωνικά αναγκαία αυτονομία του εκπαιδευτικού σε σχέση

με το παραγωγικό σύστημα λόγω του ευρύτερου κοινωνικού ρόλου της

εκπαίδευσης.

Από τα παραπάνω κείμενα: Η εκπαίδευση τον 21ο αιώνα, ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ

ΛΟΙΠΟΝ ΤΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, η μετάβαση των νέων

από την εκπαίδευση/αρχική κατάρτιση στην αγορά εργασίας

μπορούμε να πάρουμε ιδέες για το θέμα: «Σύνδεση του σχολείου με

την αγορά εργασίας: προτάσεις για αναγκαίες μεταρρυθμίσεις,

προφυλάξεις από πιθανές αρνητικές πλευρές».

Εγκώμιο των άχρηστων γνώσεων

Από αυτό και τα επόμενα κείμενα του Λουκά Βλάχου, Μπαμπινιώτη, Μασσαλά και το

έντυπο από βιβλίο Μαλεβίτση μπορείτε να αντλήσετε πολλές ιδέες για το θέμα: « Η λογική

του ωφελιμισμού έχει εισβάλλει στη ζωή μας και μάλιστα σε τομείς που δεν θα έπρεπε να

διαθέτει καμία πρόσβαση: παιδεία, υγεία, πολιτιστικά γεγονότα. Αληθεύει αυτή η άποψη;

Αν ναι ποιος πιστεύετε πως έχει κυρίως την ευθύνη γι’ αυτό; Ειδικά για την παιδεία τι

σημαίνει η επικράτηση αυτής της λογικής; Να επισημάνετε τη σοβαρότητα του ζητήματος

και να προτείνετε τρόπους αντιμετώπισής του μέσω της ΠΑΙΔΕΙΑΣ».

Από τον Θανάση Γιαλκέτση

Κυκλοφόρησε πρόσφατα και στη γλώσσα μας το βιβλίο του διεθνούς φήμης

Ιταλού μελετητή Νούτσιο Ορντινε «Η χρησιμότητα του άχρηστου» (μτφρ.

Ανταίος Χρυσοστομίδης, «Αγρα», 2014). Ο Νούτσιο Ορντινε διδάσκει ιταλική

λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Καλαβρίας. Η ακόλουθη συνέντευξή του

δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Micromega».

• «Η χρησιμότητα του άχρηστου» είναι ένα βιβλίο πολιτικό, ένα

μανιφέστο εναντίον της επιθετικότητας του άγριου οικονομικού

φιλελευθερισμού, που υποβαθμίζει τα πάντα –ακόμα και την

κουλτούρα– σε μια μεγάλη καταναλωτική υπεραγορά. Είναι ένα βιβλίο

για να προκαλέσετε την επιθυμία για ενεργητική αντίσταση;

Ηδη είναι μπροστά στα μάτια όλων το γεγονός ότι κάθε επιμέρους όψη της

ζωής των ανθρώπων έχει μολυνθεί από τον ωφελιμισμό, από την αχαλίνωτη

ανάγκη να αντλήσουν κέρδος. Κάθε κίνηση που γίνεται ή πρόκειται να γίνει

και κάθε λέξη που διατυπώνεται ή πρόκειται να διατυπωθεί τίθενται στην

υπηρεσία ενός ωφελήματος, ενός προσωπικού οφέλους. Να γιατί κάθε πράγμα

έχει μια τιμή και όλα μπορούν να αγοραστούν. Αρκεί να έχει κανείς τα χρήματα

και όλοι οι δρόμοι ανοίγουν. Πρόκειται όμως για έναν ξεπεσμό που διαφθείρει

και αποκτηνώνει την ανθρωπότητα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να θεωρεί τον ίδιο

τον άνθρωπο και τα συναισθήματά του σαν εμπόρευμα προς πώληση. Η

ολέθρια λογική του ωφελιμισμού έχει φτάσει να εισβάλλει και σε πεδία

στα οποία δεν θα έπρεπε να διαθέτει καμία πρόσβαση: στην

εκπαίδευση (τα σχολεία και τα πανεπιστήμια υποβαθμίζονται σε επιχειρήσεις

και οι σπουδαστές σε πελάτες), στην υγεία (όπου ακόμα και οι ασθενείς

θεωρούνται πελάτες, απλοί αριθμοί στην υπηρεσία προϋπολογισμών που

πρέπει να ισοσκελιστούν), στα πολιτιστικά γεγονότα (η προώθηση των

λεγόμενων «εύκολων έργων», εκείνων των επιφανειακών έργων που δεν

απαιτούν προσπάθειες και απώλεια χρόνου). Αυτό το βιβλίο είναι μια κραυγή

αγωνίας εναντίον ενός φαινομένου που διαδίδεται και κατακυριεύει τις ζωές

μας. Είναι μια προσπάθεια να αποκατασταθούν λέξεις όπως «δωρεάν» και

«ανιδιοτελής», που έχουν ήδη χαθεί από το καθημερινό μας λεξιλόγιο.

• Χρήσιμο/άχρηστο, ανατροπές προοπτικής για να τοποθετήσουμε

ξανά στο επίκεντρο την ανθρώπινη ύπαρξη και το δικαίωμά της στην

αξιοπρέπεια…

Προσπάθησα να κάνω τους κλασικούς να μιλήσουν, για να προσκαλέσω τους

αναγνώστες να ακούσουν τη φωνή τους. Από τον Πλάτωνα ώς τον Ιταλο

Καλβίνο –φιλόσοφοι, λογοτέχνες, επιστήμονες– έχουν πλέξει μέσα στους

αιώνες ένα εγκώμιο των άχρηστων γνώσεων, εκείνων δηλαδή των γνώσεων

που δεν παράγουν κέρδος και επομένως θεωρούνται άχρηστες σε μια κοινωνία

στην οποία μετρούν μόνο τα χρήματα και το κέρδος. Αυτοί οι μεγάλοι

στοχαστές όμως μας θυμίζουν πάνω απ’ όλα ότι οι άνθρωποι χρειάζονται

ακριβώς αυτό που θεωρείται άχρηστο. Γιατί η λογοτεχνία, η τέχνη, η

φιλοσοφία, η μουσική, η επιστημονική έρευνα είναι αναγκαίες για να τρέφουν

το πνεύμα, για να μας κάνουν να γινόμαστε καλύτεροι, για να εξανθρωπίζουν

την ανθρωπότητα. Με δυο λόγια, το βιβλίο βοηθάει να σκεφτούμε για τη

χρησιμότητα του άχρηστου και φυσικά για την αχρηστία του χρήσιμου (πόσα

πράγματα που μας πουλιούνται ως χρησιμότατα αποκαλύπτονται, αντίθετα,

εντελώς άχρηστα;). Μόνο στο εσωτερικό ενός σύμπαντος ξένου προς κάθε

μορφή ωφελιμισμού είναι εύκολο να κατανοήσουμε ότι η αξιοπρέπεια του

ανθρώπου δεν μετριέται με την ποσότητα χρήματος που κατέχει, αλλά

μετριέται αποκλειστικά με τις μεγάλες αξίες που εμπνέουν τη ζωή μας: την

αγάπη για το κοινό καλό, για τη δικαιοσύνη, για την ανθρώπινη αλληλεγγύη,

για την ανεκτικότητα, για την ελευθερία, για κάθε μορφή πλουραλισμού

(πολιτικού, γλωσσικού, πολιτισμικού, θρησκευτικού κ.λπ.). […]

• Το βιβλίο είναι ένα θησαύρισμα σοφίας. Σε αυτό κινείστε από την

τέχνη στη λογοτεχνία, από τη φιλοσοφία στην επιστήμη και είναι

σίγουρα το αποτέλεσμα των μελετών μιας ζωής. Θέλουμε να μας

μιλήσετε γι’ αυτόν τον προσωπικό μόχθο κι αυτήν την προσωπική χαρά

και για το πόσο επέδρασε το πάθος σας για τη διδασκαλία.

Είναι αλήθεια: αυτό το βιβλίο μου μαρτυρεί χαρές, ελπίδες, βάσανα ενός

καθηγητή ο οποίος προσπάθησε –σε 24 χρόνια διδασκαλίας– να κάνει τους

φοιτητές του να κατανοήσουν ότι είναι λάθος να γραφόμαστε στο

Πανεπιστήμιο για να περάσουμε μιαν εξέταση ή για να πάρουμε ένα

πτυχίο, έτσι όπως δεν πηγαίνουμε στο Λύκειο για να πάρουμε ένα

απολυτήριο. Το σχολείο και το Πανεπιστήμιο θα έπρεπε να είναι ευκαιρίες

που μας προσφέρει η κοινωνία κυρίως για να γίνουμε καλύτεροι, για να

γίνουμε ελεύθεροι άνθρωποι, ικανοί να σκεφτόμαστε κριτικά με το δικό μας

μυαλό. Αν οι σπουδαστές –δυστυχώς– δεν υιοθετούν αυτήν την άποψη,

η ευθύνη δεν είναι δική τους. Είναι κυρίως ευθύνη της ωφελιμιστικής

κοινωνίας, των σχολείων και των Πανεπιστημίων που μετατρέπονται όλο

και περισσότερο σε επιχειρήσεις. Σε επιχειρήσεις στις οποίες μετράει

μόνο η ποσότητα, ενώ οι σπουδαστές υποβαθμίζονται σε πελάτες. Η

υπερβολική έμφαση στην επαγγελματική πλευρά των σπουδών (τα

σχολεία και τα Πανεπιστήμια νοούμενα ως τόποι από όπου βγαίνουν

διπλωματούχοι και πτυχιούχοι για να ενταχθούν στον κόσμο της

αγοράς) κατέληξε να μας κάνει να παραγνωρίζουμε πλήρως την

οικουμενική αξία της μορφωτικής λειτουργίας της εκπαίδευσης.

Εφημ. Των Συντακτών 10-8-14

«Οι στόχοι του σημερινού σχολείου είναι σχετικά απλοί και εξυπηρετούν θαυμάσια τις

αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας και τον σκοπό για τον οποίο μορφώνει τα παιδιά της. Ο

πρώτος στόχος είναι ο βαθμός αποφοίτησης από κάθε τάξη και η άνετη εισαγωγή στο

Πανεπιστήμιο (κατά προτίμηση στη σχολή που επιθυμούν οι γονείς) και τον ακολουθεί ο

δεύτερος σημαντικός στόχος που είναι η απόκτηση του πτυχίου (του «χαρτιού», όπως

είναι ακριβέστερο) και η εξασφάλιση δουλειάς στο Δημόσιο. Η προετοιμασία για την

εύρεση εργασίας στο Δημόσιο αποτελεί τον κυρίαρχο στόχο του σημερινού σχολείου

(πάντα φυσικά με φωτεινές εξαιρέσεις).

Συμπέρασμα δεύτερο: Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα υπηρετεί με επάρκεια την

αγωνία των γονιών για την επαγγελματική αποκατάσταση των παιδιών τους. Το Δημόσιο τα

τελευταία σαράντα χρόνια προσέφερε εργασιακή ασφάλεια και άριστες (σε σχέση με τον

ιδιωτικό τομέα) συνθήκες δουλειάς.

Προκύπτει λοιπόν και ένα δικό μου ερώτημα: Ποιο θα είναι το μέλλον της εκπαίδευσης

στην Ελλάδα, όταν από την αλυσίδα που ανέφερα αποσυρθεί λόγω οικονομικής κρίσης ο

μεγάλος στόχος, η δουλειά στο Δημόσιο; Μερικοί πιστεύουν ότι αυτό θα

αποπροσανατολίσει δημιουργικά (ουδέν κακόν αμιγές καλού) το ελληνικό σχολείο και θα

το αναγκάσει να αναζητήσει νέες αξίες, πιο ουσιαστικές, σε κλίμακα χρόνου τουλάχιστον

μιας γενιάς και όχι μιας κυβερνητικής θητείας. Ενα πάντως είναι σίγουρο, ότι η κοινωνία

και η εκπαίδευση είναι ισχυρά συζευγμένο σύστημα και το ένα σκέλος του συστήματος

(κοινωνία - εκπαίδευση) οδηγεί και τροφοδοτεί με αξίες το άλλο. Από το υπερσύνολο της

κοινωνίας αντλεί το σχολείο δάσκαλους, μαθητές και «γονείς», και με αυτά τα υλικά

διαμορφώνεται. Καταλήγουμε λοιπόν στο τελικό μας συμπέρασμα: Πρώτα πρέπει να

αποκτήσει μέλλον και όραμα η κοινωνία μας και μετά να σχεδιάσει το μέλλον του

εκπαιδευτικού μας συστήματος, διαφορετικά θα επικεντρωθεί η εκπαιδευτική πολιτική στα

σημαντικά μεν, αλλά «δευτερεύοντα και τεχνικά» θέματα, όπως για παράδειγμα

ερευνητικές εργασίες, διαδραστικοί πίνακες, ξένες γλώσσες και διοικητικά μέτρα.»

Στο πώς θα αποκτηθεί αυτό το όραμα, απαντά ο Χρ. Μαλεβίτσης στο βιβλίο του Η ΠΑΙΔΕΙΑ

ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, σελ51-52. Σας το έδωσα σε έντυπη μορφή.

Ο Λουκάς Βλάχος είναι καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ

ΠΗΓΗ: εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 1-2-2012

Έχει μέλλον η Παιδεία μας;

Στο ερώτημα αν έχει μέλλον η Παιδεία μας μέσα στην οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα μας η απάντηση είναι απλή μαζί και τραγική: Αν δεν έχει μέλλον η Παιδεία μας, δεν έχει μέλλον και η χώρα μας. Finis Graeciae! Σπεύδω να πάρω θέση: Η Παιδεία μας έχει μέλλον υπό προϋποθέσεις· όχι χωρίς παιδευτικό όραμα και χωρίς πανεθνική προσπάθεια· όχι με ημίμετρα ή σπασμωδικά μέτρα· όχι με βολέματα και εφησυχασμό· όχι με τεχνικές εφαρμογής εις βάρος τής ουσίας· όχι χωρίς διακομματική συναίνεση σε κοινούς στόχους και χωρίς μακροπρόθεσμες πολιτικές. Πάντως, ουδέν κακόν αμιγές καλού. Η οικονομική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτο πανικό ή να γίνει ο δρόμος για μια γενικότερη αυτοσυνειδησία. Αν αφυπνισθούμε και αποδιώξουμε ό,τι μάς βύθισε στη σημερινή κατάντια, τότε μπορεί αυτή η χώρα να ξαναβρεί τον δρόμο της μέσα από μια συντονισμένη εθνική προσπάθεια, όπου βασικό ρόλο θα παίξει η Παιδεία. Γιατί, αν λ.χ. τη διαφθορά την αποτελεί μόνο η φοροδιαφυγή, τότε αντιμετωπίζεται με κάποια διοικητικά μέτρα. Αν, όμως, τη διαφθορά την αποτελεί μια διευρυμένη ηθική χαλάρωση έως φθορά, τότε αυτή αντιμετωπίζεται μόνο από μια εμπνευσμένη και εμπνέουσα Παιδεία ουσίας, αρχών, αξιών και πραγματικής γνώσης. Η θέση την οποία υποστηρίζω είναι ότι στην πατρίδα μας - και όχι μόνον - έχουμε

κατά καιρούς μεταρρυθμιστικές προσπάθειες στην Παιδεία μας που βασίζονται όχι στην ουσία τής Παιδείας αλλά στις τεχνικές εφαρμογής (ό,τι οι ξένοι αποκαλούν «technicalities»). Εξηγούμαι: Χρήσιμο είναι να προσδιορίσουμε την έκταση τής ύλης ή τον αριθμό των εξεταζομένων μαθημάτων. Χρήσιμο είναι να χρησιμοποιήσουμε τους διαδραστικούς πίνακες και την ψηφιακή τεχνολογία. Χρήσιμο είναι να επαναδιοργανώσουμε τη διοίκηση τής Εκπαίδευσης. Χρήσιμο είναι να εισαγάγουμε τις ερευνητικές εργασίες των μαθητών στο σχολείο. Χρήσιμο είναι να έχουμε μεγάλες σχολικές μονάδες με όλες τις ειδικότητες των μαθημάτων. Χρήσιμο είναι να μαθαίνουμε περισσότερες ξένες γλώσσες. Χρήσιμα είναι αδιαμφισβητήτως και πολλά άλλα από αυτά που έγιναν και γίνονται. Αλλά όλα μαζί αυτά και καθένα χωριστά δεν συνιστούν την ουσία τής Παιδείας. Δεν καλύπτουν τους σκοπούς που πρέπει να επιδιώξει μια βαθύτερη, γνήσια και αποτελεσματική Παιδεία. Ποια θα ήταν, λοιπόν, μια Παιδεία ουσίας με θεμελιώδεις παιδευτικούς σκοπούς; Φρονώ ότι θα ήταν μια Παιδεία που μορφώνει πολίτες υπεύθυνους, πολίτες σκεπτόμενους, πολίτες κοινωνικά ευαίσθητους, πολίτες καλλιεργημένους, πολίτες με αρχές, αξίες και ιδανικά, πολίτες με ικανότητες, με γνώσεις και αυτογνωσία. Ο,τι σχεδιάζεται και επιτελείται από το Νηπιαγωγείο μέχρι και την τρίτη Λυκείου θα πρέπει να υπηρετεί μια τέτοια μορφή Παιδείας. Αναφερόμαστε προφανώς στη Γενική Παιδεία, που πρέπει να προσφέρεται δωρεάν σε όλα τα ελληνόπουλα από τα πέντε χρόνια τους μέχρι τα δεκαοκτώ. Χωρίς ενδιάμεσες διαφοροποιήσεις, πέρα από μια ευρύτερη επιλογή μαθημάτων που θα έδιναν διέξοδο στα ειδικά ενδιαφέροντα των μαθητών. Διαφορετικοί, βεβαίως, είναι οι σκοποί τής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που συνδέεται εξ ορισμού με εξειδικευμένες γνώσεις και επαγγελματικές βλέψεις. Μιλώντας για μια Παιδεία ουσίας αναφέρομαι σε μια ποιοτική Παιδεία, που θα διασφαλίζει, κατά προτεραιότητα, την κατάκτηση τής μητρικής γλώσσας και την εξοικείωση με τη μαθηματική σκέψη. Περαιτέρω, μια Παιδεία που θα εξασφαλίζει την κατοχή των «εθνικών μαθημάτων» (ιστορίας, λογοτεχνίας, γεωγραφίας, θρησκευτικών) και την ουσιαστική οικείωση με τις φυσικές επιστήμες (φυσική, χημεία, βιολογία). Μια Παιδεία που θα οδηγεί εξ απαλών ονύχων στον κόσμο τού πολιτισμού (μουσικής, εικαστικών, θεάτρου, δημιουργικής γραφής) και στην άσκηση τού σώματος (φυσική αγωγή, αθλητισμός) σε όλα τα χρόνια των σπουδών. Η κατοχή μιας ξένης γλώσσας μέσα στη σχολική εκπαίδευση και η καλή γνώση και χρήση τής ψηφιακής τεχνολογίας πρέπει να συμπληρώνουν τα βασικά. Ωστόσο, κυρίαρχα στοιχεία τής Παιδείας, διάχυτα σε όλα τα πεδία και τα επίπεδα τής εκπαίδευσης, πρέπει να είναι οι αρχές, οι αξίες και τα ιδανικά, ό,τι ανεβάζει τον άνθρωπο, ό,τι στηρίζει μια κοινωνία, ό,τι συνέχει έναν λαό. Οχι ως θεωρίες, ρητορισμοί και φανφάρες, αλλά ως στοιχεία που πηγάζουν μέσα από την ιστορία και την παράδοση τού τόπου, ως ιδέες, αρχές και πρότυπα ζωής που μπορούν να συγκινήσουν και να εμπνεύσουν. Αυτή η διάσταση τής Παιδείας ατόνησε (ή υπονομεύτηκε;) με το σκεπτικό ότι δήθεν αποτελεί χρηστομάθεια ή ηθικολογία ή ξεπερασμένες συντηρητικές ιδέες εν ονόματι ενός αβαθούς προοδευτισμού και σειράς ιδεολογημάτων που κλόνισαν τελικά τα θεμέλια τής Παιδείας. Ετσι ένας ολόκληρος κόσμος νέων παιδιών βρέθηκαν χωρίς εσωτερικά στηρίγματα και σημεία αναφοράς, σε μια σύγχυση και αβεβαιότητα που τους γεννά πικρίες, επιθετικότητα και τους εκτρέπει στην αναζήτηση ξένων προτύπων που επιδεινώνουν την κατάσταση. Μια άλλη ανίατη μέχρι σήμερα ασθένεια τής εκπαίδευσής μας που υπονομεύει κάθε έννοια ουσιαστικής Παιδείας είναι ο όγκος των πληροφοριών με τις οποίες φορτώνουμε τους μαθητές, πληροφορίες που σπάνια περνούν το κατώφλι τής πραγματικής γνώσης και που ξεχνιούνται (διάβαζε «αποβάλλονται» από τη μνήμη) αφήνοντας ελάχιστα ίχνη. Ο έρωτας τής λυτρωτικής γνώσης που ρίχνει φως γύρω

μας, η αγάπη για το σχολείο ως ιερό χώρο αφύπνισης τού νου, η εκτίμηση στον δάσκαλο ως πηγή τής γνώσης, το δέσιμο με το βιβλίο ως μετάβαση στον κόσμο τής γνώσης, όλα αυτά αποτελούν άπιαστο όνειρο, εις βάρος κάθε έννοιας αληθινής Παιδείας. Για ποια Παιδεία μπορούμε να μιλούμε αν δεν επανακτήσουμε την αγάπη τού μαθητή για τη μάθηση και το σχολείο; Και πώς θα γίνει αυτό χωρίς τον μαθητή να μετέχει ενεργώς στην αναζήτηση τής γνώσης, στη μαγεία τής ανακάλυψης τού κόσμου τής φύσης και τής νόησης, σε ό,τι γεννά δημιουργικό «έρωτα Παιδείας». Η πρόκληση, λοιπόν, που μπορεί να βγει μέσα από τα δεινά τής κρίσης ως πνευματική κάθαρση είναι μια νέα Παιδεία τής ουσίας από ένα εκπαιδευτικό

σύστημα που θα μάς «ξεβολέψει» αρχικά όλους - δασκάλους, μαθητές, γονείς, πανεπιστήμια, πολιτεία - με ριζικές αλλαγές οι οποίες θα μετατρέψουν την απόκτηση Παιδείας από αγγαρεία σε απόλαυση, από μια χρηστική αντίληψη τής Παιδείας ως απλής πύλης εισόδου στα πανεπιστήμια (με καθαγιασμό τής φροντιστηριακής στήριξης) σε μια πηγή αυτογνωσίας, καλλιέργειας και ανθρωπιάς. Τελικά, όσες αλλαγές κι αν επιχειρήσεις στην εκπαίδευση επιπολής και επιμέρους, δεν θα επιτύχεις ποτέ τον κύριο και μοναδικό στόχο: μια πραγματική μόρφωση τής προσωπικότητας των νέων ανθρώπων, μια αληθινή καλλιέργεια, μια Παιδεία ουσίας, μια Παιδεία ποιοτικής ζωής, η οποία είναι δυνατόν να επιτευχθεί με τους όρους που ανέφερα. Μια τέτοια Παιδεία μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός αφύπνισης, ως πηγή διαφωτισμού και ως μόνιμη ασφαλιστική δικλίδα για την αποφυγή στο μέλλον κάθε κρίσης, και τής οικονομικής.

Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής της Γλωσσολογίας, πρόεδρος του

Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, τέως πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΠΗΓΗ: εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 31-12-2011

Nα αναγεννηθεί η σχέση δασκάλου-μαθητή….

του Χ.Β.Μασσαλά

Η δίψα για γνώση και η λαχτάρα για κατανόηση αποτελούν μια μοναδική μάχη και ένα

εξαιρετικό ιδεώδες στη ζωή του ανθρώπου, αποτελούν μια αυξανόμενη δύναμη που πηγάζει

από την ίδια τη ζωή. Κάτω από αυτό το πρίσμα, ο ρόλος του δασκάλου για το σκοπό αυτό

ήταν και παραμένει κυρίαρχος. Κατά συνέπεια, μια κοινωνία που δεν τιμά τους δασκάλους

της είναι ελαττωματική και ο δάσκαλος που δεν αντιλαμβάνεται το ρόλο του στη διαμόρφωση

της εθνικής κουλτούρας παύει να είναι λειτουργός ...;

Το προνόμιο του δασκάλου, κατά τον G. Steiner, είναι: να αφυπνίζει σ' ένα άλλο ανθρώπινο

πλάσμα δυνάμεις και όνειρα που είναι πέρα από τα δικά του, να παρακινεί τους άλλους να

αγαπήσουν αυτά που εκείνος αγαπάει και να κάνει το εσωτερικό του παρόν δικό τους μέλλον.

Το να διδάσκεις με μεράκι σημαίνει να αφυπνίζεις στο μαθητή την αμφιβολία και να τον

προγυμνάζεις για τη διαφωνία. Άλλωστε, η δημοκρατία είναι θεσμοθετημένη αμφισβήτηση

και διαπλάθεται μέσα από την αγωγή του πολίτη, προσηλωμένη στο δημοκρατικό ιδεώδες

που βασίζεται στο διάλογο και τη διαφωνία ...;

Ο σφυγμός της διδασκαλίας είναι κατεξοχήν η ικανότητα να πείσεις, υιοθετώντας το διάλογο

και ενισχύοντας την άλλη άποψη. Ο δάσκαλος δεν πρέπει να ξεχνάει ότι απευθύνεται στη

νόηση, στη φαντασία, στο νευρικό σύστημα και στον εσωτερικό κόσμο του ακροατή του.

Συνεπώς καθετί είναι αντικείμενο διδασκαλίας γιατί παρέχει τροφή στη σκέψη.

Η γνήσια διδασκαλία σημαίνει ξύπνημα και ξάνοιγμα του νου και δεν μπορεί να υπάρξει

κοινωνικό ή οικογενειακό σύστημα χωρίς διδασκαλία. Ενεργοποιεί το βίο που δεν μένει

ανεξέταστος, δηλαδή το δίκαιο βίο.

Στην πατρίδα μας ο σεβασμός στο δάσκαλο είναι μια ξεπερασμένη αξία και οι συμπεριφορές

των μαθητών στην τυπική εκπαίδευση δίνουν το χαρακτήρα της εποχής μας, που δεν είναι

τίποτε άλλο από «εποχή της ανευλάβειας».

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η απομάκρυνση από την πατριαρχική σχέση δασκάλου-μαθητή είναι ένας λόγος. Η ανώριμη

πολιτικοποίηση των μαθητών, τα ΜΜΕ, η απελευθέρωση και το ξεθώριασμα των αξιών της

κοινωνίας μας συμπληρώνει το μαθησιακό περιβάλλον της ανευλάβειας.

Οι συμπεριφορές της κοινωνίας μας ενσωματώνονται και στην εκπαιδευτική διαδικασία,

χωρίς να αφήνουν ανεπηρέαστο και το δάσκαλο. Το αποτέλεσμα είναι εμφανές: το μεράκι

στην αποστολή του, σιγά-σιγά, να αποτελεί «απολεσθέν θέλγητρο».

Έτσι το δίπολο δάσκαλος-μαθητής υπόκειται στην αλλοίωση της σχέσης που είχε

σφυρηλατηθεί εδώ και αιώνες, με τα θετικά και τα αρνητικά της στοιχεία. Δεν πρέπει να

ξεχνάμε ότι την ιστορία της σχέσης δασκάλου-μαθητή τη σκιάζει και ανυπακοή και προδοσία,

και από τα δύο μέρη. Πάντως, όσον αφορά στην αφομοίωση της ηθικής στάσης, μόνο η

πραγματική ζωή του δασκάλου μπορεί να αποτελέσει το παράδειγμα.

Τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά. Άλλοτε, η μνήμη θεωρούνταν (και είναι) η μητέρα

των μουσών, το ανθρώπινο χάρισμα που καθιστά εφικτή κάθε μάθηση. Σήμερα ζούμε την

εποχή του διαδικτύου που αντιστρατεύεται τη μνήμη. Για τις νέες μορφές μάθησης, που

προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες, δεν έχουν θέση η πίστη και η προδοσία, η αγάπη και η

εξέγερση. Όλα συμβάλλουν στην απώθηση της γοητείας της σκέψης, δηλαδή το να

μεταφράζεις την ύπαρξη σαν απεριόριστη ροή σκέψης.

Η αναγέννηση της σχέσης δασκάλου-μαθητή, σε μια εποχή μετάβασης στην οποία έχει

εισέλθει η κοινωνία μας, είναι αναγκαία για τη διαμόρφωση της νέας κουλτούρας που θα

ενσωματώνει το παλιό, θα κατανοεί το καινούργιο και θα έχει ανοικτό το βλέμμα σε ένα

μέλλον προσδοκιών ...;

Το ερώτημα που κυριαρχεί είναι: η χαρισματική αίγλη του εμπνευσμένου δασκάλου θα

αντέξει στο χρόνο;

Η απάντηση, κατά την άποψή μου, είναι ναι, τόσο στις αίθουσες διδασκαλίας όσο και σε όλες

τις εκφάνσεις της πολιτικής πράξης. Οι πολιτικοί ηγέτες έχουν ρόλο παιδευτικό, τόσο με το

λόγο όσο και με τις στάσεις τους για το «κοινό καλό». Αρκεί να κατανοήσουν ότι η διδασκαλία

είναι μια ανοιχτή πρόσκληση στη διορθωτική διαφωνία ...;

Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς-π. Πρύτανης

ΠΗΓΗ: εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 24-4-2012

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Η/Υ, Πληροφορική, Διαδίκτυο και Εκπαίδευση Ηλεκτρονικός Υπολογιστής (Η/Υ) Η ηλεκτρονική συσκευή, με την οποία χειρίζεται και επεξεργάζεται κανείς πληροφορίες και δεδομένα με υψηλή ταχύτητα και ακρίβεια, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα κάθε φορά και προγράμματα, και η οποία συνδέεται με άλλες

συσκευές (λ.χ. οθόνη, εκτυπωτή) για την εισαγωγή, αποθήκευση, ανάκληση και απεικόνιση δεδομένων. Η/Υ & Εκπαίδευση Βασικές δυνατότητες: → Επεξεργασία κειμένου: Ο υπολογιστής παρέχει τη δυνατότητα στους μαθητές να γράψουν και να επεξεργαστούν ένα κείμενο, με το πρόσθετο πλεονέκτημα πως μπορούν να διορθώσουν, να ξαναγράψουν και να επέμβουν εκ των υστέρων σε όποιο σημείο του κειμένου θέλουν, χωρίς περιορισμούς: ●απελευθέρωση της δημιουργικής πτυχής της γραφής ●άρση των συνηθέστερων προβλημάτων επεξεργασίας ενός χειρόγραφου κειμένου. ≠ Εντούτοις, είναι καλό να μην επιχειρείται η εξοικείωση με την πληκτρολόγηση κειμένου σε πολύ μικρές ηλικίες: ● κατάκτηση κινητικών ικανοτήτων

●λειτουργία αρνητική στην προσπάθεια εκμάθησης της ορθογραφίας των λέξεων. → Δημιουργία παρουσιάσεων: ● ερέθισμα δημιουργικότητας

●εμπειρία που σχετίζεται με την έννοια της επαγγελματικής εργασίας. → Ο υπολογιστής ως εποπτικό μέσο (ήχος, εικόνα, ταινίες, παρουσιάσεις): ●ενίσχυση των μεταδιδόμενων πληροφοριών και μηνυμάτων∙

●παραστατικότερη παρουσίαση του διδακτικού υλικού

●απευθείας εξάσκηση πάνω σε στοιχεία του διδακτικού αντικειμένου μέσα από την επίλυση προβλημάτων και ασκήσεων. ●πιθανοί τρόποι αξιοποίησης του υπολογιστή κατά τη διδασκαλία διαφοροποιούνται ανάλογα με το είδος του μαθήματος, είναι ωστόσο αρκετοί για κάθε διαφορετικό αντικείμενο. Ενώ, η ύπαρξη πολλών υπολογιστών παρέχει τη δυνατότητα ενεργητικής συμμετοχής όλων των μαθητών. ≠ Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως οι εντυπωσιακές δυνατότητες του υπολογιστή δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε βαθμό που να υπονομεύεται η αναγκαία προσοχή στο υπό διδασκαλία αντικείμενο. Οι εποπτικές δυνατότητες του υπολογιστή θα πρέπει να αξιοποιούνται για να αναδειχθεί το διδασκόμενο μάθημα, και όχι με τρόπο που να αποσπάται η προσοχή των μαθητών από την παρουσιαζόμενη ύλη και από τις εξεταζόμενες πληροφορίες. → Αποθήκευση και αρχειοθέτηση υλικού: Οι υπολογιστές παρέχουν σημαντικές δυνατότητες στους διδάσκοντες για τη συγκέντρωση και αποθήκευση πλούσιου διδακτικού υλικού. Επιτρέπουν, συνάμα, την καταγραφή, αρχειοθέτηση και παρακολούθηση ποικίλων πτυχών της διδακτικής διαδικασίας, ώστε να καθίσταται αποτελεσματικότερη. Πληροφορική Η επιστήμη που ασχολείται με την επεξεργασία ψηφιακών δεδομένων με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, δηλαδή την αποθήκευση, ταξινόμηση, ανάκληση και μετάδοση δεδομένων και την αξιοποίησή τους σε ποικίλες εφαρμογές ή για την παροχή πληροφοριών∙ η επιστήμη των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Πληροφορική & Εκπαίδευση

→ Εκπαιδευτικά λογισμικά: ▪είτε με τη μορφή παιχνιδιού είτε ως αμιγώς διδακτικά προγράμματα μπορούν να παρουσιάσουν και να εξετάσουν ενότητες της διδακτικής ύλης, αξιοποιώντας πλήρως τις εποπτικές δυνατότητες των υπολογιστών ▪ η διδακτική πράξη ακολουθεί απόλυτα τους ρυθμούς του μαθητή, καθώς είναι ο ίδιος ο μαθητής που ελέγχει την πρόοδο και τους χρόνους του μαθήματος. ≠ Τα προγράμματα αυτά, ωστόσο, έχουν βασικούς περιορισμούς(παροχή πληροφορίας, ερώτηση, λήψη απάντησης, αξιολόγηση), χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν σε απορίες που δημιουργούνται στο μαθητή, ενόσω αυτός παρακολουθεί την παρουσίαση των πληροφοριών. Συνάμα, έχουν τη δυνατότητα να εξετάσουν το διδακτικό αντικείμενο μόνο με ερωτήσεις κλειστού τύπου (πολλαπλών επιλογών, ή σωστού – λάθους), και όχι με ερωτήσεις ανάπτυξης, ώστε να μπορεί να αξιολογηθούν γενικότερα οι λεκτικές δεξιότητες, αλλά και η κριτική σκέψη του μαθητή. → Εκπαιδευτικά παιχνίδια: Η επιστήμη της πληροφορικής έχει αξιοποιήσει τις δυνατότητές της για τη δημιουργία ηλεκτρονικών παιχνιδιών που λειτουργούν βοηθητικά για την εμπέδωση γνώσεων που έχουν ήδη αποκτήσει οι μαθητές. Σε αντίθεση με τα εκπαιδευτικά λογισμικά, που αναλαμβάνουν και την παρουσίαση της νέας ύλης, τα εκπαιδευτικά παιχνίδια ενέχουν επικουρικό χαρακτήρα, και αποσκοπούν στο να δώσουν στο παιδί την ευκαιρία να αποτυπώσει ευκολότερα στη μνήμη γνώσεις και δεξιότητες που ήδη κατέχει. Υπάρχουν, βέβαια, εκπαιδευτικά παιχνίδια που δεν σχετίζονται μ’ ένα συγκεκριμένο διδακτικό αντικείμενο, αλλά ενισχύουν κατά τρόπο ευρύτερο την πνευματική ανάπτυξη του παιδιού. Έχουμε έτσι, κατά περίπτωση, παιχνίδια στρατηγικής που έρχονται να ενισχύσουν τις νοητικές λειτουργίες και την ικανότητα σχεδιασμού μιας ακολουθούμενης τακτικής∙ αλλά και παιχνίδια τα οποία έχουν ως στόχο να ενισχύσουν τα αντανακλαστικά του παιδιού και την ταχύτητα αντίδρασης σε εξωτερικά ερεθίσματα. → Σχεδιασμός προγραμμάτων – εφαρμογών: Η πληροφορική ως αυτόνομο μάθημα ενέχει αυξημένη αξία: προσφέρει στους μαθητές γνώσεις πολλαπλώς αξιοποιήσιμες σε επίπεδο επαγγελματικής απασχόλησης και αποκατάστασης ενισχύει την ικανότητα σκέψης, επίλυσης προβλημάτων και κατ’ επέκταση τη δημιουργικότητα. Οι μαθητές που καλούνται να χειριστούν μια γλώσσα προγραμματισμού για τη δημιουργία μιας εφαρμογής, αποκτούν συναίσθηση του ελέγχου που έχουν -και οφείλουν να έχουν- στην πορεία του σχεδιασμού, καθώς οποιοδήποτε λάθος έχει ως συνέπεια τη μη λειτουργία ή την ελαττωματική λειτουργία της εφαρμογής. Ωθούνται, έτσι, να ανατρέξουν στις προηγούμενες επιλογές τους, ώστε να εντοπίσουν και να διορθώσουν το λάθος. ≠ Οποιαδήποτε χρήση των υπολογιστών κατά τη διδακτική διαδικασία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες και τους προσωπικούς ρυθμούς κάθε μαθητή -όπως γίνεται σε κάθε παραδοσιακό μάθημα-, καθώς δεν έχουν όλοι οι μαθητές τον ίδιο βαθμό εξοικείωσης ή την ίδια ταχύτητα ανταπόκρισης στις ζητούμενες δραστηριότητες. Είναι σαφής, οπότε, η ευθύνη του εκπαιδευτικού, ώστε η χρήση των υπολογιστών να μη θέτει σε δεύτερη μοίρα και να μην υπονομεύει τον παιδαγωγικό τους ρόλο και άρα τη διασφάλιση της αναγκαίας ισορροπίας στο ρυθμό του μαθήματος. → Ρομποτική: Ο χειρισμός ενός ρομπότ -ως παιχνίδι για τις μικρότερες ηλικίες- επιτρέπει στα παιδιά να κατανοήσουν την έννοια του ελέγχου πάνω στη μηχανική συσκευή, δίνοντάς τους μια παραστατικότερη αντίληψη της έννοιας του προγραμματισμού. Ενώ, η διαδικασία κατασκευής, προγραμματισμού και λειτουργίας ενός ρομπότ -για τους μεγαλύτερους μαθητές- συνιστά μια σημαντική

ευκαιρία για την εφαρμογή στην πράξη θεωρητικών μέχρι πρότινος συλλήψεων, αλλά κι ένα πολύτιμο βήμα καινοτόμου δημιουργικότητας. → Βάσεις δεδομένων: Η συγκέντρωση, ταξινόμηση, ιεράρχηση και αξιολόγηση πληροφοριών, με τις ποικίλες δυνατότητες που παρέχει ένα λογισμικό δημιουργίας βάσης δεδομένων, προσφέρει στους μαθητές καίρια επαφή μ’ ένα σημαντικό εργαλείο έρευνας και τεκμηρίωσης. Οι μαθητές καλούμενοι να κατηγοριοποιήσουν και να εκτιμήσουν τις πληροφορίες που έχουν συλλέξει, εισάγονται στον τομέα διαχείρισης πληροφοριακών στοιχείων, αντιλαμβάνονται την αξία -και τη δύναμη- των πληροφοριών, και εκτιμούν τη βαρύτητα που έχει η σωστή αξιοποίησή τους για τη λήψη αποφάσεων. Η διαδικασία συγκρότησης μιας βάσης δεδομένων, τόσο μέσα από τη συλλογή των στοιχείων, όσο και με την περαιτέρω αξιοποίησή τους, ενισχύει την αντιληπτική ικανότητα των μαθητών, καθώς τους φέρνει σ’ επαφή με την έννοια της μεθοδολογίας, τους ωθεί σ’ ένα πνεύμα συνεργασίας -μιας και η συγκέντρωση πληροφοριών είναι μια συλλογική πράξη-, και οξύνει την κριτική τους σκέψη μέσα απ’ την προσπάθεια κωδικοποίησης των πληροφοριών και εξαγωγής αξιοποιήσιμων συμπερασμάτων. Η πληροφορική προσφέρει σαφώς κι άλλες δυνατότητες σχετικές με την εκπαίδευση, ενώ συνιστά κι η ίδια ως επιστήμη έναν τομέα εξαιρετικά χρήσιμο για τη μελλοντική επαγγελματική αποκατάσταση των μαθητών. Μερικές ακόμη απ’ τις δυνατότητες της πληροφορικής εξετάζονται σε συνδυασμό με τη χρήση του διαδικτύου. Διαδίκτυο & Εκπαίδευση → Το διαδίκτυο αυξάνει θεαματικά τις πηγές λήψης πληροφοριών και εκπαιδευτικού υλικού για τους μαθητές, καθώς έχουν πια πρόσβαση σε μεγάλες βιβλιοθήκες (ψηφιακά βιβλία), σε ιστοσελίδες εκπαιδευτικού και ενημερωτικού χαρακτήρα, σε ιστορικά αρχεία, αλλά και αρχεία εφημερίδων και περιοδικών, γεγονός που εκτείνει σημαντικά το εύρος ενημέρωσης των μαθητών και βοηθά στην έμπρακτη αποδέσμευση από τους περιορισμούς του ενός διδακτικού βιβλίου. ≠ Είναι, φυσικά, σημαντικό να δίνεται προσοχή στις πηγές απ’ όπου αντλούν τις πληροφορίες τους οι μαθητές, ώστε να διασφαλίζεται όσο το δυνατόν η εγκυρότητα και η επιστημονική αρτιότητά τους. Μια δίχως έλεγχο αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορεί να φέρει τους μαθητές αντιμέτωπους με χαλκευμένες ή ασύστατες πληροφορίες. → Οι δυνατότητες αναζήτησης στο διαδίκτυο παρέχουν στους μαθητές την ευκαιρία συστηματικότερης ενασχόλησης με εκείνους τους τομείς της επιστήμης και της γνώσης που τους ενδιαφέρουν περισσότερο. Ενώ, συνάμα, ενισχύεται η κριτική τους σκέψη μέσα από τη διαδικασία επιλογής και αξιολόγησης των εγκυρότερων πληροφοριών. ≠ Θα πρέπει να προσεχθεί από τους διδάσκοντες το κατά πόσο έχουν όλοι οι μαθητές πρόσβαση στο διαδίκτυο, καθώς δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση η χρήση των υπολογιστών στην εκπαίδευση να λειτουργήσει ως παράγοντας ανισότητας. Σε περίπτωση που κάποιοι μαθητές δεν έχουν ηλεκτρονικό υπολογιστή ή πρόσβαση στο διαδίκτυο, είναι θεμιτό να περιορίζονται οι εκτός σχολείου αναθέσεις εργασιών που προβλέπουν τη χρήση υπολογιστή. → Η ευκολότερη και ταχύτερη πρόσβαση σε πλήθος πληροφοριών, αποδεσμεύει την εκπαιδευτική διαδικασία από την παραδοσιακή μορφή μάθησης και επιτρέπει το πέρασμα σε μια διαφορετική προσέγγιση, όπου ζητούμενο πλέον είναι η ικανότητα διαχείρισης ενός εκτενούς εύρους πληροφοριών. Πλέον οι

μαθητές δεν καλούνται να απομνημονεύσουν στοιχεία, αλλά να κατανοήσουν σε βάθος έννοιες και δομές, ώστε να μπορούν με μεγαλύτερη ευχέρεια να κινηθούν στα νέα δεδομένα που δημιουργεί το πλήθος πληροφοριών και γνωστικού υλικού. → Το διαδίκτυο με τη συνδρομή της πληροφορικής προσφέρει επιπλέον δυνατότητες μάθησης: ▪εξ αποστάσεως παρακολούθηση πανεπιστημιακών μαθημάτων νέες δεξιότητες και γνώσεις στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης ▪ με την εξέλιξη των μέσων αλληλεπιδραστικής επικοινωνίας καθίσταται εφικτή τόσο η ανταλλαγή ενημερωτικού υλικού και εργασιών, όσο και η άμεση επικοινωνία με τη μορφή της τηλεδιάσκεψης. → Η επίτευξη της εύκολης και γρήγορης αλληλεπιδραστικής επικοινωνίας μπορεί, άλλωστε, να αξιοποιηθεί και στο χώρο της μέσης εκπαίδευσης, συνεργασία μεταξύ σχολείων -όχι αναγκαία της ίδιας χώρας. άμεση επικοινωνία διαφορετικών πολιτισμών και προαγωγή του αισθήματος της ενότητας. Ο διαφορετικός πολιτισμός δεν είναι πια κάτι το απρόσιτο ή το τελείως αποξενωμένο, καθώς οι μαθητές μπορούν να συνομιλήσουν και να ανταλλάξουν απόψεις ή εμπειρίες σχετικά με την εκπαιδευτική διαδικασία ή τους τρόπους ζωής. → Η συνεργασία μεταξύ σχολείων μπορεί να λάβει και τη μορφή επικοινωνίας ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς προσφέροντας σημαντικές δυνατότητες βελτίωσης του διδακτικού έργου με την ανταλλαγή εκπαιδευτικού υλικού, εκπαιδευτικού λογισμικού, αλλά και εν γένει ιδεών και εμπειριών σχετικά με τη διαρκώς εξελισσόμενη διδακτική πράξη. → Οι πολλαπλές δυνατότητες που προσφέρονται στην εκπαίδευση με τη χρήση του διαδικτύου, ενισχύουν την ενεργητική συμμετοχή του μαθητή στην εκπαιδευτική διαδικασία και του επιτρέπουν να διερευνήσει και να θέσει σε εφαρμογή ποικίλες πτυχές της προσωπικότητας και των δεξιοτήτων του. → Το σχολείο έχει στη διάθεσή του μια δική του ιστοσελίδα, όπου είναι εφικτή η ανάρτηση εκπαιδευτικού υλικού και σημαντικών ανακοινώσεων, ώστε η επαφή με τους μαθητές να είναι συνεχής και να ξεπερνά τα περιορισμένα χρονικά όρια των σχολικών μαθημάτων. → Η εμπειρία του διαδικτύου προσφέρει στους μαθητές την ευκαιρία εξοικείωσης και με την έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας, καθώς πολλές από τις σελίδες που παρέχουν πληροφοριακό υλικό, εκπαιδευτικά λογισμικά ή ψηφιακά βιβλία επισημαίνουν πως η χρήση τους επιτρέπεται μόνο για εκπαιδευτικούς λόγους, και όχι για αναδημοσίευση ή εμπορική εκμετάλλευση. Άλλωστε, η πλειονότητα των βιβλίων και των μελετών που έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί δεν διατίθενται στο διαδίκτυο, ακριβώς για να προφυλαχθεί το περιεχόμενό τους από τη χωρίς άδεια εκμετάλλευσή τους. Η έννοια, άλλωστε, της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι σημαντική και για τους ίδιους τους μαθητές, όχι μόνο σε σχέση με τον οφειλόμενο σεβασμό στο έργο των άλλων ανθρώπων, αλλά και σε σχέση με δικές τους εργασίες ή καινοτόμες δημιουργίες στο πλαίσιο των μαθητικών ή προσωπικών τους ενασχολήσεων. Αρνητικές πτυχές του διαδικτύου και των υπολογιστών → Ο ελκυστικός χαρακτήρας των υπολογιστών, που τους καθιστά επωφελείς στην εκπαιδευτική διαδικασία, μπορεί να λειτουργήσει παράλληλα και ως αρνητικό στοιχείο, αν δεν τεθούν όρια στη χρήση του. Το γεγονός πως στον εικονικό κόσμο του υπολογιστή και του διαδικτύου ο μαθητής έχει στη διάθεσή του παιχνίδια, τρόπους επικοινωνίας με τους συμμαθητές και φίλους του, αλλά και πληθώρα άλλων

δραστηριοτήτων, ενδεχομένως να σημάνει τη καθημερινή δαπάνη πολλών ωρών σε αυτόν, απομονώνοντας ουσιαστικά τον μαθητή από τις δραστηριότητες του πραγματικού κόσμου. Όσο ενδιαφέρουσα κι αν είναι η ενασχόληση με το διαδίκτυο, δεν μπορεί ωστόσο να υποκαταστήσει τα οφέλη της αθλητικής δραστηριότητας, της μελέτης, αλλά και της κοινωνικοποίησης που επιτυγχάνεται μόνο μέσω της πραγματικής επικοινωνίας και επαφής με τους άλλους ανθρώπους. Η εικονική πραγματικότητα δεν πρέπει να αποκόπτει από τη βιωματική επαφή με όσα συμβαίνουν γύρω μας. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό για την προσωπικότητά μας και τη δημοκρατική κοινωνία που απαιτεί ενεργούς και συμμετοχικούς, δραστήριους πολίτες. → Η ευκολία με την οποία ο υπολογιστής μπορεί να εκτελέσει πράξεις ή μέσω του διαδικτύου να προσφέρει αναγκαίες πληροφορίες ή έτοιμες λύσεις σε προβλήματα και ασκήσεις, ενδεχομένως να απομακρύνει τους μαθητές από τις απαιτήσεις της συστηματικής μελέτης και της σε βάθος ενασχόλησης με τα διάφορα διδακτικά αντικείμενα. Είναι πιθανή, δηλαδή, η άμβλυνση της προσπάθειας που καταβάλλεται από τον μαθητή και άρα η υποχώρηση των πραγματικών επιδόσεών του τόσο στο επίπεδο απόκτησης γνώσεων, όσο και στο επίπεδο εξέλιξης της αντιληπτικής του ικανότητας. → Σαφές είναι, επίσης, πως αν η πρόσβαση στο διαδίκτυο γίνεται δίχως γονικό έλεγχο μπορεί να φέρει τους μαθητές αντιμέτωπους με ποικίλες αρνητικές εκφάνσεις του ψηφιακού κόσμου, όπως είναι η παραβίαση προσωπικών τους δεδομένων, ο διαδικτυακός εκφοβισμός, καθώς κι η επαφή με σελίδες βίαιου ή πορνογραφικού περιεχομένου. Θετικές επιδράσεις στον επαγγελματικό/εργασιακό χώρο

α.Εμφάνιση νέων επαγγελμάτων (χειριστες Η/Υ, προγραμματιστες, αναλυτές κ.ά.).

β.Δημιουργία νέας αγοράς εργασίας και προσφοράς υπηρεσιών με ποιοτική

απόδοση.

γ.Οι μικρό υπολογιστές έδωσαν το δικαίωμα για εργασία σε άτομα με ειδικές ανάγκες

(τηλεργασία).

Θετικές επιδράσεις στην οικονομία και στη δημόσια διοίκηση

α) Καλύτερη οργάνωση και ελάττωση του χρόνου συναλλαγών, κατάργηση του

εμποδίου των γεωγραφικών αποστάσεων.

β)Βελτίωση παραγωγικότητας (ποσοτική, ποιοτική).

γ) Αναβάθμιση παρεχόμενων υπηρεσιών στη δημόσια διοίκηση και στις ιδιωτικές

επιχειρήσεις.

Θετικές επιδράσεις στην επιστήμη

α). Οι ερευνητές – επιστήμονες χρησιμοποιούν τους Η/Υ, για να θεμελιώνουν και

τεκμηριώνουν τα επιστημονικά τους συμπεράσματα.

Πχ.Τα τελευταία χρόνια η πληροφορική έχει διεισδύσει στην Ιατρική σχεδόν όσο και στις άλλες

επιστήμες. Οι γιατροί χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο σήμερα τα εργαλεία της

πληροφορικής για να κάνουν πιο γρήγορα και αποτελεσματικά την κλινική ή εργαστηριακή

έρευνα ή ακόμη την πληρέστερη εμβάθυνση στα καθημερινά περιστατικά που αντιμετωπίζουν.

β) Η πρόγνωση του καιρού, η εξερεύνηση του διαστήματος, η ενδοσκόπηση του

μικρόκοσμου του κυττάρου και η προσομοίωση πολύπλοκων γεγονότων αύξησε τα

όρια των ανθρώπινων δυνατοτήτων.

γ) Διεύρυνση των ορίων της επιστημονικής έρευνας καθώς διευρύνονται τα

επιστημονικά πεδία ,στα οποία εφαρμόζονται οι μεγάλες δυνατότητες των Η/ Υ.

δ) Αξιοποίηση τους στη διαγνωστική και προληπτική ιατρική (τηλεϊατρική).

ε) Η πρόσβαση στα τηλεοπτικά δίκτυα ευνοεί την επικοινωνία και την ανταλλαγή

πληροφοριών.

Θετικές επιδράσεις στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου /στην επικοινωνία

α. Μέσω του διαδικτύου διευκολύνεται η επικοινωνία του ατόμου με άλλους λαούς και

πολιτισμούς.

β. Το άτομο ενημερώνεται για την τέχνη (κινηματογράφος, μουσική, θέατρο ).

γ. Διευκολύνεται η εξ αποστάσεως ανάγνωση εφημερίδων (διαδίκτυο).

δ. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αποτελούν μία ελκυστική μορφή ψυχαγωγίας και

άσκησης του πνεύματος.

Η εισαγωγή της Πληροφορικής στην εκπαίδευση επιβάλλει την αλλαγή του ρόλου των καθηγητών και προϋποθέτει την ύπαρξη και αξιοποίηση αξιόπιστων προγραμμάτων

Νέες τεχνολογίες και ποιοτική Παιδεία

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 03/12/2000 00:00

Οι νέες τεχνολογίες, ιδίως η πληροφορική με το τεράστιο πλήθος των συγχρόνων

εφαρμογών, έχει σχεδόν ταυτισθεί με ό,τι χαρακτηρίζουμε ως ανάπτυξη. Κάθε χώρα

που προσβλέπει στην ανάπτυξη (οικονομική, τεχνολογική κ.λπ.) έχει κυριολεκτικά

«γαντζωθεί» από τις νέες τεχνολογίες: τις έχει εισαγάγει στην Εκπαίδευση, ενισχύει

την ερευνά τους, χρηματοδοτεί τις εφαρμογές τους, προωθεί με κάθε τρόπο ό,τι έχει

σχέση μ’ αυτές, ιδιαίτερα με την τεχνολογία των Η/Υ.

Εκείνο που δεν έχει ίσως βαθύτερα συνειδητοποιηθεί, ιδίως στην Ελλάδα,

είναι η σπουδαιότητα των νέων τεχνολογιών για μια ποιοτική παιδεία που αποτελεί

και την προϋπόθεση για κάθε μορφής ανάπτυξη μιας χώρας.

Ο χώρος αυτός θα μπορούσε να πει κανείς ότι βρίσκεται ακόμη σε

προκαταρκτικό στάδιο. Και όμως η πραγματικότητα είναι μία: χωρίς τις νέες

τεχνολογίες, χωρίς την πληροφορική και τις ποικίλες εφαρμογές της στην «κοινωνία

των πληροφοριών» όπου ζούμε, στην κοινωνία ιδίως του 21ου αιώνα, δεν μπορεί να

νοηθεί ανάπτυξη της παιδείας. Ήδη έχουν αρχίσει να εισάγονται σταδιακά, με

αργούς ακόμη ρυθμούς και μεγάλη καθυστέρηση, οι νέες τεχνολογίες στην ελληνική

Εκπαίδευση. Τα οφέλη που αναμένονται για την Παιδεία μας, εφόσον εφαρμοσθούν

σωστά προγράμματα με κατάλληλο εκπαιδευτικό λογισμικό, είναι κυρίως τα εξής:

(α) Δυνατότητα αναζήτησης ποικίλων και μεγάλης κλίμακας

πληροφοριών μέσα από την πρόσβαση σε διάφορες Τράπεζες Δεδομένων:

κατάκτηση που αίρει ανυπέρβλητες δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν οι

σπουδαστές αλλά και οι μελετητές επί εκατοντάδες χρόνια.

(β) Χρησιμοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων με την τεχνολογία των

πολυμέσων (συνδυασμός κειμένου – εικόνας – ήχου). Με αυτή την τεχνολογία τα

πολιτισμικά ή εθνικά μαθήματα του εκπαιδευτικού συστήματος μιας χώρας μπορούν

να διδαχθούν με νέους ελκυστικούς, ανανεωμένους και ουσιαστικούς τρόπους που

και τα αντικείμενα αυτά καθ” εαυτά αναδεικνύουν στη συνείδηση του μαθητή και

επιτρέπουν μια άμεση προσωπική συνεργασία του (διαδραστική λειτουργία) με το

πρόγραμμα και όχι μια απλή παθητική προσέγγιση. Έτσι πχ. διδάσκοντας την

ιστορία μιας περιόδου, μπορείς μαζί με τις πληροφορίες για τα γεγονότα και τα

πρόσωπα να παρουσιάζεις χάρτες, πορείες, σχέσεις, παράλληλα γεγονότα της

ιστορίας γειτονικών χωρών ή, σε πολιτιστικό επίπεδο, να δίνεις συγχρόνως

πληροφορίες για τη λογοτεχνία, τις επιστήμες, τις τέχνες, την παράδοση, τη

θρησκεία, τη γλώσσα ενός λαού με εικόνα, με ήχο και φυσικά με κείμενο.

Τέτοια προγράμματα μπορούν να εκπονηθούν στα πολιτισμικά μαθήματα,

στα μαθήματα αισθητικής καλλιέργειας και στα μαθήματα γνώσεων. Το

σημαντικότερο όμως είναι ότι με τέτοια προγράμματα το Σχολείο και γενικότερα η

Εκπαίδευση και η παρεχόμενη Παιδεία μπορούν να αποκτήσουν ξανά το ενδιαφέρον

που χρειάζεται για να προσελκύσουν την αγάπη και την ουσιαστική συμμετοχή των

μαθητών. Εξίσου σημαντικό είναι ότι τέτοια προγράμματα είναι βέβαιο ότι μπορούν

να αποτελέσουν την αφετηρία μιας ριζικής ανανέωσης του εκπαιδευτικού

συστήματος της Ελλάδος και την επαναλειτουργία του σε νέες βάσεις.

Θίξαμε μέχρι τώρα μερικές από τις θετικές πλευρές των νέων τεχνολογιών. Θα

έπρεπε όμως να επισημάνουμε και προβλήματα, μεγαλύτερα ή μικρότερα, που

γεννώνται. Μερικά από αυτά σε σχέση με την Εκπαίδευση είναι:

(α) Με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στο Σχολείο αλλάζει άρδην και

ο ρόλος του δασκάλου και γενικότερα του εκπαιδευτικού. Μέχρι σήμερα

δάσκαλος και σχολικά βιβλία ήταν η κύρια πηγή πληροφοριών. Εφεξής ο δάσκαλος

θα έχει ως πρόσθετο ρόλο να επιλέξει τα κατάλληλα προγράμματα, να οργανώσει τη

χρήση τους μέσα και έξω από την τάξη, να ελέγξει τις αξιολογήσεις των μαθητών του,

να εξηγήσει δύσκολα ή δυσνόητα σημεία, να παραπέμψει σε πρόσθετη συμβατική ή

ηλεκτρονικά προσπελάσιμη βιβλιογραφία και γενικά θα πρέπει -παράλληλα με

κάποια μορφή συμβατικού μαθήματος – να κατευθύνει και την εκμάθηση με

προγράμματα. Ερώτημα: Είναι ο Έλληνας εκπαιδευτικός έτοιμος για τον νέο του

ρόλο; Απάντηση: Χρειάζεται να συμπληρωθεί ο τρόπος κατάρτισης του στα ΑΕΙ με τη

διδακτική μέσω προγραμμάτων και με την καθοδηγητική των μαθητών βάσει των

νέων τεχνολογιών. Αυτό δεν έχει ακόμη γίνει στα ελληνικά ΑΕΙ.

(β) Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών προϋποθέτει την ύπαρξη

αξιόλογων και αξιόπιστων εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Απαιτούνται

ποιοτικά προγράμματα, έγκυρα επιστημονικώς και κατάλληλα παιδαγωγικώς. Κι εδώ

είναι το μείζον πρόβλημα. Η πράξη έχει δείξει ότι έχουν παραχθεί μερικά -λίγα σε

αριθμό- θαυμαστά προγράμματα, αλλά έχει υπάρξει κι ένα μεγάλο πλήθος

πρόχειρων, εμπειρικών, ελάχιστα χρήσιμων έως και αποπροσανατολιστικών

προγραμμάτων, που είναι προϊόντα βιασύνης και επιδίωξης εύκολου κέρδους και -το

κυριότερο- προϊόντα που έχουν κατασκευαστεί ερήμην των ειδικών.

(γ) Χρειάζεται ακόμη αρκετή έρευνα και ενασχόληση με το πρόβλημα των

μεθόδων αξιοποίησης αυτών των προγραμμάτων ιδίως μέσα στην τάξη.

Τέτοια και άλλα προβλήματα υπάρχουν ήδη και θα εμφανιστούν ίσως περισσότερα

στο μέλλον. Ωστόσο ένα είναι σίγουρο: ότι Παιδεία χωρίς τις νέες τεχνολογίες θα

είναι κάτι το αδιανόητο για τα αμέσως επόμενα χρόνια -και στην Ελλάδα. Και ότι

νέες ημέρες έρχονται για καλύτερη γνωριμία και κατανόηση των ανθρώπων μέσα

από τα επιτεύγματα του πνευματικού πολιτισμού, εκείνης δηλ. της πλευράς της

Παιδείας που εξυψώνει τον άνθρωπο, τον διαφοροποιεί ως εθνική πολιτισμική

οντότητα και συγχρόνως τον ενώνει με τους άλλους ανθρώπους στο επίπεδο μιας

πανανθρώπινης οικουμενικής καλλιέργειας και ουσιαστικής συνάντησης ανθρώπου

με άνθρωπο. Γ. Μπαμπινιώτης

http://sygxrono-karditsa.blogspot.gr/2011/03/blog-post_9098.html (Εδώ θα βρείτε

διαγραμματικά τις θετικές και αρνητικές πλευρές από τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην

εκπ/ση)

Από όλο το παραπάνω υλικό μπορεί να αναλυθεί πλήρως το θέμα πχ.: «Αφού λάβετε

υπόψιν τις μεγάλες αλλαγές που συντελούνται στην εποχή μας(ευρύτατη διάδοση των

πληροφοριών και της γνώσης, νέες τεχνολογίες..)να προσδιορίσετε τον ρόλο του

εκπ/κού σε ένα σύγχρονο και δημιουργικό σχολείο»