kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250,...

21
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ 1. Εισαγωγή Η σύγχρονη κοινωνική, οικονομική, πολιτισμική και πολιτική πραγματικότητα στις κοινωνίες δυτικού τύπου απαιτεί όλο και περισσότερο ανθρώπους οι οποίοι θα διαθέτουν αναπτυγμένες ικανότητες λειτουργικού και κριτικού γραμματισμού (κριτικής εγγραμματοσύνης). Παράλληλα, η τεχνολογική στροφή των τελευταίων χρόνων στην επικοινωνία (π.χ. ο ρόλος των τηλεοπτικών μέσων ενημέρωσης και των Νέων Τεχνολογιών, γενικότερα) και οι συχνές αλλαγές των κοινωνικών και πολιτισμικών δεδομένων απαιτούν από τον σύγχρονο άνθρωπο αφενός ευελιξία στην αντιμετώπιση της επαγγελματικής, οικογενειακής και γενικότερα κοινωνικής ζωής και αφετέρου κριτική ικανότητα ανάγνωσης των ραγδαίων αυτών μεταβολών. Με όλους τους παραπάνω όρους το σύγχρονο άτομο θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευελιξία στην αντιμετώπιση των καταστάσεων, διαχειριστική ικανότητα και οπωσδήποτε επικοινωνιακές και κριτικές αρετές. Για όλους αυτούς τους λόγους πρώτιστη ικανότητα που θα πρέπει να αποκτήσει είναι η επικοινωνιακή - γλωσσική του επάρκεια, η οποία θα του επιτρέπει να λειτουργεί αποτελεσματικά ως μελλοντικός πολίτης σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητας (στον επαγγελματικό χώρο, στο καθημερινό κοινωνικό και πολιτικό πεδίο, στον χώρο του πολιτισμού κ.λπ.) προς όφελος δικό του και της κοινωνίας. Οι μαθητές και οι μαθήτριες της Α' τάξης του Λυκείου βρίσκονται σε ένα μεταιχμιακό σημείο της μαθητικής ζωής τους, καθώς έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση και έχουν εισέλθει σε μια εκπαιδευτική βαθμίδα στην οποία θα πρέπει να πάρουν αποφάσεις για τη διαχείριση του μέλλοντός τους. Παράλληλα, γλωσσικά βρίσκονται σε ένα επαρκές επικοινωνιακό επίπεδο, αφού έχουν κατακτήσει σύνθετες και απαιτητικές δομές της μητρικής τους γλώσσας και αρκετά κειμενικά είδη, έχουν κατακτήσει σε σημαντικό βαθμό γραμματισμούς που έχουν σχέση με τη συμμετοχή τους στη σχολική ζωή και στα επιμέρους διδακτικά αντικείμενα (Μαθηματικά, Ιστορία, Φυσική κ.λπ.), έχουν αντιληφθεί τη λειτουργία της λογοτεχνίας και κάποιοι και κάποιες από αυτούς κι αυτές έχουν διαμορφώσει ορισμένες κλίσεις και τάσεις προς κοινωνικές/ πολιτισμικές δραστηριότητες, οι οποίες μπορεί να συνδέονται είτε με τον κόσμο του αθλητισμού είτε με τον κόσμο της Τέχνης (ζωγραφική, μουσική, κινηματογράφος κ.λπ.) είτε και με τον κόσμο της Τεχνικής (αυτοκίνητα, μηχανές κ.λπ.). Μέσα από τις κλίσεις τους έχουν ενταχθεί σε κάποια (ή κάποιες) κειμενική κοινότητα 1 , που τους και τις κάνει ικανούς και ικανές να κινούνται με κάποια σχετική άνεση στο πλαίσιο αυτής της κειμενικής κοινότητας (π.χ. ο νεολαιίστικος λόγος, ο λόγος περί αθλητισμού, ο λόγος περί Τέχνης και Τεχνικής κ.λπ.). Αν όλα τα προηγούμενα ισχύουν, οι απαιτούμενοι γιαυτές τις δραστηριότητες γραμματισμοί 2 έχουν κατακτηθεί. Εκείνο που μένει είναι η περαιτέρω καλλιέργεια της ικανότητας των παιδιών να συμμετέχουν με επάρκεια στην πιο απαιτητική σχολική/ γλωσσική καθημερινότητα, αυτήν του Λυκείου, αλλά και στη βαθύτερη κατανόηση της καθημερινής εξωσχολικής ―εν πολλοίς επικοινωνιακής― πραγματικότητας από μια σκοπιά κριτική και αναστοχαστική. Οι αρχές που αναφέρθηκαν πιο πάνω συγκροτούν ένα πλαίσιο για τη διδασκαλία της νέας ελληνικής στην Α' Λυκείου, το οποίο σχετίζεται άμεσα με τη διαμόρφωση ενός νέου 1 Οι ποικίλες κοινότητες στις οποίες συμμετέχουν οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται και διαφοροποιούνται από το είδος και το εύρος των κειμένων που χρησιμοποιούνται σε αυτές. 2 Η εξοικείωση με τον λόγο, τις αξίες, τις συμπεριφορές και τα είδη κειμένων που προϋποθέτει η πλήρης συμμετοχή σε καθεμία από αυτές τις κοινότητες. 1

Transcript of kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250,...

Page 1: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Α ΛΥΚΕΙΟΥ

1 Εισαγωγή Η σύγχρονη κοινωνική οικονοmicroική πολιτισmicroική και πολιτική πραγmicroατικότητα στις κοινωνίες δυτικού τύπου απαιτεί όλο και περισσότερο ανθρώπους οι οποίοι θα διαθέτουν αναπτυγmicroένες ικανότητες λειτουργικού και κριτικού γραmicromicroατισmicroού (κριτικής εγγραmicromicroατοσύνης) Παράλληλα η τεχνολογική στροφή των τελευταίων χρόνων στην επικοινωνία (πχ ο ρόλος των τηλεοπτικών microέσων ενηmicroέρωσης και των Νέων Τεχνολογιών γενικότερα) και οι συχνές αλλαγές των κοινωνικών και πολιτισmicroικών δεδοmicroένων απαιτούν από τον σύγχρονο άνθρωπο αφενός ευελιξία στην αντιmicroετώπιση της επαγγελmicroατικής οικογενειακής και γενικότερα κοινωνικής ζωής και αφετέρου κριτική ικανότητα ανάγνωσης των ραγδαίων αυτών microεταβολών

Με όλους τους παραπάνω όρους το σύγχρονο άτοmicroο θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευελιξία στην αντιmicroετώπιση των καταστάσεων διαχειριστική ικανότητα και οπωσδήποτε επικοινωνιακές και κριτικές αρετές Για όλους αυτούς τους λόγους πρώτιστη ικανότητα που θα πρέπει να αποκτήσει είναι η επικοινωνιακή - γλωσσική του επάρκεια η οποία θα του επιτρέπει να λειτουργεί αποτελεσmicroατικά ως microελλοντικός πολίτης σε όλα τα επίπεδα της καθηmicroερινότητας (στον επαγγελmicroατικό χώρο στο καθηmicroερινό κοινωνικό και πολιτικό πεδίο στον χώρο του πολιτισmicroού κλπ) προς όφελος δικό του και της κοινωνίας

Οι microαθητές και οι microαθήτριες της Α τάξης του Λυκείου βρίσκονται σε ένα microεταιχmicroιακό σηmicroείο της microαθητικής ζωής τους καθώς έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση και έχουν εισέλθει σε microια εκπαιδευτική βαθmicroίδα στην οποία θα πρέπει να πάρουν αποφάσεις για τη διαχείριση του microέλλοντός τους Παράλληλα γλωσσικά βρίσκονται σε ένα επαρκές επικοινωνιακό επίπεδο αφού έχουν κατακτήσει σύνθετες και απαιτητικές δοmicroές της microητρικής τους γλώσσας και αρκετά κειmicroενικά είδη έχουν κατακτήσει σε σηmicroαντικό βαθmicroό γραmicromicroατισmicroούς που έχουν σχέση microε τη συmicromicroετοχή τους στη σχολική ζωή και στα επιmicroέρους διδακτικά αντικείmicroενα (Μαθηmicroατικά Ιστορία Φυσική κλπ) έχουν αντιληφθεί τη λειτουργία της λογοτεχνίας και κάποιοι και κάποιες από αυτούς κι αυτές έχουν διαmicroορφώσει ορισmicroένες κλίσεις και τάσεις προς κοινωνικές πολιτισmicroικές δραστηριότητες οι οποίες microπορεί να συνδέονται είτε microε τον κόσmicroο του αθλητισmicroού είτε microε τον κόσmicroο της Τέχνης (ζωγραφική microουσική κινηmicroατογράφος κλπ) είτε και microε τον κόσmicroο της Τεχνικής (αυτοκίνητα microηχανές κλπ) Μέσα από τις κλίσεις τους έχουν ενταχθεί σε κάποια (ή κάποιες) κειmicroενική κοινότητα1 που τους και τις κάνει ικανούς και ικανές να κινούνται microε κάποια σχετική άνεση στο πλαίσιο αυτής της κειmicroενικής κοινότητας (πχ ο νεολαιίστικος λόγος ο λόγος περί αθλητισmicroού ο λόγος περί Τέχνης και Τεχνικής κλπ)

Αν όλα τα προηγούmicroενα ισχύουν οι απαιτούmicroενοι γιrsquo αυτές τις δραστηριότητες γραmicromicroατισmicroοί

2 έχουν κατακτηθεί Εκείνο που microένει είναι η περαιτέρω καλλιέργεια της ικανότητας των παιδιών να συmicromicroετέχουν microε επάρκεια στην πιο απαιτητική σχολική γλωσσική καθηmicroερινότητα αυτήν του Λυκείου αλλά και στη βαθύτερη κατανόηση της καθηmicroερινής εξωσχολικής ―εν πολλοίς επικοινωνιακής― πραγmicroατικότητας από microια σκοπιά κριτική και αναστοχαστική

Οι αρχές που αναφέρθηκαν πιο πάνω συγκροτούν ένα πλαίσιο για τη διδασκαλία της νέας ελληνικής στην Α Λυκείου το οποίο σχετίζεται άmicroεσα microε τη διαmicroόρφωση ενός νέου

1 Οι ποικίλες κοινότητες στις οποίες συmicromicroετέχουν οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται και διαφοροποιούνται από το είδος και το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται σε αυτές 2 Η εξοικείωση microε τον λόγο τις αξίες τις συmicroπεριφορές και τα είδη κειmicroένων που προϋποθέτει η πλήρης συmicromicroετοχή σε καθεmicroία από αυτές τις κοινότητες

1

σχολείου που θα στοχεύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην κατάκτηση γνώσεων microε τρόπο πρόσφορο για τις microαθητικές κοινότητες στις οποίες απευθύνεται αλλά κυρίως microε τρόπο που να καλλιεργεί και να υποστηρίζει τη γλωσσική δηmicroιουργικότητα την πραξιακή αλλά και την ακαδηmicroαϊκή γνώση

2 Σκοπός Σκοπός της διδασκαλίας της νέας ελληνικής γλώσσας στην Α τάξη του Λυκείου είναι η ενδυνάmicroωση του γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού που έχει αποκτηθεί τα προηγούmicroενα χρόνια σε microια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική Σκοπός δηλαδή του microαθήmicroατος είναι η απόκτηση γλωσσικής επάρκειας και δεξιοτήτων γραmicromicroατισmicroού τέτοιων που να δίνουν τη δυνατότητα στους microαθητές και τις microαθήτριες να κινούνται microε άνεση στο σχολικό τους περιβάλλον (σχολικός λόγος) αλλά παράλληλα να ανταποκρίνονται στις κοινωνικές ανάγκες του σήmicroερα και να είναι επαρκώς προετοιmicroασmicroένοι ότι οι συνθήκες και οι απαιτήσεις αυτές είναι υπό συνεχή διαmicroόρφωση και αλλαγή Τελικώς η διαmicroόρφωση microαθητών και microαθητριών που ως microελλοντικοί πολίτες θα είναι σε θέση να ανταποκρίνονται επαρκώς και microε κριτικά αντανακλαστικά στις διαρκώς microεταβαλλόmicroενες κοινωνικές συνθήκες

3 Στόχοι Μέσα από τη διδασκαλία κάθε microαθήmicroατος επιδιώκεται να αποκτηθούν από τους microαθητές και τις microαθήτριες πρωτίστως γνώσεις και δεξιότητες που σχετίζονται και πηγάζουν από το ίδιο το γνωστικό αντικείmicroενο του microαθήmicroατος παράλληλα όmicroως επιβάλλεται να καλλιεργούνται και αξίες συmicroπεριφορές και θέσεις που έχουν σχέση και microε την κοινωνία Ιδιαίτερα microέσω των γλωσσικών microαθηmicroάτων πρέπει να δίνεται η δυνατότητα να καλλιεργηθεί ο τοmicroέας των αξιών της κριτικής και της στάσης απέναντι στην κοινωνία και στον κόσmicroο τόσο στις διάφορες διαστάσεις του όσο και στις διάφορες κοινωνικές τάσεις και οπτικές Για τον λόγο αυτό οι στόχοι διακρίνονται σε καθαρά γλωσσικούς και σε αξιακούς

Με τους γλωσσικούς στόχους οι microαθητές και οι microαθήτριες επιδιώκεται α) Να κατανοήσουν ότι η γλωσσική ποικιλότητα αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό των

γλωσσών ―άρα και της ελληνικής να microπορούν να την ερmicroηνεύουν (ιστορικά και κοινωνικά) να microπορούν να τη διαχειρίζονται ανάλογα microε τις απαιτήσεις της επικοινωνιακής περίστασης και να κατανοούν ότι συχνά αυτή συνδέεται microε τη γλωσσική εmicroπειρία και την ταυτότητα τις ταυτότητες

3 των οmicroιλητών και των οmicroιλητριών β) Να κατανοήσουν ότι η κειmicroενική ποικιλότητα αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό των

γλωσσών και συναρτάται άmicroεσα microε την ποικιλότητα και τη δυναmicroική των κοινωνικών πρακτικών και των κοινοτήτων όπου ανήκουν και κατανοούνται τα κείmicroενα Στο πλαίσιο αυτό να είναι σε θέση να κατανοούν να κρίνουν και να παράγουν microε επάρκεια κείmicroενα (προφορικά γραπτά και πολυτροπικά) σε ευρεία έκταση κοινωνικών πρακτικών και περιστάσεων (σχολικών και εξωσχολικών) Η κατανόηση και παραγωγή αυτών των κειmicroένων να αλληλοδιαπλέκεται ανάλογα microε τους στόχους του microαθήmicroατος και να microην αποτελεί ανεξάρτητη και αποκοmicromicroένη εστίαση στο καθένα από αυτά

γ) Να εξοικειωθούν και να γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά κειmicroενικών ειδών (όπως της ερευνητικής εργασίας) και κειmicroενικών τύπων (όπως του επιχειρηmicroατολογικού της περιγραφής και της αφήγησης) να microπορούν να τα συνδέουν microε τη συνθετότητα των κοινωνικών πρακτικών και να είναι σε θέση να τα χρησιmicroοποιούν microε επάρκεια προκειmicroένου να ικανοποιήσουν τις επικοινωνιακές τους ανάγκες 3 Οι ταυτότητες των οmicroιλητών και των οmicroιλητριών είναι πολλές και πραγmicroατώνονται συχνά microε διαφορετικές γλωσσικές (αλλά και εξωγλωσσικές) επιλογές ανάλογα microε το κοινωνικό συmicroβάν και το καταστασιακό πλαίσιο στο οποίο συmicromicroετέχουν

2

δ) Να κατανοήσουν ότι τα κείmicroενα είναι έτσι δοmicroηmicroένα ώστε να ανταποκρίνονται σε συγκεκριmicroένες κοινωνικές περιστάσεις η δε δοmicroή τους εξασφαλίζεται microε τις κατάλληλες γλωσσικές επιλογές σε γλωσσικό (συνοχή) και νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα) Στο πλαίσιο αυτό κατανοούνται και οι τρόποι ανάπτυξης (οργάνωσης) παραγράφων που χρησιmicroοποιούνται

ε) Να κατανοήσουν τον ρόλο που έχει το κανάλι της επικοινωνίας σε συνάρτηση πάντα microε την ιδιαιτερότητα των κοινωνικών πρακτικών στο είδος του λόγου που παράγεται να εντοπίζουν και να ερmicroηνεύουν τις διαφορές microεταξύ προφορικού γραπτού υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου και να microπορούν να τις χρησιmicroοποιούν στον λόγο τους

στ) Να είναι σε θέση να κινούνται microε άνεση ανάmicroεσα σε καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου κείmicroενα για την περιγραφή και την υποστήριξη των απόψεών τους

ζ) Να αποκτήσουν δεξιότητες ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τέτοιες ώστε να χρησιmicroοποιούν microε επάρκεια τις Νέες Τεχνολογίες τόσο ως παιδαγωγικά microέσα όσο και ως microέσα για γράψιmicroο προσωπική έκφραση διάβασmicroα και επικοινωνία

Με τους αξιακούς στόχους οι microαθητές και οι microαθήτριες επιδιώκεται α) Να είναι σε θέση να εκτιmicroούν τη γλώσσα των άλλων ως ισότιmicroη κάτι που είναι

ιδιαίτερα σηmicroαντικό σε microια πολυπολιτισmicroική κοινωνία όπως η ελληνική και γενικότερα να σέβονται και να εκτιmicroούν την πολιτισmicroική και γλωσσική διαφορετικότητα

β) Να χειρίζονται τον λόγο microε δηmicroοκρατικό τρόπο σεβόmicroενοι και σεβόmicroενες τις απόψεις των άλλων και κυρίως να είναι σε θέση να εκφράζουν microε παρρησία τις προσωπικές τους πεποιθήσεις χωρίς να προσβάλλουν τις πεποιθήσεις των άλλων

γ) Να είναι microπορούν να αντιστέκονται διά του λόγου σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου και των παρεπόmicroενων αυτού

ε) Να φτάσουν στο σηmicroείο να διακηρύσσουν τον σεβασmicroό στο περιβάλλον και στην αειφορία

στ) Να είναι σε θέση να αναγιγνώσκουν και να αντιλαmicroβάνονται πώς δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές οπτικές για τον κόσmicroο (πχ κριτική κατανόηση του δηmicroόσιου λόγου ΜΜΕ κλπ)

η) Να κατανοήσουν ότι η νέα παγκόσmicroια πραγmicroατικότητα microε τη συρρίκνωση των αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων αποτελεί στοιχείο που έχει τα θετικά και αρνητικά του και να είναι σε θέση να προάγουν τα θετικά

θ) Να κατανοήσουν ότι τα νέα microέσα επικοινωνίας (τηλεόραση Νέες Τεχνολογίες) αποτελούν εγγενές στοιχείο της σύγχρονης κοινωνικής οικονοmicroικής και πολιτισmicroικής πραγmicroατικότητας στο πλαίσιο των οποίων πρέπει να κατανοούνται οι κειmicroενικές πρακτικές που αναπτύσσονται σε αυτά

4 Περιεχόmicroενο Το περιεχόmicroενο στο microάθηmicroα της διδασκαλίας της νέας ελληνικής γλώσσας σε κάθε τάξη είναι ευρύτατο καθώς περιλαmicroβάνει δυνάmicroει microια τεράστια ποικιλία προφορικών γραπτών και υβριδικών κειmicroένων τα οποία εmicroφανίζονται σε ψηφιακή ήκαι πολυτροπική microορφή και παράγονται είτε εντός είτε εκτός σχολικού χώρου Τα κείmicroενα αυτά ―και εποmicroένως και το περιεχόmicroενο του microαθήmicroατος― καθορίζονται καταρχάς από το γλωσσικό και γνωστικό επίπεδο των microαθητών και των microαθητριών Τα κείmicroενα λειτουργούν ως πόροι από τους οποίους microέσω της διδασκαλίας αντλούνται από τους microαθητές και τις microαθήτριες δεξιότητες σχετικές microε την καλλιέργεια της γλώσσας και του γραmicromicroατισmicroού τους καθώς και της στάσης τους απέναντι στη γλώσσα τη γνώση και τον κόσmicroο δεξιότητες που είναι απαραίτητες για τη διαmicroόρφωση των νέων ως εγγράmicromicroατων δηmicroοκρατικών και κριτικά σκεπτόmicroενων πολιτών

3

Οι συνεχείς διεθνείς και τοπικές microεταβολές των τελευταίων δεκαετιών στον χώρο της επικοινωνίας και του γραmicromicroατισmicroού δυσκολεύουν σηmicroαντικά την όποια προσπάθεια διαmicroόρφωσης ακριβούς πλαισίου για τη διδασκαλία των γλωσσικών microαθηmicroάτων στο σχολείο Γιrsquo αυτό είναι απαραίτητο να διατυπωθούν ορισmicroένοι άξονες που θα καταστήσουν σαφές και διαφανές τόσο το βαθύτερο πολιτικό διακύβευmicroα το οποίο υπάρχει πίσω από κάθε πρόταση για Πρόγραmicromicroα Σπουδών ή microαθησιακό υλικό όσο και τις λύσεις που προτείνονται Οι άξονες γύρω από τους οποίους δοmicroείται το συγκεκριmicroένο Πρόγραmicromicroα Σπουδών είναι οι εξής

α) Γνώσεις για τον κόσmicroο στάσεις αξίες και πεποιθήσεις β) Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες γ) Γνώσεις για τη γλώσσα δ) ∆ιδακτικές πρακτικές

Οι άξονες αυτοί αποτυπώνονται στις στήλες των πινάκων που ακολουθούν στην πρώτη περιγράφονται οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προτείνεται να αποκτηθούν οι αξίες και οι πεποιθήσεις που πρέπει να καλλιεργηθούν microε τη διδασκαλίαmiddot στη δεύτερη καταγράφονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες που προτείνεται να καλλιεργηθούνmiddot στην τρίτη οι γνώσεις για τη γλώσσα που προτείνεται να αποκτηθούν και στην τέταρτη οι διδακτικές πρακτικές που προτείνεται να εφαρmicroοστούν Τέλος στην πέmicroπτη και τελευταία στήλη περιγράφονται τα αναmicroενόmicroενα από τη διδασκαλία αποτελέσmicroατα microε τέτοια διατύπωση ώστε να είναι δυνατή η αξιολόγησή τους

bull Όσον αφορά τον πρώτο άξονα τις γνώσεις δηλαδή για τον κόσmicroο τις στάσεις

αξίες και πεποιθήσεις λαmicroβάνεται υπόψη ότι α) οι microαθητές και οι microαθήτριες της Α Λυκείου από τη microια έχουν ήδη αποκτήσει πολλές γνώσεις για τον κόσmicroο τόσο από τα άλλα microαθήmicroατα όσο και από τα γλωσσικά microαθήmicroατα των προηγούmicroενων χρόνων και ότι οι γνώσεις αυτές και τα σχετικά πεδία από τα οποία προέρχονται θα αποτελέσουν τον άξονα γύρω από τον οποίο θα διαβάσουν θα συζητήσουν αλλά και θα γράψουν κείmicroενα και β) αυτά τα παιδιά δεν πάσχουν από έλλειψη πληροφορίας και ενηmicroέρωσης αφού σχεδόν το κάθε νοικοκυριό έχει τηλεόραση και το microεγαλύτερο ποσοστό υπολογιστή ενώ δεν υπάρχει παιδί στην ηλικία αυτή που δεν γνωρίζει τα βασικά ως προς την πλοήγηση στο διαδίκτυο Το πρόβληmicroα είναι ακριβώς το αντίθετο υπάρχει υπερπληθώρα πληροφοριών αλλά (συνήθως) δεν καλλιεργείται στα παιδιά η δυνατότητα microετάλλαξης αυτής της υπερπληροφόρησης σε κριτική ανάγνωση και γνώση Σηmicroαντικό νέο δεδοmicroένο που έχει στενή συνάρτηση microε το προηγούmicroενο είναι το γεγονός ότι η σύγχρονη κοινωνία αποβλέπει ―και αυτό επιχειρείται από πολύ microικρές ηλικίες― στη διαmicroόρφωση καταναλωτικών υποκειmicroένων microε ελάχιστες δυνατότητες αντίστασης Το σχολείο εποmicroένως microε τις γνώσεις που θα δώσει για τον κόσmicroο καλείται να ανταποκριθεί στον νέο αυτό ρόλο της δηmicroιουργίας πολιτών που θα microπορούν να ανταποκρίνονται στις νέες αυτές προκλήσεις

Παράλληλα θα πρέπει να επισηmicroανθεί ότι απώτερος στόχος του σχολείου είναι η παροχή ευρύτερης παιδείας η οποία θα καλλιεργεί πολλές δεξιότητες στο παιδί όπως ευαισθησία σε ζητήmicroατα λογοτεχνίας και Τέχνης δυνατότητα κριτικού αναστοχασmicroού σε τρέχοντα (τοπικά και διεθνή) κοινωνικά και πολιτισmicroικά ζητήmicroατα γνώσεις και προβληmicroατισmicroό για τα τρέχοντα παγκόσmicroια και τοπικά προβλήmicroατα αλλά και γνώσεις και προβληmicroατισmicroό που έχουν σχέση microε την εθνική ιστορική ιδιοmicroορφία την πολυπολιτισmicroικότητα και την ανοχή στο διαφορετικό Βασικός στόχος δε θα είναι η απλή laquoέκθεσηraquo των microαθητών και των microαθητριών σε microία microόνο από τις εκδοχές που κυκλοφορούν αλλά σε περισσότερες Η έmicroφαση δε θα δίνεται στην απλή αποκωδικοποίηση των κειmicroένων και σε ερωτήσεις κατανόησης αλλά στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων στην κατανόηση και συζήτηση της επιχειρηmicroατολογίας και της λογικής τους

4

Τα ζητήmicroατα αυτά δεν microπορούν φυσικά να εξαντληθούν στην Α Λυκείου ούτε και αποτελούν ύλη η οποία θα πρέπει να καλυφθεί microε microια συγκεκριmicroένη σειρά Αποτελούν άξονες τους οποίους καλό είναι να έχει υπόψη του κάθε φιλόλογος ανεξάρτητα από το διδακτικό αντικείmicroενο που καλείται να διδάξει (πχ νέα ελληνική γλώσσα λογοτεχνία αρχαία ελληνική γλώσσα) και γύρω από τους οποίους θα microπορούσε να οργανώσει τη διδασκαλία του σε όλα τα γλωσσικά microαθήmicroατα

Με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι microε microια τέτοιου είδους προσέγγιση εξασφαλίζεται τόσο η παροχή γνώσεων όσο και η καλλιέργεια αξιών και προβληmicroατισmicroού για τον άνθρωπο και τον κόσmicroο microε την προϋπόθεση βέβαια ότι όλο αυτό το υλικό αξιοποιείται microε έναν κατάλληλο διδακτικό σχεδιασmicroό

Οι γνώσεις που αποτυπώνονται στην πρώτη στήλη προέρχονται κυρίως όπως άλλωστε και στις άλλες στήλες από το ισχύον εκπαιδευτικό υλικό που παρέχεται στους microαθητές και τις microαθήτριες στην Α Λυκείου microε δεδοmicroένο το γεγονός ότι αυτό δεν αλλάζει Οη εκπαιδευτικός εποmicroένως microπορεί να στηριχθεί στα υπάρχοντα κείmicroενα τα οποία δίνονται στο βιβλίο laquoΈκφραση- Έκθεση Γενικό Λύκειο Τεύχος Αraquo Παράλληλα όχι microόνο microπορεί να χρησιmicroοποιήσει οποιαδήποτε άλλα κείmicroενα κρίνει ότι καλύπτουν τις διδακτικές του ανάγκες αλλά επιβάλλεται να κάνει και ο ίδιος και οι microαθητές του κάτι τέτοιο microε δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα θα πρέπει να εκφράζουν σύγχρονους προβληmicroατισmicroούς και αναζητήσεις

Τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν τους κύριους άξονες γύρω από τους οποίους δοmicroούνται οι επιλογές για τη στήλη αυτή και τους οποίους είναι καλό να έχουν υπόψη τους οι φιλόλογοι κατά την προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους είναι τα εξής

Επιλογή κειmicroένων τα οποία εκφράζουν ποικιλία απόψεων για το θέmicroα που διερευνάται

Εστίαση στην κριτική διερεύνηση του κόσmicroου που κατασκευάζουν τα κείmicroενα Συνδυαστική ανάγνωση της στήλης αυτής microε τις άλλες (πχ αξιοποίηση γνώσεων

για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβαστούν καλύτερα οι γνώσεις για τον κόσmicroο συνειδητή επιλογή κειmicroένων microε βάση τους γραmicromicroατισmicroούς)

Έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού

Βαρύτητα στην ανάδειξη του τοπικού αλλά και ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο πια κόσmicroο

Είναι χρήσιmicroο να επισηmicroανθεί κάτι που ισχύει και για τους άλλους άξονες ότι η στήλη αυτή δεν παρακολουθεί πιστά τα περιεχόmicroενα των σχολικών εγχειριδίων αλλά κινείται σε ένα υψηλότερο επίπεδο αφαίρεσης (όπως συmicroβαίνει άλλωστε microε τα Προγράmicromicroατα Σπουδών) παρέχοντας το πλαίσιο για το σχεδιασmicroό των σχολικών microαθηmicroάτων και την ανάπτυξη microαθησιακού υλικού γενικότερα Παρόλα αυτά microέσα σε παρένθεση microετά από τον τίτλο της κάθε θεmicroατικής δίνονται και σελίδες του κύριου σχολικού εγχειριδίου προκειmicroένου να έχουν οι εκπαιδευτικοί κάποια εικόνα αναλογίας microε το υλικό που είναι συνηθισmicroένοι και συνηθισmicroένες να χρησιmicroοποιούν Αφετηρία όmicroως δε θα πρέπει να είναι το υλικό αυτό αλλά το ζήτηmicroα που θα κληθούν να διερευνήσουν microαζί microε τα παιδιά Στο πλαίσιο αυτό microπορούν να αντλήσουν και από τις συγκεκριmicroένες κάθε φορά σελίδες

Στους δύο τελευταίους (από τους τέσσερις συνολικά) πίνακες που δίνονται στη συνέχεια ο πρώτος αυτός άξονας είναι κοινός άρα και το περιεχόmicroενο της στήλης είναι laquoανοιχτόraquo microε την έννοια ότι οη εκπαιδευτικός (σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριες) microπορεί να επιλέξει όποια ζητήmicroατα και κείmicroενα θεωρήσει ότι τοντην εξυπηρετούν για να επιτύχει τους στόχους των επόmicroενων στηλών Ο λόγος αυτής της επιλογής έχει να κάνει microε τη γενικότερη φιλοσοφία που διέπει το συγκεκριmicroένο πρόγραmicromicroα η καλλιέργεια των γραmicromicroατισmicroών (παραδοσιακών και νέων) και οι γνώσεις για τη γλώσσα microπορούν να υπηρετηθούν microε κείmicroενα οποιουδήποτε περιεχοmicroένου αρκεί να υπηρετούνται κάποιες βασικές

5

προϋποθέσεις Αυτές microπορούν να συνοψιστούν ως εξής α) επιλογή θεmicroάτων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά προβλήmicroατα που απασχολούν τους νέους διεθνή προβλήmicroατα microε ενδιαφέρον κλπ β) αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων και από τα σχολικά βιβλία αλλά και από όποια άλλη πηγή κριθεί κατάλληλη και γ) εστίαση και διερεύνηση προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία

bull Ο δεύτερος άξονας εστιάζει το ενδιαφέρον του στους γραmicromicroατισmicroούς και τις δεξιότητες που καλύπτει το microάθηmicroα στην Α Λυκείου Βασικός στόχος του microαθήmicroατος είναι από τη microια να κατακτήσουν οι microαθητές και οι microαθήτριες τους γραmicromicroατισmicroούς ―εποmicroένως και τις δεξιότητες που σχετίζονται microε τους γραmicromicroατισmicroούς αυτούς― που εξασφαλίζουν την πλήρη και κριτική συmicromicroετοχή τους ως microελλοντικών πολιτών σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού και πολιτισmicroικού γίγνεσθαι και από την άλλη να διευκολύνει την ίδια τη σχολική πορεία τους microε δεδοmicroένα την ιδιαιτερότητα του σχολικού λόγου και τη σπουδαιότητά του για microια επιτυχηmicroένη σχολική και microετασχολική διαδροmicroή Γύρω από τους στόχους αυτούς συγκροτούνται οι προτάσεις που υπάρχουν στη στήλη laquoκαλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών (και δεξιοτήτων)raquo

Εδώ και χρόνια το ενδιαφέρον του γλωσσικού microαθήmicroατος στρέφεται πλέον προς την πραγmicroατική ζωή και αποmicroακρύνεται από τις παραδοσιακές αποπλαισιωmicroένες από τα κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα διδακτικές πρακτικές Με την ξεχωριστή στήλη που υπάρχει στους πίνακες επιχειρείται να καταστεί συνειδητό στους εκπαιδευτικούς το εύρος των γραmicromicroατισmicroών των κειmicroενικών πρακτικών και των γλωσσικών δεξιοτήτων που επιδιώκεται να καλλιεργηθούν

Μια προσεκτική ανάγνωση των περιεχοmicroένων της στήλης αυτής θα αναδείξει τρία νέα στοιχεία που προστίθενται τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών ως microέσων πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (microέσων για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία) την έmicroφαση στην ανάδειξη της κειmicroενικής πολυτροπικότητας και την έmicroφαση στον κριτικό γραmicromicroατισmicroό Και τα τρία αυτά νέα στοιχεία έχουν σχέση microε τον τρόπο που προσεγγίζονται η γλώσσα και τα κείmicroενα Από τη στιγmicroή που η γλώσσα θεωρείται αδιαχώριστο στοιχείο από τα καθηmicroερινά κοινωνικά συmicroβάντα και τις κοινωνικές πρακτικές που λαmicroβάνουν χώρα στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί το γεγονός ότι ένα microέρος της επικοινωνίας σήmicroερα διεξάγεται microέσω των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) όπου οι κειmicroενικές πραγmicroατώσεις συχνά διαφέρουν και η πολυτροπικότητα είναι περισσότερο εmicroφανής Απώτερο στόχο της διδασκαλίας αποτελεί η σύνδεση των κειmicroένων microε τη ζώσα καθηmicroερινότητα στο πλαίσιο των θεσmicroών εντός των οποίων παράγονται Αν στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών και για συγκεκριmicroένες κειmicroενικές πραγmicroατώσεις ο ρόλος των ΤΠΕ είναι σηmicroαντικός αυτό δεν microπορεί παρά να αναδειχθεί και να συζητηθεί Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την παραγωγή λόγου η ανάλυση του εκάστοτε κοινωνικού συmicroβάντος είναι αυτή που υπαγορεύει πέραν των άλλων και το είδος του κειmicroένου που θα παραχθεί (microε microολύβι και χαρτί σε υπολογιστή και σε ποιο περιβάλλον πολυτροπικό και τι είδους πολυτροπικότητα κλπ)

bull Ο τρίτος άξονας οι γνώσεις για τη γλώσσα παραδοσιακά φαίνεται να κυριαρχεί

στη γλωσσική διδασκαλία οι σύγχρονες όmicroως επιστηmicroονικές συζητήσεις στον εν λόγω τοmicroέα επισηmicroαίνουν δύο σηmicroαντικά ζητήmicroατα σε σχέση microε το παρελθόν ότι η εστίαση στις γνώσεις για τη γλώσσα δεν microπορεί να είναι αυτοσκοπός αλλά θα πρέπει να εξυπηρετεί την κατανόηση και κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου και ότι οι γνώσεις αυτές δεν πρέπει να ταυτίζονται microε τη διδασκαλία της Γραmicromicroατικής microε το γνωστό παραδοσιακό περιεχόmicroενο και τρόπο Με αυτά ως δεδοmicroένα το περιεχόmicroενο των γλωσσικών φαινοmicroένων που εξετάζονται στο παρόν Πρόγραmicromicroα Σπουδών προέρχεται πρωτίστως από τα ισχύοντα διδακτικά εγχειρίδια microε κάποιες προσθήκες ή αλλαγές όπου αυτό επιβάλλεται

6

Οι γνώσεις για τη γλώσσα αποτελούν εργαλεία που θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοούν αλλά και να παράγουν microε microεγαλύτερη επάρκεια microεγάλη ποικιλία κειmicroένων Παρότι δηλαδή οι γνώσεις αυτές παρουσιάζονται σε διαφορετικές ενότητες προκειmicroένου να συνδέονται microε τα ισχύοντα στις παράλληλες στήλες πρέπει να αποτελούν καθηmicroερινά εργαλεία από τα οποία θα χρησιmicroοποιούνται τα καταλληλότερα για την εξυπηρέτηση των αναγκών που προκύπτουν Με την έννοια αυτή οι γνώσεις για τη γλώσσα όπως άλλωστε ισχύει και για τις άλλες στήλες δεν αποτελούν ύλη που διδάσκεται microε συγκεκριmicroένη και δεδοmicroένη χρονική σειρά Αποτελούν τα εργαλεία που προσφέρονται για να καταστήσουν τους microαθητές και τις microαθήτριες επαρκείς εγγράmicromicroατους πολίτες σε microια κοινωνία όπου η χρήση του λόγου και των κειmicroένων παίζει καθοριστικό ρόλο

Εν κατακλείδι στη συγκεκριmicroένη στήλη δίνονται οι κυριότερες κάθε φορά γνώσεις για τη γλώσσα που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν προκειmicroένου αφενός να κατανοηθεί καλύτερα ο κόσmicroος που αναπαρίσταται στα κείmicroενα (πρώτη στήλη) αφετέρου να κατακτηθούν πληρέστερα οι προτεινόmicroενοι γραmicromicroατισmicroοί (δεύτερη στήλη)

bull Τέλος ο τέταρτος άξονας δηλαδή οι διδακτικές πρακτικές αποτελεί τον χώρο

στον οποίο περιγράφονται οι απαραίτητες πρακτικές για την επίτευξη των άλλων στόχων ∆ίνεται βαρύτητα σε διδασκαλίες που έχουν πρωταγωνιστές τους microαθητές και τις microαθήτριες αφού προβλέπονται συλλογή δεδοmicroένων αναλύσεις συγκρίσεις κλπ αλλά πρωτίστως έρευνες microικρής ή και microεγαλύτερης έκτασης Στο πρόγραmicromicroα αυτό αλλά και στη βαθmicroίδα του Λυκείου γενικότερα η έρευνα ως microαθησιακή διαδικασία θεωρείται κοmicroβικής σηmicroασίας καθώς ενεργοποιεί microαθητέςτριες και διδάσκοντεςσες προς την κατεύθυνση της δηmicroιουργικής ερευνητικής microάθησης Στην πορεία αυτή προκύπτουν σηmicroαντικά οφέλη και από το αποτέλεσmicroα που προκύπτει από την έρευνα αλλά ―καmicroιά φορά ίσως περισσότερο― από την πορεία προς την επίτευξή του Αυτό σηmicroαίνει ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες δεν καλούνται απλώς να microάθουν microια laquoνέα ύληraquo αλλά τους ζητείται να είναι πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες στη διερεύνηση ποικίλων κοινωνικών πολιτισmicroικών γλωσσικών κλπ ζητηmicroάτων και προβληmicroάτων

Η ερευνητική εργασία ειδικότερα είναι ένα απαιτητικό κειmicroενικό είδος το οποίο παρέχει τα παρακάτω πλεονεκτήmicroατα καθίσταται ευκολότερα δυνατή η εναλλαγή ανάmicroεσα στην καθηmicroερινή και την επιστηmicroονική προσέγγιση των ποικίλων ζητηmicroάτων που διερευνώνται (βλ πρώτη στήλη) microε την έρευνα δοκιmicroάζεται αξιολογείται και διευρύνεται η γλωσσική επάρκεια των microαθητών και των microαθητριών αποκτώνται γνώσεις για τον κόσmicroο και διαmicroορφώνονται πιο νηφάλιες στάσεις για την ανάγνωση των ποικίλων θεmicroάτων που διερευνώνται κατανοείται πολύ καλύτερα η ποικιλία των διαφορετικών οπτικών στην προσέγγιση των ζητηmicroάτων και προκαλείται απαιτείται η τεκmicroηριωmicroένη τοποθέτηση των παιδιών στις διαφορές αυτές τέλος είναι το είδος του κειmicroένου που επιτρέπει τη microε λειτουργικό και κριτικό τρόπο οργανική αξιοποίηση όλων των τεχνολογιών πρακτικής γραmicromicroατισmicroού του έντυπου και του διαδικτυακού κόσmicroου κατά την αναζήτηση πληροφοριών και όλων των microέσων παραγωγής γραπτού λόγου κατά τη γραφή (microολύβι χαρτί Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου Προγράmicromicroατα Παρουσίασης κλπ) Έτσι η ίδια η διαδικασία της παραγωγής λόγου θεωρείται εξίσου σηmicroαντική microε τις γνώσεις που αποκτώνται

Στη στήλη αυτή προτείνονται ενδεικτικές πρακτικές που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς Εννοείται ότι δε θα πραγmicroατωθούν όλες στην τάξη και microε συγκεκριmicroένη σειρά ούτε βέβαια θα είναι αποκοmicromicroένες microικροασκήσεις Αποτελούν ενδεικτικές δραστηριότητες microικρότερων ή ευρύτερων διδακτικών ενοτήτων τύπου σχεδίων εργασίας (project) τις οποίες οι εκπαιδευτικοί θα οργανώσουν microε τη δική τους λογική microε την έκταση και τη σειρά που προσφέρεται στην τάξη τους σύmicroφωνα microε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της microαθησιακής τους κοινότητας Είναι προφανές εποmicroένως ότι σε κάθε ενότητα υπάρχει η δυνατότητα περισσότερων από ένα σχεδίων εργασίας τα οποία microπορεί να

7

είναι microικρής ή microεγάλης χρονικής διάρκειας Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δε δίνονται πολλές διδακτικές ενότητες αλλά ένας περιορισmicroένος αριθmicroός (microόνο τέσσερις) microε δεδοmicroένη την εβδοmicroαδιαία χρονική διάρκεια του microαθήmicroατος και την έmicroφαση στη διεκπεραίωση εργασιών διερευνητικού χαρακτήρα οι οποίες είναι χρονοβόρες

Επισηmicroαίνεται εδώ microε έmicroφαση ότι ο σχεδιασmicroός του microαθήmicroατος δε θα πρέπει να γίνεται microε βάση τις σελίδες των διαθέσιmicroων εγχειριδίων αλλά microε βάση τις πρακτικές στις οποίες θα εmicroπλακούν τα παιδιά στο πλαίσιο των οποίων θα κατακτηθούν οι γνώσεις για τη γλώσσα οι γραmicromicroατισmicroοί και οι γνώσεις για τον κόσmicroο Στη στήλη αυτή επιχειρείται επίσης να αποτυπωθεί σε επίπεδο διδακτικών πρακτικών η δηmicroιουργικότητα του σχεδιασmicroού της διδασκαλίας ο οποίος είναι απαραίτητο να γίνεται στην αρχή της σχολικής χρονιάς

Επισηmicroαίνεται και πάλι microε έmicroφαση ότι οι προτεινόmicroενες διδακτικές πρακτικές ―εκτός του ότι είναι ενδεικτικές― είναι πολλές όχι για να διδαχθούν όλες αλλά για να υπάρχει η δυνατότητα επιλογών προκειmicroένου να καλύπτονται πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα (εκπαιδευτικών και microαθητώντριών) και δεδοmicroένα (τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφορές)

8

Προτεινόmicroενο πλαίσιο για το Πρόγραmicromicroα Σπουδών της Α Λυκείου (Νεοελληνική γλώσσα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή (σχολικό βιβλίο σελ 16-37 48-59 60-65 70-71)

Στοχοθεσία κατανόηση της ύπαρξης γλωσσικής ποικιλότητας (διαχρονικής γεωγραφικής κοινωνικής επιστηmicroονικής) και κριτική σύνδεσή της microε κοινωνικές πρακτικές και κειmicroενικές πραγmicroατώσεις

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση -Η ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσών -Όλες οι γλώσσες είναι ισότιmicroες και όλες οι γλωσσικές ποικιλίες είναι γλωσσικά συστήmicroατα που εξυπηρετούν συγκεκριmicroένες ανάγκες -Η γλωσσική διαφοροποίηση συναρτάται microε γεωγραφικά κοινωνικά πολιτισmicroικά κλπ δεδοmicroένα -Η γλωσσική microεταβολή είναι στη φύση των γλωσσών και δεν αποτελεί πρόβληmicroα -Οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται (πχ η επιρροή της ελληνικής σε άλλες και από άλλες γλώσσες) -Οι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία που

-Προφορικός καθηmicroερινός λόγος microαθητών (εmicroπειρία τους) αφήγηση περιστατικών περιγραφές διαλέκτων και κοινωνικών γλωσσών -Αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγο -Εξοικείωση microε τις επιστηmicroονικές προσεγγίσεις (ακαδηmicroαϊκός λόγος) σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα και τη γλωσσική αλλαγή (επιστηmicroονικά γραπτά κείmicroενα συνεντεύξεις οmicroιλίες) -Εξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότητα -Νέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των πηγών ανάλυση ndash

-Είδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσας -Γλώσσα- διάλεκτος και ιδίωmicroα διαφορές -Ο ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίηση -∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότητα -Έmicroφαση στον ρόλο των λεξικογραmicromicroατικών επιλογών στη διαmicroόρφωση της διαφοράς που έχει ένα γραπτό κείmicroενο ακαδηmicroαϊκού τύπου (ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη λεξιλόγιο υποταγmicroένος λόγος) από ένα προφορικό ή πολυτροπικό κείmicroενο -Ερmicroηνεία της ιστορικής διαφοροποίησης της ελληνικής σε

-Συλλογή microελέτη και κατάταξη διαλεκτικού υλικού από την τοπική κοινωνία ή από διάφορες διαλεκτόφωνες περιοχές -Επιχειρηmicroατολογία υπέρ κατά της γλωσσικής διαφοροποίησης οmicroοιογένειας ανάδειξη των δεδοmicroένων (κοινωνικών πολιτισmicroικών οικονοmicroικών κλπ) που προκαλούν τη γλωσσική διαφοροποίηση -Έρευνα στο διαδίκτυο για την αποτύπωση της διαλεκτικής ή της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας -Καθηmicroερινές και επιστηmicroονικές αντιλήψεις για τη γλωσσική ποικιλότητα έρευνα microε ερωτηmicroατολόγιο σε συmicromicroαθητές ή οικείους ενσωmicroάτωση των αποτελεσmicroάτων σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενο (ερευνητική εργασία) -Επικοινωνία microε παιδιά άλλων χωρών και συζήτηση για το ίδιο ζήτηmicroα η γλωσσική

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά) -να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή -να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή -να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα -να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

9

χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλο -Για διάφορους λόγους (κοινωνικούς πολιτικούς κλπ) κάποιες γλωσσικές ποικιλίες χρωmicroατίζονται θετικά και κάποιες αρνητικά κατά τη χρήση (κατανόηση και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου)

κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας -Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης) -∆ιαδικτυακά λεξικά που αναφέρονται στο λεξιλόγιο γεωγραφικών κοινωνικών οmicroάδων -Εξοικείωση microε έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδοmicroένων που αφορούν την ποικιλία χρήσεων από φυσικούς οmicroιλητές και οmicroιλήτριες

επίπεδο λέξης (πχ κλίση) πρότασης (πχ σύνταξη) και λεξιλογίου (πχ λέξεις που χάθηκαν ή προστέθηκαν)

ποικιλότητα και η αντιmicroετώπισή της σε διάφορες κοινωνίες -Προσέγγιση της γλωσσικής ποικιλότητας στον τύπο έρευνα microε τη χρήση σωmicroάτων κειmicroένων (πχ έρευνα σε δηmicroοσιογραφικό σώmicroα κειmicroένων για ανεύρεση λόγιων τύπων αλλά και στοιχείων του καθηmicroερινού προφορικού λόγου Σύνδεση microε την ταυτότητα του εντύπου και τοντη συγγραφέα) -Έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά για την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής -Μεταγραφές διαλεκτόφωνων κειmicroένων στην κοινή νέα ελληνική και το αντίθετοmiddot εντοπισmicroός διαφορών -Σύγκριση κειmicroένων από διαφορετικές διαλέκτους ιδιώmicroαταmiddot εντοπισmicroός διαφορών -∆ανεισmicroός η ελληνική ως δανείζουσα και δανειζόmicroενη γλώσσα (έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώmicroατα κειmicroένων)

-να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας -να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

10

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 2: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

σχολείου που θα στοχεύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην κατάκτηση γνώσεων microε τρόπο πρόσφορο για τις microαθητικές κοινότητες στις οποίες απευθύνεται αλλά κυρίως microε τρόπο που να καλλιεργεί και να υποστηρίζει τη γλωσσική δηmicroιουργικότητα την πραξιακή αλλά και την ακαδηmicroαϊκή γνώση

2 Σκοπός Σκοπός της διδασκαλίας της νέας ελληνικής γλώσσας στην Α τάξη του Λυκείου είναι η ενδυνάmicroωση του γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού που έχει αποκτηθεί τα προηγούmicroενα χρόνια σε microια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική Σκοπός δηλαδή του microαθήmicroατος είναι η απόκτηση γλωσσικής επάρκειας και δεξιοτήτων γραmicromicroατισmicroού τέτοιων που να δίνουν τη δυνατότητα στους microαθητές και τις microαθήτριες να κινούνται microε άνεση στο σχολικό τους περιβάλλον (σχολικός λόγος) αλλά παράλληλα να ανταποκρίνονται στις κοινωνικές ανάγκες του σήmicroερα και να είναι επαρκώς προετοιmicroασmicroένοι ότι οι συνθήκες και οι απαιτήσεις αυτές είναι υπό συνεχή διαmicroόρφωση και αλλαγή Τελικώς η διαmicroόρφωση microαθητών και microαθητριών που ως microελλοντικοί πολίτες θα είναι σε θέση να ανταποκρίνονται επαρκώς και microε κριτικά αντανακλαστικά στις διαρκώς microεταβαλλόmicroενες κοινωνικές συνθήκες

3 Στόχοι Μέσα από τη διδασκαλία κάθε microαθήmicroατος επιδιώκεται να αποκτηθούν από τους microαθητές και τις microαθήτριες πρωτίστως γνώσεις και δεξιότητες που σχετίζονται και πηγάζουν από το ίδιο το γνωστικό αντικείmicroενο του microαθήmicroατος παράλληλα όmicroως επιβάλλεται να καλλιεργούνται και αξίες συmicroπεριφορές και θέσεις που έχουν σχέση και microε την κοινωνία Ιδιαίτερα microέσω των γλωσσικών microαθηmicroάτων πρέπει να δίνεται η δυνατότητα να καλλιεργηθεί ο τοmicroέας των αξιών της κριτικής και της στάσης απέναντι στην κοινωνία και στον κόσmicroο τόσο στις διάφορες διαστάσεις του όσο και στις διάφορες κοινωνικές τάσεις και οπτικές Για τον λόγο αυτό οι στόχοι διακρίνονται σε καθαρά γλωσσικούς και σε αξιακούς

Με τους γλωσσικούς στόχους οι microαθητές και οι microαθήτριες επιδιώκεται α) Να κατανοήσουν ότι η γλωσσική ποικιλότητα αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό των

γλωσσών ―άρα και της ελληνικής να microπορούν να την ερmicroηνεύουν (ιστορικά και κοινωνικά) να microπορούν να τη διαχειρίζονται ανάλογα microε τις απαιτήσεις της επικοινωνιακής περίστασης και να κατανοούν ότι συχνά αυτή συνδέεται microε τη γλωσσική εmicroπειρία και την ταυτότητα τις ταυτότητες

3 των οmicroιλητών και των οmicroιλητριών β) Να κατανοήσουν ότι η κειmicroενική ποικιλότητα αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό των

γλωσσών και συναρτάται άmicroεσα microε την ποικιλότητα και τη δυναmicroική των κοινωνικών πρακτικών και των κοινοτήτων όπου ανήκουν και κατανοούνται τα κείmicroενα Στο πλαίσιο αυτό να είναι σε θέση να κατανοούν να κρίνουν και να παράγουν microε επάρκεια κείmicroενα (προφορικά γραπτά και πολυτροπικά) σε ευρεία έκταση κοινωνικών πρακτικών και περιστάσεων (σχολικών και εξωσχολικών) Η κατανόηση και παραγωγή αυτών των κειmicroένων να αλληλοδιαπλέκεται ανάλογα microε τους στόχους του microαθήmicroατος και να microην αποτελεί ανεξάρτητη και αποκοmicromicroένη εστίαση στο καθένα από αυτά

γ) Να εξοικειωθούν και να γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά κειmicroενικών ειδών (όπως της ερευνητικής εργασίας) και κειmicroενικών τύπων (όπως του επιχειρηmicroατολογικού της περιγραφής και της αφήγησης) να microπορούν να τα συνδέουν microε τη συνθετότητα των κοινωνικών πρακτικών και να είναι σε θέση να τα χρησιmicroοποιούν microε επάρκεια προκειmicroένου να ικανοποιήσουν τις επικοινωνιακές τους ανάγκες 3 Οι ταυτότητες των οmicroιλητών και των οmicroιλητριών είναι πολλές και πραγmicroατώνονται συχνά microε διαφορετικές γλωσσικές (αλλά και εξωγλωσσικές) επιλογές ανάλογα microε το κοινωνικό συmicroβάν και το καταστασιακό πλαίσιο στο οποίο συmicromicroετέχουν

2

δ) Να κατανοήσουν ότι τα κείmicroενα είναι έτσι δοmicroηmicroένα ώστε να ανταποκρίνονται σε συγκεκριmicroένες κοινωνικές περιστάσεις η δε δοmicroή τους εξασφαλίζεται microε τις κατάλληλες γλωσσικές επιλογές σε γλωσσικό (συνοχή) και νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα) Στο πλαίσιο αυτό κατανοούνται και οι τρόποι ανάπτυξης (οργάνωσης) παραγράφων που χρησιmicroοποιούνται

ε) Να κατανοήσουν τον ρόλο που έχει το κανάλι της επικοινωνίας σε συνάρτηση πάντα microε την ιδιαιτερότητα των κοινωνικών πρακτικών στο είδος του λόγου που παράγεται να εντοπίζουν και να ερmicroηνεύουν τις διαφορές microεταξύ προφορικού γραπτού υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου και να microπορούν να τις χρησιmicroοποιούν στον λόγο τους

στ) Να είναι σε θέση να κινούνται microε άνεση ανάmicroεσα σε καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου κείmicroενα για την περιγραφή και την υποστήριξη των απόψεών τους

ζ) Να αποκτήσουν δεξιότητες ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τέτοιες ώστε να χρησιmicroοποιούν microε επάρκεια τις Νέες Τεχνολογίες τόσο ως παιδαγωγικά microέσα όσο και ως microέσα για γράψιmicroο προσωπική έκφραση διάβασmicroα και επικοινωνία

Με τους αξιακούς στόχους οι microαθητές και οι microαθήτριες επιδιώκεται α) Να είναι σε θέση να εκτιmicroούν τη γλώσσα των άλλων ως ισότιmicroη κάτι που είναι

ιδιαίτερα σηmicroαντικό σε microια πολυπολιτισmicroική κοινωνία όπως η ελληνική και γενικότερα να σέβονται και να εκτιmicroούν την πολιτισmicroική και γλωσσική διαφορετικότητα

β) Να χειρίζονται τον λόγο microε δηmicroοκρατικό τρόπο σεβόmicroενοι και σεβόmicroενες τις απόψεις των άλλων και κυρίως να είναι σε θέση να εκφράζουν microε παρρησία τις προσωπικές τους πεποιθήσεις χωρίς να προσβάλλουν τις πεποιθήσεις των άλλων

γ) Να είναι microπορούν να αντιστέκονται διά του λόγου σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου και των παρεπόmicroενων αυτού

ε) Να φτάσουν στο σηmicroείο να διακηρύσσουν τον σεβασmicroό στο περιβάλλον και στην αειφορία

στ) Να είναι σε θέση να αναγιγνώσκουν και να αντιλαmicroβάνονται πώς δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές οπτικές για τον κόσmicroο (πχ κριτική κατανόηση του δηmicroόσιου λόγου ΜΜΕ κλπ)

η) Να κατανοήσουν ότι η νέα παγκόσmicroια πραγmicroατικότητα microε τη συρρίκνωση των αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων αποτελεί στοιχείο που έχει τα θετικά και αρνητικά του και να είναι σε θέση να προάγουν τα θετικά

θ) Να κατανοήσουν ότι τα νέα microέσα επικοινωνίας (τηλεόραση Νέες Τεχνολογίες) αποτελούν εγγενές στοιχείο της σύγχρονης κοινωνικής οικονοmicroικής και πολιτισmicroικής πραγmicroατικότητας στο πλαίσιο των οποίων πρέπει να κατανοούνται οι κειmicroενικές πρακτικές που αναπτύσσονται σε αυτά

4 Περιεχόmicroενο Το περιεχόmicroενο στο microάθηmicroα της διδασκαλίας της νέας ελληνικής γλώσσας σε κάθε τάξη είναι ευρύτατο καθώς περιλαmicroβάνει δυνάmicroει microια τεράστια ποικιλία προφορικών γραπτών και υβριδικών κειmicroένων τα οποία εmicroφανίζονται σε ψηφιακή ήκαι πολυτροπική microορφή και παράγονται είτε εντός είτε εκτός σχολικού χώρου Τα κείmicroενα αυτά ―και εποmicroένως και το περιεχόmicroενο του microαθήmicroατος― καθορίζονται καταρχάς από το γλωσσικό και γνωστικό επίπεδο των microαθητών και των microαθητριών Τα κείmicroενα λειτουργούν ως πόροι από τους οποίους microέσω της διδασκαλίας αντλούνται από τους microαθητές και τις microαθήτριες δεξιότητες σχετικές microε την καλλιέργεια της γλώσσας και του γραmicromicroατισmicroού τους καθώς και της στάσης τους απέναντι στη γλώσσα τη γνώση και τον κόσmicroο δεξιότητες που είναι απαραίτητες για τη διαmicroόρφωση των νέων ως εγγράmicromicroατων δηmicroοκρατικών και κριτικά σκεπτόmicroενων πολιτών

3

Οι συνεχείς διεθνείς και τοπικές microεταβολές των τελευταίων δεκαετιών στον χώρο της επικοινωνίας και του γραmicromicroατισmicroού δυσκολεύουν σηmicroαντικά την όποια προσπάθεια διαmicroόρφωσης ακριβούς πλαισίου για τη διδασκαλία των γλωσσικών microαθηmicroάτων στο σχολείο Γιrsquo αυτό είναι απαραίτητο να διατυπωθούν ορισmicroένοι άξονες που θα καταστήσουν σαφές και διαφανές τόσο το βαθύτερο πολιτικό διακύβευmicroα το οποίο υπάρχει πίσω από κάθε πρόταση για Πρόγραmicromicroα Σπουδών ή microαθησιακό υλικό όσο και τις λύσεις που προτείνονται Οι άξονες γύρω από τους οποίους δοmicroείται το συγκεκριmicroένο Πρόγραmicromicroα Σπουδών είναι οι εξής

α) Γνώσεις για τον κόσmicroο στάσεις αξίες και πεποιθήσεις β) Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες γ) Γνώσεις για τη γλώσσα δ) ∆ιδακτικές πρακτικές

Οι άξονες αυτοί αποτυπώνονται στις στήλες των πινάκων που ακολουθούν στην πρώτη περιγράφονται οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προτείνεται να αποκτηθούν οι αξίες και οι πεποιθήσεις που πρέπει να καλλιεργηθούν microε τη διδασκαλίαmiddot στη δεύτερη καταγράφονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες που προτείνεται να καλλιεργηθούνmiddot στην τρίτη οι γνώσεις για τη γλώσσα που προτείνεται να αποκτηθούν και στην τέταρτη οι διδακτικές πρακτικές που προτείνεται να εφαρmicroοστούν Τέλος στην πέmicroπτη και τελευταία στήλη περιγράφονται τα αναmicroενόmicroενα από τη διδασκαλία αποτελέσmicroατα microε τέτοια διατύπωση ώστε να είναι δυνατή η αξιολόγησή τους

bull Όσον αφορά τον πρώτο άξονα τις γνώσεις δηλαδή για τον κόσmicroο τις στάσεις

αξίες και πεποιθήσεις λαmicroβάνεται υπόψη ότι α) οι microαθητές και οι microαθήτριες της Α Λυκείου από τη microια έχουν ήδη αποκτήσει πολλές γνώσεις για τον κόσmicroο τόσο από τα άλλα microαθήmicroατα όσο και από τα γλωσσικά microαθήmicroατα των προηγούmicroενων χρόνων και ότι οι γνώσεις αυτές και τα σχετικά πεδία από τα οποία προέρχονται θα αποτελέσουν τον άξονα γύρω από τον οποίο θα διαβάσουν θα συζητήσουν αλλά και θα γράψουν κείmicroενα και β) αυτά τα παιδιά δεν πάσχουν από έλλειψη πληροφορίας και ενηmicroέρωσης αφού σχεδόν το κάθε νοικοκυριό έχει τηλεόραση και το microεγαλύτερο ποσοστό υπολογιστή ενώ δεν υπάρχει παιδί στην ηλικία αυτή που δεν γνωρίζει τα βασικά ως προς την πλοήγηση στο διαδίκτυο Το πρόβληmicroα είναι ακριβώς το αντίθετο υπάρχει υπερπληθώρα πληροφοριών αλλά (συνήθως) δεν καλλιεργείται στα παιδιά η δυνατότητα microετάλλαξης αυτής της υπερπληροφόρησης σε κριτική ανάγνωση και γνώση Σηmicroαντικό νέο δεδοmicroένο που έχει στενή συνάρτηση microε το προηγούmicroενο είναι το γεγονός ότι η σύγχρονη κοινωνία αποβλέπει ―και αυτό επιχειρείται από πολύ microικρές ηλικίες― στη διαmicroόρφωση καταναλωτικών υποκειmicroένων microε ελάχιστες δυνατότητες αντίστασης Το σχολείο εποmicroένως microε τις γνώσεις που θα δώσει για τον κόσmicroο καλείται να ανταποκριθεί στον νέο αυτό ρόλο της δηmicroιουργίας πολιτών που θα microπορούν να ανταποκρίνονται στις νέες αυτές προκλήσεις

Παράλληλα θα πρέπει να επισηmicroανθεί ότι απώτερος στόχος του σχολείου είναι η παροχή ευρύτερης παιδείας η οποία θα καλλιεργεί πολλές δεξιότητες στο παιδί όπως ευαισθησία σε ζητήmicroατα λογοτεχνίας και Τέχνης δυνατότητα κριτικού αναστοχασmicroού σε τρέχοντα (τοπικά και διεθνή) κοινωνικά και πολιτισmicroικά ζητήmicroατα γνώσεις και προβληmicroατισmicroό για τα τρέχοντα παγκόσmicroια και τοπικά προβλήmicroατα αλλά και γνώσεις και προβληmicroατισmicroό που έχουν σχέση microε την εθνική ιστορική ιδιοmicroορφία την πολυπολιτισmicroικότητα και την ανοχή στο διαφορετικό Βασικός στόχος δε θα είναι η απλή laquoέκθεσηraquo των microαθητών και των microαθητριών σε microία microόνο από τις εκδοχές που κυκλοφορούν αλλά σε περισσότερες Η έmicroφαση δε θα δίνεται στην απλή αποκωδικοποίηση των κειmicroένων και σε ερωτήσεις κατανόησης αλλά στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων στην κατανόηση και συζήτηση της επιχειρηmicroατολογίας και της λογικής τους

4

Τα ζητήmicroατα αυτά δεν microπορούν φυσικά να εξαντληθούν στην Α Λυκείου ούτε και αποτελούν ύλη η οποία θα πρέπει να καλυφθεί microε microια συγκεκριmicroένη σειρά Αποτελούν άξονες τους οποίους καλό είναι να έχει υπόψη του κάθε φιλόλογος ανεξάρτητα από το διδακτικό αντικείmicroενο που καλείται να διδάξει (πχ νέα ελληνική γλώσσα λογοτεχνία αρχαία ελληνική γλώσσα) και γύρω από τους οποίους θα microπορούσε να οργανώσει τη διδασκαλία του σε όλα τα γλωσσικά microαθήmicroατα

Με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι microε microια τέτοιου είδους προσέγγιση εξασφαλίζεται τόσο η παροχή γνώσεων όσο και η καλλιέργεια αξιών και προβληmicroατισmicroού για τον άνθρωπο και τον κόσmicroο microε την προϋπόθεση βέβαια ότι όλο αυτό το υλικό αξιοποιείται microε έναν κατάλληλο διδακτικό σχεδιασmicroό

Οι γνώσεις που αποτυπώνονται στην πρώτη στήλη προέρχονται κυρίως όπως άλλωστε και στις άλλες στήλες από το ισχύον εκπαιδευτικό υλικό που παρέχεται στους microαθητές και τις microαθήτριες στην Α Λυκείου microε δεδοmicroένο το γεγονός ότι αυτό δεν αλλάζει Οη εκπαιδευτικός εποmicroένως microπορεί να στηριχθεί στα υπάρχοντα κείmicroενα τα οποία δίνονται στο βιβλίο laquoΈκφραση- Έκθεση Γενικό Λύκειο Τεύχος Αraquo Παράλληλα όχι microόνο microπορεί να χρησιmicroοποιήσει οποιαδήποτε άλλα κείmicroενα κρίνει ότι καλύπτουν τις διδακτικές του ανάγκες αλλά επιβάλλεται να κάνει και ο ίδιος και οι microαθητές του κάτι τέτοιο microε δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα θα πρέπει να εκφράζουν σύγχρονους προβληmicroατισmicroούς και αναζητήσεις

Τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν τους κύριους άξονες γύρω από τους οποίους δοmicroούνται οι επιλογές για τη στήλη αυτή και τους οποίους είναι καλό να έχουν υπόψη τους οι φιλόλογοι κατά την προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους είναι τα εξής

Επιλογή κειmicroένων τα οποία εκφράζουν ποικιλία απόψεων για το θέmicroα που διερευνάται

Εστίαση στην κριτική διερεύνηση του κόσmicroου που κατασκευάζουν τα κείmicroενα Συνδυαστική ανάγνωση της στήλης αυτής microε τις άλλες (πχ αξιοποίηση γνώσεων

για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβαστούν καλύτερα οι γνώσεις για τον κόσmicroο συνειδητή επιλογή κειmicroένων microε βάση τους γραmicromicroατισmicroούς)

Έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού

Βαρύτητα στην ανάδειξη του τοπικού αλλά και ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο πια κόσmicroο

Είναι χρήσιmicroο να επισηmicroανθεί κάτι που ισχύει και για τους άλλους άξονες ότι η στήλη αυτή δεν παρακολουθεί πιστά τα περιεχόmicroενα των σχολικών εγχειριδίων αλλά κινείται σε ένα υψηλότερο επίπεδο αφαίρεσης (όπως συmicroβαίνει άλλωστε microε τα Προγράmicromicroατα Σπουδών) παρέχοντας το πλαίσιο για το σχεδιασmicroό των σχολικών microαθηmicroάτων και την ανάπτυξη microαθησιακού υλικού γενικότερα Παρόλα αυτά microέσα σε παρένθεση microετά από τον τίτλο της κάθε θεmicroατικής δίνονται και σελίδες του κύριου σχολικού εγχειριδίου προκειmicroένου να έχουν οι εκπαιδευτικοί κάποια εικόνα αναλογίας microε το υλικό που είναι συνηθισmicroένοι και συνηθισmicroένες να χρησιmicroοποιούν Αφετηρία όmicroως δε θα πρέπει να είναι το υλικό αυτό αλλά το ζήτηmicroα που θα κληθούν να διερευνήσουν microαζί microε τα παιδιά Στο πλαίσιο αυτό microπορούν να αντλήσουν και από τις συγκεκριmicroένες κάθε φορά σελίδες

Στους δύο τελευταίους (από τους τέσσερις συνολικά) πίνακες που δίνονται στη συνέχεια ο πρώτος αυτός άξονας είναι κοινός άρα και το περιεχόmicroενο της στήλης είναι laquoανοιχτόraquo microε την έννοια ότι οη εκπαιδευτικός (σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριες) microπορεί να επιλέξει όποια ζητήmicroατα και κείmicroενα θεωρήσει ότι τοντην εξυπηρετούν για να επιτύχει τους στόχους των επόmicroενων στηλών Ο λόγος αυτής της επιλογής έχει να κάνει microε τη γενικότερη φιλοσοφία που διέπει το συγκεκριmicroένο πρόγραmicromicroα η καλλιέργεια των γραmicromicroατισmicroών (παραδοσιακών και νέων) και οι γνώσεις για τη γλώσσα microπορούν να υπηρετηθούν microε κείmicroενα οποιουδήποτε περιεχοmicroένου αρκεί να υπηρετούνται κάποιες βασικές

5

προϋποθέσεις Αυτές microπορούν να συνοψιστούν ως εξής α) επιλογή θεmicroάτων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά προβλήmicroατα που απασχολούν τους νέους διεθνή προβλήmicroατα microε ενδιαφέρον κλπ β) αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων και από τα σχολικά βιβλία αλλά και από όποια άλλη πηγή κριθεί κατάλληλη και γ) εστίαση και διερεύνηση προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία

bull Ο δεύτερος άξονας εστιάζει το ενδιαφέρον του στους γραmicromicroατισmicroούς και τις δεξιότητες που καλύπτει το microάθηmicroα στην Α Λυκείου Βασικός στόχος του microαθήmicroατος είναι από τη microια να κατακτήσουν οι microαθητές και οι microαθήτριες τους γραmicromicroατισmicroούς ―εποmicroένως και τις δεξιότητες που σχετίζονται microε τους γραmicromicroατισmicroούς αυτούς― που εξασφαλίζουν την πλήρη και κριτική συmicromicroετοχή τους ως microελλοντικών πολιτών σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού και πολιτισmicroικού γίγνεσθαι και από την άλλη να διευκολύνει την ίδια τη σχολική πορεία τους microε δεδοmicroένα την ιδιαιτερότητα του σχολικού λόγου και τη σπουδαιότητά του για microια επιτυχηmicroένη σχολική και microετασχολική διαδροmicroή Γύρω από τους στόχους αυτούς συγκροτούνται οι προτάσεις που υπάρχουν στη στήλη laquoκαλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών (και δεξιοτήτων)raquo

Εδώ και χρόνια το ενδιαφέρον του γλωσσικού microαθήmicroατος στρέφεται πλέον προς την πραγmicroατική ζωή και αποmicroακρύνεται από τις παραδοσιακές αποπλαισιωmicroένες από τα κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα διδακτικές πρακτικές Με την ξεχωριστή στήλη που υπάρχει στους πίνακες επιχειρείται να καταστεί συνειδητό στους εκπαιδευτικούς το εύρος των γραmicromicroατισmicroών των κειmicroενικών πρακτικών και των γλωσσικών δεξιοτήτων που επιδιώκεται να καλλιεργηθούν

Μια προσεκτική ανάγνωση των περιεχοmicroένων της στήλης αυτής θα αναδείξει τρία νέα στοιχεία που προστίθενται τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών ως microέσων πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (microέσων για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία) την έmicroφαση στην ανάδειξη της κειmicroενικής πολυτροπικότητας και την έmicroφαση στον κριτικό γραmicromicroατισmicroό Και τα τρία αυτά νέα στοιχεία έχουν σχέση microε τον τρόπο που προσεγγίζονται η γλώσσα και τα κείmicroενα Από τη στιγmicroή που η γλώσσα θεωρείται αδιαχώριστο στοιχείο από τα καθηmicroερινά κοινωνικά συmicroβάντα και τις κοινωνικές πρακτικές που λαmicroβάνουν χώρα στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί το γεγονός ότι ένα microέρος της επικοινωνίας σήmicroερα διεξάγεται microέσω των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) όπου οι κειmicroενικές πραγmicroατώσεις συχνά διαφέρουν και η πολυτροπικότητα είναι περισσότερο εmicroφανής Απώτερο στόχο της διδασκαλίας αποτελεί η σύνδεση των κειmicroένων microε τη ζώσα καθηmicroερινότητα στο πλαίσιο των θεσmicroών εντός των οποίων παράγονται Αν στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών και για συγκεκριmicroένες κειmicroενικές πραγmicroατώσεις ο ρόλος των ΤΠΕ είναι σηmicroαντικός αυτό δεν microπορεί παρά να αναδειχθεί και να συζητηθεί Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την παραγωγή λόγου η ανάλυση του εκάστοτε κοινωνικού συmicroβάντος είναι αυτή που υπαγορεύει πέραν των άλλων και το είδος του κειmicroένου που θα παραχθεί (microε microολύβι και χαρτί σε υπολογιστή και σε ποιο περιβάλλον πολυτροπικό και τι είδους πολυτροπικότητα κλπ)

bull Ο τρίτος άξονας οι γνώσεις για τη γλώσσα παραδοσιακά φαίνεται να κυριαρχεί

στη γλωσσική διδασκαλία οι σύγχρονες όmicroως επιστηmicroονικές συζητήσεις στον εν λόγω τοmicroέα επισηmicroαίνουν δύο σηmicroαντικά ζητήmicroατα σε σχέση microε το παρελθόν ότι η εστίαση στις γνώσεις για τη γλώσσα δεν microπορεί να είναι αυτοσκοπός αλλά θα πρέπει να εξυπηρετεί την κατανόηση και κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου και ότι οι γνώσεις αυτές δεν πρέπει να ταυτίζονται microε τη διδασκαλία της Γραmicromicroατικής microε το γνωστό παραδοσιακό περιεχόmicroενο και τρόπο Με αυτά ως δεδοmicroένα το περιεχόmicroενο των γλωσσικών φαινοmicroένων που εξετάζονται στο παρόν Πρόγραmicromicroα Σπουδών προέρχεται πρωτίστως από τα ισχύοντα διδακτικά εγχειρίδια microε κάποιες προσθήκες ή αλλαγές όπου αυτό επιβάλλεται

6

Οι γνώσεις για τη γλώσσα αποτελούν εργαλεία που θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοούν αλλά και να παράγουν microε microεγαλύτερη επάρκεια microεγάλη ποικιλία κειmicroένων Παρότι δηλαδή οι γνώσεις αυτές παρουσιάζονται σε διαφορετικές ενότητες προκειmicroένου να συνδέονται microε τα ισχύοντα στις παράλληλες στήλες πρέπει να αποτελούν καθηmicroερινά εργαλεία από τα οποία θα χρησιmicroοποιούνται τα καταλληλότερα για την εξυπηρέτηση των αναγκών που προκύπτουν Με την έννοια αυτή οι γνώσεις για τη γλώσσα όπως άλλωστε ισχύει και για τις άλλες στήλες δεν αποτελούν ύλη που διδάσκεται microε συγκεκριmicroένη και δεδοmicroένη χρονική σειρά Αποτελούν τα εργαλεία που προσφέρονται για να καταστήσουν τους microαθητές και τις microαθήτριες επαρκείς εγγράmicromicroατους πολίτες σε microια κοινωνία όπου η χρήση του λόγου και των κειmicroένων παίζει καθοριστικό ρόλο

Εν κατακλείδι στη συγκεκριmicroένη στήλη δίνονται οι κυριότερες κάθε φορά γνώσεις για τη γλώσσα που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν προκειmicroένου αφενός να κατανοηθεί καλύτερα ο κόσmicroος που αναπαρίσταται στα κείmicroενα (πρώτη στήλη) αφετέρου να κατακτηθούν πληρέστερα οι προτεινόmicroενοι γραmicromicroατισmicroοί (δεύτερη στήλη)

bull Τέλος ο τέταρτος άξονας δηλαδή οι διδακτικές πρακτικές αποτελεί τον χώρο

στον οποίο περιγράφονται οι απαραίτητες πρακτικές για την επίτευξη των άλλων στόχων ∆ίνεται βαρύτητα σε διδασκαλίες που έχουν πρωταγωνιστές τους microαθητές και τις microαθήτριες αφού προβλέπονται συλλογή δεδοmicroένων αναλύσεις συγκρίσεις κλπ αλλά πρωτίστως έρευνες microικρής ή και microεγαλύτερης έκτασης Στο πρόγραmicromicroα αυτό αλλά και στη βαθmicroίδα του Λυκείου γενικότερα η έρευνα ως microαθησιακή διαδικασία θεωρείται κοmicroβικής σηmicroασίας καθώς ενεργοποιεί microαθητέςτριες και διδάσκοντεςσες προς την κατεύθυνση της δηmicroιουργικής ερευνητικής microάθησης Στην πορεία αυτή προκύπτουν σηmicroαντικά οφέλη και από το αποτέλεσmicroα που προκύπτει από την έρευνα αλλά ―καmicroιά φορά ίσως περισσότερο― από την πορεία προς την επίτευξή του Αυτό σηmicroαίνει ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες δεν καλούνται απλώς να microάθουν microια laquoνέα ύληraquo αλλά τους ζητείται να είναι πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες στη διερεύνηση ποικίλων κοινωνικών πολιτισmicroικών γλωσσικών κλπ ζητηmicroάτων και προβληmicroάτων

Η ερευνητική εργασία ειδικότερα είναι ένα απαιτητικό κειmicroενικό είδος το οποίο παρέχει τα παρακάτω πλεονεκτήmicroατα καθίσταται ευκολότερα δυνατή η εναλλαγή ανάmicroεσα στην καθηmicroερινή και την επιστηmicroονική προσέγγιση των ποικίλων ζητηmicroάτων που διερευνώνται (βλ πρώτη στήλη) microε την έρευνα δοκιmicroάζεται αξιολογείται και διευρύνεται η γλωσσική επάρκεια των microαθητών και των microαθητριών αποκτώνται γνώσεις για τον κόσmicroο και διαmicroορφώνονται πιο νηφάλιες στάσεις για την ανάγνωση των ποικίλων θεmicroάτων που διερευνώνται κατανοείται πολύ καλύτερα η ποικιλία των διαφορετικών οπτικών στην προσέγγιση των ζητηmicroάτων και προκαλείται απαιτείται η τεκmicroηριωmicroένη τοποθέτηση των παιδιών στις διαφορές αυτές τέλος είναι το είδος του κειmicroένου που επιτρέπει τη microε λειτουργικό και κριτικό τρόπο οργανική αξιοποίηση όλων των τεχνολογιών πρακτικής γραmicromicroατισmicroού του έντυπου και του διαδικτυακού κόσmicroου κατά την αναζήτηση πληροφοριών και όλων των microέσων παραγωγής γραπτού λόγου κατά τη γραφή (microολύβι χαρτί Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου Προγράmicromicroατα Παρουσίασης κλπ) Έτσι η ίδια η διαδικασία της παραγωγής λόγου θεωρείται εξίσου σηmicroαντική microε τις γνώσεις που αποκτώνται

Στη στήλη αυτή προτείνονται ενδεικτικές πρακτικές που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς Εννοείται ότι δε θα πραγmicroατωθούν όλες στην τάξη και microε συγκεκριmicroένη σειρά ούτε βέβαια θα είναι αποκοmicromicroένες microικροασκήσεις Αποτελούν ενδεικτικές δραστηριότητες microικρότερων ή ευρύτερων διδακτικών ενοτήτων τύπου σχεδίων εργασίας (project) τις οποίες οι εκπαιδευτικοί θα οργανώσουν microε τη δική τους λογική microε την έκταση και τη σειρά που προσφέρεται στην τάξη τους σύmicroφωνα microε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της microαθησιακής τους κοινότητας Είναι προφανές εποmicroένως ότι σε κάθε ενότητα υπάρχει η δυνατότητα περισσότερων από ένα σχεδίων εργασίας τα οποία microπορεί να

7

είναι microικρής ή microεγάλης χρονικής διάρκειας Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δε δίνονται πολλές διδακτικές ενότητες αλλά ένας περιορισmicroένος αριθmicroός (microόνο τέσσερις) microε δεδοmicroένη την εβδοmicroαδιαία χρονική διάρκεια του microαθήmicroατος και την έmicroφαση στη διεκπεραίωση εργασιών διερευνητικού χαρακτήρα οι οποίες είναι χρονοβόρες

Επισηmicroαίνεται εδώ microε έmicroφαση ότι ο σχεδιασmicroός του microαθήmicroατος δε θα πρέπει να γίνεται microε βάση τις σελίδες των διαθέσιmicroων εγχειριδίων αλλά microε βάση τις πρακτικές στις οποίες θα εmicroπλακούν τα παιδιά στο πλαίσιο των οποίων θα κατακτηθούν οι γνώσεις για τη γλώσσα οι γραmicromicroατισmicroοί και οι γνώσεις για τον κόσmicroο Στη στήλη αυτή επιχειρείται επίσης να αποτυπωθεί σε επίπεδο διδακτικών πρακτικών η δηmicroιουργικότητα του σχεδιασmicroού της διδασκαλίας ο οποίος είναι απαραίτητο να γίνεται στην αρχή της σχολικής χρονιάς

Επισηmicroαίνεται και πάλι microε έmicroφαση ότι οι προτεινόmicroενες διδακτικές πρακτικές ―εκτός του ότι είναι ενδεικτικές― είναι πολλές όχι για να διδαχθούν όλες αλλά για να υπάρχει η δυνατότητα επιλογών προκειmicroένου να καλύπτονται πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα (εκπαιδευτικών και microαθητώντριών) και δεδοmicroένα (τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφορές)

8

Προτεινόmicroενο πλαίσιο για το Πρόγραmicromicroα Σπουδών της Α Λυκείου (Νεοελληνική γλώσσα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή (σχολικό βιβλίο σελ 16-37 48-59 60-65 70-71)

Στοχοθεσία κατανόηση της ύπαρξης γλωσσικής ποικιλότητας (διαχρονικής γεωγραφικής κοινωνικής επιστηmicroονικής) και κριτική σύνδεσή της microε κοινωνικές πρακτικές και κειmicroενικές πραγmicroατώσεις

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση -Η ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσών -Όλες οι γλώσσες είναι ισότιmicroες και όλες οι γλωσσικές ποικιλίες είναι γλωσσικά συστήmicroατα που εξυπηρετούν συγκεκριmicroένες ανάγκες -Η γλωσσική διαφοροποίηση συναρτάται microε γεωγραφικά κοινωνικά πολιτισmicroικά κλπ δεδοmicroένα -Η γλωσσική microεταβολή είναι στη φύση των γλωσσών και δεν αποτελεί πρόβληmicroα -Οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται (πχ η επιρροή της ελληνικής σε άλλες και από άλλες γλώσσες) -Οι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία που

-Προφορικός καθηmicroερινός λόγος microαθητών (εmicroπειρία τους) αφήγηση περιστατικών περιγραφές διαλέκτων και κοινωνικών γλωσσών -Αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγο -Εξοικείωση microε τις επιστηmicroονικές προσεγγίσεις (ακαδηmicroαϊκός λόγος) σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα και τη γλωσσική αλλαγή (επιστηmicroονικά γραπτά κείmicroενα συνεντεύξεις οmicroιλίες) -Εξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότητα -Νέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των πηγών ανάλυση ndash

-Είδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσας -Γλώσσα- διάλεκτος και ιδίωmicroα διαφορές -Ο ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίηση -∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότητα -Έmicroφαση στον ρόλο των λεξικογραmicromicroατικών επιλογών στη διαmicroόρφωση της διαφοράς που έχει ένα γραπτό κείmicroενο ακαδηmicroαϊκού τύπου (ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη λεξιλόγιο υποταγmicroένος λόγος) από ένα προφορικό ή πολυτροπικό κείmicroενο -Ερmicroηνεία της ιστορικής διαφοροποίησης της ελληνικής σε

-Συλλογή microελέτη και κατάταξη διαλεκτικού υλικού από την τοπική κοινωνία ή από διάφορες διαλεκτόφωνες περιοχές -Επιχειρηmicroατολογία υπέρ κατά της γλωσσικής διαφοροποίησης οmicroοιογένειας ανάδειξη των δεδοmicroένων (κοινωνικών πολιτισmicroικών οικονοmicroικών κλπ) που προκαλούν τη γλωσσική διαφοροποίηση -Έρευνα στο διαδίκτυο για την αποτύπωση της διαλεκτικής ή της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας -Καθηmicroερινές και επιστηmicroονικές αντιλήψεις για τη γλωσσική ποικιλότητα έρευνα microε ερωτηmicroατολόγιο σε συmicromicroαθητές ή οικείους ενσωmicroάτωση των αποτελεσmicroάτων σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενο (ερευνητική εργασία) -Επικοινωνία microε παιδιά άλλων χωρών και συζήτηση για το ίδιο ζήτηmicroα η γλωσσική

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά) -να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή -να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή -να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα -να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

9

χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλο -Για διάφορους λόγους (κοινωνικούς πολιτικούς κλπ) κάποιες γλωσσικές ποικιλίες χρωmicroατίζονται θετικά και κάποιες αρνητικά κατά τη χρήση (κατανόηση και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου)

κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας -Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης) -∆ιαδικτυακά λεξικά που αναφέρονται στο λεξιλόγιο γεωγραφικών κοινωνικών οmicroάδων -Εξοικείωση microε έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδοmicroένων που αφορούν την ποικιλία χρήσεων από φυσικούς οmicroιλητές και οmicroιλήτριες

επίπεδο λέξης (πχ κλίση) πρότασης (πχ σύνταξη) και λεξιλογίου (πχ λέξεις που χάθηκαν ή προστέθηκαν)

ποικιλότητα και η αντιmicroετώπισή της σε διάφορες κοινωνίες -Προσέγγιση της γλωσσικής ποικιλότητας στον τύπο έρευνα microε τη χρήση σωmicroάτων κειmicroένων (πχ έρευνα σε δηmicroοσιογραφικό σώmicroα κειmicroένων για ανεύρεση λόγιων τύπων αλλά και στοιχείων του καθηmicroερινού προφορικού λόγου Σύνδεση microε την ταυτότητα του εντύπου και τοντη συγγραφέα) -Έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά για την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής -Μεταγραφές διαλεκτόφωνων κειmicroένων στην κοινή νέα ελληνική και το αντίθετοmiddot εντοπισmicroός διαφορών -Σύγκριση κειmicroένων από διαφορετικές διαλέκτους ιδιώmicroαταmiddot εντοπισmicroός διαφορών -∆ανεισmicroός η ελληνική ως δανείζουσα και δανειζόmicroενη γλώσσα (έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώmicroατα κειmicroένων)

-να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας -να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

10

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 3: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

δ) Να κατανοήσουν ότι τα κείmicroενα είναι έτσι δοmicroηmicroένα ώστε να ανταποκρίνονται σε συγκεκριmicroένες κοινωνικές περιστάσεις η δε δοmicroή τους εξασφαλίζεται microε τις κατάλληλες γλωσσικές επιλογές σε γλωσσικό (συνοχή) και νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα) Στο πλαίσιο αυτό κατανοούνται και οι τρόποι ανάπτυξης (οργάνωσης) παραγράφων που χρησιmicroοποιούνται

ε) Να κατανοήσουν τον ρόλο που έχει το κανάλι της επικοινωνίας σε συνάρτηση πάντα microε την ιδιαιτερότητα των κοινωνικών πρακτικών στο είδος του λόγου που παράγεται να εντοπίζουν και να ερmicroηνεύουν τις διαφορές microεταξύ προφορικού γραπτού υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου και να microπορούν να τις χρησιmicroοποιούν στον λόγο τους

στ) Να είναι σε θέση να κινούνται microε άνεση ανάmicroεσα σε καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου κείmicroενα για την περιγραφή και την υποστήριξη των απόψεών τους

ζ) Να αποκτήσουν δεξιότητες ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τέτοιες ώστε να χρησιmicroοποιούν microε επάρκεια τις Νέες Τεχνολογίες τόσο ως παιδαγωγικά microέσα όσο και ως microέσα για γράψιmicroο προσωπική έκφραση διάβασmicroα και επικοινωνία

Με τους αξιακούς στόχους οι microαθητές και οι microαθήτριες επιδιώκεται α) Να είναι σε θέση να εκτιmicroούν τη γλώσσα των άλλων ως ισότιmicroη κάτι που είναι

ιδιαίτερα σηmicroαντικό σε microια πολυπολιτισmicroική κοινωνία όπως η ελληνική και γενικότερα να σέβονται και να εκτιmicroούν την πολιτισmicroική και γλωσσική διαφορετικότητα

β) Να χειρίζονται τον λόγο microε δηmicroοκρατικό τρόπο σεβόmicroενοι και σεβόmicroενες τις απόψεις των άλλων και κυρίως να είναι σε θέση να εκφράζουν microε παρρησία τις προσωπικές τους πεποιθήσεις χωρίς να προσβάλλουν τις πεποιθήσεις των άλλων

γ) Να είναι microπορούν να αντιστέκονται διά του λόγου σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου και των παρεπόmicroενων αυτού

ε) Να φτάσουν στο σηmicroείο να διακηρύσσουν τον σεβασmicroό στο περιβάλλον και στην αειφορία

στ) Να είναι σε θέση να αναγιγνώσκουν και να αντιλαmicroβάνονται πώς δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές οπτικές για τον κόσmicroο (πχ κριτική κατανόηση του δηmicroόσιου λόγου ΜΜΕ κλπ)

η) Να κατανοήσουν ότι η νέα παγκόσmicroια πραγmicroατικότητα microε τη συρρίκνωση των αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων αποτελεί στοιχείο που έχει τα θετικά και αρνητικά του και να είναι σε θέση να προάγουν τα θετικά

θ) Να κατανοήσουν ότι τα νέα microέσα επικοινωνίας (τηλεόραση Νέες Τεχνολογίες) αποτελούν εγγενές στοιχείο της σύγχρονης κοινωνικής οικονοmicroικής και πολιτισmicroικής πραγmicroατικότητας στο πλαίσιο των οποίων πρέπει να κατανοούνται οι κειmicroενικές πρακτικές που αναπτύσσονται σε αυτά

4 Περιεχόmicroενο Το περιεχόmicroενο στο microάθηmicroα της διδασκαλίας της νέας ελληνικής γλώσσας σε κάθε τάξη είναι ευρύτατο καθώς περιλαmicroβάνει δυνάmicroει microια τεράστια ποικιλία προφορικών γραπτών και υβριδικών κειmicroένων τα οποία εmicroφανίζονται σε ψηφιακή ήκαι πολυτροπική microορφή και παράγονται είτε εντός είτε εκτός σχολικού χώρου Τα κείmicroενα αυτά ―και εποmicroένως και το περιεχόmicroενο του microαθήmicroατος― καθορίζονται καταρχάς από το γλωσσικό και γνωστικό επίπεδο των microαθητών και των microαθητριών Τα κείmicroενα λειτουργούν ως πόροι από τους οποίους microέσω της διδασκαλίας αντλούνται από τους microαθητές και τις microαθήτριες δεξιότητες σχετικές microε την καλλιέργεια της γλώσσας και του γραmicromicroατισmicroού τους καθώς και της στάσης τους απέναντι στη γλώσσα τη γνώση και τον κόσmicroο δεξιότητες που είναι απαραίτητες για τη διαmicroόρφωση των νέων ως εγγράmicromicroατων δηmicroοκρατικών και κριτικά σκεπτόmicroενων πολιτών

3

Οι συνεχείς διεθνείς και τοπικές microεταβολές των τελευταίων δεκαετιών στον χώρο της επικοινωνίας και του γραmicromicroατισmicroού δυσκολεύουν σηmicroαντικά την όποια προσπάθεια διαmicroόρφωσης ακριβούς πλαισίου για τη διδασκαλία των γλωσσικών microαθηmicroάτων στο σχολείο Γιrsquo αυτό είναι απαραίτητο να διατυπωθούν ορισmicroένοι άξονες που θα καταστήσουν σαφές και διαφανές τόσο το βαθύτερο πολιτικό διακύβευmicroα το οποίο υπάρχει πίσω από κάθε πρόταση για Πρόγραmicromicroα Σπουδών ή microαθησιακό υλικό όσο και τις λύσεις που προτείνονται Οι άξονες γύρω από τους οποίους δοmicroείται το συγκεκριmicroένο Πρόγραmicromicroα Σπουδών είναι οι εξής

α) Γνώσεις για τον κόσmicroο στάσεις αξίες και πεποιθήσεις β) Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες γ) Γνώσεις για τη γλώσσα δ) ∆ιδακτικές πρακτικές

Οι άξονες αυτοί αποτυπώνονται στις στήλες των πινάκων που ακολουθούν στην πρώτη περιγράφονται οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προτείνεται να αποκτηθούν οι αξίες και οι πεποιθήσεις που πρέπει να καλλιεργηθούν microε τη διδασκαλίαmiddot στη δεύτερη καταγράφονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες που προτείνεται να καλλιεργηθούνmiddot στην τρίτη οι γνώσεις για τη γλώσσα που προτείνεται να αποκτηθούν και στην τέταρτη οι διδακτικές πρακτικές που προτείνεται να εφαρmicroοστούν Τέλος στην πέmicroπτη και τελευταία στήλη περιγράφονται τα αναmicroενόmicroενα από τη διδασκαλία αποτελέσmicroατα microε τέτοια διατύπωση ώστε να είναι δυνατή η αξιολόγησή τους

bull Όσον αφορά τον πρώτο άξονα τις γνώσεις δηλαδή για τον κόσmicroο τις στάσεις

αξίες και πεποιθήσεις λαmicroβάνεται υπόψη ότι α) οι microαθητές και οι microαθήτριες της Α Λυκείου από τη microια έχουν ήδη αποκτήσει πολλές γνώσεις για τον κόσmicroο τόσο από τα άλλα microαθήmicroατα όσο και από τα γλωσσικά microαθήmicroατα των προηγούmicroενων χρόνων και ότι οι γνώσεις αυτές και τα σχετικά πεδία από τα οποία προέρχονται θα αποτελέσουν τον άξονα γύρω από τον οποίο θα διαβάσουν θα συζητήσουν αλλά και θα γράψουν κείmicroενα και β) αυτά τα παιδιά δεν πάσχουν από έλλειψη πληροφορίας και ενηmicroέρωσης αφού σχεδόν το κάθε νοικοκυριό έχει τηλεόραση και το microεγαλύτερο ποσοστό υπολογιστή ενώ δεν υπάρχει παιδί στην ηλικία αυτή που δεν γνωρίζει τα βασικά ως προς την πλοήγηση στο διαδίκτυο Το πρόβληmicroα είναι ακριβώς το αντίθετο υπάρχει υπερπληθώρα πληροφοριών αλλά (συνήθως) δεν καλλιεργείται στα παιδιά η δυνατότητα microετάλλαξης αυτής της υπερπληροφόρησης σε κριτική ανάγνωση και γνώση Σηmicroαντικό νέο δεδοmicroένο που έχει στενή συνάρτηση microε το προηγούmicroενο είναι το γεγονός ότι η σύγχρονη κοινωνία αποβλέπει ―και αυτό επιχειρείται από πολύ microικρές ηλικίες― στη διαmicroόρφωση καταναλωτικών υποκειmicroένων microε ελάχιστες δυνατότητες αντίστασης Το σχολείο εποmicroένως microε τις γνώσεις που θα δώσει για τον κόσmicroο καλείται να ανταποκριθεί στον νέο αυτό ρόλο της δηmicroιουργίας πολιτών που θα microπορούν να ανταποκρίνονται στις νέες αυτές προκλήσεις

Παράλληλα θα πρέπει να επισηmicroανθεί ότι απώτερος στόχος του σχολείου είναι η παροχή ευρύτερης παιδείας η οποία θα καλλιεργεί πολλές δεξιότητες στο παιδί όπως ευαισθησία σε ζητήmicroατα λογοτεχνίας και Τέχνης δυνατότητα κριτικού αναστοχασmicroού σε τρέχοντα (τοπικά και διεθνή) κοινωνικά και πολιτισmicroικά ζητήmicroατα γνώσεις και προβληmicroατισmicroό για τα τρέχοντα παγκόσmicroια και τοπικά προβλήmicroατα αλλά και γνώσεις και προβληmicroατισmicroό που έχουν σχέση microε την εθνική ιστορική ιδιοmicroορφία την πολυπολιτισmicroικότητα και την ανοχή στο διαφορετικό Βασικός στόχος δε θα είναι η απλή laquoέκθεσηraquo των microαθητών και των microαθητριών σε microία microόνο από τις εκδοχές που κυκλοφορούν αλλά σε περισσότερες Η έmicroφαση δε θα δίνεται στην απλή αποκωδικοποίηση των κειmicroένων και σε ερωτήσεις κατανόησης αλλά στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων στην κατανόηση και συζήτηση της επιχειρηmicroατολογίας και της λογικής τους

4

Τα ζητήmicroατα αυτά δεν microπορούν φυσικά να εξαντληθούν στην Α Λυκείου ούτε και αποτελούν ύλη η οποία θα πρέπει να καλυφθεί microε microια συγκεκριmicroένη σειρά Αποτελούν άξονες τους οποίους καλό είναι να έχει υπόψη του κάθε φιλόλογος ανεξάρτητα από το διδακτικό αντικείmicroενο που καλείται να διδάξει (πχ νέα ελληνική γλώσσα λογοτεχνία αρχαία ελληνική γλώσσα) και γύρω από τους οποίους θα microπορούσε να οργανώσει τη διδασκαλία του σε όλα τα γλωσσικά microαθήmicroατα

Με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι microε microια τέτοιου είδους προσέγγιση εξασφαλίζεται τόσο η παροχή γνώσεων όσο και η καλλιέργεια αξιών και προβληmicroατισmicroού για τον άνθρωπο και τον κόσmicroο microε την προϋπόθεση βέβαια ότι όλο αυτό το υλικό αξιοποιείται microε έναν κατάλληλο διδακτικό σχεδιασmicroό

Οι γνώσεις που αποτυπώνονται στην πρώτη στήλη προέρχονται κυρίως όπως άλλωστε και στις άλλες στήλες από το ισχύον εκπαιδευτικό υλικό που παρέχεται στους microαθητές και τις microαθήτριες στην Α Λυκείου microε δεδοmicroένο το γεγονός ότι αυτό δεν αλλάζει Οη εκπαιδευτικός εποmicroένως microπορεί να στηριχθεί στα υπάρχοντα κείmicroενα τα οποία δίνονται στο βιβλίο laquoΈκφραση- Έκθεση Γενικό Λύκειο Τεύχος Αraquo Παράλληλα όχι microόνο microπορεί να χρησιmicroοποιήσει οποιαδήποτε άλλα κείmicroενα κρίνει ότι καλύπτουν τις διδακτικές του ανάγκες αλλά επιβάλλεται να κάνει και ο ίδιος και οι microαθητές του κάτι τέτοιο microε δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα θα πρέπει να εκφράζουν σύγχρονους προβληmicroατισmicroούς και αναζητήσεις

Τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν τους κύριους άξονες γύρω από τους οποίους δοmicroούνται οι επιλογές για τη στήλη αυτή και τους οποίους είναι καλό να έχουν υπόψη τους οι φιλόλογοι κατά την προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους είναι τα εξής

Επιλογή κειmicroένων τα οποία εκφράζουν ποικιλία απόψεων για το θέmicroα που διερευνάται

Εστίαση στην κριτική διερεύνηση του κόσmicroου που κατασκευάζουν τα κείmicroενα Συνδυαστική ανάγνωση της στήλης αυτής microε τις άλλες (πχ αξιοποίηση γνώσεων

για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβαστούν καλύτερα οι γνώσεις για τον κόσmicroο συνειδητή επιλογή κειmicroένων microε βάση τους γραmicromicroατισmicroούς)

Έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού

Βαρύτητα στην ανάδειξη του τοπικού αλλά και ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο πια κόσmicroο

Είναι χρήσιmicroο να επισηmicroανθεί κάτι που ισχύει και για τους άλλους άξονες ότι η στήλη αυτή δεν παρακολουθεί πιστά τα περιεχόmicroενα των σχολικών εγχειριδίων αλλά κινείται σε ένα υψηλότερο επίπεδο αφαίρεσης (όπως συmicroβαίνει άλλωστε microε τα Προγράmicromicroατα Σπουδών) παρέχοντας το πλαίσιο για το σχεδιασmicroό των σχολικών microαθηmicroάτων και την ανάπτυξη microαθησιακού υλικού γενικότερα Παρόλα αυτά microέσα σε παρένθεση microετά από τον τίτλο της κάθε θεmicroατικής δίνονται και σελίδες του κύριου σχολικού εγχειριδίου προκειmicroένου να έχουν οι εκπαιδευτικοί κάποια εικόνα αναλογίας microε το υλικό που είναι συνηθισmicroένοι και συνηθισmicroένες να χρησιmicroοποιούν Αφετηρία όmicroως δε θα πρέπει να είναι το υλικό αυτό αλλά το ζήτηmicroα που θα κληθούν να διερευνήσουν microαζί microε τα παιδιά Στο πλαίσιο αυτό microπορούν να αντλήσουν και από τις συγκεκριmicroένες κάθε φορά σελίδες

Στους δύο τελευταίους (από τους τέσσερις συνολικά) πίνακες που δίνονται στη συνέχεια ο πρώτος αυτός άξονας είναι κοινός άρα και το περιεχόmicroενο της στήλης είναι laquoανοιχτόraquo microε την έννοια ότι οη εκπαιδευτικός (σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριες) microπορεί να επιλέξει όποια ζητήmicroατα και κείmicroενα θεωρήσει ότι τοντην εξυπηρετούν για να επιτύχει τους στόχους των επόmicroενων στηλών Ο λόγος αυτής της επιλογής έχει να κάνει microε τη γενικότερη φιλοσοφία που διέπει το συγκεκριmicroένο πρόγραmicromicroα η καλλιέργεια των γραmicromicroατισmicroών (παραδοσιακών και νέων) και οι γνώσεις για τη γλώσσα microπορούν να υπηρετηθούν microε κείmicroενα οποιουδήποτε περιεχοmicroένου αρκεί να υπηρετούνται κάποιες βασικές

5

προϋποθέσεις Αυτές microπορούν να συνοψιστούν ως εξής α) επιλογή θεmicroάτων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά προβλήmicroατα που απασχολούν τους νέους διεθνή προβλήmicroατα microε ενδιαφέρον κλπ β) αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων και από τα σχολικά βιβλία αλλά και από όποια άλλη πηγή κριθεί κατάλληλη και γ) εστίαση και διερεύνηση προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία

bull Ο δεύτερος άξονας εστιάζει το ενδιαφέρον του στους γραmicromicroατισmicroούς και τις δεξιότητες που καλύπτει το microάθηmicroα στην Α Λυκείου Βασικός στόχος του microαθήmicroατος είναι από τη microια να κατακτήσουν οι microαθητές και οι microαθήτριες τους γραmicromicroατισmicroούς ―εποmicroένως και τις δεξιότητες που σχετίζονται microε τους γραmicromicroατισmicroούς αυτούς― που εξασφαλίζουν την πλήρη και κριτική συmicromicroετοχή τους ως microελλοντικών πολιτών σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού και πολιτισmicroικού γίγνεσθαι και από την άλλη να διευκολύνει την ίδια τη σχολική πορεία τους microε δεδοmicroένα την ιδιαιτερότητα του σχολικού λόγου και τη σπουδαιότητά του για microια επιτυχηmicroένη σχολική και microετασχολική διαδροmicroή Γύρω από τους στόχους αυτούς συγκροτούνται οι προτάσεις που υπάρχουν στη στήλη laquoκαλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών (και δεξιοτήτων)raquo

Εδώ και χρόνια το ενδιαφέρον του γλωσσικού microαθήmicroατος στρέφεται πλέον προς την πραγmicroατική ζωή και αποmicroακρύνεται από τις παραδοσιακές αποπλαισιωmicroένες από τα κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα διδακτικές πρακτικές Με την ξεχωριστή στήλη που υπάρχει στους πίνακες επιχειρείται να καταστεί συνειδητό στους εκπαιδευτικούς το εύρος των γραmicromicroατισmicroών των κειmicroενικών πρακτικών και των γλωσσικών δεξιοτήτων που επιδιώκεται να καλλιεργηθούν

Μια προσεκτική ανάγνωση των περιεχοmicroένων της στήλης αυτής θα αναδείξει τρία νέα στοιχεία που προστίθενται τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών ως microέσων πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (microέσων για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία) την έmicroφαση στην ανάδειξη της κειmicroενικής πολυτροπικότητας και την έmicroφαση στον κριτικό γραmicromicroατισmicroό Και τα τρία αυτά νέα στοιχεία έχουν σχέση microε τον τρόπο που προσεγγίζονται η γλώσσα και τα κείmicroενα Από τη στιγmicroή που η γλώσσα θεωρείται αδιαχώριστο στοιχείο από τα καθηmicroερινά κοινωνικά συmicroβάντα και τις κοινωνικές πρακτικές που λαmicroβάνουν χώρα στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί το γεγονός ότι ένα microέρος της επικοινωνίας σήmicroερα διεξάγεται microέσω των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) όπου οι κειmicroενικές πραγmicroατώσεις συχνά διαφέρουν και η πολυτροπικότητα είναι περισσότερο εmicroφανής Απώτερο στόχο της διδασκαλίας αποτελεί η σύνδεση των κειmicroένων microε τη ζώσα καθηmicroερινότητα στο πλαίσιο των θεσmicroών εντός των οποίων παράγονται Αν στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών και για συγκεκριmicroένες κειmicroενικές πραγmicroατώσεις ο ρόλος των ΤΠΕ είναι σηmicroαντικός αυτό δεν microπορεί παρά να αναδειχθεί και να συζητηθεί Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την παραγωγή λόγου η ανάλυση του εκάστοτε κοινωνικού συmicroβάντος είναι αυτή που υπαγορεύει πέραν των άλλων και το είδος του κειmicroένου που θα παραχθεί (microε microολύβι και χαρτί σε υπολογιστή και σε ποιο περιβάλλον πολυτροπικό και τι είδους πολυτροπικότητα κλπ)

bull Ο τρίτος άξονας οι γνώσεις για τη γλώσσα παραδοσιακά φαίνεται να κυριαρχεί

στη γλωσσική διδασκαλία οι σύγχρονες όmicroως επιστηmicroονικές συζητήσεις στον εν λόγω τοmicroέα επισηmicroαίνουν δύο σηmicroαντικά ζητήmicroατα σε σχέση microε το παρελθόν ότι η εστίαση στις γνώσεις για τη γλώσσα δεν microπορεί να είναι αυτοσκοπός αλλά θα πρέπει να εξυπηρετεί την κατανόηση και κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου και ότι οι γνώσεις αυτές δεν πρέπει να ταυτίζονται microε τη διδασκαλία της Γραmicromicroατικής microε το γνωστό παραδοσιακό περιεχόmicroενο και τρόπο Με αυτά ως δεδοmicroένα το περιεχόmicroενο των γλωσσικών φαινοmicroένων που εξετάζονται στο παρόν Πρόγραmicromicroα Σπουδών προέρχεται πρωτίστως από τα ισχύοντα διδακτικά εγχειρίδια microε κάποιες προσθήκες ή αλλαγές όπου αυτό επιβάλλεται

6

Οι γνώσεις για τη γλώσσα αποτελούν εργαλεία που θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοούν αλλά και να παράγουν microε microεγαλύτερη επάρκεια microεγάλη ποικιλία κειmicroένων Παρότι δηλαδή οι γνώσεις αυτές παρουσιάζονται σε διαφορετικές ενότητες προκειmicroένου να συνδέονται microε τα ισχύοντα στις παράλληλες στήλες πρέπει να αποτελούν καθηmicroερινά εργαλεία από τα οποία θα χρησιmicroοποιούνται τα καταλληλότερα για την εξυπηρέτηση των αναγκών που προκύπτουν Με την έννοια αυτή οι γνώσεις για τη γλώσσα όπως άλλωστε ισχύει και για τις άλλες στήλες δεν αποτελούν ύλη που διδάσκεται microε συγκεκριmicroένη και δεδοmicroένη χρονική σειρά Αποτελούν τα εργαλεία που προσφέρονται για να καταστήσουν τους microαθητές και τις microαθήτριες επαρκείς εγγράmicromicroατους πολίτες σε microια κοινωνία όπου η χρήση του λόγου και των κειmicroένων παίζει καθοριστικό ρόλο

Εν κατακλείδι στη συγκεκριmicroένη στήλη δίνονται οι κυριότερες κάθε φορά γνώσεις για τη γλώσσα που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν προκειmicroένου αφενός να κατανοηθεί καλύτερα ο κόσmicroος που αναπαρίσταται στα κείmicroενα (πρώτη στήλη) αφετέρου να κατακτηθούν πληρέστερα οι προτεινόmicroενοι γραmicromicroατισmicroοί (δεύτερη στήλη)

bull Τέλος ο τέταρτος άξονας δηλαδή οι διδακτικές πρακτικές αποτελεί τον χώρο

στον οποίο περιγράφονται οι απαραίτητες πρακτικές για την επίτευξη των άλλων στόχων ∆ίνεται βαρύτητα σε διδασκαλίες που έχουν πρωταγωνιστές τους microαθητές και τις microαθήτριες αφού προβλέπονται συλλογή δεδοmicroένων αναλύσεις συγκρίσεις κλπ αλλά πρωτίστως έρευνες microικρής ή και microεγαλύτερης έκτασης Στο πρόγραmicromicroα αυτό αλλά και στη βαθmicroίδα του Λυκείου γενικότερα η έρευνα ως microαθησιακή διαδικασία θεωρείται κοmicroβικής σηmicroασίας καθώς ενεργοποιεί microαθητέςτριες και διδάσκοντεςσες προς την κατεύθυνση της δηmicroιουργικής ερευνητικής microάθησης Στην πορεία αυτή προκύπτουν σηmicroαντικά οφέλη και από το αποτέλεσmicroα που προκύπτει από την έρευνα αλλά ―καmicroιά φορά ίσως περισσότερο― από την πορεία προς την επίτευξή του Αυτό σηmicroαίνει ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες δεν καλούνται απλώς να microάθουν microια laquoνέα ύληraquo αλλά τους ζητείται να είναι πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες στη διερεύνηση ποικίλων κοινωνικών πολιτισmicroικών γλωσσικών κλπ ζητηmicroάτων και προβληmicroάτων

Η ερευνητική εργασία ειδικότερα είναι ένα απαιτητικό κειmicroενικό είδος το οποίο παρέχει τα παρακάτω πλεονεκτήmicroατα καθίσταται ευκολότερα δυνατή η εναλλαγή ανάmicroεσα στην καθηmicroερινή και την επιστηmicroονική προσέγγιση των ποικίλων ζητηmicroάτων που διερευνώνται (βλ πρώτη στήλη) microε την έρευνα δοκιmicroάζεται αξιολογείται και διευρύνεται η γλωσσική επάρκεια των microαθητών και των microαθητριών αποκτώνται γνώσεις για τον κόσmicroο και διαmicroορφώνονται πιο νηφάλιες στάσεις για την ανάγνωση των ποικίλων θεmicroάτων που διερευνώνται κατανοείται πολύ καλύτερα η ποικιλία των διαφορετικών οπτικών στην προσέγγιση των ζητηmicroάτων και προκαλείται απαιτείται η τεκmicroηριωmicroένη τοποθέτηση των παιδιών στις διαφορές αυτές τέλος είναι το είδος του κειmicroένου που επιτρέπει τη microε λειτουργικό και κριτικό τρόπο οργανική αξιοποίηση όλων των τεχνολογιών πρακτικής γραmicromicroατισmicroού του έντυπου και του διαδικτυακού κόσmicroου κατά την αναζήτηση πληροφοριών και όλων των microέσων παραγωγής γραπτού λόγου κατά τη γραφή (microολύβι χαρτί Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου Προγράmicromicroατα Παρουσίασης κλπ) Έτσι η ίδια η διαδικασία της παραγωγής λόγου θεωρείται εξίσου σηmicroαντική microε τις γνώσεις που αποκτώνται

Στη στήλη αυτή προτείνονται ενδεικτικές πρακτικές που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς Εννοείται ότι δε θα πραγmicroατωθούν όλες στην τάξη και microε συγκεκριmicroένη σειρά ούτε βέβαια θα είναι αποκοmicromicroένες microικροασκήσεις Αποτελούν ενδεικτικές δραστηριότητες microικρότερων ή ευρύτερων διδακτικών ενοτήτων τύπου σχεδίων εργασίας (project) τις οποίες οι εκπαιδευτικοί θα οργανώσουν microε τη δική τους λογική microε την έκταση και τη σειρά που προσφέρεται στην τάξη τους σύmicroφωνα microε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της microαθησιακής τους κοινότητας Είναι προφανές εποmicroένως ότι σε κάθε ενότητα υπάρχει η δυνατότητα περισσότερων από ένα σχεδίων εργασίας τα οποία microπορεί να

7

είναι microικρής ή microεγάλης χρονικής διάρκειας Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δε δίνονται πολλές διδακτικές ενότητες αλλά ένας περιορισmicroένος αριθmicroός (microόνο τέσσερις) microε δεδοmicroένη την εβδοmicroαδιαία χρονική διάρκεια του microαθήmicroατος και την έmicroφαση στη διεκπεραίωση εργασιών διερευνητικού χαρακτήρα οι οποίες είναι χρονοβόρες

Επισηmicroαίνεται εδώ microε έmicroφαση ότι ο σχεδιασmicroός του microαθήmicroατος δε θα πρέπει να γίνεται microε βάση τις σελίδες των διαθέσιmicroων εγχειριδίων αλλά microε βάση τις πρακτικές στις οποίες θα εmicroπλακούν τα παιδιά στο πλαίσιο των οποίων θα κατακτηθούν οι γνώσεις για τη γλώσσα οι γραmicromicroατισmicroοί και οι γνώσεις για τον κόσmicroο Στη στήλη αυτή επιχειρείται επίσης να αποτυπωθεί σε επίπεδο διδακτικών πρακτικών η δηmicroιουργικότητα του σχεδιασmicroού της διδασκαλίας ο οποίος είναι απαραίτητο να γίνεται στην αρχή της σχολικής χρονιάς

Επισηmicroαίνεται και πάλι microε έmicroφαση ότι οι προτεινόmicroενες διδακτικές πρακτικές ―εκτός του ότι είναι ενδεικτικές― είναι πολλές όχι για να διδαχθούν όλες αλλά για να υπάρχει η δυνατότητα επιλογών προκειmicroένου να καλύπτονται πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα (εκπαιδευτικών και microαθητώντριών) και δεδοmicroένα (τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφορές)

8

Προτεινόmicroενο πλαίσιο για το Πρόγραmicromicroα Σπουδών της Α Λυκείου (Νεοελληνική γλώσσα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή (σχολικό βιβλίο σελ 16-37 48-59 60-65 70-71)

Στοχοθεσία κατανόηση της ύπαρξης γλωσσικής ποικιλότητας (διαχρονικής γεωγραφικής κοινωνικής επιστηmicroονικής) και κριτική σύνδεσή της microε κοινωνικές πρακτικές και κειmicroενικές πραγmicroατώσεις

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση -Η ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσών -Όλες οι γλώσσες είναι ισότιmicroες και όλες οι γλωσσικές ποικιλίες είναι γλωσσικά συστήmicroατα που εξυπηρετούν συγκεκριmicroένες ανάγκες -Η γλωσσική διαφοροποίηση συναρτάται microε γεωγραφικά κοινωνικά πολιτισmicroικά κλπ δεδοmicroένα -Η γλωσσική microεταβολή είναι στη φύση των γλωσσών και δεν αποτελεί πρόβληmicroα -Οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται (πχ η επιρροή της ελληνικής σε άλλες και από άλλες γλώσσες) -Οι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία που

-Προφορικός καθηmicroερινός λόγος microαθητών (εmicroπειρία τους) αφήγηση περιστατικών περιγραφές διαλέκτων και κοινωνικών γλωσσών -Αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγο -Εξοικείωση microε τις επιστηmicroονικές προσεγγίσεις (ακαδηmicroαϊκός λόγος) σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα και τη γλωσσική αλλαγή (επιστηmicroονικά γραπτά κείmicroενα συνεντεύξεις οmicroιλίες) -Εξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότητα -Νέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των πηγών ανάλυση ndash

-Είδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσας -Γλώσσα- διάλεκτος και ιδίωmicroα διαφορές -Ο ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίηση -∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότητα -Έmicroφαση στον ρόλο των λεξικογραmicromicroατικών επιλογών στη διαmicroόρφωση της διαφοράς που έχει ένα γραπτό κείmicroενο ακαδηmicroαϊκού τύπου (ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη λεξιλόγιο υποταγmicroένος λόγος) από ένα προφορικό ή πολυτροπικό κείmicroενο -Ερmicroηνεία της ιστορικής διαφοροποίησης της ελληνικής σε

-Συλλογή microελέτη και κατάταξη διαλεκτικού υλικού από την τοπική κοινωνία ή από διάφορες διαλεκτόφωνες περιοχές -Επιχειρηmicroατολογία υπέρ κατά της γλωσσικής διαφοροποίησης οmicroοιογένειας ανάδειξη των δεδοmicroένων (κοινωνικών πολιτισmicroικών οικονοmicroικών κλπ) που προκαλούν τη γλωσσική διαφοροποίηση -Έρευνα στο διαδίκτυο για την αποτύπωση της διαλεκτικής ή της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας -Καθηmicroερινές και επιστηmicroονικές αντιλήψεις για τη γλωσσική ποικιλότητα έρευνα microε ερωτηmicroατολόγιο σε συmicromicroαθητές ή οικείους ενσωmicroάτωση των αποτελεσmicroάτων σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενο (ερευνητική εργασία) -Επικοινωνία microε παιδιά άλλων χωρών και συζήτηση για το ίδιο ζήτηmicroα η γλωσσική

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά) -να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή -να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή -να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα -να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

9

χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλο -Για διάφορους λόγους (κοινωνικούς πολιτικούς κλπ) κάποιες γλωσσικές ποικιλίες χρωmicroατίζονται θετικά και κάποιες αρνητικά κατά τη χρήση (κατανόηση και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου)

κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας -Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης) -∆ιαδικτυακά λεξικά που αναφέρονται στο λεξιλόγιο γεωγραφικών κοινωνικών οmicroάδων -Εξοικείωση microε έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδοmicroένων που αφορούν την ποικιλία χρήσεων από φυσικούς οmicroιλητές και οmicroιλήτριες

επίπεδο λέξης (πχ κλίση) πρότασης (πχ σύνταξη) και λεξιλογίου (πχ λέξεις που χάθηκαν ή προστέθηκαν)

ποικιλότητα και η αντιmicroετώπισή της σε διάφορες κοινωνίες -Προσέγγιση της γλωσσικής ποικιλότητας στον τύπο έρευνα microε τη χρήση σωmicroάτων κειmicroένων (πχ έρευνα σε δηmicroοσιογραφικό σώmicroα κειmicroένων για ανεύρεση λόγιων τύπων αλλά και στοιχείων του καθηmicroερινού προφορικού λόγου Σύνδεση microε την ταυτότητα του εντύπου και τοντη συγγραφέα) -Έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά για την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής -Μεταγραφές διαλεκτόφωνων κειmicroένων στην κοινή νέα ελληνική και το αντίθετοmiddot εντοπισmicroός διαφορών -Σύγκριση κειmicroένων από διαφορετικές διαλέκτους ιδιώmicroαταmiddot εντοπισmicroός διαφορών -∆ανεισmicroός η ελληνική ως δανείζουσα και δανειζόmicroενη γλώσσα (έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώmicroατα κειmicroένων)

-να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας -να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

10

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 4: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

Οι συνεχείς διεθνείς και τοπικές microεταβολές των τελευταίων δεκαετιών στον χώρο της επικοινωνίας και του γραmicromicroατισmicroού δυσκολεύουν σηmicroαντικά την όποια προσπάθεια διαmicroόρφωσης ακριβούς πλαισίου για τη διδασκαλία των γλωσσικών microαθηmicroάτων στο σχολείο Γιrsquo αυτό είναι απαραίτητο να διατυπωθούν ορισmicroένοι άξονες που θα καταστήσουν σαφές και διαφανές τόσο το βαθύτερο πολιτικό διακύβευmicroα το οποίο υπάρχει πίσω από κάθε πρόταση για Πρόγραmicromicroα Σπουδών ή microαθησιακό υλικό όσο και τις λύσεις που προτείνονται Οι άξονες γύρω από τους οποίους δοmicroείται το συγκεκριmicroένο Πρόγραmicromicroα Σπουδών είναι οι εξής

α) Γνώσεις για τον κόσmicroο στάσεις αξίες και πεποιθήσεις β) Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες γ) Γνώσεις για τη γλώσσα δ) ∆ιδακτικές πρακτικές

Οι άξονες αυτοί αποτυπώνονται στις στήλες των πινάκων που ακολουθούν στην πρώτη περιγράφονται οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προτείνεται να αποκτηθούν οι αξίες και οι πεποιθήσεις που πρέπει να καλλιεργηθούν microε τη διδασκαλίαmiddot στη δεύτερη καταγράφονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες που προτείνεται να καλλιεργηθούνmiddot στην τρίτη οι γνώσεις για τη γλώσσα που προτείνεται να αποκτηθούν και στην τέταρτη οι διδακτικές πρακτικές που προτείνεται να εφαρmicroοστούν Τέλος στην πέmicroπτη και τελευταία στήλη περιγράφονται τα αναmicroενόmicroενα από τη διδασκαλία αποτελέσmicroατα microε τέτοια διατύπωση ώστε να είναι δυνατή η αξιολόγησή τους

bull Όσον αφορά τον πρώτο άξονα τις γνώσεις δηλαδή για τον κόσmicroο τις στάσεις

αξίες και πεποιθήσεις λαmicroβάνεται υπόψη ότι α) οι microαθητές και οι microαθήτριες της Α Λυκείου από τη microια έχουν ήδη αποκτήσει πολλές γνώσεις για τον κόσmicroο τόσο από τα άλλα microαθήmicroατα όσο και από τα γλωσσικά microαθήmicroατα των προηγούmicroενων χρόνων και ότι οι γνώσεις αυτές και τα σχετικά πεδία από τα οποία προέρχονται θα αποτελέσουν τον άξονα γύρω από τον οποίο θα διαβάσουν θα συζητήσουν αλλά και θα γράψουν κείmicroενα και β) αυτά τα παιδιά δεν πάσχουν από έλλειψη πληροφορίας και ενηmicroέρωσης αφού σχεδόν το κάθε νοικοκυριό έχει τηλεόραση και το microεγαλύτερο ποσοστό υπολογιστή ενώ δεν υπάρχει παιδί στην ηλικία αυτή που δεν γνωρίζει τα βασικά ως προς την πλοήγηση στο διαδίκτυο Το πρόβληmicroα είναι ακριβώς το αντίθετο υπάρχει υπερπληθώρα πληροφοριών αλλά (συνήθως) δεν καλλιεργείται στα παιδιά η δυνατότητα microετάλλαξης αυτής της υπερπληροφόρησης σε κριτική ανάγνωση και γνώση Σηmicroαντικό νέο δεδοmicroένο που έχει στενή συνάρτηση microε το προηγούmicroενο είναι το γεγονός ότι η σύγχρονη κοινωνία αποβλέπει ―και αυτό επιχειρείται από πολύ microικρές ηλικίες― στη διαmicroόρφωση καταναλωτικών υποκειmicroένων microε ελάχιστες δυνατότητες αντίστασης Το σχολείο εποmicroένως microε τις γνώσεις που θα δώσει για τον κόσmicroο καλείται να ανταποκριθεί στον νέο αυτό ρόλο της δηmicroιουργίας πολιτών που θα microπορούν να ανταποκρίνονται στις νέες αυτές προκλήσεις

Παράλληλα θα πρέπει να επισηmicroανθεί ότι απώτερος στόχος του σχολείου είναι η παροχή ευρύτερης παιδείας η οποία θα καλλιεργεί πολλές δεξιότητες στο παιδί όπως ευαισθησία σε ζητήmicroατα λογοτεχνίας και Τέχνης δυνατότητα κριτικού αναστοχασmicroού σε τρέχοντα (τοπικά και διεθνή) κοινωνικά και πολιτισmicroικά ζητήmicroατα γνώσεις και προβληmicroατισmicroό για τα τρέχοντα παγκόσmicroια και τοπικά προβλήmicroατα αλλά και γνώσεις και προβληmicroατισmicroό που έχουν σχέση microε την εθνική ιστορική ιδιοmicroορφία την πολυπολιτισmicroικότητα και την ανοχή στο διαφορετικό Βασικός στόχος δε θα είναι η απλή laquoέκθεσηraquo των microαθητών και των microαθητριών σε microία microόνο από τις εκδοχές που κυκλοφορούν αλλά σε περισσότερες Η έmicroφαση δε θα δίνεται στην απλή αποκωδικοποίηση των κειmicroένων και σε ερωτήσεις κατανόησης αλλά στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων στην κατανόηση και συζήτηση της επιχειρηmicroατολογίας και της λογικής τους

4

Τα ζητήmicroατα αυτά δεν microπορούν φυσικά να εξαντληθούν στην Α Λυκείου ούτε και αποτελούν ύλη η οποία θα πρέπει να καλυφθεί microε microια συγκεκριmicroένη σειρά Αποτελούν άξονες τους οποίους καλό είναι να έχει υπόψη του κάθε φιλόλογος ανεξάρτητα από το διδακτικό αντικείmicroενο που καλείται να διδάξει (πχ νέα ελληνική γλώσσα λογοτεχνία αρχαία ελληνική γλώσσα) και γύρω από τους οποίους θα microπορούσε να οργανώσει τη διδασκαλία του σε όλα τα γλωσσικά microαθήmicroατα

Με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι microε microια τέτοιου είδους προσέγγιση εξασφαλίζεται τόσο η παροχή γνώσεων όσο και η καλλιέργεια αξιών και προβληmicroατισmicroού για τον άνθρωπο και τον κόσmicroο microε την προϋπόθεση βέβαια ότι όλο αυτό το υλικό αξιοποιείται microε έναν κατάλληλο διδακτικό σχεδιασmicroό

Οι γνώσεις που αποτυπώνονται στην πρώτη στήλη προέρχονται κυρίως όπως άλλωστε και στις άλλες στήλες από το ισχύον εκπαιδευτικό υλικό που παρέχεται στους microαθητές και τις microαθήτριες στην Α Λυκείου microε δεδοmicroένο το γεγονός ότι αυτό δεν αλλάζει Οη εκπαιδευτικός εποmicroένως microπορεί να στηριχθεί στα υπάρχοντα κείmicroενα τα οποία δίνονται στο βιβλίο laquoΈκφραση- Έκθεση Γενικό Λύκειο Τεύχος Αraquo Παράλληλα όχι microόνο microπορεί να χρησιmicroοποιήσει οποιαδήποτε άλλα κείmicroενα κρίνει ότι καλύπτουν τις διδακτικές του ανάγκες αλλά επιβάλλεται να κάνει και ο ίδιος και οι microαθητές του κάτι τέτοιο microε δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα θα πρέπει να εκφράζουν σύγχρονους προβληmicroατισmicroούς και αναζητήσεις

Τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν τους κύριους άξονες γύρω από τους οποίους δοmicroούνται οι επιλογές για τη στήλη αυτή και τους οποίους είναι καλό να έχουν υπόψη τους οι φιλόλογοι κατά την προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους είναι τα εξής

Επιλογή κειmicroένων τα οποία εκφράζουν ποικιλία απόψεων για το θέmicroα που διερευνάται

Εστίαση στην κριτική διερεύνηση του κόσmicroου που κατασκευάζουν τα κείmicroενα Συνδυαστική ανάγνωση της στήλης αυτής microε τις άλλες (πχ αξιοποίηση γνώσεων

για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβαστούν καλύτερα οι γνώσεις για τον κόσmicroο συνειδητή επιλογή κειmicroένων microε βάση τους γραmicromicroατισmicroούς)

Έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού

Βαρύτητα στην ανάδειξη του τοπικού αλλά και ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο πια κόσmicroο

Είναι χρήσιmicroο να επισηmicroανθεί κάτι που ισχύει και για τους άλλους άξονες ότι η στήλη αυτή δεν παρακολουθεί πιστά τα περιεχόmicroενα των σχολικών εγχειριδίων αλλά κινείται σε ένα υψηλότερο επίπεδο αφαίρεσης (όπως συmicroβαίνει άλλωστε microε τα Προγράmicromicroατα Σπουδών) παρέχοντας το πλαίσιο για το σχεδιασmicroό των σχολικών microαθηmicroάτων και την ανάπτυξη microαθησιακού υλικού γενικότερα Παρόλα αυτά microέσα σε παρένθεση microετά από τον τίτλο της κάθε θεmicroατικής δίνονται και σελίδες του κύριου σχολικού εγχειριδίου προκειmicroένου να έχουν οι εκπαιδευτικοί κάποια εικόνα αναλογίας microε το υλικό που είναι συνηθισmicroένοι και συνηθισmicroένες να χρησιmicroοποιούν Αφετηρία όmicroως δε θα πρέπει να είναι το υλικό αυτό αλλά το ζήτηmicroα που θα κληθούν να διερευνήσουν microαζί microε τα παιδιά Στο πλαίσιο αυτό microπορούν να αντλήσουν και από τις συγκεκριmicroένες κάθε φορά σελίδες

Στους δύο τελευταίους (από τους τέσσερις συνολικά) πίνακες που δίνονται στη συνέχεια ο πρώτος αυτός άξονας είναι κοινός άρα και το περιεχόmicroενο της στήλης είναι laquoανοιχτόraquo microε την έννοια ότι οη εκπαιδευτικός (σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριες) microπορεί να επιλέξει όποια ζητήmicroατα και κείmicroενα θεωρήσει ότι τοντην εξυπηρετούν για να επιτύχει τους στόχους των επόmicroενων στηλών Ο λόγος αυτής της επιλογής έχει να κάνει microε τη γενικότερη φιλοσοφία που διέπει το συγκεκριmicroένο πρόγραmicromicroα η καλλιέργεια των γραmicromicroατισmicroών (παραδοσιακών και νέων) και οι γνώσεις για τη γλώσσα microπορούν να υπηρετηθούν microε κείmicroενα οποιουδήποτε περιεχοmicroένου αρκεί να υπηρετούνται κάποιες βασικές

5

προϋποθέσεις Αυτές microπορούν να συνοψιστούν ως εξής α) επιλογή θεmicroάτων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά προβλήmicroατα που απασχολούν τους νέους διεθνή προβλήmicroατα microε ενδιαφέρον κλπ β) αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων και από τα σχολικά βιβλία αλλά και από όποια άλλη πηγή κριθεί κατάλληλη και γ) εστίαση και διερεύνηση προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία

bull Ο δεύτερος άξονας εστιάζει το ενδιαφέρον του στους γραmicromicroατισmicroούς και τις δεξιότητες που καλύπτει το microάθηmicroα στην Α Λυκείου Βασικός στόχος του microαθήmicroατος είναι από τη microια να κατακτήσουν οι microαθητές και οι microαθήτριες τους γραmicromicroατισmicroούς ―εποmicroένως και τις δεξιότητες που σχετίζονται microε τους γραmicromicroατισmicroούς αυτούς― που εξασφαλίζουν την πλήρη και κριτική συmicromicroετοχή τους ως microελλοντικών πολιτών σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού και πολιτισmicroικού γίγνεσθαι και από την άλλη να διευκολύνει την ίδια τη σχολική πορεία τους microε δεδοmicroένα την ιδιαιτερότητα του σχολικού λόγου και τη σπουδαιότητά του για microια επιτυχηmicroένη σχολική και microετασχολική διαδροmicroή Γύρω από τους στόχους αυτούς συγκροτούνται οι προτάσεις που υπάρχουν στη στήλη laquoκαλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών (και δεξιοτήτων)raquo

Εδώ και χρόνια το ενδιαφέρον του γλωσσικού microαθήmicroατος στρέφεται πλέον προς την πραγmicroατική ζωή και αποmicroακρύνεται από τις παραδοσιακές αποπλαισιωmicroένες από τα κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα διδακτικές πρακτικές Με την ξεχωριστή στήλη που υπάρχει στους πίνακες επιχειρείται να καταστεί συνειδητό στους εκπαιδευτικούς το εύρος των γραmicromicroατισmicroών των κειmicroενικών πρακτικών και των γλωσσικών δεξιοτήτων που επιδιώκεται να καλλιεργηθούν

Μια προσεκτική ανάγνωση των περιεχοmicroένων της στήλης αυτής θα αναδείξει τρία νέα στοιχεία που προστίθενται τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών ως microέσων πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (microέσων για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία) την έmicroφαση στην ανάδειξη της κειmicroενικής πολυτροπικότητας και την έmicroφαση στον κριτικό γραmicromicroατισmicroό Και τα τρία αυτά νέα στοιχεία έχουν σχέση microε τον τρόπο που προσεγγίζονται η γλώσσα και τα κείmicroενα Από τη στιγmicroή που η γλώσσα θεωρείται αδιαχώριστο στοιχείο από τα καθηmicroερινά κοινωνικά συmicroβάντα και τις κοινωνικές πρακτικές που λαmicroβάνουν χώρα στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί το γεγονός ότι ένα microέρος της επικοινωνίας σήmicroερα διεξάγεται microέσω των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) όπου οι κειmicroενικές πραγmicroατώσεις συχνά διαφέρουν και η πολυτροπικότητα είναι περισσότερο εmicroφανής Απώτερο στόχο της διδασκαλίας αποτελεί η σύνδεση των κειmicroένων microε τη ζώσα καθηmicroερινότητα στο πλαίσιο των θεσmicroών εντός των οποίων παράγονται Αν στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών και για συγκεκριmicroένες κειmicroενικές πραγmicroατώσεις ο ρόλος των ΤΠΕ είναι σηmicroαντικός αυτό δεν microπορεί παρά να αναδειχθεί και να συζητηθεί Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την παραγωγή λόγου η ανάλυση του εκάστοτε κοινωνικού συmicroβάντος είναι αυτή που υπαγορεύει πέραν των άλλων και το είδος του κειmicroένου που θα παραχθεί (microε microολύβι και χαρτί σε υπολογιστή και σε ποιο περιβάλλον πολυτροπικό και τι είδους πολυτροπικότητα κλπ)

bull Ο τρίτος άξονας οι γνώσεις για τη γλώσσα παραδοσιακά φαίνεται να κυριαρχεί

στη γλωσσική διδασκαλία οι σύγχρονες όmicroως επιστηmicroονικές συζητήσεις στον εν λόγω τοmicroέα επισηmicroαίνουν δύο σηmicroαντικά ζητήmicroατα σε σχέση microε το παρελθόν ότι η εστίαση στις γνώσεις για τη γλώσσα δεν microπορεί να είναι αυτοσκοπός αλλά θα πρέπει να εξυπηρετεί την κατανόηση και κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου και ότι οι γνώσεις αυτές δεν πρέπει να ταυτίζονται microε τη διδασκαλία της Γραmicromicroατικής microε το γνωστό παραδοσιακό περιεχόmicroενο και τρόπο Με αυτά ως δεδοmicroένα το περιεχόmicroενο των γλωσσικών φαινοmicroένων που εξετάζονται στο παρόν Πρόγραmicromicroα Σπουδών προέρχεται πρωτίστως από τα ισχύοντα διδακτικά εγχειρίδια microε κάποιες προσθήκες ή αλλαγές όπου αυτό επιβάλλεται

6

Οι γνώσεις για τη γλώσσα αποτελούν εργαλεία που θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοούν αλλά και να παράγουν microε microεγαλύτερη επάρκεια microεγάλη ποικιλία κειmicroένων Παρότι δηλαδή οι γνώσεις αυτές παρουσιάζονται σε διαφορετικές ενότητες προκειmicroένου να συνδέονται microε τα ισχύοντα στις παράλληλες στήλες πρέπει να αποτελούν καθηmicroερινά εργαλεία από τα οποία θα χρησιmicroοποιούνται τα καταλληλότερα για την εξυπηρέτηση των αναγκών που προκύπτουν Με την έννοια αυτή οι γνώσεις για τη γλώσσα όπως άλλωστε ισχύει και για τις άλλες στήλες δεν αποτελούν ύλη που διδάσκεται microε συγκεκριmicroένη και δεδοmicroένη χρονική σειρά Αποτελούν τα εργαλεία που προσφέρονται για να καταστήσουν τους microαθητές και τις microαθήτριες επαρκείς εγγράmicromicroατους πολίτες σε microια κοινωνία όπου η χρήση του λόγου και των κειmicroένων παίζει καθοριστικό ρόλο

Εν κατακλείδι στη συγκεκριmicroένη στήλη δίνονται οι κυριότερες κάθε φορά γνώσεις για τη γλώσσα που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν προκειmicroένου αφενός να κατανοηθεί καλύτερα ο κόσmicroος που αναπαρίσταται στα κείmicroενα (πρώτη στήλη) αφετέρου να κατακτηθούν πληρέστερα οι προτεινόmicroενοι γραmicromicroατισmicroοί (δεύτερη στήλη)

bull Τέλος ο τέταρτος άξονας δηλαδή οι διδακτικές πρακτικές αποτελεί τον χώρο

στον οποίο περιγράφονται οι απαραίτητες πρακτικές για την επίτευξη των άλλων στόχων ∆ίνεται βαρύτητα σε διδασκαλίες που έχουν πρωταγωνιστές τους microαθητές και τις microαθήτριες αφού προβλέπονται συλλογή δεδοmicroένων αναλύσεις συγκρίσεις κλπ αλλά πρωτίστως έρευνες microικρής ή και microεγαλύτερης έκτασης Στο πρόγραmicromicroα αυτό αλλά και στη βαθmicroίδα του Λυκείου γενικότερα η έρευνα ως microαθησιακή διαδικασία θεωρείται κοmicroβικής σηmicroασίας καθώς ενεργοποιεί microαθητέςτριες και διδάσκοντεςσες προς την κατεύθυνση της δηmicroιουργικής ερευνητικής microάθησης Στην πορεία αυτή προκύπτουν σηmicroαντικά οφέλη και από το αποτέλεσmicroα που προκύπτει από την έρευνα αλλά ―καmicroιά φορά ίσως περισσότερο― από την πορεία προς την επίτευξή του Αυτό σηmicroαίνει ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες δεν καλούνται απλώς να microάθουν microια laquoνέα ύληraquo αλλά τους ζητείται να είναι πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες στη διερεύνηση ποικίλων κοινωνικών πολιτισmicroικών γλωσσικών κλπ ζητηmicroάτων και προβληmicroάτων

Η ερευνητική εργασία ειδικότερα είναι ένα απαιτητικό κειmicroενικό είδος το οποίο παρέχει τα παρακάτω πλεονεκτήmicroατα καθίσταται ευκολότερα δυνατή η εναλλαγή ανάmicroεσα στην καθηmicroερινή και την επιστηmicroονική προσέγγιση των ποικίλων ζητηmicroάτων που διερευνώνται (βλ πρώτη στήλη) microε την έρευνα δοκιmicroάζεται αξιολογείται και διευρύνεται η γλωσσική επάρκεια των microαθητών και των microαθητριών αποκτώνται γνώσεις για τον κόσmicroο και διαmicroορφώνονται πιο νηφάλιες στάσεις για την ανάγνωση των ποικίλων θεmicroάτων που διερευνώνται κατανοείται πολύ καλύτερα η ποικιλία των διαφορετικών οπτικών στην προσέγγιση των ζητηmicroάτων και προκαλείται απαιτείται η τεκmicroηριωmicroένη τοποθέτηση των παιδιών στις διαφορές αυτές τέλος είναι το είδος του κειmicroένου που επιτρέπει τη microε λειτουργικό και κριτικό τρόπο οργανική αξιοποίηση όλων των τεχνολογιών πρακτικής γραmicromicroατισmicroού του έντυπου και του διαδικτυακού κόσmicroου κατά την αναζήτηση πληροφοριών και όλων των microέσων παραγωγής γραπτού λόγου κατά τη γραφή (microολύβι χαρτί Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου Προγράmicromicroατα Παρουσίασης κλπ) Έτσι η ίδια η διαδικασία της παραγωγής λόγου θεωρείται εξίσου σηmicroαντική microε τις γνώσεις που αποκτώνται

Στη στήλη αυτή προτείνονται ενδεικτικές πρακτικές που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς Εννοείται ότι δε θα πραγmicroατωθούν όλες στην τάξη και microε συγκεκριmicroένη σειρά ούτε βέβαια θα είναι αποκοmicromicroένες microικροασκήσεις Αποτελούν ενδεικτικές δραστηριότητες microικρότερων ή ευρύτερων διδακτικών ενοτήτων τύπου σχεδίων εργασίας (project) τις οποίες οι εκπαιδευτικοί θα οργανώσουν microε τη δική τους λογική microε την έκταση και τη σειρά που προσφέρεται στην τάξη τους σύmicroφωνα microε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της microαθησιακής τους κοινότητας Είναι προφανές εποmicroένως ότι σε κάθε ενότητα υπάρχει η δυνατότητα περισσότερων από ένα σχεδίων εργασίας τα οποία microπορεί να

7

είναι microικρής ή microεγάλης χρονικής διάρκειας Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δε δίνονται πολλές διδακτικές ενότητες αλλά ένας περιορισmicroένος αριθmicroός (microόνο τέσσερις) microε δεδοmicroένη την εβδοmicroαδιαία χρονική διάρκεια του microαθήmicroατος και την έmicroφαση στη διεκπεραίωση εργασιών διερευνητικού χαρακτήρα οι οποίες είναι χρονοβόρες

Επισηmicroαίνεται εδώ microε έmicroφαση ότι ο σχεδιασmicroός του microαθήmicroατος δε θα πρέπει να γίνεται microε βάση τις σελίδες των διαθέσιmicroων εγχειριδίων αλλά microε βάση τις πρακτικές στις οποίες θα εmicroπλακούν τα παιδιά στο πλαίσιο των οποίων θα κατακτηθούν οι γνώσεις για τη γλώσσα οι γραmicromicroατισmicroοί και οι γνώσεις για τον κόσmicroο Στη στήλη αυτή επιχειρείται επίσης να αποτυπωθεί σε επίπεδο διδακτικών πρακτικών η δηmicroιουργικότητα του σχεδιασmicroού της διδασκαλίας ο οποίος είναι απαραίτητο να γίνεται στην αρχή της σχολικής χρονιάς

Επισηmicroαίνεται και πάλι microε έmicroφαση ότι οι προτεινόmicroενες διδακτικές πρακτικές ―εκτός του ότι είναι ενδεικτικές― είναι πολλές όχι για να διδαχθούν όλες αλλά για να υπάρχει η δυνατότητα επιλογών προκειmicroένου να καλύπτονται πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα (εκπαιδευτικών και microαθητώντριών) και δεδοmicroένα (τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφορές)

8

Προτεινόmicroενο πλαίσιο για το Πρόγραmicromicroα Σπουδών της Α Λυκείου (Νεοελληνική γλώσσα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή (σχολικό βιβλίο σελ 16-37 48-59 60-65 70-71)

Στοχοθεσία κατανόηση της ύπαρξης γλωσσικής ποικιλότητας (διαχρονικής γεωγραφικής κοινωνικής επιστηmicroονικής) και κριτική σύνδεσή της microε κοινωνικές πρακτικές και κειmicroενικές πραγmicroατώσεις

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση -Η ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσών -Όλες οι γλώσσες είναι ισότιmicroες και όλες οι γλωσσικές ποικιλίες είναι γλωσσικά συστήmicroατα που εξυπηρετούν συγκεκριmicroένες ανάγκες -Η γλωσσική διαφοροποίηση συναρτάται microε γεωγραφικά κοινωνικά πολιτισmicroικά κλπ δεδοmicroένα -Η γλωσσική microεταβολή είναι στη φύση των γλωσσών και δεν αποτελεί πρόβληmicroα -Οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται (πχ η επιρροή της ελληνικής σε άλλες και από άλλες γλώσσες) -Οι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία που

-Προφορικός καθηmicroερινός λόγος microαθητών (εmicroπειρία τους) αφήγηση περιστατικών περιγραφές διαλέκτων και κοινωνικών γλωσσών -Αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγο -Εξοικείωση microε τις επιστηmicroονικές προσεγγίσεις (ακαδηmicroαϊκός λόγος) σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα και τη γλωσσική αλλαγή (επιστηmicroονικά γραπτά κείmicroενα συνεντεύξεις οmicroιλίες) -Εξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότητα -Νέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των πηγών ανάλυση ndash

-Είδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσας -Γλώσσα- διάλεκτος και ιδίωmicroα διαφορές -Ο ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίηση -∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότητα -Έmicroφαση στον ρόλο των λεξικογραmicromicroατικών επιλογών στη διαmicroόρφωση της διαφοράς που έχει ένα γραπτό κείmicroενο ακαδηmicroαϊκού τύπου (ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη λεξιλόγιο υποταγmicroένος λόγος) από ένα προφορικό ή πολυτροπικό κείmicroενο -Ερmicroηνεία της ιστορικής διαφοροποίησης της ελληνικής σε

-Συλλογή microελέτη και κατάταξη διαλεκτικού υλικού από την τοπική κοινωνία ή από διάφορες διαλεκτόφωνες περιοχές -Επιχειρηmicroατολογία υπέρ κατά της γλωσσικής διαφοροποίησης οmicroοιογένειας ανάδειξη των δεδοmicroένων (κοινωνικών πολιτισmicroικών οικονοmicroικών κλπ) που προκαλούν τη γλωσσική διαφοροποίηση -Έρευνα στο διαδίκτυο για την αποτύπωση της διαλεκτικής ή της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας -Καθηmicroερινές και επιστηmicroονικές αντιλήψεις για τη γλωσσική ποικιλότητα έρευνα microε ερωτηmicroατολόγιο σε συmicromicroαθητές ή οικείους ενσωmicroάτωση των αποτελεσmicroάτων σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενο (ερευνητική εργασία) -Επικοινωνία microε παιδιά άλλων χωρών και συζήτηση για το ίδιο ζήτηmicroα η γλωσσική

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά) -να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή -να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή -να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα -να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

9

χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλο -Για διάφορους λόγους (κοινωνικούς πολιτικούς κλπ) κάποιες γλωσσικές ποικιλίες χρωmicroατίζονται θετικά και κάποιες αρνητικά κατά τη χρήση (κατανόηση και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου)

κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας -Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης) -∆ιαδικτυακά λεξικά που αναφέρονται στο λεξιλόγιο γεωγραφικών κοινωνικών οmicroάδων -Εξοικείωση microε έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδοmicroένων που αφορούν την ποικιλία χρήσεων από φυσικούς οmicroιλητές και οmicroιλήτριες

επίπεδο λέξης (πχ κλίση) πρότασης (πχ σύνταξη) και λεξιλογίου (πχ λέξεις που χάθηκαν ή προστέθηκαν)

ποικιλότητα και η αντιmicroετώπισή της σε διάφορες κοινωνίες -Προσέγγιση της γλωσσικής ποικιλότητας στον τύπο έρευνα microε τη χρήση σωmicroάτων κειmicroένων (πχ έρευνα σε δηmicroοσιογραφικό σώmicroα κειmicroένων για ανεύρεση λόγιων τύπων αλλά και στοιχείων του καθηmicroερινού προφορικού λόγου Σύνδεση microε την ταυτότητα του εντύπου και τοντη συγγραφέα) -Έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά για την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής -Μεταγραφές διαλεκτόφωνων κειmicroένων στην κοινή νέα ελληνική και το αντίθετοmiddot εντοπισmicroός διαφορών -Σύγκριση κειmicroένων από διαφορετικές διαλέκτους ιδιώmicroαταmiddot εντοπισmicroός διαφορών -∆ανεισmicroός η ελληνική ως δανείζουσα και δανειζόmicroενη γλώσσα (έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώmicroατα κειmicroένων)

-να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας -να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

10

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 5: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

Τα ζητήmicroατα αυτά δεν microπορούν φυσικά να εξαντληθούν στην Α Λυκείου ούτε και αποτελούν ύλη η οποία θα πρέπει να καλυφθεί microε microια συγκεκριmicroένη σειρά Αποτελούν άξονες τους οποίους καλό είναι να έχει υπόψη του κάθε φιλόλογος ανεξάρτητα από το διδακτικό αντικείmicroενο που καλείται να διδάξει (πχ νέα ελληνική γλώσσα λογοτεχνία αρχαία ελληνική γλώσσα) και γύρω από τους οποίους θα microπορούσε να οργανώσει τη διδασκαλία του σε όλα τα γλωσσικά microαθήmicroατα

Με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι microε microια τέτοιου είδους προσέγγιση εξασφαλίζεται τόσο η παροχή γνώσεων όσο και η καλλιέργεια αξιών και προβληmicroατισmicroού για τον άνθρωπο και τον κόσmicroο microε την προϋπόθεση βέβαια ότι όλο αυτό το υλικό αξιοποιείται microε έναν κατάλληλο διδακτικό σχεδιασmicroό

Οι γνώσεις που αποτυπώνονται στην πρώτη στήλη προέρχονται κυρίως όπως άλλωστε και στις άλλες στήλες από το ισχύον εκπαιδευτικό υλικό που παρέχεται στους microαθητές και τις microαθήτριες στην Α Λυκείου microε δεδοmicroένο το γεγονός ότι αυτό δεν αλλάζει Οη εκπαιδευτικός εποmicroένως microπορεί να στηριχθεί στα υπάρχοντα κείmicroενα τα οποία δίνονται στο βιβλίο laquoΈκφραση- Έκθεση Γενικό Λύκειο Τεύχος Αraquo Παράλληλα όχι microόνο microπορεί να χρησιmicroοποιήσει οποιαδήποτε άλλα κείmicroενα κρίνει ότι καλύπτουν τις διδακτικές του ανάγκες αλλά επιβάλλεται να κάνει και ο ίδιος και οι microαθητές του κάτι τέτοιο microε δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα θα πρέπει να εκφράζουν σύγχρονους προβληmicroατισmicroούς και αναζητήσεις

Τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν τους κύριους άξονες γύρω από τους οποίους δοmicroούνται οι επιλογές για τη στήλη αυτή και τους οποίους είναι καλό να έχουν υπόψη τους οι φιλόλογοι κατά την προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους είναι τα εξής

Επιλογή κειmicroένων τα οποία εκφράζουν ποικιλία απόψεων για το θέmicroα που διερευνάται

Εστίαση στην κριτική διερεύνηση του κόσmicroου που κατασκευάζουν τα κείmicroενα Συνδυαστική ανάγνωση της στήλης αυτής microε τις άλλες (πχ αξιοποίηση γνώσεων

για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβαστούν καλύτερα οι γνώσεις για τον κόσmicroο συνειδητή επιλογή κειmicroένων microε βάση τους γραmicromicroατισmicroούς)

Έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού

Βαρύτητα στην ανάδειξη του τοπικού αλλά και ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο πια κόσmicroο

Είναι χρήσιmicroο να επισηmicroανθεί κάτι που ισχύει και για τους άλλους άξονες ότι η στήλη αυτή δεν παρακολουθεί πιστά τα περιεχόmicroενα των σχολικών εγχειριδίων αλλά κινείται σε ένα υψηλότερο επίπεδο αφαίρεσης (όπως συmicroβαίνει άλλωστε microε τα Προγράmicromicroατα Σπουδών) παρέχοντας το πλαίσιο για το σχεδιασmicroό των σχολικών microαθηmicroάτων και την ανάπτυξη microαθησιακού υλικού γενικότερα Παρόλα αυτά microέσα σε παρένθεση microετά από τον τίτλο της κάθε θεmicroατικής δίνονται και σελίδες του κύριου σχολικού εγχειριδίου προκειmicroένου να έχουν οι εκπαιδευτικοί κάποια εικόνα αναλογίας microε το υλικό που είναι συνηθισmicroένοι και συνηθισmicroένες να χρησιmicroοποιούν Αφετηρία όmicroως δε θα πρέπει να είναι το υλικό αυτό αλλά το ζήτηmicroα που θα κληθούν να διερευνήσουν microαζί microε τα παιδιά Στο πλαίσιο αυτό microπορούν να αντλήσουν και από τις συγκεκριmicroένες κάθε φορά σελίδες

Στους δύο τελευταίους (από τους τέσσερις συνολικά) πίνακες που δίνονται στη συνέχεια ο πρώτος αυτός άξονας είναι κοινός άρα και το περιεχόmicroενο της στήλης είναι laquoανοιχτόraquo microε την έννοια ότι οη εκπαιδευτικός (σε συνεργασία microε τους microαθητές και τις microαθήτριες) microπορεί να επιλέξει όποια ζητήmicroατα και κείmicroενα θεωρήσει ότι τοντην εξυπηρετούν για να επιτύχει τους στόχους των επόmicroενων στηλών Ο λόγος αυτής της επιλογής έχει να κάνει microε τη γενικότερη φιλοσοφία που διέπει το συγκεκριmicroένο πρόγραmicromicroα η καλλιέργεια των γραmicromicroατισmicroών (παραδοσιακών και νέων) και οι γνώσεις για τη γλώσσα microπορούν να υπηρετηθούν microε κείmicroενα οποιουδήποτε περιεχοmicroένου αρκεί να υπηρετούνται κάποιες βασικές

5

προϋποθέσεις Αυτές microπορούν να συνοψιστούν ως εξής α) επιλογή θεmicroάτων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά προβλήmicroατα που απασχολούν τους νέους διεθνή προβλήmicroατα microε ενδιαφέρον κλπ β) αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων και από τα σχολικά βιβλία αλλά και από όποια άλλη πηγή κριθεί κατάλληλη και γ) εστίαση και διερεύνηση προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία

bull Ο δεύτερος άξονας εστιάζει το ενδιαφέρον του στους γραmicromicroατισmicroούς και τις δεξιότητες που καλύπτει το microάθηmicroα στην Α Λυκείου Βασικός στόχος του microαθήmicroατος είναι από τη microια να κατακτήσουν οι microαθητές και οι microαθήτριες τους γραmicromicroατισmicroούς ―εποmicroένως και τις δεξιότητες που σχετίζονται microε τους γραmicromicroατισmicroούς αυτούς― που εξασφαλίζουν την πλήρη και κριτική συmicromicroετοχή τους ως microελλοντικών πολιτών σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού και πολιτισmicroικού γίγνεσθαι και από την άλλη να διευκολύνει την ίδια τη σχολική πορεία τους microε δεδοmicroένα την ιδιαιτερότητα του σχολικού λόγου και τη σπουδαιότητά του για microια επιτυχηmicroένη σχολική και microετασχολική διαδροmicroή Γύρω από τους στόχους αυτούς συγκροτούνται οι προτάσεις που υπάρχουν στη στήλη laquoκαλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών (και δεξιοτήτων)raquo

Εδώ και χρόνια το ενδιαφέρον του γλωσσικού microαθήmicroατος στρέφεται πλέον προς την πραγmicroατική ζωή και αποmicroακρύνεται από τις παραδοσιακές αποπλαισιωmicroένες από τα κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα διδακτικές πρακτικές Με την ξεχωριστή στήλη που υπάρχει στους πίνακες επιχειρείται να καταστεί συνειδητό στους εκπαιδευτικούς το εύρος των γραmicromicroατισmicroών των κειmicroενικών πρακτικών και των γλωσσικών δεξιοτήτων που επιδιώκεται να καλλιεργηθούν

Μια προσεκτική ανάγνωση των περιεχοmicroένων της στήλης αυτής θα αναδείξει τρία νέα στοιχεία που προστίθενται τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών ως microέσων πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (microέσων για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία) την έmicroφαση στην ανάδειξη της κειmicroενικής πολυτροπικότητας και την έmicroφαση στον κριτικό γραmicromicroατισmicroό Και τα τρία αυτά νέα στοιχεία έχουν σχέση microε τον τρόπο που προσεγγίζονται η γλώσσα και τα κείmicroενα Από τη στιγmicroή που η γλώσσα θεωρείται αδιαχώριστο στοιχείο από τα καθηmicroερινά κοινωνικά συmicroβάντα και τις κοινωνικές πρακτικές που λαmicroβάνουν χώρα στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί το γεγονός ότι ένα microέρος της επικοινωνίας σήmicroερα διεξάγεται microέσω των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) όπου οι κειmicroενικές πραγmicroατώσεις συχνά διαφέρουν και η πολυτροπικότητα είναι περισσότερο εmicroφανής Απώτερο στόχο της διδασκαλίας αποτελεί η σύνδεση των κειmicroένων microε τη ζώσα καθηmicroερινότητα στο πλαίσιο των θεσmicroών εντός των οποίων παράγονται Αν στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών και για συγκεκριmicroένες κειmicroενικές πραγmicroατώσεις ο ρόλος των ΤΠΕ είναι σηmicroαντικός αυτό δεν microπορεί παρά να αναδειχθεί και να συζητηθεί Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την παραγωγή λόγου η ανάλυση του εκάστοτε κοινωνικού συmicroβάντος είναι αυτή που υπαγορεύει πέραν των άλλων και το είδος του κειmicroένου που θα παραχθεί (microε microολύβι και χαρτί σε υπολογιστή και σε ποιο περιβάλλον πολυτροπικό και τι είδους πολυτροπικότητα κλπ)

bull Ο τρίτος άξονας οι γνώσεις για τη γλώσσα παραδοσιακά φαίνεται να κυριαρχεί

στη γλωσσική διδασκαλία οι σύγχρονες όmicroως επιστηmicroονικές συζητήσεις στον εν λόγω τοmicroέα επισηmicroαίνουν δύο σηmicroαντικά ζητήmicroατα σε σχέση microε το παρελθόν ότι η εστίαση στις γνώσεις για τη γλώσσα δεν microπορεί να είναι αυτοσκοπός αλλά θα πρέπει να εξυπηρετεί την κατανόηση και κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου και ότι οι γνώσεις αυτές δεν πρέπει να ταυτίζονται microε τη διδασκαλία της Γραmicromicroατικής microε το γνωστό παραδοσιακό περιεχόmicroενο και τρόπο Με αυτά ως δεδοmicroένα το περιεχόmicroενο των γλωσσικών φαινοmicroένων που εξετάζονται στο παρόν Πρόγραmicromicroα Σπουδών προέρχεται πρωτίστως από τα ισχύοντα διδακτικά εγχειρίδια microε κάποιες προσθήκες ή αλλαγές όπου αυτό επιβάλλεται

6

Οι γνώσεις για τη γλώσσα αποτελούν εργαλεία που θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοούν αλλά και να παράγουν microε microεγαλύτερη επάρκεια microεγάλη ποικιλία κειmicroένων Παρότι δηλαδή οι γνώσεις αυτές παρουσιάζονται σε διαφορετικές ενότητες προκειmicroένου να συνδέονται microε τα ισχύοντα στις παράλληλες στήλες πρέπει να αποτελούν καθηmicroερινά εργαλεία από τα οποία θα χρησιmicroοποιούνται τα καταλληλότερα για την εξυπηρέτηση των αναγκών που προκύπτουν Με την έννοια αυτή οι γνώσεις για τη γλώσσα όπως άλλωστε ισχύει και για τις άλλες στήλες δεν αποτελούν ύλη που διδάσκεται microε συγκεκριmicroένη και δεδοmicroένη χρονική σειρά Αποτελούν τα εργαλεία που προσφέρονται για να καταστήσουν τους microαθητές και τις microαθήτριες επαρκείς εγγράmicromicroατους πολίτες σε microια κοινωνία όπου η χρήση του λόγου και των κειmicroένων παίζει καθοριστικό ρόλο

Εν κατακλείδι στη συγκεκριmicroένη στήλη δίνονται οι κυριότερες κάθε φορά γνώσεις για τη γλώσσα που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν προκειmicroένου αφενός να κατανοηθεί καλύτερα ο κόσmicroος που αναπαρίσταται στα κείmicroενα (πρώτη στήλη) αφετέρου να κατακτηθούν πληρέστερα οι προτεινόmicroενοι γραmicromicroατισmicroοί (δεύτερη στήλη)

bull Τέλος ο τέταρτος άξονας δηλαδή οι διδακτικές πρακτικές αποτελεί τον χώρο

στον οποίο περιγράφονται οι απαραίτητες πρακτικές για την επίτευξη των άλλων στόχων ∆ίνεται βαρύτητα σε διδασκαλίες που έχουν πρωταγωνιστές τους microαθητές και τις microαθήτριες αφού προβλέπονται συλλογή δεδοmicroένων αναλύσεις συγκρίσεις κλπ αλλά πρωτίστως έρευνες microικρής ή και microεγαλύτερης έκτασης Στο πρόγραmicromicroα αυτό αλλά και στη βαθmicroίδα του Λυκείου γενικότερα η έρευνα ως microαθησιακή διαδικασία θεωρείται κοmicroβικής σηmicroασίας καθώς ενεργοποιεί microαθητέςτριες και διδάσκοντεςσες προς την κατεύθυνση της δηmicroιουργικής ερευνητικής microάθησης Στην πορεία αυτή προκύπτουν σηmicroαντικά οφέλη και από το αποτέλεσmicroα που προκύπτει από την έρευνα αλλά ―καmicroιά φορά ίσως περισσότερο― από την πορεία προς την επίτευξή του Αυτό σηmicroαίνει ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες δεν καλούνται απλώς να microάθουν microια laquoνέα ύληraquo αλλά τους ζητείται να είναι πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες στη διερεύνηση ποικίλων κοινωνικών πολιτισmicroικών γλωσσικών κλπ ζητηmicroάτων και προβληmicroάτων

Η ερευνητική εργασία ειδικότερα είναι ένα απαιτητικό κειmicroενικό είδος το οποίο παρέχει τα παρακάτω πλεονεκτήmicroατα καθίσταται ευκολότερα δυνατή η εναλλαγή ανάmicroεσα στην καθηmicroερινή και την επιστηmicroονική προσέγγιση των ποικίλων ζητηmicroάτων που διερευνώνται (βλ πρώτη στήλη) microε την έρευνα δοκιmicroάζεται αξιολογείται και διευρύνεται η γλωσσική επάρκεια των microαθητών και των microαθητριών αποκτώνται γνώσεις για τον κόσmicroο και διαmicroορφώνονται πιο νηφάλιες στάσεις για την ανάγνωση των ποικίλων θεmicroάτων που διερευνώνται κατανοείται πολύ καλύτερα η ποικιλία των διαφορετικών οπτικών στην προσέγγιση των ζητηmicroάτων και προκαλείται απαιτείται η τεκmicroηριωmicroένη τοποθέτηση των παιδιών στις διαφορές αυτές τέλος είναι το είδος του κειmicroένου που επιτρέπει τη microε λειτουργικό και κριτικό τρόπο οργανική αξιοποίηση όλων των τεχνολογιών πρακτικής γραmicromicroατισmicroού του έντυπου και του διαδικτυακού κόσmicroου κατά την αναζήτηση πληροφοριών και όλων των microέσων παραγωγής γραπτού λόγου κατά τη γραφή (microολύβι χαρτί Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου Προγράmicromicroατα Παρουσίασης κλπ) Έτσι η ίδια η διαδικασία της παραγωγής λόγου θεωρείται εξίσου σηmicroαντική microε τις γνώσεις που αποκτώνται

Στη στήλη αυτή προτείνονται ενδεικτικές πρακτικές που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς Εννοείται ότι δε θα πραγmicroατωθούν όλες στην τάξη και microε συγκεκριmicroένη σειρά ούτε βέβαια θα είναι αποκοmicromicroένες microικροασκήσεις Αποτελούν ενδεικτικές δραστηριότητες microικρότερων ή ευρύτερων διδακτικών ενοτήτων τύπου σχεδίων εργασίας (project) τις οποίες οι εκπαιδευτικοί θα οργανώσουν microε τη δική τους λογική microε την έκταση και τη σειρά που προσφέρεται στην τάξη τους σύmicroφωνα microε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της microαθησιακής τους κοινότητας Είναι προφανές εποmicroένως ότι σε κάθε ενότητα υπάρχει η δυνατότητα περισσότερων από ένα σχεδίων εργασίας τα οποία microπορεί να

7

είναι microικρής ή microεγάλης χρονικής διάρκειας Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δε δίνονται πολλές διδακτικές ενότητες αλλά ένας περιορισmicroένος αριθmicroός (microόνο τέσσερις) microε δεδοmicroένη την εβδοmicroαδιαία χρονική διάρκεια του microαθήmicroατος και την έmicroφαση στη διεκπεραίωση εργασιών διερευνητικού χαρακτήρα οι οποίες είναι χρονοβόρες

Επισηmicroαίνεται εδώ microε έmicroφαση ότι ο σχεδιασmicroός του microαθήmicroατος δε θα πρέπει να γίνεται microε βάση τις σελίδες των διαθέσιmicroων εγχειριδίων αλλά microε βάση τις πρακτικές στις οποίες θα εmicroπλακούν τα παιδιά στο πλαίσιο των οποίων θα κατακτηθούν οι γνώσεις για τη γλώσσα οι γραmicromicroατισmicroοί και οι γνώσεις για τον κόσmicroο Στη στήλη αυτή επιχειρείται επίσης να αποτυπωθεί σε επίπεδο διδακτικών πρακτικών η δηmicroιουργικότητα του σχεδιασmicroού της διδασκαλίας ο οποίος είναι απαραίτητο να γίνεται στην αρχή της σχολικής χρονιάς

Επισηmicroαίνεται και πάλι microε έmicroφαση ότι οι προτεινόmicroενες διδακτικές πρακτικές ―εκτός του ότι είναι ενδεικτικές― είναι πολλές όχι για να διδαχθούν όλες αλλά για να υπάρχει η δυνατότητα επιλογών προκειmicroένου να καλύπτονται πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα (εκπαιδευτικών και microαθητώντριών) και δεδοmicroένα (τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφορές)

8

Προτεινόmicroενο πλαίσιο για το Πρόγραmicromicroα Σπουδών της Α Λυκείου (Νεοελληνική γλώσσα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή (σχολικό βιβλίο σελ 16-37 48-59 60-65 70-71)

Στοχοθεσία κατανόηση της ύπαρξης γλωσσικής ποικιλότητας (διαχρονικής γεωγραφικής κοινωνικής επιστηmicroονικής) και κριτική σύνδεσή της microε κοινωνικές πρακτικές και κειmicroενικές πραγmicroατώσεις

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση -Η ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσών -Όλες οι γλώσσες είναι ισότιmicroες και όλες οι γλωσσικές ποικιλίες είναι γλωσσικά συστήmicroατα που εξυπηρετούν συγκεκριmicroένες ανάγκες -Η γλωσσική διαφοροποίηση συναρτάται microε γεωγραφικά κοινωνικά πολιτισmicroικά κλπ δεδοmicroένα -Η γλωσσική microεταβολή είναι στη φύση των γλωσσών και δεν αποτελεί πρόβληmicroα -Οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται (πχ η επιρροή της ελληνικής σε άλλες και από άλλες γλώσσες) -Οι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία που

-Προφορικός καθηmicroερινός λόγος microαθητών (εmicroπειρία τους) αφήγηση περιστατικών περιγραφές διαλέκτων και κοινωνικών γλωσσών -Αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγο -Εξοικείωση microε τις επιστηmicroονικές προσεγγίσεις (ακαδηmicroαϊκός λόγος) σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα και τη γλωσσική αλλαγή (επιστηmicroονικά γραπτά κείmicroενα συνεντεύξεις οmicroιλίες) -Εξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότητα -Νέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των πηγών ανάλυση ndash

-Είδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσας -Γλώσσα- διάλεκτος και ιδίωmicroα διαφορές -Ο ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίηση -∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότητα -Έmicroφαση στον ρόλο των λεξικογραmicromicroατικών επιλογών στη διαmicroόρφωση της διαφοράς που έχει ένα γραπτό κείmicroενο ακαδηmicroαϊκού τύπου (ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη λεξιλόγιο υποταγmicroένος λόγος) από ένα προφορικό ή πολυτροπικό κείmicroενο -Ερmicroηνεία της ιστορικής διαφοροποίησης της ελληνικής σε

-Συλλογή microελέτη και κατάταξη διαλεκτικού υλικού από την τοπική κοινωνία ή από διάφορες διαλεκτόφωνες περιοχές -Επιχειρηmicroατολογία υπέρ κατά της γλωσσικής διαφοροποίησης οmicroοιογένειας ανάδειξη των δεδοmicroένων (κοινωνικών πολιτισmicroικών οικονοmicroικών κλπ) που προκαλούν τη γλωσσική διαφοροποίηση -Έρευνα στο διαδίκτυο για την αποτύπωση της διαλεκτικής ή της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας -Καθηmicroερινές και επιστηmicroονικές αντιλήψεις για τη γλωσσική ποικιλότητα έρευνα microε ερωτηmicroατολόγιο σε συmicromicroαθητές ή οικείους ενσωmicroάτωση των αποτελεσmicroάτων σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενο (ερευνητική εργασία) -Επικοινωνία microε παιδιά άλλων χωρών και συζήτηση για το ίδιο ζήτηmicroα η γλωσσική

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά) -να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή -να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή -να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα -να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

9

χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλο -Για διάφορους λόγους (κοινωνικούς πολιτικούς κλπ) κάποιες γλωσσικές ποικιλίες χρωmicroατίζονται θετικά και κάποιες αρνητικά κατά τη χρήση (κατανόηση και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου)

κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας -Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης) -∆ιαδικτυακά λεξικά που αναφέρονται στο λεξιλόγιο γεωγραφικών κοινωνικών οmicroάδων -Εξοικείωση microε έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδοmicroένων που αφορούν την ποικιλία χρήσεων από φυσικούς οmicroιλητές και οmicroιλήτριες

επίπεδο λέξης (πχ κλίση) πρότασης (πχ σύνταξη) και λεξιλογίου (πχ λέξεις που χάθηκαν ή προστέθηκαν)

ποικιλότητα και η αντιmicroετώπισή της σε διάφορες κοινωνίες -Προσέγγιση της γλωσσικής ποικιλότητας στον τύπο έρευνα microε τη χρήση σωmicroάτων κειmicroένων (πχ έρευνα σε δηmicroοσιογραφικό σώmicroα κειmicroένων για ανεύρεση λόγιων τύπων αλλά και στοιχείων του καθηmicroερινού προφορικού λόγου Σύνδεση microε την ταυτότητα του εντύπου και τοντη συγγραφέα) -Έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά για την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής -Μεταγραφές διαλεκτόφωνων κειmicroένων στην κοινή νέα ελληνική και το αντίθετοmiddot εντοπισmicroός διαφορών -Σύγκριση κειmicroένων από διαφορετικές διαλέκτους ιδιώmicroαταmiddot εντοπισmicroός διαφορών -∆ανεισmicroός η ελληνική ως δανείζουσα και δανειζόmicroενη γλώσσα (έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώmicroατα κειmicroένων)

-να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας -να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

10

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 6: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

προϋποθέσεις Αυτές microπορούν να συνοψιστούν ως εξής α) επιλογή θεmicroάτων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά προβλήmicroατα που απασχολούν τους νέους διεθνή προβλήmicroατα microε ενδιαφέρον κλπ β) αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων και από τα σχολικά βιβλία αλλά και από όποια άλλη πηγή κριθεί κατάλληλη και γ) εστίαση και διερεύνηση προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία

bull Ο δεύτερος άξονας εστιάζει το ενδιαφέρον του στους γραmicromicroατισmicroούς και τις δεξιότητες που καλύπτει το microάθηmicroα στην Α Λυκείου Βασικός στόχος του microαθήmicroατος είναι από τη microια να κατακτήσουν οι microαθητές και οι microαθήτριες τους γραmicromicroατισmicroούς ―εποmicroένως και τις δεξιότητες που σχετίζονται microε τους γραmicromicroατισmicroούς αυτούς― που εξασφαλίζουν την πλήρη και κριτική συmicromicroετοχή τους ως microελλοντικών πολιτών σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού και πολιτισmicroικού γίγνεσθαι και από την άλλη να διευκολύνει την ίδια τη σχολική πορεία τους microε δεδοmicroένα την ιδιαιτερότητα του σχολικού λόγου και τη σπουδαιότητά του για microια επιτυχηmicroένη σχολική και microετασχολική διαδροmicroή Γύρω από τους στόχους αυτούς συγκροτούνται οι προτάσεις που υπάρχουν στη στήλη laquoκαλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών (και δεξιοτήτων)raquo

Εδώ και χρόνια το ενδιαφέρον του γλωσσικού microαθήmicroατος στρέφεται πλέον προς την πραγmicroατική ζωή και αποmicroακρύνεται από τις παραδοσιακές αποπλαισιωmicroένες από τα κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα διδακτικές πρακτικές Με την ξεχωριστή στήλη που υπάρχει στους πίνακες επιχειρείται να καταστεί συνειδητό στους εκπαιδευτικούς το εύρος των γραmicromicroατισmicroών των κειmicroενικών πρακτικών και των γλωσσικών δεξιοτήτων που επιδιώκεται να καλλιεργηθούν

Μια προσεκτική ανάγνωση των περιεχοmicroένων της στήλης αυτής θα αναδείξει τρία νέα στοιχεία που προστίθενται τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών ως microέσων πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (microέσων για διάβασmicroα γράψιmicroο και επικοινωνία) την έmicroφαση στην ανάδειξη της κειmicroενικής πολυτροπικότητας και την έmicroφαση στον κριτικό γραmicromicroατισmicroό Και τα τρία αυτά νέα στοιχεία έχουν σχέση microε τον τρόπο που προσεγγίζονται η γλώσσα και τα κείmicroενα Από τη στιγmicroή που η γλώσσα θεωρείται αδιαχώριστο στοιχείο από τα καθηmicroερινά κοινωνικά συmicroβάντα και τις κοινωνικές πρακτικές που λαmicroβάνουν χώρα στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί το γεγονός ότι ένα microέρος της επικοινωνίας σήmicroερα διεξάγεται microέσω των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) όπου οι κειmicroενικές πραγmicroατώσεις συχνά διαφέρουν και η πολυτροπικότητα είναι περισσότερο εmicroφανής Απώτερο στόχο της διδασκαλίας αποτελεί η σύνδεση των κειmicroένων microε τη ζώσα καθηmicroερινότητα στο πλαίσιο των θεσmicroών εντός των οποίων παράγονται Αν στο πλαίσιο συγκεκριmicroένων θεσmicroών και για συγκεκριmicroένες κειmicroενικές πραγmicroατώσεις ο ρόλος των ΤΠΕ είναι σηmicroαντικός αυτό δεν microπορεί παρά να αναδειχθεί και να συζητηθεί Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την παραγωγή λόγου η ανάλυση του εκάστοτε κοινωνικού συmicroβάντος είναι αυτή που υπαγορεύει πέραν των άλλων και το είδος του κειmicroένου που θα παραχθεί (microε microολύβι και χαρτί σε υπολογιστή και σε ποιο περιβάλλον πολυτροπικό και τι είδους πολυτροπικότητα κλπ)

bull Ο τρίτος άξονας οι γνώσεις για τη γλώσσα παραδοσιακά φαίνεται να κυριαρχεί

στη γλωσσική διδασκαλία οι σύγχρονες όmicroως επιστηmicroονικές συζητήσεις στον εν λόγω τοmicroέα επισηmicroαίνουν δύο σηmicroαντικά ζητήmicroατα σε σχέση microε το παρελθόν ότι η εστίαση στις γνώσεις για τη γλώσσα δεν microπορεί να είναι αυτοσκοπός αλλά θα πρέπει να εξυπηρετεί την κατανόηση και κριτική ανάγνωση των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου και ότι οι γνώσεις αυτές δεν πρέπει να ταυτίζονται microε τη διδασκαλία της Γραmicromicroατικής microε το γνωστό παραδοσιακό περιεχόmicroενο και τρόπο Με αυτά ως δεδοmicroένα το περιεχόmicroενο των γλωσσικών φαινοmicroένων που εξετάζονται στο παρόν Πρόγραmicromicroα Σπουδών προέρχεται πρωτίστως από τα ισχύοντα διδακτικά εγχειρίδια microε κάποιες προσθήκες ή αλλαγές όπου αυτό επιβάλλεται

6

Οι γνώσεις για τη γλώσσα αποτελούν εργαλεία που θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοούν αλλά και να παράγουν microε microεγαλύτερη επάρκεια microεγάλη ποικιλία κειmicroένων Παρότι δηλαδή οι γνώσεις αυτές παρουσιάζονται σε διαφορετικές ενότητες προκειmicroένου να συνδέονται microε τα ισχύοντα στις παράλληλες στήλες πρέπει να αποτελούν καθηmicroερινά εργαλεία από τα οποία θα χρησιmicroοποιούνται τα καταλληλότερα για την εξυπηρέτηση των αναγκών που προκύπτουν Με την έννοια αυτή οι γνώσεις για τη γλώσσα όπως άλλωστε ισχύει και για τις άλλες στήλες δεν αποτελούν ύλη που διδάσκεται microε συγκεκριmicroένη και δεδοmicroένη χρονική σειρά Αποτελούν τα εργαλεία που προσφέρονται για να καταστήσουν τους microαθητές και τις microαθήτριες επαρκείς εγγράmicromicroατους πολίτες σε microια κοινωνία όπου η χρήση του λόγου και των κειmicroένων παίζει καθοριστικό ρόλο

Εν κατακλείδι στη συγκεκριmicroένη στήλη δίνονται οι κυριότερες κάθε φορά γνώσεις για τη γλώσσα που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν προκειmicroένου αφενός να κατανοηθεί καλύτερα ο κόσmicroος που αναπαρίσταται στα κείmicroενα (πρώτη στήλη) αφετέρου να κατακτηθούν πληρέστερα οι προτεινόmicroενοι γραmicromicroατισmicroοί (δεύτερη στήλη)

bull Τέλος ο τέταρτος άξονας δηλαδή οι διδακτικές πρακτικές αποτελεί τον χώρο

στον οποίο περιγράφονται οι απαραίτητες πρακτικές για την επίτευξη των άλλων στόχων ∆ίνεται βαρύτητα σε διδασκαλίες που έχουν πρωταγωνιστές τους microαθητές και τις microαθήτριες αφού προβλέπονται συλλογή δεδοmicroένων αναλύσεις συγκρίσεις κλπ αλλά πρωτίστως έρευνες microικρής ή και microεγαλύτερης έκτασης Στο πρόγραmicromicroα αυτό αλλά και στη βαθmicroίδα του Λυκείου γενικότερα η έρευνα ως microαθησιακή διαδικασία θεωρείται κοmicroβικής σηmicroασίας καθώς ενεργοποιεί microαθητέςτριες και διδάσκοντεςσες προς την κατεύθυνση της δηmicroιουργικής ερευνητικής microάθησης Στην πορεία αυτή προκύπτουν σηmicroαντικά οφέλη και από το αποτέλεσmicroα που προκύπτει από την έρευνα αλλά ―καmicroιά φορά ίσως περισσότερο― από την πορεία προς την επίτευξή του Αυτό σηmicroαίνει ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες δεν καλούνται απλώς να microάθουν microια laquoνέα ύληraquo αλλά τους ζητείται να είναι πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες στη διερεύνηση ποικίλων κοινωνικών πολιτισmicroικών γλωσσικών κλπ ζητηmicroάτων και προβληmicroάτων

Η ερευνητική εργασία ειδικότερα είναι ένα απαιτητικό κειmicroενικό είδος το οποίο παρέχει τα παρακάτω πλεονεκτήmicroατα καθίσταται ευκολότερα δυνατή η εναλλαγή ανάmicroεσα στην καθηmicroερινή και την επιστηmicroονική προσέγγιση των ποικίλων ζητηmicroάτων που διερευνώνται (βλ πρώτη στήλη) microε την έρευνα δοκιmicroάζεται αξιολογείται και διευρύνεται η γλωσσική επάρκεια των microαθητών και των microαθητριών αποκτώνται γνώσεις για τον κόσmicroο και διαmicroορφώνονται πιο νηφάλιες στάσεις για την ανάγνωση των ποικίλων θεmicroάτων που διερευνώνται κατανοείται πολύ καλύτερα η ποικιλία των διαφορετικών οπτικών στην προσέγγιση των ζητηmicroάτων και προκαλείται απαιτείται η τεκmicroηριωmicroένη τοποθέτηση των παιδιών στις διαφορές αυτές τέλος είναι το είδος του κειmicroένου που επιτρέπει τη microε λειτουργικό και κριτικό τρόπο οργανική αξιοποίηση όλων των τεχνολογιών πρακτικής γραmicromicroατισmicroού του έντυπου και του διαδικτυακού κόσmicroου κατά την αναζήτηση πληροφοριών και όλων των microέσων παραγωγής γραπτού λόγου κατά τη γραφή (microολύβι χαρτί Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου Προγράmicromicroατα Παρουσίασης κλπ) Έτσι η ίδια η διαδικασία της παραγωγής λόγου θεωρείται εξίσου σηmicroαντική microε τις γνώσεις που αποκτώνται

Στη στήλη αυτή προτείνονται ενδεικτικές πρακτικές που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς Εννοείται ότι δε θα πραγmicroατωθούν όλες στην τάξη και microε συγκεκριmicroένη σειρά ούτε βέβαια θα είναι αποκοmicromicroένες microικροασκήσεις Αποτελούν ενδεικτικές δραστηριότητες microικρότερων ή ευρύτερων διδακτικών ενοτήτων τύπου σχεδίων εργασίας (project) τις οποίες οι εκπαιδευτικοί θα οργανώσουν microε τη δική τους λογική microε την έκταση και τη σειρά που προσφέρεται στην τάξη τους σύmicroφωνα microε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της microαθησιακής τους κοινότητας Είναι προφανές εποmicroένως ότι σε κάθε ενότητα υπάρχει η δυνατότητα περισσότερων από ένα σχεδίων εργασίας τα οποία microπορεί να

7

είναι microικρής ή microεγάλης χρονικής διάρκειας Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δε δίνονται πολλές διδακτικές ενότητες αλλά ένας περιορισmicroένος αριθmicroός (microόνο τέσσερις) microε δεδοmicroένη την εβδοmicroαδιαία χρονική διάρκεια του microαθήmicroατος και την έmicroφαση στη διεκπεραίωση εργασιών διερευνητικού χαρακτήρα οι οποίες είναι χρονοβόρες

Επισηmicroαίνεται εδώ microε έmicroφαση ότι ο σχεδιασmicroός του microαθήmicroατος δε θα πρέπει να γίνεται microε βάση τις σελίδες των διαθέσιmicroων εγχειριδίων αλλά microε βάση τις πρακτικές στις οποίες θα εmicroπλακούν τα παιδιά στο πλαίσιο των οποίων θα κατακτηθούν οι γνώσεις για τη γλώσσα οι γραmicromicroατισmicroοί και οι γνώσεις για τον κόσmicroο Στη στήλη αυτή επιχειρείται επίσης να αποτυπωθεί σε επίπεδο διδακτικών πρακτικών η δηmicroιουργικότητα του σχεδιασmicroού της διδασκαλίας ο οποίος είναι απαραίτητο να γίνεται στην αρχή της σχολικής χρονιάς

Επισηmicroαίνεται και πάλι microε έmicroφαση ότι οι προτεινόmicroενες διδακτικές πρακτικές ―εκτός του ότι είναι ενδεικτικές― είναι πολλές όχι για να διδαχθούν όλες αλλά για να υπάρχει η δυνατότητα επιλογών προκειmicroένου να καλύπτονται πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα (εκπαιδευτικών και microαθητώντριών) και δεδοmicroένα (τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφορές)

8

Προτεινόmicroενο πλαίσιο για το Πρόγραmicromicroα Σπουδών της Α Λυκείου (Νεοελληνική γλώσσα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή (σχολικό βιβλίο σελ 16-37 48-59 60-65 70-71)

Στοχοθεσία κατανόηση της ύπαρξης γλωσσικής ποικιλότητας (διαχρονικής γεωγραφικής κοινωνικής επιστηmicroονικής) και κριτική σύνδεσή της microε κοινωνικές πρακτικές και κειmicroενικές πραγmicroατώσεις

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση -Η ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσών -Όλες οι γλώσσες είναι ισότιmicroες και όλες οι γλωσσικές ποικιλίες είναι γλωσσικά συστήmicroατα που εξυπηρετούν συγκεκριmicroένες ανάγκες -Η γλωσσική διαφοροποίηση συναρτάται microε γεωγραφικά κοινωνικά πολιτισmicroικά κλπ δεδοmicroένα -Η γλωσσική microεταβολή είναι στη φύση των γλωσσών και δεν αποτελεί πρόβληmicroα -Οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται (πχ η επιρροή της ελληνικής σε άλλες και από άλλες γλώσσες) -Οι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία που

-Προφορικός καθηmicroερινός λόγος microαθητών (εmicroπειρία τους) αφήγηση περιστατικών περιγραφές διαλέκτων και κοινωνικών γλωσσών -Αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγο -Εξοικείωση microε τις επιστηmicroονικές προσεγγίσεις (ακαδηmicroαϊκός λόγος) σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα και τη γλωσσική αλλαγή (επιστηmicroονικά γραπτά κείmicroενα συνεντεύξεις οmicroιλίες) -Εξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότητα -Νέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των πηγών ανάλυση ndash

-Είδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσας -Γλώσσα- διάλεκτος και ιδίωmicroα διαφορές -Ο ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίηση -∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότητα -Έmicroφαση στον ρόλο των λεξικογραmicromicroατικών επιλογών στη διαmicroόρφωση της διαφοράς που έχει ένα γραπτό κείmicroενο ακαδηmicroαϊκού τύπου (ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη λεξιλόγιο υποταγmicroένος λόγος) από ένα προφορικό ή πολυτροπικό κείmicroενο -Ερmicroηνεία της ιστορικής διαφοροποίησης της ελληνικής σε

-Συλλογή microελέτη και κατάταξη διαλεκτικού υλικού από την τοπική κοινωνία ή από διάφορες διαλεκτόφωνες περιοχές -Επιχειρηmicroατολογία υπέρ κατά της γλωσσικής διαφοροποίησης οmicroοιογένειας ανάδειξη των δεδοmicroένων (κοινωνικών πολιτισmicroικών οικονοmicroικών κλπ) που προκαλούν τη γλωσσική διαφοροποίηση -Έρευνα στο διαδίκτυο για την αποτύπωση της διαλεκτικής ή της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας -Καθηmicroερινές και επιστηmicroονικές αντιλήψεις για τη γλωσσική ποικιλότητα έρευνα microε ερωτηmicroατολόγιο σε συmicromicroαθητές ή οικείους ενσωmicroάτωση των αποτελεσmicroάτων σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενο (ερευνητική εργασία) -Επικοινωνία microε παιδιά άλλων χωρών και συζήτηση για το ίδιο ζήτηmicroα η γλωσσική

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά) -να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή -να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή -να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα -να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

9

χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλο -Για διάφορους λόγους (κοινωνικούς πολιτικούς κλπ) κάποιες γλωσσικές ποικιλίες χρωmicroατίζονται θετικά και κάποιες αρνητικά κατά τη χρήση (κατανόηση και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου)

κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας -Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης) -∆ιαδικτυακά λεξικά που αναφέρονται στο λεξιλόγιο γεωγραφικών κοινωνικών οmicroάδων -Εξοικείωση microε έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδοmicroένων που αφορούν την ποικιλία χρήσεων από φυσικούς οmicroιλητές και οmicroιλήτριες

επίπεδο λέξης (πχ κλίση) πρότασης (πχ σύνταξη) και λεξιλογίου (πχ λέξεις που χάθηκαν ή προστέθηκαν)

ποικιλότητα και η αντιmicroετώπισή της σε διάφορες κοινωνίες -Προσέγγιση της γλωσσικής ποικιλότητας στον τύπο έρευνα microε τη χρήση σωmicroάτων κειmicroένων (πχ έρευνα σε δηmicroοσιογραφικό σώmicroα κειmicroένων για ανεύρεση λόγιων τύπων αλλά και στοιχείων του καθηmicroερινού προφορικού λόγου Σύνδεση microε την ταυτότητα του εντύπου και τοντη συγγραφέα) -Έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά για την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής -Μεταγραφές διαλεκτόφωνων κειmicroένων στην κοινή νέα ελληνική και το αντίθετοmiddot εντοπισmicroός διαφορών -Σύγκριση κειmicroένων από διαφορετικές διαλέκτους ιδιώmicroαταmiddot εντοπισmicroός διαφορών -∆ανεισmicroός η ελληνική ως δανείζουσα και δανειζόmicroενη γλώσσα (έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώmicroατα κειmicroένων)

-να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας -να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

10

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 7: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

Οι γνώσεις για τη γλώσσα αποτελούν εργαλεία που θα βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοούν αλλά και να παράγουν microε microεγαλύτερη επάρκεια microεγάλη ποικιλία κειmicroένων Παρότι δηλαδή οι γνώσεις αυτές παρουσιάζονται σε διαφορετικές ενότητες προκειmicroένου να συνδέονται microε τα ισχύοντα στις παράλληλες στήλες πρέπει να αποτελούν καθηmicroερινά εργαλεία από τα οποία θα χρησιmicroοποιούνται τα καταλληλότερα για την εξυπηρέτηση των αναγκών που προκύπτουν Με την έννοια αυτή οι γνώσεις για τη γλώσσα όπως άλλωστε ισχύει και για τις άλλες στήλες δεν αποτελούν ύλη που διδάσκεται microε συγκεκριmicroένη και δεδοmicroένη χρονική σειρά Αποτελούν τα εργαλεία που προσφέρονται για να καταστήσουν τους microαθητές και τις microαθήτριες επαρκείς εγγράmicromicroατους πολίτες σε microια κοινωνία όπου η χρήση του λόγου και των κειmicroένων παίζει καθοριστικό ρόλο

Εν κατακλείδι στη συγκεκριmicroένη στήλη δίνονται οι κυριότερες κάθε φορά γνώσεις για τη γλώσσα που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν προκειmicroένου αφενός να κατανοηθεί καλύτερα ο κόσmicroος που αναπαρίσταται στα κείmicroενα (πρώτη στήλη) αφετέρου να κατακτηθούν πληρέστερα οι προτεινόmicroενοι γραmicromicroατισmicroοί (δεύτερη στήλη)

bull Τέλος ο τέταρτος άξονας δηλαδή οι διδακτικές πρακτικές αποτελεί τον χώρο

στον οποίο περιγράφονται οι απαραίτητες πρακτικές για την επίτευξη των άλλων στόχων ∆ίνεται βαρύτητα σε διδασκαλίες που έχουν πρωταγωνιστές τους microαθητές και τις microαθήτριες αφού προβλέπονται συλλογή δεδοmicroένων αναλύσεις συγκρίσεις κλπ αλλά πρωτίστως έρευνες microικρής ή και microεγαλύτερης έκτασης Στο πρόγραmicromicroα αυτό αλλά και στη βαθmicroίδα του Λυκείου γενικότερα η έρευνα ως microαθησιακή διαδικασία θεωρείται κοmicroβικής σηmicroασίας καθώς ενεργοποιεί microαθητέςτριες και διδάσκοντεςσες προς την κατεύθυνση της δηmicroιουργικής ερευνητικής microάθησης Στην πορεία αυτή προκύπτουν σηmicroαντικά οφέλη και από το αποτέλεσmicroα που προκύπτει από την έρευνα αλλά ―καmicroιά φορά ίσως περισσότερο― από την πορεία προς την επίτευξή του Αυτό σηmicroαίνει ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες δεν καλούνται απλώς να microάθουν microια laquoνέα ύληraquo αλλά τους ζητείται να είναι πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες στη διερεύνηση ποικίλων κοινωνικών πολιτισmicroικών γλωσσικών κλπ ζητηmicroάτων και προβληmicroάτων

Η ερευνητική εργασία ειδικότερα είναι ένα απαιτητικό κειmicroενικό είδος το οποίο παρέχει τα παρακάτω πλεονεκτήmicroατα καθίσταται ευκολότερα δυνατή η εναλλαγή ανάmicroεσα στην καθηmicroερινή και την επιστηmicroονική προσέγγιση των ποικίλων ζητηmicroάτων που διερευνώνται (βλ πρώτη στήλη) microε την έρευνα δοκιmicroάζεται αξιολογείται και διευρύνεται η γλωσσική επάρκεια των microαθητών και των microαθητριών αποκτώνται γνώσεις για τον κόσmicroο και διαmicroορφώνονται πιο νηφάλιες στάσεις για την ανάγνωση των ποικίλων θεmicroάτων που διερευνώνται κατανοείται πολύ καλύτερα η ποικιλία των διαφορετικών οπτικών στην προσέγγιση των ζητηmicroάτων και προκαλείται απαιτείται η τεκmicroηριωmicroένη τοποθέτηση των παιδιών στις διαφορές αυτές τέλος είναι το είδος του κειmicroένου που επιτρέπει τη microε λειτουργικό και κριτικό τρόπο οργανική αξιοποίηση όλων των τεχνολογιών πρακτικής γραmicromicroατισmicroού του έντυπου και του διαδικτυακού κόσmicroου κατά την αναζήτηση πληροφοριών και όλων των microέσων παραγωγής γραπτού λόγου κατά τη γραφή (microολύβι χαρτί Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου Προγράmicromicroατα Παρουσίασης κλπ) Έτσι η ίδια η διαδικασία της παραγωγής λόγου θεωρείται εξίσου σηmicroαντική microε τις γνώσεις που αποκτώνται

Στη στήλη αυτή προτείνονται ενδεικτικές πρακτικές που θα microπορούσαν να αξιοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς Εννοείται ότι δε θα πραγmicroατωθούν όλες στην τάξη και microε συγκεκριmicroένη σειρά ούτε βέβαια θα είναι αποκοmicromicroένες microικροασκήσεις Αποτελούν ενδεικτικές δραστηριότητες microικρότερων ή ευρύτερων διδακτικών ενοτήτων τύπου σχεδίων εργασίας (project) τις οποίες οι εκπαιδευτικοί θα οργανώσουν microε τη δική τους λογική microε την έκταση και τη σειρά που προσφέρεται στην τάξη τους σύmicroφωνα microε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της microαθησιακής τους κοινότητας Είναι προφανές εποmicroένως ότι σε κάθε ενότητα υπάρχει η δυνατότητα περισσότερων από ένα σχεδίων εργασίας τα οποία microπορεί να

7

είναι microικρής ή microεγάλης χρονικής διάρκειας Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δε δίνονται πολλές διδακτικές ενότητες αλλά ένας περιορισmicroένος αριθmicroός (microόνο τέσσερις) microε δεδοmicroένη την εβδοmicroαδιαία χρονική διάρκεια του microαθήmicroατος και την έmicroφαση στη διεκπεραίωση εργασιών διερευνητικού χαρακτήρα οι οποίες είναι χρονοβόρες

Επισηmicroαίνεται εδώ microε έmicroφαση ότι ο σχεδιασmicroός του microαθήmicroατος δε θα πρέπει να γίνεται microε βάση τις σελίδες των διαθέσιmicroων εγχειριδίων αλλά microε βάση τις πρακτικές στις οποίες θα εmicroπλακούν τα παιδιά στο πλαίσιο των οποίων θα κατακτηθούν οι γνώσεις για τη γλώσσα οι γραmicromicroατισmicroοί και οι γνώσεις για τον κόσmicroο Στη στήλη αυτή επιχειρείται επίσης να αποτυπωθεί σε επίπεδο διδακτικών πρακτικών η δηmicroιουργικότητα του σχεδιασmicroού της διδασκαλίας ο οποίος είναι απαραίτητο να γίνεται στην αρχή της σχολικής χρονιάς

Επισηmicroαίνεται και πάλι microε έmicroφαση ότι οι προτεινόmicroενες διδακτικές πρακτικές ―εκτός του ότι είναι ενδεικτικές― είναι πολλές όχι για να διδαχθούν όλες αλλά για να υπάρχει η δυνατότητα επιλογών προκειmicroένου να καλύπτονται πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα (εκπαιδευτικών και microαθητώντριών) και δεδοmicroένα (τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφορές)

8

Προτεινόmicroενο πλαίσιο για το Πρόγραmicromicroα Σπουδών της Α Λυκείου (Νεοελληνική γλώσσα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή (σχολικό βιβλίο σελ 16-37 48-59 60-65 70-71)

Στοχοθεσία κατανόηση της ύπαρξης γλωσσικής ποικιλότητας (διαχρονικής γεωγραφικής κοινωνικής επιστηmicroονικής) και κριτική σύνδεσή της microε κοινωνικές πρακτικές και κειmicroενικές πραγmicroατώσεις

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση -Η ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσών -Όλες οι γλώσσες είναι ισότιmicroες και όλες οι γλωσσικές ποικιλίες είναι γλωσσικά συστήmicroατα που εξυπηρετούν συγκεκριmicroένες ανάγκες -Η γλωσσική διαφοροποίηση συναρτάται microε γεωγραφικά κοινωνικά πολιτισmicroικά κλπ δεδοmicroένα -Η γλωσσική microεταβολή είναι στη φύση των γλωσσών και δεν αποτελεί πρόβληmicroα -Οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται (πχ η επιρροή της ελληνικής σε άλλες και από άλλες γλώσσες) -Οι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία που

-Προφορικός καθηmicroερινός λόγος microαθητών (εmicroπειρία τους) αφήγηση περιστατικών περιγραφές διαλέκτων και κοινωνικών γλωσσών -Αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγο -Εξοικείωση microε τις επιστηmicroονικές προσεγγίσεις (ακαδηmicroαϊκός λόγος) σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα και τη γλωσσική αλλαγή (επιστηmicroονικά γραπτά κείmicroενα συνεντεύξεις οmicroιλίες) -Εξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότητα -Νέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των πηγών ανάλυση ndash

-Είδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσας -Γλώσσα- διάλεκτος και ιδίωmicroα διαφορές -Ο ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίηση -∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότητα -Έmicroφαση στον ρόλο των λεξικογραmicromicroατικών επιλογών στη διαmicroόρφωση της διαφοράς που έχει ένα γραπτό κείmicroενο ακαδηmicroαϊκού τύπου (ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη λεξιλόγιο υποταγmicroένος λόγος) από ένα προφορικό ή πολυτροπικό κείmicroενο -Ερmicroηνεία της ιστορικής διαφοροποίησης της ελληνικής σε

-Συλλογή microελέτη και κατάταξη διαλεκτικού υλικού από την τοπική κοινωνία ή από διάφορες διαλεκτόφωνες περιοχές -Επιχειρηmicroατολογία υπέρ κατά της γλωσσικής διαφοροποίησης οmicroοιογένειας ανάδειξη των δεδοmicroένων (κοινωνικών πολιτισmicroικών οικονοmicroικών κλπ) που προκαλούν τη γλωσσική διαφοροποίηση -Έρευνα στο διαδίκτυο για την αποτύπωση της διαλεκτικής ή της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας -Καθηmicroερινές και επιστηmicroονικές αντιλήψεις για τη γλωσσική ποικιλότητα έρευνα microε ερωτηmicroατολόγιο σε συmicromicroαθητές ή οικείους ενσωmicroάτωση των αποτελεσmicroάτων σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενο (ερευνητική εργασία) -Επικοινωνία microε παιδιά άλλων χωρών και συζήτηση για το ίδιο ζήτηmicroα η γλωσσική

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά) -να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή -να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή -να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα -να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

9

χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλο -Για διάφορους λόγους (κοινωνικούς πολιτικούς κλπ) κάποιες γλωσσικές ποικιλίες χρωmicroατίζονται θετικά και κάποιες αρνητικά κατά τη χρήση (κατανόηση και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου)

κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας -Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης) -∆ιαδικτυακά λεξικά που αναφέρονται στο λεξιλόγιο γεωγραφικών κοινωνικών οmicroάδων -Εξοικείωση microε έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδοmicroένων που αφορούν την ποικιλία χρήσεων από φυσικούς οmicroιλητές και οmicroιλήτριες

επίπεδο λέξης (πχ κλίση) πρότασης (πχ σύνταξη) και λεξιλογίου (πχ λέξεις που χάθηκαν ή προστέθηκαν)

ποικιλότητα και η αντιmicroετώπισή της σε διάφορες κοινωνίες -Προσέγγιση της γλωσσικής ποικιλότητας στον τύπο έρευνα microε τη χρήση σωmicroάτων κειmicroένων (πχ έρευνα σε δηmicroοσιογραφικό σώmicroα κειmicroένων για ανεύρεση λόγιων τύπων αλλά και στοιχείων του καθηmicroερινού προφορικού λόγου Σύνδεση microε την ταυτότητα του εντύπου και τοντη συγγραφέα) -Έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά για την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής -Μεταγραφές διαλεκτόφωνων κειmicroένων στην κοινή νέα ελληνική και το αντίθετοmiddot εντοπισmicroός διαφορών -Σύγκριση κειmicroένων από διαφορετικές διαλέκτους ιδιώmicroαταmiddot εντοπισmicroός διαφορών -∆ανεισmicroός η ελληνική ως δανείζουσα και δανειζόmicroενη γλώσσα (έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώmicroατα κειmicroένων)

-να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας -να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

10

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 8: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

είναι microικρής ή microεγάλης χρονικής διάρκειας Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δε δίνονται πολλές διδακτικές ενότητες αλλά ένας περιορισmicroένος αριθmicroός (microόνο τέσσερις) microε δεδοmicroένη την εβδοmicroαδιαία χρονική διάρκεια του microαθήmicroατος και την έmicroφαση στη διεκπεραίωση εργασιών διερευνητικού χαρακτήρα οι οποίες είναι χρονοβόρες

Επισηmicroαίνεται εδώ microε έmicroφαση ότι ο σχεδιασmicroός του microαθήmicroατος δε θα πρέπει να γίνεται microε βάση τις σελίδες των διαθέσιmicroων εγχειριδίων αλλά microε βάση τις πρακτικές στις οποίες θα εmicroπλακούν τα παιδιά στο πλαίσιο των οποίων θα κατακτηθούν οι γνώσεις για τη γλώσσα οι γραmicromicroατισmicroοί και οι γνώσεις για τον κόσmicroο Στη στήλη αυτή επιχειρείται επίσης να αποτυπωθεί σε επίπεδο διδακτικών πρακτικών η δηmicroιουργικότητα του σχεδιασmicroού της διδασκαλίας ο οποίος είναι απαραίτητο να γίνεται στην αρχή της σχολικής χρονιάς

Επισηmicroαίνεται και πάλι microε έmicroφαση ότι οι προτεινόmicroενες διδακτικές πρακτικές ―εκτός του ότι είναι ενδεικτικές― είναι πολλές όχι για να διδαχθούν όλες αλλά για να υπάρχει η δυνατότητα επιλογών προκειmicroένου να καλύπτονται πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα (εκπαιδευτικών και microαθητώντριών) και δεδοmicroένα (τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφορές)

8

Προτεινόmicroενο πλαίσιο για το Πρόγραmicromicroα Σπουδών της Α Λυκείου (Νεοελληνική γλώσσα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή (σχολικό βιβλίο σελ 16-37 48-59 60-65 70-71)

Στοχοθεσία κατανόηση της ύπαρξης γλωσσικής ποικιλότητας (διαχρονικής γεωγραφικής κοινωνικής επιστηmicroονικής) και κριτική σύνδεσή της microε κοινωνικές πρακτικές και κειmicroενικές πραγmicroατώσεις

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση -Η ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσών -Όλες οι γλώσσες είναι ισότιmicroες και όλες οι γλωσσικές ποικιλίες είναι γλωσσικά συστήmicroατα που εξυπηρετούν συγκεκριmicroένες ανάγκες -Η γλωσσική διαφοροποίηση συναρτάται microε γεωγραφικά κοινωνικά πολιτισmicroικά κλπ δεδοmicroένα -Η γλωσσική microεταβολή είναι στη φύση των γλωσσών και δεν αποτελεί πρόβληmicroα -Οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται (πχ η επιρροή της ελληνικής σε άλλες και από άλλες γλώσσες) -Οι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία που

-Προφορικός καθηmicroερινός λόγος microαθητών (εmicroπειρία τους) αφήγηση περιστατικών περιγραφές διαλέκτων και κοινωνικών γλωσσών -Αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγο -Εξοικείωση microε τις επιστηmicroονικές προσεγγίσεις (ακαδηmicroαϊκός λόγος) σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα και τη γλωσσική αλλαγή (επιστηmicroονικά γραπτά κείmicroενα συνεντεύξεις οmicroιλίες) -Εξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότητα -Νέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των πηγών ανάλυση ndash

-Είδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσας -Γλώσσα- διάλεκτος και ιδίωmicroα διαφορές -Ο ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίηση -∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότητα -Έmicroφαση στον ρόλο των λεξικογραmicromicroατικών επιλογών στη διαmicroόρφωση της διαφοράς που έχει ένα γραπτό κείmicroενο ακαδηmicroαϊκού τύπου (ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη λεξιλόγιο υποταγmicroένος λόγος) από ένα προφορικό ή πολυτροπικό κείmicroενο -Ερmicroηνεία της ιστορικής διαφοροποίησης της ελληνικής σε

-Συλλογή microελέτη και κατάταξη διαλεκτικού υλικού από την τοπική κοινωνία ή από διάφορες διαλεκτόφωνες περιοχές -Επιχειρηmicroατολογία υπέρ κατά της γλωσσικής διαφοροποίησης οmicroοιογένειας ανάδειξη των δεδοmicroένων (κοινωνικών πολιτισmicroικών οικονοmicroικών κλπ) που προκαλούν τη γλωσσική διαφοροποίηση -Έρευνα στο διαδίκτυο για την αποτύπωση της διαλεκτικής ή της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας -Καθηmicroερινές και επιστηmicroονικές αντιλήψεις για τη γλωσσική ποικιλότητα έρευνα microε ερωτηmicroατολόγιο σε συmicromicroαθητές ή οικείους ενσωmicroάτωση των αποτελεσmicroάτων σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενο (ερευνητική εργασία) -Επικοινωνία microε παιδιά άλλων χωρών και συζήτηση για το ίδιο ζήτηmicroα η γλωσσική

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά) -να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή -να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή -να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα -να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

9

χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλο -Για διάφορους λόγους (κοινωνικούς πολιτικούς κλπ) κάποιες γλωσσικές ποικιλίες χρωmicroατίζονται θετικά και κάποιες αρνητικά κατά τη χρήση (κατανόηση και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου)

κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας -Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης) -∆ιαδικτυακά λεξικά που αναφέρονται στο λεξιλόγιο γεωγραφικών κοινωνικών οmicroάδων -Εξοικείωση microε έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδοmicroένων που αφορούν την ποικιλία χρήσεων από φυσικούς οmicroιλητές και οmicroιλήτριες

επίπεδο λέξης (πχ κλίση) πρότασης (πχ σύνταξη) και λεξιλογίου (πχ λέξεις που χάθηκαν ή προστέθηκαν)

ποικιλότητα και η αντιmicroετώπισή της σε διάφορες κοινωνίες -Προσέγγιση της γλωσσικής ποικιλότητας στον τύπο έρευνα microε τη χρήση σωmicroάτων κειmicroένων (πχ έρευνα σε δηmicroοσιογραφικό σώmicroα κειmicroένων για ανεύρεση λόγιων τύπων αλλά και στοιχείων του καθηmicroερινού προφορικού λόγου Σύνδεση microε την ταυτότητα του εντύπου και τοντη συγγραφέα) -Έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά για την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής -Μεταγραφές διαλεκτόφωνων κειmicroένων στην κοινή νέα ελληνική και το αντίθετοmiddot εντοπισmicroός διαφορών -Σύγκριση κειmicroένων από διαφορετικές διαλέκτους ιδιώmicroαταmiddot εντοπισmicroός διαφορών -∆ανεισmicroός η ελληνική ως δανείζουσα και δανειζόmicroενη γλώσσα (έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώmicroατα κειmicroένων)

-να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας -να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

10

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 9: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

Προτεινόmicroενο πλαίσιο για το Πρόγραmicromicroα Σπουδών της Α Λυκείου (Νεοελληνική γλώσσα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγή (σχολικό βιβλίο σελ 16-37 48-59 60-65 70-71)

Στοχοθεσία κατανόηση της ύπαρξης γλωσσικής ποικιλότητας (διαχρονικής γεωγραφικής κοινωνικής επιστηmicroονικής) και κριτική σύνδεσή της microε κοινωνικές πρακτικές και κειmicroενικές πραγmicroατώσεις

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση -Η ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσών -Όλες οι γλώσσες είναι ισότιmicroες και όλες οι γλωσσικές ποικιλίες είναι γλωσσικά συστήmicroατα που εξυπηρετούν συγκεκριmicroένες ανάγκες -Η γλωσσική διαφοροποίηση συναρτάται microε γεωγραφικά κοινωνικά πολιτισmicroικά κλπ δεδοmicroένα -Η γλωσσική microεταβολή είναι στη φύση των γλωσσών και δεν αποτελεί πρόβληmicroα -Οι γλώσσες αλληλοεπηρεάζονται (πχ η επιρροή της ελληνικής σε άλλες και από άλλες γλώσσες) -Οι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία που

-Προφορικός καθηmicroερινός λόγος microαθητών (εmicroπειρία τους) αφήγηση περιστατικών περιγραφές διαλέκτων και κοινωνικών γλωσσών -Αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγο -Εξοικείωση microε τις επιστηmicroονικές προσεγγίσεις (ακαδηmicroαϊκός λόγος) σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα και τη γλωσσική αλλαγή (επιστηmicroονικά γραπτά κείmicroενα συνεντεύξεις οmicroιλίες) -Εξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότητα -Νέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των πηγών ανάλυση ndash

-Είδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική) διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσας -Γλώσσα- διάλεκτος και ιδίωmicroα διαφορές -Ο ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική διαφοροποίηση -∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότητα -Έmicroφαση στον ρόλο των λεξικογραmicromicroατικών επιλογών στη διαmicroόρφωση της διαφοράς που έχει ένα γραπτό κείmicroενο ακαδηmicroαϊκού τύπου (ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη λεξιλόγιο υποταγmicroένος λόγος) από ένα προφορικό ή πολυτροπικό κείmicroενο -Ερmicroηνεία της ιστορικής διαφοροποίησης της ελληνικής σε

-Συλλογή microελέτη και κατάταξη διαλεκτικού υλικού από την τοπική κοινωνία ή από διάφορες διαλεκτόφωνες περιοχές -Επιχειρηmicroατολογία υπέρ κατά της γλωσσικής διαφοροποίησης οmicroοιογένειας ανάδειξη των δεδοmicroένων (κοινωνικών πολιτισmicroικών οικονοmicroικών κλπ) που προκαλούν τη γλωσσική διαφοροποίηση -Έρευνα στο διαδίκτυο για την αποτύπωση της διαλεκτικής ή της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας -Καθηmicroερινές και επιστηmicroονικές αντιλήψεις για τη γλωσσική ποικιλότητα έρευνα microε ερωτηmicroατολόγιο σε συmicromicroαθητές ή οικείους ενσωmicroάτωση των αποτελεσmicroάτων σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενο (ερευνητική εργασία) -Επικοινωνία microε παιδιά άλλων χωρών και συζήτηση για το ίδιο ζήτηmicroα η γλωσσική

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό (προφορικά γραπτά) -να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική microεταβολή -να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή -να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα -να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών τους

9

χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλο -Για διάφορους λόγους (κοινωνικούς πολιτικούς κλπ) κάποιες γλωσσικές ποικιλίες χρωmicroατίζονται θετικά και κάποιες αρνητικά κατά τη χρήση (κατανόηση και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου)

κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας -Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης) -∆ιαδικτυακά λεξικά που αναφέρονται στο λεξιλόγιο γεωγραφικών κοινωνικών οmicroάδων -Εξοικείωση microε έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδοmicroένων που αφορούν την ποικιλία χρήσεων από φυσικούς οmicroιλητές και οmicroιλήτριες

επίπεδο λέξης (πχ κλίση) πρότασης (πχ σύνταξη) και λεξιλογίου (πχ λέξεις που χάθηκαν ή προστέθηκαν)

ποικιλότητα και η αντιmicroετώπισή της σε διάφορες κοινωνίες -Προσέγγιση της γλωσσικής ποικιλότητας στον τύπο έρευνα microε τη χρήση σωmicroάτων κειmicroένων (πχ έρευνα σε δηmicroοσιογραφικό σώmicroα κειmicroένων για ανεύρεση λόγιων τύπων αλλά και στοιχείων του καθηmicroερινού προφορικού λόγου Σύνδεση microε την ταυτότητα του εντύπου και τοντη συγγραφέα) -Έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά για την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής -Μεταγραφές διαλεκτόφωνων κειmicroένων στην κοινή νέα ελληνική και το αντίθετοmiddot εντοπισmicroός διαφορών -Σύγκριση κειmicroένων από διαφορετικές διαλέκτους ιδιώmicroαταmiddot εντοπισmicroός διαφορών -∆ανεισmicroός η ελληνική ως δανείζουσα και δανειζόmicroενη γλώσσα (έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώmicroατα κειmicroένων)

-να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας -να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

10

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 10: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλο -Για διάφορους λόγους (κοινωνικούς πολιτικούς κλπ) κάποιες γλωσσικές ποικιλίες χρωmicroατίζονται θετικά και κάποιες αρνητικά κατά τη χρήση (κατανόηση και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου)

κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας -Η ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης) -∆ιαδικτυακά λεξικά που αναφέρονται στο λεξιλόγιο γεωγραφικών κοινωνικών οmicroάδων -Εξοικείωση microε έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδοmicroένων που αφορούν την ποικιλία χρήσεων από φυσικούς οmicroιλητές και οmicroιλήτριες

επίπεδο λέξης (πχ κλίση) πρότασης (πχ σύνταξη) και λεξιλογίου (πχ λέξεις που χάθηκαν ή προστέθηκαν)

ποικιλότητα και η αντιmicroετώπισή της σε διάφορες κοινωνίες -Προσέγγιση της γλωσσικής ποικιλότητας στον τύπο έρευνα microε τη χρήση σωmicroάτων κειmicroένων (πχ έρευνα σε δηmicroοσιογραφικό σώmicroα κειmicroένων για ανεύρεση λόγιων τύπων αλλά και στοιχείων του καθηmicroερινού προφορικού λόγου Σύνδεση microε την ταυτότητα του εντύπου και τοντη συγγραφέα) -Έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά για την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής -Μεταγραφές διαλεκτόφωνων κειmicroένων στην κοινή νέα ελληνική και το αντίθετοmiddot εντοπισmicroός διαφορών -Σύγκριση κειmicroένων από διαφορετικές διαλέκτους ιδιώmicroαταmiddot εντοπισmicroός διαφορών -∆ανεισmicroός η ελληνική ως δανείζουσα και δανειζόmicroενη γλώσσα (έρευνα σε ηλεκτρονικά λεξικά και σώmicroατα κειmicroένων)

-να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας -να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα

10

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 11: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος (σχολικό βιβλίο σελ 48-59 92-131 148-155) Στοχοθεσία η κατανόηση της υφής του προφορικού και του γραπτού λόγου του υβριδικού (microίξη προφορικού και γραπτού) και πολυτροπικού λόγου των microεταξύ τους διαφορών και των διαφορετικών χρήσεων και η σύνδεσή τους microε microορφές επικοινωνίας και κοινωνικές πρακτικές

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

11

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 12: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

-Η χρήση του γραπτού λόγου δεν είναι καθολικό φαινόmicroενο (υπάρχουν κοινωνίες που έχουν microόνο προφορικό λόγο) και οφείλεται σε συγκεκριmicroένα δεδοmicroένα (οικονοmicroικά κοινωνικά κλπ) -Ο διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνες -Τα διαφορετικά microέσα επικοινωνίας (πχ έντυπο υπολογιστής- οθόνη) έχουν ιδιαιτερότητες και διαφορετικές δυνατότητες στην αναπαράσταση του νοήmicroατος -Ο γραπτός λόγος δεν είναι πιστή απεικόνιση του προφορικού -Προφορικός γραπτός και υβριδικός λόγος δεν έχουν αξιολογικές διαφορές αλλά είναι microορφές λόγου που χρησιmicroοποιούνται σε διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές και περιστάσεις

-Κατανόηση της ιδιαιτερότητας κάθε microορφής λόγου (προφορικός γραπτός υβριδικός πολυτροπικός) ανάλογα microε την κατάσταση επικοινωνίας και το κανάλι επικοινωνίας -Ικανότητες κατανόησης και χρήσης των ενδογλωσσικών και εξωγλωσσικών κανόνων σε διάφορες microορφές διαλόγου -Εξοικείωση microε γραπτά κείmicroενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα (λογοτεχνικά ηλεκτρονικά κλπ) και διερεύνηση των λόγων που υπαγορεύουν τη γλωσσική αυτή microορφή -Εξοικείωση microε τα στοιχεία γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείmicroενα (επιστηmicroονικός λόγος διαλέξεις κλπ) σε διάφορα πλαίσια και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καλλιέργεια των κατάλληλων δεξιοτήτων για κατανόηση και παραγωγή λόγου (γραπτού προφορικού πολυτροπικού) microε βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν ή για τις οποίες παράγονται τα κείmicroενα

-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προφορικά παραγόmicroενων κειmicroένων σε επίπεδο προφοράς λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης (πχ προφορά προσωδιακά στοιχεία παύσεις παρατακτική σύνδεση παράλειψη συντακτικών όρων χρήση του ρήmicroατος εξωγλωσσικά στοιχεία) -Τα βασικά χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου σε επίπεδο λεξικογραmicromicroατικής και κειmicroενικής οργάνωσης κυρίως σε ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα (πχ ονοmicroατοποίηση παθητική σύνταξη υποταγmicroένος λόγος είδος παραγράφων και ανάπτυξή τους οργάνωση της σκέψης) Η συνοχή των κειmicroένων του προφορικού και του γραπτού λόγου -Ο ρόλος της στίξης στον γραπτό λόγο -Χαρακτηριστικά του πολυτροπικού λόγου ευρεία χρήση και άλλων τρόπων πέρα από τη γλώσσα (εικόνα microουσική διαγράmicromicroατα κλπ) οργάνωση των πληροφοριών στον χώρο (και όχι στον χρόνο όπως συmicroβαίνει στα αmicroιγώς γλωσσικά κείmicroενα)

-Μαγνητοφώνηση microιας συνεδρίασης microαθητικής κοινότητας αποmicroαγνητοφώνηση και καταγραφή πρακτικών ή καταγραφή πρακτικών χωρίς αποmicroαγνητοφώνηση Εντοπισmicroός των διαφορών -Συλλογή δεδοmicroένων από γραπτή ηλεκτρονική επικοινωνία (SMS ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο σύγχρονη συνοmicroιλία chat) καταγραφή και ερmicroηνεία του λόγου που παράγεται (πχ υβριδικός λόγος χρήση ειδικών συmicroβόλων) -Συστηmicroατική καταγραφή του είδους των κειmicroένων (προφορικών γραπτών ή υβριδικών και πολυτροπικών) που οι microαθητές-τριες χρησιmicroοποιούν ή παράγουν σε σχολικά και εξωσχολικά πλαίσια -Οργάνωση διαλόγων σε ποικιλία ζητηmicroάτων microαθητικού ή ευρύτερου ενδιαφέροντος microαγνητοσκόπηση και ανάλυση των συζητήσεων Συζήτηση για το πώς ο διάλογος θα microπορούσε να είναι πιο αποτελεσmicroατικός -Μαγνητοσκόπηση συζήτησης στην τηλεόραση και ανάλυσή της -Μετατροπή προφορικού λόγου (πχ συζήτηση για ανάληψη δράσης σε ένα ζήτηmicroα microαθητικού ενδιαφέροντος) σε

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να ανακαλύπτουν γενικά τη διαφορά ανάmicroεσα σε ένα προφορικό και ένα γραπτό κείmicroενο microε το ίδιο θέmicroα και να αιτιολογούν την κατάταξή τους -να εντοπίζουν συγκεκριmicroένα γραmicromicroατικά στοιχεία που προκαλούν τη διαφορά microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου -να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά -να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά κείmicroενα -να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις (πχ πρόσκληση σε εκδηλώσεις) -να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που

4 Σχετίζεται microε τη δυνατότητα αλλοίωσης του περιεχοmicroένου σε ψηφιακά κυρίως κείmicroενα Μέσω της συγκεκριmicroένης πρακτικής προτείνεται να ασχοληθούν τα παιδιά microε τη διαδικασία αυτή προκειmicroένου να είναι περισσότερο υποψιασmicroένα για το πώς διαmicroορφώνεται συχνά η σύγχρονη κειmicroενική - επικοινωνιακή πραγmicroατικότητα Αν από τεχνική άποψη αυτό είναι δύσκολο microπορεί να διερευνηθεί το ζήτηmicroα αυτό microέσω δηmicroοσιευmicroάτων στον τύπο τα οποία αναφέρονται σε τέτοιου είδους διεθνείς πρακτικές

12

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 13: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

-Εξοικείωση microε ακαδηmicroαϊκού τύπου εργασίες (κυρίως ερευνητική εργασία) σε ποικίλες microορφές της προφορική παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου microε τη χρήση προγραmicromicroάτων παρουσίασης γραπτή εργασία εργασία microε στοιχεία πολυτροπικότητας (αξιοποίηση διαγραmicromicroάτων πινάκων κλπ) -Εξοικείωση microε τις ιδιαιτερότητες που έχει η συγκέντρωση δεδοmicroένων και η παραγωγή λόγου σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα

γραπτό (διατύπωση ενός κειmicroένου αρχών για δράση γύρω από το ίδιο θέmicroα) και το αντίθετο microε ένταξή τους σε επικοινωνιακό πλαίσιο -Σύγκριση προφορικών και γραπτών κειmicroένων Εντοπισmicroός των γραmicromicroατικών στοιχείων που διαφοροποιούν τον προφορικό από τον γραπτό λόγο Μελέτη του ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) προβληmicroατισmicroού στο θέmicroα αυτό και απόπειρα ακαδηmicroαϊκής προσέγγισης του ζητήmicroατος -Σχολιασmicroός της συνέργειας microεταξύ λόγου εικόνων και φωτογραφιών στα σχολικά κείmicroενα και σε διαφηmicroιστικό λόγο -Εστίαση στο φαινόmicroενο των λατινοελληνικών (greeklish) κατά την παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου Καταγραφή του ακαδηmicroαϊκού προβληmicroατισmicroού και των απόψεων για το θέmicroα αυτό στον τύπο Έρευνα ως προς τη χρήση του ανάmicroεσα σε συmicromicroαθητές και συmicromicroαθήτριες Παραγωγή ποικιλίας κειmicroένων (παρουσίαση στην τάξη ερευνητική εργασία δηmicroοσίευση στη σελίδα ή το ιστολόγιο της τάξης κλπ) -Μελέτη του βαθmicroού πολυτροπικότητας που χρησιmicroοποιείται στις αρχικές ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και σύνταξη σχετικού κειmicroένου ακαδηmicroαϊκού τύπου (ερευνητική εργασία) -Σύγκριση των πρωτοσέλιδων τίτλων εφηmicroερίδων και κατάταξή τους σε ειδικό

χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων

13

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 14: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

πίνακα ως προς τα χαρακτηριστικά τους (προφορικότητα στοιχεία γραπτού λόγου πολυτροπικότητα) -Επιλογή ενός (ή και περισσότερων) πολυτροπικού πολυmicroεσικού κειmicroένου (πχ διαφήmicroιση) και προσπάθεια αλλοίωσης

4 του περιεχοmicroένου του microε την αξιοποίηση κατάλληλου λογισmicroικού ∆ιαπιστώσεις ως προς το πώς κατασκευάζονται τα microηνύmicroατα σήmicroερα

14

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 15: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του (σχολικό βιβλίο σ 16-20 44-47 66-76 141-159 199-250 271-278) Στοχοθεσία κατανόηση της έννοιας του κειmicroένου στη γλώσσα και σε άλλους τρόπους επικοινωνίας των βασικών στοιχείων της δοmicroής ποικίλων κειmicroενικών ειδών και τύπων καθώς και των χαρακτηριστικών που παίρνει το κείmicroενο ανάλογα microε το είδος στο οποίο εντάσσεται και την κοινωνική πρακτική όπου ανήκει Έmicroφαση στην ερευνητική εργασία και στις διαφορετικές microορφές που παίρνει η αφήγηση η περιγραφή και η επιχειρηmicroατολογία ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος Γνώσεις για τον κόσmicroο

αξίες και στάσεις Καλλιέργεια

γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή

-Αναγνώριση του κειmicroένου ως βασικού συστατικού της επικοινωνίας εντοπισmicroός των δοmicroικών χαρακτηριστικών του (συνδέονται στενά microε το είδος των κοινωνικών πρακτικών που ανήκουν) και του ρόλου της γλώσσας και άλλων τρόπων στη συγκρότηση της ιδιοmicroορφίας του -Κριτική εξοικείωση microε την αφήγηση και τις ποικίλες εκδοχές της η αφήγηση στο σχολικό πλαίσιο η αφήγηση σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές της καθηmicroερινότητας η αφήγηση στη λογοτεχνία τη διαφήmicroιση τον πολιτικό λόγο κλπ -Κατανόηση της αφήγησης σε σχέση microε τις ταυτότητες των αφηγητών και το πλαίσιο στο οποίο παράγονται ∆εν υπάρχουν αντικειmicroενικές αφηγήσεις -Η περιγραφή ως κειmicroενικός τύπος σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συmicroφραζόmicroενα η περιγραφή στο σχολικό πλαίσιο σε ποικίλες κοινωνικές πρακτικές

-Ο ρόλος της γλώσσας στη συγκρότηση της ιδιαιτερότητας των κειmicroένων η συνοχή η συνεκτικότητα και τα γλωσσικά microέσα microε τα οποία εξασφαλίζεται ο ρόλος του υποταγmicroένου λόγου στα ακαδηmicroαϊκού τύπου κείmicroενα του ονόmicroατος (ονοmicroατοποίηση) ο ρόλος του επιθέτου ως microηχανισmicroού περιγραφής ή αξιολόγησης σε περιγραφικά και αφηγηmicroατικά κείmicroενα ο ρόλος της σύνταξης (ενεργητική- παθητική θέση των όρων της πρότασης) η χρήση του ρήmicroατος (χρόνοι ποιόν είδη ρηmicroάτων) η χρήση του ευθέος και του πλάγιου λόγου οι τρόποι σύνδεσης των πληροφοριών (κειmicroενικοί δείκτες επαναλήψεις δεικτικές αντωνυmicroίες κλπ) -Μακροκειmicroενικές επιλογές (επιλογές σε επίπεδο οργάνωσης του κειmicroένου και όχι σε επίπεδο πρότασης) και ιδιαιτερότητα των κειmicroένων (πχ επιλογές ως προς την οργάνωση του χρόνου σε αφηγηmicroατικά κείmicroενα ως προς το είδος της εστίασης σε περιγραφικά κείmicroενα) -Η παράγραφος ως δοmicroή στα διάφορα κειmicroενικά είδη (θεmicroατική περίοδος σχόλια κατακλείδα) και ο ρόλος της παραγράφου στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειmicroένων

-Αξιοποίηση των ΤΠΕ και ανάδειξη microε διάγραmicromicroα των δοmicroικών microερών των κειmicroένων και σύγκριση της δοmicroής διαφόρων κειmicroενικών ειδών και τύπων -Σύνταξη πλαγιότιτλων για την ανάδειξη της νοηmicroατικής αλληλουχίας την πύκνωση του κειmicroένου και τη συγκρότηση περίληψης Σύνταξη περιλήψεων microε συγκεκριmicroένο σκοπό (προκειmicroένου πχ να αξιοποιηθεί στη συγγραφή ενός ευρύτερου κειmicroένου) -Μετατροπή πολυσηmicroειωτικών πολυτροπικών αφηγήσεων σε γλωσσικές και το αντίστροφο -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών για συλλογή δεδοmicroένων (κείmicroενα από το διαδίκτυο) microεταφορά των δεδοmicroένων και συγκρότηση περίληψης σε Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου αξιοποίηση των περιλήψεων για τη συγγραφή ενός τελικού κειmicroένου -Αλλαγές και εmicroπλουτισmicroός κειmicroένων που έχουν παραχθεί από τα παιδιά microε την αξιοποίηση των Νέων

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους -να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή ευρύτερων κειmicroένων -να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)

15

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 16: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

των ζητηmicroάτων που διερευνώνται

της καθηmicroερινότητας στη λογοτεχνία κλπ -Η περιγραφή και η αφήγηση ως κειmicroενικοί τύποι που ενυπάρχουν σε πολλά και διαφορετικά κειmicroενικά είδη -Η ερευνητική εργασία ως κειmicroενικό είδος τα είδη (microικρής έκτασης- βιβλίο παρουσίαση ποσοτικών- ποιοτικών δεδοmicroένων) και οι ιδιαιτερότητές τους

-Η διερεύνηση του ρόλου της πολυτροπικότητας στο νόηmicroα ενός κειmicroένου (σύmicroβολα τυπογραφικά στοιχεία εικόνες ήχοι κλπ) -Η διαφορετική δοmicroή και οργάνωση ενός διαδικτυακού κειmicroένου σε σχέση microε ένα συmicroβατικό [πχ ο ρόλος των συνδέσmicroων (links) του microενού πλοήγησης του χάρτη της ιστοσελίδας κλπ και πώς όλα αυτά επηρεάζουν την αλληλουχία του νοήmicroατος σε σχέση microε το έντυπο] -Οι ιδιαιτερότητες microιας ερευνητικής εργασίας σε τρεις διαφορετικές microορφές παρουσίαση σε ακροατήριο microέσω Προγράmicromicroατος Παρουσίασης (έmicroφαση στη θεmicroατική περίοδο χρήση του ουσιαστικού και της ονοmicroατικής φράσης χρήση πολυτροπικών στοιχείων) σε γραπτή microορφή (έmicroφαση στη λογική διάρθρωση που υπαγορεύει το έντυπο) και σε διαδικτυακή microορφή -Έmicroφαση στο πώς ενσωmicroατώνονται πληροφορίες από άλλα κείmicroενα σε ερευνητικές εργασίες πώς γίνονται οι βιβλιογραφικές παραποmicroπές και πώς παρατίθεται η βιβλιογραφία

Τεχνολογιών του διαδραστικού πίνακα για την επεξεργασία κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένων για τη βελτίωση των κειmicroένων του διαδικτύου (πχ ιστολόγια) για τη δηmicroοσίευση των κειmicroένων -Σύγκριση κειmicroένων που ανήκουν στον ίδιο τύπο (περιγραφή αφήγηση επιχειρηmicroατολογία ερευνητική εργασία) εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών (αξιοποίηση των σωmicroάτων κειmicroένων) -Εντοπισmicroός και ερmicroηνεία των διαφορών των περιγραφικών κειmicroένων στο σχολικό και σε άλλα πλαίσια (πχ ταξιδιωτικοί οδηγοί) -Εντοπισmicroός της επίδρασης των τρόπων (γλώσσα εικόνα σύmicroβολα κλπ) σε συνδυασmicroό microε την περίσταση και το microέσο επικοινωνίας (πχ έντυπο οθόνη προφορικός λόγος) στη συγκρότηση της κειmicroενικής ιδιαιτερότητας -∆ιερεύνηση και καταγραφή της δοmicroής ψηφιακών κειmicroένων σε σχέση microε τα συmicroβατικά -Μετατροπή ενός συmicroβατικού κειmicroένου (πχ επιστηmicroονική microελέτη) σε διαδικτυακό κείmicroενο Έmicroφαση στον εντοπισmicroό των αλλαγών που παρουσιάζονται στη δοmicroή microε τη microετατροπή του σε υπερκείmicroενο

-να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης των πληροφοριών σε αφηγηmicroατικά περιγραφικά κλπ κείmicroενα -να εντοπίζουν τα γλωσσικά στοιχεία που laquoδείχνουνraquo το πλαίσιο επικοινωνίας στο οποίο το κείmicroενο παραπέmicroπει

16

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 17: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

-Πειραmicroατισmicroός microε τη δηmicroιουργία πολυmicroεσικών κειmicroένων (δηmicroοσίευση αποκλειστικά σε ψηφιακά περιβάλλοντα)

ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία (σχολικό βιβλίο σελ 16-38 39-42 44-47 48-59 60-65 82-87) Στοχοθεσία κατανόηση της σχέσης γλώσσας και κοινωνίας του τρόπου microε τον οποίο η microία επηρεάζει την άλλη καθώς και των παραmicroέτρων αυτής της αλληλεπίδρασης

Γνώσεις για τον κόσmicroο αξίες και στάσεις

Καλλιέργεια γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων

Γνώσεις για τη γλώσσα

Ενδεικτικές διδακτικές πρακτικές

Αξιολόγηση

-Επιλογή κειmicroένων που αφορούν ποικίλα κοινωνικά πολιτισmicroικά ηθικά κλπ θέmicroατα και προβλήmicroατα ―τοπικά και διεθνή τα οποία απασχολούν ήκαι ενδιαφέρουν τους νέους και τις νέες βλ και σχετικό εισαγωγικό κεφάλαιο για τους αξιακούς στόχους -Αξιοποίηση θεmicroατικών ενοτήτων και κειmicroένων από τα σχολικά βιβλία για το microάθηmicroα της γλώσσας αλλά και από κάθε άλλη πηγή που κρίνεται πρόσφορη και κατάλληλη -Εστίαση και διερεύνηση ενός προβλήmicroατος ζητήmicroατος του οποίου παρουσιάζονται διαφορετικές εκδοχές και όχι microόνο microία - Η καθηmicroερινή αλλά και η επιστηmicroονική εκδοχή των

-Καλλιέργεια της ικανότητας για προσαρmicroογή του λόγου στις ποικίλες κοινωνικές επικοινωνιακές περιστάσεις -Αναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείται -Αναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς ρόλους ταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικές -Καλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις

-Ο ρόλος των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική ποιητική κλπ) στην κατασκευή της οπτικής του microηνύmicroατος κειmicroένου -Ο ρόλος της πολυσηmicroίας στην κατασκευή των οπτικών ενός κειmicroένου (διαφορετικές ερmicroηνείες κειmicroένου στη διαπραγmicroάτευση του νοήmicroατος) -Οι λεκτικές πράξεις η επιτελεστικότητα του προφορικού ήκαι του γραπτού λόγου (ορισmicroένα κείmicroενα πχ πιστοποιητικά δεν microας πληροφορούν απλώς αλλά laquoεπιτελούνraquo αυτό που αναφέρουν) -Τα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν (πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την οπτική των συντακτών

-Ανάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας (περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ) Ανάδειξη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων -Ανάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα -Ανάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον

Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση -να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα -να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο -να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου -να αξιοποιούν τις

17

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 18: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

ζητηmicroάτων που διερευνώνται

ταυτότητες που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίσταση -Να αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια) επιλογές -Οι απόψεις του ακαδηmicroαϊκού λόγου για τη σχέση γλώσσας κοινωνίας και επικοινωνίας

ενός κειmicroένου -Εντοπισmicroός σε κείmicroενα προφορικά ή γραπτά στοιχείων που επιχειρούν να προκαταλάβουν την άποψη του ακροατή αναγνώστη (πχ όπως είναι φυσικό προφανώς είναι λογικό κλπ χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα ρήmicroατα αλλά και τρόπος οργάνωσης των επιχειρηmicroάτων πληροφοριών κλπ)

αναγνώστη θεατή -Ανάλυση κειmicroένων δηmicroοσιογραφικού λόγου (πχ σώmicroατα κειmicroένων) εντοπισmicroός της διείσδυσης διάφορων κοινωνικών γλωσσών (γλώσσα των νέων επιστηmicroονικός λόγος εκκλησιαστική ορολογία ) και ερmicroηνεία του φαινοmicroένου -Καταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των ταυτοτήτων που αναδεικνύονται -Σύγκριση προφορικών ή γραπτών κειmicroένων που προέρχονται από διαφορετικά κοινωνικά πεδία (πχ δηmicroοσιογραφία εκκλησία επιστηmicroονική κοινότητα) και προσεγγίζουν το ίδιο ζήτηmicroα εντοπισmicroός ανάδειξη και συζήτηση των διαφορών -Ανάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων (γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική των συντακτών -Ανάλυση σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ανάδειξη των κόσmicroων που αναπαρίστανται των σχέσεων microε τον πραγmicroατικό κόσmicroο και των κοινωνικών ταυτοτήτων Ανάλυση της γλώσσας και των άλλων τρόπων που χρησιmicroοποιούνται σε δηmicroοφιλείς στα παιδιά σελίδες κοινωνικής δικτύωσης

γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές -να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού

18

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 19: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

5 Μεθοδολογία Η διδακτική microεθοδολογία που υιοθετείται έχει τα στοιχεία των microαθητοκεντρικών οmicroαδοσυνεργατικών και κοινωνικο-εποικοδοmicroιστικών εκείνων αντιλήψεων για τη διδασκαλία οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών στην ενίσχυση της microάθησης microέσω της συνεργασίας στην αλλαγή του ρόλου των διδασκόντων και διδασκουσών σε βοηθούς και συνεργάτεςτριες των παιδιών και στην κατάκτηση γραmicromicroατισmicroών και δεξιοτήτων απαραίτητων για microια αποτελεσmicroατική διαχείριση της ζωής τους

Πιο συγκεκριmicroένα α) Τα κείmicroενα πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως

γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων παρουσιάζονται άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν

β) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης

γ) Προτείνεται να χρησιmicroοποιούνται για τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και οι οποίοι έχουν ευκολότερα την πιθανότητα να γίνουν αντικείmicroενα διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Παράλληλα προτείνεται microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο Η αξιοποίηση των γνώσεων για τη γλώσσα βοηθάει σηmicroαντικά τα παιδιά να κατανοήσουν πώς οργανώνεται microέσω του λόγου η microετάβαση αυτή

δ) Οι παραπάνω πόροι microπορεί να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους τα παιδιά είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα διαθέσιmicroα εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί πιστά από τουςτις εκπαιδευτικούς Προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν σε microεγαλύτερο ή microικρότερο βαθmicroό ανάλογα microε το πόσο εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο όπου και δίνεται η βαρύτητα Με τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα (των τεσσάρων ενοτήτων) και να δοmicroήσει σε συνεργασία και microε τους microαθητές του το δικό του πρόγραmicromicroα

ε) Το διδακτικό αυτό σχέδιο έχει τα χαρακτηριστικά σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου

στ) ∆ίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο

ζ) Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο τρόπο ώστε στόχος να είναι η εξυπηρέτηση της κατανόησης και της κριτικής ανάγνωσης των κειmicroένων εποmicroένως και του κόσmicroου Η συστηmicroατική ή περιπτωσιακή διδασκαλία της

19

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 20: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

microικροδοmicroής της νέας ελληνικής γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα των γραπτών τους κειmicroένων

η) Οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της να σέβεται προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα

θ) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αντιmicroετωπίζονται ως παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα προτείνεται να αξιοποιούνται προκειmicroένου να διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται microεταξύ άλλων η αξιοποίηση των διαδραστικών πινάκων των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωmicroάτων κειmicroένων των Προγραmicromicroάτων Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβαλλόντων του διαδικτύου (πχ άντληση αυθεντικού υλικού ιστολόγια ως περιβάλλοντα δηmicroοσίευσης των microαθητικών εργασιών Wikis ως περιβάλλοντα συmicroπαραγωγής λόγου κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού προτείνεται να αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ)

ι) Η ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στην αξιοποίηση των ΤΠΕ δεν αγνοεί την έλλειψη υποδοmicroών στο ελληνικό σχολείο Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών microπορούν να ολοκληρωθούν microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι όλα σχεδόν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές και κυρίως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι συχνά πολύ πλούσιες

ια) Αναγνωρίζεται όλο το εύρος της γλωσσικής ποικιλότητας και προτείνεται η προσέγγιση και αξιοποίησή της στην τάξη

ιβ) Τα κείmicroενα αντιmicroετωπίζονται ως κοινωνικές microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται εύκολα Έτσι προτείνεται η έmicroφαση στην κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τού κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν η προσέγγιση της παραγωγής λόγου ως διαδικασίας ndashπου σηmicroαίνει ότι καταβάλλεται προσπάθεια και δίνεται χρόνος στην παραγωγή αλλά και τη βελτίωση των κειmicroένων που γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο όπως συνηθίζονταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά

ιγ) Επιχειρείται συχνά η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν

ιδ) Η παρουσίαση λογοτεχνικών έργων microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού λόγου προφορικού γραπτού ή πολυτροπικού ο οποίος θα περιέχει τόσο την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους όσο και την έκφραση αισθητικών προτιmicroήσεων και γλωσσικών πειραmicroατισmicroών (παιχνίδια ύφους microιmicroήσεις γλωσσικών ιδιωmicroάτων των ηρώων κλπ) Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη

ιε) Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο τουτης διδάσκοντασας δηmicroιουργεί τις προϋποθέσεις microάθησης microε το είδος του σχεδίου εργασίας που επιλέγει επενδύει στις

20

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21

Page 21: kpoulios.gr...7+$' )5: . ' ! : + % , + # * + ) + # * ( # # . 16-20, 44-47, 66-76, 141-159, 199-250, 271-278) (links), , . . " ]. -& : ( , ,

προϋπάρχουσες γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών ενθαρρύνει την παραγωγή λόγου δίνοντας χρόνο και χώρο στα παιδιά και γνωρίζει να συνδυάζει τη διδασκαλία ενώπιον όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)

ιστ) Οι ώρες που προσφέρονται για τη διδασκαλία του microαθήmicroατος στην Α Λυκείου είναι λίγες για αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές (πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες γιορτές εκδηλώσεις)

6 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά το microάθηmicroα στο σύνολό του Ο έλεγχος της διδακτικής επιτυχίας microπορεί να γίνεται microε διάφορες microεθόδους όπως

α) Η παρακολούθηση της εξέλιξης των microαθητών microε βάση τη συmicromicroετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία τον βαθmicroό και την έκταση της συνεργασίας microε τοντην εκπαιδευτικό microε τη βελτίωσή τους στους επιδιωκόmicroενους γραmicromicroατισmicroούς Η αξιολόγηση εποmicroένως είναι ενσωmicroατωmicroένη στη διδακτική διαδικασία στο πλαίσιο της οποίας οι εκπαιδευτικοί microπορούν να αποτιmicroήσουν τόσο την αποτελεσmicroατικότητα της δικής τους διδασκαλίας όσο και τις επιδόσεις των παιδιών

β) Η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί Το υλικό αυτό θα αποτελεί το σηmicroείο αναφοράς προκειmicroένου να συζητιούνται η πρόοδος των παιδιών και τα σηmicroεία που χρειάζονται περαιτέρω βελτίωση Ο φάκελος αυτός microπορεί να είναι σε ηλεκτρονική microορφή (e-portfolio) συmicroπληρώνεται από τα ίδια τα παιδιά αποτελεί εργαλείο συνεργασίας και δεν αποτελεί σε καmicroία περίπτωση microέσο πίεσης και εκφοβισmicroού

γ) Η ετεροαξιολόγηση σε τακτά επίσης χρονικά διαστήmicroατα που θα γίνεται microέσω της ανταλλαγής και σχολιασmicroού κειmicroένων microεταξύ των παιδιών Η διαδικασία αυτή microπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου πρωτίστως και προτείνεται να αξιοποιείται κάθε πρόσφορο microέσο (πίνακας διαδραστικός πίνακας προτζέκτορας φωτοτυπικό microηχάνηmicroα κλπ) Εννοείται και εδώ ότι η βαρύτητα δίνεται στην άσκηση της κριτικής σκέψης των παιδιών στον σεβασmicroό της άποψης των συmicromicroαθητών στη διάθεση για γόνιmicroη συνεισφορά και στο οmicroαδικό πνεύmicroα

ε) Mε τη χρήση ειδικών δοκιmicroασιών microέσω των οποίων θα ελέγχεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σε σχέση microε τους στόχους του ΠΣ Οι εκπαιδευτικοί microπορεί να διαmicroορφώνουν στη διάρκεια των microαθηmicroάτων κάποιες ειδικές δοκιmicroασίες προκειmicroένου να αποτυπώσουν την ως τότε πρόοδο των παιδιών τους Οι δοκιmicroασίες αυτές επιβάλλεται να κινούνται στη λογική του Προγράmicromicroατος Σπουδών (πχ κατανόηση ή παραγωγή συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους microονοτροπικού ή πολυτροπικού για το οποίο θα παρέχεται το πλήρες επικοινωνιακό πλαίσιο) και να microην είναι αποκοmicromicroένα τεστ αποτύπωσης γνώσεων

Γενικότερα η όλη microεθοδολογία της αξιολόγησης θα πρέπει να διέπεται από το

γενικότερο πνεύmicroα του Προγράmicromicroατος Σπουδών και να στοχεύει στην υλοποίηση των διακηρυγmicroένων στόχων του

21