Διαδικτυακή Δημοσιογραφία

Το Ψηφιακο Μηνυμα H Πραγματικοτητα των Διαδικτυακων Ειδηςεων

Ευγενια Σιαπεραesiapera@jour.auth.gr

Περίληψη• Genres Ειδησεογραφικών Ιστοτόπων

– Προς μια ταξινόμιση• Περιεχόμενα των Διαδικτυακών Ειδήσεων: μια

πραγματιστική προσέγγιση• Repurposing, remediation, bricolage, αντί για

υπερκειμενικότητα, πολυμεσικότητα και διαδραστικότητα.

• Η Πολιτική Οικονομία των Διαδικτυακών Ειδήσεων • Ένα δημοσιογραφικό μοντέλο για τον 21ο αιώνα • Συμπεράσματα-ερωτήσεις

Deuze, 2003

Είδη Διαδικτυακής Δημοσιογραφίας (από Deuze, 2003)

1. Tόποι ‘παραδοσιακών’ ειδησεογραφικών οργανισμών (π.χ. Καθημερινή )

2. Τόποι ευρετηρίων και κατηγοριοποιήσεων (πχ Yahoo news )

3. Tόποι σχολιασμού πάνω στην επικαιρότητα αλλά και πάνω στα media και τη δημοσιογραφία (πχ Μediachannel)

4. Τόποι συζητήσεων και ανταλλαγών απόψεων (πχ Asia Times forum )

Είδη Διαδικτυακής Δημοσιογραφίας

• O Deuze θεωρεί ότι οι αλλαγές αυτές πολλαπλασιάζουν τη δημοσιογραφία.

• Έτσι δεν έχουμε πλέον ένα έγκυρο μοντέλο αλλά πολλούς τρόπους δημόσιας γραφής, που οδηγούν σε νέες σχέσεις με την επικαιρότητα, με το κοινό και με την πραγματικότητα.

• Επίσης, η λειτουργία της δημοσιογραφίας από παραδοσιακά watchdog δηλ φύλακα της δημοκρατίας αποκτά και άλλες παραμέτρους.

Deuze, 2003

Είδη Διαδικτυακής Δημοσιογραφίας

• Οι εξελίξεις όμως έκαναν ακόμα πιό περίπλοκη την ταξινόμιση αυτή.• Έτσι, οι παράμετροι της παροχής περιεχομένου και της παροχής

σύνδεσης είναι κάπως παρωχημένοι, καθώς το κοινό αναζητεί συνδυασμούς και των δυο ταυτόχρονα (cf social networking sites)

• Eπίσης ο Deuze φαίνεται ότι δεν προέβλεψε το ρόλο και τη σπουδαιότητα των aggregator sites (πχ Google news) καθώς και την άνοδο των τόπων που συνθέτουν την επικαιρότητα με βάση τις προτιμήσεις των αναγνωστών (πχ Digg it ).

• Tαυτόχρονα, η άνοδος των μπλογκς απαιτεί μια πιο αναλυτική προσέγγιση. Πρέπει να λάβουμε υπόψη τόσο τα αμιγώς ειδησεογραφικών μπλογκς και των ‘συμπτωματικών’ δημοσιογράφων, που ο Lasica (2003) αποκαλεί ‘τυχαίες δημοσιογραφικές πράξεις’ .

• Ίσως κάποιες σχετικές εμπειρικές έρευνες να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τα διαφορετικά online είδη δημοσιογραφικού περιεχομένου,

Προς Μια Νέα Ταξινόμηση;• Η πιό δύσκολη προυπόθεση είναι η εύρεση σχετικών

κριτηρίων για να γίνει η ταξινόμηση. Ποιά μπορεί να είναι τα πιο κατάλληλα;

• Ίσως τα εξελισσόμενα σχετικά κριτήρια να είναι απο τη μια η παραδοσιακή δημοσιογραφία με την πρωτότυπη έρευνα και από την άλλη η συλλογική δημοσιογραφία. Το κριτήριο αυτό μας δείχνει το βαθμό στον οποίο τα διάφορα είδη διαδικτυακών ειδήσεων κάνουν χρήση των χαρακτηριστικών του Web 2.0.

• Ταυτόχρονα έχουμε και τις διαστάσεις της ταχύτητας και του βάθους, που τραβούν τη δημοσιογραφία προς αντίθετες κατευθύνσεις. Η διάσταση αυτή μας δείχνει τις διαφορετικές προτεραιότητες των ειδήσεων.

Πρωτότυπο δημοσιογραφικό περιεχόμενο

Repurposed and remediated contents

Βάθος, ανάλυση, σχολιασμός

Χρόνος και ταχύτητα δημοσίευσης

Mainstream news sites, e.g. Guardian

Alternative news, e.g. Indymedia

News blogs, e.g. Huffington Post

Τυχαίες πράξεις δημοσιογραφίας, πχ στο Flickr, youtube κλπ.

News aggregators by preference, e.g. Digg it

News aggregators by time, e.g. Google news

Πραγματιστικές Προσεγγίσεις• Το ζήτημα που παραμένει αφορά τον εμπειρικό κόσμο, και το τι ακριβώς

κάνουν οι διάφοροι ειδησεογραφικοί ή δημοσιογραφικοί τόποι στο διαδίκτυο.

• Χρειάζεται να εξετάσουμε τις σχετικές έρευνες που έχουν γίνει για να διαπιστώσουμε το βαθμό στον οποίο όντως αλλάζει η δημοσιογραφία και το περιεχόμενο των ειδήσεων όταν ‘μεταναστεύουν’ στο διαδίκτυο.

• Δυστυχώς υπάρχουν σημαντικά μεθοδολογικά και εννοιολογικά προβλήματα που μας εμποδίζουν από το να βγάλουμε ακριβή συμπεράσματα.

• Τα μεθοδολογικά προβλήματα αφορούν τη δυσκολία συλλογής δεδομένων απο το Ιντερνετ, πρώτον λόγω του μεγέθους του και δεύτερον γιατί το περιεχόμενο του αλλάζει κάθε δευτερόλεπτο.

• Τα επιστημολογικά προβλήματα αφορούν το ζήτημα του πως μπορούμε να ψάξουμε νέου τύπου ειδήσεις οταν δεν ξέρουμε ακριβώς τι ψάχνουμε ή πως να ορίσουμε πλέον το τι είναι μία είδηση.

Πραγματιστικές ΠροσεγγίσειςΈτσι, οι περισσότερες έρευνες εστιάζονται στο τι κάνουν οι εφημερίδες ή οι

τηλεοπτικοί οργανισμοί στο διαδίκτυο. Σχετικές έρευνες σημειώνουν την (αρκετά μεγάλη) απόσταση μεταξύ των

ιδιοτήτων και δυνατοτήτων του Ίντερνετ και της χρήσης του από δημοσιογραφικούς οργανισμούς.

Πχ van der Wurff & Lauf, 2005, συγκριτική έρευνα μεταξύ των τεσσάρων έντυπων μέσων με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία και των διαδικτυακών τόπων τους σε 16 χώρες.

Τα κυρίως ευρήματα ήταν ότι οι δύο εκδόσεις ήταν (εξακολουθούν να είναι;) σχεδόν ίδιες.

Αυτό σημαίνει ότι τα διαδικτυακά χαρακτηριστικά όπως οι σύνδεσμοι (υπερκειμενικότητα), τα πολυμέσα και η διαδραστικότητα δεν χρησιμοποιούνται.

Η κυρίως διαφοροποίηση εστιάζονταν στην ενσωμάτωση του λεγόμενου περιεχομένου χρηστών (user-generated content). Το 1/3 όλων των διαδικτυακών τόπων εφημερίδων έκανε χρήση τέτοιου περιεχομένου, είτε με τη μορφή σχολίων είτε με τη παροχή δυνατοτήτων chat. Μόλις το 1/5 δεν προσέφερε τέτοιες δυνατότητες.

Πραγματιστικές Προσεγγίσεις: Ελλάδα

• Πιο συγκεκριμένα για την Ελλάδα (Dimiktrakopoulou & Siapera, 2005; Σιαπέρα, 2005) τα περιεχόμενα ήταν ακριβώς τα ίδια, και σε μεγάλο βαθμό εξακολουθούν να είναι, αν και η δομή των πρώτων σελίδων των διαδικτυακών τόπων έχει αλλάξει.

• Η παραγωγή των ειδήσεων όμως παραμένει η ίδια, δηλαδή συνήθως δεν υπάρχει αυτόνομη παραγωγή ειδήσεων για το διαδίκτυο.

• Οι τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί στην Ελλάδα συνήθως δεν παράγουν νέο περιεχόμενο για τα sites τους, αλλα επαναχρησιμοποιούν το ίδιο με κύρια εξαίρεση την ΕΡΤ (Σιαπέρα, 2005). Γιατί; Η κατάσταση όμως κι εδώ είναι ρευστή, καθώς αρχίζουν και αντιλαμβάνονται ότι ο κόσμος χρησιμοποιεί το διαδίκτυο ολοένα και περισσότερο.

• Στα ελληνικά sites η κατάσταση αλλάζει ραγδαία. Ενώ το 2009 από τις 4 εφημερίδες με τη μεγαλύτερη ημερήσια κυκλοφορία (Τα Νέα, Καθημερινή, Το Βήμα, Ελευθεροτυπία) μόνο Το Βήμα παρείχε τη δυνατότητα σχολιασμού αλλά μόνο στους συνδρομητές των premium services., το 2010 οι περισσότερες παρέχουν τη δυνατότητα σχολιασμού.

Πραγματιστικές Προσεγγίσεις

• Quandt (2008): σε μια έρευνα του περιεχομένου 10 online τόπων ειδήσεων από 5 χώρες, βρήκε:– Έλλειψη πολυμεσικού περιεχομένου– Χαμένες ευκαιρίες επαφής και επικοινωνίας με

δημοσιογράφους– Στάνταρ τύπους ειδήσεων– Έλλειψη αναφοράς σε πηγές – Εστιασμός σε τοπικές ειδήσεις

Quandt, 2008, sample

Quandt, 2008 – πολυμεσικό περιεχόμενο

Quandt, 2008, διαδραστικότητα

Quandt, 2008, σύνδεσμοι-υπερκειμενικότητα

Τι συμβαίνει με το περιεχόμενο;

• Εντέλει το περιεχόμενο των διαδικτυακών τόπων ειδήσεων χαρακτηρίζεται από repurposing, remediation, bricolage (Deuze, 2006).

• Με άλλα λόγια, οι ειδήσεις στο διαδίκτυο διαφέρουν όντως από αυτές των άλλων μέσων αλλά με κατευθύνσεις διαφορετικές από αυτές που είχαν αρχικά υποθέσει οι ερευνητές.

• Αλλά τι σημαίνουν αυτοί οι όροι;

Repurposing(Επαναπροσδιορισμός-επανάχρηση;) Ορισμός: η χρήση ή η μετατροπή για

χρήση σε άλλη μορφή ή προιόν. Πχ το βιβλίο επαναπροσδιορίστηκε σε CD:

Η επιπλέον χρησιμοποίηση του ίδιου περιεχομένου (ενδεχομένως σε άλλη μορφή) είναι πoλύ κοινή σε online news sites. Γιατί;

ΣΥΓΚΛΙΣΗΔηλαδή συνήθως οι ειδήσεις ή παρόμοιο περιεχόμενο

επαναχρησιμοποιείται με κατεύθυνση από τα παραδοσιακά προς τα online μέσα (αν και η αντίθετη κατεύθυνση δεν είναι και τόσο σπάνια).

Ενώ από τη μια η χρήση του ίδιου περιεχομένου είναι αναπόφευκτη (γιατι εντέλει η επικαιρότητα παραμένει η ίδια είτε online είτε στον αέρα είτε στον τύπο), από την άλλη οι ιδιότητες του διαδικτύου παραμένουν αχρησιμοποίητες ενώ υπάρχει μια γενικότερη έλλειψη ποικιλομορφίας στο περιεχομενο.

Remediation• Oρισμός: (επανα-διαμεσολάβηση), οι τρόποι με τους οποίους τα νέα μέσα

αλλάζουν αλλά και αναπαράγουν παλαιότερα μέσα, ενώ τα παλαιότερα μέσα αλλάζουν για να απαντήσουν στις προκλήσεις των νέων μέσων (Bolter and Grusin, 1999).

• O Deuze (2006) προσθέτει το στοιχείο της αποστασιοποίησης, δηλαδή τη σκόπιμη ή μη επέμβαση σε κυρίαρχους τρόπους, ιδέες και πρακτικές με αποτέλεσμα την υπομoνόμευση ή τουλάχιστον μεταβολή του status quo.

• Στην ουσία η αποστασιοποίηση μεταφράζεται στην εξατομίκευση και προσωποποίηση που βρίσκουμε στις διαδικτυακές εφαρμογές, αλλά και στους τρόπους με τους οποίους ‘αποδομούνται’ (deconstructed) μηντιακά προιόντα.

• Μαζι η επανα-διαμεσολάβηση και η αποστασιοποίηση οδηγούν σε μια αναμόρφωση του μηντιακού τοπίου από ‘μέσα’.

• Σχετικά με τη δημοσιογραφία, το κλασικό παράδειγμα είναι τα μπλογκς. Επανα-διαμεσολαβούν την έντυπη και τηλεοπτική δημοσιογραφία, δηλαδή την αναπαράγουν προσθέτοντας της δικά τους χαρακτηριστικά, ενώ ταυτόχρονα την υπομονομεύουν μέσω της αποστασιοποίησης. Από την άλλη, η δημοσιογραφία προσπαθεί να βρει τρόπους να απαντήσει στις προκλήσεις οδηγώντας σε έναν συνεχιζόμενο κύκλο.

Bricolage• Oρισμός: η δημιουργία αντικειμένων με βάση πρόχειρες πρώτες ύλες και

με την ενσωμάτωση άλλων αντικειμένων (ή κομματιών τους) που ήδη υπάρχουν και χρησιμοποιούνται (Hartley, 2002, c.f. Levi-Strauss).

• Στο bricolage ανήκουν πρακτικές όπως δανεισμός, μείξεις, παραγωγή υβριδίων, αλλά και λογοκλοπή.

• Τα κινήματα Open Source και P2P αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα bricolage.

• Στη διαδικτυακή δημοσιογραφία η έννοια του bricolage διαφοροποιείται από το repurposing με βάση τη δημιουργικότητά της.

• Ενώ το repurposing χαρακτηρίζεται απαξιωτικά ως shovelware (shovel=φτυάρι) το bricolage νοείται ως δημιουργικός συνδυασμός υλικών (κείμενα, εικόνες, φωτογραφίες, βίντεο, logos κλπ) που φτιάχνουν μια (πολυμεσική) είδηση ή άρθρο.

Κάποιες κριτικές

• Σε ποιο βαθμό αυτές οι τάσεις επιτρέπουν την (ουσιαστική) ποικιλομορφία;

• Τι συμβαίνει στις παραδοσιακές αξίες της αντικειμενικότητας, ακρίβειας και εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος;

• Τελικά πρόκειται για τάσεις που προέρχονται οργανικά από ‘μέσα’ από το διαδίκτυο ή επιβάλλονται από το λεγόμενο corporate control του διαδικτύου; (Πολιτική Οικονομία)

Η Πολιτική Οικονομία των Διαδικτυακών Νέων

• Το επιχείρημα ότι η μορφή των online ειδήσεων είναι αποτέλεσμα κυρίως των τεχνικών χαρακτηριστικών του Ιντερνετ αγνοεί το ρόλο οικονομικών παραγόντων.

• Όταν προσπαθούμε να εξηγήσουμε ή να συζήτησουμε τα online περιεχόμενα, οφείλουμε να εξετάσουμε παράγοντες που σχετίζονται με την πολιτική οικονομία.

• Τέτοιοι παράγοντες αφορούν: σε ποιόν ανήκουν τα διάφορα sites, από πού προμηθεύονται περιεχόμενα, ποιες είναι οι σχετικές επιχειρηματικές δραστηριότητές τους κλπ.

• Έχει βρεθεί ότι σε μεγάλο βαθμό τα news aggregators (πχ yahoo.com) αλλά και τα sites μεγάλων μηντιακών οργανισμών (πχ Fox News) παράγουν και ανακυκλώνουν λίγο πολύ τα ίδια περιεχόμενα.

Πηγή: Bhayroo, 2008

Διαδικτυακές Ειδήσεις: Καλές Πρακτικές

• Τι οφείλουμε να γνωρίζουμε σχετικά με το περιεχόμενο των διαδικτυακών ειδήσεων;

• Πολλές απόψεις, πολλές διαστάσεις: χρήση των τεχνικών χαρακτηριστικών, ή επανάληψη του κλασικού μοντέλου online;

• Αν κάνουμε χρήση των τεχνικών χαρακτηριστικών μπορεί να χάσουμε την ουσία (δηλαδή ότι η δημοσιογραφία είναι στην υπηρεσία των πολιτών και της δημοκρατίας).

• Αν πάλι εφαρμόσουμε το κλασικό μοντέλο τότε αγνοούμε τις δυνατότητες του Ιντερνετ.

• Πώς πρέπει να μοιάζει μια remediated διαδικτυακή δημοσιογραφία;

Διαδικτυκές Ειδήσεις: Καλές Πρακτικές

• O Bradshaw θεωρεί ότι η καλή διαδικτυακή δημοσιογραφία οφείλει να κάνει ταυτόχρονη χρήση των δύο κυρίως δυνατοτήτων του Ιντερνετ: ταχύτητα και βάθος.

• Σε ένα περιβάλλον που έχει βασίζεται στη σύγκλιση, ένας δημοσιογραφικός οργανισμός οφείλει να κάνει χρήση όλων των μηντιακών μορφών και μέσων.

• Πώς μοιάζει αυτό το νέο μοντέλο;

Πηγή: Bradshaw, 2007

Ένα Νέο Μοντέλο (Bradshaw, 2007)

1. Συναγερμός (alert): μόλις βγαίνει μια είδηση, σημαίνει ένας ‘συναγερμός’ είτε μέσω κινητού ή μέσω Ιντερνετ. Εγγεγραμένοι χρήστες για SMS, emails twitter & RSS feeds λαμβάνουν την είδηση αμέσως.

2. Πρόχειρο (draft): κείμενο που δεν είναι πολύ επεξεργασμένο και άρα δεν είναι έτοιμο για δημοσίευση, αλλά είναι τέλειο για μπλογκς. Ενημερώνεται συνέχεια καθώς έρχονται άλλες πληροφορίες.

3. Άρθρο: το πρόχειρο κείμενο περνάει μέσα από σχετική επερξεγασία και γίνεται κατάλληλο για δημοσίευση. Η μορφή του είναι η τυπική μορφή ένός έντυπου άρθρου (πυραμίδα, περίπου 300 λέξεις κλπ.) και ο χρόνος δημοσίευσής του μπορεί να συμπέσει με την δημοσίευση της έντυπης έκδοσης.

4. Πλαίσιο (Context): η χρήση συνδέσμων για να επεκτείνουν το άρθρο και τις πληροφορίες σε βάθος. Σύνδεσμοι μπορούν να είναι εσωτερικοί ή εξωτερικοί.

Ένα Νέο Μοντέλο (Bradshaw, 2007)

5. Ανάλυση: εδώ γίνεται σχολιασμός της είδησης ή επίσης συλλογή σχολίων από το ίδιο site ή από άλλα στη μπλογκόσφαιρα ή το Ιντερνετ, ενώ ενδεχομένως να σχολιαστεί και η όλη εμπειρία της παραγωγής της είδησης (reflection) συχνά στο μπλογκ του δημοσιογράφου (το οποίο είναι linked με το κυρίως site).

6. Διαδραστικότητα: η χρήση animated-multimedia features (Flash), ή η δυνατότητα chat, σχολιασμού κλπ, θεωρείται long tail resource, δηλαδή μια επένδυση που αποδίδει καρπούς (visits) μακροπρόθεσμα αλλά και για περισσότερο χρόνο

7. Εξατομίκευση (customisation): το βήμα αυτό θα πρέπει να είναι αυτοματοποιημένο – οι χρήστες θα πρέπει να έχουν τη δυνατόητα να εξατομικεύουν τις πληροφορίες με βάση τις δικές τους προτιμήσεις και ανάγκες. Εδώ συμπεριλαμβάνονται και features όπως social recommendation (πχ αναγνώστες αυτού του άρθρου διάωασαν επίσης…) αλλά και database-driven journalism (δηλαδή ενσωμάτωση σχετικών βάσεων δεδομένων, όπως πχ τιμές ακινητων στην περιοχή μου, ποσοστά φόρων για τη μισθολογική μου κλίμακα κλπ). Από τεχνικής πλευράς χρειαζόμαστε παραγωγές που ενοποιούν πληροφορίες που προέρχονται από metatagging αλλά και interfaces που μπορούν να ‘τρέξουν΄βάσεις δεδομένων

Πηγή: Bradshaw, 2007

Κριτικές• Κατά πόσο το μοντέλο αυτό παραγωγής περιεχομένου

αλλάζει ουσιαστικά τη δημοσιογραφία;• Οι αλλαγές φαίνονται κάπως επιφανειακές και δεν πάνε σε

πολύ βάθος. • Φαίνεται ότι αναφέρεται κατ’ εξοχήν σε μεγάλους μιντιακούς

οργανισμούς και όχι σε μικρά ειδησεογραφικά μπλογκς ή sites.

• Σε ποιο βαθμό εξυπηρετεί αυτό το μοντέλο τη δημοκρατία, ή συντελει στην άρθρωση κριτικής και άσκηση ελέγχου στην εξουσία;

• Τελικά το μοντέλο αυτό είναι η άρθρωση ενός τρόπου με τον οποίο η δημοσιογραφία μεταλλάσσεται (remediation πάλι) για να επιβιώσει αλλά δεν αποτελει ένα ριζοσπαστικό μοντέλο μιας νέας δημοσιογραφίας για μια νέα εποχή…

Canavilhas, 2012

Συμπεράσματα-ερωτήσεις

• Τι πραγματικά συμβαίνει στους ειδησεογραφικούς ιστοτόπους;

• Ποιες είναι οι κυρίαρχες τάσεις στις διαδικτυακές ειδήσεις και ποιός είναι ο ρόλος της σύγκλισης;

• Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της νέας παραγωγής περιεχομένου και κατά πόσο ανταποκρίνονται στις προσδοκίες μας για μια νέα δημοσιογραφία;