Ιστορία της Τέχνης, 7. Η Βυζαντινή τέχνη

Ιστορία της Τέχνης7. Η Βυζαντινή Τέχνη

Ιστορία της Τέχνης, 7. Η Βυζαντινή Τέχνη

Ιστορία της Τέχνης, 7. Η Βυζαντινή ΤέχνηΟι τρεις παίδες εν τη καμίνω, 3ος αι. μ.Χ.Τοιχογραφία στην κατακόμβη της Πρισκίλλας, Ρώμη

Σκοπός δεν είναι η διακόσμηση αλλά η απεικόνιση της ιερής ιστορίας. Οι τρεις νεοι μαρτυρούν πως οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να ενδιαφέρονται και για άλλα πράγματα πέρα από την εγκόσμια ομορφιά


Το θαύμα των άρτων και των ιχθύων, (περ. 530 ) Ψηφιδωτό. Βασιλική του Αγ. Απολλινάριου, Ραβέννα,


Ο Χριστός Παντοκράτωρ, Η Παναγία βρεφοκρατούσα και άγιοι, Περ. 1190, ψηφιδωτό, καθεδρικός ναός του Μονρεάλε, Σικελία


Η Παναγία με το βρέφος σε κοίλο θρόνο, Περ. 1280


Τοιχογραφία της Παναγίας από την Μονή της Παναγίας του Άρακα

στα Λαγουδερά της Κύπρου (1192)


Η Βασιλική του Αγ. Απολλινάριου, Ραβέννα, (περ. 530 )Πρώιμη χριστιανική βασιλική


http://naodomos.blogspot.gr/2014/12/o.html

Ιστορία της Τέχνης, 7. Η Βυζαντινή ΤέχνηΤο εικονογραφικό πρόγραμμα των ναώνMετά την οριστική αναστήλωση των εικόνων, το 843, διαμορφώθηκε ένα νέο εικονογραφικό πρόγραμμα, που βασιζόταν στις δογματικές αντιλήψεις της εποχής. H έννοια της Ενσάρκωσης, χάρις στην οποία έγινε δυνατή η απεικόνιση του θείου, καθώς και η συμβολική ιεράρχηση των τμημάτων του ναού έπαιξαν σημαντικό ρόλο, τόσο στην εξέλιξη της ναοδομίας όσο και στη διαμόρφωση του εικονογραφικού προγράμματος των εκκλησιών.Ο ναός θεωρούνταν ήδη από την Παλαιοχριστιανική εποχή μια μικρογραφία του σύμπαντος. Έτσι διαμορφώθηκαν δύο κεντρικοί άξονες, που συμβολίζουν αντίστοιχα τον ουρανό και τη γη: ο κατακόρυφος, με αφετηρία τον τρούλο, και ο κατά μήκος άξονας, όπου κυριαρχεί η αψίδα. Τα ανώτερα τμήματα του ναού συμβολίζουν την ουράνια σφαίρα και τα κατώτερα τη γήινη.

ΠΗΓΗ: http://histoirehistoire.weebly.com/epsiloniotakappaomicronnuomicrongammarhoalphaphiiotakappa972-pirho972gammarhoalphamumualpha-nualpha974nu.html


Από το 843 και σε όλη την υπόλοιπη βυζαντινή περίοδο, αλλά ακόμη και σήμερα, η διακόσμηση των ναών βασίζεται στο ακόλουθο εικονογραφικό πρόγραμμα:

Στον κατακόρυφο άξονα δεσπόζει στον τρούλο ο Χριστός Παντοκράτορας περιστοιχισμένος από τις αγγελικές δυνάμεις και τους προφήτες. Ναός Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης.

Τρούλος. Ψηφιδωτό του 9ου αι.


Στα σφαιρικά τρίγωνα απεικονίζονται οι Ευαγγελιστές που κατέγραψαν τα γεγονότα της Ενσάρκωσης και που συνδέουν την ουράνια σφαίρα με τη γήινη.

Ο ευαγγελιστής Mατθαίος (αριστερά) και ο ευαγγελιστής Μάρκος (δεξιά) αντιγράφουν το ευαγγέλιο. Παναγία Oλυμπιώτισσα τ. 13ου αι.


Τα γεγονότα που αφηγούνται τη ζωή του Χριστού στη γη, ο Χριστολογικός δηλαδή κύκλος, απεικονίζονται στην αμέσως κατώτερη ζώνη.

Η Ανάσταση του Λαζάρου. Τοιχογραφία του 1280 μ.Χ. Eκκλησία της Παναγίας του Μουτουλλά - Λευκωσία, Αυγούστα Στυλιανού, ζωγράφος


Οι παραστάσεις αυτές, που είναι συνήθως δώδεκα (Ευαγγελισμός, Γέννηση, Βάπτιση, Υπαπαντή, Έγερση του Λαζάρου, Βαϊοφόρος, Σταύρωση, Κάθοδος στον 'Aδη, Μυροφόροι, Ανάληψη, Πεντηκοστή, Κοίμηση της Θεοτόκου), τοποθετούνται στο ναό κυκλικά, κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού, ξεκινώντας από τον Ευαγγελισμό, που απεικονίζεται μπροστά στο ιερό.

Η Βάπτιση, τοιχογραφία, β΄ μισό 14ου αι., Περίβλεπτος, Μυστράς. (Φωτ. Αρχείο 5ης Ε.Β.Α., φωτ. Γιάννης Πατρικιάνος)


Στην κατώτερη ζώνη του ναού, που αντιπροσωπεύει τη γήινη σφαίρα, σχεδόν στο ίδιο ύψος με τους πιστούς, παριστάνονται ολόσωμοι άγιοι, μάρτυρες, στρατιωτικοί και μοναχοί.

Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου. Καθολικό. Τοιχογραφία. Ο άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης (14ος αι.)

Ιστορία της Τέχνης, 7. Η Βυζαντινή ΤέχνηΣτον οριζόντιο άξονα του ναού κυριαρχεί η μορφή της Παναγίας, στην αψίδα του ιερού. Η Παναγία αποτελεί το φορέα της Eνσάρκωσης, το συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους ανθρώπους και το Θεό και δέεται για τη σωτηρία τους.

H ένθρονη Παναγία βρεφοκρατούσα. Αψίδα ιερού. Αγία Σοφία Κων/λης


Tέλος, στον ημικύλινδρο της αψίδας, μέσα δηλαδή στο Ιερό, καθιερώνονται θέματα που σχετίζονται με τη Θεία Λειτουργία που τελείται στο χώρο. Τέτοια είναι η Κοινωνία των Αποστόλων καθώς και οι ιεράρχες, που μέχρι τις αρχές του 12ου αιώνα παριστάνονταν μετωπικοί.

Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών (Πήλιο

Η βυζαντινή τέχνη σιγά σιγά απομακρύνεται απο την πλαστικότητα και τείνει προς το χρώμα, εγκαταλείπει το ενδιαφέρον για την εξωτερική απόδοση της μορφής, το κάλλος και την αρμονία και στρέφεται στην αναζήτηση ενός εσωτερικού, πνευματικού περιεχομένου. Μ‘ αυτόν τον τρόπο παύει να αναζητά την ποικιλία και στρέφεται στην συντήρηση των παραδομένων μορφών, μορφών που σιγά σιγά καλύπτουν και καθορίζουν το σύνολο των δυνατοτήτων έκφρασης του καλλιτέχνη


Εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ (14ος αιώνας)

Αποκαθήλωσις 14ος αι.

Τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής τέχνης:

• λιπόσαρκες και ψηλές μορφές τυλιγμένες σε πολύπτυχους μανδύες•Στάση ιερατική•Τονισμένα μεγάλα μάτια, μεγάλη μύτη, μικρό στόμα•Αφαίρεση όλων των προσωπογραφικών χαρακτηριστικών•Έλλειψη τρισδιάστατης προοπτικής•Χρυσό ή σκούρο μπλέ βάθος (φόντο)

Όλα αυτά συμβάλλουν στο να εκφραστεί η πνευματικότητα των εικονιζόμενων προσώπων


Ἡ ψηφιδωτὴ εἰκόνα τοῦ Παντοκράτορα στὸν τροῦλλο τοῦ Καθολικοῦ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Δαφνίου εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ κορυφαῖα ἔργα, ἀληθινὸ ἀριστούργημα, τῆς Βυζαντινῆς ἁγιογραφίας.

Μ᾿ αὐτὴν ὁ καλλιτέχνης μᾶς ἔδωσε μιὰ μοναδικὴ αἴσθηση τῆς παντοκρατορικῆς ἐξουσίας τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἔσχατης Κρίσης. Ὁ Κύριος εἶναι ὁ Κυβερνήτης τοῦ Σύμπαντος ἀλλὰ καὶ ὁ δίκαιος Κριτὴς τοῦ κόσμου! Τὸ βλέμμα Του διαπεραστικὸ διαβάζει τὰ πάντα καὶ τὰ πιὸ ἀπόκρυφα, στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων. Νιώθεις νὰ σὲ ξεγυμνώνει ἀπὸ ὅλα τὰ ψεύτικα προσωπεῖα ποὺ κατὰ περίσταση φορᾶς. Ὁ σπουδαῖος ζωγράφος καὶ καθηγητὴς τοῦ Πολυτεχνείου Σπῦρος Παπαλουκᾶς (1892-1957), ὅταν εἶδε γιὰ πρώτη φορὰ τὸν Παντοκράτορα τοῦ Δαφνίου, ἀναφώνησε: «Ἐδῶ εἶναι λυμένα ὅλα τὰ προβλήματα»!


http://avagnon.blogspot.gr/2014/10/blog-post_38.html

https://www.youtube.com/watch?v=Wyx4jeVC9WY

Φώτης Κόντογλου«Άγιοι Μάρτυρες».

«Βγαίνεις από τις εκκλησιές και οι μεστές κορμοστασιές των αγίων εξακολουθούν να παρελαύνουν μπροστά σου – μπαίνεις στις εκκλησιές και οι φάτσες της Εγνατίας ή της πλατείας, αυτές που ένα άξεστο και από άλλη περιοχή όργανο θα τις θεωρούσε ύποπτες ακόμα, σωφεραίοι, ψαράδες, καζαντζήδες, μανάβηδες, σε ατενίζουν γνώριμα και προστατευτικά, δεχόμενοι τις ικεσίες, τις μετάνοιες και τα τάματά σου, ενώ ο μέγας κρεοπώλης, ο Παντοκράτορας, σε ευλογεί με κατανόηση, όρθιο ή γονατιστό, από τον τρούλο»Γιάννης Ιωάννου, «Το δικό μας αίμα»

Ιστορία της Τέχνης, 7. Η Βυζαντινή τέχνη

Education

Transcript of Ιστορία της Τέχνης, 7. Η Βυζαντινή τέχνη