ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΕΩΣ

ΣΚ 900-21

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΑΘΗΝΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 ΤΥΠΟΓΡ. ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ∆ΙΑΤΑΓΩΝ

Α/Α ΤΡΟΠΟΠ

ΟΙΗΣΗΣ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΙ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

∆ΓΗΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ

ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΕ ΤΗΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ

ΒΑΘΜΟΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΟΝΟ-ΓΡΑΦΗ

Ο∆ΗΓΙΕΣ:

1. Οι µεταβολές στον παρόντα Κανονισµό επιφέρονται µόνο κατόπιν διαταγής του Αρµόδιου Φορέα Ελέγχου.

2. Στον παραπάνω πίνακα καταχωρείται κάθε σχετική διαταγή για να επιβεβαιωθεί η εγγραφή της τροποποίησης.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛΙ∆Α

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ – ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1 Γενικά 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ ΠΕΖΙΚΟΥ 2 Ιδιότητες Πεζικού 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΠΕΖΙΚΟΥ ΑΠΟ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

ΜΕΧΡΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ 3 Αρχαίοι Χρόνοι (20ος – 8ος π. Χ. αιώνας) 8 4 Ιστορικοί Χρόνοι (8ος – 4ος π. Χ. αιώνας) 13 5 Μακεδονική Περίοδος (359 – 323 π. Χ.) 17 6 Ρωµαϊκή Εποχή (753 π. Χ. – 476 µ. Χ.) 19 7 Βυζαντινή Περίοδος (330 – 1453 µ. Χ.) 22 8 Μεσαιωνική Εποχή (5ος – 16ος µ. Χ. αιώνας) 29 9 Νεότεροι Χρόνοι (17ος – 19ος µ. Χ. αιώνας) 29

10 Σύγχρονη Περίοδος (20ος – 21ος αιώνας) 31

ΜΕΡΟΣ ∆ΕΥΤΕΡΟ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ- ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥ 1821-1964

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ (1821-1832)

11 Προεπαναστατικοί Χρόνοι 32 12 Η Έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης 33 13 Οι Προσπάθειες του Φαβιέρου 38 14 Η Περίοδος Καποδίστρια (1828 – 1831) 42 15 Κυριότερες κατά Ξηρά Πολεµικές Επιχειρήσεις και Μάχες

του Τακτικού Στρατού και των Ατάκτων Σωµάτων κατά την Περίοδο 1821-1829 – Συνδροµή του Πεζικού

48

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΟΘΩΝΟΣ

16 Γενικά 50 17 Σύνθεση Στρατού – Πεζικού 1836 - 1843 52 18 Σύνθεση Στρατού – Πεζικού 1843 - 1863 54

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΖΙΚΟΥ – ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ (1863 – 1903)

19 Περίοδος 1863-1876 59 20 Περίοδος 1877-1897 60

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΖΙΚΟΥ ΠΡΟ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

(1904 – 1912) 72

i

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ 1912-1922

21 Βαλκανικοί Πόλεµοι 77 22 Περίοδος 1914-1919 85 23 Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922) 90

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ Η ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ – ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ

ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΠΕΖΙΚΟΥ (1923-1939)

100

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ B ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ – ΣΥΝ∆ΡΟΜΗ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ

(1939 – 1944) 24 Ελληνοϊταλικός Πόλεµος (28/10/1940 – 20/4/1941) 104 25 Ελληνογερµανικός Πόλεµος (6/4-20/4/1941) 107 26 Οργανωτικές Εξελίξεις Πεζικού Περιόδου 1941 -1944 108

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

27 Οργανικές Εξελίξεις Περιόδου 1944-1949 111 28 Επιχειρήσεις Περιόδου 1946-1949 115 29 Τα µετά τη Λήξη των Εσωτερικών Αντιπαραθέσεων 120 30 Οργανωτικές Εξελίξεις Πεζικού µέχρι Σήµερα 126 31 Ειρηνευτικές Αποστολές 130

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΒ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ

32 Αριθµητικός Πίνακας Νεκρών Αξκων – Οπλιτών του Πεζικού κατά τους Αγώνες του Έθνους 132

33 Σύντοµο Ιστορικό ∆ιεύθυνσης Πεζικού 132 34 ∆ιατελέσαντες ∆ιευθυντές ∆ιεύθυνσης Πεζικού/ΓΕΣ 135 35 Σύντοµο Ιστορικό Σχολής Πεζικού 139 36 Στοιχεία Οργανώσεως Σχολής Πεζικού 142 37 ∆ιατελέσαντες ∆ιοικητές Σχολής Πεζικού 146 38 Άγιος Γεώργιος (Προστάτης ΣΞ πλην Πυροβολικού) 149 39 Οχήµατα Σύγχρονου Πεζικού 152 40 Οπλισµός Σύγχρονου Πεζικού 154 41 Σαλπίσµατα - Εµβατήρια 160 42 Επίλογος 169

ii

«Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έµµεναι άλλων, µηδέ γένος πατέρων

αισχυνέµεν». (Πάντα να είσαι πρώτος και ανώτερος από τους άλλους και να µην ντροπιάζεις τη γενιά των προγόνων). Ιλιάδα, Ζ 208)

(«∆ε θα ντροπιάσω τα όπλα τα ιερά, ούτε θα εγκαταλείψω το συµµαχητή µου, µε οποιονδήποτε κι αν ταχθώ στη γραµµή. θα αµυνθώ και για τα ιερά και τα όσια και µόνος και µαζί µε πολλούς και την πατρίδα δε θα παραδώσω µικρότερη αλλά µεγαλύτερη και ισχυρότερη απ' όση την παρέλαβα. και θα υπακούσω πρόθυµα σε αυτούς που δικάζουν κάθε φορά και Θα πολιτεύοµαι σύµφωνα µε τους καθιερωµένους θεσµούς και σύµφωνα µε όσους άλλους ο λαός µε κοινή απόφαση θα καθιερώσει. Και σε περίπτωση που κάποιος θα αποπειραθεί να καταλύσει τους θεσµούς ή να µην πειθαρχεί σε αυτούς, δεν θα επιτρέψω, θα αµυνθώ και µόνος και µαζί µε πολλούς. Και θα τιµήσω τα πατροπαράδοτα ιερά. Μάρτυρες µου γι αυτά ας είναι η Άγλαυρος, Ενυάλιος, Άρης, Ζευς, Θαλλώ, Αυξώ, Ηγεµόνη»).

Λυκούργος Αθηνών, Κατά Λεωκράτους

- 3 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΤΜΗΜΑ 2

Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

1. Χαρακτηριστικά α. Το Πεζικό, όπως προαναφέρθηκε είναι το κατεξοχήν Όπλο του εκ του συστάδην αγώνα (εικ. 1) . Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η ευκαµψία, η συνοχή και η ικανότητα να µάχεται επί παντοδαπού εδάφους και για µεγάλο χρονικό διάστηµα, µέρα και νύχτα. Εκπληρώνει την αποστολή του µε συνδυασµό του πυρός, της κινήσεως και του ψυχικού κλονισµού του αντιπάλου, ο οποίος επιφέρεται µε την κρούση του.

β. Στην ανάληψη πρωτοβουλίας κατά την επίθεση, ο αγώνας του Πεζικού χαρακτηρίζεται από την τολµηρή κίνηση σε συνδυασµό µε τη σωστή χρησιµοποίηση του πυρός, του εδάφους και του ελιγµού, διότι: (1) Με τη χρησιµοποίηση του πυρός επιφέρει απώλειες στον εχθρό, τον καθηλώνει στις θέσεις του και µειώνει την αποτελεσµατικότητα των πυρών του. (2) Με την κίνηση εκµεταλλεύεται τα αποτελέσµατα των πυρών του, για να προσεγγίσει τον εχθρό και να πετύχει την καταστροφή του.

Εικ.1 Αγώνας Πεζικού εκ του συστάδην

- 4 -

(3) Με το συνδυασµό του πυρός και της δύναµης κρούσεως, η οποία επιτυγχάνεται µε τη φυσική προσέγγιση των τµηµάτων εφόδου στις εχθρικές θέσεις, επιτυγχάνεται η καταστροφή του εχθρού και η κάµψη της θέλησης του για άµυνα. (4) Με την κατάλληλη χρησιµοποίηση του εδάφους µειώνει τα αποτελέσµατα των εχθρικών πυρών. γ. Κατά την άµυνα το Πεζικό χρησιµοποιεί το έδαφος σε συνδυασµό µε το πυρ, τα κωλύµατα και την έγκαιρη και τολµηρή αντεπίθεση, για να πετύχει την απόκρουση της επίθεσης του εχθρού ή την καταστροφή του. δ. Υπό πυρηνικές συνθήκες το Πεζικό χρησιµοποιεί το έδαφος, όχι ως σκοπό αλλά ως µέσο για την εφαρµογή του ελιγµού. Η άµυνα δε διαφέρει καθόλου από την επίθεση, από πλευράς κινητικότητας και ενεργητικότητας. ∆εν προσκολλάται στο έδαφος, αλλά επιζητά τη διατήρησή του, µε τον ελιγµό και την καταστροφή του αντιπάλου. Υπό τις προϋποθέσεις αυτές είναι απαραίτητη η υποστήριξη του µε άρµατα και ΤΟΜΑ ε. Το Πεζικό υπήρξε ανέκαθεν από τα πιο µάχιµα όπλα του Στρατού, γεγονός το οποίο ιστορικά αποδεικνύεται από το φόρο αίµατος που έχει προσφέρει στο πεδίο της µάχης. Σήµερα είναι το κυριότερο και βασικότερο όπλο από τα υπόλοιπα όπλα του Στρατού Ξηράς (ΤΘ, ΠΒ, ΜΧ, ∆Β, ΑΣ). Είναι το όπλο, προς όφελος του οποίου πρέπει να εργάζονται όλα τα υπόλοιπα όπλα. Το Πεζικό δοκιµάζεται περισσότερο από όλα τα όπλα, ηθικά και φυσικά, από τις κακουχίες του πολέµου και των συγκινήσεων της µάχης. στ. Επίσης, ο κίνδυνος για το στρατιώτη του Πεζικού είναι αµεσότερος και µεγαλύτερος από ότι στους στρατιώτες των υπολοίπων όπλων. (1) Μόνο ο στρατιώτης του Πεζικού βρίσκεται συνεχώς στο πεδίο της µάχης, κάτω από τη µόνιµη απειλή του κινδύνου, αγρυπνώντας µέρα και νύχτα, πάντα σε νευρική υπερδιέγερση, αναγκασµένος να κάνει ευρεία χρήση της πρωτοβουλίας του και τελικά να είναι ο αφανής και άγνωστος ήρωας, ο άγνωστος στρατιώτης. (2) Ο στρατιώτης του Πεζικού ζει, κοιµάται, αγρυπνεί, κουράζεται και µάχεται µέσα στη σκόνη, κάτω από δυσµενείς συνθήκες, υποµένει όλων των ειδών τις στερήσεις και τους κόπους και υφίσταται όλη την κόλαση του πυρός και όλη τη φρίκη του πολέµου. (3) Εκτίθεται σε όλους τους κινδύνους και τον ενεδρεύει διαρκώς ο κίνδυνος να χάσει τη ζωή του. Από το στρατιώτη του Πεζικού ζητείται υπεράνθρωπη θέληση να εγκαταλείψει τη θέση του και να επιτεθεί µε το στήθος ακάλυπτο, σε ζώνη κατακλυζόµενη από πυρά και θεριζόµενη από πολυβόλα, σε ένα πεδίο, το οποίο κυριαρχείται από τη σκληρή πραγµατικότητα των βολίδων και των βληµάτων, να διέλθει διαµέσου των ναρκοπεδίων, να περπατήσει σε ζώνες που εγκυµονούν κίνδυνοι για τη ζωή του και να πηδήσει εντός των εχθρικών θέσεων, στα

- 5 -

οποία και πάλι ενεδρεύει ο εχθρός, στήνοντας σε αυτόν ίσως την τελευταία παγίδα. Και αν νικήσει και επιζήσει, βγάζοντας τον εχθρό µε την ξιφολόγχη µέσα από τα χαρακώµατα, θα παραµείνει αποµονωµένος στο άγνωστο, σε µια συνεχή αναµονή επιθετικής επιστροφής του εχθρού, εξαντληµένος από την πείνα και τη δίψα, στερούµενος ενίοτε πυροµαχικών, αντιµετωπίζοντας τον καταιγισµό του εχθρικού πυρός.

(4) Το Πεζικό, στο πεδίο της µάχης, έχει τη βαρύτερη και δυσκολότερη, αλλά συγχρόνως και την ενδοξότερη αποστολή, από τα υπόλοιπα όπλα. Για την άριστη εκτέλεση της αποστολής του, ο στρατιώτης του Πεζικού πρέπει να είναι ευέλικτος, να γνωρίζει να χρησιµοποιεί το µέγιστο της απόδοσης των µέσων πυρός του, να είναι άριστα εκπαιδευµένος στη χρησιµοποίηση του εδάφους και πρωτίστως να έχει ηθικές αρετές, οι οποίες είναι : η ανδρεία , η καρτερία, η επιµονή και η ιδέα του καθήκοντος. Είναι ο βασιλιάς της µάχης και σε αυτό ανήκει το µεγαλύτερο µέρος της δόξας. (5) Ο στρατιώτης του Πεζικού, πραγµατικός µαχητής, πρέπει να είναι υπερήφανος για την ένδοξη αυτή αποστολή του και η υπερηφάνεια του έγκειται στο ότι µε τα πόδια γεµάτα µώλωπες, λασπωµένα µέχρι τα γόνατα, µε τα ρούχα σκισµένα και τα χέρια µατωµένα, καταβεβληµένος και αδύνατος, επανέρχεται στη µάχη. Αυτός µόνο βλέπει τόσο κοντά τον εχθρό, αυτός βλέπει τα αποτελέσµατα των όπλων του και αυτός µόνο απολαµβάνει τη µέθη της νίκης. Με το κράνος στο κεφάλι, το σακίδιο στη µέση, το πτυοσκάπανο και την ξιφολόγχη στο πλευρό, τις χειροβοµβίδες και τα φυσίγγια στην εξάρτηση, το τυφέκιο ανά χείρας, ενσαρκώνει την αντρική ενέργεια και από αυτόν εξαρτάται η νίκη. Ο ηγήτορας του Πεζικού καλείται σε ένα πεδίο, το οποίο κυριαρχείται από το πυρ και από τον όλεθρο της µάχης να αντιµετωπίσει κρίσιµες καταστάσεις, να επιλύσει σοβαρά τακτικά προβλήµατα σε

Εικ. 2 Τµήµα του Πεζικού βάλει κατά του εχθρού

- 6 -

πολύ σύντοµο χρόνο µε πλήρη πνευµατική διαύγεια, πλήρη ψυχική ηρεµία, µε αυτοκυριαρχία. ζ. Άπαντες, οι γύρω από τον ηγήτορα του Πεζικού συνάδελφοι των λοιπών όπλων, είναι σύµβουλοι του και πολλές φορές µε αγωνία παρατηρούν το πρόσωπό του. Μια επιχείρηση θεωρείται ότι έχει ολοκληρωθεί, µόνο όταν στον αντικειµενικό σκοπό, πατήσει το πόδι του το Πεζικό. Το πνεύµα του Πεζικού, το οποίο απορρέει από την αποστολή του, είναι το πνεύµα της θυσίας, το οποίο και του δίνει κυρίαρχη θέση έναντι των άλλων όπλων. Η κυριαρχία όµως αυτή της θέσης του δεν ανάγεται στη σφαίρα των υλιστικών επιδιώξεων ή ατοµικών συµφερόντων, αλλά στο ρόλο, τον οποίο διαδραµατίζει το Πεζικό στο πεδίο της µάχης. 2. ∆υνατότητες Το Πεζικό δύναται : α. Να κατακτά και να διατηρεί το έδαφος, καταδιώκοντας τον εχθρό, µε αγώνα εκ του συστάδην. β. Να ελίσσεται στο έδαφος ενδεχοµένως χωρίς να µπορούν τα υπόλοιπα όπλα να το πλησιάσουν. γ. Να αναπτύσσεται σε λεπτούς και αθέατους σχηµατισµούς προς εκµετάλλευση και της ελάχιστης πτυχής του εδάφους, για να προσεγγίσει και να προσβάλει τον εχθρό αιφνιδιαστικά στις θέσεις του. δ. Να διαθέτει σηµαντική τακτική ευκινησία, πολύ απαραίτητη σε πυρηνικές συνθήκες, προικοδοτούµενο µε ανάλογα µέσα. ε. Να διαθέτει ισχυρή Α - Τ άµυνα σε µικρές, µεσαίες και µεγάλες αποστάσεις. 3. Περιορισµοί α. Όταν το Πεζικό δε µάχεται ως µηχανοκίνητο τότε: (1) Η ταχυκινησία του κατά τον αγώνα περιορίζεται στην ταχύτητα του πεζού και (2) Η ικανότητα αντιµετώπισης ταχυκίνητου εχθρού είναι περιορισµένη . β. Όταν ενεργεί µόνο του, η ικανότητα του για ανεξάρτητη ενέργεια είναι περιορισµένη. Για να πετύχει αποφασιστικά αποτελέσµατα, πρέπει να ενισχυθεί και υποστηριχθεί επαρκώς από µονάδες των άλλων όπλων (πυροβολικό, τεθωρακισµένα, µηχανικό), και ενδεχοµένως από αεροπορία και ναυτικό.

- 7 -

γ. Η µαχητική ικανότητα του Πεζικού ελαττώνεται σηµαντικά, όταν ενεργεί συνεχώς και σε µεγάλο χρονικό διάστηµα, σε δύσκολο έδαφος και κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες. δ. Το Πεζικό είναι ευπρόσβλητο στις επιθέσεις από αέρα και στις πυρηνικές προσβολές και ως εκ τούτου πρέπει να περιορίζει τις συνέπειες της διασποράς απόκρυψης, παραλλαγής και οργάνωσης του εδάφους. Τα ατοµικά ορύγµατα υπό πυρηνικές συνθήκες αποκτούν ιδιαίτερη αξία για την προστασία του Πεζικού.

- 8 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΑΠΟ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΕΧΡΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

ΤΜΗΜΑ 3 ΑΡΧΑΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (20ος – 8ος αιώνας)

1. Γενικά

α. Κατά την αρχαιότητα το Πεζικό, αποτελούσε τη βάση του στρατού. Οπλισµένο µε αµυντικά και επιθετικά όπλα, διεξήγαγε τον αγώνα µε την κίνηση και την ισχυρή κρούση. Γι’ αυτό το λόγο διατηρούσε πολύ πυκνούς και µαζικούς σχηµατισµούς, ώστε να διαθέτει ισχυρή δύναµη κρούσης. Τον κύριο όγκο κρούσης αποτελούσε το βαριά οπλισµένο Πεζικό, που τασσόταν συνήθως σε αρκετά βαθείς σχηµατισµούς, σε δύο γραµµές. Το ελαφρύ Πεζικό τασσόταν, πριν από την εµπλοκή, στο µέτωπο ή στα πλευρά και όταν άρχιζε η µάχη επεδίωκε να επιφέρει όσο το δυνατό µεγαλύτερες απώλειες στον εχθρό και εξακολουθούσε σε όλη τη διάρκεια της µάχης να παρενοχλεί τον εχθρό, µε τα µέσα του.

β. Οι Ασσύριοι (εικ. 3) είχαν το 2000 π.Χ. Πεζικό αποτελούµενο από βαρύ (δορατοφόρους και τοξότες) και ελαφρύ (τοξότες, σφενδονιστές και πελεκοφόρους), µαχόµενο σε βαθιές φάλαγγες (6 έως 10 ζυγών, δυνάµεως µέχρι τις 10.000 άνδρες).

γ. Οι Αιγύπτιοι (εικ. 4) είχαν το 1500 π. Χ. Πεζικό αποτελούµενο από βαρύ (δορατοφόρους) και από ελαφρύ (τοξότες οπλισµένους µε µεγάλα τόξα και µακριά βέλη).

Εικ. 3 Ασσύριοι πολεµιστές (Τοιχογραφία)

Εικ. 4 Αιγύπτιος πολεµιστής επί άρµατος (Τοιχογραφία)

- 9 -

δ. Οι Έλληνες κατά τον Τρωικό Πόλεµο (1200 π.Χ.) (εικ. 5) έφεραν τον οπλισµό της εποχής εκείνης, ο οποίος αντιπροσώπευε την εποχή του χαλκού. Αυτός περιλάµβανε δόρυ, τόξο, ακόντιο, σφεντόνα και για την άµυνα ασπίδα, κράνος και περικνηµίδες. Οι αρχηγοί µάχονταν από χαµηλό δίτροχο άρµα, το οποίο έσερναν δύο άλογα, από το οποίο πολλοί κατέβαιναν για να λάβουν µέρος στον αγώνα εκ του συστάδην. Πίσω από τον αρχηγό ακολουθούσαν οι µαχητές «κατά στοίχους ανδρών» , δηλαδή σε στενή και βαθειά φάλαγγα κρούσης, πλαισιωµένη από τα πλευρά, από τοξότες. Η τακτική συνίσταται στην καταστροφή του αντιπάλου µε τον αγώνα εκ του συστάδην και στην αποκοπή του από τη βάση του, που για τους µεν Τρώες ήταν τα τείχη του Ιλίου, και για τους δε Αχαιούς το περιχαρακωµένο παραθαλάσσιο στρατόπεδο τους.

ε. Το τέλος της εκστρατείας επιτεύχθηκε µε την ανάπτυξη της πολιορκητικής τεχνικής, ο δε δούρειος ίππος (εικ. 6) φαίνεται ότι ήταν πολιορκητικό µηχάνηµα, το οποίο διευκόλυνε την, προς τα τείχη, προσπέλαση των µαχητών. Στερούµενοι επιµελητείας εφάρµοζαν το δόγµα : «ο πόλεµος τρέφει τον πόλεµο» και σιτίζονταν από τους πόρους του εχθρού που λεηλατούσαν.

Εικ. 5 Τρωικός Πόλεµος – Ο Αχιλλέας θριαµβευτής, µετά τη νίκη επί του Έκτορα. (Κέρκυρα, Αχίλλειον).

Εικ. 6 ∆ούρειος Ίππος

- 10 -

στ. Στη συνεχεία εµφανίζονται οι ∆ωριείς (εικ. 7) οι οποίοι γνώριζαν την τέχνη της κατεργασίας του σιδήρου. Είχαν πραγµατοποιήσει την αρχή του ενόπλου έθνους και ήταν οι πρώτοι εφευρέτες της τακτικής. Οι αγώνες που ακολούθησαν εναντίον των Αχαιών υπήρξαν µικροί και περιορισµένοι, διότι οι ∆ωρικές φάλαγγες ήταν ανίσχυρες προ των περιτειχισµένων ακροπόλεων των Αχαιών. Τελικά όµως υπερίσχυσε η επιµονή, η πειθαρχία, ο αριθµός και η τακτική των ∆ωριέων.

2. Χαρακτηριστικά του Οπλίτη Πεζικού στην αρχαιότητα

α. Ο οπλίτης στην αρχαιότητα, ο στρατιώτης δηλαδή του πεζικού µε βαρύ οπλισµό που πολεµούσε σε σχηµατισµό φάλαγγας, ήταν ο κατεξοχήν πολεµιστής της κλασικής Ελλάδας. Όπως και σε πολλές άλλες δραστηριότητες της ζωής στην αρχαία Ελλάδα ο τρόπος πολέµου και ο τύπος του στρατιώτη που επικράτησε αντανακλούσε τη βαθύτερη φιλοσοφία και ιδεολογία του κλασικού κόσµου.

β. Στη θέση των οµηρικών ηρώων που µονοµαχούσαν υστερόβουλα µεταξύ τους προς απόκτηση προσωπικής δόξας εµφανίστηκε κατά τον 7ο π.Χ. αιώνα ο πειθαρχηµένος Έλληνας οπλίτης πεζικού της πόλης-κράτους που πολεµούσε πάντα µέσα από τις τάξεις της φάλαγγας για να προασπίσει την ελευθερία και την ανεξαρτησία της πατρίδας του. Η αντίληψη της γενναιότητας και της στρατιωτικής ικανότητας εποµένως άλλαξε κατά την κλασική εποχή. Το ατοµικό ηρωικό µοντέλο αντικαταστάθηκε από το συλλογικό εκπαιδευµένο σώµα. Όπως αναφέρει και ο Ευριπίδης στον Ηρακλή µαινόµενο, «γενναίος δεν είναι αυτός που αγωνίζεται επιδέξια µε τόξα για την επίτευξη δόξας αλλά αυτός που κρατάει σταθερά τη θέση του στο πεδίο της µάχης και είναι έτοιµος να δεχτεί τις πληγές».

γ. Για να κατανοήσουµε τα κύρια χαρακτηριστικά του Έλληνα οπλίτη πεζικού είναι απαραίτητο να εξετάσουµε το βασικό κύριο τρόπο µε τον οποίο πολεµούσε, δηλαδή µέσα από το σχηµατισµό της φάλαγγας. Ο πρώτος συγγραφέας που χρησιµοποίησε τη λέξη «φάλαγξ» ήταν ο Όµηρος και στο ποίηµά του είχε τη σηµασία της οργανωµένης γραµµής µάχης. Ωστόσο η αναφορά αυτή ήταν καθαρά αναχρονιστική καθώς ήδη από τα αρχαϊκά χρόνια που πιθανότατα συνετέθησαν τα

Εικ. 7 ∆ωριείς πολεµιστές

- 11 -

έπη φαίνεται ότι είχε καθιερωθεί αυτός ο τρόπος πολέµου. Η τακτική ήταν πολύ απλή στη σύλληψή της: επάλληλες σειρές από βαριά οπλισµένους πεζικάριους σε πολύ κοντινή απόσταση µεταξύ τους έρχονταν σε µετωπική σύγκρουση µε την αντίπαλη οµάδα οπλιτών σε παράταξη φάλαγγας. Η πρώτη σειρά µόνο πολεµούσε ενώ οι πίσω σειρές µόνο έσπρωχναν µε απώτερο σκοπό τη δηµιουργία ρήγµατος στις γραµµές του αντίπαλου. Κάθε οπλίτης κάλυπτε µε την ασπίδα την αριστερή µόνο πλευρά του και τη δεξιά του διπλανού (παραστάτη) του. Η πιο εύλογη απορία που µπορεί να έχει ο σηµερινός µελετητής είναι η εξής: έστω και ένα µικρό σώµα από ιππείς ή τοξότες που µπορούσε να υπερκεράσει τον αναγκαστικά αργό και µη ευέλικτο σχηµατισµό της φάλαγγας θα έφερνε την καταστροφή στα νώτα ή στη δεξιά ακάλυπτη πλευρά του ζυγού. Ήδη ο Θουκυδίδης είχε παρατηρήσει ότι στις µάχες η φάλαγγα είχε τη τάση να στρίβει προς τα δεξιά καθώς ασυναίσθητα κάθε οπλίτης προσπαθούσε να καλύψει τη δική του δεξιά πλευρά.

δ. Η απάντηση βρίσκεται στη στρατιωτική λογική που ακολουθούσαν οι αρχαίοι Έλληνες και στις συγκεκριµένες συνθήκες διεξαγωγής του πολέµου. Σκοπός ενός πολέµου κατά την εποχή των ελληνικών πόλεων-κρατών δεν ήταν η απόλυτη καταστροφή της αντίπαλης πόλης αλλά η υποταγή της, ο εξαναγκασµός της στους επιθυµητούς όρους µιας συµφωνίας και η υφαρπαγή των οικονοµικών πόρων της. Η ολοκληρωτική καταστροφή µιας πόλης θα διατάραζε την ευαίσθητη ισορροπία του αρχαίου κόσµου, µία ισορροπία δυνάµεων που πράγµατι όταν διαταράχθηκε µε τις ακρότητες του Πελοποννησιακού πολέµου (εικ. 8) σήµανε την αρχή του τέλους για τον κλασικό πολιτισµό. Οι οπλίτες προέρχονταν από τις λεγόµενες µεσαίες τάξεις των ελεύθερων πολιτών, δηλαδή την πιο σηµαντική και ανερχόµενη πολιτική δύναµη των πόλεων-κρατών. Οι οπλίτες, µε εξαίρεση τους Σπαρτιάτες, δεν ήταν επαγγελµατίες στρατιώτες. Ήταν πολίτες που έκαναν το χρέος τους προς την πατρίδα. Εποµένως επιδίωξη των αρχαίων ήταν να αποφεύγουν τις πολύνεκρες µάχες, οι οποίες θα αποστερούσαν από την εκάστοτε πόλη το πιο ζωτικό οικονοµικά και πολιτικά κοµµάτι της: τη µεσαία τάξη (χαρακτηριστικά ο Θουκυδίδης τονίζει ότι οι ελεύθεροι πολίτες είναι το απαραίτητο κύτταρο κάθε πολιτειακής οργάνωσης: «άνδρες γαρ πόλις»).

Εικ. 8 Πελοποννησιακός Πόλεµος (Αναπαράσταση µάχης σε αρχαίο αµφορέα)

- 12 -

ε. Είναι ενδεικτικό επίσης ότι όταν µία παράταξη ανδρών τρέ-πονταν σε φυγή οι αντίπαλοι στρατιώτες σπάνια την καταδίωκαν. Αυτό που προείχε ήταν η νίκη στη µάχη και όχι η απόλυτη διάλυση του εχθρού. Η πολεµική σύρραξη έπρεπε να είναι σύντοµη, ευθεία, αποφασιστική και όχι αντίθετα µακροχρόνια, βασισµένη σε περίπλοκες τακτικές κινήσεις και αµφιλεγόµενη. Οι κανόνες µε βάση τους οποίους οι Έλληνες διεξήγαν τους πολέµους τους διέπονταν από την αρχή της ελαχιστοποίησης της αιµατοχυσίας χωρίς όµως την ίδια στιγµή να αποστερούν τη µάχη από το στοιχείο του προσωπικού αγώνα όπως υπογράµµιζε και ο Ευριπίδης στο απόσπασµα που προαναφέραµε. Ο πόλεµος υπηρετούσε τα δηµοκρατικά συµφέροντα της πόλης (διαφύλαξη του ανθρώπινου υλικού, συνοχή και αλληλεγγύη µεταξύ των πολεµιστών-πολιτών) και όχι το αντίθετο (ολοκληρωτική υπεροχή µε κάθε µέσο και κόστος). Ο σχηµατισµός της φάλαγγας παρόλα τα εµφανή και εγγενή ελαττώµατά της αντανακλούσε και ανταποκρινόταν στην ελληνική νοοτροπία σύµφωνα µε την οποία «ο σκοπός δεν αγιάζει τα µέσα» αλλά, όπως το διατύπωσε ο Αριστοτέλης, «στην άµιλλα ενυπάρχει και η νίκη». Τέλος πρέπει να σηµειώσουµε ότι σχεδόν όλοι οι γνωστοί φιλόσοφοι και ποιητές της αρχαιότητας είχαν υπηρετήσει σε κάποια στιγµή ως οπλίτες. Ορισµένοι, όπως ο Αισχύλος, τη θεωρούσαν ως την πιο ένδοξη στη ζωή τους. στ. Ο οπλισµός διακρίνεται σε αµυντικό και επιθετικό, αλλά από όσα έχουµε αναφέρει έως τώρα πρέπει να έχει γίνει φανερό ότι το βάρος του οπλισµού έπεφτε στην αµυντική θωράκιση του πολεµιστή. Η λέξη οπλίτης προέρχεται από το όπλον που σήµαινε αρχικά την ασπίδα, εποµένως οπλίτης ήταν αυτός που έφερε την ασπίδα, το κύριο στοιχείο της εξάρτυσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις περισσότερες πολυάριθµες ζωγραφικές ή γλυπτικές παραστάσεις των οπλιτών οι τελευταίοι αναπαρίστανται µόνο µε τρία στοιχεία: ασπίδα, κράνος και δόρυ. Άλλα µέρη του οπλισµού ήταν: οι επωµίδες, οι κνηµίδες, ο θώρακας και το ξίφος. Οι οπλίτες συνήθως φόραγαν την πανοπλία τους λίγο πριν τη µάχη καθώς ο εξοπλισµός ήταν ιδιαίτερα βαρύς (έφτανε τα 22-27 κιλά). Κάθε οπλίτης έπρεπε ο ίδιος να φροντίζει για την προµήθεια και τη συντήρηση του ατοµικού του οπλισµού, υποχρέωση αρκετά πολυέξοδη. Κάποιοι γονείς µεταβίβαζαν τα όπλα τους στους γιους τους (κυρίως την ασπίδα η οποία διέθετε ιδιαίτερη συµβολική διακόσµηση) ενώ η πιο σύνηθες πηγή εξοπλισµού ήταν η λαφυραγωγία. Αυτές οι πρακτικές όµως επέτειναν την ανοµοιοµορφία κάθε στρατεύµατος µε αποτέλεσµα ορισµένες φορές να µην αναγνωρίζονται µεταξύ του στον αναβρασµό της µάχης οι φίλιοι οπλίτες και να συµπλέκονται. Γνωρίζουµε ότι οι Σπαρτιάτες ήταν οι πρώτοι που καθιέρωσαν µία οµοιόµορφη εµφάνιση χαράζοντας το γράµµα «Λ» στις ασπίδες τους (εικ. 9).

Εικ. 9 Ασπίδα Αρχαίου Σπαρτιάτη

- 13 -

ΤΜΗΜΑ 4 ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

(8ος – 4ος π. Χ. αιώνας)

1. Σπάρτη (8ος – 4ος αιώνας)

α. Γενικά

Οι νέοι Σπαρτιάτες λάµβαναν δηµόσια αγωγή από το 7ο έτος της ηλικίας τους και λογίζονταν σαν στρατεύσιµοι από το 20ο έτος. Η ζωή κάθε νέου ήταν αφιερωµένη στη γυµναστική και στη στρατιωτική άσκηση (εικ. 10). Η πολιτεία είχε θεσπίσει νόµο, µε βάση τον οποίο, κατά τη µάχη επιβαλλόταν στους πολίτες της, το «επικρατέειν ή απόλλυσθαι». Με αυτόν τον τρόπο η Σπάρτη κατάφερε να αποκτήσει ένα στρατό µοναδικό για τις στρατιωτικές του αρετές, τη σιδηρά πειθαρχία, την αντοχή και τη µαχητική ικανότητα. Το σύνολο των Σπαρτιατών και των περίοικων, χωρίς καµία εξαίρεση, ήταν υποχρεωµένοι στην αναγκαστική στρατολόγηση και κατατάσσονταν σε έναν από τους πέντε Λόχους, οι οποίοι αντιστοιχούσαν στις πέντε κοινότητες που ήταν διαιρεµένη η αρχαία Σπάρτη. Μετά τους Μηδικούς πολέµους, η Σπάρτη διαιρέθηκε σε έξι «µόρες», σε καθεµία από τις οποίες αντιστοιχούσε µια στρατιωτική µονάδα, την οποία την ονόµαζαν και αυτή «µόρα». Επικεφαλής σε καθεµία «µόρα» ήταν ο πολέµαρχος. Η κάθε «µόρα» διαιρούνταν σε Λόχους, Πεντυκοστύες και Ενωµοτίες.

β. Οπλισµός

Ο οπλισµός των αρχαίων Σπαρτιατών (εικ. 11) περιλάµβανε θώρακα, κράνος και ασπίδα (αµυντικός οπλισµός), µακρύ δόρυ και κοντό ξίφος (επιθετικός οπλισµός). Ο στρατός αποτελούνταν αρχικά από Πεζικό και µόνο κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεµο (431-404 π. Χ) φαίνεται ότι απόκτησαν και αυτοί Ιππικό.

Εικ. 10 ∆ιαπαιδαγώγηση – εκπαίδευση νέων Σπαρτιατών

Εικ. 11 Αρχαίος Σπαρτιάτης οπλίτης µε τον οπλισµό του.

- 14 -

γ. Παράταξη-Τακτική Σπαρτιατών (1) Ο εφαρµοζόµενος σχηµατισµός µάχης των Σπαρτιατών ήταν µια ενιαία παράταξη, βάθους συνήθως οκτώ ανδρών (εικ. 12). Στην πρώτη γραµµή, υπήρχαν οι καλύτερα εκπαιδευµένοι άντρες, οι επονοµαζόµενοι «πρωτοστάτες», ενώ στην τελευταία τοποθετούνταν οι «ουραγοί». Η σπαρτιατική αυτή φάλαγγα αρχικά ήταν ενιαία και οµοιόµορφη, αργότερα όµως, περίπου από τον Πελοποννησιακό Πόλεµο και µετά συγκροτήθηκαν τµήµατα ελαφρώς οπλισµένα (τµήµα ψιλών), τα οποία µάχονταν µε τη φάλαγγα, αλλά αναλάµβαναν και βοηθητικές αποστολές.

(2) Το στρατόπεδο, το οποίο έφτιαχναν οι Σπαρτιάτες κατά τις εκστρατείες τους ήταν κυκλικό. Για τη µάχη, κατά κανόνα προσπαθούσαν να βρίσκονται σε πεδιάδα. Προχωρούσαν εναντίον του αντιπάλου µε αργό και ρυθµικό βήµα και η συµπαγής και κινητή φάλαγγα των Σπαρτιατών οπλιτών πίεζε τον εχθρό µε τη µουσική αυλών και εµβατηρίων, για την έγερση και ανύψωση του ηθικού των µαχητών. Με το αργό τους βήµα, οι στρατιωτικές µονάδες των Σπαρτιατών παρέµειναν συµπαγείς, ενώ η παράταξη των άλλων Ελλήνων, οι οποίοι µάχονταν µε πολεµικές ιαχές, συχνά έκαναν επίθεση χωρίς καµία οργάνωση. (3) Το σπαρτιατικό στρατιωτικό δόγµα στηριζόταν στην ατοµική εκπαίδευση του οπλίτη, στη χρήση των όπλων και τους ελιγµούς, στην απόλυτη συνειδητή πειθαρχία του και στην ατοµική του ανδρεία. 2. Αθήνα (7ος – 4ος π. Χ. αιώνας) α. Γενικά Στην αρχαία Αθήνα, µετά το 18ο έτος, ο νέος ονοµαζόταν έφηβος και έδινε τον όρκο του αστού. Ακολούθως χρεωνόταν οπλισµό και µετέβαινε στα σύνορα της πόλης, οπού εκπαιδευόταν στα περί πολέµου. Μετά το 20ο έτος εγγραφόταν στους καταλόγους των υπερασπιστών της πατρίδας. Μετά το 40ο έτος δε

Εικ. 12 Σχηµατισµός µάχης αρχαίων Σπαρτιατών

- 15 -

λάµβανε µέρος σε µακρινές εκστρατείες, όφειλε όµως µέχρι τα 60 του να υπερασπίζει την πατρίδα. Οι µεταξύ των 50 και 60 ετών, αποτελούσαν την εθνοφρουρά. Οι επονοµαζόµενοι «πελταστές», ήταν τµήµατα πεζών που έφερναν ελαφρύ οπλισµό και δηµιουργήθηκαν περί τα 460 π.Χ. υπό τον Αθηναίο Ιφικράτη. β. Οπλισµός Ο στρατός των Αθηναίων ήταν οπλισµένος µε κράνος, θώρακα, ασπίδα, δόρυ µε σιδερένια ή χαλύβδινη αιχµή και ξίφος. Το δόρυ ήταν µήκος 2 µέτρων και ήταν ελαφρύ και εύκολο στο χειρισµό (εικ. 13).

γ. Παράταξη-Τακτική Αθηναίων

(1) Την αθηναϊκή παράταξη αποτελούσαν Λόχοι συµπαραταγµένοι, οι οποίοι σχηµάτιζαν µετωπική φάλαγγα δέκα αλλεπάλληλων ζυγών, µε διάστηµα και βάθος από άνδρα σε άνδρα ενός βήµατος (εικ. 14). Ο Μιλτιάδης επινόησε το «Βήµα Εφόδου» που συνδυαζόταν µε την «Πολεµική κραυγή», δηλαδή, οι Αθηναίοι εκτελούσαν επίθεση κραυγάζοντας πολεµικές ιαχές, όπως «αλαλά, ελελεύ» κλπ.

Εικ 14 Σχηµατισµός µάχης αρχαίων Αθηναίων (Τοιχογραφία)

Εικ. 13 Αρχαίος Αθηναίος πολέµαρχος µε τον οπλισµό του (490 π. Χ.)

- 16 -

(2) Η τακτική της αθηναϊκής φάλαγγας είχε ως αποτέλεσµα τη συντριβή του αντιπάλου µε την άµεση, εκ του συστάδην, κρούση.

(3) Κατά τη µάχη του Μαραθώνα (εικ. 15) παρατηρείται µια ισχυρή ασιατική µάζα να επιζητά τη νίκη, µε µια σφοδρή κεντρική προσβολή, αλλά να παραµένει ανίσχυρη και να υποκύπτει στον ελιγµό του Μιλτιάδη, ο οποίος εφάρµοσε τον ελιγµό της διπλής υπερκεράσεως, εξαπολύοντας επίθεση στα ανίσχυρα πλευρά του αντιπάλου.

(4) Ο ελιγµός αυτός θα βρει αργότερα πολλούς µιµητές. Θα τον επαναλάβει ο Αννίβας στις Κάννες, ο Μπλύχερ στο Βατερλό, ο Μόλτκε στο Σεντάν, ο Λουντεντορφ στις Μαντζουριανές λίµνες, ο Αϊζενχάουερ στη µάχης της Γαλλίας. Από την εποχή του Μιλτιάδη, η στρατηγική και η τακτική έχουν τόσο κατά γράµµα όσο και κατ' ουσία ελληνική καταγωγή και σηµαίνουν την κυριαρχία του εφευρετικού ελληνικού πνεύµατος πάνω στην άψυχη µάζα. 3. Θήβα (379-362 π. Χ.) α. Μετά την παρακµή της Αθήνας και της Σπάρτης, η Θήβα αναλαµβάνει την ηγεµονία των ελληνικών πόλεων, το πρώτο µισό του 4ου π. Χ. αιώνα, χάρη στη στρατιωτική της ισχύ, δηµιούργηµα των περίφηµων στρατηγών Επαµεινώνδα και Πελοπίδα. Στη µάχη των Λεύκτρων ο Επαµεινώνδας (εικ. 16) καινοτόµησε εφαρµόζοντας νέα τακτική διάταξη, την περίφηµη «Λοξή Φάλαγγα», η οποία πήρε το όνοµά της από το γεγονός ότι η παράταξη των Θηβαίων δεν ήταν παράλληλη µε την εχθρική, όπως συνηθιζόταν µέχρι τότε, αλλά είχε λοξή θέση απέναντι από αυτή. \

Εικ 15 Μάχη Μαραθώνα - Μιλτιάδης (550π.Χ. – 489 π. Χ.)

Εικ16 Μάχη Λεύκτρων (αριστερά) – Επαµεινώνδας (κέντρο ) - Πελοπίδας (δεξιά)

- 17 -

β. Ο Επαµεινώνδας συνέλαβε πρώτος στην ιστορία, τη σηµασία της αρχής της οικονοµίας των δυνάµεων, του τακτικού δόγµατος της και της κατανοµής των αποστολών, µε σκοπό την επιτυχία του επιδιωκόµενου σκοπού στο πεδίο της µάχης. Αυτή ακριβώς ήταν η µέθοδός µε την οποία, αριθµητικά µικρότεροι αλλά καλά διοικούµενοι στρατοί κατόρθωσαν να νικήσουν στρατούς, οι οποίοι υπερείχαν αριθµητικά, αλλά ήταν άσχηµα οργανωµένοι ή κακώς διοικούµενοι. γ. Στο πεδίο της µάχης, στα Λεύκτρα, ο Επαµεινώνδας, ήταν ο πρώτος ο οποίος συνέλαβε την έννοια της εφεδρείας και τη χρησιµοποίηση της για εξασφάλιση της εκτέλεσης του σχεδίου ελιγµού, παρά τη θέληση του αντιπάλου. Ο Ιερός Λόχος και το Ιππικό παρείχαν στον Επαµεινώνδα τη στρατηγική και τακτική ασφάλεια. Η πρωτοβουλία των κινήσεων παρέµεινε µέχρι το τέλος της µάχης στα χέρια του Θηβαίου αρχηγού, παρά την αντίδραση του αντιπάλου. Τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσµα να προστεθεί στη φάλαγγα οπλιτών, η δυναµική επίδραση του ευέλικτου και επινοητικού ελληνικού πνεύµατος, δίνοντας την υπόσχεση, ότι οι καλά οργανωµένες στρατιωτικές δυνάµεις του αρχαίου Ελληνισµού, υπό τη διοίκηση µιας ισχυρής προσωπικότητας, θα ήταν σε θέση να επιβάλουν τον ελληνικό πολιτισµό σε ολόκληρο τον, µέχρι τότε, γνωστό κόσµο.

ΤΜΗΜΑ 5

ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ (359-323 π. Χ. )

1. Γενικά α. Οι Μακεδόνες µε επικεφαλή το βασιλιά Φίλιππο µετά τη µάχη στη Χαιρώνεια (338 π. Χ.), (εικ 17) όπου νίκησαν τον ενωµένο στρατό των Αθηναίων, Θηβαίων, Κορινθίων κλπ, ανέλαβαν την ηγεµονία των ελληνικών πόλεων. Ο Φίλιππος Β΄ ήταν ο πρώτος αναδιοργανωτής και θεµελιωτής του µακεδονικού στρατού. Επέβαλε την υποχρεωτική θητεία δηµιουργώντας τον εθνικό στρατό. Εισήγαγε στο στράτευµα τη δωρική πειθαρχία και τη λεπτοµερή στρατιωτική εκπαίδευση.

Εικ. 17 Μάχη Χαιρώνειας - Φίλιππος ο Β΄ (359 π. Χ. – 336 π. Χ.)

- 18 -

β. Παράλληλα µόρφωσε τα στελέχη, θέσπισε σύστηµα προαγωγών, στηριζόµενο στην προσωπική αξία και στην ευδόκιµη υπηρεσία των στελεχών. ∆ηλαδή αυτός ήταν ο πρώτος ο οποίος ίδρυσε το θεσµό των µονίµων στελεχών και το σύστηµα των προαγωγών κατ’ εκλογή και κατ’ αρχαιότητα. Οργάνωσε υπηρεσία επιµελητείας και µεταφορών, τεχνικές υπηρεσίες υλικού και επιτελική υπηρεσία. Ο Φίλιππος Β΄ ήταν ο πρόδροµος όλων των στρατιωτικών οργανωτών και έθεσε τις βάσεις πάνω στις οποίες δύναται να οργανωθεί ο Εθνικός Στρατός. Ειδικότερα, ο Φίλιππος Β΄ είναι αυτός ο οποίος συγκρότησε την περίφηµη µακεδονική φάλαγγα (σάρισα). 2. Μακεδονική Φάλαγγα α. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της µακεδονικής φάλαγγας συνίσταται στον ατοµικό οπλισµό του φαλαγγίτη και στη διάταξη µάχης της φάλαγγας. β. Οι φαλαγγίτες ήταν βαρύτερα οπλισµένοι. Έφεραν κράνος, βαρύτερο θώρακα και ασπίδα που κάλυπτε τον µαχητή, ως αµυντικό οπλισµό. Ο επιθετικός οπλισµός τους περιλάµβανε τη σάρισα (δόρυ µήκους 4,20 – 4,80 µ.) και το βραχύ ελληνικό ξίφος. γ. Οι φαλαγγίτες τάσσονταν επί 16 ζυγών κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι σάρισες των πέντε πρώτων ζυγών να υπερβαίνουν το µέτωπο της φάλαγγας και να δηµιουργούν ένα τείχος αδιαπέραστο. Οι φαλαγγίτες των επόµενων ζυγών στήριζαν τις σάρισές τους στον ώµο του µπροστινού τους κατά τρόπο ώστε πάνω από τη φάλαγγα να δηµιουργείται ένα δάσος λογχών , το οποίο προστάτευε τη φάλαγγα από τα εχθρικά βέλη. Κατά τη διάρκεια της µάχης η φάλαγγα είχε την όψη κινούµενου φρουρίου (εικ. 18).

3. Πλην των φαλαγγιτών, το µακεδονικό Πεζικό, περιλάµβανε και το σώµα των «υπασπιστών», το οποίο είχε οργανωθεί κατά το υπόδειγµα των «πελταστών» του Ιφικράτη. ∆ιέθεταν ελαφρύτερο οπλισµό από τους φαλαγγίτες και η κύρια αποστολή τους ήταν η αντιµετώπιση εκτάκτων αναγκών κατά τη µάχη. 4. Οι δύο αυτοί τύποι του βαρέως και ελαφρού Πεζικό, φαλαγγίτες και υπασπιστές, αποτελούσαν το Πεζικό. Τα κύρια χαρακτηριστικά του στρατού ήταν η ευκινησία και ο συνδυασµός των προσπαθειών του Πεζικό και Ιππικού. Στην παραπάνω οργάνωση του στρατού µπήκε στη συνέχεια και η σφραγίδα της µεγαλοφυΐας του Μεγάλου Αλεξάνδρου (εικ. 19). Ενόψει του επιδιωκόµενου σκοπού

Εικ. 18 Η Μακεδονική Φάλαγγα

- 19 -

προετοίµασε ένα κατάλληλο όργανο, το ελαφρύ Πεζικό, το οποίο αναλάµβανε την ασφάλεια κατά τις πορείες και συνέλεγε τις απαιτούµενες για τη διοίκηση, πληροφορίες για τον εχθρό.

5. Η παράταξη των φαλαγγών αποτελούσε το λεγόµενο «κινούµενο φρούριο». Το βαρύ Ιππικό ήταν το όπλο της κρούσης. Μετά από τη συντριβή του κύριου όγκου των δυνάµεων του εχθρού, επακολουθούσε η καταδίωξη. Οι αρχές της ασφάλειας, της οικονοµίας των δυνάµεων, της εφεδρείας, της κατανοµής των αποστολών, του αιφνιδιασµού και του συνδυασµού των προσπαθειών ενώθηκαν σε µια δέσµη από το Μ. Αλέξανδρο, ο οποίος οδήγησε το στρατό του νικηφόρα προς την Ανατολή, µέχρι τον Ινδό ποταµό, διαγράφοντας την ενδοξότερη πορεία που είχε διαγράψει µέχρι τότε ελληνικός στρατός.

ΤΜΗΜΑ 6

ΡΩΜΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (753 π. Χ. – 476 µ. Χ.)

1. Γενικά α. Οι αρχαίοι Ρωµαίοι, µε την περίφηµη στρατιωτική οργάνωσή τους και την εισαγωγή της γνωστής «Ρωµαϊκής Λεγεώνας», δηµιούργησαν νέα εποχή στην όλη εξέλιξη της πολεµικής τέχνης. β. Στην αρχαία Ρώµη, η στρατιωτική θητεία ήταν υποχρεωτική και είχε διάρκεια από το 17o έως το 50o έτος. Μετά την ηλικία αυτή ο Ρωµαίος πολίτης (εικ. 20) γραφόταν σε Εκατονταρχία εφέδρων και εκεί παρέµενε µέχρι το 60o έτος. Η στρατιωτική αγωγή του νέου αστού ήταν αντικείµενο που απαιτούσε τις πλέον επίµονες φροντίδες. Οι νεοσύλλεκτοι εντάσσονταν στις λεγεώνες, αφού προηγουµένως είχαν υποστεί εκπαίδευση για τέσσερις µήνες.

Εικ. 19 Μάχη της Ισσού - Αλέξανδρος ο Μέγας (356 π. Χ. – 323 π. Χ.)

- 20 -

γ. Καθηµερινά, κάθε στρατιώτης εκτελούσε δοκιµασίες δύναµης και θάρρους έτσι ώστε να µην αντιµετωπίζει καµία δυσκολία στις µάχες. Για να αποκτήσει ο λεγεωνάριος σωµατική δύναµη και ικανότητα στο χειρισµό των όπλων, η εκπαίδευση στον καιρό της ειρήνης ήταν πολύ επίπονη και κοπιαστική. Είναι αξιοσηµείωτο να αναφερθεί ότι τα όπλα των ασκήσεων ήταν πιο βαριά από τα κανονικά όπλα της µάχης.

δ. Οι ασκήσεις των λεγεώνων ήταν ενίοτε διπλής ενεργείας. Ο Ρωµαίος πολίτης, δεσποτικός στον οικογενειακό του βίο, όταν τασσόταν υπό τη σηµαία, απαρνιόταν την προσωπικότητά του. Η υπακοή του ήταν τυφλή, απόλυτη και πολλές φορές επιβαλλόταν η θανατική ποινή για παραβάσεις δοθέντων διαταγών, ακόµα και όταν είχε εξασφαλιστεί η νίκη. 2. Οπλισµός Τα αµυντικά όπλα του λεγεωνάριου, δηλαδή του πεζού στρατιώτη, ήταν η περικεφαλαία, η ασπίδα και η κνηµίδα του δεξιού ποδιού, για να τον προφυλάσσει από τον αγώνα µε το ξίφος. Τα επιθετικά του όπλα ήταν το δόρυ, ο ισσός (βραχύ ακόντιο µήκους 1,30µ), το ξίφος και ο πέλεκυς. 3. Ρωµαϊκή Λεγεώνα α. Η λεγεώνα ήταν η κύρια µονάδα του ρωµαϊκού στρατού και το µεγάλο όργανο των κατακτήσεων, η οποία έκανε τη Ρώµη κοσµοκράτειρα.

Εικ. 20 Αρχαίοι Ρωµαίοι στρατιώτες (αριστερά αξιωµατικός – δεξιά οπλίτης)

- 21 -

β. Αρχικά, όταν το δόρυ ήταν το κύριο όπλο του αγώνα, η λεγεώνα σχηµατιζόταν , µε το δωρικό τρόπο, δηλαδή σε µία µόνο µάζα, βάθους δέκα ζυγών. Οι δύο τελευταίοι ζυγοί ήταν συµπληρωµατικοί, και τοποθετούνταν κάποια βήµατα πίσω από τη λεγεώνα. ∆εδοµένου ότι το µέτωπο της λεγεώνας αποτελούνταν από 50 άντρες, αυτή περιλάµβανε 4.000 λεγεωνάριους. Αργότερα όταν το ξίφος αντικατέστησε το δόρυ, ως κύριο όπλο αγώνα, η λεγεώνα για να αποκτήσει µεγαλύτερη ευκινησία, διαιρέθηκε σε Σπείρες, µετώπου 10 αντρών, βάθους 8 αντρών και µε διάκενα µεταξύ τους ίσα µε το µήκος του µετώπου τους. γ. Έτη αργότερα, στην εποχή του υπάτου Μάριου το 107 π. Χ., (εικ. 21) τροποποιήθηκε η σύνθεση της λεγεώνας, µε τη δηµιουργία των Κοόρτεων και την αντικατάσταση του ξίφους από το ισσό ως κύριο όπλο αγώνα. Η Κοόρτις αποτελούνταν από τρεις Σπείρες, στις οποίες προστέθηκαν εκτός γραµµής και οι βελίτες. Η Κοόρτις ήταν ανεξάρτητη τακτική µονάδα, η οποία αναλάµβανε όλες τις αποστολές του Πεζικού. Αυτή υπέστη µικρές τροποποιήσεις επί Καίσαρα, αλλά παρέµεινε µέχρι το τέλος της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας.

4. Ρωµαϊκή Τακτική α. Η ρωµαϊκή τακτική, όπως και η ελληνική τακτική, παραδεχόταν τρεις διάφορους σχηµατισµούς: (1) Τη «∆ιάταξη Αγώνα», ανοικτή ή ανεπτυγµένη, όπου οι στοίχοι και οι ζυγοί κατέχουν διάσταση 1,80µ. (2) Τη «∆ιάταξη Ελιγµού», παρελάσεως ή επιθεωρήσεως, όπου οι διαστάσεις είναι µειωµένες στο µισό.

Εικ. 21 Ο ύπατος Γάιος Μάριος Γράκχος (157 π. Χ. - 13 Ιανουαρίου 86 π. Χ.) Ο εµπνευστής του ρωµαϊκού στρατού

- 22 -

(3) Την «εν Μάζη διάταξη», όπου οι διαστάσεις είναι µειωµένες στο τέταρτο. β. Η διάταξη ελιγµού ήταν η πλέον χρησιµοποιούµενη (εικ. 22). Λόγω του µικρού βεληνεκούς των όπλων, οι Σπείρες διατηρούσαν τα διαστήµατα των 0,90 µ. και όταν βρισκόντουσαν πολύ κοντά στον εχθρό. Η ανεξαρτησία κάθε τµήµατος της γραµµής έδινε στη διάταξη µεγάλη ευκινησία και επέτρεπε τον ελιγµό σε όλα τα εδάφη.

γ. Γενικότερα, η λεγεώνα είχε αποκτήσει τόση ευκινησία ώστε είχε τη δυνατότητα να λάβει µέτωπο προς τον εχθρό, από όποια κατεύθυνση και αν ερχόταν η προσβολή. δ. Ειδικότερα, στον αγώνα κατά των µακεδονικών φαλάγγων, οι Ρωµαίοι επεδίωκαν, µε µικρά τµήµατα ελαφρώς οπλισµένων και ευκίνητων λεγεωνάριων, να διεισδύουν στα διάκενα που είχαν προκύψει από τη διάσπαση της συνοχής της µακεδονικής φάλαγγας και να προσβάλλουν τα τµήµατα από τα πλευρά.

ΤΜΗΜΑ 7 ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ

(330 – 1453 µ. Χ.)

1. Γενικά α. Στο Βυζάντιο ο στρατός αποτελούσε την κύρια συνεκτική δύναµη του κράτους, που σε συνδυασµό µε το τελειότερο γραφειοκρατικό σύστηµα, που γνώρισε ως τότε ο κόσµος, του εξασφάλισε και τη µακραίωνη ύπαρξη. Η ανωτερότητά του εξασφαλιζόταν µε την επιβολή απόλυτης πειθαρχίας µέσα στις µονάδες, τη συγκεκριµένη του οργάνωση, τον οπλισµό του και τη στρατηγική και τακτική του.

Εικ. 22 Παράταξη Ρωµαϊκής Λεγεώνας

- 23 -

β. Οι Βυζαντινοί ασχολήθηκαν συστηµατικά µε τη θεωρητική πλευρά της στρατιωτικής τέχνης. Τη στρατηγική και την τακτική τους τη στήριξαν στην ανάλυση: ανάλυση των δικών τους δυνάµεων, ανάλυση των δυνάµεων του εχθρού και ανάλυση του γεωγραφικού χώρου όπου γίνονται οι πόλεµοι. Ήξεραν να εκµεταλλεύονται κάθε δυνατότητα που τους έδινε αυτή η ανάλυση. γ. Η ανάγκη δηµιουργίας ισχυρού εθνικού στρατού του βυζαντινού κράτους προέκυψε από τη γεωγραφική θέση του, την έκτασή του και την αντιµετώπιση πολλών κατακτητικών επιθέσεων από µέρους γειτονικών βάρβαρων φυλών και κρατών. Με βάση τις προθέσεις αυτές δηµιουργήθηκε ο καλύτερος στρατός του τότε γνωστού κόσµου και στην πλήρη οργάνωσή του και η για τόσα πολλά χρόνια διατήρηση και επιβίωση της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Αποτελεί κληρονοµιά της ρωµαϊκής στρατιωτικής οργάνωσης και συνέχιση των ρωµαϊκών παραδόσεων και της ιστορίας της Ρώµης. Η εξέλιξή του και η οργάνωσή του στη συνέχεια µε βάση νέες µεθόδους και η τακτική και στρατηγική του χρησιµοποίηση αποδεικνύουν ότι το Βυζάντιο χρησιµοποίησε ίδια πρότυπα, για τη δηµιουργία του, βασισµένα στις επιστηµονικές και τεχνικές προόδους της εποχής εκείνης.

δ. Η συνεχής πάλη και φροντίδα για την επιβίωσή της έναντι εξωτερικών κινδύνων και η διαρκής επαγρύπνηση για τη διατήρησή της, οδήγησαν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία στην εµπέδωση συµπαγούς και λεπτοµερειακής στρατιωτικής οργάνωσης, η οποία επεκτεινόµενη σ' ολόκληρη τη χώρα αποτέλεσε το ισχυρότερό της όπλο, για την επιβολή της, προς όλους τους γείτονές της. Η οργάνωση της εκπαίδευσης του στρατού, η αυστηρή πειθαρχία, η επιστηµονική κατάρτιση και τα ειδικά σχολεία φοίτησης των αξιωµατικών, η αδιάσπαστη ενότητα των στρατιωτικών αρχηγών από τη µια και από την άλλη η οργάνωση άριστων και πολυάριθµων ναυτικών δυνάµεων, ήταν εκείνα που έδωσαν τις λαµπρές νίκες και γλίτωσαν το Βυζάντιο από την απειλούµενη κατάλυση από τη µωαµεθανική αραβική επιδροµή σε εποχή που και η Ευρώπη κινδύνευσε να υποδουλωθεί. Χάρη στην εφαρµοζόµενη στρατιωτική τακτική, απόρροια της άριστης πολεµικής τέχνης και άξιων στρατιωτικών ηγετών, η Αυτοκρατορία απώθησε τον κίνδυνο και µετέφερε τον πόλεµο µακριά από τα σύνορά της.

Εικ. 23 Βυζαντινοί οπλίτες

- 24 -

2. Πρώτες Οργανωτικές Προσπάθειες α. Αρχικά, το στρατό τον αποτελούσαν, κυρίως βάρβαροι µισθοφόροι οργανωµένοι κατά το ρωµαϊκό πρότυπο. Σταδιακά όµως, το µισθοφορικό σύστηµα άρχιζε να εγκαταλείπεται και να δηµιουργούνται εθνικές δυνάµεις. Η ολοκλήρωση του θεσµού « Εθνικός Βυζαντινός Στρατός», επιτεύχθηκε επί Λέοντος Γ΄ Ίσαυρου (717µ.Χ.-740µ.Χ.) (εικ. 24) και συνέπεσε µε την καθιέρωση της νέας διοικητικής διάρθρωσης των «Θεµάτων».

β. Η ιδέα ενός µόνιµου επαγγελµατικού στρατού στην ειρήνη, ενισχυµένου µε ισχυρές εφεδρείες στον πόλεµο, γεγονός που αποτελεί τη βάση της οργάνωσης και των σηµερινών στρατών, είναι ιδέα καθαρά βυζαντινή. Με το νέο σύστηµα πραγµατοποιήθηκε η ενοποίηση της πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας στο πρόσωπο ενός και µόνο άρχοντα, καλούµενο Στρατηγό και επιπλέον καθιερώθηκε το σύστηµα στρατολόγησης των αντρών στις Ένοπλες ∆υνάµεις από τους ίδιους τους κατοίκους του κάθε Θέµατος. Η στρατολόγηση αυτή δεν ήταν υποχρεωτική και καθολική, αλλά περιοριζόταν κυρίως µεταξύ των κατοίκων της υπαίθρου, στους οποίους είχε παραχωρηθεί γη. Συνεπώς, ο βυζαντινός στρατός ο οποίος συγκροτήθηκε µε βάση όλα τα παραπάνω, δεν περιλάµβανε µεγάλες µάζες στρατευµάτων, αντιθέτως είχε καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε η οργάνωση και η εκπαίδευση των µονάδων να ήταν τέτοια, ώστε να είναι δυνατή η κάλυψη των αµυντικών αναγκών της αυτοκρατορίας, µε σχετικά µικρές δυνάµεις. γ. Ο κυριότερος πυρήνας για τη συγκρότηση του εθνικού στρατού υπήρξε το Θέµα, δηλ. στρατιωτική µονάδα, η οποία έδρευε σε µια περιοχή και η οποία µε την πάροδο του χρόνου έδωσε το όνοµά της στη γεωγραφική και διοικητική περιφέρεια. Το Θέµα αποτέλεσε ιδιόρρυθµο σύστηµα επαρχιακής διοίκησης (στρατηγίδες) µε την καθιέρωση ενιαίας στρατιωτικής και πολιτικής εξουσίας σε ένα πρόσωπο, τον στρατηγό. δ. Κάθε Θέµα διαιρούταν σε 3 Μέρη (ή Τουρµάς), κάθε Μέρος σε 3 Μοίρες (ή ∆ρούγγους) και κάθε Μοίρα σε 10 Βάνδα (ή Τάγµατα). Το Τάγµα αποτελούσε αυτοτελή και ∆ιοικητική Μονάδα, η οποία διέθετε σε αναλογία βαριά και ελαφριά οπλισµένο προσωπικό, που είχε τη δυνατότητα να αναλαµβάνει την εκτέλεση

Εικ. 24 Λέων ο Γ’ Ίσαυρος (717µ. Χ. -740 µ. Χ.)

- 25 -

ειδικών αποστολών και να επιτυγχάνει την άµεση ασφάλειά του µε τα δικά του µέσα. Η καινοτοµία αυτή των Βυζαντινών παραµένει µέχρι σήµερα αµετάβλητη. Το Τάγµα ήταν δυνάµεως 200-400 αντρών, αποτελούταν από στοίχους των 16 αντρών και συνεπώς τασσόταν σε 16 ζυγούς. 3. Βυζαντινή Φάλαγγα Η παράταξη πολλών Ταγµάτων, σε σχηµατισµό µάχης, αποτελεί τη φάλαγγα (εικ. 25). Ανάλογα µε τη διάταξη των τµηµάτων µέσα στη φάλαγγα, υπήρχαν και διαφορετικές ονοµασίες, όπως παρακάτω:

α. Ισόπλευρη Φάλαγγα Είναι τετράγωνος σχηµατισµός που έχει τον ίδιο αριθµό Ταγµάτων σε κάθε πλευρά και έχει τη δυνατότητα να αντιµετωπίσει την εχθρική επίθεση από όλες τις πλευρές. β. Πλάγια Φάλαγγα Έχει µεγάλο µέτωπο και µικρό βάθος και προσφέρεται για αγώνα σε µια κατεύθυνση.

γ. Όρθια Φάλαγγα

Έχει στενό µέτωπο και µεγάλο βάθος και προσφέρεται για τη διάβαση στενωπών.

δ. Λοξή Φάλαγγα

Προσφέρεται για την επίθεση εναντίον των πλευρών του αντιπάλου.

ε. Αµφίστοµη Φάλαγγα

Έχει µικρό µέτωπο, µεγάλο βάθος και προσφέρεται για αγώνα και στα δύο πλευρά.

Εικ. 25 Βυζαντινή φάλαγγα

- 26 -

στ. Αντίστοµη Φάλαγγα

Έχει µεγάλο µέτωπο και µικρό βάθος και προσφέρεται για αγώνα µετώπου και νώτων. 4. Βυζαντινή ∆ιάταξη Μάχης

α. Η βυζαντινή διάταξη µάχης δεν έχει το γραµµικό χαρακτήρα της αρχαίας ελληνικής τακτικής (εικ. 26). Είναι διάταξη κατά βάθος και είναι η πιο κοντινή στις σηµερινές αντιλήψεις περί διάταξης «ολόπλευρης µάχης». Η διάταξη αυτή περιλάµβανε:

(1) Τη Γραµµή Μάχης

Την αποτελούσε αριθµός που περιλάµβανε τα 2/3 του συνολικού αριθµού των Ταγµάτων και ήταν παράταξη προς ορισµένη κατεύθυνση. Η γραµµή αυτή υποδιαιρούνταν σε δεξιό, µέσο και αριστερό. Στα δύο πλευρά της γραµµής κρούσης τοποθετούνται µικρός αριθµός Ταγµάτων, ο οποίος είχε ως αποστολή την πλαγιοφύλαξη κατά τη µάχη και την υπερκέραση του εχθρού. Η γραµµή αυτή ήταν το κύριο µέσο κρούσης.

(2) Τη Γραµµή της Εφεδρείας

Την αποτελούσε το 1/3 του συνολικού αριθµού των Ταγµάτων. Τασσόταν σε απόσταση 1000 µέτρων περίπου πίσω από τη γραµµή µάχης, µε διαστήµατα 250 µέτρων µεταξύ των Ταγµάτων. Τα Τάγµατα λάµβαναν το σχηµατισµό αµφίστοµης φάλαγγας, για να είναι σε θέση να διεξάγουν αγώνα κατά του εχθρού. Το Ιππικό κατελάµβανε τα µεταξύ των ταγµάτων διαστήµατα.

(3) Την Οπισθοφυλακή

Την οπισθοφυλακή την αποτελούσαν δύο Τάγµατα, τα οποία ήταν σε απόσταση 250 µέτρων δεξιά και αριστερά της γραµµής εφεδρείας. Τα πλευρά της διάταξης καλύπτονταν σε σηµαντική απόσταση από Τάγµατα Ιππικού και ικανός αριθµός ανιχνευτών στο µέτωπο της παράταξης παρείχε την άµεση ασφάλεια.

Εικ. 26 Μάχη του ∆άρας (530 µ. Χ.)

- 27 -

β. Αυτή ήταν η βασική διάταξη µάχης των Βυζαντινών, η οποία υφίστατο τροποποιήσεις ανάλογα µε την παρουσιαζόµενη τακτική κατάσταση. 5. Ακρίτες Αξιοµνηµόνευτος είναι και ο, γνωστός µέχρι και σήµερα, όρος «Ακρίτες», οι οποίοι ήταν οι φρουροί των συνόρων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, δηλαδή τα σηµερινά Τάγµατα Προκαλύψεως. Στους Ακρίτες (εικ. 27) είχε ανατεθεί η προστασία των παραµεθορίων πληθυσµών από τις αιφνιδιαστικές επιδροµές των βαρβάρων γειτόνων. Γι’ αυτό το λόγο ήταν πάντοτε µε τα όπλα ανά χείρας, έτοιµοι να πολεµήσουν για να υπερασπιστούν τα «άκρα» της Αυτοκρατορίας. Η ανδρεία των απαράµιλλων εκείνων προµάχων του Βυζαντινού Ελληνισµού ήταν όντως θρυλική και η λαϊκή µούσα ακόµη ψάλλει τους µυθικούς τους άθλους.

6. Οπλισµός

α. Τα επιθετικά όπλα του βυζαντινού στρατού (εικ. 28) ήταν το δόρυ, το ακόντιο, το σπαθί, ο πέλεκυς, τα τόξα (βαριά και ελαφριά) και η σφεντόνα, ενώ ο αµυντικός οπλισµός περιλάµβανε ασπίδα, περικεφαλαία, θώρακα, χειρίδες και κνηµίδες.

.

Εικ.27 Βυζαντινός Ακρίτας σε άλογο

Εικ.28 Ελαφρύς οπλισµός βυζαντινού οπλίτη

- 28 -

β. Εκτός αυτού του φορητού οπλισµού, οι στρατιές των Βυζαντινών ήταν εφοδιασµένοι και µε πολιορκητικά υλικά (εικ. 29) , όπως : κριούς, πετροβόλους µηχανές, τοξοβολίστρες, χελώνες, ελεπόλεις, σκάλες, αυλές και τρυπάνια.

γ. Ο βυζαντινός στρατός χρησιµοποιούσε στις επιθετικές αλλά και στις αµυντικές επιχειρήσεις, εµπρηστικές ύλες και το γνωστό υγρό πυρ (εικ. 30). Για τη χρησιµοποίηση των εµπρηστικών υλών (άσφαλτος, πίσσα, ρητίνη και διάφορα λάδια) ακολουθούσαν το παράδειγµα της αρχαιότητας, αλλά το υγρό πυρ ήταν εφεύρεση καθαρά βυζαντινή και εξασφάλιζε την επί πέντε αιώνες τεχνική υπεροχή των Βυζαντινών κατά των αντιπάλων τους. ∆εν είναι ίσως υπερβολή να λεχθεί, ότι το τότε υγρό πυρ ήταν, σαν εφεύρεση, αναλογικά, όπως είναι στις µέρες µας, η ατοµική βόµβα και τα πυρηνικά όπλα.

7. Η Παρακµή της Αυτοκρατορίας

Το σύστηµα των «Θεµάτων», το οποίο εξασφάλισε στην Αυτοκρατορία τον «Εθνικό Στρατό» και την προστάτευε από τις επιδροµές των βαρβάρων, άρχισε να καταρρέει από το δεύτερο µισό του 11ου µ.Χ. αιώνα, όταν η κατάληψη εδαφών από τους Σελτζούκους Τούρκους στέρησε από την Αυτοκρατορία πολλές επαρχίες από τις οποίες στρατολογούνταν µεγάλος αριθµός αντρών. Την παρακµή των Θεµάτων την ακολούθησε η παρακµή ολόκληρης της Αυτοκρατορίας.

Εικ.29 Πολιορκητικός εξοπλισµός βυζαντινού στρατού

Εικ.30 Υγρό πυρ

- 29 -

ΤΜΗΜΑ 8 ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (5ος – 16ος µ.Χ. αιώνας)

1. Κατά το Μεσαίωνα το Πεζικό τίθεται σε δεύτερη µοίρα, τασσόµενο πίσω από το Ιππικό, αναµένοντας το αποτέλεσµα της µάχης, έτοιµο να εκµεταλλευτεί την επιτυχία ή να αποχωρήσει κατά την αποτυχία. Οι Άγγλοι όµως γρήγορα κατάλαβαν το λάθος αυτό και έδωσαν κατά τον εκατονταετή πόλεµο (1337 – 1453) (εικ. 31) την πρέπουσα θέση στο Πεζικό, το οποίο παραµένει πάντοτε ο βασιλιάς των όπλων.

2. Μέχρι την εφεύρεση της πυρίτιδας, το Πεζικό για να αντισταθεί στις επελάσεις του Ιππικού λάµβανε το σχηµατισµό του τετραγώνου. Με την εµφάνιση και την ανάπτυξη όµως των πυροβόλων όπλων και συγκεκριµένα του Πυροβολικού, ο σχηµατισµός αυτός ήταν πολύ τρωτός, πράγµα που επέβαλε την ανάγκη αναθεώρησης της µέχρι τότε εφαρµοζόµενης τακτικής χρησιµοποίησής του.

3. Πρώτος ο Γουστάβος Αδόλφος της Σουηδίας (εικ. 32) επιζητούσε να επιτύχει την ανάπτυξη των µέσων πυρός και την ευκινησία των στρατευµάτων, δηµιουργώντας τη σουηδική Ταξιαρχία, η οποία ήταν αναπτυγµένη σε δύο λεπτές γραµµές. Το Πεζικό όµως δεν είχε µεγάλη επιθετική ισχύ. Η διάταξη µάχης παραµένει δύσκαµπτη και δυσκίνητη σε δύο γραµµές, κάθε τεταγµένης επί 5 ή 6 στοίχων.

ΤΜΗΜΑ 9 ΝΕΟΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

(17ος – 19ος µ.Χ. αιώνας)

1. 17ος και 18ος µ. Χ Αιώνας

Η παραπάνω τακτική διατηρείται τον 17ο και 18ο µ. Χ. αιώνα. Τον 18ο αιώνα παρουσιάζεται η τάση υιοθέτησης και επιστροφής στους σχηµατισµούς

Εικ.31 Εκατονταετής πόλεµος - Σκηνή από τη µάχη του Κρεσί, όπου οι Άγγλοι τοξότες κατατροπώνουν τους Γάλλους ιππείς (µινιατούρα από τα χρονικά του Φρουασάρ)

Εικ.32 Ο Γουστάβος Αδόλφος της Σουηδίας

- 30 -

φάλαγγας. Η ολοφάνερη όµως ελαττωµατικότητα τους, λόγω της τρωτότητας, οδηγεί στην παραδοχή µέσης λύσης, η οποία χρησιµοποιεί τη φάλαγγα για πορεία και προσπέλαση, ενώ τη γραµµική ανάπτυξη για τη µάχη. Η Ναπολεόντειος εποχή (εικ. 33) θα φέρει νέα αλλαγή. Ο σχηµατισµός µάχης του Πεζικό είναι µικτός, προηγείται µία αραιή γραµµή, η οποία δύναται να αναπτύξει όλη την ισχύ πυρός της και ακολουθούν µικρές φάλαγγες, οι οποίες αποτελούσαν το στήριγµα της πρώτης γραµµής, ενώ ακολουθούσε και τρίτη γραµµή σε πυκνούς σχηµατισµούς, η οποία αποτελούσε τη µάζα κρούσεως. Ο παράγοντας του ελιγµού υπεισέρχεται στις µεθόδους ενεργείας του Πεζικού, διότι οι σχηµατισµοί αυτοί είναι αρκετά ευέλικτοι.

2. 19ος µ. Χ. Αιώνας Η τακτική αυτή διατηρείται µέχρι το πρώτο µισό του 19ου αιώνα. Με την εµφάνιση του φυσιγγίου, τη µεγάλη ταχυβολία του τυφεκίου και την αύξηση του πυρός του Πυροβολικού, αποκλείστηκε οποιοσδήποτε πυκνός σχηµατισµός για µάχη. Τη γραµµή µάχης αποτελούσε µια γραµµή η οποία χρησιµοποιούσε το πυρ και κίνηση (ακροβολιστική διάταξη από το 1870). Με τα πυρά του Πυροβολικού, τα τµήµατα προχωρούν µε αραιούς σχηµατισµούς µικρών φαλάγγων και όταν εισέλθουν στη ζώνη των πυρών του Πεζικού αναπτύσσονται σε αραιή ακροβολιστική γραµµή. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται µεγαλύτερη σηµασία στην κίνηση παρά στα πυρά. Το Πεζικό επιζητά να προχωρήσει, όσο το δυνατόν περισσότερο και να προσεγγίσει τον εχθρό, χωρίς να κάνει χρήση των όπλων του. Με τον καιρό όµως άρχισε σταδιακά να εκτιµάται η πολύτιµη αξία του πυρός και οι πόλεµοι στις αρχές του 20ου αιώνα απέδειξαν, ότι το Πεζικό µόνο µε τη βοήθεια του πυρός µπορεί να προχωρήσει.

Εικ.33 Ο Ναπολέων Βοναπάρτης

- 31 -

ΤΜΗΜΑ 10 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ

(20ος – 21ος αιώνας)

1. Κατά τη σύγχρονη εποχή, η ολοένα αυξανόµενη καταστρεπτική ισχύ των διαφόρων µηχανηµάτων είχε ως φυσικό αποτέλεσµα, την αύξηση του Πυροβολικού και τη δηµιουργία ενός νέου κλάδου, της Αεροπορίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα την αριθµητική µείωση του Πεζικού, η οποία όµως δεν έγινε σε βάρος της αξίας και της ποιότητάς του, αλλά για ενίσχυση της ικανότητάς του. Πράγµατι, ενώ κατά τη Ναπολεόντειο εποχή, το Πεζικό αποτελούσε το 75% του συνόλου της µάχιµης δύναµης, σήµερα το Πεζικό αποτελεί περίπου το 50% µόνο, αλλά η µείωση αυτή δεν είναι ουσιαστική, δεδοµένου ότι, λόγω της τελειοποίησης των όπλων του και της µεγαλύτερης απόδοσης τους, το Πεζικό έχει µικρότερη ανάγκη επάνδρωσης αντρών για τη χρησιµοποίησή τους και η αύξηση της συνολικής ισχύς του πυρός των όπλων αντισταθµίζει την ελάττωση της δύναµης του. Οµολογουµένως µέχρι τον Α΄ Παγκόσµιο Πόλεµο, το Πεζικό ήταν ικανό να διεξάγει οποιοδήποτε αγώνα µόνο του, ενώ τώρα είναι απαραίτητη η συνδροµή του Πυροβολικού, των Αρµάτων, της Αεροπορίας και γενικότερα όλων των κλάδων των ενόπλων δυνάµεων. 2. Παρόλο που σήµερα έχουν εφευρεθεί οπλικά συστήµατα τα οποία έχουν πολύ µεγαλύτερές αποδόσεις από αυτά του Πεζικού, κανένα όµως δεν µπορεί να συγκριθεί µε την ηθική αξία του. Επίσης είναι γνωστό ότι ο πόλεµος δεν είναι µόνο σύγκρουση οπλικών συστηµάτων και µηχανηµάτων αλλά και ηθικών δυνάµεων. Συνεπώς, οποιαδήποτε και αν είναι η τελειοποίηση και η αύξηση των οπλικών συστηµάτων του Πεζικού, δεν µπορούν να υποκαταστήσουν τις ηθικές δυνάµεις αλλά απλά να αυξήσουν τη µαχητική ισχύ του Πεζικού, το οποίο θα παραµείνει το µοναδικό όπλο του εκ του συστάδην αγώνα που είναι κατάλληλο να αγωνίζεται σε όλα τα εδάφη, µέρα και νύχτα, µε το συνδυασµό πυρός, κίνησης και κρούσης. 3. Με την ολοκλήρωση της µελλοντικής δοµής του Ελληνικού Στρατού και των εξοπλιστικών προγραµµάτων, είναι βέβαιο ότι κατά τις επόµενες δεκαετίες, το Όπλο του Πεζικού θα έχει την απαιτούµενη διαλειτουργικότητα, ώστε να µπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της διακλαδικότητας. Επίσης θα συµβαδίζει µε τις υπάρχουσες και τις προδιαγραφόµενες διεθνείς τάσεις και εξελίξεις στον τοµέα του, αποτελώντας έναν αξιόπιστο παράγοντα αποτροπής. Παράλληλα το Πεζικό θα έχει τη δυνατότητα ανάληψης αποστολών και σε στενή συνεργασία µε τα υπόλοιπα Όπλα και Σώµατα καθιστώντας τον Ελληνικό Στρατό γενικότερα, ικανό στην αντιµετώπιση εξωτερικών απειλών και στην κατοχύρωση της ακεραιότητας της χώρας, αλλά και την υπεράσπιση των ευρύτερων εθνικών συµφερόντων, ανάλογα µε τις περιστάσεις και διεθνείς συγκυρίες.

- 32 -

ΜΕΡΟΣ ∆ΕΥΤΕΡΟ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ- ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥ 1821-1964

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ (1821-1832)

ΤΜΗΜΑ 11

ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

1. Αρµατολοί και Κλέφτες α. Μέχρι την κήρυξη της Επανάστασης του 1821, ο ένοπλος αγώνας εναντίον των Τούρκων κατακτητών διεξαγόταν από άτακτα σώµατα, τον πυρήνα των οποίων αποτελούσαν κυρίως οµάδες που προέρχονταν από τους «Κλέφτες»1 και τους «Αρµατολούς»2 (εικ. 34) , κάτω από τη διοίκηση οπλαρχηγών (Καπιτάνων) µε πείρα στον κλεφτοπόλεµο (ανταρτοπόλεµο), αν και πολλοί από αυτούς είχαν κατά καιρούς υπηρετήσει στον οργανωµένο στρατό των Ιονίων Νήσων ή στην αυλή του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Ως αποτέλεσµα, «κλέφτικα σώµατα» έδρασαν κυρίως στη Ν∆ Μακεδονία, Ήπειρο, τη Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, την Κρήτη και τον Πόντο.

β. Τα άτακτα αυτά σώµατα, συγκροτηµένα στην πλειονότητά τους από αφοσιωµένους στην ιδέα της Ελευθερίας πατριώτες, στερούνταν στρατιωτικής εκπαιδεύσεως και πειθαρχίας. Οι αρχηγοί τους εξάλλου, µη έχοντας καµία µεταξύ τους ιεραρχία, εκτός από το πατροπαράδοτο πνεύµα αλληλεγγύης, δύσκολα µπορούσαν να συνεργαστούν για τον κοινό σκοπό. Αυτός ήταν και ο βασικό λόγος,

1 Έλληνες επαναστάτες (αντάρτες) στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. 2 Φρουροί της υπαίθρου (συνήθως µισθοφόροι) την ίδια περίοδο. Πολλές φορές οι «Αρµατολοί» γίνονταν «Κλέφτες» και αντιστρόφως

Εικ.34 Αρµατολός (αριστερά) – Κλέφτης (δεξιά)

- 33 -

που παρά τις αρχικές σηµαντικές επιτυχίες τους, ώθησαν τις επαναστατικές αρχές και κυβερνήσεις προς την βαθµιαία οργάνωση του Τακτικού Στρατού. 2. Πρώτη Προσπάθεια Οργάνωσης Τακτικού Στρατού Στην πρώτη προσπάθεια της οργάνωσης Τακτικού Στρατού, µεγάλη βοήθεια προσέφεραν οι ελληνικής καταγωγής αξιωµατικοί, που υπηρετούσαν σε διάφορους Ευρωπαϊκούς Στρατούς καθώς και πολλοί ξένοι στρατιωτικοί, οι οποίοι ήρθαν εθελοντικά στην Ελλάδα για να συµµετάσχουν στην απελευθέρωσή της. Τα Τµήµατα του Τακτικού Στρατού που οργανώθηκαν στη διάρκεια της Επαναστάσεως, αν και λίγο µετά τη συγκρότησή τους τα περισσότερα από αυτά διαλύονταν, άλλοτε από έλλειψη των απαραίτητων εφοδίων και άλλοτε για πολιτικούς λόγους, υπήρξαν οπωσδήποτε αξιόλογα, υπηρέτησαν την πατρίδα µε ζήλο και αυταπάρνηση και απέδειξαν πόσο ωφέλιµη ήταν για το στρατό η οργάνωση, η εκπαίδευση, η τάξη, η πειθαρχία και το πνεύµα συνεργασίας.

ΤΜΗΜΑ 12 Η ΕΚΡΗΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

1. Γενικά

α. Η Ελληνική Επανάσταση ή Επανάσταση του 1821 (εικ. 35) ήταν η ένοπλη εξέγερση των Ελλήνων εναντίον της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας µε σκοπό την αποτίναξη της οθωµανικής κυριαρχίας και τη δηµιουργία ανεξάρτητου εθνικού κράτους. Υπολογίζεται δε, ότι κατά τη διάρκεια του οκταετούς συνολικά αγώνα των Ελλήνων (1821-1829) διεξήχθησαν µεταξύ αυτών και των τουρκικών (και άλλων υποτελών στην «Πύλη») στρατευµάτων περισσότερες από 1.000 µάχες.

β. Οι απαρχές του ελληνικού εθνικού κινήµατος βρίσκονται στην ώριµη φάση του νεοελληνικού «∆ιαφωτισµού» περί το 1800. Η επανάσταση οργανώθηκε από µία συνωµοτική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό από τρεις Έλληνες εµπόρους, τη Φιλική Εταιρία (Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ και Εµµανουήλ Ξάνθος).. Οι πρωτεργάτες της επαναστατικής ιδέας είχαν

Εικ.35 Επανάσταση 1821

- 34 -

επηρεαστεί από το έργο του εθνεγέρτη Ρήγα Φεραίου ο οποίος οραµατίσθηκε µια παµβαλκανική εξέγερση όλων των λαών της χερσονήσου για την αποτίναξη του οθωµανικού ζυγού και για αυτό το λόγο επέλεξαν να ξεκινήσουν την επανάσταση από τις παραδουνάβιες αυτόνοµες ηγεµονίες της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, όπου διαβιούσαν διάφορες εθνότητες.

γ. Το σύνθηµα της επανάστασης, «Ελευθερία ή θάνατος», έγινε το εθνικό σύνθηµα της Ελλάδας και από το 1838 η 25η Μαρτίου, επέτειος εορτασµού της έναρξής της επανάστασης, καθιερώθηκε ως ηµέρα Εθνικής Εορτής και αργίας. . 2. Η Συγκρότηση των Πρώτων Τακτικών Σωµάτων

α. Το Φεβρουάριο του 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, (εικ. 36) κήρυξε την επανάσταση στο Ιάσιο της Μολδαβίας. Εκτός των ατάκτων τµηµάτων, που βρίσκονταν υπό τις διαταγές έµπειρων και διακεκριµένων οπλαρχηγών, είχε στη διάθεσή του και τον Ιερό Λόχο (εικ. 37), τον οποίο συγκρότησε και εκπαίδευσε αποτελούµενο από ένα Τάγµα Πεζικού (δυνάµεως περίπου 200 ανδρών), µίας Πυροβολαρχίας (των 4 πυροβόλων) και ενός τµήµατος 200 Ιππέων. Η συγκρότηση του Ιερού Λόχου έλαβε χώρα στις 3 Μαρτίου 1821 στο Ιάσιο της Μολδαβίας.

β. Οι περισσότεροι από τους Ιερολοχίτες σκοτώθηκαν κατά τη µάχη στο ∆ραγατσάνι (Βλαχία), στις 8 Ιουνίου 1821, όταν πολέµησαν µόλις 3 µήνες µετά τη συγκρότησή τους, πριν καταστούν αξιόµαχο τµήµα και βασιζόµενοι µόνο στην πηγαία, ειλικρινή αγάπη για την πατρίδα. Το αίµα τους, ωστόσο, πότισε και ρίζωσε το δέντρο της ελευθερίας.

γ. Τον Ιούνιο του 1821 έφτασε στην Πελοπόννησο ο ∆ηµήτριος Υψηλάντης (εικ. 38), αδελφός του Αλέξανδρου µε µια µικρή οµάδας οµογενών και φιλελλήνων και αµέσως άρχισε, κατά το πρότυπο του αδελφού του, να συγκροτεί στην Καλαµάτα ένα τακτικό σώµα µε σκοπό να συµµετάσχει στον Αγώνα. δυνάµεως ηµιτάγµατος, αποτελούµενο από τρεις Λόχους των 100 ανδρών έκαστος, µε τους αναγκαίους βαθµοφόρους. Το Ηµιτάγµα ήταν εξοπλισµένο µε λογχοφόρο τυφέκιο και

Εικ. 36 Αλέξανδρος Υψηλάντης Εικ. 37 Ιερός Λόχος

- 35 -

έφερε οµοιόµορφη µαύρη στολή, και για το λόγο αυτό, οι άνδρες του καλούνταν από τους άτακτους, «µαυροφόροι».

δ. Η πρώτη συµβολή του παραπάνω τµήµατος στον αγώνα, αποτέλεσε η παρεµπόδιση αποβάσεως οθωµανικών στρατευµάτων στα παράλια της Καλαµάτας, τα οποία είχαν σταλεί να βοηθήσουν τους πολιορκηµένους Τούρκους στην Τρίπολη. Στη συνέχεια, έλαβε µέρος στην πολιορκία της Τρίπολης (εικ. 39) αποκρούοντας πολλές από τις απόπειρες εξόδου των πολιορκηµένων, και τελικά πετυχαίνοντας την άλωση της πόλης, στις 23 Σεπτεµβρίου 1821.

ε. Συµµετείχε, επίσης, στην ανεπιτυχή επιχείρηση της κατάληψης του φρουρίου του Ναυπλίου (εικ. 40), στα τέλη του 1821, όπου πολέµησε γενναία, παρότι εγκαταλείφθηκε από τους ατάκτους, καθώς και στην κατάληψη της Ακροκορίνθου (µέσα Ιανουαρίου 1822).

Εικ. 39 Άλωση Τριπολιτσάς και των πέριξ αυτής χωριών (Πίνακας του Παναγιώτη Ζωγράφου)

Εικ. 38 ∆ηµήτριος Υψηλάντης

- 36 -

στ. Εξαιτίας όµως των µεγάλων στερήσεων και των απωλειών που είχαν υποστεί στις µάχες, της απειθαρχίας των ατάκτων σωµάτων, που πολεµούσαν µαζί του και της οικιοθελούς, λόγω πολιτικών αιτιών, αποµάκρυνσης του Υψηλάντη από την ηγεσία του, το πρώτο τακτικό σώµα της επανάστασης διαλύθηκε, σχεδόν εξολοκλήρου, στα τέλη του Ιανουαρίου 1822. 3. Το Πρώτο Σύνταγµα Πεζικού α. Συγκρότηση (1) Στις 9 Ιανουαρίου 1822 συνήλθε στην Επίδαυρο η Α' Εθνική Συνέλευση, η οποία δύο µήνες αργότερα εξέλεξε ως πρόεδρο της πρώτης Ελληνικής Κυβερνήσεως τον αγωνιστή της Επαναστάσεως και πολιτικό Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο (εικ. 41). Ο Μαυροκορδάτος, θεωρώντας αναγκαία την οργάνωση Τακτικού Στρατού, πρότεινε στο Βουλευτικό Σχέδιο Νόµου «Περί Οργανώσεως του Στρατού». Το σχέδιο αυτό ψηφίστηκε την 1η Απριλίου 1822 και αποτέλεσε τη βάση όλης της µετέπειτα στρατιωτικής νοµοθεσίας

Εικ. 41 Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος

Εικ. 40 Το Φρούριο του Ναυπλίου - Παλαµήδι

- 37 -

(2) Ειδικότερα, µε το νόµο αυτό θεσπιζόταν η σύσταση Τακτικού Στρατού, ο οποίος θα αποτελούνταν από βαρύ και ελαφρό πεζικό, βαρύ και ελαφρό ιππικό, πυροβολικό πολιορκίας και πεδινό, καθώς και ένα τµήµα µηχανικού. Συστήθηκαν δηλαδή τα πρώτα Όπλα στον υπό συγκρότηση Ελληνικό Στρατό, δηλαδή του Πεζικού, Ιππικού, Πυροβολικού και Μηχανικού.

(3) Σύµφωνα µε τα παραπάνω νόµο και µε το θέσπισµα της 23ης Απριλίου 1822, συγκροτήθηκε το πρώτο Σύνταγµα Πεζικού των δύο Ταγµάτων, σε καθένα από τα οποία η Κυβέρνηση παρέδωσε τη σηµαία του. Κάθε Τάγµα διέθετε πέντε Λόχους των 40 ανδρών και µεταξύ των αξιωµατικών ήταν και πολλοί φιλέλληνες. ∆ιοικητής ορίστηκε ο Ιταλός Συνταγµατάρχης Pietro Tarella (Ταρέλλα). Οι φιλέλληνες που δεν εντάχθηκαν στο νεοσύστατο Σύνταγµα, περίπου 120 άνδρες, αποτέλεσαν ιδιαίτερη διλοχία υπό τον Ιταλό Συνταγµατάρχη Andre Dania (∆άνια).

(4) Το Μάιο του ίδιου έτους, δόθηκε από την κυβέρνηση, σε κάθε ένα Τάγµα από αυτά, σηµαία η οποία έφερε τα χρώµατα τα οποία είχαν ψηφιστεί στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, δηλαδή λευκό και γαλάζιο. Το παραπάνω σύνταγµα φόρεσε στολές οι οποίες είχαν ραφτεί στην Ελλάδα και έφερε ευρωπαϊκά τυφέκια µε λόγχη.

. β. Συµµετοχή σε Αγώνες

Το πρώτο αυτό ελληνικό σύνταγµα Πεζικού, µαζί µε την διλοχία των φιλελλήνων και ένα σώµα Επτανήσιων, συµµετείχε στην εκστρατεία που οργάνωσε ο φιλέλληνας Γερµανός Στρατηγός Charles Norman (Νόρµαν) στη ∆υτική Ελλάδα, για να ενισχύσει το Σούλι, επειδή διέτρεχε µεγάλο κίνδυνο από τους Τούρκους. Στις 23 Ιουνίου τα τµήµατα αυτά, µε τη συµµετοχή και ισχυρών σωµάτων ατάκτων κατόρθωσαν να αποκρούσουν και στη συνέχεια να διαλύσουν ισχυρό τµήµα Τουρκαλβανών και ∆ελήδων Ιππέων, σε µάχη κοντά στο Κοµπότι της Άρτας. (εικ. 42), αλλά στη µάχη του Πέτα που επακολούθησε στις 4 Ιουλίου του 1822, δέχθηκε επίθεση από δύναµη 8.000 ανδρών του Κιουταχή και καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά, έχοντας περισσότερους από 200 νεκρούς του τακτικού στρατού, ένας εκ των οποίων και ο ∆ιοικητής του Συνταγµατάρχης Ταρέλλα, και 100 φιλέλληνες.

Εικ.42 Μάχη του Κοµποτίου Άρτας (Πίνακας του ζωγράφου Παναγιώτη Ζωγράφου)

- 38 -

γ. Τελευταίες Μάχες και ∆ιάλυση του Συντάγµατος Τα υπόλοιπα τµήµατα του τακτικού αυτού σώµατος, υπό τον Αντισυνταγµατάρχη Κουβερνάτι, σχηµάτισαν 8 Λόχους και τον Αύγουστο του 1822 µετέβηκαν στην Αθήνα. Αµέσως έλαβαν µέρος σε επιχειρήσεις αναλαµβάνοντας τη φύλαξη των στενών «Μεγάλα ∆αρδανέλια». Μετά την καταστροφή του ∆ράµαλη, µετακινήθηκε στο Ναύπλιο, όπου συµµετείχε στην πολιορκία του φρουρίου. Εκεί αρχικά ενισχύθηκε µε την κατάταξη νέων ανδρών και ανασυγκροτήθηκε σε δύο τάγµατα των τεσσάρων Λόχων µε συνολική δύναµη 400 ανδρών. Καθώς όµως η Κυβέρνηση αδυνατούσε να διαθέσει τα απαραίτητα για τη συντήρησή του µέσα, το σύνταγµα διατηρήθηκε για λίγο καιρό συντηρούµενο από επιτόπιους πόρους και στη συνέχεια αυτοδιαλύθηκε. Οι άνδρες του, µετά από την εξέλιξη αυτή, εντάχθηκαν στα άτακτα σώµατα».

ΤΜΗΜΑ 13 ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΟΥ ΦΑΒΙΕΡΟΥ

1. Γενικά α. Σε όλη τη διάρκεια του έτους 1823 δεν έγινε δυνατή η ανασυγκρότηση του τακτικού σώµατος για καθαρά οικονοµικούς λόγους. Αυτό πραγµατοποιήθηκε µόλις τον Ιούλιο του 1824, µετά από αγγλικό δάνειο που έλαβε το κράτος. Σταδιακά και µε την κατάταξη εθελοντών, σχηµατίστηκε ένα Τάγµα Πεζικού, περίπου 500 ανδρών, αποτελούµενο από τέσσερις Λόχους Πεζικού, ένα Λόχο Ευζώνων και ένα Λόχο Επιλέκτων. ∆ιοικητής του τοποθετήθηκε ο ∆ωδεκανήσιος Συνταγµατάρχης Παναγιώτης Ρόδιος. Για τη συµπλήρωση των υπολοίπων θέσεων στελεχών, χρησιµοποιήθηκαν παλαιοί αξιωµατικοί του πρώτου Συντάγµατος Πεζικού. Οι άντρες ήταν ντυµένοι µε ελληνική στολή που αποτελούνταν από λευκό σακάκι, κοντή φουστανέλα και φέσι. β. Η Προσωρινή ∆ιοίκηση της Ελλάδας, διαπιστώνοντας από τη συµµετοχή του τακτικού αυτού Σώµατος στις επιχειρήσεις κατά τις επιχειρήσεις κατά του Ιµπραήµ3 τα τακτικά και λοιπά πλεονεκτήµατα του Τακτικού Στρατού τάξεως και πειθαρχίας έναντι των άτακτων που τα στερούνταν, αποφάσισε την περαιτέρω ενίσχυσή του. Για το σκοπό αυτό, στις 10 Μαΐου 1825, κατήρτισε Νόµο «Περί Απογραφικής Στρατολογίας», σύµφωνα µε τον οποίο θα γινόταν απογραφή και στη συνέχεια στρατολόγηση σε όλη την επικράτεια. Επίσης, διόρισε επικεφαλής των τακτικών στρατευµάτων το φιλέλληνα Γάλλο Συνταγµατάρχη Charles Fabvier (Φαβιέρο) (εικ. 43). γ. Ο Φαβιέρος ανέλαβε τη διοίκηση του τάγµατος από το Συνταγµατάρχη Ρόδιο στις 30 Ιουλίου 1825. Λόγω της αύξησης των εθελοντών που κατατάσσονταν, αυξήθηκε η δύναµή του Τακτικού Στρατού σε 2 Τάγµατα δυνάµεως περίπου 400 ανδρών το καθένα µε έδρα το Ναύπλιο. Στα Τάγµατα αυτά παραδοθήκαν ξανά, οι παλαιές σηµαίες των πρώτων Ταγµάτων που τους είχαν απονεµηθεί το Μάιο του 1822.

3 Αντιβασιλέας της Αιγύπτου. Επικεφαλής εκστρατείας εναντίον της Κρήτης το 1825 και στη συνέχεια κατά της Πελοποννήσου.

- 39 -

δ. Προς το τέλος του 1825, µετά την αύξηση αυτή της δύναµης, έγινε ανασυγκρότηση του σώµατος, αυξάνοντας τους Λόχους του κάθε τάγµατος κατά δύο. Έτσι το Α΄ Τάγµα Αθηνών είχε πλέον οκτώ Λόχους, ενώ το Β΄ Τάγµα Ναυπλίου έξι.

ε. Μετά από αυτό, συγκροτήθηκε στην Αθήνα Γ΄ Τάγµα των οκτώ Λόχων και ∆΄ Ηµίταγµα των τεσσάρων. Η δύναµη του κάθε Λόχου έφθανε τους 120-140 άνδρες. Τα τέσσερα Τάγµατα Πεζικού (Α΄, Γ΄, ∆΄ στην Αθήνα και Β΄ στο Ναύπλιο) αριθµούσαν συνολικά δύναµη 3400 ανδρών. Επιπλέον ο Φαβιέρος στρατολόγησε και Τµήµα Ελαφρού Πεζικού µε 250 άνδρες, το οποίο είχε την πειθαρχία και την εκπαίδευση του υπολοίπου τακτικού Σώµατος, αλλά προοριζόταν για τµήµα ανιχνεύσεως, χρησιµοποιώντας τακτική µάχης κατά ατάκτων. Στο τµήµα απένειµε την ίδια σηµαία, και προς διάκρισή τους από τα υπόλοιπα άτακτα σώµατα, οι στρατιώτες του έφεραν στο στήθος τους, σταυρό από µαύρο ύφασµα, για αυτό και ονοµάζονταν «Σταυροφόροι».

2. Εκστρατεία της Καρύστου

α. Μετά από την εξάντληση του αγγλικού δανείου, η κυβέρνηση βρέθηκε σε δύσκολη θέση, χωρίς να µπορεί να ανταπεξέλθει στα πολεµικά έξοδα. Ο Φαβιέρος για να αποφύγει τη διάλυση του Σώµατος που είχε συγκροτηθεί από αυτό, αποφάσισε την εκστρατεία εναντίον της Καρύστου. Η εκστρατεία αυτή, εάν πετύχαινε, θα εξασφάλιζε τη συντήρηση του στρατεύµατος από τους πόρους της Εύβοιας.

β. Η εκστρατεία όµως αυτή, η οποία εκτελέστηκε κάτω από δύσκολες για το τακτικό Σώµα συνθήκες, απέτυχε µετά από πολλές ηµέρες αγώνα και αιµατηρών θυσιών. Το ισχυρότατο φρούριο της Καρύστου (εικ. 44) έφερε σηµαντικές εχθρικές δυνάµεις, οι οποίες είχαν ενισχυθεί από 4000 Τουρκαλβανούς και 500 Ιππείς από τη Χαλκίδα.

γ. Στην εκστρατεία αυτή συµµετείχε το Α΄ Τάγµα Αθηνών και το Τµήµα Σταυροφόρων, τα οποία αντιµετωπίζοντας πολύ ισχυρότερο αντίπαλο, αλλά και σοβαρά επισιτιστικά προβλήµατα, µετά από πολυήµερο ηρωικό αγώνα και

Εικ. 43 Ο Γάλλος Συνταγµατάρχης Κάρολος Φαβιέρος

- 40 -

σοβαρές απώλειες, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την Εύβοια και να επιστρέψει στην Αθήνα.

\ δ. Στο µεταξύ ο Τακτικός Στρατός ενισχύθηκε µε ένα λόχο φιλελλήνων, δυνάµεως 70 ανδρών, που µόλις είχε φτάσει από τη Γαλλία και διαλύθηκε το ∆΄ Τάγµα.

3. Μάχη της Ακρόπολης

α. Λόγω της µείωσης της δύναµης του Σώµατος, από τις απώλειες των επιχειρήσεων, των ασθενειών και των λιποταξιών, στις 20 Ιουλίου του 1826 ο Φαβιέρος ανασυγκρότησε το τακτικό Σώµα σε τρία Τάγµατα, αντί των µέχρι τότε τεσσάρων. Από αυτά, τα Α και Β αποτελούνταν από έξι Λόχους, ενώ το Γ από τέσσερις. Η δύναµη του κάθε Λόχου ήταν περίπου 120 άνδρες.

β. Τον Αύγουστο του 1826, ο Φαβιέρος συµµετείχε µε δύο τάγµατα και το Λόχο φιλελλήνων στη µάχη του Χαϊδαρίου, για τη λύση της πολιορκίας της Ακροπόλεως (εικ. 45), σε συνεργασία µε τα άτακτα σώµατα υπό τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, Αντιστράτηγο της Ρούµελης. Ο Τακτικός Στρατός πολέµησε γενναία και επιβεβαίωσε την ανάγκη της υπάρξεώς του. Αµέσως µετά τη µάχη του Χαϊδαρίου, ο Φαβιέρος µεταστάθµευσε στα Μέθανα, όπου οργάνωσε µόνιµο στρατόπεδο µε το χαρακτηριστικό όνοµα « Τακτικούπολις»

Εικ. 44 Το Κάστρο Καρύστου όπως είναι σήµερα

Εικ. 45 Η πολιορκία της Ακρόπολης

- 41 -

γ. Η Σηµαντικότερη όµως και ηρωικότερη δράση του Τακτικού Στρατού στα τέλη του 1826, όταν ο Φαβιέρος, επικεφαλής 500 επιλέκτων ανρών, πέρασε µε πλοιάρια από τα Μέθανα στο Φάληρο και τη νύχτα της 13ης ∆εκεµβρίου κατάφερε να διασπάσει τον εχθρικό κλοιό στην Ακρόπολη, η οποία λόγω έλλειψης πυροµαχικών, κινδύνευε να καταληφθεί από τον Ρεσίτ Πασά. και να ενισχύσει τη φρουρά της µε άνδρες και πυροµαχικά.

δ. Η τολµηρή, όσο και αποφασιστική αυτή ενέργεια, είχε ως αποτέλεσµα την τετράµηνη παράταση της άµυνας της Ακροπόλεως, γεγονός σηµαντικότατο για την αίσια έκβαση της Επαναστάσεως.

ε. Αναµφισβήτητα η αντίσταση του σπουδαιότατου αυτού φρουρίου της Ανατολικής Στερεάς και συµβόλου συνάµα της αρχαίας Ελλάδας, έδωσε χρόνο στους Έλληνες αλλά και ώθηση στις διπλωµατικές ζυµώσεις που κατέληξαν στη ναυµαχία του Ναυαρίνου, µε την οποία και επισφραγίστηκε η αναγέννηση του Έθνους.

4. Η Απόβαση της Χίου

α. Η κατάσταση του τακτικού Σώµατος στις αρχές του 1827, δεν είχε βελτιωθεί καθόλου τόσο εξαιτίας της έλλειψης χρηµάτων και των αντιδράσεων των ατάκτων Σωµάτων, όσο και των διαφορών – διαφωνιών µεταξύ των πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών. Ο Φαβιέρος διαισθανόµενος τον κίνδυνο της διάλυσης του τακτικού Σώµατος, αποδέχτηκε πρόταση της κυβέρνησης να εκστρατεύσει για την απελευθέρωση της Χίου (εικ. 46).

β. Η εκστρατεία όµως αυτή απέτυχε, παρά τη γενναιότητα που απέδειξε το Σώµα, κυρίως λόγω της µη επίτευξης του πλήρους αποκλεισµού της νήσου από το ελληνικό ναυτικό, το οποίο είχε να εκτελέσει ταυτόχρονα και άλλες αποστολές. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα, ο ανεφοδιασµός σε πυροµαχικά και τρόφιµα από τη Μικρά Ασία να είναι µια εύκολή υπόθεση για τους Τούρκους.

Εικ. 46 Η σφαγή της Χίου (Πίνακας του Ντελακρουά, ο οποίος έχει παγκόσµια απήχηση και προκάλεσε πολλές και ποικίλες αντιδράσεις λόγω της αγριότητας του περιεχοµένου)

- 42 -

ΤΜΗΜΑ 14 ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΚΑΠΟ∆ΙΣΤΡΙΑ

(1828-1831)

1. Γενικά

Η άφιξη του Καποδίστρια (εικ 47) στις 6 Ιανουαρίου του 1828, ως κυβερνήτη της Ελλάδος, σήµανε την αρχή µιας νέας περιόδου για την οργάνωση του Τακτικού Στρατού και κατά επέκταση του Πεζικού. Ο Καποδίστριας κατανόησε ότι για την επιτυχία του ήταν απαραίτητη η ύπαρξη ενός συµβουλευτικού οργάνου, και συγκρότησε στις 23 Ιανουαρίου 1828 «Πολεµικό Συµβούλιο», για να επεξεργαστεί τις πολεµικές υποθέσεις και γενικά τα στρατιωτικά ζητήµατα και ένα χρόνο µετά, το 1829, συγκροτήθηκε «Γραµµατεία επί των Στρατιωτικών και Ναυτικών Υποθέσεων» (Υπουργείο Πολέµου) µε πρώτο Γραµµατέα τον αδελφό του Κυβερνήτη, Βιάρρο Καποδίστρια.

2. Αναδιοργάνωση Τακτικού Στρατού – Σύνθεση – Εκπαίδευση Πεζικού

α. Ο Φαβιέρος παραιτήθηκε από τη διοίκηση του τακτικού Σώµατος, η οποία ανατέθηκε από την κυβέρνηση στο Βαυαρό Συνταγµατάρχη Karl Heideck (Έυδεκ) (εικ. 48). Ο Έϊδεκ συγκέντρωσε όλα τα τµήµατα του τακτικού Σώµατος από τα Μέθανα στο Ναύπλιο. Επειδή όµως λόγω της εκστρατείας της Χίου ήταν σχεδόν γυµνά , τα έντυσε µε νέα στολή η οποία έµοιαζε µε αυτή του γαλλικού στρατού.

Εικ. 47 Ιωάννης Καποδίστριας

Εικ. 48 Ο Βαυαρός Συνταγµατάρχης Karl Heideck (Έυδεκ)

- 43 -

β.. Η αναδιοργάνωση των ατάκτων στρατευµάτων επήλθε µε το από τις 7 Φεβρουαρίου 1828 ∆ιάταγµα (Οργανισµός Χιλιαρχιών), µε το οποίο τα µέχρι τότε άτακτα σώµατα µετονοµάζονται σε «Αεικίνητα» και οργανώνονταν σε οκτώ χιλιαρχίες. Κάθε Χιλιαρχία υποδιαιρούνταν σε Πεντακοσιαρχίες, Εκατονταρχίες, Πεντηκονταρχίες και Εικοσιπενταρχίες διοικούµενες από Αξιωµατικούς και ∆ωδεκαρχίες και Πενταρχίες διοικούµενες από υπαξιωµατικούς. Η δύναµη της Χιλιαρχίας έφτανε τους 1.123 άνδρες. Αποτελούνταν από ένα Χιλίαρχο, δύο Πεντακοσίαρχους, δέκα Εκατόνταρχους, είκοσι Πεντηκόνταρχους, σαράντα Εικοσιπένταρχους, έναν Υπασπιστή, ένα γραµµατέα, έναν ιατρό, ένα ταµεία, ένα φροντιστή, έναν ιερέα, δύο Σηµαιοφόρους, ογδόντα ∆ωδέκαρχους, 160 Πένταρχους, 800 στρατιώτες, και δύο σαλπιγκτές (ένας ανά Πεντακοσιαρχία). γ. Ήταν η δεύτερη σοβαρή προσπάθεια οργανώσεως των άτακτων σωµάτων από την έναρξη του Αγώνα. Η πρώτη είχε γίνει από την Α' Εθνική Συνέλευση, στις 9 Ιανουαρίου 1822. Οι νέοι σχηµατισµοί συγκεντρώθηκαν στα Μέγαρα και την Ελευσίνα, όπου στις 16 και 26 Απριλίου αντίστοιχα, έδωσαν τον καθιερωµένο όρκο και παραδόθηκαν οι σηµαίες από τον Κυβερνήτη. Οι δυνάµεις αυτές, µε τη νέα οργάνωση και σύνθεση συµµετείχαν στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Στερεάς Ελλάδας και η προσφορά τους ήταν σηµαντική. δ. Μετά την ένδοξη µάχη της Πέτρας Βοιωτίας τον Σεπτέµβριο του 1829 (εικ. 51), η οποία αποτέλεσε τον επίλογο του αγώνα εναντίον των Τούρκων, ο Καποδίστριας θέλοντας να µετατρέψει τα άτακτα στρατεύµατα σε τακτικά, διέλυσε τις Χιλιαρχίες και από αυτές σχηµάτισε δεκατρία ελαφρά Τάγµατα, των τεσσάρων Λόχων και τα τοποθέτησε στη Στερεά Ελλάδα και όχι στη µεθόριο.

ε. Οι Αξιωµατικοί, οι οποίοι περίσσευαν λόγω της συγκεκριµένης µεταρρύθµισης, µαζί µε άλλους παλαιούς οπλαρχηγούς επάνδρωσαν το Σώµα το οποίο δηµιουργήθηκε γι’ αυτό το λόγο, το οποίο ονόµασαν «Ταξιαρχικό». Οι υπηρετούντες στο Σώµα αυτό θεωρούνταν ότι εκτελούσαν ενεργό υπηρεσία και έπαιρναν κανονικά το µισθό τους. Οι καταταγέντες οπλίτες στα ελαφρά Τάγµατα φορούσαν την ελληνική ενδυµασία (φουστανέλα, φάριο κλπ) (εικ. 52).

Εικ. 51 Μάχη της Πέτρας Βοιωτίας (Σεπτέµβριος 1829)

- 44 -

στ. Παράλληλα ανασυγκροτήθηκε και το ∆΄ Τάγµα Πεζικού . Οργανώθηκε επίσης η Επιµελητεία, που διαχειριζόταν τα οικονοµικά µέσα για τη συντήρηση του στρατεύµατος, µε επικεφαλής το Γάλλο Επιµελητή Chauke (Σωκέ). Στις 28 Ιουλίου 1829 εξάλλου, συστήθηκε για πρώτη φορά, τµήµα Μηχανικού µε την ονοµασία «Σώµα Αξιωµατικών Οχυροµατοποιίας και Αρχιτεκτονικής». ζ. Στις 22 Ιουλίου 1829 τοποθετήθηκε διοικητής του Τακτικού Στρατού, ο Γάλλος Συνταγµατάρχης Trezel (Τρεζέλ), λόγω παραιτήσεως του Έυδεκ για λόγους υγείας. Ο Συνταγµατάρχης Τρεζέλ επειδή ήταν ικανότατος αξιωµατικός προήχθη σε Στρατηγό και στην ανασυγκρότηση που προέβη το Πεζικό αποτελείτο από 4 Τάγµατα των 6 Λόχων έκαστο όπως παρακάτω: (1) Α΄ και ∆΄ Τάγµατα Πεζικού στο Ναύπλιο. (2) Β΄ Τάγµα Πεζικού στην Πάτρα. (3) Γ΄ Τάγµα Πεζικού στη Ναύπακτο. η. Τον Ιούλιο του 1830 ο στρατηγός Τρέζελ αντικαταστάθηκε στη διοίκηση των τακτικών στρατευµάτων από το Στρατηγό Ζεράρ. Για να οργανωθούν τα ελαφρά Τάγµατα και για να εισαχθούν και οι οικονοµικές υπηρεσίες σε όλα τα Τάγµατα αποφασίστηκε ύστερα από πρόταση του Στρατηγού Ζεράρ, η συγκρότηση ενός προτύπου Τάγµατος εκπαίδευσης. Το τάγµα αυτό, το οποίο ονοµάστηκε «Τυπικό Τάγµα», συγκροτήθηκε µε το από της 7ης ∆εκεµβρίου 1830 ∆ιάταγµα, και το αποτελούσαν αρχικά τέσσερις και έπειτα έξι Λόχοι, της δυνάµεως 80 – 100 αντρών. θ. Οπλισµός – Οπλοστάσιο

Τα άτακτα σώµατα των οπλαρχηγών του Αγώνα δεν είχαν ενιαίο οπλισµό. Καθένας από τους άνδρες χρησιµοποιούσε τα δικά του όπλα (καριοφίλια,

Εικ. 52 Άνδρες ελαφρού τάγµατος πεζικού (1829). Φορούν ελληνική παραδοσιακή στολή και κρατούν ξιφολόγχη.

- 45 -

κουµπούρια, σπάθες κλπ). Σταδιακά, ο Τακτικός Στρατός άρχισε να εξοπλίζεται µε λογχοφόρα τυφέκια ενώ από το Σεπτέµβριο του 1825 άρχισε να λειτουργεί στο Ναύπλιο εργοστάσιο επισκευής και µετασκευής παλιών τυφεκίων και πυροβόλων, καθώς και κατασκευής πυροµαχικών και βληµάτων πυροβολικού, το «Οπλοστάσιον» Ναυπλίου (εικ. 49) υπό τη διεύθυνση του Γάλλου Συνταγµατάρχη Arnaud (Αρνώ) και αργότερα υπό τον Υπολοχαγό Bourcher (Μπουρσέ).

ι. Εκπαίδευση (1) Η προσπάθεια στρατιωτικής εκπαιδεύσεως του υπό σύσταση Τακτικού Στρατού άρχισε από το ∆ηµήτριο Υψηλάντη µε τη συγκρότηση του πρώτου ηµιτάγµατος στην Καλαµάτα το 1821. Ως εκπαιδευτές χρησιµοποιήθηκαν Γάλλοι αξιωµατικοί. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή δεν απέδωσε πολλά, καθώς το ηµίταγµα διαλύθηκε µέσα σε µικρό χρονικό διάστηµα και αφού είχε λάβει µέρος σε πολλές επιχειρήσεις. Λίγο αργότερα εφαρµόστηκε ο Γαλλικός Κανονισµός στην εκπαίδευση του πρώτου Συντάγµατος του Τακτικού Στρατού, που είχε οργανωθεί µε απόφαση της Α' Εθνοσυνελεύσεως. Σηµαντικότερη όµως και µεγαλύτερης διάρκειας ήταν η εκπαίδευση του τακτικού σώµατος του Φαβιέρου από φιλέλληνες αξιωµατικούς -κατά τα γαλλικά και πάλι πρότυπα- µε την καθοδήγηση του Γάλλου Λοχαγού Mayies ( Μαγιέ). (2) Με τη λήξη του απελευθερωτικού αγώνα και την ανασυγκρότηση του Τακτικού Στρατού, ο πρώτος Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας φρόντισε να διατεθούν Γάλλοι αξιωµατικοί και υπαξιωµατικοί της Στρατιάς του Maison (Μαιζόν) ως προγυµναστές. (3) Από τον Ιούλιο του 1828, µε διαταγή του Κυβερνήτη, άρχισε να λειτουργεί στο Ναύπλιο ο «Λόχος Ευελπίδων»4 (εικ. 50), έχοντας ως αποστολή την παροχή της αναγκαίας στρατιωτικής αγωγής και επαγγελµατικής καταρτίσεως στα µελλοντικά στελέχη του στρατού. Λόγω όµως της ακαταλληλότητας του πρώτου ∆ιοικητή, του Κορσικανού πρώην Υπολοχαγού Επιµελητείας του Αγγλικού Στρατού Romylo de Santelli (Σαντέλλι), αποφασίστηκε η διάλυση του Λόχου Ευελπίδων και η ανασυγκρότησή του σε νέες βάσεις υπό τη διεύθυνση του ικανότατου πράγµατι Λοχαγού Πυροβολικού Πωζιέ, µε το όνοµα πλέον «Κεντρικόν Πολεµικόν Σχολείον». Παράλληλα, ο Καποδίστριας, εξέδωσε τον Οκτώβριο του 1829 διάταγµα για το σχηµατισµό ενός σώµατος «Ακολούθων» και έτσι, από τα πρώτα

4 Το όνοµα «Ευέλπιδες» το έδωσε ο ίδιος ο Καποδίστριας µε την έννοια « καλές ελπίδες του Έθνους».

Εικ. 49 Μηχανισµός τυφεκίου µε την επιγραφή Ναύπλιον 1833 (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).

- 46 -

ακόµη βήµατα του νεοσύστατου Κράτους, εγκαινιάστηκε το σύστηµα της διπλής προελεύσεως των στελεχών, που τόσο αναπτύχθηκε στη συνέχεια, ιδιαίτερα σε εµπόλεµες περιόδους.

(4) Για την τελειότερη εξάσκηση και εκπαίδευση του τακτικού στρατού δηµιουργήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 1829 στα Μέγαρα στρατόπεδο εκπαιδεύσεως. Η εκπαίδευση διαρκούσε 40 µέρες. Για αυτό το χρονικό διάστηµα εφαρµόστηκε πλήρως ο γαλλικός κανονισµός εκστρατείας. Στις ασκήσεις συµµετείχαν υπό του στρατηγού Τρέζελ ,2 Τάγµατα Πεζικού, 2 Πυροβολαρχίες και 2 Ίλες. στ. Στρατολογία

(1) Τα σώµατα των οπλαρχηγών του 1821 στηρίζονταν στην εθελοντική κατάταξη των µαχητών. Όµως, ο Τακτικός Στρατός για να διατηρεί σταθερή την απαιτούµενη δύναµή του, έπρεπε να προβεί σε κανονική στρατολογία. Μετά από αυτό, η Προσωρινή Κυβέρνηση κατήρτισε νόµο το Σεπτέµβριο του 1825, που καθόριζε απογραφή και στρατολογία σε όλη την επικράτεια, µε αναλογία ενός στρατιώτη ανά εκατό κατοίκους. (2) Οι στρατεύσιµοι κληρώνονταν από αυτούς που ήταν ηλικίας 18-30 ετών, µε εξαίρεση τους σωµατικά ανίκανους και τους µοναχογιούς. Επιτρεπόταν µάλιστα η αντικατάσταση κάθε κληρωτού µε όποιον άλλο δεχόταν να στρατευθεί στη θέση του. Η θητεία ορίστηκε τριετής. Ανά έτος το ένα τρίτο των οπλιτών απαλλασσόταν µε κλήρο και έπαιρνε τη θέση τους ίσος αριθµός νέων οπλιτών, ώστε στα τρία χρόνια να ανανεώνεται εντελώς το στράτευµα.

(3) Σύµφωνα µε το νόµο αυτόν, καθώς ο πληθυσµός της Ελλάδας υπολογιζόταν τότε περίπου σε 700.000 κατοίκους, έπρεπε να στρατολογηθούν 7.000 άνδρες. Επειδή όµως µεγάλο µέρος της χώρας το κατείχαν ή το λεηλατούσαν οι Τούρκοι και επειδή πολλοί νέοι είχαν ήδη ενταχθεί στα άτακτα σώµατα ή το ναυτικό, η στρατολογία δεν απέδωσε το αναµενόµενο αποτέλεσµα. Το µεγαλύτερο αριθµό των στρατευσίµων έδωσαν τα ελεύθερα ελληνικά νησιά που δεν είχαν υποστεί σοβαρές καταστροφές από τους Τούρκους.

Εικ. 50 Η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στο Ναύπλιο (1828 – 1834)

- 47 -

ζ. Η στολή καθορίστηκε να είναι ίδια µε αυτή του γαλλικού στρατού. Για τον εξοπλισµό του στρατού χρησιµοποιήθηκαν 6.000 τυφέκια, τα οποία ήταν δωρεά της Ρωσίας.

3. Θάνατος Καποδίστρια

α. Στις 29 Σεπτεµβρίου 1831 δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας (εικ. 53) από πολιτικούς του αντιπάλους, υε συνέπεια να επικρατήσει πλήρης πολιτική και κοινωνική αναρχία στο εσωτερικό της χώρας, µε άµεση επίδραση και στο στρατό. Τα ελαφρά τάγµατα γρήγορα διαλύθηκαν, σχηµατίζοντας και πάλι ένοπλες οµάδες υε αρχηγούς τους παλιούς οπλαρχηγούς των άτακτων σωµάτων. β. Ο Τακτικός Στρατός, που σε όλο σχεδόν το διάστηµα µέχρι το θάνατο του Κυβερνήτη είχε µείνει αµέτοχος σε κάθε πολιτική διαµάχη, υπέστη και αυτός τις αρνητικές συνέπειες των τελευταίων θλιβερών γεγονότων. Ο Στρατηγός Ζεράρ, µαζί µε τους περισσότερους Γάλλους αξιωµατικούς, αποχώρησαν από το στράτευµα. Επιπλέον, λόγω ελλείψεως των αναγκαίων οικονοµικών πόρων για τη συντήρηση του Τακτικού Στρατού, σηµειώθηκε µεγάλη διαρροή των ανδρών του προς τους ατάκτους.

γ. Η Κυβερνητική Επιτροπή που διαδέχθηκε τον Καποδίστρια, διόρισε ∆ιοικητή του Στρατού τον παλιό φιλέλληνα Γάλλο Συνταγµατάρχη Graillard (Γκρεγιάρ), υε βοηθό τον Υπολοχαγό Πυροβολικού Σκαρλάτο Σούτσο. Παρά τις φιλότιµες προσπάθειες της νέας διοικήσεως, η δύναµη του Τακτικού Στρατού µειώθηκε στο ελάχιστο και η όλη οργανωτική προσπάθεια των τελευταίων ετών κινδύνευε να καταστραφεί.

δ. Το ίδιο συνέβη και στον τοµέα της εκπαιδεύσεως. Ο Πωζιέ παραιτήθηκε από τη διοίκηση του Κεντρικού Πολεµικού Σχολείου και στη θέση του τοποθετήθηκε ο Βαυαρός Συνταγµατάρχης Reineck (Ράϊνεκ), ο οποίος υε µεγάλη δυσκολία κατάφερε να το διατηρήσει σε λειτουργία. Η αποχώρηση εξάλλου των Γάλλων προγυµναστών και η µη αναπλήρωσή τους από άλλο προσωπικό είχε ως συνέπεια τη διακοπή της εκπαιδεύσεως και τη χαλάρωση της πειθαρχίας.

Εικ 53 ∆ολοφονία Καποδίστρια

- 48 -

ε. Ωστόσο, τα θεµέλια που µε τόσο µόχθο είχαν τεθεί επί Καποδίστρια στη στρατιωτική οργάνωση και εκπαίδευση, έµειναν ακλόνητα και αποτέλεσαν τη βάση των παραπέρα προσπαθειών για τη στρατιωτική προετοιµασία της χώρας.

ΤΜΗΜΑ 15 ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΚΑΤΑ ΞΗΡΑ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ

ΤΑΚΤΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΤΑΚΤΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ∆Ο 1821-1829 – ΣΥΝ∆ΡΟΜΗ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ

1. Έτος 1821 α. Αλαµάνα 22 Απριλίου β. Χάνι Γραβιάς 8 Μαΐου γ. Βαλτέτσι 12 Μαΐου δ. ∆ολιανά 17-18 Μαΐου ε. ∆ραγατσάνι 8 Ιουνίου στ. Σκουλένιο 17 Ιουλίου ζ. Γράνα 10 Αυγούστου η. Βασιλικά 26 Αυγούστου θ. Μονή Σέκου 23 Σεπτεµβρίου ι. Άλωση Τρίπολης 23 Σεπτεµβρίου 2. Έτος 1822

α. Άλωση Ακροκορίνθου 12 Ιανουαρίου β. Κοµπότι 23 Ιουνίου γ. Πέτα 4 Ιουλίου δ. ∆ερβενάκια 25/26 Ιουλίου ε. Άλωση Ναυπλίου 29/30 Νοεµβρίου στ. Πρώτη Πολιορκία Μεσ/γίου Οκτώβριος - ∆εκέµβριος

Εικ 54 Φοίνικας ( Το πρώτο επίσηµο νόµισµα της Ελλάδας µετά την

απελευθέρωση που καθιέρωσε ο Ιωάννης Καποδίστριας)

- 49 -

3. Έτος 1823

α. Καρπενήσι 9 Αυγούστου β. Πολιορκία Αιτωλικού Σεπτέµβριος-Νοέµβριος

4. Έτος 1824

α. Καταστολή Επανάστασης Κρήτης 22 Απριλίου β. Καταστροφή Κάσου 6 Ιουνίου γ. Καταστροφή Ψαρών 21 Ιουνίου δ. Άµπλιανη Ιούλιος

5. Έτος 1825

α. Σφακτηρία 26 Απριλίου β. Κροµµύδι 7 Μαΐου γ. Μανιάκι 20 Μαΐου δ. ∆ραµπάλα 6/7 Ιουνίου ε. Μύλοι 13 Ιουνίου στ. Τρίκορφα 23 Ιουνίου ζ. ∆εύτερη Πολιορκία Μεσ/γίου Απρ 1825 – Απρ 1826

6. Έτος 1826

α. Εκστρατεία Καρύστου Φεβρουάριος-Μάρτιος β. Χαϊδάρι 6 Αυγούστου γ. Ενίσχυση Ακρόπολης 11 Οκτωβρίου δ. Αράχοβα 23 Νοεµβρίου ε. Ενίσχυση Ακρόπολης 1 ∆εκεµβρίου

7. Έτος 1827

α. ∆ίστοµο 5 Φεβρουαρίου β. Καµατερό 27 Φεβρουαρίου γ. Κερατσίνι 4 Μαρτίου δ. Φάληρο 22/24 Απριλίου ε. Πτώση Ακρόπολης στους Τούρκους 24 Μαΐου

8. Έτος 1828-1829

α. Εκστρατεία Μαιζώνος και Απελευθέρωση Πελοποννήσου Αύγουστος – Σεπτέµβριος 1828 β. Απελευθέρωση Στερεάς Ελλάδος Νοέµβριος – ∆εκέµβριος 1828 γ. Κακιά Σκάλα 9 Νοεµβρίου 1828 δ. Πέτρα Βοιωτίας 12 Σεπτεµβρίου 1829

- 50 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΟΘΩΝΟΣ

ΤΜΗΜΑ 16 ΓΕΝΙΚΑ

1. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Όθωνα (εικ.55), η οργάνωση του τακτικού στρατού καθιερώθηκε από το 25-2-1833 Βασιλικού ∆ιατάγµατος, όπως παρακάτω:

α. Συγκροτήθηκαν οκτώ Τάγµατα Πεζικού µε αριθµό 1-8, από τα διαλυθέντα τακτικά Τάγµατα.

β. Το κάθε Τάγµα το αποτελούσε ένα επιτελείο και έξι Λόχοι, εκ των οποίων, ένας Επίλεκτος, τέσσερις «Κέντρου» Πεζικού και ένας Ευζώνων, µε συνολική δύναµη 728 αντρών.

γ. Το Μάρτιο του 1833 συγκροτήθηκαν (Β.∆ 2ης Μαρτίου 1833) δέκα Τάγµατα «Ακροβολιστών» από τη διάλυση των ατάκτων. Κάθε Τάγµα αποτελούνταν από επιτελείο και τέσσερις Λόχους µε συνολική δύναµη 204 αντρών.

2. Για το Πεζικό, ως βασικά όπλα καθορίστηκαν το τυφέκιο και το σπαθί. Στους Λόχους Ευζώνων, οι Υπαξιωµατικοί και δέκα από τους στρατιώτες έφεραν ραβδωτές καραµπίνες µε λόγχη, η οποία χρησίµευε συγχρόνως και σαν σπαθί. Οι ακροβολιστές ήταν οπλισµένοι µε τυφέκιο που έφερε λόγχη. Συµπερασµατικά, η δύναµη και η σύνθεση του Πεζικού βάσει του οργανισµού του 1833, ήταν η ακόλουθη:

α. Οκτώ Τάγµατα Πεζικού (των έξι Λόχων) δυνάµεως: 5.824 άντρες.

β. ∆έκα Τάγµατα Ακροβολιστών (των τεσσάρων Λόχων) δυνάµεως: 2.040 άντρες.

γ. Σύνολο : 7.864 άντρες.

Εικ.55 Ο Βασιλιάς Όθων – Αριστερά: σε νεαρή ηλικία µε βαυαρική στολή και δεξιά σε µεγάλη ηλικία µε παραδοσιακή ελληνική ενδυµασία

- 51 -

3. Με Βασιλικά ∆ιατάγµατα εξάλλου, το ίδιο έτος, καθορίστηκαν τα ακόλουθα θέµατα: α. Η οργάνωση της Γραµµατείας επί των Στρατιωτικών, η οποία διέθετε δύο τµήµατα και είχε ως αποστολή την άµυνα και ασφάλεια της χώρας, καθώς και κάθε θέµα που αφορούσε το στράτευµα και το προσωπικό (στρατιωτικό και πολιτικό). Επίσης, για την αποτελεσµατικότερη διεξαγωγή της επιτελικής εργασίας στη Γραµµατεία επί των Στρατιωτικών συστήθηκε, το ∆εκέµβριο του 1833, Σώµα Γενικών Επιτελών από τρεις και λίγο αργότερα από έξι αξιωµατικούς µε επικεφαλής το Σκώτο Συνταγµατάρχη Thomas Gordon (Γκόρντον) (εικ. 56).

β. Τα καθήκοντα του Γενικού Επιθεωρητή Στρατού, τα οποία γενικά περιλάµβαναν τον έλεγχο της ετοιµότητας, εκπαιδεύσεως, οπλισµού, υλικού, πειθαρχίας και ηθικού του στρατεύµατος και την υποβολή σχετικών προτάσεων στο Γραµµατέα επί των Στρατιωτικών. 4. Από το 1833, µε σειρά Βασιλικών ∆ιαταγµάτων, καθορίστηκε το θέµα της στολής των αξιωµατικών και οπλιτών του στρατού, όπως παρακάτω: α. Πεζικού Γραµµής: Η στολή αποτελούνταν από χιτώνιο (ιµάτιο) µάλλινο, χρώµατος µπλε, όµοιο µε αυτό των ευρωπαϊκών στρατών εκείνης της εποχής. Επίσης, από παντελόνι µάλλινο, χρώµατος µπλε για το χειµώνα και πάνινο χρώµατος άσπρου το καλοκαίρι. Εκτός υπηρεσίας, τόσο οι αξιωµατικοί, όσο και οι οπλίτες, φορούσαν πηλήκιο µε το βασιλικό στέµµα, ενώ την ώρα υπηρεσίας έφεραν το λεγόµενο «Κύβαρον» (είδος πηληκίου από µάλλινο ύφασµα), στο µπροστινό µέρος του οποίου υπήρχε µεταλλικός ήλιος. Στο µέσο του ήλιου υπήρχε το γράµµα «Ο» (Όθων) και πάνω από αυτόν το στέµµα. β. Τα διακριτικά του βαθµού ήταν µικρά σειρήτια στο κάθε άκρο του περιλαίµιου. Τα σειρήτια των αξιωµατικών ήταν χρυσά για τους ανωτάτους και ανωτέρους και αργυρά για τους κατωτέρους. Οι ανθυπασπιστές φορούσαν στολή αξιωµατικού, χωρίς διακριτικά βαθµού. Τα σειρήτια των υπαξιωµατικών ήταν µάλλινα

Εικ.56 Ο Συνταγµατάρχης Thomas Gordon (Γκόρντον).

- 52 -

λευκά ή κίτρινα. ∆ιακριτικό χρώµα του Πεζικού ορίστηκε το κόκκινο. Οι Επίλεκτοι διακριτικό έµβληµα είχαν τη λευκή φλογοφόρο, ενώ οι Εύζωνοι το λευκό κέρας. γ. Την ίδια περίοδο καθιερώθηκε ο κυανόλευκος κύκλος, ως εθνόσηµο (εθνικό διακριτικό έµβληµα), το οποίο προστέθηκε στο πηλήκιο των στρατιωτικών κάτω από το στέµµα. δ. Η στολή των Ακροβολιστών, ήταν τύπου καθαρά ελληνικού, δηλαδή µάλλινο σιδηρόχρωµο ιµατίδιο (µεϊντάνι), φουστανέλα, µάλλινες περικνηµίδες και φέσι (φάριο) µε το στέµµα στο µπροστινό µέρος. 5. Το Σεπτέµβριο του 1835 συστήθηκε ένα τιµητικό σώµα η «Φάλαγγα», στην οποία εντάχθηκαν όσοι από τους αξιωµατικούς και οπλαρχηγούς του Αγώνα δεν κατατάχθηκαν στον Τακτικό Στρατό ή βρίσκονταν χωρίς κάποια θέση µετά τη διάλυση των άτακτων σωµάτων. Στους εντασσόµενους στη φάλαγγα απονέµονταν «τιµής ένεκεν» βαθµοί ισότιµοι αυτών του ανθυπολοχαγού µέχρι του συνταγµατάρχη. Οι φαλαγγίτες απολάµβαναν τις ίδιες αποδοχές, τιµές και διακρίσεις µε τους οµοιοβάθµους τους αξιωµατικούς του στρατού.

ΤΜΗΜΑ 17 ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΤΡΑΤΟΥ- ΠΕΖΙΚΟΥ 1836 - 1843

1. Οργάνωση – Σύνθεση Πεζικού Έτους 1836 – Συγκρότηση Οροφυλακής α. Τον Ιανουάριο του 1836, η σύνθεση του Πεζικού τροποποιήθηκε όπως παρακάτω: (1) Τα υπάρχοντα οκτώ Τάγµατα Πεζικού µειώθηκαν σε τέσσερα και µετονοµάσθηκαν σε «Τάγµατα Γραµµής». (2) Τα δέκα τάγµατα Ακροβολιστών συγχωνεύθηκαν σε τέσσερα «Ελαφρά Τάγµατα». (3) Κάθε Τάγµα αποτελούνταν από το επιτελείο του και έξι Λόχους. Η δύναµη του Λόχου για το µεν Τάγµα Γραµµής είναι 140 άντρες και για το δε ελαφρύ Τάγµα ήταν 162 άντρες. β. ∆ύο χρόνια αργότερα, µε το Βασιλικό ∆ιάταγµα της 20ης Ιουνίου 1838 τα Τάγµατα Γραµµής µειώθηκαν σε τρία, τα Ελαφρά σε δύο και όλα µετονοµάσθηκαν σε «Τάγµατα Πεζικού». Η δύναµη κάθε Τάγµατος ανερχόταν σε 31 Αξιωµατικούς και 822 οπλίτες.

- 53 -

2. Οροφυλακή Τον Ιανουάριο του 1838 συγκροτήθηκαν (Β.∆ 25 Ιανουαρίου 1838) οκτώ Τάγµατα Οροφυλακής. Σκοπός της συγκρότησης αυτών των Ταγµάτων ήταν η διατήρηση της δηµόσιας ασφάλειας και η φρούρηση των συνόρων της χώρας. Κάθε Τάγµα αποτελούνταν από επιτελείο και τέσσερις Λόχους, και είχε δύναµη 16 Αξιωµατικών και 299 οπλιτών. Για τη διοίκηση των Ταγµάτων αυτών συγκροτήθηκαν, µε Βασιλικό ∆ιάταγµα της 11ης Φεβρουαρίου 1838, τρία Αρχηγεία Οροφυλακής, επικεφαλής σε κάθε ένα από αυτά ήταν Συνταγµατάρχης ή Αντισυνταγµατάρχης, βοηθούµενος από επιτελείο ενός Λοχαγού, ενός Υπολοχαγού – Υπασπιστού, ενός ιατρού και ενός ιερέα. 3. Οργάνωση – Σύνθεση Πεζικού Έτους 1842-1843 Στο τέλος του 1842 ο στρατός και συγκεκριµένα το Πεζικό είχε την εξής µορφή και δύναµη: α. Πέντε Τάγµατα Πεζικού (των 6 Λόχων) β. Τρία Αρχηγεία Οροφυλακής γ. Οχτώ Τάγµατα Οροφυλακής (των 4 Λόχων) 4. Οπλισµός Με τα πρώτα µέτρα που πάρθηκαν το 1833, για την αναδιοργάνωση και ανασύνταξη του στρατού, ήταν και ο κατάλληλος εξοπλισµός του. Το Πεζικό εφοδιάστηκε µε λογχοφόρο τυφέκιο και σπάθα, ενώ στους λόχους Ευζώνων (εικ. 58) οι υπαξιωµατικοί και δέκα στρατιώτες έφεραν ραβδωτές καραµπίνες µε λόγχη. Οι Ακροβολιστές οπλίστηκαν και αυτοί µε λογχοφόρο τυφέκιο αλλά δεν έφεραν σπάθη.

Άντρες: 6.240 Ίπποι:20

Εικ.57 Βαυαροί Αξικοί και Στρατιώτες έξω από Στρατώνες στη Λαµία .

- 54 -

ΤΜΗΜΑ 18 ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΤΡΑΤΟΥ - ΠΕΖΙΚΟΥ 1843 - 1863

1. Μεταβολές Ετών 1843 -1852 α. Πεζικό (1) Τον Ιούνιο του 1843 τα υπάρχοντα πέντε Τάγµατα Πεζικού περιορίστηκαν (Β.∆. 21ης Ιουνίου 1843) σε τέσσερα, από τα οποία τα δύο ονοµάστηκαν Τάγµατα Γραµµής και τα άλλα δύο Τάγµατα Ακροβολιστών. Κάθε Τάγµα Γραµµής αποτελούνταν από επιτελείο και οχτώ Λόχους ( έναν Επίλεκτο, έξι του Πεζικού και ένας Ευζώνων), ενώ κάθε Τάγµα Ακροβολιστών από επιτελείο και τέσσερις Λόχους (έναν Επίλεκτο και τρεις Ακροβολιστών). Η δύναµη κάθε Λόχου τάγµατος Γραµµής ή Ακροβολιστών ήταν 140 άντρες. (2) Το έτος 1852 οι Λόχοι των Ταγµάτων Ακροβολιστών αυξήθηκαν σε έξι, βάση του από 11ης Οκτωβρίου 1852 Βασιλικού ∆ιατάγµατος. Τελικά οι δυνάµεις καθορίστηκαν για το µεν Τάγµα Γραµµής σε 1135 άντρες και για το Τάγµα Ακροβολιστών σε 854. (3) Με τη σύνθεση αυτή παρέµειναν µέχρι το 1854, οπότε το Πεζικό αναδιοργανώθηκε σε έξι τάγµατα Γραµµής και τρία ανεξάρτητα τάγµατα Ακροβολιστών, τα οποία προήλθαν από τη συγχώνευση των ταγµάτων Οροφυλακής. ∆ύο χρόνια αργότερα τα τάγµατα Γραµµής συγκροτήθηκαν σε τρία συντάγµατα µε δύο τάγµατα το καθένα.

Εικ.58 Εύζωνες µε τον οπλισµό τους

- 55 -

β. Οροφυλακή (1) Το έτος 1843 δηµιουργήθηκαν ένας ελαφρύς Λόχος και µια ελαφριά ∆ιλοχία, επιπλέον των υπαρχόντων οχτώ Ταγµάτων Οροφυλακής. Τα τµήµατα αυτά συνενώθηκαν το 1844 σε µια µονάδα, η οποία ονοµάστηκε «Παραπληρωµατικό Σώµα Οροφυλακής». (2) Η Οροφυλακή εντάχτηκε στο Υπουργείο Στρατιωτικών, ενώ καταργήθηκαν τα Αρχηγεία. Με Βασιλικό ∆ιάταγµα της 12ης Οκτωβρίου 1852, η Οροφυλακή συγκροτήθηκε σε τέσσερα Συντάγµατα, από δύο Τάγµατα το κάθε ένα. (3) Μετά τις παραπάνω µεταβολές, η σύνθεση και η δύναµη του Πεζικού στα τέλη του 1852, ήταν η ακόλουθη: (α) ∆ύο Τάγµατα Γραµµής των οχτώ Λόχων. (β) ∆ύο Τάγµατα Ακροβολιστών των έξι Λόχων (γ) Τέσσερα Συντάγµατα Οροφυλακής των δύο Ταγµάτων. (δ) Σύνολο 6.151 άντρες. 2. Κριµαϊκός Πόλεµος 1854 Κατά την περίοδο πριν από τον πόλεµο, απέδιδαν υπερβολική αξία στις αρετές του συστήµατος του άτακτου στρατού και του κλεφτοπολέµου. Στο σύστηµα αυτό είχε καταφύγει το Έθνος κατά την επανάσταση από ανάγκη, διότι υπόδουλο και ανοργάνωτο όπως ήταν, δεν είχε άλλο τρόπο πολεµικής δράσης. Οι πρώτες συνέπειες της εσφαλµένης αυτής αντίληψης εµφανίστηκαν κατά τον Κριµαϊκό Πόλεµο

Εικ.59 Ο Στρατώνας .του Πεζικού στην Αθήνα. Πίνακας του Κόλνµπεργκ Λουντβιχ (1811-1892) - Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

- 56 -

(1854) (εικ. 60) . Κατά την εποχή εκείνη, µολονότι κατά µήκος των Ελληνοτουρκικών συνόρων δεν υπήρχε καµία σηµαντική τουρκική στρατιωτική δύναµη για αντίδραση, η ένοπλη ελληνική προσπάθεια κατά της Τουρκίας περιορίστηκε µόνο στην εισβολή άτακτων οµάδων στην Ήπειρο, Θεσσαλία και Μακεδονία. Και ενώ η άσκοπη αυτή ενέργεια δε δηµιούργησε κανένα χρήσιµο αντιπερισπασµό υπέρ των Ρώσων, είχε ως αποτέλεσµα τη µακροχρόνια γαλλική κατοχή του Πειραιά, τη µεγάλη επιδηµία της χολέρας και την ολοκληρωτική κατάπτωση του ηθικού του λαού.

3. Οργάνωση – Σύνθεση Πεζικού Ετών 1854-1863

α. Τον Αύγουστο του 1854, το Πεζικό το αποτελούσαν έξι Τάγµατα Γραµµής και τρία Τάγµατα Ακροβολιστών. Τα Τάγµατα Ακροβολιστών σχηµατίστηκαν από τη συγχώνευση των Ταγµάτων Οροφυλακής. Κάθε Τάγµα Γραµµής και Ακροβολιστών είχε επιτελείο και έξι Λόχους. Αργότερα, µε το της 11ης Φεβρουαρίου 1856 Βασιλικό ∆ιάταγµα, τα Τάγµατα Γραµµής έγιναν τρία Συντάγµατα των δύο Ταγµάτων το καθένα. Όλες αυτές οι µονάδες διαλύθηκαν µε βάση το Βασιλικό ∆ιάταγµα της 6ης Σεπτεµβρίου 1860 και αντί αυτών δηµιουργήθηκαν δέκα Τάγµατα Πεζικού οµοιόµορφης σύνθεσης, τα οποία αποτελούνταν από επιτελείο και έξι Λόχους, εκ των οποίων ένας Λόχος Ευζώνων, των 110 αντρών. Με το τελευταίο διάταγµα διορίσθηκαν δυο Συνταγµατάρχες ως επιθεωρητές Πεζικού, βοηθούµενοι από ανάλογο επιτελείο.

β. Το Σεπτέµβριο του 1860 δηµιουργήθηκαν δέκα Τάγµατα Εφεδρείας, µε έδρα κάθε Τάγµατος την πρωτεύουσα του νοµού και µε σκοπό τη διενέργεια στρατολογίας και την εκπαίδευση εφέδρων και εθνοφυλάκων. Τα Τάγµατα αυτά αποτελούνταν από επιτελείο των τεσσάρων Αξιωµατικών, και από τέσσερις Λόχους, µε δύο Αξιωµατικούς, τρεις Υπαξιωµατικούς, δύο ∆εκανείς και ένα σαλπιγκτή κατά Λόχο. Κατόπιν των παραπάνω τροποποιήσεων το Πεζικό κατά το 1863 είχε την παρακάτω σύνθεση:

Εικ. 60 Κριµαϊκός Πόλεµος (Η πολιορκία της Σεβαστούπολης )

- 57 -

(1) ∆ύο Επιθεωρητές Πεζικού (2) ∆έκα Τάγµατα Γραµµής των 6 Λόχων (3) ∆έκα Τάγµατα Εφεδρείας των 4 Λόχων 4. Στρατολογία – Οπλισµός – Εκπαίδευση Πεζικού α. Με το νόµο ΦΞΕ΄ της 29ης Μαΐου 1859 η στρατιωτική θητεία µειώθηκε από τέσσερα σε τρία χρόνια. Οι απολυόµενοι στρατιώτες έπαιρναν µετάθεση στην εφεδρεία για τρία χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων καλούνταν περιοδικά για εκτέλεση ασκήσεων.

β. Μέχρι το έτος 1855 υπήρχε στο στράτευµα ποικιλία οπλισµού, όπως τυφέκια µε επικρουστήρα, γαλλικά, βελγικά και άλλων τύπων και µόνο για τους επίλεκτους είχε καθιερωθεί το τυφέκιο Μινιέ. Από τον Ιούνιο του 1855 όλα τα Τάγµατα Πεζικού και Ακροβολιστών εφοδιάστηκαν µε αυλακωτά τυφέκια. γ. Με εγκύκλιο ∆ιαταγή του υπουργείου Στρατιωτικών της 3ης Οκτωβρίου 1859 εφαρµόστηκε από τον ελληνικό στρατό, ο γαλλικός κανονισµός ασκήσεων Πεζικού. δ. Τον Αύγουστο του 1861 ρυθµίστηκαν τα της εκπαίδευση του Πεζικού όπως παρακάτω: (1) Στη βασική εκπαίδευση των νεοσυλλέκτων συµπεριλήφθηκαν η γυµναστική και η λογχοµαχία. (2) Η εκπαίδευση των νεοσυλλέκτων πραγµατοποιούνταν κοντά στην έδρα των Ταγµάτων. (3) Την άνοιξη και το φθινόπωρο κάθε έτους λειτουργούσε στρατόπεδο εκπαιδεύσεως, στο οποίο συγκεντρώνονταν αριθµός Ταγµάτων µε το ανάλογο Ιππικό και Πυροβολικό για εκτέλεση ασκήσεων διάρκειας ενός µήνα. Στο

Άντρες 7.204

Εικ 61 Εύελπις 1834-1852

- 58 -

στρατόπεδο λάµβαναν χώρα διαγωνισµοί σκοποβολής µε την επίδοση βραβείων στους νικητές. ε. Το Μάρτιο και τον Αύγουστο του 1861 δηµιουργήθηκε στην Αθήνα «Σχολείο Ριπής» για την εκπαίδευση των Αξιωµατικών και Υπαξιωµατικών στις βολές των όπλων του Πεζικού, στην κατασκευή και συντήρηση των πυριτιδοβόλων και µελέτη της βλητικής των φορητών όπλων. Η διάρκεια της εκπαίδευσης στο συγκεκριµένο σχολείο ήταν τρεις µήνες (1η Νοεµβρίου – 31 Ιανουαρίου).

- 59 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΖΙΚΟΥ – ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ (1863 – 1903)

ΤΜΗΜΑ 19 ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ 1863-1876

1. Γενικά

α. Μετά την εκθρόνιση του βασιλιά Όθωνα στις 10 Οκτωβρίου 1862, ακολούθησε µια µετέωρη κατάσταση, κατά την οποία η τάξη τηρήθηκε από το στρατό, το ναυτικό και την Εθνοφυλακή, που ήταν υπό των διαταγών της Εθνοσυνέλευσης , µέχρι την άφιξη του νέου βασιλιά Γεωργίου του Α΄ (εικ. 62) , ο οποίος ανέλαβε τη βασιλική εξουσία στις 10 Οκτωβρίου 1863. Από το 1864 ακολουθούν Νόµοι και ∆ιατάγµατα σχετικά µε την οργάνωση του Στρατού.

β. Κατά τη χρονική αυτή περίοδο έλαβαν χώρα στην Ελλάδα, η παραχώρηση των Επτανήσων (1864) και η Κρητική Επανάσταση (1866-1868).

2. Οργάνωση, Σύνθεση Πεζικού 1864-1867

α. Με βάση το Νόµο ΜΙΘ΄ του 1864 καταργήθηκαν τα δέκα εφεδρικά Τάγµατα. Το ∆εκέµβριο του 1867 συγκροτήθηκαν τέσσερα Τάγµατα Ευζώνων για την υπηρεσία της µεθορίου. Η δύναµη κάθε Τάγµατος ήταν 500 άντρες. Το Μάρτιο του 1868 δηµιουργήθηκαν και τέσσερις Λόχοι Ευζώνων, οι οποίοι αργότερα προσκολλήθηκαν ανά ένας στα Τάγµατα Ευζώνων, το κάθε ένα από τα οποία αποτελούνταν από πέντε Λόχους.

β. Ο φορητός οπλισµός του Πεζικού αποτελούνταν από τυφέκια υποδείγµατος 1857. Το έτος 1868 διανεµήθηκαν στις µονάδες δοκιµαστικά, τυφέκια Σασεπώ , υποδείγµατος 1866 (εικ. 63).

Εικ. 62 Ο Βασιλεύς Γεώργιος ο Α΄

Εικ. 63 Τυφέκιο Σασεπώ

- 60 -

γ. Τον Απρίλιο του 1864 και το Σεπτέµβριο του 1867 ρυθµίστηκε το ζήτηµα των σηµαιών των Ταγµάτων Πεζικού και Ευζώνων (εικ. 64). Χρώµατα και σχήµατα των σηµαιών ισχύουν ακόµα και σήµερα

δ. Τον Απρίλιο του 1864 δηµιουργήθηκε στη Λαµία Φθιώτιδας µόνιµο στρατόπεδο εκπαιδεύσεως των διαφόρων µονάδων, το οποίο διαλύθηκε µετά από ένα εξάµηνο. Από τότε η εκπαίδευση συνεχιζόταν σε προσωρινά στρατόπεδα που συγκροτούνταν κάθε έτος ανάλογα µε τα διαθέσιµα τάγµατα. Η διάρκεια της εκπαίδευσης ήταν ένας µήνας.

ε. Από το 1868 καθορίστηκα ειδικότερα για τα τάγµατα Πεζικού και Ευζώνων, καθώς και για τα τµήµατα της Χωροφυλακής, να συγκεντρώνονται κάθε χρόνο στην Αθήνα, για ορισµένο χρονικό διάστηµα, όπου και θα συµπληρώνουν την εκπαίδευσή τους. στ. Κατόπιν των αλλαγών αυτών η σύνθεση του Πεζικού στο τέλος του 1876, ήταν όπως παρακάτω:

ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΝΤΡΕΣ ∆έκα Τάγµατα Πεζικού 8.700 Τέσσερα Τάγµατα Ευζώνων των πέντε Λόχων 2.564 Σύνολο 11.264

ΤΜΗΜΑ 20 ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ 1877-1897

1. Γενικά

Κατά την περίοδο αυτή έλαβαν χώρα:

α. Ο Ρωσοτουρκικός πόλεµος 1877 – 1878.

β. Οι Επιστρατεύσεις 1880 – 1881 και 1885, και

γ. Ο Ελληνοτουρκικός πόλεµος του 1897.

Εικ. 64 Σηµαία περιόδου 1864

- 61 -

2. Ρωσοτουρκικός Πόλεµος 1877 – 1878

α. Η κήρυξη του πολέµου µε την Τουρκία από τη Ρωσία (1877) (εικ. 65) έθετε ήδη το πρόβληµα του διαµελισµού της οθωµανικής αυτοκρατορίας και της τύχης του αλύτρωτου Ελληνισµού. Η τότε κυβέρνηση προέβη στη λήψη επειγόντων οργανωτικών µέτρων. Ιδρύθηκαν δυο µόνιµα στρατόπεδα Ανατολικής και ∆υτικής Ελλάδος και προβλέφθηκε η πρόσκληση εκτάκτου εφεδρείας. Ολόκληρος ο στρατός αποτελούνταν από δύο Μεραρχίες, της Μεραρχίας Πελοποννήσου και της Μεραρχίας Στερεάς. Ο οπλισµός των µονάδων αυτών ήταν ελλιπής καθώς και η επαγγελµατική κατάρτιση των στελεχών.

β. Απόρροια της επικρατούσας φιλοπόλεµης άποψης, αποφασίστηκε η εισβολή στην Τουρκία την 21η Ιανουαρίου 1878.

γ. Οι ελληνικές δυνάµεις 23.500 αντρών υπό το Στρατηγό Σκαρλάτο Σούτσο πέρασαν τα σύνορα της Όθρυος από τις τρεις διαβάσεις που οδηγούν από Φθιώτιδα προς Θεσσαλία, ∆ερβέν – Φούρκας, Σούρπης και Γιαννιτσούς. Έπειτα από µερικές ασήµαντες συγκρούσεις µέχρι το ∆οµοκό, την εποµένη, η φάλαγγα εισβολής διατάχθηκε από την κυβέρνηση να επανέλθει στην αφετηρία της, κατόπιν απειλής της Τουρκίας ότι θα κηρύξει πόλεµο κατά της Ελλάδας. Η ήττα, η οποία επακολούθησε και η απόπειρα της Ρωσίας να δηµιουργήσει µεγάλο βουλγαρικό κράτος µε τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (εικ. 66) , απέδειξε για ακόµη µια φορά την ανάγκη στρατιωτικής οργάνωσης. Γι’ αυτό, αµέσως µετά την παραχώρηση της Θεσσαλίας και µέρους της Ηπείρου, ξεκινά η πρώτη σοβαρή προσπάθεια για δηµιουργία πραγµατικού στρατού.

Εικ. 65 Ρωσσοτουρκικός Πόλεµος (H πολιορκία του Καρς)

Εικ. 66 Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (Οι συνοµολογήσαντες τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, από αριστερά: Σαντουλάχ πασάς, Σαφβέτ Πασάς, Νικόλαος Ιγνάντιεφ που υπογράφει

και ο βοηθός διπλωµάτης Νεντίλοφ)

- 62 -

3. Οργάνωση – Σύνθεση Πεζικού Ετών 1877-1882

α. Οργανισµός 1877

(1) Η σύνθεση των διαφόρων Μονάδων µε τον οργανισµό 1877 καθορίστηκε όπως παρακάτω:

(α) Κάθε Μεραρχία αποτελούνταν από Επιτελείο και δυο Ταξιαρχίες.

(β) Κάθε Ταξιαρχία αποτελούνταν από δύο Συντάγµατα Πεζικού, ένα Τάγµα Ευζώνων και ανάλογα τµήµατα Ιππικού, Πυροβολικού, Μηχανικού και βοηθητικές υπηρεσίες.

(γ) Κάθε Σύνταγµα Πεζικού αποτελούνταν από δυο Τάγµατα και κάθε Τάγµα από τέσσερις Λόχους.

(δ) Κάθε Τάγµα Ευζώνων διέθετε επίσης τέσσερις Λόχους.

(ε) Η δύναµη των µονάδων Πεζικού σε άντρες και κτήνη καθορίστηκαν όπως παρακάτω:

1/ Σύνταγµα Πεζικού : Άντρες 2.019 και κτήνη 9.

2/ Τάγµα Ευζώνων : Άντρες 1.009 και κτήνη 4.

(στ) Το ∆εκέµβριο του 1877 σαν όπλο για τα τάγµατα Πεζικού και Ευζώνων ορίσθηκε το τυφέκιο Γκρας (εικ.67).

(2) Η ονοµασία και η διάρθρωση των µονάδων καθορίστηκαν µε τον παραπάνω οργανισµό, όπως παρακάτω:

(α) Μεραρχία Στερεάς Ελλάδας. Αποτελούνταν από τις Ταξιαρχίες Αθηνών και Μεσολογγίου, όπως παρακάτω:

Ταξιαρχία Αθηνών 1ο Σύνταγµα 1ο – 2ο Τάγµα 2ο Σύνταγµα 1ο – 2ο Τάγµα 3ο Τάγµα Ευζώνων

Ταξιαρχία Μεσολογγίου 3ο Σύνταγµα 1ο – 2ο Τάγµα 4ο Σύνταγµα 1ο – 2ο Τάγµα

(β) Μεραρχία Πελοποννήσου. Αποτελούνταν από τις Ταξιαρχίες Πατρών και Κέρκυρας, όπως παρακάτωq

Εικ. 67 Τυφέκιο Γκρας

- 63 -

Ταξιαρχία Πατρών 5ο Σύνταγµα 1ο – 2ο Τάγµα 6ο Σύνταγµα 1ο – 2ο Τάγµα 1ο Τάγµα Ευζώνων

Ταξιαρχία Κέρκυρας 7ο Σύνταγµα 1ο – 2ο Τάγµα 8ο Σύνταγµα 1ο – 2ο Τάγµα 2ο Τάγµα Ευζώνων

β. Οργανισµός 1878

Με τον οργανισµό αυτό το Πεζικό αποτελούνταν από δεκαέξι ανεξάρτητα τάγµατα Πεζικού των τεσσάρων Λόχων και τέσσερα Τάγµατα Ευζώνων των τεσσάρων Λόχων επίσης.

γ. Οργανισµός 1879

(1) Τα Τάγµατα Πεζικού αυξήθηκαν κατά τέσσερα και από δεκαέξι έγιναν είκοσι, ενώ τα Τάγµατα των Ευζώνων παρέµειναν τέσσερα.

(2) Ιδρύθηκε επίσης ένα Σώµα Στρατιωτικής Μουσικής ανά Τάγµα Πεζικού. Η δύναµη του Πεζικού, είθισται να συµπληρώνεται από κληρωτούς, από εθελοντές, από εθνοφύλακες και από τον τηρούµενο από τους άντρες οπλισµό.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΜΟΝΑ∆ΕΣ ΕΙΡΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ Άντρες Ίπποι Ηµίονοι Άντρες Ίπποι Ηµίονοι

Είκοσι Τάγµατα Πεζικού (των τεσσάρων Λόχων)

10.040 60 - 21.000 80 1.000

Τέσσερα Τάγµα Ευζώνων (των τεσσάρων Λόχων)

1.968 12 - 4.160 16 200

ΣΥΝΟΛΟ 12.008 72 - 25.160 96 1.200

Εικ.68 Εύζωνας µε το τυφέκιο Γκρας

- 64 -

δ. Οργανισµός 1880

(1) Το Πεζικό αποτελούνταν από:

(α) Τρία Συντάγµατα Πεζικού, από τα οποία τα δύο αποτελούνταν από τρία Τάγµατα και το τρίτο από τέσσερα. Κάθε Τάγµα ήταν των τεσσάρων Λόχων.

(β) Έντεκα ανεξάρτητα Τάγµατα Ευζώνων, των τεσσάρων Λόχων.

(γ) Ένα ανεξάρτητο Τάγµα εκπαιδεύσεως.

(δ) Τα Σώµατα Στρατιωτικής Μουσικής των Ταγµάτων Πεζικού καταργήθηκαν και συγκροτήθηκε ένα Σώµα Στρατιωτικής Μουσικής για κάθε Σύνταγµα Πεζικού.

(2) Κατόπιν των παραπάνω τροποποιήσεων έχουµε την ακόλουθη σύνθεση του Πεζικού:

ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΕΖΙΚΟΥ ΑΝΤΡΕΣ ΚΤΗΝΗ Τρία Συντάγµατα Πεζικού (δέκα Τάγµατα των τεσσάρων Λόχων)

2.855 32

Έντεκα ανεξάρτητα Τάγµατα Ευζώνων (των τεσσάρων Λόχων) 3.850 11

Ένα ανεξάρτητο Τάγµα εκπαιδεύσεως 95 3 Σύνολο 6.800 46

ε. Οργανισµός 1881

(1) Το Πεζικό µε τον οργανισµό του 1881 αποτελούνταν από:

(α) Τριάντα ένα ανεξάρτητα Τάγµατα Πεζικού των τεσσάρων Λόχων.

(β) Εννέα ανεξάρτητα Τάγµατα Ευζώνων των τεσσάρων Λόχων.

(γ) ∆εκατρείς εµπέδους Λόχους Πεζικού.

(δ) Σαράντα Μεταγωγικούς Ουλαµούς Υλικού Στρατού και Τροφίµων.

(ε) Σαράντα Μεταγωγικούς Ουλαµούς Πολεµοφοδίων Πεζικού.

(2) Η Μουσική, η οποία άνηκε ως τότε στο Πεζικό, αποτελούνταν από έναν επιθεωρητή και επτά στρατιωτικούς µουσικούς.

(3) Μετά τις παραπάνω αλλαγές η δύναµη του Πεζικού τροποποιήθηκε όπως ακολούθως:

Άντρες Κτήνη Πεζικό – Εύζωνοι 57.825 4.800

- 65 -

στ. Οργανισµός 1882

Το Πεζικό µε τον οργανισµό του 1882 αποτελούνταν από είκοσι επτά ανεξάρτητα Τάγµατα Πεζικού και εννιά ανεξάρτητα Τάγµατα Ευζώνων. Κάθε Τάγµα Πεζικού ή Ευζώνων αποτελούνταν από τέσσερις Λόχους. Η δύναµη του Πεζικού ήταν: Άντρες Κτήνη Πεζικό - Εύζωνοι 17.019 496

4. Οργάνωση Μονάδων Πεζικού κατά Συντάγµατα

α. Με βάση Βασιλικών ∆ιαταγµάτων του έτους 1885, τα οποία εκδόθηκαν από Ιούλιο µέχρι Οκτώβριο, τα είκοσι επτά υπάρχοντα Τάγµατα Πεζικού αποτέλεσαν δέκα Συντάγµατα. Το Πεζικό αποτελούνταν από δέκα Συντάγµατα και οκτώ ανεξάρτητα Τάγµατα Ευζώνων.

β. Με εγκύκλιους διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτικών των ετών 1884,1885 και 1886 τέθηκαν σε εφαρµογή ο νέος κανονισµός ασκήσεων Πεζικού (µετάφραση από το γαλλικό), ο κανονισµός της υπηρεσίας στην εκστρατεία (µετάφραση από το γαλλικό) και ο κανονισµός µεταφορών.

γ. Το 1886, για το οµοιόµορφο της εκπαίδευσης των οπλιτών στη βολή, το Υπουργείο Στρατιωτικών ίδρυσε στην Αθήνα Σχολείο Βολής. Σε αυτό φοιτούσε αριθµός αξιωµατικών και υπαξιωµατικών διαδοχικά από όλες τις Μονάδες.

δ. Μέχρι την ίδρυση του σχολείου, το υπουργείο Στρατιωτικών είχε διατάξει , όπως τα Συντάγµατα και Τάγµατα Ευζώνων να αποστέλλουν ανά ένα Λοχαγό ή Υπολοχαγό στην Αθήνα για παρακολούθηση µαθηµάτων για τη µέθοδο στη βολή, υπό τη διδασκαλία από αξιωµατικό της γαλλικής αποστολής.

5. Οργάνωση – Σύνθεση Πεζικού 1887 – 1896

α. Με τον οργανισµό του 1893, το Πεζικό παρέµεινε όπως είχε καθοριστεί το 1887, δηλαδή δέκα Συντάγµατα Πεζικού των τριών Ταγµάτων και οκτώ Τάγµατα Ευζώνων.

β. Ο αριθµός των Στρατιωτικών Μουσικών ορίστηκε σε έντεκα, εκ των οποίων οι δέκα άνηκαν στα Συντάγµατα Πεζικού και η άλλη στη Φρουρά Αθηνών.

Εικ.69 Αριστερά :Θεόδωρος ∆ηλιγιάννης (Πρωθυπουργός Ελλάδας) - ∆εξιά: Αντώνιος Μαυροµιχάλης (Υπουργός Στρατιωτικών) (1885 - 1886)

- 66 -

γ. Με τον οργανισµό του 1893 το Πεζικό αποτελούνταν από δέκα ανεξάρτητα Συντάγµατα Πεζικού και οκτώ ανεξάρτητα Τάγµατα Ευζώνων, τα οποία ήταν πλήρη σε άντρες και στελέχη.

δ. Μεταξύ των σχολών, οι οποίες είχαν δηµιουργηθεί κατά τη χρονική περίοδο 1887-1890, ήταν και το Σχολείο Βολής Πεζικού. Σε εκτέλεση του Νόµου ΑΘΠΤ΄ δηµιουργήθηκε µε Βασιλικό ∆ιάταγµα της 15ης Μαΐου 1889 Σχολείο Βολής στην Αθήνα µε σκοπό τη θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση, στα της βολής µε φορητά όπλα, Υπολοχαγών και Ανθυπολοχαγών, οι οποίοι προορίζονταν να χρησιµοποιηθούν ως εκπαιδευτές στα Συντάγµατα Πεζικού και Τάγµατα Ευζώνων, καθώς επίσης και Υπαξιωµατικών (Επιλοχιών, Λοχιών).

6. Ελληνοτουρκικός Πόλεµος 1897

α. Γενικά

(1) Ο Ελληνοτουρκικός πόλεµος του 1897 (Εικ. 70) αποτελούσε την πρώτη µετά την επανάσταση του 1821 δυναµική αναµέτρηση της µικρής και ανίσχυρης τότε Ελλάδας µε τη δυναµική ακόµα οθωµανική αυτοκρατορία. Παρά την άτυχη έκβαση του, έδωσε στους Έλληνες τη δυνατότητα να αντιληφθούν τις πολλές ελλείψεις τους και να αποκοµίσουν πολύτιµη πείρα στα ζητήµατα της προπαρασκευής και διεξαγωγής του πολέµου.

(2) Στις αρχές του 1897 η κυβέρνηση κάλεσε από 1 Φεβρουαρίου µέχρι 9 Απριλίου δέκα κλάσεις εφέδρων και την 1 Μαρτίου έθεσε τον ενεργό στρατό σε επιστράτευση.

(3) Συγχρόνως, την 1 Φεβρουαρίου, µε την πρόσκληση δύο κλάσεων, έστειλε στην Κρήτη Εκστρατευτικό Σώµα υπό το Συνταγµατάρχη Τιµολέοντα Βάσσο, δύναµης δυο Ταγµάτων Πεζικού (Ι/1 και Ι/7), ενός Λόχου Ευζώνων (3ο /ΙΙ Τάγµα), ενός Τάγµατος Μηχανικού, ενός αποσπάσµατος του Λόχου

Εικ. 70 Ελληνοτουρκικός πόλεµος 1897 (Μάχη του Βελεστίνου-Γκραβούρα εποχής που απεικονίζει τη µοναδική νικηφόρα

µάχη των Ελλήνων)

- 67 -

τηλεγραφητών, µιας ορειβατικής Πυροβολαρχίας (1η/1) και λοιπών βοηθητικών υπηρεσιών.

(4) Το Σώµα αυτό αποβιβάστηκε την 22.00 της 2 Φεβ-ρουαρίου στα δυτικά των Χανίων στον όρµο Κολυµπάρι της επαρχίας Κισσάµου, συγκρούστηκε την 6 Φεβρουαρίου στις Βουκολιές Κισσάµου (εικ. 71) και την εποµένη (7 Φεβρουαρίου) στο Κάστελο, Λειβαδιά – Αγιά µε τµήµατα τακτικού τούρκικου στρατού και Τουρκοκρητικών , τα οποία απωθήθηκαν προς Χανιά.

(5) Εν τω µεταξύ, τη νύχτα της 28ης προς 29ης Μαρτίου, 1800 άτακτοι της Εθνικής Ελληνικής Εταιρίας προσπάθησαν να εισέλθουν από την περιοχή της Καλαµπάκας Θεσσαλίας στο τούρκικο έδαφος, από όπου εκδιώχθηκαν µετά από δύο µέρες από τα εκεί τουρκικά συνοριακά τµήµατα.

(6) Τη νύχτα της 4 Απριλίου, µετά την απώθηση των ατάκτων, σηµειώθηκε ανταλλαγή πυρών µεταξύ δύο συνοριακών σταθµών (φυλακίων), από όπου επεκτάθηκε σε όλη τη µεθοριακή γραµµή της περιοχής Νεζέρου.

(7) Τα παραπάνω επεισόδια ήταν η αφορµή για να κηρύξει η Τουρκία τον πόλεµο στην Ελλάδα την 6 Απριλίου.

β. Ελληνικές ∆υνάµεις (1) Οι νεοσύστατες αυτές Μονάδες, µέχρι την 30 Μαΐου, έξι µόλις ηµέρες πριν την έναρξη των επιχειρήσεων, ενσωµατώθηκαν στις ήδη υφιστάµενες και όλες µαζί αποτέλεσαν το Στρατό Εκστρατείας, ο οποίος από πλευράς Πεζικού συνίστατο από :

(α) ∆ώδεκα Συντάγµατα Πεζικού (40 Τάγµατα).

(β) Τέσσερα Ανεξάρτητα Τάγµατα.

(γ) ∆ώδεκα Ανεξάρτητα Τάγµατα Ευζώνων.

Εικ. 71 Μάχη Βουκολιών – Κισσάµου

- 68 -

(2) Στον πόλεµο αυτό συµµετείχαν οι παρακάτω Ελληνικές δυνάµεις: (α) Στρατιά Θεσσαλίας 1/ Ι Μεραρχία: α/ 1η Ταξιαρχία (1ο και 2ο Σύνταγµα Πεζικού). β/ 2η Ταξιαρχία (4ο και 5ο Σύνταγµα Πεζικού). γ/ VI Τάγµα Ευζώνων. δ/ Απόσπασµα δεξιού (ΙΙ, VII και XI Τάγµατα Ευζώνων. 2/ ΙΙ Μεραρχία α/ 3η Ταξιαρχία (7ο και 8ο Σύνταγµα Πεζικού). β/ 4η Ταξιαρχία (3ο και 11ο Σύνταγµα Πεζικού). γ/ VI Τάγµα Ευζώνων. δ/ IV/3 Τάγµα µετόπισθεν ΧΙ ανεξάρτητο Τάγµα. ε/ Απόσπασµα αριστερού (VIII και IX Τάγµατα Ευζώνων και IV/8 Τάγµα το οποίο µετονοµάστηκε σε VII ανεξάρτητο). στ/ Εκτός των παραπάνω προωθηθήκαν στη Θεσσαλία και ∆οµοκό κατά τη διάρκεια του πολέµου έξι ανεξάρτητα Τάγµατα (I,II,III,VI,VIII και ΙΧ). (β) Στρατιά Ηπείρου 1/ 1η Ταξιαρχία (6ο και 10ο Σύνταγµα Πεζικού και ΙΙΙ Τάγµα Ευζώνων). 2/ 2η Ταξιαρχία (9ο και 12ο Σύνταγµα Πεζικού και Ι και Χ Τάγµατα Ευζώνων).

- 69 -

(γ) Εσωτερικό 1/ IV Ανεξάρτητο Τάγµα Αθηνών 2/ V -//- -//- Μεσολογγίου 3/ VII -//- -//- Χαλκίδας 4/ ΧΙΙ Τάγµα Ευζώνων Αγρινίου 5/ ΧΙΙΙ Τάγµα Ευζώνων Αθηνών. γ. Τουρκικές ∆υνάµεις Έναντι των παραπάνω ελληνικών δυνάµεων οι Τούρκοι είχαν συγκεντρώσει τις κάτωθι δυνάµεις: (1) Θεσσαλία Επτά Μεραρχίες Πεζικού, δηλαδή 99 Τάγµατα Πεζικού. (2) Ήπειρος ∆υο Μεραρχίες Πεζικού, των 16 Ταγµάτων κάθε µια, δηλαδή 32 Τάγµατα. (3) Εσωτερικό (α) Οχτώ Τάγµατα στη Βέροια. (β) Οχτώ Τάγµατα στο Μοναστήρι. δ. Πολεµικές Επιχειρήσεις – Μάχες (1) Κρήτη (α) Βουκολιές 6 Φεβρουαρίου 1897. (β) Λειβάδι – Αγιά 7 Φεβρουαρίου 1897. (2) Θεσσαλία (α) ∆ελέρια 6 έως 11 Απριλίου 1897. (β) Ρεβένι 6 Απριλίου 1897. (γ) Βελεστίνο 15 και 18 έως 24 Απριλίου.

- 70 -

(δ) Φάρσαλα 23 Απριλίου.

(ε) ∆οµοκός 5 Μαΐου 1897.

(στ) Ντέρβεν Φούρκα 6 Μαΐου 1897.

(3) Ήπειρος

(α) Άραχθος – Μπάνι 6 έως 9 Απριλίου 1897.

(β) Ανώγεια – Πέντε Πηγάδια 11 Απριλίου 1897.

(γ) Κουµουτζάδες 17 Απριλίου 1897.

(δ) Γρίµποβο 1 έως 3 Μαΐου 1897.

ε. Απώλειες

Νεκροί Τραυµατίες Αιχµάλωτοι Σύνολο Αξιωµατικοί Οπλίτες

581 6312

94 2335

1 251

153 3217

Σύνολο 689 2429 252 3370 7. Οριστική Οργάνωση του Στρατού κατά Μεραρχίες α. Με την ψήφιση του ΒΨ΄ Νόµου του 1900 «περί οργανισµού του Στρατού» καθορίστηκε η στην ειρήνη συγκρότηση του στρατού, όπως παρακάτω: (1) Ο στρατός τέθηκε υπό τη διοίκηση του Γενικού ∆ιοικητή Στρατού, ο οποίος ήταν συγχρόνως και Γενικός Επιθεωρητής Στρατού. (2) Τα αρχηγεία στρατού καταργήθηκαν και ο στρατός οργανώθηκε σε τρεις Μεραρχίες. Κάθε Μεραρχία αποτελούνταν από δυο Ταξιαρχίες Πεζικού και ανάλογο αριθµό µονάδων των λοιπών όπλων. Κάθε Ταξιαρχία αποτελούνταν από δύο Συντάγµατα Πεζικού ή Ευζώνων και ένα ανεξάρτητο Τάγµα Ευζώνων. Τα ανεξάρτητα Τάγµατα Ευζώνων παραµένουν τελικά έξι. β. Αργότερα ο Νόµος ΒΨ΄ τροποποιήθηκε µε το Νόµο ΒΠΟΖ΄ του 1903, η δε σύνθεση των Μεραρχιών, κατόπιν της τροποποίησης αυτής καθορίστηκε όπως παρακάτω: (1) Ιη Μεραρχία µε τις Α΄ Ταξιαρχία των 1ου και 2ου Συνταγµάτων Ευζώνων, Β΄ Ταξιαρχία των 4ου και 5ου Συνταγµάτων Πεζικού και τις µη Ταξιαρχικές Μονάδες: (α) 1ο Σύνταγµα Ιππικού.

(β) 1ο Σύνταγµα Πυροβολικού.

(γ) 1ο Τάγµα Ευζώνων.

1 Εκ των οποίων 50 Πεζικού 2 Εκ των οποίων 584 Πεζικού και Ευζώνων.

- 71 -

(2) ΙΙη Μεραρχία µε τις Γ΄ Ταξιαρχία των 1ου και 7ου Συντάγµατος Πεζικού, ∆΄ Ταξιαρχία των 2ου και 3ου Συνταγµάτων Πεζικού και τις µη ταξιαρχικές µονάδες :

(α) 2ο Σύνταγµα Ιππικού.

(β) 2ο Σύνταγµα Πυροβολικού.

(γ) 2ο Τάγµα Ευζώνων.

(3) ΙΙΙη Μεραρχία µε τις Ε΄ Ταξιαρχία των 6ου και 10ου Συνταγµάτων Πεζικού, ΣΤ΄ Ταξιαρχία των 8ου και 9ου Συνταγµάτων Πεζικού και τις µη ταξιαρχικές µονάδες:

(α) 3ο Σύνταγµα Ιππικού.

(β) 3ο Σύνταγµα Πυροβολικού.

(γ) 3ο Τάγµα Ευζώνων.

8. Στολή

α. Μέχρι το 1868 οι στολές του Πεζικού εξακολουθούσαν να παραµένουν οι ίδιες, µε µικρές µόνο παραλλαγές. Τότε καθιερώθηκε η γαλλικού τύπου στολή, η οποία περιλάµβανε πηλήκιο, χιτώνιο, χλαίνη από εριούχο βαθύ µπλε ύφασµα, ενώ η περισκελίδα ήταν χρώµατος γκρι. (εικ. 72)

β. Το 1877 καθιερώθηκε, για πρώτη φορά ως µικρή στολή των αξιωµατικών, το αυστριακού τύπου χιτώνιο.

γ. Η θερινή στολή όλων των αξιωµατικών ήταν ακριβώς όµοια µε τη χειµερινή, κατασκευασµένη όµως από λινό λευκό ύφασµα και το 1892 καθορίστηκε η µικρή θερινή στολή των αξιωµατικών και ανθυπασπιστών. Η µικρή στολή υπηρεσίας περιλάµβανε µάλλινο πηλήκιο και χιτώνιο χρώµατος φαιού, καθώς και λινό παντελόνι ή µάλλινο, όταν φερόταν µε µπότες, επίσης χρώµατος φαιού. Η µικρή στολή εκτός υπηρεσίας περιλάµβανε λευκό λινό πηλήκιο και χιτώνιο, καθώς και λευκό λινό παντελόνι ή µάλλινο, όταν φερόταν µε µπότες.

Εικ. 72 Στολές περιόδου 1877

- 72 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ΄ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΖΙΚΟΥ ΠΡΟ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

(1904 – 1912)

1. Γενικά α. Η ατυχής έκβαση του πολέµου του 1897, συνέπεια µη ύπαρξης ικανής στρατιωτικής δύναµης , όπως επίσης και το µακεδονικό ζήτηµα που είχαν δηµιουργήσει οι Βούλγαροι, κατέστησαν επιτακτική ανάγκη τη συγκρότηση ισχυρού στρατού. β. Τα αποτελέσµατα των προσπαθειών αυτών φάνηκαν στους βαλκανικούς πολέµους (1912 – 1913) που επακολούθησαν, κατά τους οποίους ο αναγεννηµένος ελληνικός στρατός µε τη βοήθεια των συµµάχων του αντιµετώπισε νικηφόρα τον τούρκικο στρατό και εν συνεχεία µε τη βοήθεια του σερβικού νίκησε το βουλγαρικό στρατό.

2. Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908) α. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι τροµοκρατικές ενέργειες των Βουλγάρων ανταρτών στη Μακεδονία είχαν δηµιουργήσει απειλητική κατάσταση, για την πλήρη εξόντωση των ελληνικών πληθυσµών της Μακεδονίας. Η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να αναλάβει την απόρρητη διεύθυνση της αντιµετώπισης των Βουλγάρων στη Μακεδονία. Με την απόφαση αυτή η ένοπλη δράση κατά των Βουλγάρων ονοµάστηκε Μακεδονικός Αγώνας. Ο τρόπος οργάνωσης και διεξαγωγής του αγώνα αυτού αποδεικνύει την, κατά την εποχή εκείνη επιτευχθείσα µεταβολή των ιδεών στην Ελλάδα. β. Τα αντάρτικα σώµατα που είχαν αποσταλεί στη Μακεδονία (εικ. 74) οργανώθηκαν µε στρατιωτική πειθαρχία και τέθηκαν υπό τη διοίκηση

Εικ. 73 Το Σώµα του Π. Γυπάρη σε θέσεις µάχης

- 73 -

υπεύθυνων Αξιωµατικών του στρατού. Η ενέργεια τους στηρίζεται σε καλά µελετηµένο στρατιωτικό σχέδιο. Η εξέλιξη του αγώνα αυτού αναχαίτισε τη βουλγαρική επεκτατική πολιτική και εξασφάλισε την επιβίωση του ελληνικού στοιχείου στη Μακεδονία.

3. Οργάνωση – Σύνθεση Πεζικού α. Με το Νόµο ΓΛΑ΄ του 1904, ο οργανισµός του στρατού ρυθµίστηκε σε νέες βάσεις. (1) Κάθε Μεραρχία αποτελούνταν από επιτελείο, δύο Ταξιαρχίες των δυο Συνταγµάτων η καθεµία, δυο Τάγµατα Ευζώνων, ένα Σύνταγµα Ιππικού, ένα Σύνταγµα Πεδινού Πυροβολικού, ένα Τάγµα Μηχανικού, ένα Λόχο Μεταγωγικού, ένα Λόχο Νοσοκόµων και µιας στρατιωτικής µουσικής. (2) Η Ιη Μεραρχία περιλάµβανε τις Α΄ Ταξιαρχία των 4ου και 5ου Συνταγµάτων Πεζικού, Β΄ Ταξιαρχία των 2ου και 3ου Συνταγµάτων Πεζικού καθώς επίσης και τα 4ο και 6ο Τάγµατα Ευζώνων. (3) Η ΙΙη Μεραρχία περιλάµβανε τις Γ΄ Ταξιαρχία των 1ου και 7ου Συνταγµάτων Πεζικού, ∆΄ Ταξιαρχία των 8ου και 11ου Συνταγµάτων Πεζικού, καθώς επίσης και τα 1ο και 2ο Τάγµατα Ευζώνων. (4) Η ΙΙΙη Μεραρχία περιλάµβανε τις Ε΄ Ταξιαρχία των 6ου και 11ου Συνταγµάτων Πεζικού, ΣΤ΄ Ταξιαρχία των 9ου και 12ου Συνταγµάτων Πεζικού, καθώς επίσης και τα 3ο και 7ο Τάγµατα Ευζώνων. β. Το Πεζικό αποτελούνταν από δώδεκα Συντάγµατα Πεζικού και έξι Τάγµατα Ευζώνων. Η σύνθεση των µονάδων του Πεζικού καθορίστηκε όπως παρακάτω:

Εικ. 74 Κρήτες Μακεδονοµάχοι

- 74 -

(1) Κάθε Σύνταγµα Πεζικού αποτελούνταν από επιτελείο και τρία Τάγµατα, των τεσσάρων Λόχων. (2) Από τα τρία Τάγµατα µόνο τα δύο ήταν ενεργά ενώ το τρίτο είχε µόνο στελέχη. Κάθε Τάγµα Ευζώνων αποτελούνταν από επιτελείο και τέσσερις Λόχους. 4. Το Σχολείο Βολής Πεζικού α. Το Νοέµβριο του 1907 συγκροτήθηκε το σχολείο βολής Πεζικού. Σκοπός του σχολείου αυτού ήταν η εκπαίδευση στα της βολής φορητών όπλων Πεζικού, των Υπολοχαγών και Ανθυπολοχαγών Πεζικού, Μηχανικού και Ιππικού, καθώς και των Επιλοχιών και Λοχιών του Πεζικού, Ευζώνων, Μηχανικού και Ιππικού. Το σχολείο βολής Πεζικού είχε διαιρεθεί σε δυο τµήµατα: το τµήµα Αξιωµατικών και το τµήµα Υπαξιωµατικών. β. Στο τµήµα Αξιωµατικών φοιτούσαν οι ανθυπολοχαγοί από τη σχολή Ευελπίδων του Πεζικού, Ιππικού και Μηχανικού, οι Ανθυπολοχαγοί που προέρχονται από τη σχολή Υπαξιωµατικών καθώς επίσης και οι αρχαιότεροι των λοιπών Υπολοχαγών και Ανθυπολοχαγών Πεζικού, Μηχανικού και Ιππικού. γ. Στο Τµήµα Υπαξιωµατικών φοιτούσε αριθµός Υπαξιωµατικών Πεζικού, Μηχανικού και Ιππικού, ο οποίος ορίζονταν ανά έτος από το Υπουργείο Στρατιωτικών. δ. Με βάση Βασιλικών ∆ιαταγµάτων των 1904 και 1905 επικυρώθηκαν και ενεργοποιήθηκαν οι κανονισµοί εκπαιδεύσεως και εσωτερικής υπηρεσίας του Πεζικού. ε. Το Φεβρουάριο του 1907 ρυθµίστηκαν τα του οπλισµού του στρατεύµατος µε τα καινούργια επαναληπτικά τυφέκια Μάνλιχερ (εικ.75) υποδείγµατος 1903, διαµετρήµατος 6,5 χιλιοστών.

Εικ.75 Τυφέκιο Μάνλιχερ Μ 1903

στ. Με βάση τα καθοριζόµενα οι µονάδες Πεζικού, Ευζώνων και Μηχανικού εφοδιάστηκαν µε µικρά τυφέκια.

- 75 -

5. Σχολείο Λοχαγών α. Το Σχολείο Λοχαγών συστήθηκε το Σεπτέµβριο του 1910 στην Αθήνα. Σκοπός του ήταν η πρακτική και υπό ενιαίο πνεύµα µόρφωση των λοχαγών των τεσσάρων Όπλων. Η διάρκεια της εκπαίδευσης ήταν ετήσια, ενώ οι εισαγόµενοι κάθε σειράς ορίστηκαν µέχρι εξήντα (36 του Πεζικού, 8 του Ιππικού, 10 του Πυροβολικού και 6 του Μηχανικού). β. Το 1914 µε τον Νόµο «Περί της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων», συστήθηκαν και τα Σχολεία Εφαρµογής Πεζικού, Πυροβολικού και Μηχανικού. Η φοίτηση στα Σχολεία αυτά ήταν διάρκειας εννέα µηνών και είχαν σκοπό να προσδώσουν την αναγκαία ειδική εκπαίδευση στους νέους ανθυπολοχαγούς της Σχολής Ευελπίδων. Τον Ιανουάριο του 1917, συστήθηκε και Σχολείο Εφαρµογής Ιππικού, λίγους όµως µήνες αργότερα κηρύχθηκε η επιστράτευση και τα Σχολεία Εφαρµογής διέκοψαν την λειτουργία τους. Το Σχολείο των Λοχαγών λειτούργησε µέχρι την επιστράτευση του 1915, όπου και διεκόπη οριστικά. Σε αυτό φοιτούσαν λοχαγοί των Όπλων, της Επιµελητείας και του Μεταγωγικού. Η φοίτησή τους ήταν προαιρετική, όσοι όµως δήλωναν ότι δεν επιθυµούσαν να φοιτήσουν και αυτοί που δεν αποφοιτούσαν ευδόκιµα, δεν είχαν δικαίωµα προαγωγής. 6. Στρατιωτική Προεκπαίδευση Με τη µείωση της θητείας των στρατευσίµων, ψηφίστηκε ο ΓΥΒ΄ Νόµος της 5ης Νοεµβρίου 1909 για στρατιωτική προεκπαίδευση. Με βάση αυτού του Νόµου, όλοι οι έφηβοι, οι οποίοι είχαν συµπληρώσει το δέκατο έκτο έτος της ηλικίας τους ήταν υποχρεωµένοι να προσέρχονται στα κατά τόπους κέντρα στρατιωτικής προεκπαίδευσης, για θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση. Η εκπαίδευση αυτή ήταν τριετής και κάθε νέος έπρεπε να έχει λάβει µέρος σε σαράντα ασκήσεις το χρόνο. Για την οργάνωση της στρατιωτικής προεκπαίδευσης η χώρα είχε διαιρεθεί σε εκπαιδευτικές περιοχές κατά τις περιφέρειες των Μεραρχιών. Η εκπαίδευση γινόταν κατά ∆ήµους, όπου συγκροτούνταν κέντρο στρατιωτικής εκπαίδευσης. Σαν εκπαιδευτές χρησιµοποιούνταν βαθµοφόροι του στρατού και την επίβλεψη της εκπαίδευσης είχαν οι Μεραρχίες. 7. Οργάνωση – Σύνθεση Πεζικού 1910-1912 α. Το Πεζικό περιλάµβανε δέκα οχτώ Συντάγµατα Πεζικού και εννέα Τάγµατα Ευζώνων. β. Ο ενεργός στρατός αποτελούνταν από τέσσερις Μεραρχίες (Ι,ΙΙ,ΙΙΙ,IV). Κάθε Μεραρχία περιλάµβανε επιτελείο, τρία Συντάγµατα Πεζικού και ένα Σύνταγµα πεδινού Πυροβολικού. γ. Η σύνθεση του ενεργού στρατού ως προς το Πεζικό ήταν 12 Συντάγµατα Πεζικού και 6 Τάγµατα Ευζώνων. Το Σύνταγµα Πεζικού είχε τρία Τάγµατα των τριών Λόχων και δυο ουλαµών πολυβόλων. Το Τάγµα Ευζώνων είχε τέσσερις Λόχους και δυο Ουλαµούς πολυβόλων. Υπήρχαν επίσης τα σχολεία εφαρµογής Πεζικού.

- 76 -

8. Ουλαµοί Υποψηφίων Εφέδρων Αξκών Πεζικού α. Βάσει του οργανισµού του στρατού του 1911 και του Νόµου Γ΄ της 7ης Ιανουαρίου 1912 «περί συνθέσεως του στρατού» δηµιουργήθηκαν Ουλαµοί Υποψηφίων Εφέδρων Αξκών. β. Αυτοί οι ουλαµοί δηµιουργήθηκαν ανά ένας σε κάθε Μεραρχία. Η διάρκεια κάθε εκπαιδευτικής σειράς ορίστηκε σε έντεκα µήνες, αρχοµένης από 1ης Μαρτίου και ολοκληρωνόταν την 31η Ιανουαρίου. Οι Ουλαµοί των ΥΕΑ Πεζικού προσκολλούνταν σε ένα από τα Συντάγµατα της Μεραρχίας. Στους Ουλαµούς αυτούς φοιτούσαν, κατόπιν εξετάσεων, κληρωτοί ή εθελοντές οπλίτες, οι οποίοι το πρώτο δεκαήµερο του Μαρτίου θα έπρεπε να έχουν συµπληρώσει πέντε µήνες στρατιωτικής θητείας και να έχουν επιδείξει κατά τη διάρκεια της θητείας τους σχετικά προσόντα. Ο Υπουργός των Στρατιωτικών, ανάλογα µε τις προβλεπόµενες ανάγκες, καθόριζε τον αριθµό των εισαχθέντων στους Ουλαµούς, κατά σειρά επιτυχίας στις εισαγωγικές εξετάσεις. γ. Οι απόφοιτοι των Ουλαµών επέστρεφαν στις µονάδες τους σαν Λοχίες. Μετά από ένα µήνα υπηρεσίας σαν Λοχίες ονοµαζόντουσαν Ανθυπολοχαγοί και υπηρετούσαν σαν Ανθυπολοχαγοί µέχρι λήξεως της θητείας τους, περίπου τρεις µήνες. δ. Όσοι δεν κατάφερναν να αποφοιτήσουν, δεν ονοµάζονταν έφεδροι Ανθυπολοχαγοί, άλλα επέστρεφαν στις µονάδες τους µε το βαθµό που είχαν πριν εισαχθούν στους Ουλαµούς (∆εκανέα ή στρατιώτη). Αυτοί είχαν τη δυνατότητα να προαχθούν στο βαθµό του Λοχία, κατόπιν σχετικής πρότασης του ∆ιοικητή Συντάγµατος , στο οποίο ήταν προσκολλούµενος ο Ουλαµός, στον οποίο είχε φοιτήσει. 9. Ανακεφαλαίωση Περιόδου προ Βαλκανικών Πολέµων Η έκβαση του πολέµου του 1897 και η ένταση στη Μακεδονία από τη δράση των Βουλγάρων, κατέδειξαν την άµεση ανάγκη για λήψη µέτρων για µια αξιόλογη στρατιωτική προπαρασκευή. Η πρώτη εκδήλωση για την επίτευξη του συγκεκριµένου σκοπού υπήρξε ο οργανισµός του στρατού του 1904, ο οποίος αποτέλεσε σταθµό στην εξέλιξη του Ελληνικού Στρατού από την απελευθέρωση της χώρας και µετά.

- 77 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ 1912-1922

ΤΜΗΜΑ 21

ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

1. Γενικά

Η περίοδος από την επανάσταση του 1909 (Γουδί) µέχρι τους βαλκανικούς πολέµους υπήρξε περίοδος αναγέννησης του ελληνικού στρατού. Σε χρονικό διάστηµα τριών χρόνων παρουσιάστηκε σηµαντική βελτίωση στην οργάνωση, στην εκπαίδευση και στον εξοπλισµό του στρατού, ώστε να είναι πανέτοιµος για την περίοδο των βαλκανικών πολέµων, οι οποίοι θα διαδραµατίσουν πολύ σηµαντικό ρόλο στην πραγµατοποίηση των ιδανικών του ελληνικού έθνους.

2. Ελληνοτουρκικός Πόλεµος 1912

α. Κατόπιν µυστικών συνθηκών µεταξύ Σερβίας και Βουλγαρίας, περί κοινής ανάληψης στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά της Τουρκίας, η Ελλάδα κήρυξε γενική επιστράτευση στις 17 Σεπτεµβρίου 1912 και στη συνέχεια τον πόλεµο στις 4 Οκτωβρίου. Το σχέδιο των επιχειρήσεων προέβλεπε τη συγκρότηση δυο Στρατιών, της Στρατιάς Θεσσαλίας και της Στρατιάς Ηπείρου.

β. Κυριότερη Στρατιά ήταν της Θεσσαλίας, η οποία θα διαδραµάτιζε σηµαντικό ρόλο στην έκβαση ολόκληρου του πολέµου. Η Στρατιά αυτή αποτελούνταν από 7 Μεραρχίες Πεζικού (Ιη, ΙΙη, ΙΙΙη, IVη, Vη, VIη, VIIη), µία Ταξιαρχία Ιππικού (Ιη) και 2 αποσπάσµατα Ευζώνων από 2 Τάγµατα το καθένα. Επίσης περιλάµβανε και 63 Τάγµατα Πεζικού και Ευζώνων και 120 πυροβόλα. Αρχιστράτηγος της Στρατιάς ήταν ο διάδοχος Κωνσταντίνος. γ. Η Στρατιά Ηπείρου, υπό τον Αρχιστράτηγο Σαπουντζάκη Κωνσταντίνο, (εικ. 77) περιλάµβανε λίγες δυνάµεις των 8 ταγµάτων Πεζικού και

Εικ.76 Τα τµήµατα έτοιµα να αναχωρήσουν για τον ελληνοτουρκικό πόλεµο 1912

- 78 -

Ευζώνων. τριών Μοιρών Πυροβολικού (µια Πεδινή, µια Ορειβατική και µια φρουριακού Πυροβολικού), µια Ίλης Ιππικού και βοηθητικών σχηµατισµών.

δ. Ο Ελληνικός Στρατός, µε ασήµαντες συγκρούσεις στην οροθετική γραµµή, εκτόπισε τον εχθρό από την Ελασσόνα (6 Οκτωβρίου) και κατάφερε να προελάσει από τη στενωπό του Σαρανταπόρου (9 Οκτωβρίου) καταδιώκοντας τον εχθρό. Κατέλαβε τα Σέρβια (11 Οκτωβρίου), την Κοζάνη (12 Οκτωβρίου) και στράφηκε προς τη Θεσσαλονίκη.

ε. Ενώ η Vη Μεραρχία, η οποία είχε ταχθεί στο αριστερό άκρο, µετά τη νικηφόρο µάχη του Περδίκκα (Ναλµπανκιοϊ), προσβλήθηκε αιφνιδιαστικά στη Βεύη (Μπανιτσά) και υποχωρούσε, ο κύριος όγκος του στρατεύµατος ανέτρεπε την εχθρική άµυνα στα Γιαννιτσά (19/20 Οκτωβρίου) και κατευθυνόταν προς τη Θεσσαλονίκη, οπού εξανάγκασε να παραδοθεί όλο το εχθρικό στράτευµα των 26.000 αντρών µε τα όπλα τους, τα πολυβόλα τους και τις σηµαίες τους (25 Οκτωβρίου 1912). Στις 26 Οκτωβρίου τα πρώτα τµήµατα του ελληνικού στρατού κατέλαβαν την πόλη της Θεσσαλονίκης, τη µεθεποµένη έκανε θριαµβευτική είσοδο ο Αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταντίνος µε το επιτελείο του και στις 29 του ίδιου µήνα ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ (εικ. 78).

Εικ. 78 Ο Βασιλιάς Γεώργιος ο Α΄ µετά του Αρχιστρατήγου διαδόχου

Κωνσταντίνου εισερχόµενος θριαµβευτικά στη Θεσσαλονίκη

Εικ.77 Ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος Σαπουντζάκης

- 79 -

στ. Μετά από τα παραπάνω, ο στρατός κατευθύνθηκε προς τη Φλώρινα, την οποία κατέλαβε στις 7 Νοεµβρίου και την Κορυτσά στις 6 ∆εκεµβρίου. Η ηπειρωτική φάλαγγα υπό των διαταγών του Αρχιστρατήγου Σαπουντζάκη, ανέτρεψε τις εχθρικές δυνάµεις, κατέλαβε τη Φιλιππιάδα στις 13 Οκτωβρίου, την Πρέβεζα στις 21 και διαπερνώντας τη στενωπό των «Πέντε Πηγαδιών», προσέκρουσε στο οχυρό των Ιωαννίνων-Μπιζανίου (εικ.79). Ενισχυόµενη µε στρατό από τη Μακεδονία πέτυχε να καταλάβει την πόλη των Ιωαννίνων στις 21 Φεβρουαρίου 1913.

ζ. Ο εχθρός έχασε και την υπεροχή που είχε στη θάλασσα από την επιτυχή δράση του Βασιλικού Ναυτικού και οι ασιατικές αυτού εφεδρείες αποκλείστηκαν στη Μικρά Ασία. Μετά την πτώση της Αδριανούπολης, παρά την άµυνα στη Τσατάλτζα, ήταν υποχρεωµένος να συµµετάσχει και να αποδεχθεί την ειρήνη µε βάσει της Συνθήκης του Λονδίνου της 17 Μαΐου 1913 (εικ. 80).

Εικ. 79 Μάχη Μπιζανίου - Ιωαννίνων

Εικ. 80 Συνθήκη Λονδίνου 1913

- 80 -

η. Συνθήκη Λονδίνου (17 Μαΐου 1913) Στις 17 Μαΐου 1913, µετά από µακρές διαπραγµατεύσεις, υπογράφηκε στο Λονδίνο η Συνθήκη ειρήνης. Σύµφωνα µε αυτήν, η Ευρωπαϊκή Τουρκία περιοριζόταν στην Ανατολική Θράκη µέχρι τη γραµµή Αίνου- Μηδείας, έχοντας απολέσει συγχρόνως και τα Νησιά του Αιγαίου, καθώς και την Κρήτη. ∆ηµιουργήθηκε όµως από τις Μεγάλες ∆υνάµεις, κυρίως µε την επιµονή της Αυστροουγγαρίας, η αυτόνοµη Αλβανία. Σε αυτήν περιλήφθηκε και η Βόρεια Ήπειρος, η οποία, παρά την αναµφισβήτητη ελληνικότητά της, αφαιρέθηκε από την Ελλάδα. θ. Πολεµικές Επιχειρήσεις – Μάχες – Νεκροί Πεζικού (1) Μακεδονία

(α) Ελάσσονα – ∆εσκάτη 6-10-1912 (β) Σαραντάπορο 9-10-1912 (γ) Κατερίνη – Περδίκκας 16-10-1912 (δ) Λαζαράδες 9-10-1912 (ε) Στενά Πόρτας 10-10-1912 (στ) Γιαννιτσά 19,20-10-1912 (ζ) Αµύνταιο (Σόροβιτς) 23-10-1912 (η) Θεσσαλονίκη 26-10-1912 (θ) Κόµανο 3,4-11-1912 (ι) Λόφοι (Βεύης) 21-10-1912 (ια) Κορυτσά 3-11-1912 (ιβ) Άρνισσα (Όστροβο)- Σιάτιστα 4-11-1912 (ιγ) Φλώρινα 7-11-1912

(2) Αρχιπέλαγος

(α) Λήµνος 8-11-1912 (β) Λέσβος 8-12-1912 (γ) Χίος 20-12-1912

(3) Ήπειρος

(α) Γρίµποβο 11-10-1912 (β) Ανώγειο – Πέντε Πηγάδια 27-10-1912 (γ) Πέστα 29-11-1912 (δ) Αετοράχη 30-11-1912 (ε) Μανωλιάσα 5-12-1912 (στ) Μπιζάνι 8-12-1912 (ζ) Πρέβεζα 20-10-1912 (η) ∆ρίσκος 28-11-1912 (θ) Ιωάννινα 21-2-1913

- 81 -

(4) Νεκροί

(α) Αξιωµατικοί 112 (β) Οπλίτες 3.110

3. Ο Ελληνοβουλγαρικός Πόλεµος

α. Γενικά

(1) Από την εποµένη της λήξης της εµπόλεµης κατάστασης µεταξύ των συµµάχων µε την Τουρκία, εµφανίστηκαν σηµαντικοί κίνδυνοι ενδοσυµµαχικής ρήξης. Σηµαντικές διαφωνίες υπήρξαν για τη διανοµή των εδαφών που είχαν παραχωρηθεί από την Τουρκία, για τα οποία η Συνθήκη του Λονδίνου προέβλεπε την παραχώρηση τους στους νικητές συµµάχους αδιαιρέτως. (2) Στο µεταξύ λόγω της δολοφονίας του Βασιλιά Γεωργίου του Α΄ στη Θεσσαλονίκη (εικ. 81), είχε ανέλθει στο θρόνο ο Κωνσταντίνος. Η ελληνική κυβέρνηση η οποία προέβλεπε την επικείµενη ρήξη µε τη Βουλγαρία, προέβη σε απόρρητες διαπραγµατεύσεις µε τη Σερβία, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσµα την υπογραφή συνθήκης φιλίας και συµµαχίας µεταξύ των δυο χωρών, εξασφαλίζοντας την κοινοπραξία του ελληνικού και του σέρβικου στρατού σε περίπτωση επίθεσης του τούρκικου.

β. Γεγονότα Πολέµου

(1) Μετά από άκαρπες προσπάθειες και µάταιες διαπραγµατεύσεις, για φιλική και ειρηνική διευθέτηση των διαφορών, περί της διανοµής των εδαφών στη Μακεδονία και αιµατηρές συγκρούσεις των αντιµέτωπων στρατευµάτων, στη Νιγρίτα (20 Φεβρουαρίου) και στο Παγγαίο (10-17 Μαΐου), ξέσπασε ακήρυκτος πόλεµος από µέρους της Βουλγαρίας µε γενική επίθεση των βουλγαρικών στρατιωτικών δυνάµεων εναντίον του σερβικού και ελληνικού στρατού (16 και 17 Ιουνίου 1913).

Εικ. 81 ∆ολοφονία Βασιλέως Γεωργίου Α΄

- 82 -

(2) Ο Ελληνικός Στρατός µετά από την εκκαθάριση κατά τη διάρκεια µιας νύχτας της πόλης της Θεσσαλονίκης, περιλαµβάνοντας τις Ιη, ΙΙη, ΙΙΙη, IVη, Vη, VIη, VIIη και Χη Μεραρχία, επιτέθηκε κατά του εχθρού και τον ανέτρεψε, µετά από τριήµερη πολύνεκρη µάχη, στις οχυρωµένες θέσεις στη γραµµή Κιλκίς – Λαχανά (19-21 Ιουνίου) (εικ. 83)

(3) Τις επόµενες µέρες, µετά από τις νικηφόρες µάχες στη ∆οϊράνη (23 Ιουνίου), Κωστουρίνου (25 Ιουνίου) και ∆εµίρ Ισάρ (Σιδηροκάστρου),

Εικ. 82 Ελληνοβουλγαρικός πόλεµος Επίθεση Πεζικού

Εικ. 83 Μάχη Κιλκίς – Λαχανά

- 83 -

προέλασε προς την κοιλάδα του Στρούµνιτσα ποταµού, πετυχαίνοντας µε αυτόν τον τρόπο, αφενός να βοηθήσει την προέλαση των Σέρβων, αφετέρου να αποκόψει τη γραµµή υποχώρησης των Βουλγάρων προς την κοιλάδα του Στρυµόνα. Από τότε ο ελληνικός στρατός εκτελούσε προέλαση προς Βορρά απωθώντας διαρκώς τη ΙΙη βουλγάρικη στρατιά, µε τρεις φάλαγγες όπως παρακάτω: (α) Ο όγκος των δυνάµεων (5 Μεραρχίες) από την κοιλάδα του Στρυµόνα προς Κρέσνα – Τζουµαγιά. (β) Αριστερή πτέρυγα (2 Μεραρχίες) από το Πέτσοβο προς την κοιλάδα του Ζελέσνιτσα. (γ) ∆εξιά πτέρυγα (1 Μεραρχία) από το Ζύρνοβο και της κοιλάδας του Νέστου προς Νευροκόπι και Μαχωµία. (4) Η αναστολή της προέλασης πραγµατοποιήθηκε µε υπογραφή εκεχειρίας στις 7 Ιουλίου. γ. Συνθήκη Βουκουρεστίου Οι αντιπρόσωποι των χωρών που είχαν λάβει µέρος στον πόλεµο αυτό συναντήθηκαν στο Βουκουρέστι, (εικ. 84) όπου µετά από διαπραγµατεύσεις υπέγραψαν την τελική συνθήκη στις 28 Ιουλίου, βάσει της οποίας η Ελλάδα εξασφάλιζε την Ανατολικά Μακεδονία και διπλασίασε τα εδαφικά της όρια.

Εικ. 84 Συνθήκη Βουκουρεστίου (Η ελληνική αποστολή στη συνδιάσκεψη του Βουκουρεστίου. Από αριστερά στα δεξιά, Καθισµένοι: λοχαγός Κ. Πάλλης, Ανδρέας Παπαδιαµαντόπουλος, Ελ. Βενιζέλος, ∆. Πανάς, Ν. Πολίτης. Όρθιοι: Θ. Πετρακόπουλος, Σ. Γεωργόπουλος, Κ. Μαρκαντωνάκης, Σ. Κωνσταντινίδης, λοχαγός Αλ. Εξαδάκτυλος και Μ. Τσαµαδός )

- 84 -

δ. Πολεµικές Επιχειρήσεις – Μάχες

(1) Κιλκίς – Λαχανά 20,21-6-1913 (2) ∆οϊράνη 23-6-1913 (3) Μπέλλες 25,26-6-1913 (4) ∆εµίρ Χισάρ 27-6-1913 (5) Κρέσνα 6-7-1913 (6) Πέτσοβο 6,7-7-1913 (7) Σιµιτλή 13-7-1913 (8)_ Τζουµαγιά 17-7-1913 (9) Νευροκόπι 5-7-1913 (10) Μαχωµία 16-7-1913 ε. Νεκροί Πεζικού

(α) Αξιωµατικοί 152 (β) Οπλίτες 3.887

4. Η Σηµασία των Βαλκανικών Πολέµων για την Ελλάδα

α. Οι αγώνες του Ελληνικού Στρατού ήταν σκληροί και δύσκολοι και οι θυσίες του σε αίµα µεγάλες. Όχι όµως µάταιες. Χάρη στους αγώνες αυτούς, η Ελλάδα εξήλθε από τους δύο Βαλκανικούς Πολέµους µε αυξηµένο το στρατιωτικό της γόητρο και έχοντας πραγµατοποιήσει ένα µεγάλο µέρος από τις εθνικές της διεκδικήσεις. Μετά από µακρόχρονη περίοδο υποδουλώσεως, οι ελληνικότατες περιοχές της Μακεδονίας και της Ηπείρου, κατά το µεγαλύτερο µέρος τους, επανήλθαν στους κόλπους της µητέρας πατρίδας, ςνώ τα νησιά του Αιγαίου, εκτός από τη ∆ωδεκάνησο, έγιναν και πάλι τα προπύργια του Ελληνισµού και της ελευθερίας.

β. Η έκταση της χώρας σχεδόν διπλασιάσθηκε και περίπου 2,2 εκατοµµύρια σκλαβωµένοι Έλληνες, έσπασαν επιτέλους τα δεσµά της δουλείας. Νέες πλουτοπαραγωγικές πηγές προστέθηκαν, τόνωσαν σηµαντικά την εθνική οικονοµία και βελτίωσαν αισθητά το βιοτικό επίπεδο του λαού.

γ. Αναµφισβήτητα για την Ελλάδα οι πόλεµοι αυτοί αποτελούν µια από τις µεγαλύτερες εξάρσεις της φυλής, µετά την Επανάσταση του 1821. Γιατί, αν µε την Επανάσταση του 1821 η Ελλάδα απέκτησε την εθνική της ανεξαρτησία, µε τη µεγάλη εθνική της εξόρµηση του 1912 συµπλήρωσε την κρατική της υπόσταση και έθεσε σταθερά τα θεµέλια της περαιτέρω πορείας του Έθνους. Η ανδρεία, η άρτια εκπαίδευση, η υψηλή µαχητική ικανότητα και το άριστο ηθικό του Ελληνικού Στρατού, άρρηκτα συνυφασµένο µε την πρωτοφανή σύµπνοια και οµοψυχία λαού και ηγεσίας, ήταν τα βασικά εκείνα στοιχεία που οδήγησαν τότε το Έθνος στα ένδοξα πεπρωµένα του µε σωφροσύνη και αποφασιστικότητα.

δ. Ο Γάλλος Πολεµικός ανταποκριτής Leune , ο οποίος παρακολούθησε από κοντά τους αγώνες του Ελληνικού Στρατού, την περίοδο εκείνη, έγραψε στο γαλλικό περιοδικό «L’ Illustration» για τον Έλληνα στρατιώτη: «Μου φαίνεται πως βλέπω να εµφανίζονται και πάλι τα τέκνα της αρχαίας Ελλάδας, ενστερνισµένα όµως τις αρχές της πειθαρχίας, της αλληλεγγύης και της οργανώσεως

- 85 -

των σύγχρονων στρατών». Και παρακάτω για την οµοψυχία και την αποφασιστικότητα του Ελληνικού Έθνους : «… που έχει διαπεραστεί από την ιδέα, ότι ένας λαός δεν ηττάται παρά µόνο όταν του αξίζει».

ΤΜΗΜΑ 22 ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ 1914-1919

1. Γενικά

Μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέµων 1912 – 1913 και τη λήξη της επιστράτευσης το Νοέµβριο του 1913, επακολούθησε µια µικρή περίοδο ειρήνης, η οποία χρησιµοποιήθηκε για την αναδιοργάνωση της χώρας, λόγω της προσάρτησης των νέων εδαφών και των στρατιωτικών της δυνάµεων.

α. Η σύνθεση του στρατού καθορίστηκε µε τον προσωρινό οργανισµό του 1913 όπως παρακάτω:

(1) Το Πεζικό αποτελούνταν από 42 Συντάγµατα, εκ των οποίων πέντε Συντάγµατα Ευζώνων και τρία Συντάγµατα Κρητών. Το καθένα από τα Συντάγµατα αποτελούνταν από τρία Τάγµατα, εκ των οποίων τα δύο ενεργά. Κάθε Τάγµα αποτελούνταν από τέσσερις Λόχους (των τριών διµοιριών) και µιας διµοιρίας πολυβόλων. Τα Συντάγµατα αυτά κατανεµήθηκαν σε δέκα τέσσερις Μεραρχίες, η κάθε µια από τις οποίες αποτελούνταν από τρία Συντάγµατα.

(2) Το Φεβρουάριο και τον Απρίλιο του 1914 καθορίστηκε ο οπλισµός του Πεζικού ως εξής:

(α) Λοχίες, ∆εκανείς, σαλπιγκτές και στρατιώτες (πλην πολυβόλων) : τυφέκιο Πεζικού και ξιφολόγχη.

(β) Οπλίτες Πολυβόλων : Αραβίδα και ξιφολόγχη.

(γ) Τυµπανιστές: Περίστροφο.

β. Πριν όµως συνταχθεί ο οριστικός Οργανισµός, η περίοδος οµαλότητας τερµατίστηκε µε την κηρυχθείσα το Νοέµβριο του 1915 γενική επιστράτευση, λόγω του ότι είχε ήδη ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσµιος πόλεµος, κατόπιν της δολοφονίας του Αυστριακού ∆ιαδόχου αρχιδούκα Φραντς Φέρντιναντ (εικ. 85) από τους Σέρβους στο Σεράγεβο.

Εικ. 85 Ο ∆ιάδοχος του Αυστριακού θρόνου αρχιδούκας Φραντς Φέρντιναντ

- 86 -

2. Α΄ Παγκόσµιος Πόλεµος (1914-1918)

α. Γενικά

(1) Από το Σεπτέµβριο του 1916 η προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Άµυνας, η οποία είχε έδρα τη Θεσσαλονίκη, άρχισε να ενισχύει τις συµµαχικές δυνάµεις της Αντάντ, αρχικά µε τη Μεραρχία Σερρών, η οποία µέχρι το τέλος του 1916 είχε εισέλθει ολόκληρη στον τοµέα του Αξιού, και την 14 Μαΐου 1917 ανέλαβε την τακτική επιχείρηση του Ραβινέ. Κατά τον ίδιο µήνα δύο ακόµη ελληνικές Μεραρχίες (Αρχιπελάγους και Κρήτης) εισήλθαν στο µακεδονικό µέτωπο. Στις 27 Μαΐου 1918, η Μεραρχία Αρχιπελάγους, η οποία είχε ενταχθεί στην 1η Οµάδα Μεραρχιών, επιτέθηκε κατά τµήµατος του γερµανοβουλγαρικού µετώπου, στα νότια αντερείσµατα της Τζένας, βοηθούµενη και από τις Μεραρχίες Κρήτης και Σερρών. Η επίθεση αυτή, γνωστή και ως Σκρα – ντι – Λέγκεν από το οµώνυµο ύψωµα (υψ. 1096), είχε πλήρη επιτυχία , απέδειξε τη µαχητικότητα των Ελλήνων και ενδυνάµωσε την εµπιστοσύνη της συµµαχικής διοίκησης προς το αξιόµαχο του ελληνικού στρατού.

(2) Οι παραπάνω τρεις Μεραρχίες θα ενισχυθούν αργότερα από εφτά επιστρατευόµενες Μεραρχίες, η συµµετοχή των οποίων θα έχει σηµαντική επίδραση στο µέλλον, αφού θα ανατρέψει την αναλογία δυνάµεων υπέρ των συµµάχων και θα συµβάλλει στην έκβαση του πολέµου, όπως και η συµµετοχή των αµερικάνικων δυνάµεων για το δυτικό µέτωπο.

(3) Η Μάχη του Σκρά

(α) Η Μάχη του Σκρα θεωρείται µια από τις σηµαντικότερες νικηφόρες µάχες του ελληνικού στρατού στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσµίου Πολέµου. Συγκεκριµένα, κατά τον Α΄ Παγκόσµιο Πόλεµο η περιοχή του Σκρα, της οµώνυµης σήµερα περιοχής στο Νοµό Κιλκίς, είχε οργανωθεί αµυντικά από τους Βουλγάρους, οι οποίοι και παρενοχλούσαν τα Συµµαχικά στρατεύµατα ιδίως στην δυτικά του Αξιού ποταµού περιοχή (εικ. 86). Έτσι αποφασίσθηκε από τον Γάλλο επικεφαλής, Αρχιστράτηγο Γκυγιωµά η κατάληψη της περιοχής από µονάδες του ελληνικού Σώµατος Στρατού Εθνικής Αµύνης, διοικητής των οποίων ήταν ο αντιστράτηγος Εµµανουήλ Ζυµβρακάκης. Η επίθεση διεξάχθηκε από πέντε συνολικά συντάγµατα πεζικού, το 5ο και το 6ο της Μεραρχίας Αρχιπελάγους (υπό τον υποστράτηγο Ιωάννου), πλαισιούµενα δεξιά (Α) από το 7ο και 8ο της Μεραρχίας της Κρήτης (υπό τον υποστράτηγο Σπηλιάδη) και αριστερά (∆) από το 1ο σύνταγµα της Μεραρχίας των Σερρών (υπό τον υποστράτηγο Επαµ. Ζυµβρακάκη), µε συνολικό αριθµό 14.546 µαχητές πεζικού, υποστηριζόµενοι από 287 βαρέα και ελαφρά πυροβόλα. Οι Βούλγαροι διέθεταν επίσης πέντε συντάγµατα πεζικού υποστηριζόµενα από ισχυρό βαρύ και ελαφρό πυροβολικό. (β) Η µάχη

Την 16 έως 29 Μαΐου του 1918 και από της 5ης ώρας πρωινής άρχισε η προπαρασκευή του ελληνικού πυροβολικού για την καταστροφή των διαφόρων αµυντικών εγκαταστάσεων ενώ τα συντάγµατα που ήταν έτοιµα για την επίθεση εξόρµησαν το πρωί της εποµένης (17 Μαΐου) καλυπτόµενα από κινητό φραγµό του πυροβολικού. Η Βουλγαρική αντίδραση ήταν επίσης ισχυρή πλην όµως η ορµή του ελληνικού στρατού ήταν τόση που υπερφαλάγγισε την

- 87 -

βουλγαρική αντίσταση και στις 06.30 το Σκρα είχε καταληφθεί. Βέβαια οι Βούλγαροι υπερασπίσθηκαν µε πείσµα τις θέσεις τους και το απόγευµα της 17ης Μαΐου επιχείρησαν λυσσώδεις αντεπιθέσεις ιδίως κατά του 5ου Συντάγµατος πεζικού της Μεραρχίας της Κρήτης που όλες όµως τελικά αποκρούσθηκαν.

(γ) Απώλειες

Οι απώλειες όµως υπήρξαν βαρύτατες. Ο συνολι-κός αριθµός των απωλειών του ελληνικού στρατού ήταν νεκροί: 29 Αξιωµατικοί και 412 οπλίτες, και τραυµατίες: 69 Αξιωµατικοί και 2135 οπλίτες. Το µεγαλύτερο αριθµό απωλειών είχε η Μεραρχία Αρχιπελάγους µε Αξιωµατικούς νεκρούς 24, τραυµατίες 54 και οπλίτες νεκρούς 314 και τραυµατίες 1723.

(δ) Αποτέλεσµα

Η "Νίκη του Σκρα" όπως αναφέρεται στην ελληνική στρατιωτική ιστορία εξέπληξε τόσο τους συµµάχους όσο και τους εχθρούς. Με δεδοµένο τη πολύ καλή οχύρωση των βουλγαρικών δυνάµεων που υποστηριζόταν µε πολυάριθµο πυροβολικό, η θέση τους θεωρούταν απρόσβλητη και ύστερα µάλιστα από την αποτυχία που είχε σηµειώσει ένα χρόνο πριν, τον Μάρτιο του 1917, η 122α γαλλική Μεραρχία στη προσπάθειά της να την εξουδετερώσει. Κανείς από τους συµµάχους δεν περίµενε να δει να διασπάται από την ορµή των ελληνικών στρατιωτικών δυνάµεων µια τέτοια οχύρωση σ΄ ένα µέτωπο µήκους 12 χλµ και βάθους 1-2 χλµ µε συνέπεια την πλήρη κυριαρχία. Η Βουλγαρική διοίκηση παρά τις απεγνωσµένες προσπάθειες επανακατάληψης και τις σφοδρές αντεπιθέσεις της δεν κατάφερε να επανακτήσει τις θέσεις της. Η δε Γαλλική διοίκηση διαπίστωσε επίσης πως αν τελικά ο ελληνικός στρατός περιοριζόταν απ’ την αρχή, µόνο στη κατάληψη της προεξοχής των βουλγαρικών θέσεων της Χούµας ίσως το αποτέλεσµα να είχε δώσει ακόµη και σηµαντικά στρατηγικά αποτελέσµατα. Η νίκη του Σκρα θεωρήθηκε ισχυρότατο πλήγµα για τους Βουλγάρους και µέγα κατόρθωµα του ελληνικού στρατού. Συγκεκριµένα ο αρχιστράτηγος των συµµαχικών δυνάµεων στρατηγός Γκυγιωµά, που είχε εν τω µεταξύ αντικαταστήσει τον στρατηγό Σαράιγ από τον προηγούµενο ∆εκέµβριο, χαρακτήρισε το Ελληνικό Πεζικό ως «Πεζικό απαράµιλλης ανδρείας και έξοχης ορµητικότητας»".

Εικ. 86 Η αµυντική οργάνωση και οχύρωση της τοποθεσίας Σκρα

- 88 -

β. ∆ιάσπαση Μακεδονικού Μετώπου

(1) Την παραµονή της γενικής επίθεσης για τη διάσπαση του µακεδονικού µετώπου από τις ελληνικές δυνάµεις, το Α΄ Σώµα Στρατού, µε τις ΧΙΙΙ, Ι, και ΙΙ Μεραρχίες, ανέλαβε το µέτωπο του Στρυµόνα, το Σώµα Στρατού Εθνικής Άµυνας, µε τις Μεραρχίες Αρχιπελάγους, Σερρών και Κρήτης, διέθεσε τη Μεραρχία Αρχιπελάγους στην 1η οµάδα Μεραρχιών στον τοµέα της Λιουµνίτσης (εικ.87) και τις Μεραρχίες Σερρών και Κρήτης στη βρετανική στρατιά στον τοµέα της ∆οϊράνης. Τέλος το Β΄ Σώµα Στρατού µε τις ΙΙΙ, ΙV και XIV Μεραρχίες, διέθεσε την ΙΙΙ Μεραρχία στη γαλλική στρατιά στον τοµέα της καµπής του Εριγωνα, την ΙV Μεραρχία στην 1η Οµάδα Μεραρχιών στον τοµέα της Λιουµνίτσης (αριστερά της Μεραρχίας Αρχιπελάγους) και τη XIV Μεραρχία, η οποία εισήλθε στον αγώνα τελευταία, στη βρετανική στρατιά για να καταδιώξει τον εχθρό στην κοιλάδα της Στρωµνίτσας. Η ΙΧ Μεραρχία παρέµεινε στη Φλώρινα σαν εφεδρεία.

(2) Η ελληνική αυτή δύναµη, η οποία αποτελούσε το 34% της συνολικής δύναµης του συµµαχικού στρατού, επέτρεψε στο ∆ιοικητή των συµµαχικών στρατευµάτων Ανατολής να διατάξει γενική επίθεση (15 Σεπτεµβρίου 1918) κατά του γερµανοβουλγαρικού µετώπου.

(3) Το Α΄ Σώµα Στρατού απασχολούσε και κατάφερε να καθηλώσει την ΙΙη βουλγαρική Στρατιά, οι δε Μεραρχίες Σερρών και Κρήτης συµπολέµησαν µε τους Άγγλους στη λίµνη της ∆οϊράνης άλλα είχαν πολύ σοβαρές απώλειες. Οι Μεραρχίες Αρχιπελάγους και ΙV προέλασαν προς τη γενική κατεύθυνση του όρους Πλασκόβιτσα και συνέβαλαν σηµαντικά στη διάσπαση του Γερµανοβουλγαρικού µετώπου. Η ΙΙΙ Μεραρχία µε τις πολεµικές της ενέργειες συνέβαλε στην αιχµαλωσία της ΧΙης Γερµανικής Στρατιάς. Η διάσωση του όλου Γερµανοβουλγαρικού µετώπου στην Ανατολή από την καταστροφή και την αιχµαλωσία έγινε µε την έγκαιρη ανακωχή (29 Σεπτεµβρίου 1918). Ο συµµαχικός στρατός µετά από αυτό, άρχισε την απειλητική του κίνηση κατά της Αυστρίας. όσον αφόρα τις ελληνικές Μεραρχίες:

Εικ. 87 Επιχειρήσεις Μακεδονίας στο τοµέα της Λουµνίτσας

- 89 -

(α) Η ΙΙΙη Μεραρχία κινήθηκε προς Πιρότ και Νύσσα

(β) Η ΙV Μεραρχία προς Τσάρεβο Σέλο

(γ) Η Μεραρχία Αρχιπελάγους προς Πέτσοβο

(δ) Η XIV προς Στρώµνιτσα.

γ. Εκστρατεία Ουκρανίας 1919

(1) Η συµµαχική επέµβαση προς τη Ρωσία, στηρίχτηκε στην ενεργό συµβολή της Ελλάδας, η οποία ανέλαβε να ενισχύσει τη συµµαχική αυτή προσπάθεια µε το Α΄ Σώµα Στρατού, αποτελούµενο από τις Ι, ΙΙ και ΧΙΙΙ Μεραρχίες.

(2) Η µεταφορά του Α΄ Σώµατος Στρατού στην Ουκρανία (εικ. 88) δεν πραγµατοποιήθηκε µαζικά. Άρχισε στις αρχές του Ιανουαρίου του 1919, αλλά ούτε η Ιη Μεραρχία ούτε το πυροβολικό της ΧΙΙΙης κατάφερε να συµµετάσχει στην εκστρατεία. Η, υπό το Στρατηγό Νίδερ, διοίκηση του Σώµατος Στρατού µεταφέρθηκε στην Οδησσό µετά το πέρας της εκστρατείας και µάλιστα όταν άρχισε η εκκένωση της πόλης. Η εκστρατεία αυτή , η οποία είχε οργανωθεί από τη συµµαχική διοίκηση, δε διέθετε τα κατάλληλα µέσα για τον επιδιωκόµενο σκοπό. Η µεταφορά και η διάθεση των µέσων ήταν πληµµελής. Πολλά ελληνικά τµήµατα αποβιβάστηκαν χωρίς µεταγωγικά πλοία και άλλα βοηθητικά µέσα, µε αποτέλεσµα την αργοπορηµένη άφιξή τους.

(3) Παρόλα αυτά, τα ελληνικά στρατεύµατα Πεζικού, αποτέλεσαν τον κυριότερο παράγοντα στην εκστρατεία αυτή και ήταν τα µόνα που έδρασαν ΒΑ της Οδησσού. Μάχονταν συνεχώς από τη στιγµή που αποβιβάστηκαν στο ρωσικό έδαφος, µέχρι την εκκένωση της Οδησσού και της Σεβαστούπολης, µε ακαταίσχυντη ορµή και υψηλό ηθικό, εναντίον κατά πολύ υπέρτερων αριθµητικά εχθρικών δυνάµεων σε άγνωστο έδαφος και µε σκοπό, ο οποίος ήταν ξένος προς τα εθνικά ιδεώδη της φυλής .

Εικ. 88 Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος επιθεωρεί τα τµήµατα του Α΄ Σώµατος Στρατού, πριν την αναχώρηση τους για την Ουκρανία

- 90 -

(4) Τα ελληνικά στρατεύµατα Πεζικού ήταν άξια θαυµασµού για τον ηρωισµό τους και την αυταπάρνησή τους. Υπέφεραν πολύ από τις κακουχίες και την καταπόνηση της εκστρατείας, για αυτό το λόγο οι Σύµµαχοι και οι Ρώσοι εκδήλωσαν µε παρρησία, το θαυµασµό τους για τον Ελληνικό Στρατό.

(5) Το αποτέλεσµα από αυτή τη συµµετοχή του Ελληνικού Στρατού ήταν να δοθεί στην Ελλάδα η εντολή για απόβαση στη Σµύρνη. Πραγµατικά, στις 2 Μαΐου 1919 η Ιη Μεραρχία κατέλαβε τη Σµύρνη. Από την ηµέρα αυτή άρχισε η Μικρασιατική Εκστρατεία.

δ. Πολεµικές Επιχειρήσεις – Μάχες – Νεκροί Πεζικού

(1) Μακεδονία

(α) Ραβινέ 1/14-5-1917 (β) Σκρα 16/29-5-1918 (γ) Στρυµόνα 17/23-8-1916 (δ) ∆οϊράνη 5/18-9-1918 (ε) Μπέλες 25 και 26-9/8 και 9-10-1918 (στ) Τζένα 21-9/4-10-1918 (ζ) Γκόλο Μπίλο 16/29-9-1918 (η) Σµπόρσκο 17/30-9-1918 (θ) Πρέσλαπ 17/30-9-1918 (ι) Εριγώνας 16 έως 22-9/29-9 έως 5-10-1918

(2) Ρωσία

(α) Χερσών 7/20-3-1919 (β) Σέρµπκας 22 έως 31-3/4 έως 17-4-1919 (γ) Οδησσός 21 έως 24-3/3 έως 16-4-1919 (δ) Σεβαστούπολη 16/29-4-1919 (ε) Μπερέζοφσκα 18/31-3-1919

(3) Νεκροί (α) Αξιωµατικοί 209 (β) Οπλίτες 19.118

ΤΜΗΜΑ 23 ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ

(1919-1922)

1. Γενικά

α. Στις 2 Μαΐου η Ιη Μεραρχία κατόπιν έγκρισης των Συµµάχων κατέλαβε τη Σµύρνη.

β. Η ελληνική απόβαση στη Σµύρνη (εικ. 89) δεν πραγµατοποιήθηκε χωρίς αντίσταση. Η ελληνική διοίκηση δεν είχε την απόλυτη ελευθερία κινήσεων για να την καταστείλει. Αργότερα, αποκτήθηκε η ελευθερία ενέργειας από τους συµµάχους και η γραµµή κατοχής του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία, αφού απώθησε τα υπό το Μουσταφά Κεµάλ συγκροτηµένα στοιχεία, σχηµάτισε τον Αύγουστο 1920 το µέτωπο Μαίανδρος – Φιλαδέλφεια – Ουσάκ –

- 91 -

Προύσα. Παράλληλα είχαν πραγµατοποιηθεί τον Ιούλιο του 1920, εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Ανατολική Θράκη εναντίον των οργανωµένων υπό του Τζαφέρ Ταγιάρ τουρκικών δυνάµεων.

γ. Εν τω µεταξύ, τα νέα ελληνικά σύνορα που είχαν καθοριστεί µε τη συνθήκη των Σεβρών (εικ. 90) επεκτείνονταν σε απόσταση 30 χιλιοµέτρων από την Κωνσταντινούπολη και εξασφάλιζαν την κυριαρχία στη Σµύρνη, µε ενδοχώρα βάθους 100 χιλιοµέτρων. Η Στρατιά Μικρά Ασίας και η Στρατιά Θράκης φρουρούσαν τα νέα ελληνικά σύνορα.

δ. Στις 20 ∆εκεµβρίου 1920 η νέα διοίκηση της Στρατιάς Μικράς Ασίας επιχείρησε επιθετική αναγνώριση, µε βάση ενεργείας την Προύσα και

Εικ. 90 Συνθήκη Σεβρών (Ο Ελ. Βενιζέλος υπογράφων το κείµενο της Συνθήκης)

Εικ 89 Αποβίβαση του 1/38 ΣΠ (Ευζώνων) της Ιης ΜΠ στο λιµάνι της Σµύρνης

- 92 -

κατεύθυνση προς ∆ορύλαιο, µε µια ενισχυµένη Μεραρχία. Η αναγνώριση αυτή, µη κατορθώνοντας να φτάσει µέχρι τον αντικειµενικό σκοπό, λόγω της εχθρικής αντίστασης, πιστοποίησε την αυξανόµενη ενίσχυση των εχθρικών δυνάµεων.

ε. Η τουρκική υπό τον Μουσταφά Κεµάλ αντίσταση, ολοκληρώνοντας το στάδιο του κλεφτοπολέµου, µεταπηδούσε στην περίοδο του τακτικού αγώνα. Οι τουρκικές οµάδες αντίστασης µετατρεπόντουσαν σε τακτικές στρατιωτικές µονάδες. Πλήθος τούρκων Αξιωµατικών συνέρρεαν για να επανδρώσουν τις δυνάµεις του Μουσταφά Κεµάλ, οι δε Ρώσοι και Γάλλοι διέθεσαν άφθονο πολεµικό υλικό για την ενίσχυσή του.

στ. Επιχειρήσεις

(1) Χωρίς, εν τω µεταξύ να πραγµατοποιηθεί ανάλογη ενίσχυση της Στρατιάς της Μικράς Ασίας, η ελληνική κυβέρνηση διέταξε την ανάληψη των επιθετικών επιχειρήσεων για κατάληψη του ∆ορυλαίου και του Αφιόν Καραχισάρ.

(2) Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων αυτών το Α΄ Σώµα Στρατού από την περιοχή του Ουσάκ κατευθύνθηκε προς Αφιόν Καραχισάρ, το δε Γ΄ Σώµα Στρατού από την περιοχή της Προύσας προς ∆ορύλαιο.

(3) Το Α΄ Σώµα Στρατού απωθώντας ασθενή εχθρικά τµήµατα επαφής, κατέλαβε στις 14 Μαρτίου 1921 το Αφιόν Καραχισάρ (ΧΙΙΙη Μεραρχία) και στις 19 Μαρτίου το Τσιβρίλ (Ι Μεραρχία) Για την κάλυψη του αριστερού πλευρού του, διέθεσε στα βόρια του Αφιόν Καραχισάρ (εικ. 91) , την ΙΙη Μεραρχία. Συνεχίζοντας την προώθησή του κατέλαβε στις 20 Μαρτίου µε τη ΧΙΙΙη Μεραρχία τη γραµµή Τσαι Μπουλαβαντίν, αφού ο εχθρός είχε αφήσει ελεύθερη την προχώρηση του Α΄ Σώµατος Στρατού. (4) Το Γ΄ Σώµα Στρατού, µετά την εξόρµηση του, όταν έφθασε στη γραµµή Κοβαλίτσα – Άβγκιν, συγκρούστηκε µε το σύνολο των εχθρικών δυνάµεων µε τις οποίες αγωνίστηκε για πέντε µέρες 14-18 Μαρτίου, και τελικά αναγκάστηκε να συµπτυχθεί προς τις βάσεις εξορµήσεως.

(5) Οι Τούρκοι , οι οποίοι παρακολουθούσαν µε ελαφρά τµήµατα επαφής τη σύµπτυξη του Γ΄ Σώµατος Στρατού, στράφηκαν µε τον όγκο των δυνάµεων τους από Βορρά προς Νότο , κατά του από ανατολή παρασυρθέντος Α΄ Σώµατος Στρατού. Ευτυχώς ο ∆ιοικητής του Α΄ Σώµατος Στρατού (Αντιστράτηγος

Εικ. 91 Επιχειρήσεις στο Αφιόν Καραχισάρ

- 93 -

Κοντούλης) είχε έγκαιρα επαναφέρει τα τµήµατα που είχε προωθήσει στο Τσαι και Μπουλαβαντίν στο Αφιόν Καραχισάρ και είχε λάβει εγκαίρως µέτρα προς κατάληψη της διάβασης του Τουµλού Μπουναρ (Εικ.92 ).

ζ. Ο ηρωικός αγώνας του 34ου Συντάγµατος Πεζικού (Συνταγµατάρχης ∆ιαλέτης) εξασφάλισε τη διάβαση και το Σώµα Στρατού απέφυγε την καταστροφή, πλην όµως κανένας αντικειµενικός σκοπός της επιχείρησης δεν είχε επιτευχθεί. Η ανάληψη της επιχείρησης της Στρατιάς από δυο ξεχωριστές οµάδες, έδωσε την ευκαιρία στον εχθρό να τις αντιµετωπίσει διαδοχικά µε τον όγκο των δυνάµεων του και να τις εξαναγκάσει προς υποχώρηση.

η. Από τις επιχειρήσεις του Μαρτίου αποδεικνύεται η πρόοδος που είχαν σηµειώσει οι Τούρκοι στην οργάνωση των στρατιωτικών τους δυνάµεων.

θ. Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί έχοντας σαν πρόφαση την πολιτική µεταβολή στην Ελλάδα, παρείχαν την υποστήριξή τους στο κεµαλικό κίνηµα. Πραγµατοποιούνταν ευρεία στρατολόγηση, το δε, µε την ανακωχή του Μούδρου παραδοθέν πολεµικό υλικό, είχε αφεθεί αφύλακτο, κατασχέθηκε από τους κεµαλικούς και χρησιµοποιήθηκε για την οργάνωση νέων µονάδων. Κατά τον Απρίλιο του 1921 η δύναµη των µονάδων αυτών υπολογιζόταν σε 88.000 άντρες, 250 πυροβόλα και 316 πολυβόλα. Κάθε µέρα που περνούσε συντελούσε στην αύξηση των τούρκικων δυνάµεων.

ι. Με τους όρους αυτούς η Στρατιά της Μικράς Ασίας ζήτησε την τάχιστη ενίσχυση της, για να είναι σε θέση να αναλάβει το αργότερο εντός του Ιουνίου επιχειρήσεις ευρείας κλίµακας για τη συντριβή των εχθρικών δυνάµεων. Με συντονισµένες ενέργειες για την ενίσχυση των δυνάµεων της Στρατιάς διατέθηκαν σε αυτή , τον Ιούνιο του 1921, 11 Μεραρχίες Πεζικού, και 1 Ταξιαρχία Ιππικού για την ανάληψη των επιχειρήσεων κατά των Τούρκων.

ια. Οι εχθρικές δυνάµεις, ενώ κάλυπταν µε µικρής δύναµης αποσπάσµατα το ∆ορύλαιο και το Αφιόν Καραχισάρ, βρίσκονταν µε τον όγκο τους

Εικ. 92 Επιχειρήσεις στο Τουµλού Μπουνάρ

- 94 -

στην ανατολικά της Κιουτάχειας, ορεινή περιοχή µε διάταξη από Βορρά προς Νότο. Η περιοχή αυτή οχυρωµένη µε έργα εκστρατείας και υπηρετούµενη από την οδική αρτηρία ∆ορυλαίου – Αφιόν Καραχισάρ και την παράλληλη σιδηροδροµική γραµµή, αποτελούσε εξαιρετική κεντρική θέση, στην οποία ο εχθρός είχε τη δυνατότητα να αµυνθεί, για να επιφέρει το µέγιστο της φθοράς στη επιτιθέµενη ελληνική Στρατιά και για να εκµεταλλευτεί κάθε ευνοϊκή περίσταση, η οποία προέκυπτε για αντεπίθεση. Το σύνολο της τουρκικής διάταξης καλυπτόταν σε σηµαντικό βάθος µε µονάδες ιππικού. Το σχέδιο της ελληνικής επίθεσης για την αποφυγή της κατά µέτωπο επίθεσης κατά της οχυρωµένης τοποθεσίας και για να µην εµπλακεί σε χρονίζοντα και αιµατηρό αγώνα προέβλεπε την απασχόληση του εχθρού κατά µέτωπο µε ασθενείς δυνάµεις και την υπερκέραση αυτού µε ευρείες κυκλωτικές κινήσεις από βορρά και νότου.

ιβ. Για το σκοπό αυτό οι ελληνικές δυνάµεις αποτέλεσαν τις εξής οµάδες προελάσεως:

(1) Νότιο Συγκρότηµα

Η ΙΧ Μεραρχία και το Β΄ Σώµα Στρατού ( Μεραρχίες ΧΙΙΙ και V) θα αναλάµβαναν την κατά µέτωπο ενέργεια κατά της οχυρωµένης τοποθεσίας του εχθρού στην περιοχή της Κιουτάχειας. Νοτιότερα αυτών το Α΄ Σώµα Στρατού (Ι και ΙΙ Μεραρχίες) µε την Ταξιαρχία Ιππικού θα διενεργούσαν ευρεία κυκλωτική κίνηση µε ταυτόχρονη επίθεση κατά του αριστερού της οχυρωµένης τοποθεσίας. Ακόµα νοτιότερα οι Μεραρχίες ΙV και ΧΙΙ θα είχαν ως αντικειµενικό σκοπό το Αφιόν Καραχισάρ, µετά την κατάληψη του οποίου η ΧΙΙ Μεραρχία θα βρισκόταν στη διάθεση του Α΄ Σώµατος Στρατού για την ενίσχυσή του.

(2) Βόρειο Συγκρότηµα

Το Γ΄ Σώµα Στρατού (VIIη και Χη Μεραρχίες) από την περιοχή της Προύσας θα κατευθυνόταν κατά του δεξιού της οχυρωµένης τοποθεσίας µε απώτερο αντικειµενικό σκοπό την κατάληψη του ∆ορυλαίου. Η οµάδα Τρικούπη (ΙΙΙη και ΧΙ η Μεραρχίες) θα πίεζε τον εχθρό προς τις κατευθύνσεις Αβγκιν, Ινονού και Κοβαλίτσας.

Εικ. 93 Επιχειρήσεις ∆ορυλαίου – Σεϊντή Γαζή

- 95 -

ιγ. Η ελληνική επίθεση εκδηλώθηκε διαδοχικά από το Βορρά προς Νότο στις 27, 28 και 29 Ιουνίου. Ο εχθρός µέχρι τις 3 Ιουλίου αµύνθηκε σθεναρά στην οχυρωµένη τοποθεσία. Στο αριστερό της άκρο ο αγώνας υπήρξε πολύ σκληρός για τις Vη και Ιη Μεραρχίες, διότι πίσω από το αριστερό άκρο ο εχθρός συνέπτυσσε τα τµήµατά του στην περιοχή του Αφιόν Καραχισάρ. Στις 3 Ιουλίου, βλέποντας ότι απειλείται το αριστερό του µε κύκλωση, αποσύρθηκε κανονικά από την τοποθεσία, συµπτυσσόµενος µεθοδικά στη γραµµή ∆ορύλαιο – Σεϊντή Γαζή (εικ. 93).

ιδ. Εν τούτοις, µολονότι η εχθρική τοποθεσία είχε εγκαταλειφθεί , συνεχίστηκαν οι ελληνικές κινήσεις για κύκλωση του αριστερού και δεξιού. Οι, προς Βορρά και Β∆ στο κενό, κινήσεις των ελληνικών φαλαγγών στην περιοχή ∆ορυλαίου, έδωσαν στον εχθρό την ευκαιρία να πραγµατοποιήσει τη συγκέντρωση του, ενώ µία κατευθείαν προς ανατολής και ΒΑ προώθηση του δεξιού του νοτίου συγκροτήµατος, θα έφερνε τις ελληνικές δυνάµεις στις γραµµές υποχώρησης του εχθρού και θα εξασφάλιζε την αιχµαλωσία του και συνεπώς το τέλος της εκστρατείας.

ιε. Συγκεντρωµένος ο εχθρός στην περιοχή ∆ορυλαίου, επιχείρησε στις 8 Ιουλίου αντεπίθεση µε το σύνολο των ∆υνάµεων του κατά του ελληνικού στρατού. Έντεκα τουρκικές Μεραρχίες επιτέθηκαν κατά του Α΄ Σώµατος Στρατού, 4 Μεραρχίες και 1 Ταξιαρχία Ιππικού κατά του Β΄ Σώµατος Στρατού και 6 Μεραρχίες κατά του Γ΄ Σώµατος Στρατού.

ιστ. Η µεγάλη αυτή τουρκική αντεπίθεση, η οποία εκ µέρους των Τούρκων διεξήχθη σαν µια προπαρασκευασµένη επιθετική προσπάθεια µε πλήρη πρωτοβουλία ενεργείας, εκ µέρους δε των Ελλήνων αντιµετωπίστηκε µε διαδοχικές προσπάθειες και αποκρούστηκε κυρίως χάρη στην πείσµονα µαχητικότητα του Έλληνα πολεµιστή.

ιζ. Οι Μονάδες λάµβαναν µέρος στη µάχη πολλές φορές και χωρίς διαταγή. Οι Τούρκοι αφού είχαν υποστεί µεγάλες απώλειες συµπτύχτηκαν για ανασύνταξη ανατολικά του Σαγγάριου Ποταµού. Η ελληνική Στρατιά είχε µεγάλες τακτικές επιτυχίες, αφαίρεσε από τον εχθρό ευρύτατο χώρο, κατέλαβε το σηµαντικό συγκοινωνιακό κόµβο του ∆ορυλαίου, αλλά δεν πέτυχε στρατηγικά αποτελέσµατα. Ο εχθρός είχε διαφύγει προς την ανατολή.

2. Εκστρατεία Σαγγαρίου

α. Γενικά

(1) Για την επιτυχία του πολιτικού σκοπού της µικρασιατικής εκστρατείας ήταν υποχρεωτική η ολοκληρωτική συντριβή του τουρκικού στρατού.

(2) Για αυτό το λόγο πραγµατοποιήθηκαν οι επιχειρήσεις του Ιουλίου – Σεπτεµβρίου 1921, γνωστές και ως εκστρατεία του Σαγγαρίου.

(3) Σκοπός των νέων επιχειρήσεων της Στρατιάς ήταν η επίθεση κατά των εχθρικών δυνάµεων ανατολικά του Σαγγαρίου, καθώς επίσης η διάλυση και η καταδίωξη αυτών προς την Άγκυρα. Η Στρατιά είχε ως σχέδιο να απασχολεί το µέτωπο των εχθρικών δυνάµεων µε µικρές δυνάµεις , να τις τηρεί υπό την απειλή της βίαιης διάβασης του Σαγγάριου και τελικά να επιτεθεί µε τον κύριο

- 96 -

όγκο της ανατολικά του ποταµού, µε αποτέλεσµα την υπερκέραση και κύκλωση της εχθρικής τοποθεσίας από νότο και νοτιοανατολικά.

β. Επιχειρήσεις

(1) Στις 1 Αυγούστου 1921 η Στρατιά προέλασε προς τον ανατολικό κλάδο του Σαγγάριου (εικ. 94) µε τα τρία Σώµατα Στρατού συµπαραταγµένα όπως παρακάτω:

(α) Τα Α΄ και Γ΄ Σώµατα Στρατού κινούνταν στη νότια περιοχή των παρυφών της Αλµυρής Ερήµου, η οποία ήταν αµµώδης και άνυδρη.

(β) Η ΙΙΙη Μεραρχία βορείως του Πουρσάκ κάλυπτε το αριστερό πλευρό της διάταξης.

(γ) Η ΙΧη στην περιοχή Ιντζέ Καραχισάρ κάλυπτε το δεξιό αυτής.

(2) Στις 3 Αυγούστου η Στρατιά έφτασε στην τελευταία γραµµή της µετωπικής παράταξης, από την οποία, ο όγκος της θα διέρρεε νότια του Σαγγάριου από τις γέφυρες Φεντί Ογλού, Μπαλιντακµί Τσιφλίκ και Τσακµάκ.

(3) Στην ΙΙΙη Μεραρχία είχε ανατεθεί η κάλυψη των νώτων και των συγκοινωνιών των δύο παραπάνω Σωµάτων Στρατού. Η VΙΙ Μεραρχία παρέµεινε κοντά στο Γόρδιο. Στις 8 Αυγούστου, νοτίως του Σαγγάριου έγινε επίθεση της δεξιάς πτέρυγας της Στρατιάς κατά της οργανωµένης τοποθεσίας του Σαγγάριου.

(4) Ανατρέποντας διαδοχικά µε σκληρούς αγώνες τις τουρκικές αντιστάσεις, η Στρατιά έδωσε τις επικές µάχες του Καλέ Γκρότο, του Γιλντίζ Ντάγ και του Ταµπούρ Ογλού, του Αρντίζ Νταγ, του Τσλ Νταγ, της Σαπάντζας και του Πολατλί. Η ανδρεία του Έλληνα Αξιωµατικού και του Έλληνα οπλίτη υπήρξε απαράµιλλη.

(5) Οι απώλειες ήταν πολύ µεγάλες και για τους δυο στρατούς. Οι Τούρκοι είχαν τη δυνατότητα άµεσης αναπλήρωσης και των έµψυχων

Εικ. 94 ∆ιάβαση Σαγγαρίου ποταµού

- 97 -

αλλά και των άψυχων απωλειών, ενώ οι Έλληνες αποµακρύνονταν διαρκώς από τις βάσεις τους και δεν ήταν δυνατή καµία αναπλήρωση στις απώλειες του προσωπικού. Από τις 16 Αυγούστου ήταν πολύ αισθητή η έλλειψη πυροµαχικών αφού από εκείνη την ηµέρα οι επιθέσεις διεξάγονταν χωρίς προπαρασκευή πυροβολικού.

(6) Στις 28 Αυγούστου οι Τούρκοι έκαναν αντεπίθεση σε ολόκληρο το µέτωπο των Α΄ και Γ΄ Σωµάτων Στρατού, ενώ η σφοδρότερη ήταν στο Β΄ Σώµα και στην Ιη Μεραρχία. Οι αντεπιθέσεις αυτές εξοντώθηκαν ιδιαίτερα δε η τελευταία κατέληξε σε τουρκική πανωλεθρία. Η Στρατιά είχε φτάσει στο µέγιστο της απόδοσής της. Νικώντας τακτικά τον εχθρό παντού, δεν είχε τα µέσα να µετατρέψει την τακτική αυτή νίκη σε στρατηγική. Η επί τόπου πλέον παραµονή ήταν αδύνατη. Αποφασίστηκε λοιπόν η σύµπτυξη της Στρατιάς στη γραµµή ∆ορυλαίου – Αφιόν Καραχισάρ.

(7) Η κίνηση εκτελέστηκε από την 1η Σεπτεµβρίου χωρίς την εχθρική πίεση. Μόλις στις 14 Σεπτεµβρίου οι Τούρκοι εκδήλωσαν επίθεση προς Αφιόν Καραχισάρ µε πρόθεση την αποκοπή των συγκοινωνιών της Στρατιάς. Κατά τη διάρκεια που οι Ελληνικές δυνάµεις έδιναν σκληρό αγώνα στο µέτωπο του Αφιόν Καραχισάρ, το Β΄ Σώµα Στρατού που ήρθε από Βορρά, βοήθησε στη λήξη της κατάστασης.

(8) Η εχθρική επίθεση αποκρούστηκε και το µέτωπο σταθεροποιήθηκε στις δυο βάσεις του ∆ορυλαίου και του Αφιόν Καραχισάρ. Αυτή ήταν η εκστρατεία του Σαγγάριου, η οποία διεξήχθη εναντίον ισοδύναµου εχθρού και σε µεγάλο βάθος εντός εχθρικής χώρας, σε απόσταση 900 χιλιοµέτρων από τη βάση στη Σµύρνη, χωρίς µέσα αναγνωρίσεως και επαρκή µέσα µεταφοράς.

3. Η Καταστροφή της Στρατιάς Μικράς Ασίας

α. Μετά την επάνοδο της Στρατιάς στη βάση της τον Αύγουστο, το ανάπτυγµά της προς τον εχθρό υπερέβαινε τα χίλια χιλιόµετρα. Η δύναµη της Στρατιάς µολονότι σηµαντική, ήταν ανεπαρκής για να καλύψει το απέραντο αυτό µέτωπο.

β. Με τη µειονεκτική αυτή διάταξη παρέµεινε η Στρατιά ολόκληρο το χειµώνα του 1921-1922. Εν τω µεταξύ, οι Τούρκοι προπαρασκευάζονταν για ανάληψη της επίθεσης και στις αρχές Αυγούστου (6 και 11) πραγµατοποίησαν παραπλανητικές επιθέσεις στις περιοχές Ορτάντζας και Μπιλετζίκ, οι οποίες αποκρούστηκαν. Το σχέδιο επίθεσης των Τούρκων προέβλεπε µια κύρια επίθεση κατά του νότιου συγκροτήµατος και ταυτόχρονη επιτήρηση και καθήλωση του µετώπου σε διάφορα σηµεία.

γ. Η ελληνική διάταξη του νότιου συγκροτήµατος περιελάµβανε τα Α΄ και Β΄ Σώµατα Στρατού µε 5 Μεραρχίες σε γραµµή ανατολικά και νότια του Αφιόν Καραχισάρ (Vη, ΧΙΙη ΙVη, Ιη, ΙΙη) και 3 Μεραρχίες εφεδρεία σε Καραµπουνάρ, Καρατζιά Αχµέτ και Εϋρέτ (Χιη, ΧΙΙΙη και VIIη).

δ. Στις 13 Αυγούστου 1922 άρχισε η µεγάλη κατά των Ελλήνων επίθεση του κεµαλικού στρατού. Μετά από σθεναρή αντίσταση επί δύο µέρες στο Αφιόν Καραχισάρ ο ελληνικός στρατός άρχισε να υποχωρεί. Στις 16 και 17

- 98 -

Αυγούστου επακολούθησε η ήττα στο Χαµούρκιοϊ και Αλή Βεράν για να αρχίσει η µεγάλη σύµπτυξη προς τα παράλια. Πολλά τµήµατα του ελληνικού στρατού αιχµαλωτίστηκαν µε τους Αξιωµατικούς τους. Οι ελληνικοί πληθυσµοί έµειναν στη διάθεση των Τούρκων . Μια σειρά πολιτικών, στρατηγικών και τακτικών σφαλµάτων είχαν ως αποτέλεσµα µια χωρίς προηγούµενο καταστροφή της Στρατιάς. Τα εναποµείναντα τµήµατα της ελληνικής Στρατιάς εγκατέλειψαν το µικρασιατικό έδαφος µεταξύ 3 και 5 Σεπτεµβρίου 1922.

Εικ. 95 Η Σµύρνη (Επάνω: πριν την καταστροφή κάτω: µετά την καταστροφή. Στην ένθετη φωτογραφία ο Μητροπολίτης Σµύρνης κ.κ. Χρυσόστοµος)

- 99 -

4. Πολεµικές Επιχειρήσεις – Μάχες – Νεκροί

α. Μικρά Ασία

(1) Σµύρνη 2-5-1919 (2) Αιδίνιο 14-17-6-1919 (3) Πέργαµος 30-5-1919 (4) Οδεµήσιο 19-5-1919 (5) Φιλαδέλφεια 11-6-1919 (6) Ουσάκ 16-8-1920 (7) Προύσσα 25-6-1920 (8) Κοβαλίτσα (Αβγκίν) 14-18-3-1921 (9) Κιουτάχεια 2 και 3-7-1921 (10) ∆ορύλαιο 8-7-1921 (11) Σαγγάριος 10-30-8-1921 (12) Τουµλού – Μπουναρ 27-3-1921 (13) Αφιόν Καραχισάρ 17-25-9-1921 (14) Αλή Βεράν 17-8-1922 (15) Ιλµπουλάκ Χαµουρκιοϊ 16-8-1922

β. Θράκη

(1) Ραιδεστός 7-7-1920 (2) Αδριανούπολη 12-7-1920 γ. Νεκροί (1) Αξιωµατικοί 1.240 (2) Οπλίτες 49.485 5. Τροποποιήσεις Οργάνωσης Πεζικού Αξιόλογες τροποποιήσεις στην οργάνωση του Πεζικού κατά τα έτη 1917-1923 υπήρξαν οι παρακάτω: α. Η εισαγωγή των οπλοπολυβόλων και βοµβιδοβόλων στον οπλισµό του Πεζικού. β. Η οργάνωση των δυο ηµιοδιµοιριών Πεζικού, η καθεµιά από µια ενωµοτία τυφεκιοφόρων, στην οποία άνηκε και το οπλοπολυβόλο και από µια ενωµοτία από ακροβολιστές στην οποία άνηκε το βοµβιδοβόλο. γ. Η αύξηση του αριθµού των πολυβόλων Πεζικού κάθε Τάγµατος, το οποίο είχε αντί µιας ∆ιµοιρίας, ένα Λόχο πολυβόλων από 4 ∆ιµοιρίες (οχτώ πολυβόλα).

- 100 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ Η ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΧΡΙ

ΤΟ Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ - ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΠΕΖΙΚΟΥ (1923-1939)

1. Γενικά Τη λήξη της εµπόλεµου κατάστασης, το καλοκαίρι του 1923, επακολούθησε αποστράτευση και εγκατάσταση των µονάδων στις κανονικές τους έδρες. Την πολεµική περίοδο τη διαδέχτηκε µια περίοδος αδράνειας όσον αφορά τις ένοπλες δυνάµεις. Η στρατιωτική θητεία συνεχώς ελαττωνόταν και τελικά περιορίστηκε στους δώδεκα µήνες. 2. Οργάνωση – Σύνθεση 1926 α. Με το νοµοθετικό διάταγµα της 14ης Ιουλίου του 1926, κυρώθηκε ο πρώτος µεταπολεµικός οργανισµός του στρατού. Με αυτόν τον οργανισµό, το κράτος διαιρέθηκε σε 38 στρατολογικά διαµερίσµατα. β. Ο ενεργός στρατός περιλάµβανε από πέντε Σώµατα Στρατού (12 Μεραρχίες Πεζικού), δύο Μεραρχίες Ιππικού και µιας ανεξάρτητης Ταξιαρχίας Πεζικού (Αρχιπελάγους). γ. Η κάθε Μεραρχία Πεζικού περιλάµβανε τρία Συντάγµατα Πεζικού και ένα Σύνταγµα Ορειβατικού Πυροβολικού. Η Ταξιαρχία Αρχιπελάγους αποτελούνταν από δύο Συντάγµατα Πεζικού. Συνολικά ο αριθµός των Συνταγµάτων Πεζικού ανερχόταν σε τριάντα οκτώ, εκ των οποίων τέσσερα Ευζώνων. Το χαρακτηριστικό της νέας συγκρότησης των Μονάδων Πεζικού είναι η οργάνωση των µεν ∆ιµοιριών Πεζικού σε τρεις οµάδες, όπου κάθε οµάδα περιλάµβανε ένα στοιχείο οπλοπολυβολητών και ένα στοιχείο ακροβολιστών, των δε ∆ιµοιριών πολυβόλων Πεζικού σε δύο οµάδες, των δύο πολυβόλων η κάθε µία. 3. Μείωση ∆υνάµεως του Στρατού 1929-1930. α. Με το νόµο 4321 του 1929 καθορίσθηκε νέος οργανισµός του στρατού, µε τον οποίο οριζόταν ότι: (1) Το κράτος διαιρούνταν σε τέσσερις περιοχές, που αντιστοιχούσαν στα τέσσερα Σώµατα Στρατού, σε έντεκα (11) περιφέρειες που αντιστοιχούσαν στις 11 Μεραρχίες και σε τριάντα επτά στρατολογικά διαµερίσµατα που αντιστοιχούσαν στα τριάντα επτά Συντάγµατα ή τάγµατα Πεζικού, καθορίζονταν δε οι επαρχίες και οι δήµοι που αποτελούσαν κάθε διαµέρισµα. (2) Οι Μονάδες που αποτελούσαν το Πεζικό ήταν: (α) Είκοσι τέσσερα Συντάγµατα Πεζικού.

- 101 -

(β) Τέσσερα Τάγµατα εκ των οποίων τα τρία Ευζώνων. (γ) Οκτώ Συνοριακοί Τοµείς και (δ) Ένας Λόχος Φρουράς Προέδρου ∆ηµοκρατίας. β. Με το νόµο 4532 του έτους 1930 ο αριθµός των µονάδων Πεζικού ορίσθηκε σε είκοσι τέσσερα Συντάγµατα (εκ των οποίων ένα Ευζώνων) και δέκα Τάγµατα Πεζικού (εκ των οποίων δύο Ευζώνων) 4. Γαλλική Στρατιωτική Αποστολή ZIPAP α. Κατά τη διάρκεια όλης αυτής της περιόδου δόθηκε µεγάλη σηµασία στη µετεκπαίδευση των αξιωµατικών, στην οποία συνέβαλε µέγιστα η µετακληθείσα, το 1924, γαλλική οργανωτική στρατιωτική αποστολή υπό τον στρατηγό ZIPAP. β. Η εκπαίδευση όµως αυτή περιοριζόταν στο θεωρητικό κυρίως µέρος. Ασκήσεις ευρείας κλίµακας µε συµµετοχή όλων των όπλων δε λάµβαναν χώρα, αφενός µεν λόγω αδυναµίας συγκρότησης µονάδων µε πολεµική σύνθεση λόγω έλλειψης ανδρών, εξαιτίας µειώσεως της θητείας, αφετέρου δε για οικονοµικούς λόγους. γ. Από το έτος 1936 και µετά, λόγω αυξήσεως της στρατιωτικής θητείας, η εκπαίδευση των στελεχών και του στρατεύµατος έλαβε µορφή που πλησίαζε στην πραγµατικότητα της µάχης και ήταν προσαρµοσµένη στις νέες συνθήκες οργάνωσης του στρατού. δ. Εκτός της εκπαίδευσης επί του συνόλου, η οποία γινόταν στις µονάδες, κατά τη διάρκεια του έτους λάµβαναν χώρα ασκήσεις κατά µεραρχία ευρύτερης κλίµακας, διάρκειας δέκα πέντε ηµερών. Πρέπει να σηµειωθεί ότι, η προµήθεια νέου υλικού άρχισε από το έτος 1926 και ολοκληρώθηκε κατά τα τελευταία έτη πριν το Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο. Ο οπλισµός Πεζικού περιελάµβανε: τυφέκια και αραβίδες Μάλινχερ, οπλοπολυβόλα, ελαφρά και βαρέα πολυβόλα ΧΟΤΣΚΙΣ (εικ. 96) και όλµους ΜΠΡΑΝΤ.

5. Οργανισµός 1935

α. Το έτος 1935 εκδόθηκε το από 4ης Σεπτεµβρίου Νοµοθετικό

∆ιάταγµα «περί Οργανισµού του Στρατού». Από το έτος αυτό και µετέπειτα άρχισε µια περίοδος έντονης και συστηµατικής προσπάθειας για τη δηµιουργία ικανού στρατού, η οποία συνεχίστηκε µέχρι το 1940.

Εικ. 96 Πολυβόλο Χότσκις

- 102 -

β. Γενικά µε το νέο Οργανισµό του Στρατού (Ν.∆. της 4ης Σεπτεµβρίου 1935) επήλθαν οι πιο κάτω ουσιώδεις µεταβολές από πλευράς Πεζικού. (1) Επιτράπηκε η συγκρότηση δύο διοικήσεων φρουρίων Θεσσαλονίκης και Καβάλας για την παρακολούθηση των οχυρώσεων. (2) Η Στρατιωτική ∆ιοίκηση Αρχιπελάγους µετονοµάσθηκε σε Μεραρχία. (3) Η προκάλυψη προς τα αλβανικά σύνορα οργανώθηκε στον ίδιο τοµέα. γ. Γενικά ο οργανισµός του 1935 παρουσιάζει βελτιώσεις που διευκολύνουν την επιστράτευση και την εν γένει στρατιωτική κατάσταση της χώρας. 6. Μεταβολές Οργανώσεως Πεζικού α. Το έτος 1939 εκδόθηκε ο υπ’ αριθ. 2005 αναγκαστικός νόµος «περί Οργανισµού του Στρατού», έτσι όπως ίσχυε τον Οκτώβριο του 1940 κατά την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέµου. β. Οι κυριότερες µεταβολές, οι οποίες επήλθαν µε το νέο νόµο στην οργάνωση του στρατού από πλευράς Πεζικού, ήταν οι ακόλουθες: (1) Στις µεγάλες Μονάδες προστέθηκε το Ε’ Σώµα Στρατού, µε έδρα την Αλεξανδρούπολη, στο οποίο υπάγονταν οι ΧΙΙ και η ΧΙΙΙη Μεραρχίες, συγκροτήθηκε η ΧΙV Μεραρχία µε έδρα την Ξάνθη, που υπάγεται στο ∆’ Σώµα Στρατού, καταργήθηκε η διοίκηση Φρουρίου Καβάλας και προστέθηκε και δεύτερη διοίκηση Πεζικού στην Ιη, IXη και ΧΙΙη Μεραρχία. (2) Στις Μονάδες προκαλύψεως συγκροτήθηκαν τρεις νέοι συνοριακοί τοµείς, ο συνοριακός τοµέας Έβρου, ο 15ος και ο 12ος συνοριακός τοµέας. (3) Τα υπό του οργανισµού του 1935 προβλεπόµενα Τάγµατα Πεζικού µετατράπηκαν σε Συντάγµατα Πεζικού. (4) Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου λειτουργούσαν οι παρακάτω σχολές Πεζικού:

(α) Σχολή Εφέδρων Αξιωµατικών Πεζικού (Σύρος).

(β) Σχολή Εφέδρων Αξιωµατικών Πεζικού (Κέρκυρα).

(γ) Σχολή Εφαρµογής Πεζικού (Θεσσαλονίκη).

(5) Τα αποτελέσµατα των εν γένει προσπαθειών για προαγωγή της µαχητικής ικανότητας του στρατού επιβεβαιώθηκαν µε τη σθεναρή και νικηφόρα αντίδρασή αυτού κατά την επίθεση των Ιταλών στις 28 Οκτωβρίου 1940 και στη συνέχεια στους αγώνες µε τους Γερµανούς.

- 103 -

7. Εκπαίδευση α. Σχολή Εφέδρων Αξιωµατικών Για την κάλυψη των αναγκών σε εφέδρους αξιωµατικούς, λειτούργησαν µέχρι το 1926, οι Ουλαµοί Υποψηφίων Εφέδρων Αξιωµατικών, όπως είχαν συσταθεί από το 1914. Το 1926 όµως θεσπίστηκε η εκπαίδευση όλων των υποψηφίων εφέδρων αξιωµατικών των διαφόρων Όπλων να γίνεται σε µια σχολή, η οποία λειτούργησε αρχικά στην Αθήνα και στη συνέχεια στη Χαλκίδα µε µονοετή και αργότερα µε εννιάµηνη φοίτηση. Η σχολή λειτούργησε µέχρι το 1934, οπότε δηµιουργήθηκαν ιδιαίτερες σχολές για κάθε Όπλο, δηλαδή δύο για το Πεζικό στη Σύρο και την Κέρκυρα, δύο για το Πυροβολικό στη Θεσσαλονίκη, µια για το Ιππικό, µια για το Μηχανικό και µια για Σώµα Αυτοκινήτων. β. Σχολή Εφαρµογής Όπλου Πεζικού Αρχικά είχε έδρα την Αθήνα και από το ∆εκέµβριο του 1932 µε έδρα τη Θεσσαλονίκη και σκοπό είχε την τεχνική και τακτική εκπαίδευση των κατωτέρων Αξιωµατικών του Πεζικού. Η διάρκεια της φοίτησης ήταν από τρις µέχρι δέκα µήνες. Στη Σχολή Εφαρµογής στη Θεσσαλονίκη υπαγόταν το Πρότυπο Τάγµα Πεζικού και το Τάγµα Αρµάτων Μάχης που συστήθηκε µε Προεδρικό ∆ιάταγµα της 7ης Οκτωβρίου 1934.

- 104 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ B΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

(1939 – 1944) – ΣΥΝ∆ΡΟΜΗ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΤΜΗΜΑ 24 ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (28/10/1940 – 20/4/1941)

1. Γενικά Η αιφνιδιαστική επίθεση των Ιταλών τις πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου ευνόησε την προέλασή τους στο ελληνικό έδαφος. Συναντώντας όµως την αντίσταση των προκαλυπτικών τµηµάτων στην Πίνδο και στην Ήπειρο, οι ιταλικές δυνάµεις δεν κατόρθωσαν να διαρρήξουν την τοποθεσία Ελαία – Καλαµά στην Ήπειρο και να φτάσουν στο Μέτσοβο. Πραγµατοποιώντας οι Έλληνες, επιστράτευση και συγκέντρωση των Μεραρχιών, όχι µόνο αναχαίτισαν την ιταλική προέλαση αλλά και ανέλαβαν από 14 Νοεµβρίου γενική αντεπίθεση σε ολόκληρο το µέτωπο, από τα γιουγκοσλαβικά σύνορα µέχρι το Ιόνιο Πέλαγος.

2. ∆υνάµεις α. Τµήµα Στρατιάς Ηπείρου, το οποίο περιελάµβανε το Α΄ Σώµα Στρατού (ΙΙη, ΙΙΙη, VIIIη Μεραρχίες και αρχικά η 3η Ταξιαρχία και το Απόσπασµα Θεσπρωτίας, διαλύθηκαν και κατανεµήθηκαν αργότερα στις µονάδες του Α΄ ΣΣ) και το Β΄ Σώµα Στρατού (Ιη, ΙVη, Vη, VIη, ΧΙη, ΧVη και ΧVΙΙη Μεραρχίες και αρχικά η 5η Ταξιαρχία, η οποία διαλύθηκε και κατανεµήθηκε αργότερα στις Μονάδες του Β΄ ΣΣ λόγω απωλειών).

Εικ. 97 Ο Έλληνας στρατιώτης του 1940

- 105 -

β. Τµήµα Στρατιάς ∆υτικής Μακεδονίας, το οποίο περιελάµβανε το Γ΄ Σώµα Στρατού (ΙΧη, Χη, ΧΙΙΙη Μεραρχίες ) και τις Μεραρχίες Ιππικού, ΧVΙ Μεραρχία Πεζικού και 21η Ταξιαρχία Πεζικού. 3. Επιχειρήσεις α. Οι νίκες διαδέχονται η µια την άλλη προς κατάπληξη όλου του τότε ελεύθερου κόσµου, ο οποίος παρακολουθεί µε θαυµασµό τον αγώνα ενός µικρού έθνους εναντίον µιας αυτοκρατορίας για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας του. β. Στις 22 Νοεµβρίου τα ελληνικά στρατεύµατα εισέρχονται στην Κορυτσά και το Λεσκοβίκι. Στις 24 Νοεµβρίου καταλαµβάνεται η Μοσχόπολη. Στις 30 Νοεµβρίου φτάνουν στο Πόγραδετς. Στις 4 ∆εκεµβρίου εισέρχονται στην Πρεµετή, στις 7 στο ∆έλβινο και στις 8 στο Αργυρόκαστρο. Στις 22 ∆εκεµβρίου καταλαµβάνουν τη Χειµάρα. Στις 10 Ιανουαρίου 1941 φθάνουν στην Κλεισούρα. Κατά το διάστηµα αυτό και µέχρι τις 8 Μαρτίου 1941 έλαβαν χώρα λυσσώδεις αντεπιθέσεις των Ιταλών µε τις εκλεκτότερες δυνάµεις, όπως π.χ. «Λύκους της Τοσκάνης», τους «Μελανοχιτώνες» κλπ, οι οποίες καταλήγουν σε θρίαµβο των Ελλήνων, σύλληψη πολλών χιλιάδων αιχµαλώτων και περαιτέρω προώθηση του ελληνικού στρατού.

γ. Η επίθεση αυτή των Ελλήνων, η οποία στο τέλος ανεστάλη λόγω των καιρικών συνθηκών, των δυσχερειών ανεφοδιασµού και της ενίσχυσης των Ιταλών µε νέες δυνάµεις, έφερε τα ελληνικά τµήµατα σε µια σειρά σκληρότατων αγώνων µέχρι της γενικής γραµµής Πόγραδετς – Σουχαγκόρα – Τσερεβόντε- Μπρενζντανι- Βράνιτσα –Χειµάρα. δ. Η δριµύτατη χειµερινή περίοδος, µε εναλλασσόµενους αγώνες κατά του εχθρού και κατά των στοιχείων της φύσεως υπήρξε περίοδος γιγαντιαίας προσπάθειας. Οι Έλληνες στρατιώτες µάχονταν για τρεις µήνες νύχτα και µέρα, αναρριχώµενοι από πλαγιά σε πλαγιά, βυθιζόµενοι στα χιόνια, στερούµενοι των πάντων και συχνά νηστικοί επί ολόκληρα εικοσιτετράωρα λόγω πολλών εµποδίων στις µεταφορές.

Εικ. 98 Τµήµατα Πεζικού σε ∆ράση (Ελβασάν)

- 106 -

ε. Οι Ιταλοί, ενισχυόµενοι διαρκώς µε νέες µονάδες, κατόρθωσαν µέχρι τέλους ∆εκεµβρίου να µεγαλώσουν τη δύναµή τους σε 15 Μεραρχίες Πεζικού και 1 τεθωρακισµένη Μεραρχία, πετυχαίνοντας τεράστια αριθµητική υπεροχή, την οποία διατήρησαν µέχρι τέλους της εκστρατείας. στ. Μια µεγάλη αντεπίθεση των Ιταλών εκδηλώθηκε στα µέσα Φεβρουαρίου , αλλά ο ελληνικός στρατός , κατόπιν σκληρού αγώνα εναντίον των ασύγκριτα υπέρτερων αριθµητικά δυνάµεων, κράτησε όλες τις θέσεις του. Στις 28 Φεβρουαρίου η ιταλική επίθεση είχε τερµατιστεί µε πλήρη επιτυχία, αφού συνετρίβησαν πολλά µηχανοκίνητα οχήµατα του εχθρού και καταρρίφτηκαν 42 αεροπλάνα. ζ. Κατά τη µεγάλη και σπουδαία Ιταλική επίθεση που επακολούθησε την άνοιξη, δώδεκα ιταλικές Μεραρχίες ενισχυµένες µε πολυάριθµα Τάγµατα Μελανοχιτώνων, Βερσαλιέρων και Αλβανών, υποστηριζόµενοι από µεγάλο όγκο πυροβολικού και από πολυάριθµη αεροπορία, επιτίθονταν από 9 – 15 Μαρτίου στον τοµέα µεταξύ Αώου και Αψού ποταµών, εναντίον 6 ελληνικών Μεραρχιών, χωρίς καµία επιτυχία. Για δέκα µέρες ακόµα διήρκησε η µεγάλη αυτή επίθεση κατά την οποία οι ελληνικές Μεραρχίες έγραψαν σελίδας δόξας και ηρωισµού, αποκρούοντας υπερδιπλάσιο εχθρό, διαθέτοντας όγκο πυροβολικού και απόλυτη υπεροχή στον αέρα. η. Εν τω µεταξύ λόγω της, κατά την 6 Απριλίου, εισβολής των Γερµανών εντός του ελληνικού εδάφους και της διαγραφόµενης απειλής αποκοπής των δυνάµεων στην Αλβανία, διατάχτηκε στις 12-4-1941 η σύµπτυξη στη γραµµή Ολύµπου – Καλαµά. 4. Πολεµικές Επιχειρήσεις και Μάχες

α. Πίνδος 28/10-15/11/1940 β. Καλαµάς 28/10-15/11/1940 γ. Μόροβα 28/10-15/11/1940 δ. Κορυτσά 21/11/1940 ε. Πόγραδετς 14/11-28/12/1940 στ. Οστρόβιτσα 14/11-28/12/1940 ζ. Πρεµετή 14/11-28/12/1940 η. Αργυρόκαστρο 14/11-28/12/1940 θ. Χειµάρα 14/11-28/12/1940 ια. Κλεισούρα 29/12/1940-26/3/1941 ιβ. Τόµορος 29/12/1940-26/3/1941 ιγ. Τρεµπεσίνα 29/12/1940-26/3/1941 ιδ. Υψ. 731 29/12/1940-26/3/1941 ιε. Μπούµπεσι 29/12/1940-26/3/1941

- 107 -

ΤΜΗΜΑ 25 ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (6/4-20/4/1941)

1. ∆υνάµεις α. Στην κεντρική Μακεδονία το τµήµα Στρατιάς Κεντρικής Μακεδονίας (ΤΣΚΜ), περιλαµβάνοντας τις ΧΙΙ και ΧΧ Μεραρχίες Πεζικού. β. Στα σύνορα προς τη Βουλγαρία βρισκόταν αναπτυγµένο και προσανατολισµένο το τµήµα της Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ), περιλαµβάνοντας την οµάδα Μεραρχιών, από τις ΧΙVης και ΧVΙΙΙης Μεραρχιών, την VIIη Μεραρχία Πεζικού, τη ΧΙΧη Μηχανοκίνητη Μεραρχία, την Ταξιαρχία του Νέστου και την Ταξιαρχία Έβρου. Στο ΤΣΑΜ υπάγονταν και τα προς τη Βουλγαρία συγκροτήµατα των οχυρών. 2. Επιχειρήσεις α. Τα οχυρά των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, αν και δέχονταν πυρά από το πυροβολικό και από την αεροπορία, άντεξαν την πίεση και συνέχιζαν τον αγώνα. Ωστόσο οι Γερµανοί, έχοντας εξοντώσει τη µικρή νοτιοσλαβική αντίσταση, προχώρησαν προς τα δάση της Νοτίου Σερβίας. Από αυτή την πλευρά των συνόρων (ελληνογιουγκοσλαβικών) δεν υπήρχε καµία οργανωµένη άµυνα. Οι γερµανικές φάλαγγες κατέρχονταν από την κοιλάδα του Αξιού και των υψωµάτων του Μοναστηρίου και στις 8 Απριλίου κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη. Ο ελληνικός στρατός της Ανατολικής Μακεδονίας, αφού βρέθηκε από παντού περικυκλωµένος αχρηστεύθηκε. β. Στις 12 Απριλίου διατάχθηκε σύµπτυξη του, µαχόµενου κατά των Ιταλών, στρατού µας για να αποσοβηθεί η κύκλωση από τους Γερµανούς. Αλλά ήδη οι Γερµανοί είχαν προσβάλλει από τα νώτα, τις ελληνικές δυνάµεις που υποχωρούσαν από την Καστοριά και τα Γρεβενά. Η καταδίωξη από µεγάλες µηχανοκίνητες γερµανικές µονάδες και ισχυρή αεροπορία δεν επέτρεψε την εκτέλεση του σχεδίου ανασύνταξης και οργάνωσης γραµµής άµυνας ούτε στον Όλυµπο αλλά ούτε και νοτιότερα. γ. Στις 20 Απριλίου 1941 διατάχθηκε η κατάπαυση του πυρός και τελείωσε έτσι ο επικός αγώνας του ελληνικού Πεζικού, το οποίο αντιµετώπισε νικηφόρα το στρατό και τα µέσα δύο µεγάλων τότε αυτοκρατοριών. 3. Πολεµικές Επιχειρήσεις και Μάχες

α. Ρούπελ 6-8/4/1941 β. Περιθώρι 6-8/4/1941 γ. Αξιός 8-10/4/1941 δ. Κιρλί Ντερβέν 15-4-1941 ε. Κλεισούρα Βέρνου 15-4-1941

- 108 -

4. Η Μάχη της Κρήτης α. Στις 20 Μαΐου 1941 η γερµανική αεροπορία εξαπέλυσε τη µεγάλη επίθεση κατά της Κρήτης. Ύστερα από ένα φοβερό από αέρα βοµβαρδισµό, τάγµατα αλεξιπτωτιστών κατέλαβαν ορισµένα σηµεία, µεταξύ των οποίων και το αεροδρόµιο του Μάλεµε (εικ. 99). β. Οι λίγες συµµαχικές και ελληνικές δυνάµεις, οι οποίες ενισχύθηκαν από τον κρητικό λαό, ο οποίος έλαβε ενεργό µέρος στον αγώνα, αµύνθηκαν γενναία για πολλές µέρες, µε συντριπτική υπεροχή της αεροπορίας, προξενώντας µεγάλες απώλειες σε έµψυχο και άψυχο υλικό.

ΤΜΗΜΑ 26 ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΕΖΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥ 1941 -1944

1. Γενικά

α. Το πρώτο τµήµα, το οποίο συγκροτήθηκε στη Μέση Ανατολή από τους διαφυγόντες από Ελλάδα και οµογενείς της Αιγύπτου, ήταν η Ιη ελληνική Ταξιαρχία, της οποίας η συγκρότηση άρχισε από το τρίτο δεκαήµερο του Ιουνίου 1941. Τον Ιούνιο του 1942 η δύναµή της ανερχόταν σε 6.018 άντρες. Από το τέλος του Μαΐου του 1942 άρχισε η έκδοση των διαταγών για τη συγκρότηση των Μονάδων της ΙΙης Ταξιαρχίας. Μέχρι το τέλος Ιανουαρίου 1943 είχε επιτευχθεί η συµπλήρωση αυτής µε συνολική δύναµη 5.583 άντρες.

β. Τον Αύγουστο του 1942 αποφασίστηκε συγκρότηση Λόχου από τους πλεονάζοντες Αξιωµατικούς, µετά την πλαισίωση των µονάδων, η οποία και πραγµατοποιήθηκε. Ο Λόχος αυτός ονοµάστηκε Ιερός Λόχος.

γ. Το Νοέµβριο του 1942 αποφασίστηκε η οργάνωση µιας ελληνικής Μεραρχίας, στην οποία θα υπάγονταν οι Ιη και ΙΙη Ταξιαρχίες, ο Ιερός Λόχος και το 4ο Τάγµα Φρουρών. δ. Η ολοκλήρωση της οργάνωσης της Μεραρχίας δεν κατέστη δυνατή, αφενός λόγω της µη ύπαρξης δυνατοτήτων συγκρότησης και τρίτης Ταξιαρχίας, αφετέρου λόγω του στασιαστικού κινήµατος που σηµειώθηκε στις 6

Εικ. 99 Προσπάθεια Γερµανών να καταλάβουν το Αεροδρόµιο του Μάλεµε

- 109 -

Ιουλίου 1943 στην ΙΙη Ταξιαρχία, αποτέλεσµα του οποίου υπήρξε η διάλυση της Ταξιαρχίας αυτής και εποµένως η διάλυση της υπό συγκρότηση Μεραρχίας.

ε. Τον Αύγουστο του 1943 και µετά την καταστολή των στάσεων στις µονάδες του στρατού της Μέσης Ανατολής και διάλυση των δυο ταγµάτων της ΙΙης Ταξιαρχίας διατάχθηκε η συµπλήρωση της δύναµης της Ιης Ταξιαρχίας.

στ. Η ΙΙη Ταξιαρχία παρέµεινε µόνο µε ένα τάγµα, δύναµης 200-250 αντρών, ενώ αντιθέτως η Ιη Ταξιαρχία είχε δύναµη 4.718 αντρών. Το τελευταίο και σοβαρότερο κίνηµα εκδηλώθηκε στις 6 Απριλίου 1944 στην Ιη Ταξιαρχία.

ζ. Μετά από αυτό το κίνηµα το οποίο επεκτάθηκε και σε άλλα ελληνικά τµήµατα, διατάχθηκε η διάλυση της Ταξιαρχίας αυτής όπως επίσης και άλλων Μονάδων. Αντί της Ιης Ταξιαρχίας συγκροτήθηκε τότε η ΙΙΙη ορεινή Ταξιαρχία , η οποία µετονοµάστηκε αργότερα σε ΙΙΙη ορεινή Ταξιαρχία Ρίµινι, λόγω της συµµετοχής της στο µέτωπο της Ιταλίας.

η. Έτσι στις αρχές Οκτωβρίου 1944, παραµονές της απελευθέρωσης της Ελλάδας, υπήρχαν οι κάτωθι µονάδες ελληνικού στρατού:

(1) Στη Μέση Ανατολή, το Γενικό Επιτελείο Στρατού (Κάιρο), ο Ιερός Λόχος, το 6ο Τάγµα Φρουρών και διάφοροι Σχηµατισµοί.

(2) Στην Ιταλία η ΙΙΙη Ορεινή Ταξιαρχία , η οποία µετείχε στις εκεί επιχειρήσεις µε τους Συµµάχους, η οποία άνηκε στην 8η βρετανική Στρατιά.

2. Πολεµικές Επιχειρήσεις και Μάχες στη Μέση Ανατολή

α. Οι στρατιωτικές Ελληνικές Μονάδες της Μέσης Ανατολής πολέµησαν ηρωικά στο πλευρό των Συµµάχων όπως παρακάτω:

(1) Μάχη του Ελ – Αλαµέιν (23-10-1942 µέχρι 19 – 12 -1942)

Στην Μάχη του Ελ Αλαµέιν από πλευράς Ελληνικού Πεζικού συµµετείχε η Ι Ταξιαρχία Πεζικού και ο Ιερός Λόχος. Η Ι Ελληνική Ταξιαρχία κινήθηκε από 9 Σεπτεµβρίου 1942 προς τη ζώνη Επιχειρήσεων στο Ελ Αλαµέιν, όπου τέθηκε αρχικά υπό τη διοίκηση της 44ης Βρετανικής Μεραρχίας και στη συνέχεια υπό την 50η Βρετανική Μεραρχία. Από τις 4 Οκτωβρίου, η Ελληνική Ταξιαρχία επιδόθηκε στην εκτέλεση πολλών περιπολιών και επιθετικών αναγνωρίσεων, τη διάνοιξη διόδων µέσα στα εχθρικά ναρκοπέδια και τη διείσδυση στις εχθρικές θέσεις, προκαλώντας σοβαρή παρενόχληση και πολλές απώλειες στον αντίπαλο. Κατά την κύρια συµµαχική επίθεση, που άρχισε τη νύχτα 23/24 Οκτωβρίου 1942, η Ι Ταξιαρχία ενήργησε αλλεπάλληλες επιθέσεις κατά των εχθρικών θέσεων µε απόλυτη επιτυχία. Από τις 3 Νοεµβρίου, όταν άρχισε η υποχώρηση του εχθρού, η Ταξιαρχία συµµετείχε στη σύντονη καταδίωξη του προωθήθηκε σε µεγάλο βάθος µέσα στη Λιβυκή Έρηµο. Τελικά στις 19 ∆εκεµβρίου, η Ι Ταξιαρχία αποσύρθηκε από τη ζώνη επιχειρήσεων και επέστρεψε στην Αίγυπτο. Η δράση της στην µάχη του Ελ Αλαµέιν, επαινέθηκε από όλα τα προϊστάµενα κλιµάκια της και τα αποτελέσµατα των επιχειρήσεων της κρίθηκαν ευµενέστατα από όλες τις Βρετανικές διοικήσεις, στις οποίες υπαγόταν.

- 110 -

(2) Επιχειρήσεις της ΙΙΙ Ελληνικής Ορεινής Ταξιαρχίας στην Ιταλία. Μάχη του Ρίµινι (8-22/9/1944)

Η ΙΙΙ Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία µεταφέρθηκε τον Αύγουστο του 1944 στον Τάραντα της Ιταλίας, προκειµένου να συµµετάσχει στις εκεί συµµαχικές επιχειρήσεις. Αρχικά εντάχθηκε στη 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία και τις 8 Σεπτεµβρίου διατέθηκε στον παραλιακό τοµέα (περιοχή Ριτσιόνε), προκειµένου να ενισχύσει την 1η Καναδική Μεραρχία στην ενέργειά της προς την κατεύθυνση του Ρίµινι. Με την έναρξη των επιχειρήσεων, στις 14 Σεπτεµβρίου 1944, η Ελληνική Ταξιαρχία, κινήθηκε δραστήρια και µετά από σκληρούς αγώνες κατόρθωσε να κάµψει τοη σθεναρή εχθρική αντίσταση, να προωθηθεί και να καταλάβει το αεροδρόµιο και στη συνέχεια να καταλάβει την πόλη του Ρίµινι την 21η Σεπτεµβρίου 1944.

β. Ο Ιερός Λόχος, ο οποίος αποτελούνταν κυρίως από Αξιωµατικούς, οι οποίοι µάχονταν σαν κοµάντος στρατιώτες, συµµετείχε αρχικά στις επιχειρήσεις της Βορείου Αφρικής (Τυνησία) από 25-1-1943 µέχρι 2-5-1943, σε πολλές καταδροµικές επιχειρήσεις στα νησιά του Αιγαίου και στα ∆ωδεκάνησα και κατέλαβε από αέρα τη Σάµο (εικ. 100), την οποία εκκένωσε αργότερα ύστερα από διαταγή του Γενικού Συµµαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.

Εικ. 100 Αλεξιπτωτιστές του Ιερού Λόχου αναχωρούν για τη νήσο Σάµο

3. Απώλειες Πεζικού στο Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο

α. Ελληνοϊταλικός Πόλεµος β. Ελληνογερµανικός Πόλεµος

γ. Μάχη Κρήτης

δ. Μάχες Μέσης Ανατολής – Ιταλίας ε. Νεκροί: Αξιωµατικοί 966 Οπλίτες 16.542

- 111 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

ΤΜΗΜΑ 27

ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥ 1944-1949

1. Γενικά α. Μετά την αποβίβαση στην Ελλάδα των πρώτων βρετανικών τµηµάτων και του Ιερού Λόχου στις 13 και 14 Οκτωβρίου 1944 και πριν ακόµη συντελεστεί η απελευθέρωση της Βόρειας Ελλάδας, άρχισε η οργάνωση των πρώτων ελληνικών στρατιωτικών τµηµάτων (∆/σεων, Υποδ/σεων και Ταγµάτων Εθνοφυλακής), µε αποστολή την αποκατάσταση της τάξης και την απελευθέρωση και της υπόλοιπης Ελλάδος, από τα στρατεύµατα κατοχής. β. Τα 14 Tάγµατα Εθνοφυλακής τα οποία συγκροτήθηκαν στοιχειωδώς µέχρι το ∆εκέµβριο του 1944, χωρίς σχεδόν καθόλου οπλισµό, και τα οποία περιλάµβαναν στη δύναµή τους και κουµµουνιστικά στοιχεία, αυτοδιαλύθηκαν από τις πρώτες µέρες της έναρξης του ∆εκεµβριανού κινήµατος, εκτός ενός στην Αθήνα και ενός στην Πάτρα. 2. Συγκρότηση Εθνοφυλακής και οι Πρώτες Μονάδες του Στρατού Εκστρατείας α. Για την καταστολή του κινήµατος αποφασίστηκε και πάλι η συγκρότηση ταγµάτων Εθνοφυλακής. Έτσι, τα µη διαλυθέντα τάγµατα επανδρώθηκαν µε στελέχη και συµπληρώθηκαν µε οπλίτες. Συγκροτήθηκαν καινούργια τάγµατα µε κλάσεις από τις εκκαθαρισµένες συνοικίες της Αθήνας από τα βρετανικά τµήµατα και από την 3η Ορεινή Ταξιαρχία (Ρίµινι), αποτελούµενη από τρία τάγµατα Πεζικού, ένα Σύνταγµα πεδινού πυροβολικού και σχηµατισµών προερχόµενων από την Αίγυπτο από το 6ο τάγµα Φρουρών. β. Έτσι διατάχθηκε η συγκρότηση των παρακάτω Στρατηγείων και Μονάδων: (1) Ανώτερη Στρατιωτική ∆ιοίκηση (Σ∆) Αθηνών. (2) Σ∆ Πειραιά. (3) Τρεις Μεραρχίες (Εθνοφυλακής), δηλαδή δέκα Ταξιαρχίες Ηπειρωτικής Ελλάδας και τρεις Κέρκυρας. (4) Εξήντα πέντε Τάγµατα Εθνοφυλακής διαφόρων άλλων σχηµατισµών και βοηθητικών Μονάδων. γ. Εκτός των παραπάνω, υπήρχαν και οι αφιχθείσες από Ιταλία και Μέσης Ανατολής µονάδες στρατού (3η Ορεινή Ταξιαρχία, 6ο Τάγµα Φρουρών και Τµήµατα του Ιερού Λόχου).

- 112 -

δ. Όλες οι παραπάνω Μονάδες αποτέλεσαν το σύνολο των οργανωµένων στρατιωτικών δυνάµεων από την αρχή του κινήµατος µέχρι την καταστολή του (Μάρτιος 1945). ε. Μετά την καταστολή του κουµµουνιστικού κινήµατος το ΓΕΣ µε τη Βρετανική Στρατιωτική Αποστολή (ΒΣΑ), µελέτησε το σχέδιο ανάπτυξης της Εθνοφυλακής. Κατά το σχέδιο αυτό έπρεπε να οργανωθούν έξι Στρατηγεία ΑΣ∆, δεκαοχτώ Στρατηγεία Σ∆, εξήντα τάγµατα Εθνοφυλακής και άλλες µονάδες και σχηµατισµούς. στ. Εκτός των παραπάνω µονάδων Εθνοφυλακής αποφασίστηκε η συγκρότηση και µονάδων στρατού εκστρατείας. ζ. Έτσι, από το Μάρτιο 1945 άρχισε να οργανώνεται µε πυρήνα την 3η Ορεινή Ταξιαρχία («Ρίµινι»), η ΙΙη Μεραρχία, η οποία περιλάµβανε τρεις Ταξιαρχίες, εννιά Τάγµατα και λοιπά όπλα υποστηρίξεως και Σχηµατισµούς. η. Αργότερα συγκροτήθηκαν και οι ΧΙ και ΙΧ Μεραρχίες της ίδιας σύνθεσης µε τη ΙΙη Μεραρχία. θ. Τελικά, εκτός των παραπάνω µονάδων εκστρατείας συγκροτήθηκαν ή αναδιοργανώθηκαν από πλευράς Εθνοφυλακής τα παρακάτω: (1) Έξι ΑΣ∆: Στερεάς Ελλάδος, Ν∆ Ελλάδας, Θεσσαλίας και ∆υτικής Μακεδονίας, Ηπείρου, Κεντρικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας. (2) ∆εκαπέντε Σ∆: Αττικής, Λαµίας, Πατρών, Τρίπολης, Βόλου, Θεσσαλονίκης, Βέροιας, Σερρών, Αλεξανδρούπολης, ∆ράµας, Ξάνθης, Πρέβεζας, ∆υτικής Μακεδονίας Νήσων Αιγαίου και Κρήτης, µια Ταξιαρχία Εθνοφυλακής (εσωτερικού) και δέκα τρία Τάγµατα Εθνοφυλακής (προκάλυψης). 3. Οργάνωση Στρατού Εκστρατείας α. Το Μάρτη του 1946 αποφασίστηκε η συγκρότηση τριών Σωµάτων Στρατού (Α΄,Β΄,Γ΄), τριών πεδινών Μεραρχιών (9 Ταξιαρχίες, 27 Τάγµατα), τεσσάρων ορεινών Μεραρχιών (7 Ταξιαρχίες, 21 Τάγµατα), δυο ανεξαρτήτων Ταξιαρχιών (6 Τάγµατα) και αριθµού µονάδων άλλων όπλων, σωµάτων και υπηρεσιών , µε τη µετάπτωση των υφισταµένων ήδη ∆/σεων και µονάδων Εθνοφυλακής στις παραπάνω µονάδες Στρατού Εκστρατείας. β. Με τις διαταγές που είχαν εκδοθεί κατά καιρούς καθορίστηκαν τα παρακάτω: (1) Η ανασυγκρότηση και µετονοµασία των υφισταµένων Ανωτέρων Στρατιωτικών ∆ιοικήσεων και Στρατιωτικών ∆ιοικήσεων στα προβλεπόµενα Σώµατα Στρατού, Μεραρχίες, Ταξιαρχίες και ∆ιοικήσεις (Περιοχές).

- 113 -

(2) Η ανασυγκρότηση και µετονοµασία των Ταγµάτων Εθνοφυλακής σε Τάγµατα Στρατού Εκστρατείας. (3) Η οργανική υπαγωγή των Ταγµάτων Πεζικού. (4) Ο τρόπος αναδιοργάνωσης των παραµεθορίων µονάδων. Ο οπλισµός, τα οχήµατα και τα παντός είδους υλικά τα οποία απαιτούνταν για τη συγκρότηση του νέου στρατού, θα προέρχονταν από βρετανική πηγή. 4. Εκπαίδευση Νεοσυλλέκτων α. Για την εκπαίδευση των διαδοχικών σειρών των στρατευµάτων συγκροτήθηκαν ειδικά κέντρα εκπαιδεύσεως, τα οποία ονοµάστηκαν Κέντρα Βασικής Εκπαίδευσης (ΚΒΕ). Τα Κέντρα Βασικής Εκπαίδευσης είχαν προορισµό την υποδοχή, κατάταξη, συντήρηση και εκπαίδευση των νεοσυλλέκτων. β. Με την καινοτοµία αυτή οι µονάδες απαλλάσσονταν από το φόρτο της ατοµικής εκπαίδευσης των νεοσυλλέκτων , την οποία θα αναλάµβαναν τα ΚΒΕ. γ. Για το σκοπό αυτό οργανώθηκαν εννέα ΚΒΕ, µε έδρες την Αλεξανδρούπολη, ∆ράµα, Βόλο, Αθήνα, Κόρινθο, Τρίπολη, Καλαµάτα, Πάτρα και Ηράκλειο. Κάθε ΚΒΕ συγκροτούνταν από ένα Λόχο ∆ιοικήσεως και ανάλογο, µε τον αριθµό των κατατασσόµενων νεοσυλλέκτων, αριθµό Λόχων εκπαιδεύσεως. Οι Λόχοι ήταν οργανωµένοι σε τάγµατα. δ. Μετά το τέλος της εκπαίδευσης στα ΚΒΕ οι νεοσύλλεκτοι κατανέµονταν τελικά και οριστικά στα διάφορα όπλα και σώµατα, τα οποία είχαν επιλεγεί από τα Κέντρα Επιλογής Οπλιτών (ΚΕΟ). Η τελική κατανοµή γινόταν µε επιλογή από το Γενικό Επιτελείο Στρατού, ανάλογα µε τις παρουσιαζόµενες εκάστοτε ανάγκες. Οι οπλίτες του Πεζικού µετέβαιναν απευθείας στις µονάδες Πεζικού (Τάγµατα), όπου συνέχιζαν την εκπαίδευσή τους. ε. Η έναρξη λειτουργίας των ΚΒΕ, καθώς και των Ειδικών Κέντρων Εκπαίδευσης, χρονολογείται από τους πρώτους µήνες του 1946. 5. Περίοδος 1946-1948 α. Από το Σεπτέµβριο του 1946, ξεκίνησε η δράση του Εθνικού Στρατού. Εκείνη την περίοδο διεξάγονταν µια σειρά από συσκέψεις µεταξύ Αξιωµατικών του ΓΕΣ και της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής (ΒΣΑ) για τον καθορισµό νέας «∆ιάταξης Μάχης» του στρατού, διότι η δύναµη είχε κριθεί ανεπαρκής. β. Οι συσκέψεις αυτές πέτυχαν προοδευτική αύξηση της δύναµης του ελληνικού στρατού µέχρι τα τέλη του 1947, για το µεν στρατό εκστρατείας σε 120.000 άντρες, της δε Εθνοφρουράς σε 20.000 (40 Τάγµατα).

- 114 -

γ. Το ∆εκέµβριο του 1947, κατόπιν επανειληµµένων συσκέψεων και βάσει της µέχρι τον Οκτώβριο του 1947 εµπειρίας στις επιχειρήσεις, το ΓΕΣ συνέταξε µελέτη, µε την οποία απαιτείται αύξηση του στρατού Εκστρατείας σε 150.000 περίπου άντρες και των ταγµάτων Εθνοφρουράς σε 100 τάγµατα. δ. Με βάση την παραπάνω µελέτη και σε συνεργασία µε τις συµµαχικές αποστολές, από το Φεβρουάριο του 1948 έγιναν γενικά οι παρακάτω οργανωτικές τροποποιήσεις του ελληνικού στρατού: (1) Το Πεζικό αυξήθηκε από 120.000 άντρες σε 132.000 και βάσει του αριθµού αυτού αναδιοργανώθηκε ο στρατός εκστρατείας σε οκτώ Μεραρχίες και σε τρεις ανεξάρτητες Ταξιαρχίες. (2) Συγκροτήθηκαν οκτώ Λόχοι πολυβόλων, των τεσσάρων ∆ιµοιριών, έναντι των 6 Λόχων, των 2 ∆ιµοιριών. (3) Οι από το Μάρτιο του 1947 συγκροτηθέντες σαράντα Λόχοι Ορεινών Καταδροµών (Κοµάντος) (εικ. 101), ανασυγκροτήθηκαν σε τέσσερις Μοίρες, των οκτώ Λόχων η καθεµία.

(4) Όσον αφορά την Εθνοφρουρά αποφασίστηκε µε βάση τη µελέτη του ΓΕΣ, η οργάνωση ενενήντα επτά ταγµάτων Εθνοφρουράς, των 500 ανδρών το καθένα. (5) Έτσι αποφασίστηκε η οργάνωση έξι ∆ιοικήσεων Εθνοφρουρός και δέκα έξι Στρατηγείων Εθνοφρουράς. (6) Βελτιώθηκε ο οπλισµός των ταγµάτων Εθνοφρουράς στο οποία διατέθηκαν σε κάθε ένα από αυτά τριάντα έξι οπλοπολυβόλα Μπρεν, τέσσερις Όλµοι των 3΄΄, δώδεκα Όλµοι των 60 χιλ. και σαράντα µέσων πολυβόλα Βίκερς. ε. Από την 20 Ιουνίου 1948 άρχισε η ανανέωση των ταγµάτων Εθνοφρουράς, αντικαθισταµένων των Εθνοφρουρών µε στρατεύσιµους. Έτσι, αναδιοργανώθηκαν ολοκληρωτικά 22 τάγµατα και κατά 80% άλλα 28 τάγµατα.

Εικ. 101 Συγκροτηθέντες ΛΟΚ – Ο Υποστράτηγος Ανδρέας Καλίνσκης (Ο πρώτος ∆ιοικητής των Μονάδων Καταδροµών περιόδου 1946 - 1956)

- 115 -

6. Τελευταία Περίοδος (Αυγ. 1948- Σεπ. 1949) Κατά την περίοδο αυτή επήλθαν σοβαρές µεταβολές στην οργάνωση του στρατού, όσες αφορούν το Πεζικό και τις µονάδες Καταδροµών είναι οι παρακάτω: α. Εφαρµόζεται σε όλα τα τάγµατα Πεζικού η ορεινή σύνθεση. β. Αναδιοργανώθηκαν οι Μοίρες Καταδροµών, µε βάση την πείρα των επιχειρήσεων του 1948, ώστε να ανταποκρίνονται πληρέστερα στις απαιτήσεις του ιδιάζοντος αγώνα. ∆ιαθέτουν η καθεµία πέντε Λόχους Καταδροµών, έναντι των οκτώ προβλεποµένων προηγουµένως, πλην ενισχυµένους µε ισχυρότερα µέσα πυρός (πολυβόλα –όλµοι). γ. Προστέθηκε και η 5η Μοίρα Καταδροµών. δ. Συγκροτήθηκαν δυο διοικήσεις Ταξιαρχιών Καταδροµών, η Ιη και η ΙΙη.

ΤΜΗΜΑ 28 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥ 1946-1949

1. Γενικά Η περίοδος αυτή ξεκινά από 30 Μαρτίου 1946, και τελειώνει στις 30 Αυγούστου 1949 µε τη µάχη στο Γράµµο. 2. Σηµαντικότερα γεγονότα 1946 α. Η πρώτη ένοπλη αντιπαράθεση υπήρξε στην περιοχή του Λιτόχωρου στις 31 Μαρτίου. β. Στις 5 Ιουλίου 1946 σηµειώθηκε η πρώτη προσβολή τµηµάτων στρατού στην Ποντοκερασιά. γ. Μέχρι το Σεπτέµβριο του 1946 ο ρόλος του στρατού συνιστούσε στην ενίσχυση της Χωροφυλακής, εφόσον αυτή βρισκόταν σε αδυναµία και τούτο κατόπιν αιτήσεώς της. Από την 28 του ίδιου µήνα η πρωταρχική ευθύνη περιήλθε στο στρατό. 3. Τακτική του 1946 Οι ένοπλες δυνάµεις, βρισκόµενες στο στάδιο της συγκρότησης και εκπαίδευσης περιορίζονται σε καθαρά αµυντική τακτική, στην προσπάθεια τους να καλύψουν το σύνολο των κατοικηµένων τόπων, τακτική, η οποία επέφερε µεγαλύτερη αδυναµία στις ανεπαρκείς δυνάµεις.

- 116 -

4. Σηµαντικότερα Γεγονότα του 1947

α. Από την 1η Απριλίου 1947 την ευθύνη της σίτισης και εφοδιασµού του ελληνικού στρατού ανέλαβαν οι Ηνωµένες Πολιτείες.

β. Ο Εθνικός Στρατός δέχθηκε ισχυρές κρούσεις από το ∆ηµοκρατικό Στρατό της Ελλάδας (∆ΣΕ) την 27/28 Ιουνίου 1947 στην περιοχή Κρανιάς – Βωβούσας, στις 10 Ιουλίου στην περιοχή δυτικά του Πεντάλοφου και στις 25/26 Ιουλίου στη µάχη των Γρεβενών, ενώ µέχρι τότε ο ∆ΣΕ απέφευγε τον αγώνα και προσπαθούσε να διαφύγει. Για αυτό το λόγο η µάχη των Γρεβενών και ο «ελιγµός της Ηπείρου» αποτελούν σταθµό µεταβολής του τρόπου ενεργείας του ∆ΣΕ.

γ. Στις 8 Απριλίου 1947 η Ιη Στρατιά άρχισε την εφαρµογή του σχεδίου επιχειρήσεων «Τερµίνους», το οποίο προέβλεπε την εκκαθάριση όλων των περιοχών από βορρά προς νότο. Η επιχείρηση αυτή δεν απέδωσε τα αναµενόµενα αποτελέσµατα, δηλαδή τη συντριβή των αντιπάλων και την εκκαθάριση της περιοχής, έδωσε όµως στον Εθνικό Στρατό αυτοπεποίθηση και πείρα, οι οποίες χρησιµοποιήθηκαν αργότερα.

δ. Στις 25 ∆εκεµβρίου προσβλήθηκε η Κόνιτσα , υποστηριζόµενη από την 75η Ταξιαρχία µε δυο τάγµατά της, πυροβολαρχίας και όλµων. Η µάχη της Κόνιτσας.

5. Τακτική του 1947

α. Το 1947 εφαρµόστηκε η µέθοδος του εγκλωβισµού ή του κλοιού, θεωρούµενη ως µοναδική για την επίτευξη του σκοπού των επιχειρήσεων.

β. Η µέθοδος αυτή προέβλεπε την κίνηση βαριών φαλάγγων, οι οποίες συνέκλιναν κατά µήκος των δροµολογίων ή κοντά σε αυτά και απέβλεπε στην απώθηση των αντιπάλων σε περιορισµένες περιοχές, οι οποίες είχαν επιλεγεί σαν πεδίο µάχης για την καταστροφή τους. Οι φάλαγγες όµως µε τον εγκλωβισµό, λόγω ανεπάρκειας δυνάµεων, δεν είχαν βάθος και συνεπώς δεν είχαν ευχέρεια αναπροσαρµογής της διάταξης τους προς καταδίωξη εκείνων των δυνάµεων, τα οποία διέφευγαν από τον κλοιό.

6. Σηµαντικότερα Γεγονότα 1948

α. Το 1948, η δράση των µονάδων της Εθνοφρουράς υπήρξε πιο συστηµατική.

β. Από 15 Απριλίου έως 15 Μαΐου διεξήχθη η επιχείρηση Ρούµελης, η οποία απέβλεπε στην εκκαθάριση της Ρούµελης, νότια της γραµµής Αµβρακικός – Μέτσοβο – Μαλιακός, για να εξασφαλιστούν τα µετόπισθεν και να διευκολυνθεί η συγκέντρωση δυνάµεων για την κύρια ενέργεια κατά του Γράµµου.

γ. Στην επιχείρηση αυτή έλαβαν µέρος από πλευράς Πεζικού οι Ι, ΙΧ και Χ Μεραρχίες, οι Α΄ και Β΄ Μοίρες Καταδροµών και τα υπάρχοντα στατικά στη Ρούµελη δεκαεπτά τάγµατα Εθνοφρουράς. Επιπλέον το ΙΧ Σύνταγµα Αναγνωρίσεως και ένα τάγµα Χωροφυλακής , υπό το Α΄ ΣΣ.

- 117 -

δ. Από 16 Ιουνίου έως 22 Αυγούστου διεξήχθη η επιχείρηση Γράµµου, η οποία αποτέλεσε την πρώτη σοβαρή µέχρι τότε επιχείρηση, δηλαδή κλασική επίθεση εναντίον ισχυρά οργανωµένης τοποθεσίας. Σε αυτή διατέθηκαν οι Ι,ΙΙ,VIΙI,IX,X,XV ΜΠ υπό του Β΄ ΣΣ. Το µεγαλύτερο τµήµα του ∆ηµοκρατικού Στρατού Ελλάδος διέφυγε προς Βίτσι, όπου άρχισε δραστήρια ανασυγκρότηση των δυνάµεών του και οργάνωση της τοποθεσίας, ενώ άλλα τµήµατα στράφηκαν προς τη Θεσσαλία για ενέργεια αντιπερισπασµών.

ε. Από τις 26 Αυγούστου άρχισαν οι επιχειρήσεις στο Βίτσι. Σε αυτές έλαβαν µέρος αρχικά οι 33η, 45η, 53η, 61η και 73η Ταξιαρχίες και έπειτα οι 3η και 22η Ταξιαρχίες. Λόγω σταδιακής ενίσχυσης του ∆ΣΕ και ανεπάρκειας του Εθνικού Στρατού, δεν κατέστη δυνατή η εκκαθάριση του Βιτσίου κατά το 1948.

7. Τακτική του 1948

α. Αυτή συνίσταται στη συνεχή καταδίωξη από πολλές κατευθύνσεις µε ισχυρές φάλαγγες, κλιµακουµένων κατά βάθος και συνδυαζόµενων κατά πλάτος. Με την κλιµάκωση κατά βάθος σε δύο και τρία κλιµάκια και σε απόσταση µεταξύ των κλιµακίων πορείας µιας ηµέρας επετεύχθησαν ικανοποιητικά αποτελέσµατα. β. Κατά τη µάχη του Γράµµου εφαρµόστηκε η µετωπική επίθεση κατά ισχυρά οργανωµένων τοποθεσιών, µε αποτέλεσµα τις µεγάλες απώλειες σε ανθρώπινο υλικό και πυροµαχικά. ∆εν έγινε ευρεία χρήση των ελιγµών, αν και διευκολύνονταν λόγω των διακένων και του αβαθούς της εχθρικής διάταξης. Οι νυχτερινοί αγώνες ήταν σπάνιοι, αν και έπρεπε να αποτελέσουν τον κανόνα.

8. Σηµαντικότερα Γεγονότα 1949

α. Από την 21η Ιανουαρίου 1949 αναλαµβάνει την αρχιστρατηγία των ενόπλων δυνάµεων ο Στρατηγός Αλέξανδρος Παπάγος (εικ. 102) και από εκείνη τη στιγµή δίνεται νέος ρυθµός στις επιχειρήσεις.

β. Το πρώτο τετράµηνο αναλαµβάνεται η επιχείρηση Πελοποννήσου για την αποκατάσταση της τάξης αφενός, και εξοικονόµηση δυνάµεων

Εικ. 102 Ο Αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος

- 118 -

και διάθεση αυτών για την κύρια προσπάθεια στο Βίτσι αφετέρου. Για την επιχείρηση αυτή διατέθηκαν τα στρατηγεία του Α΄ Σώµατος Στρατού, της ΙΧης Μεραρχίας και της ΑΣ∆Π, οι Ταξιαρχίες 41η, 42η,43η και 72η, 4 ελαφρά ΤΠ και οι Α΄, Β΄, Γ΄ και ∆΄ ΜΟΚ. Μέχρι το τέλος Απριλίου επετεύχθη η πλήρης εξάλειψη των αντιστάσεων και η αποκατάσταση της τάξης στην Πελοπόννησο.

γ. Έπονται η επιχείρηση της Ρούµελης από τις 71, 72 Ταξιαρχίες και από το 6ο ΕΣΠ1, η εκκαθάριση των Αγράφων από τις ΙΧ και ΧV ΜΠ και της Όθρυος από τις Γ΄ ΜΟΚ και του 8ου ΕΣΠ.

δ. Από 2 έως 8 Αυγούστου διεξάγεται η προκαταρκτική κατά του Γράµµου ενέργεια (ΠΥΡΣΟΣ Α΄) από το Α΄ΣΣ (Ι,VIII ΜΠ, 77 Ταξιαρχία, 8ο,15ο,24ο ΣΣΠ), για την επίτευξη στρατηγικής παραπλάνησης.

ε. Από τη 10 έως 16 Αυγούστου ενεργείται η κύρια επιχείρηση στο Βίτσι (ΠΥΡΣΟΣ Β΄) , κατά την οποία εντός 5 ηµερών επετεύχθη η κατάληψη αυτού.

στ. Κατά την επιχείρηση αυτή διατέθηκαν οι κάτωθι δυνάµεις Πεζικού:

(1) Η ΙΙη Μεραρχία (3η, 21η, 22η Ταξιαρχίες).

(2) Η ΙΧη Μεραρχία (41η, 42η, 43η Ταξιαρχίες).

(3) Η Χη Μεραρχία (35η, 36η και 37η Ταξιαρχίες).

(4) Η Χιη Μεραρχία (31η και 33η Ταξιαρχίες).

(5) Η ΙΙΙη Μεραρχία Καταδροµών (1η και 2η Ταξιαρχίες).

(6) Το 12ο ΕΣΠ και έξι Τάγµατα Εθνοφρουράς.

(7) Επί πλέον η ΧV Μεραρχία και η 32η Ταξιαρχία, σαν εφεδρείες Αρχιστρατήγου.

1 Ελαφρύ Σύνταγµα Πεζικού

Εικ.103 Τµήµα Λ.Ο.Κ. από τις Μονάδες που επιχειρούν στο Σχέδιο «ΠΥΡΣΟΣ»

- 119 -

ζ. Τέλος, από 24 έως 30 Αυγούστου λαµβάνει χώρα η κύρια κατά Γράµµου επίθεση (ΠΥΡΣΟΣ Γ), στην οποία έλαβαν µέρος οι παρακάτω δυνάµεις Πεζικού: (1) Η Ιη Μεραρχία (51η, 52η και 53η Ταξιαρχίες). (2) Η VIIIη Μεραρχία (74η,75η και 76η Ταξιαρχίες). (3) Η ΙΧη Μεραρχία (41η,42η και 43 Ταξιαρχία). (4) Η ΧVη Μεραρχία (45η, 61η και 73 Ταξιαρχίες). (5) Η ΙΙΙη Μεραρχία Καταδροµών (78η και 79η Ταξιαρχίες). (6) Η 77η Ταξιαρχίες και (7) Τα 8ο, 15ο, 24ο και 40ο ΕΣΠ. 9. Τακτική του 1949 α. ∆ιεξήχθησαν επιχειρήσεις ηµέρα και νύχτα, όλες τις εποχές του χρόνου και σε οποιεσδήποτε συνθήκες. β. Επικράτησε πνεύµα επιθετικότητας. γ. Χρησιµοποιήθηκε για πρώτη φορά σε ευρεία έκταση η µέθοδος της διείσδυσης, µε τα διάκενα της εχθρικής τοποθεσίας και σε βάθος, όγκου δυνάµεων κατά τη νύχτα.

10. Πολεµικές Επιχειρήσεις – Μάχες

α. Ποντοκερασιά 5/7/1946 β. Νάουσα 1/10/1946,18/8/1947,11/1/1949 γ. Σκρα – Αρχάγγελος 13/11/1946 δ. Νωτια 17/11/1946 ε. Φλώρινα 28/5/1947,11/2/1949 στ. Γρεβενά 25/7/1947 ζ. Μέτσοβο 8/10/1947 η. Έδεσσα 20/10/1947 θ. Κόνιτσα 25/12/1947 ι. Γράµµος 16/6/1948,28/4/1949,24/8/1949 ια. Βίτσι 30/8/1948,14/10/1948,11/2/1949 ιβ. Μουργκάνα 11/9/1948 ιγ. Καρδίτσα 11/12/1948 ιδ. Καρπενήσι 20/1/1949 ιε. Αχελώος 15/3/1949 ιστ. Κερδύλλια 1/3/1949

- 120 -

ιζ. Παππάδες 15/5/1948

11. Αγώνες Περιοχών

α. Θράκη 1947,1948,1949 β. Μακεδονία 1946,1947,1948,1949 γ. Θεσσαλία 1946,1947,1948,1949 δ. Ήπειρος 1946,1947,1948,1949 ε. Ρούµελη 1946,1947,1948,1949 στ. Πελοπόννησος 1946,1947,1948,1949 ζ. Εύβοια 1947,1948,1949 η. Σάµος 1947,1948,1949

12. Νεκροί

α. Αξιωµατικοί 798 β. Οπλίτες 11.440

ΤΜΗΜΑ 29 ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗ ΛΗΞΗ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΩΝ

1. Μεταβολές Οργάνωσης από Οκτώβριο µέχρι ∆εκέµβριο 1949

α. Κατόπιν µείωσης της προβλεπόµενης δύναµης οπλιτών, η συνολική δύναµη του στρατού ανερχόταν σε 147.000 άντρες. Κύρια χαρακτηριστικά της περιόδου αυτής, τα οποία διατηρήθηκαν και κατά το 1950, ήταν τα κάτωθι:

(1) Η Εθνοφρουρά παύει να παρουσιάζεται ως ιδιαίτερη κατηγορία στρατού.

(2) Συγκροτείται η VIη Μεραρχία από τις µέχρι τότε ανεξάρτητες Ταξιαρχίες 71ης, 72ης και 77ης.

β. Οι µεταβολές κατά το ίδιο χρονικό διάστηµα ως προς το Πεζικό ήταν οι ακόλουθες:

(1) Μεραρχία

Η ορεινή Μεραρχία διαθέτει εφτά Τάγµατα Πεζικού ενεργά. Σε κάθε Τάγµα προβλέπεται ∆ιµοιρία από ενενήντα µουλάρια.

(2) Μονάδες Στρατιάς

(α) Παραµένουν δέκα ελαφρά Συντάγµατα Πεζικού (ΕΣΠ) και είκοσι ένα ελαφρά Τάγµατα Πεζικού (ΕΤΠ), όλα τα υπόλοιπα διαλύθηκαν.

(β) Από το 1946 και έπειτα, τα συγκροτηθέντα Τάγµατα ασφαλείας Γραµµών Συγκοινωνιών (ΤΑΓΣ) µειώνονται το καθένα κατά δυο Λόχους.

(γ) ∆ιαλύεται η Ιη Ταξιαρχία Καταδροµών και η Α΄ Μοίρα Ορεινών Καταδροµών. Οι λοιπές τέσσερις ΜΟΚ µειώνονται κατά ένα Λόχο και περιλαµβάνουν διοίκηση, τακτικό επιτελείο, Λόχο ∆/σεως και τέσσερις Λόχους Καταδροµών.

- 121 -

2. Κέντρα Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων

α. Τα Κέντρα Βασικής Εκπαίδευσης (ΚΒΕ) µετονοµάστηκαν το 1949 σε Κέντρα Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων (ΚΕΝ) και προσαρµόστηκε η σύνθεσή τους µε το νέο κύκλο εκπαιδεύσεως. Το ΚΒΕ Αθηνών είχε µετατραπεί από το Νοέµβριο 1948 σε Κέντρο Εκπαιδεύσεως Βαρέων Όπλων Πεζικού (ΚΕΒΟΠ) και εκπαίδευε το προσωπικό στην υπηρέτηση των όπλων αυτών (πολυβόλα, όλµοι κλπ).

β. Προς το τέλος του 1949 διαλύθηκαν τα Κέντρα Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων Αλεξανδρούπολης, ∆ράµας και Πατρών. Αργότερα στο τέλος του Ιουνίου 1950 διαλύθηκε το ΚΕΝ Βόλου.

γ. Από το Μάρτιο 1950 τα εναποµείναντα ΚΕΝ αποτέλεσαν εκπαιδευτικές µονάδες Πεζικού. Αυτά υποδέχονται και εκπαιδεύουν τους στρατεύσιµους, οι οποίοι έχουν επιλεγεί από τα συµβούλια επιλογής οπλιτών πως θα υπηρετήσουν στο Πεζικό.

δ. Το 1953 διαλύθηκε το ΚΕΝ Ηρακλείου, επανασυγκροτήθηκε το ΚΕΝ Πατρών και τέλος συγκροτήθηκε το ΚΕΝ Κέρκυρας. 3. Εκστρατεία Κορέας

α. Η Ελλάδα, η οποία αποδέχτηκε την πρόσκληση του ΟΗΕ, έσπευσε µεταξύ των πρώτων Εθνών να συµµετάσχει στον Κορεατικό Αγώνα, παρά τα νωπά τραύµατα και τη φοβερή εξάντληση του στρατού από τον τετραετή πόλεµο κατά των συµµοριτών.

β. Το Εκστρατευτικό Σώµα Ελλάδας (ΕΚΣΕ) οργανωµένο στη Λαµία, αποβιβάστηκε στην Κορέα στις 9-12-1950 και από 1-1-1951 συµµετέχει στην Κορεάτικη εκστρατεία µε το συµµαχικό στρατό, µε αξιοσηµείωτη δράση (εικ. 104) .

γ. ∆ιακρίνεται για την κατάληψη των υψωµάτων 381, 325 και 655 και στη συνέχεια στη µεγάλη επίθεση για κατάληψη του ζωτικού υψώµατος 313

Εικ.104 Τάγµα του ΕΚΣΕ επιθεωρούµενο υπό του ∆κτή της 9ης Αµερικανικής Στρατιάς

- 122 -

(Σκοτς). Η επιτυχία αυτή του ΕΚΣΕ, η οποία βελτιώνει την αµυντική συµµαχική γραµµή, προκαλεί την τιµητική διάκριση µεταξύ των συµπραττουσών συµµαχικών µονάδων και τυγχάνει ηθικής αµοιβής για την απονοµή ευαρέσκειας παρά των Προέδρων της ∆ηµοκρατίας των ΗΠΑ και Νοτίου Κορέας. δ. Η αξιόλογη δράση του ΕΚΣΕ συνεχίζεται µε αµείωτο ρυθµό και ένταση µε επιτυχείς επιθέσεις κατά των υψωµάτων ΚΕΛΛΥ και 167. Επιπλέον, η υπέροχη δράση του στη µεγάλη επίθεση κατά του ζωτικού σηµείου, υψώµατος ΜΕΓΑΛΟ ΝΟΡΙ, για την αποκατάσταση της χαµένης αµυντικής γραµµής, επισφραγίζει µεταξύ του συµµαχικού στρατού το πολύ αξιόλογο του ΕΚΣΕ. ε. Οι τελευταίες µάχες του ΕΚΣΕ για την απόκρουση σφοδρότατων επιθέσεων του εχθρού, ο οποίος επιχειρεί την κατάληψη του υψώµατος ΧΑΡΡΥ και τη διάσπαση της κατεχόµενης από το Τάγµα αµυντικής γραµµής ΓΙΟΜΙΝΓΚ, κορυφώνουν την αίγλη και του εξασφαλίζουν τιµητική θέση µεταξύ των συµµετεχόντων εκστρατευτικών σωµάτων των διαφόρων κρατών. 4. Απώλειες Πεζικού Εκστρατείας Κορέας α. Νεκροί Αξιωµατικοί 2 β. Νεκροί Οπλίτες 158 5. Μεταβολές Στρατού Εκστρατείας Έτους 1951 Κατά το 1951 από πλευράς Πεζικού έχουµε τις παρακάτω µεταβολές: α. Οι Ταξιαρχίες Πεζικού, λόγω οργάνωσης, σύνθεσης προορισµού και προ παντός για τη συνέχιση της ιστορικής πολεµικής παράδοσης, µετονοµάστηκαν σε «Συντάγµατα Πεζικού» µε την ίδια σύνθεση. Το στρατηγείο µετονοµάστηκε σε επιτελείο. β. Η Μεραρχία Πεζικού περιλαµβάνει τρία Συντάγµατα Πεζικού, των δυο ταγµάτων το κάθε ένα, δηλαδή έξι τάγµατα. Εφαρµόστηκε ενιαία σύνθεση για τα τάγµατα αµερικάνικου και βρετανικού οπλισµού, τα οποία ενισχύθηκαν µε περισσότερα βαριά όπλα. Η διαφορά των ταγµάτων αµερικάνικου και βρετανικού οπλισµού περιορίστηκε µόνο στα ατοµικά όπλα και οπλοπολυβόλα (ΜΠΑΡ ή ΜΠΡΕΝ). γ. Μονάδες Στρατιάς (1) Τα Συντάγµατα Προκαλύψεως αποτελούν Μονάδες οικονοµικά και διαχειριστικά αυτοτελείς και περιλαµβάνουν στη σύνθεση τους ∆ιµοιρίες Μεταφορών, οι οποίες διαθέτουν τα απαιτούµενα µεταφορικά µέσα (αυτοκίνητα-δίκυκλα), για κάλυψη των αναγκών των Ταγµάτων Προκαλύψεως που υπάγονται στα Συντάγµατα.

- 123 -

(2) Τα Τάγµατα Προκαλύψεως προικοδοτούνται µε περισσότερα µέσα διαβιβάσεων, τα οποία κρίθηκαν αναγκαία για την εκπλήρωση της αποστολής τους. Τα ελαφρά Συντάγµατα Πεζικού καθώς και τα ελαφρά Τάγµατα Πεζικού παραµένουν αµετάβλητα. (3) Η 500ή µονάδα Αντιαρµατικών, η οποία συγκροτήθηκε το 1949 µετονοµάστηκε σε 500 Α/Τ Λόχο και αναδιοργανώθηκε µε πεδινή σύνθεση. (4) Συγκροτήθηκε το 520 Α/Α Τάγµα Πολυβόλων µε Γερµανικά πολυβόλα από τα λάφυρα του πολέµου. (5) Τα δυο Τάγµατα Ασφαλείας Γραµµών Συγκοινωνιών (ΤΑΓΣ) µετατράπηκαν σε Λόχους. δ. Σχολές – Κέντρα (1) Μετά την αποφοίτηση από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων για την εκπαίδευση των στελεχών στις νέες µεθόδους διεξαγωγής του πολέµου και τα νέα όπλα, δηµιουργήθηκε στην Αθήνα, το Μάιο του 1945, το Γενικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως Αξιωµατικών (ΓΚΕΑ). Περιελάµβανε τη Σχολή Τακτικών Σπουδών Ανωτέρων Αξιωµατικών, καθώς και τις Σχολές Πεζικού, Πυροβολικού, Μηχανοδηγήσεως και Φυσικής Αγωγής. (2) Για την εκπαίδευση των υποψηφίων εφέδρων αξιωµατικών, λειτούργησε το 1945 στο Χαϊδάρι Αττικής, το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Υποψηφίων Εφέδρων Αξιωµατικών. Εκεί, εκπαιδεύτηκαν δύο σειρές, από τις οποίες η µια συνέχισε την εκπαίδευση της στη Κέρκυρα, όπου µεταστάθµευσε το Κέντρο το 1946. Το ίδιο έτος λειτούργησε και δεύτερο Κέντρο Υποψηφίων Εφέδρων Αξιωµατικών στη Σύρο. Αργότερα, τα Κέντρα αυτά µετονοµάσθηκαν αντίστοιχα σε Σχολές Υποψηφίων Εφέδρων Αξιωµατικών Κέρκυρας και Σύρου. Τον Ιούλιο του 1953, οι δύο αυτές Σχολές συγχωνεύτηκαν σε µια µε τον τίτλο «Σχολή Εφέδρων αξιωµατικών Πεζικού» µε έδρα το Ηράκλειο της Κρήτης, όπου λειτουργεί µέχρι σήµερα. Τέλος για τη στελέχωση του στρατεύµατος µε κατάλληλους υπαξιωµατικούς από τις αρχές του 1950, επαναλειτούργησε στην Πάτρα η Προπαρασκευαστική Σχολή Υπαξιωµατικών, η οποία εντός του ίδιου έτους µετονοµάσθηκε σε Σχολή Μονίµων Υπαξιωµατικών (ΣΜΥ). (3) Η βασική εκπαίδευση των οπλιτών πραγµατοποιούνταν στ Κέντρα Βασικής Εκπαιδεύσεως ή Κέντρα Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων (ΚΕΝ), όπως µετονοµάσθηκαν αργότερα. Η επιλογή τους γίνονταν αρχικά κατά την κατάταξή τους, από τα αρµόδια Συµβούλια Επιλογής Οπλιτών (ΣΕΟ), τα οποία ενεργούσαν και την πρώτη επιλογή των υποψηφίων εφέδρων αξιωµατικών. Μετά την ολοκλήρωση της βασικής εκπαιδεύσεως οι οπλίτες του Πεζικού, µετέβαιναν απευθείας στις µονάδες Πεζικού, εκτός από αυτούς που είχαν ειδικότητα στα βαρέα όπλα και συνέχιζαν την εκπαίδευσή τους στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Βαρέων Όπλων Πεζικού (ΚΕΒΟΠ) στο Χαϊδάρι Αττικής, πριν µεταβούν στις Μονάδες τους. Από το Μάρτιο του 1950, τα Κέντρα Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων αποτέλεσαν εκπαιδευτικές Μονάδες Πεζικού.

- 124 -

ε. Μονάδες Εθνοφυλακής Άµυνας Στην επιστράτευση, σε καιρό πολέµου ή σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης στην ειρήνη, βάση του νόµου 1707 της 23ης Μαρτίου 1951, δύνανται να προσκληθούν , κατόπιν πρότασης του Αρχιστρατήγου ή του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αµύνης, ιδιώτες ηλικίας 18 έως 50 χρονών για τη συγκρότηση ειδικών Μονάδων, στρατιωτικά οργανωµένων, οι οποίες έχουν σαν αποστολή την τοπική άµυνα χώρων της υπαίθρου, τη φύλαξη συγκοινωνιών, κατασκευή στρατιωτικών έργων και την παθητική αεράµυνα. Αυτοί κατά τη διάρκεια της ύπαρξής τους υπάγονται στους Στρατιωτικούς Νόµους και Κανονισµούς. Στη διάταξη µάχης του έτους 1951 συµπεριλήφθησαν οι αναγκαιούντες για την πλαισίωση των Ταγµάτων Εθνοφυλακής Αµύνης (ΤΕΑ) Αξ/κοι και συγκροτήθηκαν οκτώ διοικήσεις Ταγµάτων Εθνοφυλακής Αµύνης, «∆ιοικήσεις ΤΕΑ», σε καθεµία από τις οποίες υπάγεται αριθµός Ταγµάτων, καθοριζόµενος κάθε φορά από το ΓΕΣ. 6. Συγκρότηση Στρατού Εκστρατείας Έτους 1951 ως προς το Πεζικό Ο Στρατός από πλευράς Πεζικού περιελάµβανε: α. ∆έκα Μεραρχίες, των έξι Ταγµάτων η κάθε µια , πλην της Vης , η οποία είχε τρία Τάγµατα. β. Έντεκα Ελαφρά Συντάγµατα Προκαλύψεως (είκοσι επτά Τάγµατα). γ. Τέσσερις Μοίρες Καταδροµών. 7. Μεταβολές κατά το 1952 Κατά το έτος 1952 ο στρατός ειρήνης περιορίστηκε σε 143.000 άντρες. Στη δύναµη αυτή του στρατού δεν περιλαµβάνονται το Εκστρατευτικό Σώµα Ελλάδας (ΚΟΡΕΑΣ) και οι Μονάδες Γ΄ κατηγορίας (Μακρονήσου). 8. Μεταβολές Έτους 1953 Οι µεταβολές που έγιναν στο Πεζικό το 1953 ήταν οι ακόλουθες: α. Μεραρχίες (1) Οι Μεραρχίες Πεζικού δε διαθέτουν στην ειρήνη τον ίδιο αριθµό ταγµάτων Πεζικού, αλλά αυτός κυµαίνεται από τρία ως εννιά , ενιαίας σύνθεσης. (2) Βελτιώθηκε η σύνθεση του τάγµατος Πεζικού µε την προσθήκη Λόχου Βαρέων Όπλων, καθώς επίσης και η ισχύς πυρός της Μεραρχίας µε την προικοδότηση της µε Όλµους των 4,2΄΄.

- 125 -

β. Μονάδες Στρατιάς (1) Προς εξοικονόµηση δυνάµεως, απαραίτητο για την ανάπτυξη νέων Μονάδων Υποστηρίξεως , ήταν να διαλυθούν τρεις ∆ιοικήσεις Ελαφρών Συνταγµάτων Πεζικού (ΕΣΠ) και τρία Ελαφρά Τάγµατα Πεζικού (ΕΤΠ). (2) Μετατράπηκαν δυο Τάγµατα Προκαλύψεως σε Μεραρχιακά και διατέθηκαν στις Μεραρχίες και αυξήθηκαν τα Τάγµατα από πενήντα επτά σε πενήντα εννέα. γ. Σχολές – Κέντρα Εκπαιδεύσεως (1) Το Πρότυπο Τάγµα Πεζικού (ΠΤΠ) µετονοµάστηκε σε Τάγµα Πεζικού και αποτελούσε το οργανικό Τάγµα Μεραρχίας. (2) Συγκροτήθηκε το Πειραµατικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως Μονάδων Καταδροµών και διαλύθηκαν οι ∆ιµοιρίες Εκπαιδεύσεως Καταδροµών. (3) ∆ιαλύθηκε το Γ΄ Ειδικό Τάγµα Οπλιτών Μακρονήσου (Γ΄ ΕΤΟΜ) και ο οργανισµός Αναµορφωτηρίου Μακρονήσου (ΟΑΜ) και αντί αυτού συγκροτήθηκε το Συγκρότηµα Μονάδων Μακρονήσου. δ. Άλλες Ουσιώδεις Μεταβολές µέχρι Τέλους 1953 (1) Αυξήθηκε ο αριθµός των Ταγµάτων Πεζικού της ΙΙης Μεραρχίας , ώστε να διαθέτει εννέα Τάγµατα Πεζικού. (2) Αντίστοιχα, µειώθηκε ο αριθµός των Ταγµάτων Πεζικού των VIIης και ΙΧης Μεραρχιών κατά ένα Τάγµα. (3) Οι δυο Σχολές Εφέδρων Αξ/κών Κέρκυρας κα Σύρου συγχωνεύτηκαν σε µια µε τίτλο Σχολή Εφέδρων Αξιωµατικών Πεζικού» µε έδρα το Ηράκλειο. 9. Μεταβολές 1954-1960 Οι κυριότερες εξελίξεις κατά την παραπάνω περίοδο, από πλευράς Πεζικού είναι οι ακόλουθες: α. Το 1957 συγκροτήθηκαν τα Τάγµατα Α-Τ ΠΑΟ 106 χιλ., τα οποία υπάγονταν ανά ένα σε κάθε Μεραρχία Πεζικού. β. Το 1957 οι Λόχοι Βαρέων Όλµων 4,2΄΄ των Μεραρχιών µετατράπηκαν σε ΛΒΟ Συνταγµάτων Πεζικού, µε την ίδια σύνθεση. γ. Στους Λόχους Βαρέων Όπλων των ταγµάτων Πεζικού προστέθηκε µια διµοιρία Α-Τ εκτοξευτών 3,5΄΄.

- 126 -

ΤΜΗΜΑ 30

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΕΖΙΚΟΥ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

1. Μεταβολές 1960-1996 Η εξέλιξη του Πεζικού µετά το 1960 , ακολούθησε τη γενικότερη εξέλιξη του Στρατού, λόγω της κρίσης τόσο του 1967 όσο και του 1974, και υπήρξε ραγδαία. α. Στη δεκαετία του 1960 ολοκληρώθηκε η αντικατάσταση του βρετανικού οπλισµού και µέχρι το 1970 ο φορητός οπλισµός αµερικανικής κατασκευής και προελεύσεως ήταν ο κύριος οπλισµός του Πεζικού. Οι δύο όµως κρίσεις του Κυπριακού, το 1964 και το 1967, καθώς και η απαγόρευση χορηγήσεως αµερικανικού οπλισµού µετά το 1967, υποχρέωσαν την Ελλάδα να στραφεί, για πρώτη φορά στη µεταπολεµική της ιστορία, στην προµήθεια φορητού οπλισµού από εθνικούς πόρους. Έτσι, το 1965 αποφασίστηκε η σταδιακή αντικατάσταση του αµερικανικού ελαφρού οπλισµού του Πεζικού και η εισαγωγή στην Ελλάδα του τυποποιηµένου διαµετρήµατος του ΝΑΤΟ των 7,62 χιλιοστών. β. Κατά την περίοδο 1974-2014 έγινε µεγάλη αναδιάταξη των Μονάδων, Συγκροτηµάτων και Σχηµατισµών. Σε ευπαθείς περιοχές της χώρας συγκροτήθηκαν Ανώτατες ∆ιοικήσεις Ταγµάτων Εθνοφυλακής (Α∆ΤΕ), Συγκροτήµατα και µετακινήθηκε αριθµός Μονάδων Πεζικού. γ. Κατά την περίοδο 1974-1990 άρχισε σταδιακά η αναδιοργάνωση των Μονάδων Πεζικού µε την είσοδο νέου υλικού και µέσων µε σκοπό την ποιοτική αλλά και ουσιαστική αναβάθµιση των µονάδων µε την ταυτόχρονη απόσυρση του παλαιού υλικού, τη µετατροπή ΤΠ σε Μ/Κ ΤΠ µε την εισαγωγή ΤΟΜΠ Μ113, Μ113Α1 και ΤΟΜΠ ΛΕΩΝΙ∆ΑΣ. Εισήχθη σύγχρονος, αποτελεσµατικός οπλισµός όπως ελαφρά τυφέκια της σειράς FN και G3 της ΕΒΟ, οπλοπολυβόλα FN FALLO και ΗΚ – 11, πολ/λα MAG και MG3, νέα αποτελεσµατικά Α-Τ όπλα όπως το LAW, το RPG-18, το ΜΙLΑΝ, µε τη θερµική του νυχτερινή διόπτρα σκοπεύσεως, το TOW και το KORNET. Αντικαταστάθηκε το µεγαλύτερο µέρος των οχηµάτων Μ σειράς µε οχήµατα 2 ½ τον. Στάγιερ και οχήµατα 1¼ τον. G240 MERCEDES καθώς ¼ τον. G240 MERCEDES φορείς Α-Τ όπλων κλπ. Εισήχθησαν όργανα νυχτερινής παρατηρήσεως. γ. Κατά την περίοδο 1990-2010 µετά τις ραγδαίες πολιτικοοικονοµικές και κοινωνικές αλλαγές στην Ευρώπη, το Πεζικό έλαβε νέο σύγχρονο υλικό από αυτό που κατείχαν Χώρες της ανατολικής Ευρώπης αλλά και ∆υτικής Ευρώπης όπως ΤΟΜΑ BMP-1, A-T FAGOT, A-T CARL GUSTAF , A/A όπλο ZU 23 κλπ καθώς και αριθµός ερπυστριοφόρων Μ113Α1, Μ106 και Μ901 ITV (φορέας TOW). Εκσυγχρονίστηκαν τα Α-Τ TOW σε ΤΟW2, έλαβε χώρα προµήθεια νέου τύπου πυροµαχικών TOW 2, MILAN 2, FAGOT , CARL GUSTAF κλπ. και µετατροπή των πολ/λων BROWNING 0,50΄΄ σε 0,50 ΤΑΚ. Στα τάγµατα Πεζικού εισήχθησαν καινούργιοι όλµοι 81 χιλιοστών ελληνικής κατασκευής και προέλευσης και πολυβοµβιδοβόλα GMG. Επίσης το Πεζικό προµηθεύτηκε τυφέκια Μ16 Α2, πολυβόλα ΜΙΝΙΜΙ και οχήµατα HUMMER διαφόρων διαµορφώσεων. Εισήχθησαν

- 127 -

όργανα νυκτερινής σκοπεύσεως – παρατηρήσεως παθητικού τύπου για κάθε τύπο οπλικού συστήµατος που διαθέτει το Πεζικό. δ. Αναλυτικές πληροφορίες για τα οχήµατα και για τον οπλισµό του σύγχρονου ελληνικού Πεζικού αναφέρονται στα τµήµατα 39 και 40 του Κεφαλαίου ΙΒ του παρόντος. ε. Κατά το έτος 1995 ξεκίνησε η αναδιοργάνωση των Συγκροτηµάτων και Μονάδων του Πεζικού και η συγκρότηση των Ταξιαρχιών Πεζικού, όπως παρακάτω: (1) Αναδιοργανώθηκαν και άλλαξαν σύνθεση οι ΧΙΙ και ΧVΙ Μεραρχίες Πεζικού, οι οποίες έγιναν Μηχανοκίνητες Μεραρχίες Πεζικού. (2) Συγκροτήθηκαν οι 3 (ΡΙΜΙΝΙ), 7, 30, 31 και 37 Μ/Κ ΤΑΞΠΖ από την αναδιοργάνωση των αντιστοίχων ΣΠ. (3) Συγκροτήθηκαν τα 610, 650, 660, 680 και 690 ΤΠ Γ΄ ετοιµότητας, για τις 3,7,30,31 και 37 Μ/Κ ΤΑΞΠΖ αντίστοιχα, µε συγκρότηση (στον πόλεµο), όπως τα τάγµατα Πεζικού βασικής δοµής. 2. Μεταβολές Πεζικού 1997 µέχρι σήµερα α. Κατά την περίοδο 1997-2014 συνεχίστηκε η αναδιοργάνωση των Σχηµατισµών, Συγκροτηµάτων και Μονάδων. (1) Πιο συγκεκριµένα έγινε αναδιοργάνωση των ΙΧ –XV ΜΠ, 28 – 53 – 72 ΣΠ και µετάπτωση αυτών σε 9η – 15η ΤΑΞΠΖ (ενεργές) και 28η – 53η – 72η ΤΑΞΠΖ (ΕΜ) καθώς και του 4ου ΣΠ σε 4η ΤΑΞΠΖ, η οποία και διαλύθηκε το 2004. (2) Αναδιοργανώθηκε η IV ΜΠ και µετέπεσε σε 94 Σ∆Ι επιπέδου Ταξιαρχίας. (3) Η Ι ΜΠ µετέπεσε σε επιχειρησιακό στρατηγείο του Β΄ ΣΣ και άλλαξε η διοικητική υπαγωγή των 4ου – 5/42 ΣΠ στο Γ΄ ΣΣ. Το 24 ΣΠ της VII ΜΠ απενεργοποιήθηκε και µετέπεσε σε ΕΜ. (4) Αναδιοργανώθηκαν οι VI – X – XI ΜΠ. (5) ∆ιαλύθηκαν τα 1ο – 16ο – 19ο – 27ο – 90ο ΣΠ. (6) Απενεργοποιήθηκαν και έγινε η µετάπτωσή τους σε ΕΜ των 519 – 562 – 594 – 613 ΤΠ και αναδιοργανώθηκε το 586 (ΕΜ) σε ΤΠ νέας δοµής (ΚΕΝ). (7) ∆ηµιουργήθηκε η 71 Α/Μ ΤΑΞ ΠΖ µε έδρα το Κιλκίς.

- 128 -

β. Το 2009 αποφασίστηκε η µετονοµασία των Σχηµατισµών – ∆ιοικήσεων του Στρατού Ξηράς, οπότε και του Πεζικού, όπως παρακάτω: (1) Ι ΜΠ σε Ι ΜΠ «ΣΜΥΡΝΗ».

(2) IV ΜΠ σε IV ΜΠ «ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ».

(3) VIII ΜΠ σε VII MΠ « ΗΠΕΙΡΟΥ – ΚΑΤΣΗΜΗΤΡΟΣ».

(4) 95 Α∆ΤΕ σε 95 Α∆ΤΕ « ∆ΙΑΓΟΡΙ∆ΩΝ».

(5) 98 Α∆ΤΕ σε 98 Α∆ΤΕ «ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥΣ».

(6) ΙΙ Μ/Κ ΜΠ σε ΙΙ Μ/Κ ΜΠ «ΕΛΑΣΣΩΝ».

(7) ΧΙΙ Μ/Κ ΜΠ σε ΧΙΙ Μ/Κ ΜΠ «ΕΒΡΟΥ».

(8) XVI Μ/Κ ΜΠ σε XVI Μ/Κ ΜΠ «∆Ι∆ΥΜΟΤΕΙΧΟΥ».

(9) 5 ΤΑΞΠΖ σε V ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΚΡΗΤΩΝ (χωρίς να αλλάξει η σύνθεσή της).

(10) 9 ΤΑΞΠΖ σε 9 ΤΑΞΠΖ «Α∆ΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗ».

(11) 10 ΤΑΞΠΖ σε 10 ΤΑΞΠΖ «ΡΟΥΠΕΛ».

(12) 15 ΤΑΞΠΖ σε 15 ΤΑΞΠΖ «ΠΥΞΟΣ».

(13) 79 Α∆ΤΕ σε 79 Α∆ΤΕ «ΜΥΚΑΛΗ».

(14) 80 Α∆ΤΕ σε 80 Α∆ΤΕ «ΚΩΣ».

(15) 88 Σ∆Ι 88 Σ∆Ι «ΛΗΜΝΟΣ».

(16) 96 Α∆ΤΕ σε 96 Α∆ΤΕ «ΧΙΟΣ».

(17) 71 Α/Μ ΤΑΞ σε 71 Α/Μ ΤΑΞ «ΠΟΝΤΟΣ».

γ. Το 2013 αποφασίστηκε στα πλαίσια της αναδιοργάνωσης του Στρατού Ξηράς η διάλυση Σχηµατισµών- Μονάδων, όπως παρακάτω:

(1) Α΄ Σώµα Στρατού

(2) Β΄ Σώµα Στρατού

(3) IV ΜΠ

(4) 97 Σ∆Ι

(5) ΙΙΙ ΤΑΞΥΠ.

3. Οργάνωση και Συγκρότηση του Πεζικού κατά το Έτος 2014

Το όπλο κατά το 2014 (έτος συγγραφής της παρούσας Ιστορίας Πεζικού) είναι οργανωµένο στη ∆ιεύθυνση Πεζικού, η οποία υπάγεται στο ΓΕΣ και διοικείται από Υποστράτηγο. Το όπλο είναι συγκροτηµένο σε Σχηµατισµούς (Μεραρχίες , Ταξιαρχίες), Συντάγµατα, Τάγµατα και ανεξάρτητες Υποµονάδες, το

- 129 -

µεγαλύτερο µέρος των οποίων είναι µηχανοκίνητο. Στη ∆ΠΖ υπάγονται επίσης η Σχολή Πεζικού µε έδρα τη Χαλκίδα, η ΣΕΑΠ µε έδρα το Ηράκλειο Κρήτης και το 592 ΤΠ/ΕΚΕ µε έδρα το Λιτόχωρο Πιερίας, όπου εκπαιδεύονται τα στελέχη του Όπλου.

4. Εκπαίδευση

Η εκπαίδευση κατά την περίοδο της ειρήνης αποτελεί πρωταρχική αποστολή για το Πεζικό. Η παρεχόµενη εκπαίδευση διακρίνεται σε αυτή των στελεχών (Μονίµων και Εφέδρων) και σε αυτή των οπλιτών.

α. Εκπαίδευση Στελεχών

Η εκπαίδευση των στελεχών παρέχεται στη Σχολή Εφέδρων Αξιωµατικών Πεζικού µε έδρα το Ηράκλειο και στη Σχολή Πεζικού µε έδρα τη Χαλκίδα όπου εκπαιδεύονται οι Αξιωµατικοί και Υπαξιωµατικοί του Πεζικού στον οπλισµό, την τακτική στα καθήκοντα που θα εκτελέσει ανάλογα µε το βαθµό του και σε θέµατα ∆ιοίκησης.

σε

Εικ. 105 Εκπαίδευση προσωπικού στους όλµους

Εικ. 106 Εκπαίδευση Στελεχών Πεζικού

- 130 -

β. Εκπαίδευση Οπλιτών (1) Στα Κέντρα Νεοσυλλέκτων που λειτουργούν αυτή τη στιγµή στην Ελλάδα, κατατάσσονται οι οπλίτες που επιλέγονται για το Πεζικό και τους παρέχεται η βασική στρατιωτική εκπαίδευση.

(2) Κατόπιν µετατίθενται στις µονάδες εκστρατείας όπου γίνεται η εκπαίδευση ειδικοτήτων (πλην των οπλιτών µε ειδικότητα οδηγού ερπυστριοφόρου η εκπαίδευση των οποίων παρέχεται στο 592 Μ/Κ ΤΠ (ΕΚΕ) στο Λιτόχωρο Πιερίας, οδηγού αυτοκινήτου στο 625 Μ/Κ ΤΠ στα Ιωάννινα και ειδικότητα χειριστή όλµου, χειριστή Α-Τ µεσαίου και µικρού βεληνεκούς που εκπαιδεύονται στο 585 ΤΠ στο Άργος Ορεστικό) και η εκπαίδευση Β΄ κύκλου, σύµφωνα µε ΓΟΕ/ΓΕΣ.

ΤΜΗΜΑ 31

ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ

1. Μετά το τέλος του πολέµου στην Κορέα το 1953, όπου συµµετείχαν πολλά κράτη µέλη του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών, µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα µε το δικό της εκστρατευτικό σώµα, ακολούθησε µια σχετικά µακρά περίοδος ειρήνης. Ωστόσο, δεν έλειψαν οι περιορισµένοι τοπικοί πόλεµοι, οι εµφύλιες συγκρούσεις και οι εστίες κρίσεως, όπου η Ελλάδα κλήθηκε και αυτή να συνεισφέρει στην αποκατάσταση ή διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας, την εξασφάλιση της απαιτούµενης ανθρωπιστικής βοήθειας και την άµβλυνση του ανθρώπινου πόνου, ό,τι επέβαλε δηλαδή η διεθνής νοµιµότητα και το εθνικό συµφέρον. 2. Η συµµετοχή της Ελλάδας ως πλήρες µέλος του ΟΗΕ, του ΝΑΤΟ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων ∆ιεθνών Οργανισµών στις ειρηνευτικές προσπάθειες, απορρέει από διεθνείς συµφωνίες ή αποφάσεις των παραπάνω Οργανισµών και υλοποιείται, µεταξύ των άλλων, µε την αποστολή ένοπλης δύναµης στρατιωτικών παρατηρητών, Μονάδων και υλικής βοήθειας. Μέχρι σήµερα τέτοιου

Εικ. 107 Εκπαίδευση Οπλιτών

- 131 -

είδους στρατιωτικά τµήµατα έχουν αποσταλεί στην Κύπρο, τη Σοµαλία, τη Βοσνία, στην Αλβανία, στο Κοσσυφοπέδιο και πρόσφατα στο Αφγανιστάν, ενώ στρατιωτικοί παρατηρητές έχουν µεταβεί στο Κουβέιτ, την πρώην Γιουγκοσλαβία, το Βόρειο Ιράκ, τη ∆υτική Σαχάρα και τη Γεωργία – Αµπχαζία. 3. Η Ελληνική συµµετοχή σε Ειρηνευτικές Επιχειρήσεις προϋποθέτει τη τήρηση ορισµένων βασικών αρχών, όπως η ύπαρξη απόφασης (resolution) και εντολής (mandate) του ΟΗΕ πριν τη συγκρότηση της δύναµης, η διαµόρφωση καθορισµένης Ιεραρχίας, ∆ιοίκησης και µεγέθους, όπως επίσης και η υιοθέτηση ξεκάθαρων κανόνων εµπλοκής. 4. Από το 1945 ως το 1990, οι Επιχειρήσεις Υποστήριξης της Ειρήνης, µε ελάχιστες εξαιρέσεις, ήταν αποκλειστική και άµεση ευθύνη των Ηνωµένων Εθνών. Ο Ο.Η.Ε. για την αντιµετώπιση όλων των περιφερειακών συγκρούσεων και κρίσεων ανέπτυξε ένα εκτεταµένο δίκτυο διεθνών παρατηρητών και ελαφρών στρατιωτικών τµηµάτων µε περιορισµένες αρµοδιότητες.

5. Περί το τέλος της δεκαετίας του ογδόντα το διεθνές περιβάλλον ήταν ασταθές και κατά συνέπεια, ήταν απαραίτητο τα Ηνωµένα Έθνη να ενεργήσουν αποφασιστικότερα ενώ και άλλοι περιφερειακοί οργανισµοί, όπως η Ε.Ε., ο Ο.Α.Σ.Ε. και το ΝΑΤΟ, ήταν σηµαντικοί και κρίσιµοι υποστηρικτές της διεθνούς σταθερότητας. Το τέλος του ψυχρού πολέµου δεν έλυσε το πρόβληµα της αστάθειας, παρά τις αντίθετες προσδοκίες. 6. Η ανάπτυξη άοπλων παρατηρητών και ελαφρών τµηµάτων στις διάφορες περιοχές των συγκρούσεων, στις οποίες δεν υπήρξε διάθεση των αντιµαχοµένων για συνεργασία και επίλυση του προβλήµατος οδήγησε τον ΟΗΕ και του περιφερειακούς συνασπισµούς κρατών, όπως ΝΑΤΟ και Ε.Ε. στην ανάπτυξη του δόγµατος της Επιβολής της Ειρήνης ώστε να πειστούν ή να αναγκαστούν οι αντιµαχόµενες παρατάξεις να επιλύσουν τα προβλήµατα τους και να εναρµονιστούν οι αντιτιθέµενες απόψεις τους µέσω ενός ειρηνικού διαλόγου.

Εικ. 108 Ελληνική Συµµετοχή σε Επιχειρήσεις Υποστήριξης Ειρήνης

-132-

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΒ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΤΜΗΜΑ 32 ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΝΕΚΡΩΝ ΑΞΚΩΝ - ΟΠΛΙΤΩΝ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ ΚΑΤΑ

ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ

α/α ΠΕΡΙΟ∆ΟΣ ΝΕΚΡΟΙ ΑΞΚΟΙ ΟΠΛΙΤΕΣ

1 1897 50 584 2 1912-1913 264 6.997 3 1914-1918 209 19.118 4 1919-1922 1.240 49.485 5 1940-1944 966 16.542 6 1945-1949 798 11.440 7 1951 12 158

ΣΥΝΟΛΟ 3.539 104.324

ΤΜΗΜΑ 33 ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

1. Το Πεζικό προβλεπόταν ως ανεξάρτητο Όπλο ακόµα και από τον πρώτο Οργανισµό του Στρατού που εκδόθηκε στη διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. 2. Κατά την περίοδο της αναδιοργάνωσης του Στρατού και του ελεύθερου Ελληνικού κράτους υπό τη διακυβέρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια, το Τακτικό Σώµα δηµιουργήθηκε µε το Πεζικό ως πυρήνα. Επειδή η δύναµη του Τακτικού Σώµατος ήταν περιορισµένη, ο ∆ιοικητής του ήταν και ο ∆ιοικητής του Πεζικού µε άµεσο προϊστάµενο το Γραµµατέα των Στρατιωτικών όπως ονοµαζόταν τότε το Υπουργείο των Στρατιωτικών. 3. Κατά τη διάρκεια της Οθωνικής περιόδου και ενώ το Πεζικό υπαγόταν υπό τη Γραµµατεία των Στρατιωτικών (Άρθρο 41 του Βασιλικού ∆ιατάγµατος της 15 Απριλίου 1833 αναφέρεται «Εις την επί των Στρατιωτικών Γραµµατείαν υπάγονται άπασαι αι αρχαί, Αξιωµατικοί και υπάλληλοι του Στρατού») όλες οι Γραµµατείες µετονοµάσθηκαν σε Υπουργεία, οπότε το Πεζικό υπήχθη στο Υπουργείο Στρατιωτικών. 4. Το 1833 το Πεζικό ήταν οργανωµένο σε οκτώ (8) Τάγµατα Πεζικού και δέκα (10) Τάγµατα Ακροβολιστών. 5. Το 1842 σε πέντε (5) Τάγµατα Πεζικού και οκτώ (8) Τάγµατα Οροφυλακής 6. Το 1843 περιορίσθηκε σε τέσσερα (4) Τάγµατα Πεζικού και δύο (2) Τάγµατα Ακροβολιστών και τον Αύγουστο του 1854 η δύναµη αυξήθηκε σε έξι (6) Τάγµατα Πεζικού και τρία (3) Τάγµατα Ακροβολιστών.

-133-

7. Το 1863 ορίζονται για πρώτη φορά δύο (2) επιθεωρητές Πεζικού και η δύναµη του Όπλου αυξήθηκε σε 10 συνολικά Τάγµατα. Παράλληλα δηµιουργούνται και δέκα (10) Τάγµατα Εφεδρείας. 8. Μετά την πτώση του Όθωνα και την άνοδο του βασιλέα Γεωργίου στο θρόνο, άρχισε µία προσπάθεια αναδιοργάνωσης του στρατού. 9. Το 1864 το Πεζικό ήταν οργανωµένο σε τέσσερα (4) Τάγµατα Ευζώνων και έξι (6) Τάγµατα Πεζικού. 10. Το 1879 τα Τάγµατα Πεζικού έχουν αυξηθεί σε είκοσι (20) και τα Τάγµατα Ευζώνων παραµένουν τέσσερα (4), ενώ από το 1878 υπαγόταν στο Τµήµα Πεζικού, ένα από τα οκτώ τµήµατα στα οποία ήταν οργανωµένο το Υπουργείο Στρατιωτικών. ∆ιευθυντής του Τµήµατος Πεζικού είναι ένας Ταγµατάρχης µε βοηθό Ανθυπασπιστή. 11. Στις 27 ∆εκεµβρίου 1880 το Υπουργείο Στρατιωτικών οργανώνεται σε τέσσερα (4) τµήµατα, ένα από τα οποία ήταν το Τµήµα Προσωπικού, το οποίο ήταν χωρισµένο σε Γραφεία. Ένα από αυτά είναι και το Γραφείο Πεζικού µε επικεφαλή Λοχαγό και βοηθό έναν Υπολοχαγό. Είναι η πρώτη φορά που η προϊστάµενη αρχή του Πεζικού είναι Γραφείο και όχι Τµήµα. Η οργάνωση αυτή του Υπουργείου Στρατιωτικών διατηρήθηκε µέχρι το 1882 οπότε οργανώθηκε και πάλι σε δέκα (10) τµήµατα. Ένα από αυτά είναι και πάλι το Τµήµα Πεζικού µε επικεφαλή Ταγµατάρχη και προσωπικό έναν Υπολοχαγό, έναν Ανθυπασπιστή και έναν Υπαξιωµατικό Γραφέα. 12. Η οργάνωση του Υπουργείου Στρατιωτικών σε Τµήµατα διατηρήθηκε µέχρι το 1912. Το Τµήµα Πεζικού σε όλο αυτό το διάστηµα είχε ως επικεφαλή ανώτερο Αξκό. Στις 16 Φεβρουαρίου 1912 το Υπουργείο Στρατιωτικών οργανώθηκε σε πέντε (5) ∆ιευθύνσεις: Προσωπικού, Πεζικού, Ιππικού, Πυροβολικού και Μηχανικού. Η ∆ιεύθυνση Πεζικού έχει ∆ιευθυντή Συνταγµατάρχη ή Αντισυνταγµατάρχη και προσωπικό, έναν Ταγµατάρχη, έναν Λοχαγό και τρεις γραφείς. Είναι η πρώτη φορά που συνιστάται ο όρος «∆ιεύθυνση Πεζικού». 13. Στις 18 Φεβρουαρίου 1926 παράλληλα µε τη ∆ιεύθυνση Πεζικού ορίζεται και Επιθεωρητής Πεζικού µε βαθµό Υποστρατήγου, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την άρτια εκπαίδευση του Πεζικού και υποβάλλει κατ' έτος στο Υπουργείο Στρατιωτικών, τον απολογισµό εκπαιδεύσεως του Πεζικού. 14. Το έτος 1939 εξεδόθη ο υπ' αριθµ. 2005 Αναγκαστικός Νόµος «Περί Οργανισµού του Στρατού». Στις γενικές υπηρεσίες του Στρατού αναφέρεται η Επιθεώρηση Πεζικού χωρίς να καταργείται η ∆ιεύθυνση Πεζικού. 15. Στις 10 Φεβρουαρίου 1945 και µε βάση τον Αναγκαστικό Νόµο του 1939 υπ' αριθ. 2005 «Περί Οργανισµού του Στρατού», στη γενική οργάνωση του Στρατού δηµιουργούνται τρεις κλάδοι και νέες διευθύνσεις. Στο σκέλος της στρατιωτικής εκπαιδεύσεως υπάγεται η ∆ιεύθυνση της Γενικής Στρατιωτικής Εκπαίδευσης. Η ∆ιεύθυνση Πεζικού ανήκει στην ειδική εκπαίδευση των Όπλων, όπως και τα υπόλοιπα Όπλα του Στρατού.

-134-

16. Έκτοτε η ∆ιεύθυνση Πεζικού έχει υποστεί αλλαγές στη σύνθεση της αλλά ως ∆ιεύθυνση Πεζικού υφίσταται ως σήµερα.

-135-

ΤΜΗΜΑ 34 ∆ΙΑΤΕΛΕΣΑΝΤΕΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΕΣ

∆ΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΕΖΙΚΟΥ/ΓΕΣ

Π Ι Ν Α Κ Α Σ ∆ΙΑΤΕΛΕΣΑΝΤΩΝ ∆ΝΤΩΝ ∆ΠΖ/ΓΕΣ

Α/Α ΒΑΘΜΟΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΤΟΣ

1. Υπτγος Γούλας Παντ. Μάιος 1946

2. Ταξχος Αντωνόπουλος Μιχ. Ιούνιος 1947

3. Υπτγος Πεντζόπουλος Θωµ. Σεπτέµβριος 1947

4. Ανδρεάδης Κων. Μάιος 1948

5. -II- Κετσέας Βεν. Φεβρουάριος 1949

6. -II- Περιβολιώτης Επ. Απρίλιος 1949

7. Ταξχος Μεσσηνόπουλος Νικ. Ιούνιος 1949

8. Υπτγος Παπαδόπουλος Νικ. Αύγουστος 1949

9. -II- Μεσσηνόπουλος Φωτ. Νοέµβριος 1949

10. -II- Παπαδόπουλος Νικ. Αύγουστος 1949

11. -II- Μεσσηνόπουλος Φωτ. Νοέµβριος 1949

12. -II- Βασιλόπουλος Θεοδ. Νοέµβριος 1950

13. -II- Σφέτσιος Θωµ. Νοέµβριος 1951

14. -II- Βύζας Σπυρ. Νοέµβριος 1952

15. -II- Καλικουρδής Κων. Αύγουστος 1955

16. -II- Μιχαλόπουλος Θεµ. Mάρτιος 1956

17. -II- Πλέσσας ∆ηµ. Ιούλιος 1956

18. -II- Βλάσσης Γεωργ. Νοέµβριος 1957

19. -II- Ζαρουχλιώτης Παντ. Νοέµβριος 1958

20. -II- Καραβίτης Κων. Μάιος 1959

21. -II- Μπούρας Κων. ∆εκ 1959

22. -II- Γουλγουτζής Γεωργ. Ιανουάριος 1961

23. Υπτγος Καραβίτης Κων. Αύγουστος 1961

24. -II- Αλεξανδράκης Μεν. Ιανουάριος 1962

-136-

Α/Α ΒΑΘΜΟΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΤΟΣ

25. -II- Γουλγουτζής Γεωργ. Ιούλιος 1962

26. Ταξχος Ψαρράκος Παναγ. ∆εκέµβριος 1963

27. Υπτγος Κρήτας Σπυρ. Mάρτιος 1964

28. -II- Μορώνης Γεωργ. Ιούνιος 1964

29. -II- Παπαδάτος Χρ. Απρίλιος 1965

30. -II- Ψαρράκος Παναγ. Νοέµβριος1965

31. -II- Μπεχράκης ∆ηµ. Ιούλιος 1966

32. -II- Γερακίνης Ηλ. Μάιος 1967

33. -II- Αγγελόπουλος Νικ. Φεβρουάριος 1968

34. Ταξχος ∆ελλαγραµάτικας Αθαν. ∆εκέµβριος 1968

35. Υπτγος Καλατζής ∆ηµ. Ιανουάριος 1969

36. -II- Τζουβελέκης Αποστ. Αύγουστος 1969

37. -II- Βαρνάβας Κιµ. Ιανουάριος 1970

38. -II- ∆άµπασης Νικ. Ιούνιος 1970

39. -II- Νοµικός Γεωργ. Ιούνιος 1971

40. -II- Μπονώτης Αποστ. Ιούνιος 1972

41. -II- Ραγκούσης Γεωργ. Αύγουστος 1973

42. -II- Τοπούζης Νικ. ∆εκέµβριος 1973

43. -II- Κρητικός Κων. Ιούνιος 1974

44. -II- Αστρεινίδης Φλωρ. Σεπτέµβριος 1974

45. -II- Μαντζόρος Νικ. Mάρτιος 1975

46. -II- Φουριώτης Αντ. Ιούλιος 1976

47. -II- Σολωµός Γεωργ. Οκτώβριος 1976

48. Υπτγος Καραδήµας Γεωργ. Ιανουάριος 1978

49. -II- Καπελάρης ∆ηµ. Ιούνιος 1978

50. -II- Καραδήµας Γεωργ. Αύγουστος 1979

51. -II- Σερέτης Γεωργ. Ιούνιος 1980

52. -II- Κεφάλας Νικ. Απρίλιος 1980

-137-

Α/Α ΒΑΘΜΟΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΤΟΣ

53. -II- Μαντάκος Παν. Ιανουάριος 1982

54. -II- Βοργιάς Γεωργ. Μάρτιος 1982

55. -II- Λιµνιάτης ∆ηµ. Mάρτιος 1983

56. -II- Χρόνης Γρηγ. Mάρτιος 1984

57. -II- ∆ρακακάκης Εµµ. ∆εκέµβριος 1984

58. -II- Μαραγκάκης Αντ. Οκτώβριος 1985

59. -II- Μηνιουδάκης Γεωργ. Ιανουάριος 1987

60. -II- Φανουράκης ∆ηµ. Ιανουάριος 1988

61. -II- Αθανασίου Βασ. Μάιος 1990

62. -II- Κωστόπουλος Αχ. Mάρτιος 1991

63. -II- Αγροδήµος Ηλ. Mάρτιος 1992

64. -II- Στεργιόπουλος Νικ. Mάρτιος 1993

65. -II- Μπαγιαρτάκης Νικ. Φεβρουάριος 1994

66. -II- Λαχανάς Γεωργ. Mάρτιος 1994

67. -II- Ραφτόπουλος Ιωαν. Mάρτιος 1996

68. -II- Καραγιάννης Παν. Mάρτιος 1998

69. -II- Καλογερόπουλος Γ. Mάρτιος 1999

70. -II- Λιγουδιστιανός Νικ. Μάιος 2000

71. -II- Ρόκας Μελέτιος Mάρτιος 2001

72. -II- Τουρναβίτης Ι. Mάρτιος 2003

73. -II- Κουζέλης Ανδρέας Απρίλιος 2004

74. Υπτγος Νάσης Στυλιανός Mάρτιος 2005

75. -II- Κονδύλης Μιχαήλ Mάρτιος 2006

76. -II- Γιαµπουράς Ιωάννης Mάρτιος 2007

77. -II- Χουλιαράς Αλέξ. Mάρτιος 2008

78. -II- Ράζος Ιωάννης Mάρτιος 2009

79. -II- Κρανίτης Γιώργος Mάρτιος 2010

80. Ταξχος Μαυράκης Ιωσήφ Μάρτιος 2011

-138-

Α/Α ΒΑΘΜΟΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΤΟΣ

81. Υπτγος Χρονόπουλος Ιωάννης Μάρτιος 2013

82. -II- Κωστόπουλος Απόστολος Μάρτιος 2014

-139-

ΤΜΗΜΑ 35 ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΧΟΛΗΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

1. Το Πεζικό α. Πολλοί υποστηρίζουν ότι οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, τα σύγχρονα επιτεύγµατα της επιστήµης και κυρίως η ανακάλυψη της πυρηνικής βόµβας, σε ένα νέο πόλεµο, τον οποίο δεν επιθυµούµε, θα µείωναν την αξία και το αξιόµαχο του προσωπικού του Όπλου µας. β. Μερικοί µίλησαν και για πόλεµο «δια πιέσεως κοµβίων». Όµως τα συµπεράσµατα των τελευταίων περιφερειακών και τοπικών πολέµων, που έλαβαν χώρα και διεξάγονται στον κόσµο µετά το Β' Παγκόσµιο Πόλεµο, αποδεικνύουν ότι παραµένει ο ηγετικός ρόλος του Πεζικού στο πεδίο της µάχης. γ. Τρανή απόδειξη αυτού αποτελεί η δήλωση του Άγγλου αντιπροσώπου στην επιτροπή εξοπλισµών του NATO, µετά τις επιχειρήσεις στα νησιά «Φώκλαντς», ότι το κυριότερο συµπέρασµα από αυτές ήταν, πως «Το Πεζικό παραµένει το κυριότερο όπλο στο πεδίο της µάχης». δ. Και είναι φυσικό γιατί παραµένει αναλλοίωτη η αρχή ότι «Νικητής θα είναι εκείνος που θα διατηρήσει αυτό που κατέχει ή αυτό που θα καταλάβει». ε. Έτσι ο πεζός µε τα υπερσύγχρονα ή ακόµη και µε τα λιγότερο σύγχρονα οπλικά συστήµατα, βιώνει τις συγκινήσεις της µάχης, ανταπεξέρχεται τους κινδύνους που αντιµετωπίζει και περιφρονεί το θάνατο. ∆ε µετράει θυσίες ούτε υπολογίζει δυσχέρειες και κακουχίες. Έχει καρφωµένο το βλέµµα του σε ένα µόνο στόχο: «Τη Νίκη». Να λοιπόν γιατί είναι σωστή η αλήθεια:

«Θέλεις να µάθεις την ιστορία του Στρατού; ∆ιάβασε την ιστορία του Πεζικού».

στ. Οι αριθµοί των θυσιών είναι µια ακόµη απόδειξη για την πιο πάνω αναντίρρητη και αδιάψευστη αλήθεια: ΕΠΕΣΑΝ ΣΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ Αξιωµατικοί Πεζικού : 3.539 Οπλίτες -"- : 104.342 Σύνολο 107.863 ζ. Επιβάλλεται να επισηµάνουµε ότι και στην ειρήνη το Πεζικό επωµίζεται το µεγαλύτερο βάρος για την ποιότητα και τη µαχητική ισχύ του Στρατού, αφού καλύπτει το µεγαλύτερο µέρος της ∆υνάµεως του. η. Όλα αυτά στοιχειοθετούν τις ακόλουθες διαπιστώσεις: (1) Πρώτο: Τα στελέχη του Πεζικού πρέπει απαρέγκλιτα να επιδιώκουν τη διαµόρφωση και µετεξέλιξή τους «σε Ηγήτορες υψηλής ποιότητας.

-140-

(2) ∆εύτερο: Ο εκσυγχρονισµός του Όπλου επιβάλλεται να αποτελεί πάντοτε την ύψιστη προτεραιότητα.

2. Θέση – Ιστορία Σχολής

α. Η Σχολή βρίσκεται στη δυτική παρυφή της πόλεως της Χαλκίδας δίπλα στο λιµάνι της. Ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1926, από τη Γαλλική Στρατιωτική Αποστολή µε την επωνυµία «Σχολή Εφαρµογής Πεζικού», όπου λειτούργησε µέχρι το 1935, εγκατεστηµένη στην παλαιά Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, στο Πεδίο του Άρεως. β. Το 1935 µεταστάθµευσε στη Θεσσαλονίκη, όπου και παρέµεινε µέχρι το 1940, στο Στρδο της Ανωτάτης Σχολής Πολέµου, οπότε ανεστάλη η λειτουργία της λόγω του πολέµου.

γ. Μετά την απελευθέρωση λειτούργησε και πάλι στην Αθήνα από το 1945 µέχρι το 1946, ως Τµήµα του Γενικού Κέντρου Εκπαιδεύσεως Αξκών (ΓΚΕΑ), εγκατεστηµένη και πάλι στην παλαιά ΣΣΕ.

δ. Από το 1946 µεταστάθµευσε στη Χαλκίδα, όπου λειτουργεί από τότε συνεχώς µε τον τίτλο «ΣΧΟΛΗ ΠΕΖΙΚΟΥ» εγκατεστηµένη στο Στρατόπεδο «ΤΧΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΒΕΛΙΣΣΑΡΙΟΥ».

ε. Η ονοµασία του Στρατοπέδου της Σχολής, δόθηκε προς τιµήν του ήρωα των Βαλκανικών Πολέµων Τχη (ΠΖ) Ιωάννη Βελισσαρίου (εικ. 118) , για τον οποίο κρίνεται σκόπιµο, να αναφερθούν µερικά από τα κυριότερα στοιχεία της βιογραφίας του.

στ. Βιογραφικό Τχη Ιωάννη Βελισσαρίου

Ο Ιωάννης Βελισσαρίου γεννήθηκε το 1861 στο Πλοέστι της Ρουµανίας, από γονείς καταγόµενους από την Κύµη Ευβοίας. Σε ηλικία 16 ετών, επέστρεψε στην Ελλάδα επιθυµώντας, παρά τη θέληση των γονέων του, να υπηρετήσει στον Ελληνικό Στρατό, στον οποίον κατατάχθηκε το 1879 ως εθελοντής στο Πεζικό. Εισήλθε στη Σχολή Υπξκών και το 1887 ονοµάσθηκε Ανθλγός ΠΖ. Ο ατυχής πόλεµος του 1897, βρίσκει τον νεαρό Ανθλγό Βελισσαρίου να µάχεται στην πρώτη γραµµή, όπου διακρίθηκε για τον ηρωισµό και την απαράµιλλη ανδρεία του στις Μάχες της Μελούνας και Φούρκας. Στην περίοδο

Εικ. 109 Σχολή Πεζικού – Στρατόπεδο «ΤΧΗ ΙΩΑΝΝΗ ΒΕΛΙΣΣΑΡΙΟΥ»

-141-

που ακολουθεί και µέχρι τους Βαλκανικούς πολέµους, επιδίδεται σε µελέτες ξένων Στρατιωτικών δηµοσιευµάτων και µετέφρασε το περίφηµο, για την εποχή του, σύγγραµµα του Γάλλου Στρατάρχη Φος «Περί των Αρχών του Πολέµου», το οποίο αποτέλεσε πολύτιµο βοήθηµα για όλους τους Αξκούς επί σειρά ετών. Κατά τους Βαλκανικούς Πολέµους 1912-13, στη Μάχη των Ιωαννίνων, Ταγµατάρχης ∆κτής του 9ου Τάγµατος Ευζώνων, εισέδυσε µε τη Μονάδα του στα νώτα της εχθρικής τοποθεσίας και χάρη στην τόλµη, πρωτοβουλία και το επιθετικό πνεύµα του, αιφνιδίασε τους Τούρκους, υποχρεώνοντας τους σε παράδοση της πόλης. Στη µάχη Κιλκίς - Λαχανά (19-21 Ιουνίου 1913) ∆ιοικητής του ιδίου Τάγµατος, συνέβαλε στη διάσπαση και κατάληψη της τοποθεσίας και αναφέρεται ως ο µόνος που µε τη Μονάδα του συνέχισε την επιθετική ενέργεια, καταδιώκοντας τους Βουλγάρους που υποχωρούσαν. Στις 13 Ιουλίου 1913, έπεσε ηρωικά µαχόµενος κατά των Βουλγάρων στο ύψωµα 1378 του Α. Ορβήλου, κτυπηµένος στο στήθος από ριπή πολυβόλου.

ζ. Σύγχρονος ανώτατος αξκός του Στρατού µας, αναλυτής της ζωής και της δράσεως του Βελισσαρίου, τον περιγράφει ως εξής: «Σοβαρός, σεµνός, κα-λόκαρδος, εθνικά υπερήφανος, άψογος στο ήθος, γενναίος, χωρίς ίχνος ευθυνοφοβίας, πιστός και προσηλωµένος πάντα στα Στρατιωτικά του καθήκοντα και την αποστολή του Έλληνα αξιωµατικού, στο Στρατό και την κοινωνία, πολυγνώστης, ανήσυχος και υπόδειγµα Αξκού σε όλες του τις εκδηλώσεις και ενέργειες, αποτελεί το ιδανικότερο πρότυπο, προς µίµηση, του Έλληνα Αξκού του Πεζικού και του Στρατού µας γενικότερα. Τέλος είχε το σπάνιο χάρισµα εκείνου του στρατιωτικού ηγέτη να εµπνέει τους υφισταµένους του να θέτουν τα ιδανικά και τις αξίες πάνω από τη ζωή τους».

Εικ. 110 Τχης (ΠΖ) Ιωάννης Βελισσαρίου

-142-

ΤΜΗΜΑ 36 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

1. Αποστολή

α. Στον Πόλεµο

(1) Να διαλυθεί µε την κήρυξη του σχετικού µέτρου του Εθνικού Συστήµατος Συναγερµού (ΕΘΣΥΣΥ).

(2) Να διαθέσει το προσωπικό και υλικό σύµφωνα µε τα ισχύοντα σχέδια.

β. Στην Ειρήνη

(1) Να εκπαιδεύει στελέχη µέχρι το βαθµό του Λγού, για να καταστούν ικανά να εκτελέσουν τα καθήκοντα τού βαθµού τους και για ένα (1) έως δύο (2) ανώτερα κλιµάκια. Ειδικότερα να εκπαιδεύει:

(α) Λγούς ∆ιοικητικούς όλων των Όπλων και Σωµάτων εκτός του ΥΓ. (β) Λγούς Αρχιτεχνίτες Πεζικού και Λοιπών Σωµάτων. (γ) Ανθλγούς Πεζικού, Τεθωρακισµένων και Αεροπορίας Στρατού. (δ) Ανθστές Πεζικού - Τεθωρακισµένων ∆ιοικητικούς και Τεχνικούς. (ε) Ανθστές Λοιπών Σωµάτων. (στ) Μ. Λχίες Πεζικού - Τεθωρακισµένων - Αεροπορίας Στρατού και Λοιπών Σωµάτων (∆ιοικητικούς και Τεχνικούς). (ζ) Εφέδρους Αξκούς Πεζικού. (2) Να ενηµερώνει περιοδικά τους ανωτέρους Aξκούς Πεζικού επί των εξελίξεων και προόδων του Στρατού γενικά και ειδικότερα του Πεζικού, ενόψει της αναλήψεως δκσεως µονάδας, κατόπιν µακροχρονίου απουσίας από το Πεζικό, ανάλογα µε τις υπάρχουσες ανάγκες. 2. Κατάσταση α. Κατηγορία και Αυτοτέλεια Είναι Σχηµατισµός ισότιµος µε Μεραρχία ΠΖ, διοικητικά και οικονοµικά ανεξάρτητος.

-143-

β. Οργανική Υπαγωγή (1) Είναι Σχηµατισµός του ΓΕΣ υπαγόµενος στη ∆ΠΖ/ΓΕΣ. (2) Όταν ο ∆κτής της Σχολής είναι αρχαιότερος του ∆ντού της ∆ΠΖ/ΓΕΣ, τότε η Σχολή υπάγεται στον Α΄ Υ/ΓΕΣ, µεταβιβαζοµένου το ∆ιοικητικού Ελέγχου στο ∆ντή της ∆ΠΖ/ΓΕΣ, επί των παρακάτω διοικητικών λειτουργιών (θεµάτων): (α) Θεµάτων εκπαίδευσης-µελετών. (β) Θεµάτων προσωπικού, πλην των εκθέσεων αξιολογήσεως. γ. Ετοιµότητα και Γενικό Ποσοστό Επανδρώσεως Είναι Σχηµατισµός ετοιµότητας «Α», µε γενικό ποσοστό επανδρώσεως στην ειρήνη 100%. 3. ∆υνατότητες α. Εκπαιδεύσεως (1) Γενικά δύναται να: (α) Εκπαιδεύει διακόσια πενήντα-τριακόσια (250-300) µόνιµα στελέχη. (β) Να µετεκπαιδεύει έφεδρους Αξκούς του ΠΖ. (2) Αναλυτικά και κατά Τµήµα Εκπαιδεύσεως δύναται να εκπαιδεύει: (α) Στο Ενιαίο Τµήµα Προκεχωρηµένης Εκπαίδευσης [(ΕΤΠΕ) (Τµήµα ∆ιοικητών Μονάδων)]: 1/ Μέχρι Ενενήντα (90) Λγούς. 2/ Από είκοσι (20) µέχρι σαράντα (40) Λγούς (ΑΠΖ) και Λοιπών ΄Οπλων Σωµάτων. (β) Στο Τµήµα Βασικής Εκπαίδευσης [(ΤΒΕ) ∆ριτών - Υποµονάδων]: 1/ Από εκατό (100) µέχρι εκατό τριάντα (130) Ανθλγούς προέλευσης ΣΣΕ. 2/ Εκατό δέκα (110) µέχρι εκατό τριάντα (130) Ανθστές ∆ιοικητικούς ΠΖ.

3/ Εκατό πενήντα (150) µέχρι διακόσιους (200) εφέδρους αξκούς.

-144-

4/ Είκοσι (20) µέχρι τριάντα (30) Ανθστές Τεχνικούς ΠΖ.

5/ Είκοσι (20) µέχρι τριάντα (30) Ανθστές Λοιπών Σωµάτων.

(γ) Τµήµα Μονίµων Υπξκών [(ΤΜΥ) Τµήµα ∆ιοικητών Τµηµάτων]:

Από εκατό (100) µέχρι εκατό είκοσι (120) µονίµους υπξκούς, (∆ιοικητικούς-Τεχνικούς) προέλευσης ΣΜΥ.

(δ) Τµήµα Οπλισµού και Βολής

Λγούς Λοιπών Σωµάτων, Ανθλγούς ΠΖ, Ανθστές ΠΖ ∆ιοικητικούς-Τεχνικούς, Ανθστές Λοιπών Σωµάτων, Μ. Λχίες ∆ιοικητικούς και Τεχνικούς.

(ε) Τµήµα Λοιπών Όπλων Σωµάτων

Από το σύνολο των προαναφερθέντων εκπαιδευτών σε αντικείµενα αρµοδιότητας καθενός.

(στ) Τµήµα Προσοµοίωσης Επιχειρήσεων Πολεµικών Παιγνίων.

Λγούς ∆ιοικητικούς (πλην ΥΓ) και Ανθστές.

(ζ) Τµήµα Εφέδρων Αξκών-Ανθστών

Λειτουργεί κατά περιόδους µε το προσωπικό, υπό την επίβλεψη και τον έλεγχο του Βασικού Τµήµατος.

β. Κινήσεως

Είναι Σχηµατισµός επιπέδου Μεραρχίας. Με τα µέσα που διαθέτει εξυπηρετεί ανάγκες εκπαιδεύσεως και διοικητικής µέριµνας (∆Μ). Για µεταφορές µεγαλύτερες των δυνατοτήτων της, απαιτείται η ενίσχυσή της µε πρόσθετα µεταφορικά µέσα.

γ. Συντηρήσεως

Να εκτελεί συντήρηση 2ου Κλιµακίου σε όλο το υλικό ή µέσα που διαθέτει.

-145-

ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΖ

-146-

ΤΜΗΜΑ 37 ∆ΙΑΤΕΛΕΣΑΝΤΕΣ ∆ΙΟΙΚΗΤΕΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

Π Ι Ν ΑΚ ΑΣ ∆ΙΑΤΕΛΕΣΑΝΤΩΝ ∆ΚΤΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

Α/Α ΒΑΘΜΟΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΤΟΣ

1. Σχης Σπάτης Λ. 1928 2. -II- Τζανακάκης Εµ. 1929 3. -II- Μπασακίδης Παναγιώτης 1930 4. -II- Βλάχος Σίµος Ιούλιος 1931 5. -II- ∆εµέστιχας Παναγιώτης Mάρτιος 1933 6. -II- Τάγκας Στέφανος Σεπτέµβριος 1934 7. -II- Καραβοκύρης Γεώργιος Φεβρουάριος 1935 8. -II- Βραχνός Βασίλειος 1936 9. -II- Γεωργαντάς Κων/νος 1937 10. -II- Παττακωνσταντίνου Μιλτιάδης 1938 11. Ταξχος Γεραµάνης Αθανάσιος Ιανουάριος1945 12. Σχης Γερακίνης Χράηστος ∆εκέµβριος 1945 13. -II- Μτταλφούτης ∆ηµήτριος Ιούνιος 1946 14. Ανχης Αναγνωστόπουλος Σωτήριος Mάρτιος 1947 15. Σχης Σπένδος Νικόλαος Ιούλιος 1947 16. Ανχης Οικονόµου Αθανάσιος Αττρίλιος 1948 17. Ταξχος Καυκάς Ιωάννης Οκτώβριος 1948 18. Σχης Καρδάρας Κων/νος Μάϊος 1949 19. Ταξχος Γεραµάνης Αθανάσιος Σεπτέµβριος 1949 20. Υπτγος Πετρουτσόπουλος Παναγιώτης Νοέµβριος 1951 21. Ταξχος Σειραδάκης ∆ηµήτριος Οκτ ώβριος1952 22. Υπτγος Καφετζόπουλος Παναγιώτης Ιούλιος1953 23. Ταξχος Πλέσσας ∆ηµήτριος Αυύγουστος 1955 24. Υπτγος Παπαγεωργακόπουλος Ελευθέριος Οκτώβριος 1955 25. -II- Ζαρουχλιώτης Παντ. Μάϊος 1956 26. Ταξχος Καραχάλιος Γεώργ. Μάϊος 1957 27. Υπτγος Μπάρτζης Σπυρίδων Μάϊος 1959 28. -II- Παπαθανασίου Παν. Ιανουάριος 1960 29. -II- Γρανάς Αθανάσιος Μάϊος 1960 30. Ταξχος Γκερέκος Αναστάσιος Ιανουάριος 1961 31. -II- Κουβέλης Αναστάσιος Ιούνιος 1962 32. -II- Λουµάκης Κων/νος Ιανουάριος 1965 33. -II- Κουτσόγερας Θεόδωρος ∆εκέµβριος 1965 34. -II- Κοµνηνός I. Αυύγουστος 1966 35. -II- Μαρτίνος Ιωάννης Μάϊος1967 36. -II- Παπαδηµητρίου Κ. Ιανουάριος 1968 37. Υτπγος Λύτης Νικόλαος Ιούλιος 1968 38. -II- Παναγόπουλος Σωτήριος Ιανουάριος 1969 39. -II- Πρωτόπαππας Ιωάννης Ιούλιος 1970 40. Υτπγος Οικονοµίδης Γεώργιος Ιούλιος 1972 41. -II- Βόµβας Γεώργιος Ιανουάριος 1973 42. Ταξχος Κοτρίκλας Αθανάσιος Ιούνιος 1973 43. -II- Θωµαϊδης Ιωάννης Ιούνιος 1973

-147-

Α/Α ΒΑΘΜΟΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΤΟΣ 44. Υπτγος Πανουτσόπουλος ∆ηµ. Σεπτέµβριος 1973 45. -II- Κωστάκης Γεώργιος ∆εκέµβριος 1973 46. -II- Τζωρτζάκης Κων/νος Σεπτέµβριος 1974 47. Ταξχος Πασούδης Αντώνιος Mάρτιος 1975 48. Υτττγος Θώδος Ιωάννης Μάϊος 1975 49. Ταξχος Πασούδης Αντώνιος Σεπτέµβριος 1975 50. Υπτγος Θωµόπουλος Σταύρος Ιανουάριος 1976 51. -II- Σολωµός Γεώργιος Ιούλιος 1976 52. -II- Πιτσιγαυδάκης Εµµανουήλ Οκτώβριος 1976 53. -II- Σερέτης Γεώργιος Ιούνιος 1977 54. -II- Μπουτσικάρης Σωκράτης Ιούλιος 1978 55. -II- Καµπουρίδης Ανδρέας Μάϊος 1979 56. -II- Μαντάκος Παναγιώτης Ιούνιος 1980 57. -II- Αλιανός Λάµπρος Μάϊος 1981 58. -II- Τσάφος Νικόλαος Ιανουάριος 1982 59. -II- Κολοκούρης Πέτρος Mάρτιος 1983 60. -II- Σπαρτιώτης Κοσµάς Απρίλιος1984 61. -II- Παπαδόπουλος Γεώργιος ∆εκέµβριος 1984 62. -II- Κωτσίδης Κων/νος Απρίλιος 1985 63. -II- Καλλιώρας Θεοδόσιος Mάρτιος 1986 64. -II- Κυριαζόπουλος ∆ηµήτριος Mάρτιος 1987 65. -II- Τερζής Σοφοκλής Ιανουάριος 1988 66. -II- ∆άβος Χρήστος Ιούλιος 1988 67. -II- Παπαδήµας Βασίλειος ∆εκέµβριος 1988 68. -II- Τασιόπουλος Νικόλαος Μάϊος 1990 69. -II- Στεργιόπουλος Νικόλαος Mάρτιος 1991 70. -II- Καζούκας Ηλίας Mάρτιος 1992 71. -II- Τασούλης Γεώργιος Mάρτιος 1993 72. Ταξχος Στρατής Χρήστος Ιανουάριος 1994 73. Υτττγος Φυτάς Ιωάννης Mάρτιος 1994 74. -II- Αρτεµάκης Εµµανουήλ Mάρτιος 1996 75. -II- Πλιάκος Νικόλαος Mάρτιος 1997 76. -II- Πλατής Αθανάσιος Mάρτιος 1998 77. -II- Ηλιόπουλος Η. Mάρτιος 1999 78. -II- Μάµαλης Χ. Μάϊος 2000 79. -II- Τσαπουρνής Απόστολος Mάρτιος 2001 80. -II- Κωνσταντόπουλος Κ. Mάρτιος 2002 81. -II- Μαργαρίτης Γεώργιος Mάρτιος 2003 82. -II- Χαντζής ∆ηµήτριος Απρίλιος 2004 83. -II- Πιπερούδης Περικλής Mάρτιος 2005 84. Υτπγος Γιαµπουράς Ιωάννης Mάρτιος 2006 85. -II- Αλεξάνδρου Νικόλαος Mάρτιος 2007 86. -II- Χάρισµας Λουκάς Mάρτιος 2008 87. -II- Παναγιωτόπουλος Νικόλαος Mάρτιος 2009 88. -II- ∆ερµιτζάκης Σ. Mάρτιος 2010 89. -II- Γκορίτσας Ε. Mάρτιος 2011 90. -II- Μαυροµανωλάκης Γεώργιος Μάρτιος 2013

-148-

Α/Α ΒΑΘΜΟΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΤΟΣ 91. -II- Μήττας ∆ηµήτριος Μάρτιος 2014

-149-

ΤΜΗΜΑ 38 ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο ΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΣ

(Προστάτης Στρατού Ξηράς πλην Πυροβολικού)

1. Με διαταγή του ΓΕΣ έχει καθιερωθεί, κάθε χρόνο να εορτάζεται στο στρατόπεδο της Σχολής Πεζικού, ο Προστάτης του Στρατού Ξηράς (πλην Πυροβολικού) Μεγαλοµάρτυρας Άγιος Γεώργιος, παρουσία της πολιτειακής, της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας και πλήθος κόσµου. Ο εορτασµός αυτός αποτελεί σηµαντικό γεγονός για την πόλη της Χαλκίδας. 2. Ο Άγιος Γεώργιος γεννήθηκε περί το 270 µ.Χ. στην Καπαδοκία από πλούσιους και επιφανείς γονείς, απόκτησε ευρύτατη µόρφωση και σε νεαρή ηλικία κατατάχθηκε στο Ρωµαϊκό Στρατό όπου χάρη στα προσόντα και την πολεµική του δράση ανήλθε γρήγορα στο βαθµό του Χιλίαρχου. 3. Το µέλλον του, ως Αξκού, διαγραφόταν λαµπρό. Αλλά όταν ο Αυτοκράτορας της Ρώµης ∆ιοκλητιανός κήρυξε νέο διωγµό των Χριστιανών, ο Χιλίαρχος Γεώργιος δεν δέχθηκε να συλλάβει και να παραδώσει στα βασανιστήρια Χριστιανούς όπως είχε διαταχθεί. Αντίθετα διακήρυξε και αποκάλυψε µε θάρρος ότι και ο ίδιος είχε ασπασθεί τον Χριστιανισµό. Ο ∆ιοκλητιανός για να τον µεταπείσει του πρόσφερε µεγάλα αξιώµατα και θέσεις στην Αυτοκρατορία. Αλλά, όταν τελικά διαπίστωσε ότι µήτε µε τις υποσχέσεις, µήτε µε τις απειλές πέτυχε να κάµψει ή έστω να κλονίσει την πίστη του στο Χριστό, διέταξε να τον παραδώσουν στα βασανιστήρια.

Εικ. 111 Ο Άγιος Γεώργιος

-150-

4. Υποβλήθηκε τότε ο Χιλίαρχος Γεώργιος στο µαρτύριο της πείνας, της δίψας και του µαστιγώµατος. Υπέφερε µε καρτερία τον πόνο από τα πυρακτωµένα πέδιλα που τον ανάγκασαν να φορέσει. Αποκήρυξε µε οργή τα είδωλα και παρέµεινε πιστός στο Χριστό µέχρι τη στιγµή που θανατώθηκε µε αποκεφαλισµό (23 Απριλίου του 303 µ. Χ.). 5. Η σταθερή εκείνη πίστη του Χριστιανού Χιλίαρχου Γεωργίου έδωσε θάρρος και ψυχή σε όλους τους Χριστιανούς, από τα βάθη της Ασίας µέχρι τη µακρινή, τότε, Αγγλία και την Αίγυπτο µέχρι τους Βόρειους λαούς της Ευρώπης, γεγονός για το οποίο η Χριστιανοσύνη τον ανακήρυξε ΑΓΙΟ. 6. Η µετά θάνατο θαυµατουργός εµφάνιση του Αγίου Γεωργίου αναφέρεται στους χρόνους µετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως και συγκεκριµένα κατά την εκστρατεία των Τούρκων εναντίον του Χριστιανού Ηγεµόνα της Μολδοβλαχίας Στεφάνου. Αυτός απειλούµενος να καταστραφεί και ζητώντας τη βοήθεια του Χριστού είδε στον ύπνο του τον Άγιο Γεώργιο ο οποίος τον εµψύχωσε και του είπε να έχει πίστη στο Θεό και να επιτεθεί εναντίον του εχθρού τον οποίο και θα νικήσει.

7. Την άλλη ηµέρα εξήγησε το όνειρο στα Στρατεύµατά του και τα διέταξε να επιτεθούν κρατώντας στα χέρια την εικόνα του Αγίου. Έτσι το Θαύµα έγινε και ο εχθρός νικήθηκε και τράπηκε σε άτακτη φυγή. 8. Από τότε ο Ηγεµόνας Στέφανος τοποθέτησε την εικόνα του Αγίου Γεωργίου στις Σηµαίες και αργότερα σε ανάµνηση του γεγονότος αυτού, επικράτησε οι Σηµαίες του Πεζικού, που προπορεύονται στις µάχες και τις θυσίες, να φέρουν την εικόνα του Αγίου Γεωργίου.

Εικ 112 Το Μαρτύριο του Αγίου Γεωργίου

-151-

9. Με Βασιλικό ∆ιάταγµα το οποίο εκδόθηκε το 1864 θεσπίστηκε οριστικά από την Πολιτεία να φέρουν οι Πολεµικές Σηµαίες την εικόνα του ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ και µε άλλο Βασιλικό ∆ιάταγµα το 1953 καθιερώθηκε ως γιορτή του Πεζικού και των υπολοίπων Όπλων και Σωµάτων του Στρατού, εκτός του Πυροβολικού, η 23η Απριλίου, ηµέρα που µαρτύρησε ο Άγιος Γεώργιος.

Εικ. 113 Εκδηλώσεις εορτασµού του Αγίου Γεωργίου στη Σχολή Πεζικού στη Χαλκίδα

-152-

ΤΜΗΜΑ 39 ΟΧΗΜΑΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΕΙ∆ΟΣ ΟΧΗΜΑΤΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΤΡΟΧΟΦΟΡΑ

ΟΧΗΜΑ HMMWV HUMMER Μ1114

Χρησιµοποιείται κυ-ρίως σαν όχηµα α-ναγνωρίσεως και φέ-ρει πολυβόλο ή Α-Τ όπλο ανάλογα την διαµόρφωσή του.

ΕΛΑΦΡΎ Τ/Θ όχηµα VBL

Χρησιµοποιείται για την ενίσχυση της Α-Τ προστασίας των µονάδων. Εκτελεί βολές εναντίον αρ-µάτων και Τ/Θ οχη-µάτων.

Όχηµα MERCEDES 240 GD

Χρησιµοποιείται κυ-ρίως σαν όχηµα α-ναγνώρισης ή Α-Τ προστασίας αναλό-γως της διαµόρφω-σης που έχει.

Όχηµα MERCEDES 290 GD

Χρησιµοποιείται κυ-ρίως για µεταφορά προσωπικού – υλι-κών

ΕΡΠΥΣΤΡΙΟΦΟΡΑ

-153-

ΕΙ∆ΟΣ ΟΧΗΜΑΤΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Μ113 Α1

Χρησιµοποιείται ως Τ/Θ όχηµα µεταφο-ράς προσωπικού. Έχει δυνατότητα να µεταφέρει µια οµάδα Πεζικού µε πλήρη φόρτο εκστρατείας.

ΤΟΜΠ – ΛΕΩΝΙ∆ΑΣ -2

Χρησιµοποιείται ως Τ/Θ όχηµα µεταφο-ράς προσωπικού . Έχει δυνατότητα να µεταφέρει µια οµάδα Πεζικού µε πλήρη φόρτο εκστρατείας.

ΤΟΜΑ BMP-1

Χρησιµοποιείται ως Τ/Θ όχηµα µεταφο-ράς προσωπικού. Έχει δυνατότητα να µεταφέρει µια οµάδα Πεζικού µε φόρτο µάχης.

-154-

ΤΜΗΜΑ 40 ΟΠΛΙΣΜΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΕΙ∆ΟΣ ΟΠΛΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΛΑΦΡΥΣ (ΑΤΟΜΙΚΟΣ) ΟΠΛΙΣΜΟΣ

ΠΙΣΤΟΛΙ 0,45΄΄ Μ1911

Χρησιµοποιείται ως ατοµικός οπλισµός των οπλιτών µε ειδικά καθήκοντα (οδηγοί – χει-ριστές ΒΟΠ, κ.α.)

ΤΥΦΕΚΙΟ G3A3-A4

Τυφέκιο G3A3 Χρησιµοποιείται ως ατο-µικός οπλισµός του απ-λού στρατιώτη. Με την προσθήκη ξιφολόγχης είναι κατάλληλο για α-γώνα σώµα µε σώµα. Τυφέκιο G3A4 Χρησιµοποιείται ως ατο-µικός οπλισµός των βαθµοφόρων. Είναι κα-τάλληλο για αλεξιπτω-τιστές και αγώνα εντός δασών, αγώνα περιπό-λων και κατά τη νύκτα.

ΤΥΦΕΚΙΟ M16A2

Χρησιµοποιείται ως ατο-µικός οπλισµός του απ-λού στρατιώτη. Είναι δυ-νατή η προσαρµογή βοµβιδοβόλου Μ 203.

Χρησιµοποιείται για την υποστήριξη της οµάδας τυφεκιοφόρων σε όλες τις φάσεις του αγώνα.

-155-

ΕΙ∆ΟΣ ΟΠΛΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΗΚ 11 Α1 ΒΑΡΥΣ (ΟΜΑ∆ΙΚΟΣ) ΟΠΛΙΣΜΟΣ

ΑΝΤΙΑΡΜΑΤΙΚΑ

A – T LOW A1

Χρησιµοποιείται για την κοντινή αντιαρµατική προστασία των οµάδων τυφεκιοφόρων. Είναι όπλο µιας χρήσης.

ΠΑΟ 90 χιλ.

Χρησιµοποιείται για την κοντινή αντιαρµατική προστασία τµηµάτων - Σ∆ - θέσεων οµαδικών όπλων. Συµπληρώνει το σχέδιο Α-Τ άµυνας.

ΠΑΟ 106 χιλ. επί οχήµατος M/S 240 GD

Α-Τ RPG -18

∆ιατίθεται στους τυφε-κιοφόρους επιπλέον του ατοµικού τους οπλισµού για την εγγύς Α-Τ προ-στασία των τµηµάτων. Είναι αποτελεσµατικό ε-ναντίον αρµάτων, ΤΟΜΠ και οχηµάτων µεχρι την απόσταση των 135 µ. Είναι όπλο µιας χρήσης.

ΑΝΤΙΑΡΜΑΤΙΚΟ CARL GUSTAF Μ2

Χρησιµοποιείται για την εγγύς αντιαρµατική προ-στασία στο κλιµάκιο της Υποµονάδας

-156-

ΕΙ∆ΟΣ ΟΠΛΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΑΝΤΙΑΡΜΑΤΙΚΟ KORNET-E

Προορίζεται για εµπλοκή µε σύγχρονα και εξε-λιγµένα άρµατα τα ο-ποία προστατεύονται από ενεργή θωράκιση καθώς επίσης οχυρώσεις, ισχυρά σκέπαστρα και εναέριους στόχους που πετούν σε χαµηλό ύψος όπως τα αιωρούµενα ε-λικόπτερα.

ΑΝΤΙΑΡΜΑΤΙΚΟ MILAN

Αποτελεί ένα από τα κύρια όπλα στα οποία στηρίζεται το σχέδιο Α-Τ άµυνας µιας Μονάδος. Εκτελεί βολές κυρίως ε-ναντίον αρµάτων και Τ/Θ οχηµάτων.

ΑΝΤΙΑΡΜΑΤΙΚΟ TOW2

Xρησιµοποιείται για την ενίσχυση της Α-Τ προ-στασίας των Μονάδων. Εκτελεί βολές κυρίως ε-ναντίον αρµάτων και Τ/Θ οχηµάτων.

ΑΝΤΙΑΡΜΑΤΙΚΟ FAGOT

Αποτελεί ένα από τα κύρια όπλα στα οποία στηρίζεται το σχέδιο Α-Τ άµυνας µιας Μονάδος. Εκτελεί βολές κυρίως εναντίον αρµάτων και Τ/Θ οχηµάτων.

ΟΛΜΟΙ

-157-

ΕΙ∆ΟΣ ΟΠΛΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

(TOMO M106)

ΟΛΜΟΣ 4,2'' Μ30

Παρέχει εγγύς και συνεχές πυρ άµεσης υποστήριξης στις υπο-µονάδες και τα τµήµατα µονάδων Πεζικού. Έχει τη δυνατότητα δηµιουρ-γίας προπετάσµατος κα-πνού και φωτισµού πε-ριοχής πεδίου µάχης. Για την εκτέλεση απο-στολών συγκροτούνται σε ∆ρία µε 4 στοιχεία.

ΟΛΜΟΣ 4,2'' Μ30

Παρέχει εγγύς και συνε-χές πυρ άµεσης υπο-στήριξης στις υποµο-νάδες και τα τµήµατα µονάδων Πεζικού. Έχει τη δυνατότητα δηµιουρ-γίας προπετάσµατος κα-πνού και φωτισµού πε-ριοχής πεδίου µάχης. Για την εκτέλεση απο-στολών συγκροτούνται σε ∆ρία µε 4 στοιχεία.

ΟΛΜΟΣ 81 χιλ. Ε44-Ε1 (ΕΒΟ)

Παρέχει εγγύς και συνε-χές πυρ άµεσης υπο-στήριξης στις υποµο-νάδες και τα τµήµατα µονάδων Πεζικού. ‘Εχει τη δυνατότητα δηµιουρ-γίας προπετάσµατος κα-πνού και φωτισµού πε-ριοχής πεδίου µάχης. Για την εκτέλεση απο-στολών συγκροτούνται σε Οµάδα µε 2 στοιχεία.

-158-

ΕΙ∆ΟΣ ΟΠΛΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Όλµος 60 mm (ΗΠΑ)

Παρέχει εγγύς και συνε-χές πυρ άµεσης υπο-στήριξης στις υποµο-νάδες και τα τµήµατα µονάδων Πεζικού. Έχει τη δυνατότητα δηµιουρ-γίας προπετάσµατος κα-πνού και φωτισµού πε-ριοχής πεδίου µάχης. Για την εκτέλεση απο-στολών συγκροτούνται σε Οµάδα µε 2 στοιχεία.

Όλµος 81 mm (ΗΠΑ

ΠΟΛΥΒΟΛΑ

ΠΟΛΥΒΟΛΟ BROWNING 0,50 M2 E/B-A/A

Οµαδικό όπλο χρησι-µοποιούµενο εναντίον ε-πιγείων και εναερίων στόχων.

ΠΟΛΥΒΟΛΟ MG3

Οµαδικό όπλο χρησιµο-ποιούµενο για την υπο-στήριξη των λόχων τυ-φεκιοφόρων σε όλες τις φάσεις του αγώνα.

ΠΟΛΥΒΟΜΒΙ∆ΟΒΟΛΟ 40 χιλ GMG

Είναι όπλο υποστηρίξε-ως, σχεδιασµένο για στατική ή κινητή ανά-πτυξη. Είναι αποτελε-σµατικό εναντίον ελαφρ-ών θωρακισµένων και µη στόχων εδάφους.

-159-

ΕΙ∆ΟΣ ΟΠΛΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

A/A ΠΥΡΟΒΟΛΟ ZU-23

Οµαδικό όπλο χρησιµο-ποιούµενο εναντίον επι-γείων, εναερίων στόχων και στόχων επιφανείας.

ΕΛΑΦΡΥ ΠΟΛ/ΛΟ ΜΙΝΙΜΙ

-160-

ΤΜΗΜΑ 41 ΣΑΛΠΙΣΜΑΤΑ ΕΜΒΑΤΗΡΙΑ

-161-

-162-

-163-

-164-

-165-

-166-

-167-

-168-

-169-

«To Πεζικό έχει στο πεδίο της µάχης τη βαρυτέρα και δυσχερέστερη, αλλά και συγχρόνως και την ενδοξότερη αποστολή, κανένα άλλο Όπλο δε δύναται να το αντικαταστήσει »

(Στρατάρχης Harold Alexander)

ΤΜΗΜΑ 42 ΕΠΙΛΟΓΟΣ

. Το Ελληνικό Πεζικό µε την τεράστια ηθική δύναµη που αντλεί από το ιστορικό του παρελθόν και την ανυπολόγιστη προσφορά του σε αίµα, συνεχώς εξελίσσεται, µεταλλάσσεται και προσαρµόζεται στις ραγδαίες εξελίξεις της τεχνικής, της τακτικής και της τεχνολογίας, παρέχοντας όλες τις εγγυήσεις ότι θα βαδίσει και στο µέλλον στην οδό της τιµής, του καθήκοντος και της δόξας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Στρατιωτική Οργάνωση και Πολεµική Τέχνη των Αρχαίων Ελλήνων 1600-146 π.Χ. (∆ΙΣ -1999)

2. Ιστορία του Ελληνικού Στρατού 1821-1997 (∆ΙΣ/ΓΕΣ -1997) 3. Ιστορία της Οργάνωσης του Ελληνικού Στρατού 1821-1954 (∆ΙΣ /ΓΕΣ –εµπλουτισµένη επανέκδοση - 2005) 4. www.army.gr 5. Επίτοµες Ιστορίες ΓΕΣ/∆ΙΣ. 6. Αρχείο Νοµοθετικών ∆ιαταγµάτων – Φύλλων Εφηµερίδας Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) ∆ΙΣ/ΓΕΣ 7. Ιστορικά Αρχεία ∆ΙΣ/ΓΕΣ (αντίστοιχων περιόδων)

- 1 -

ΜΑΡΑΘΩΝΑΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ΓΡΑΝΙΚΟΣ

ΜΑΤΖΙΚΕΡΤ ΔΕΡΒΕΝΑΚΙΑ

ΑΛΒΑΝΙΚΟ

ΕΠΟΣ

ΚΙΛΚΙΣ –

ΛΑΧΑΝΑ

ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟ