Διόδωρος Σικελιώτης-(6) -

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

23

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ναφορές βοήθησαν διττά τους νεότερους εκδότες του έργου του. Από τη μια, για να ελεγχθεί η αυθεντικότητα του κειμένου, όταν τα σωζόμενα αποσπάσματα αναφέρονται σε σωζόμενα βιβλία, και από την άλλη, όταν τα πρωτότυπα κείμενα έχουν χαθεί, για να αποτελέσουν τα ίδια τη μοναδική μαρτυρία για το περιεχόμενο των χαμένων βιβλίων του συγγράμματος του. Έ τ σ ι , από το Έ κ τ ο έως και το Δέκατο βιβλίο της «Ιστορικής Βιβλιοθήκης» του Διόδωρου, που καλύπτουν την ιστορική περίοδο από τον Τρωικό πόλεμο μέχρι το 480 π .Χ. , τη διάβαση, δηλαδή, του Ξέρξη στην Ευρώπη, σώζονται μόνο 129 αποσπάσματα από έμμεσες πηγές, καθώς και 4 αβέβαια. Παραθέτοντας τους με χρονολογική σειρά, οι συγγραφείς στους οποίους οφείλουμε τούτα τα αποσπάσματα είναι:

Τερτυλλιανός, συγγραφέας απολογητικών έργων του Χριστιανισμού, στα τέλη του δεύτερου με αρχές του τρίτου αιώνα. Στο έργο του De corona οφείλουμε το 4ο απόσπασμα του Έκτου βιβλίου.

Ευσέβιος ο Παμφίλου, επίσκοπος Καισαρείας. Γεννήθηκε περί το 260 μ.Χ. στην Παλαιστίνη και πέθανε το 339 ή 340. Έγραψε έργα θεολογικού περιεχομένου, όπως η Ευαγγελική προπαρασκευή, αλλά και ιστορικού, όπως οι Χρονικοί κανόνες, ως ιστορικός της εκκλησίας, μάλιστα, θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός. Στο έργο του, γενικά, δεν παραλείπει να αναφέρει, όποτε του δίνεται η ευκαιρία, τον Διόδωρο με μεγάλη εκτίμηση. Τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο, από τα έργα του που αναφέραμε, οφείλουμε 6 αποσπάσματα: στο πρώτο το Ιο του Έκτου και στο δεύτερο τα 5ο, 8ο, 9ο, 11ο και 15ο του Εβδόμου βιβλίου. Οι Χρονικοί κανόνες, που γράφτηκαν το 303 μ.Χ., είναι επισκόπηση με μορφή πινάκων της ιστορίας των Χαλδαίων, των Ασσυρίων, των Εβραίων, των Αιγυπτίων, των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Από το ελληνικό πρωτότυπο σώθηκαν μόνο αποσπάσματα

24

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

στο έργο του Γεωργίου Συγκέλλου, ενώ μετά τον θάνατο του διασκευάστηκε και μεταφράστηκε στα Αρμενικά" στη συνέχεια μεταφράστηκε στα Λατινικά από τον Ιερώνυμο, τον πατέρα της Εκκλησίας, στον οποίο οφείλουμε τα λατινικά αποσπάσματα του Εβδόμου βιβλίου.

Ιωάννης Μαλάλας, εξελληνισμένος Σύρος χρονογράφος από την Αντιόχεια. Έζησε κατά τον 6ο αιώνα και ήταν σύγχρονος των βυζαντινών αυτοκρατόρων Αναστασίου Α' , Ιου-στίνου Α' , Ιουστινιανού Α' και Ιουστίνου Β ' . Έγραψε «Χρονογραφία», η οποία στον μόνο σωζόμενο κώδικα —ελλιπή στην αρχή και στο τέλος— αρχίζει από τη μυθική ιστορία των Αιγυπτίων και λήγει το 563, δέκα χρόνια πριν τη λήξη της βασιλείας του Ιουστινιανού. Σ' αυτόν οφείλουμε το 2ο απόσπασμα του Έκτου και το 14ο του Εβδόμου βιβλίου.

Ιωάννης Αντιοχεύς. Ιστορικός του 6ου μ.Χ. αιώνα. Έγραψε και αυτός «Χρονογραφία», που αρχίζει με τον Αδάμ και λήγει με τον θάνατο του αυτοκράτορα Αναστασίου Α' , το 518. Ή τ α ν σύγχρονος του Μαλάλα, με τον οποίο και συγχέεται κάποιες φορές. Του οφείλουμε το 5ο απόσπασμα του Έκτου βιβλίου.

Γεώργιος Σύγκελλος. Βυζαντινός χρονογράφος που ήκμασε κατά το δεύτερο μισό του 8ου και τις αρχές του 9ου αιώνα. Το έργο του, Εκλογή χρονογραφίας, το συνέγραψε σε μοναστήρι μετά το 806, έτος θανάτου του πατριάρχη Κων/λεως Ταρασίου, του οποίου διατελούσε, από το 784, ιδιαίτερος γραμματέας. Η χρονογραφία του, που ακολουθεί την αλεξανδρινή χρονολογία, αρχίζει από κτίσεως κόσμου, 5493 π .Χ. , και λήγει με τη βασιλεία του Διοκλητιανού, το 284 μ.Χ. Σ' αυτόν οφείλουμε το ελληνικό κείμενο του 5ου και 9ου αποσπάσματος του Εβδόμου βιβλίου, που είναι παρμένα από τον Ευσέβιο, καθώς και το 17ο απόσπασμα του Εβδόμου βιβλίου.

Ένα χρονικό ανωνύμου υπό τον τίτλο Εκλογή ιστοριών

25

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

μας δίνει το 2ο απόσπασμα του Εβδόμου βιβλίου. Πιθανός συγγραφέας ετούτου του χρονικού φέρεται ο αυτοκράτορας Βασίλειος Α' (867-886).

Ο τίτλος Ιστορική συλλογή δίνεται σε μια εκτενέστατη συλλογή ιστορικών κειμένων που συγκεντρώθηκαν από τον Κωνσταντίνο Ζ' Πορφυρογέννητο (θαν. 959) και επιλέχτηκαν κυρίως για το ηθικό τους περιεχόμενο. Ο 10ος αιώνας στο Βυζάντιο διακρίνεται κυρίως για τις μεγάλες εγκυκλοπαιδικές συλλογές οι οποίες έγιναν κατ ' αυτόν. Σχεδόν με βεβαιότητα οφείλουμε στον Πορφυρογέννητο τις εξής: Τα Βασιλικά, μεγάλη συλλογή νόμων, έργο που άρχισε επί του Βασιλείου Α' , συνεχίστηκε επί Λέοντος Σ Τ ' και συμπληρώθηκε επί Πορφυρογέννητου" τα Γεωπονικά, γ εωπονική συλλογή του Πορφυρογέννητου που περιλάμβανε 20 βιβλία" Επιτομή του έργου του Αριστοτέλη Των περί τά ζώα ιστοριών Βιβλίον τακτικόν, περί πολεμικής τέχνης και στρατηγικής και, σπουδαιότερο α π ' όλα, η Ιστορική συλλογή που σκοπό είχε να περιλάβει τα ουσιώδη της ιστορικής και πολιτικής επιστήμης. Από τα 53 βιβλία του έργου σώθηκαν μόνο 4. Σ' αυτά απαντώνται 949 συνολικά αποσπάσματα από τον Διόδωρο, ενώ τα αποσπάσματα από τα βιβλία του τόμου αυτού είναι 104: 6ο, 8ο και 9ο στο Έ κ τ ο βιβλίο" 3ο, 4ο, 6ο, 7ο, 10ο, 12ο, 13ο και 16ο στο Έβδομο" Ιο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο, 9ο, 10ο, 11ο, 13ο, 14ο, 15ο, 16ο, 17ο, 18ο, 19ο, 20ό, 21ο, 22ο, 23ο, 24ο, 25ο, 27ο, 29ο, 30ό, 31ο και 32ο στο Όγδοο" Ιο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο, 9ο, 10ο, 11ο, 12ο, 13ο, 14ο, 16ο, 18ο, 20ό, 22ο, 23ο, 25ο, 26ο, 27ο, 28ο, 29ο, 30ό, 31ο, 32ο, 33ο, 34ο, 35ο, 36ο και 37ο στο Ένατο και Ιο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο, 9ο, 10ο, 11ο, 12ο, 13ο, 14ο, 15ο, 16ο, 17ο, 18ο, 19ο, 20ό, 21ο, 22ο, 23ο, 24ο, 25ο, 26ο, 27ο, 28ο, 30ό, 32ο, 33ο και 34ο στο Δέκατο βιβλίο.

Ο γραμματικός και ποιητής Ιωάννης Τζέτζης (1110-

26

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1138) έζησε στην Κωνσταντινούπολη και είναι ο τελευταίος για τον οποίο γνωρίζουμε με βεβαιότητα πως είχε στη διάθεση του το πλήρες κείμενο της «Ιστορικής Βιβλιοθήκης» του Διόδωρου. Κυριότερο έργο του ήταν το Βίβλος ιστοριών ή Χιλιάδες, ποίημα διδακτικό με 12.674 πολιτικούς στίχους, στίχους δηλαδή που στηρίζονταν στον τόνο που επαναλαμβανόταν γραμμή προς γραμμή, ή αλλιώς τονικούς ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους (στη μετάφραση των οποίων έγινε προσπάθεια να κρατηθεί κατά το δυνατόν το ίδιο μέτρο). Στο έργο του ο Τζέτζης αναφέρει ρητά τον Διόδωρο σε 31 αποσπάσματα, 7 από τα οποία αντιστοιχούν στα βιβλία του ανά χείρας τόμου. Αναλυτικά: Ιο απόσπ. στο Έβδομο βιβλίο, 26ο και 28ο στο Όγδοο , 15ο και 19ο στο Ένατο και 29ο και 31ο στο Δέκατο. Του οφείλουμε επίσης το 2ο από τα αβέβαια αποσπάσματα, από το έργο του Σχόλια εις την Λνκόφρονος « Άλεξάνδραν», καθώς και το 3ο, από το ίδιο έργο, που περιέλαβε η αυτοκράτειρα Ευδοκία στη συλλογή της Ίωνιάς.

Στον Ευστάθιο επίσκοπο (1174-1194) Θεσσαλονίκης, ο οποίος διακρίθηκε επίσης για το φιλολογικό και επιστημονικό του έργο, και συγκεκριμένα στο έργο του Παρεκβολαι εις την Όμηρου Ίλιάδα και Όδΰσσεια, οφείλουμε το 3ο απόσπασμα του Έκτου βιβλίου καθώς και το Ιο και 4ο από τα αβέβαια.

Αναφέρουμε, τέλος, δύο ακόμη αποσπάσματα του Διόδωρου και συγκεκριμένα το 7ο του Έκτου βιβλίου και το 17ο του Ενάτου. Το πρώτο είναι από σχολιαστή της «Οδύσσειας» και το δεύτερο από το Υπόμνημα εις Δημοσθένους «Κατά Τιμοκράτους» του Ουλπιανού.

27

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ε Κ Τ Η Σ

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Τ Α

30

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ε Κ Τ Η Σ


[Από τα βιβλία μας τα έξι πρώτα περιέχουν τα γεγονότα και τις μυθολογίες πριν από τα Τρωικά, κι από αυτά τα τρία πρώτα περιέχουν τη βαρβαρική και τα επόμενα αποκλειστικά σχεδόν την ελληνική αρχαιολογία.] 1

1. Τούτα αναφέρει ο Διόδωρος στο τρίτο βιβλίο της ιστορίας του 2 . Ο ίδιος στο έκτο επίσης επικυρώνει από τα γραπτά του Ευήμερου του Μεσσήνιου την ίδια θεολογία, λέγοντας τα εξής κατά λέξη:

«Σχετ ικά, λοιπόν, με τους θεούς οι παλαιοί παρέδωσαν στους μεταγενέστερους δυο διαφορετικές αντιλήψεις. Αλλοι από αυτούς είναι, λένε, αιώνιοι και άφθαρτοι, όπως ο ήλιος, η σελήνη και τα υπόλοιπα άστρα του ουρανού, επίσης οι άνεμοι καθώς και όλα τα άλλα που συμβαίνει να έχουν παρόμοια φύση" γιατί καθένα από αυτά έχει προαιώνια γένεση και διάρκεια. Ενώ άλλοι, λένε, γεννήθηκαν στη γη κι έγιναν θεοί, αφού κέρδισαν αθάνατες τιμές και δόξες από την ευεργεσία που πρόσφεραν στους ανθρώπους, όπως ο Ηρακλής, ο Διόνυσος, ο Αρισταίος και οι άλλοι οι όμοιοι μ' εκείνους. Σχετ ικά τώρα με τους επίγειους θεούς παραδίδονται πολλά και διάφορα από τους ιστορικούς και τους μυθογράφους 3 . Από τους ιστορικούς ο Ευήμερος 4 , που συνέθεσε την «Ιερή ιστορία», έγραψε γ ι ' αυτούς ιδιαίτερη

31

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

32

ΒΙΒΛΟΥ ΕΚΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

πραγματεία, ενώ από τους μυθολόγους ο Όμηρος, ο Ησίοδος και ο Ορφέας, αλλά και άλλοι σαν αυτούς, έπλασαν μύθους για τους θεούς μάλλον τερατώδεις. Όσο για μας θα επιχειρήσουμε να δώσουμε μια σύντομη αναφορά όσων έχουν γραφτεί κι από τις δυο ομάδες, έχοντας πάντα κατά νου τη συμμετρία του έργου. Ο Ευήμερος, λοιπόν, που ήταν φίλος του βασιλιά Κασσάνδρου 5 και ως εκ τούτου ήταν αναγκασμένος να φέρει σε πέρας κάποιες υποθέσεις του βασιλιά και να κάνει μεγάλα ταξίδια, λέει πως ταξίδεψε στον νότο μέχρι τον ωκεανό. Απέπλευσε από την Ευδαίμο-να Αραβία, ταξίδεψε επί πολλές μέρες στον ωκεανό και έφτασε σε μερικά νησιά ανοιχτά στο πέλαγος, ένα εκ των οποίων ήταν η ονομαζόμενη Παγχα ία , όπου είδε τους Π α γ -χαίους που ζούσαν εκεί να διακρίνονται για την ευσέβεια τους και να τιμούν τους θεούς με μεγαλοπρεπέστατες θυσίες και με αξιόλογα αφιερώματα χρυσά και ασημένια. Το νησί είναι μάλιστα αφιερωμένο στους θεούς, και υπάρχουν κι άλλα περισσότερα θαυμαστά τόσο για την αρχαιότητα τους όσο και για τη μεγάλη καλλιτεχνική τους αξία, για τα οποία έχουμε γράψει αναλυτικά στα προηγούμενα βιβλία 6 . Στο νησί υπάρχει επίσης, πάνω σ' έναν εξαιρετικά ψηλό λόφο, το ιερό του Τριφυλίου Διός, το οποίο ίδρυσε ο ίδιος, τον καιρό που ήταν βασιλιάς ολόκληρης της οικουμένης και βρισκόταν ακόμη ανάμεσα στους ανθρώπους. Μέσα σε τούτο το ιερό υπάρχει στήλη χρυσή, πάνω στην οποία αναγράφονται συνοπτικά, στη γραφή των Παγχα ίων , οι πράξεις του Ουρανού, του Δία και του Κρόνου. Σ τ η συνέχεια, ο Ευήμερος λέει πως πρώτος βασιλιάς έγινε ο Ουρανός, άνθρωπος επιεικής, ευεργετικός και γνώστης της κίνησης των άστρων, ο οποίος πρώτος τίμησε με θυσίες τους ουράνιους θεούς, πράγμα για το οποίο και ονομάστηκε Ουρανός. Οι γιοι που απέκτησε από τη γυναίκα του την Εστία ήταν ο Τιτάνας και ο Κρόνος και οι κόρες του ήταν η

33


34


Ρέα και η Δήμητρα. Ο Κρόνος έγινε βασιλιάς μετά τον Ουρανό, παντρεύτηκε τη Ρέα και γέννησε τον Δία, την Ή ρ α και τον Ποσειδώνα. Ο Δίας τον διαδέχτηκε στη βασιλεία και παντρεύτηκε την Ή ρ α , τη Δήμητρα και τη Θέμιδα, από τις οποίες απέκτησε παιδιά, τους Κουρήτες από την πρώτη , την Περσεφόνη από τη δεύτερη και την Αθηνά από την τρίτη. Όταν πήγε στη Βαβυλώνα, φιλοξενήθηκε από τον Βήλο και μετά πέρασε στη νήσο Παγχαία , που βρίσκεται στον ωκεανό, και ίδρυσε βωμό προς τιμήν του Ουρανού, του προπάτορά του. Από εκεί ήρθε στη Συρία στον Κάσιο, τον τότε κυβερνήτη της περιοχής, από τον οποίο πήρε τ' όνομα του το Κάσιον όρος 7. Ερχόμενος στην Κιλικία, νίκησε σε πόλεμο τον Κίλικα, τον τοπικό άρχοντα, επισκέφτηκε κι άλλα έθνη πολλά και διαφορετικά, τιμήθηκε από όλα και αναγορεύτηκε θεός».

Αυτά και άλλα παραπλήσια μ' αυτά, διηγείται ο Διόδωρος για τους θεούς σαν να επρόκειτο για θνητούς ανθρώπους και συνεχίζει: «Σχετ ικά με τον Ευήμερο, που συνέθεσε την «Ιερή ιστορία», ας αρκεστούμε στα λεχθέντα, τώρα θα επιχειρήσουμε να εκθέσουμε εν συντομία τους μύθους των Ελλήνων σχετικά με τους θεούς, σύμφωνα με τον Ησίοδο, τον Όμηρο και τον Ορφέα».

Στη συνέχεια, ο Διόδωρος παραθέτει τους μύθους όπως παραδίδονται από τους ποιητές 8 .

2. Σχετ ικά με αυτούς (τους θεούς) λέει στα γραπτά του και ο σοφότατος Διόδωρος τα εξής, ότι άνθρωποι είχαν γεννηθεί οι θεοί, τους οποίους, γ ια τις ευεργεσίες που τους προσέφεραν, θεώρησαν και αναγόρευσαν αθανάτους οι άνθρωποι. Μερικοί μάλιστα πήραν τα ονόματα που είχαν [και] από τις χώρες που κυρίευσαν 9.

3. Ο Διόδωρος λέγει, σύμφωνα με κάποια ιστορία της

35


36


μυθολογίας, ότι ο Ξάνθος και ο Βάλιος 1 0 ήταν πρώτα Τιτάνες, αλλά βοήθησαν τον Δία, ο Ξάνθος σύντροφος του Ποσειδώνα και ο Βάλιος του Δία - στη μάχη αξίωσαν να αλλάξει η μορφή τους, καθώς ντρέπονταν να τους βλέπουν οι ομογενείς τους Τιτάνες, και η αξίωση τους αυτή εισακούστηκε - είναι αυτοί που δόθηκαν στον Πηλέα 1 1 . Γι ' αυτό, λέει ο Διόδωρος, και ο Ξάνθος προμαντεύει τον θάνατο του Αχιλλέα 1 2 .

4. Ο Φερεκύδης αναφέρει πως ο Κρόνος πρώτος α π ' όλους φόρεσε κορόνα, και ο Διόδωρος λέει πως ο Δίας, αφού νίκησε τους Τιτάνες, τιμήθηκε από τους υπόλοιπους με την ίδια διάκριση· ο ίδιος συγγραφέας αποδίδει και στον Πρίαμο ταινίες [στο κεφάλι] ενώ στην Αριάδνη στεφάνι από χρυσάφι και πολύτιμες πέτρες από την Ινδία, έργο του Ηφαίστου, δώρο του Διονύσου 1 3 και αργότερα αστερι-

' 14 σμος .

5. Ο αδελφός του Νίνου, ο Πίκος, που ονομαζόταν και Ζευς, ήταν βασιλιάς στην Ιταλία και κυριαρχούσε στη δύση επί εκατόν είκοσι χρόνια. Είχε γιους και θυγατέρες πολλές από τις ωραιότερες γυναίκες, γ ιατί εμφανιζόταν με κάποιες μυστηριώδεις όψεις και τις αποπλανούσε. Γυναίκες μάλιστα οι οποίες τον είχαν σαν θεό, τη στιγμή που διαφθείρονταν από αυτόν. Ο ίδιος Πίκος, που ονομαζόταν και Ζευς, είχε έναν γιο ονόματι Φαύνο, τον οποίο είπε και Ερμή στο όνομα του πλανήτη. Όταν επρόκειτο να πεθάνει ο Ζευς, διέταξε να αποτεθεί το λείψανο του στη νήσο Κρήτη - οι γιοι του έκτισαν ναό προς τιμήν του και τον απόθεσαν εκεί - τούτο το μνήμα υπάρχει μέχρι σήμερα και πάνω του υπάρχει η επιγραφή: «Ενθάδε κείται ο Πίκος ο Ζευς, που τον ονομάζουν και Δία». Γι ' αυτόν έγραψε ο Διόδωρος, ο σοφότατος χρονογράφος 1 5 .

37


38


6. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης, οι γνωστοί και ως Διόσκουροι, υπερτερούσαν κατά πολύ των άλλων σε αξία και συμμετείχαν στην εκστρατεία των Αργοναυτών με τον λαμπρότερο τρόπο' βοήθησαν επίσης πολλούς που είχαν ανάγκη βοηθείας. Και γενικά, δοξάστηκαν α π ' όλους σχεδόν τους ανθρώπους για την ανδρεία και τη στρατηγική τους δεινότητα, αλλά και για τη δικαιοσύνη και την ευσέβεια τους, καθώς εμφανίζονται ως βοηθοί σ' όσους βρίσκονται σε απροσδόκητο κίνδυνο 1 6. Για την εξαιρετική τους αρετή θεωρήθηκαν γιοι του Δία και, όταν έφυγαν από τον κόσμο των ανθρώπων, δέχτηκαν αθάνατες τιμές.

Ο Επωπέας , ο βασιλιάς της Σικυώνας, προκαλούσε τους θεούς σε μάχη και λυμαινόταν τα τεμένη και τους βωμούς τους.

Λένε πως ο Σίσυφος ξεπερνούσε όλους τους άλλους σε εφευρετικότητα και επιτηδειότητα και με την ιεροσκοπία 1 7

εύρισκε τα πάντα και τα προέλεγε στους ανθρώπους. 0 Σαλμωνέας ήταν ασεβής και υπερήφανος και κορόι

δευε τα θεία, ενώ διακήρυττε πως οι δικές του πράξεις ήταν ανώτερες από τις πράξεις του Δία - έτσι προκαλώντας με κάποιο μηχάνημα τρομερό κρότο βροντούσε μιμούμενος τις βροντές. Και βέβαια δεν τελούσε θυσίες ούτε πανηγύρεις 1 8 .

0 ίδιος Σαλμωνέας είχε θυγατέρα την Τυρώ, η οποία πήρε αυτό το όνομα από τη μαλακότητα και τη λευκότητα του σώματος της 1 9 .

7. Τόσο ασεβής και υπερήφανος ήταν ο Σαλμωνέας που αφ ' ενός κορόιδευε τα θεία και αφ ' ετέρου διακήρυττε πως οι πράξεις του ήταν ανώτερες από τις πράξεις του Δία" έτσι, προκαλώντας με κάποιο μηχάνημα τρομερό κρότο και μιμούμενος τις βροντές διακήρυττε πως ο ίδιος βρο-

39


40


ντούσε δυνατότερα από τον Δία. Και γενικά περιγελώντας τους θεούς, δεν τελούσε προς τιμήν τους ούτε θυσίες ούτε πανηγύρεις, όπως συνήθιζαν να κάνουν οι άλλοι δυνάστες. Απέκτησε, λοιπόν, μια μονογενή θυγατέρα, την Τυρώ, η οποία πήρε αυτό το όνομα από το μαλακό της σώμα και το λευκό της χρώμα. Αυτήν, από την ομορφιά της, την ερωτεύτηκε ο Ποσειδώνας ... ήταν 2 0 εκείνος που τη διακόρευ-σε, δεν έπαυε να βασανίζει την Τυρώ, μέχρι που, τέλος, πλήρωσε την ασέβεια του προς τα θεία, γιατί τον κατακεραύνωσε ο Δίας και τον σκότωσε. Από τα παιδιά που γεννήθηκαν από τον Ποσειδώνα και την Τυρώ, ο Πελίας, πολύ μικρός ακόμη, εκδιώχτηκε από τον Μίμαντα απ ' την πατρίδα του και εξόριστος μαζί με τους φίλους του κατέκτησε δύο νησιά, τη Σκιάθο και την Πεπάρηθο 2 1 . Αργότερα, όμως, όταν τον ευεργέτησε ο Χείρωνας και του παραχώρησε μέρος από τη δική του χώρα, αναχώρησε από τα προαναφερθέντα νησιά και βασίλεψε στην πόλη των Ιολ-κών. Αυτός απέκτησε πολλές 2 2 , οι οποίες πήραν το όνομα του πατέρα τους και ονομάστηκαν Πελιάδες. Αλλά ας αρκεστούμε σ' αυτά 2 3 .

8. Ο Αδμητος για τη μεγάλη του δικαιοσύνη και ευσέβεια έγινε αγαπητός στους θεούς. Τόσο πολύ τιμήθηκε για την αρετή του, ώστε όταν ο Απόλλωνας προσέβαλε τον Δία 2 4 , του δόθηκε η εντολή να θητεύσει ως δούλος στον Άδμητο. Λένε, επίσης, πως η Άλκηστη, η κόρη του Πε-λία, η μόνη που δεν συμμετείχε στην ασέβεια που έγινε στον πατέρα της 2 5 , δόθηκε γυναίκα στον Αδμητο για την ευσέβεια του.

Ο Μελάμποδας διακρίθηκε τόσο για την ευσέβεια του που έγινε φίλος του Απόλλωνα 2 6 .

9. Εξόριστος ο Βελλερεφόντης, γ ια φόνο που έκανε χ ω -

41


42


ρίς να το θέλε ι , ήρθε στον Π ρ ο ί τ ο π ο υ ή τ α ν φ ίλος τ ο υ π α τ έ ρ α του α π ό φ ιλοξεν ία . Η γ υ ν α ί κ α του Π ρ ο ί τ ο υ , ό μ ω ς , π ο υ ε ρ ω τ ε ύ τ η κ ε τον Β ε λ λ ε ρ ε φ ό ν τ η γ ι α τ η ν ο μ ο ρ φ ι ά τ ο υ κ α ι μην μ π ο ρ ώ ν τ α ς να τον π ε ί σ ε ι να ε ν δ ώ σ ε ι , τον δ ι έβα -λε στον άντρα τ η ς ότ ι τη β ί α σ ε . Ο Π ρ ο ί τ ο ς , μην θέλοντας να σ κ ο τ ώ σ ε ι τον ά ν θ ρ ω π ο π ο υ φ ιλοξενούσε , τον έστε ιλε σ τ η Λ υ κ ί α μ ε γ ρ ά μ μ α τ α π ρ ο ς τον βασ ιλ ιά Ι ο β ά τ η , π ο υ ή τ α ν π ε θερός τ ο υ . Π α ρ α λ α μ β ά ν ο ν τ α ς ο Ι ο β ά τ η ς τ η ν ε π ι σ τ ο λ ή , β ρ ή κ ε μ έ σ α γ ρ α μ μ έ ν ο ν α σ κ ο τ ώ σ ε ι τ ο γ ρ η γ ο ρ ό τ ε ρ ο τον Β ε λ λ ε ρ ε φ ό ν τ η . Μ η ν θ έ λ ο ν τ α ς ό μ ω ς ν α τον σ κ ο τ ώ σ ε ι , τον π ρ ό σ τ α ξ ε ν α π ο λ ε μ ή σ ε ι τ η Χ ί μ α ι ρ α 2 7 μ ε τ η ν π ύ ρ ι ν η α ν ά σ α 2 8 .

43

Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Η Σ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η Σ

Β Ι Β Λ Ο Υ Ε Β Δ Ο Μ Η Σ


44

Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Η Σ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η Σ Β Ι Β Λ Ο Υ Ε Β Δ Ο Μ Η Σ


[ Σ τ α ε π ό μ ε ν α έ ν τ ε κ α β ι β λ ί α 2 9 κ α τ α γ ρ ά ψ α μ ε τ α π α γ κ ό

σ μ ι α γ ε γ ο ν ό τ α α π ό τ α Τ ρ ω ι κ ά μ έ χ ρ ι τον θάνατο τ ο υ Α λ έ

ξ α ν δ ρ ο υ . ] 3 0

[ Σ τ α έξι π ρ ο α ν α φ ε ρ θ έ ν τ α β ι β λ ί α 3 1 κ α τ α γ ρ ά ψ α μ ε τ α γ ε

γ ο ν ό τ α α π ό τ α Τ ρ ω ι κ ά μ έ χ ρ ι τον π ό λ ε μ ο π ο υ α π ο φ ά σ ι σ α ν

να κάνουν ο ι Α θ η ν α ί ο ι εναντ ίον τ ω ν Σ υ ρ α κ ο ύ σ ι ω ν . ] 3 2

[ Σ τ α π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν α β ιβλ ία κ α τ α γ ρ ά ψ α μ ε τ α γ ε γ ο ν ό τ α

α π ό τ η ν ά λ ω σ η τ η ς Τ ρ ο ί α ς μ έ χ ρ ι τ ο τ έλος τ ο υ Π ε λ ο π ο ν ν η

σ ιακού π ο λ έ μ ο υ κα ι τ η ν κ α τ ά λ υ σ η τ η ς η γ ε μ ο ν ί α ς τ ω ν

Α θ η ν α ί ω ν 3 3 , κ α λ ύ π τ ο ν τ α ς , δ η λ α δ ή , περ ίοδο ε π τ α κ ο σ ί ω ν

ε β δ ο μ ή ν τ α εννέα ε τ ώ ν 3 4 .

1 . Κ α ι ο Ο ρ φ έ α ς σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς τ ο υ Η ρ α κ λ έ α ή τ α ν ,

ζ ώ ν τ α ς κ ι ο ι δυο χρόν ια ε κ α τ ό πριν α π ' τ α Τ ρ ω ι κ ά ,

κ ι ό π ω ς γ ι α λόγου του στα « Λ ι θ ι κ ά » μάς ιστορεί ο Ο ρ φ έ α ς

λ ίγο μ ε τ ά τον Έ λ ε ν ο π ω ς έ ζ η σ ε μ α ς λέε ι ,

μ ε τ ά α π ' αυτόν μ ι α γ ενεά ο Ό μ η ρ ο ς υ π ή ρ ξ ε ,

π ο υ κ α τ ά τον Δ ιονύσιο τον σ υ γ γ ρ α φ έ α κ ύ κ λ ω ν 3 5

φέρετα ι να ε π ρ ό λ α β ε τ ι ς δύο ε κ σ τ ρ α τ ε ί ε ς ,

τ η μ ία τ η Θ η β α ϊ κ ή , τ η ν ά λ λ η γ ι α τ η ν Ε λ έ ν η .

Με τον Δ ιονύσ ιο σ υ μ φ ω ν ο ύ ν τ ο υ Δ ι ό δ ω ρ ο υ ο ι λ ό γ ο ι ,

κ α ι χ ίλ ιο ι μύριο ι α κ ό μ η 3 6 .

45

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗ!

46

ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

2 . 0 Δ ι ό δ ω ρ ο ς αποδε ικνύε ι π ω ς α υ τ ό ς (ο Ό μ η ρ ο ς ) ε ί χ ε πεθάνε ι πρ ιν α π ό τ η ν κάθοδο τ ω ν Η ρ α κ λ ε ί δ ω ν 3 7 .

3 . Η Α ι γ ι α λ ε ί α , η σ ύ ζ υ γ ο ς τ ο υ Δ ι ο μ ή δ η 3 8 , έ χ α σ ε ορ ιστ ι κ ά τ η ν εύνοια τ ο υ σ υ ζ ύ γ ο υ τ η ς . Α π ό τ ο μ ίσος τ η ς δεν φ έ ρ θ η κ ε δ ί κ α ι α π ρ ο ς τον σ ύ ζ υ γ ο τ η ς κ α ι ζ ή τ η σ ε α π ό τ ο υ ς σ υ γ γ ε ν ε ί ς τ η ς ν α τον τ ι μ ω ρ ή σ ο υ ν . Ε τ ο ύ τ ο ι π ή ρ α ν βοηθό τον Α ί γ ι σ θ ο , π ο υ π ρ ό σ φ α τ α μόλ ι ς ε ί χ ε κ α τ α λ ά β ε ι τον θρό ν ο τ ω ν Μ υ κ η ν ώ ν , κα ι κ α τ α δ ί κ α σ α ν τον Δ ι ο μ ή δ η σ ε θ ά ν α τ ο με την κ α τ η γ ο ρ ί α ότ ι , π α ρ ' όλο π ο υ ο π α τ έ ρ α ς τ ο υ ή τ α ν ξένος , σ κ ό π ε υ ε ν α ε κ δ ι ώ ξ ε ι τ ο υ ς ευγενε ί ς α π ό τ η ν π ό λ η κ α ι να ε γ κ α τ α σ τ ή σ ε ι σ υ γ γ ε ν ε ί ς του Α ι τ ω λ ο ύ ς . Ε π ε ι δ ή τ ο ύ τ η η δ ι α β ο λ ή έγ ινε π ι σ τ ε υ τ ή , φ ο β ή θ η κ ε ο Δ ι ο μ ή δ η ς κ ι έ φ υ γ ε α π ό τ ο Ά ρ γ ο ς μ α ζ ί μ ε όσους ήθελαν ν α τον α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ ν 3 9 .

4 . Σ τ η ν ά λ ω σ η τ η ς Τ ρ ο ί α ς , ο Α ινε ίας μ α ζ ί με μ ε ρ ι κ ο ύ ς άλλους κ α τ έ χ ο ν τ α ς ένα μέρος τ η ς π ό λ η ς α π έ κ ρ ο υ α ν τ ο υ ς ε π ι τ ι θ έ μ ε ν ο υ ς . Ό τ α ν ο ι Έ λ λ η ν ε ς τ ο υ ς ά φ η σ α ν ν α α π ο χ ω ρήσουν κ α τ ό π ι ν συνθήκης κ α ι τ ο υ ς ε π έ τ ρ ε ψ α ν να π ά ρ ε ι κ α θ έ ν α ς μ α ζ ί τ ο υ όσα μ π ο ρ ο ύ σ ε α π ό τ α π ρ ά γ μ α τ α τ ο υ , όλοι π ή ρ α ν χ ρ υ σ ά φ ι ή α σ ή μ ι ή ό ,τ ι άλλο π ο λ ύ τ ι μ ο ε ί χαν κ α ι μόνο ο Α ι ν ε ί α ς π ή ρ ε στους ώ μ ο υ ς τον γ έ ρ ο π α τ έ ρ α τ ο υ κ α ι τον έ β γ α λ ε έ ξ ω . Γ ι ' α υ τ ή τ ο υ τ η ν π ρ ά ξ η τον ε κ τ ί μ η σ α ν ο ι Έ λ λ η ν ε ς κ α ι τ ο υ δ ό θ η κ ε το δ ι κ α ί ω μ α να δ ιαλέξε ι κ α ι π ά λ ι ό ,τ ι ήθελε α π ό τ α π ρ ά γ μ α τ α τ ο υ σ π ι τ ι ο ύ τ ο υ . Κ α θ ώ ς εκείνος π ή ρ ε τ ο υ ς θεούς π ρ ο σ τ ά τ ε ς τ η ς ο ι κ ο γ έ ν ε ι α ς τ ο υ , συνέβη να επα ινεθε ί α κ ό μ η π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο η α ρ ε τ ή τ ο υ π ο υ α ν α γ ν ω ρ ί σ τ η κ ε κα ι α π ό τ ο υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς τ ο υ . Γ ι α τ ί ο ά ν θ ρ ω π ο ς έδε ιξε π ω ς α κ ό μ α κα ι σ τ ο υ ς μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο υ ς κ ινδύνους π ρ ώ τ η τ ο υ φ ρ ο ν τ ί δ α ή τ α ν ο σ ε β α σ μ ό ς π ρ ο ς τ ο υ ς γ ο ν ε ί ς κ α ι η ευσέβε ια π ρ ο ς τ ο υ ς θεούς . Γ ι ' α υ τ ό α κ ρ ι β ώ ς λένε π ω ς τ ο υ ε π έ τ ρ ε ψ α ν ν α α ν α χ ω ρ ή σ ε ι α π ό τ η ν Τ ρ ω ά δ α , μ α ζ ί μ ε τ ο υ ς ε ν α π ο μ ε ί ν α ν τ ε ς Τ ρ ώ ε ς , μ ε π λ ή ρ η α σ φ ά λ ε ι α κ α ι ν α π ά ε ι όπου ή θ ε λ ε 4 0 .

47


48


Π ά μ ε 4 1 τ ώ ρ α σ ε άλλον μ ά ρ τ υ ρ α τ ω ν ιδ ίων π ρ α γ μ ά τ ω ν , στον Δ ι ό δ ω ρ ο , δ η λ α δ ή , π ο υ σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ ε π ε ρ ί λ η ψ η α π ' όλες τ ι ς β ι β λ ι ο θ ή κ ε ς σ ε μ ία κ α ι τ η ν α υ τ ή α π ο θ ή κ η 4 2 γ ν ώ σ η ς . Δ ι ό τ ι γ ρ ά φ ε ι γ ι α τ η ρ ω μ α ϊ κ ή ιστορ ία στο έ β δ ο μ ο β ιβλ ίο τ ο υ , μ ε τ α α κ ό λ ο υ θ α λ ό γ ι α :

5 . Μ ε ρ ι κ ο ί , λ ο ι π ό ν , ιστορ ικο ί θ ε ώ ρ η σ α ν λ α θ ε μ έ ν α π ω ς ο Ρ ω μ ύ λ ο ς π ο υ γ ε ν ν ή θ η κ ε α π ό τ η ν κόρη τ ο υ Αινε ία ή τ α ν ο ιδρυτής τ η ς Ρ ώ μ η ς . Η αλήθε ια ό μ ω ς δεν είναι α υ τ ή , δ ιότ ι υ π ή ρ ξ α ν π ο λ λ ο ί βασ ιλ ιάδες σ τ η χ ρ ο ν ι κ ή π ε ρ ί ο δ ο α π ό τον Αινε ία μ έ χ ρ ι τον Ρ ω μ ύ λ ο κ α ι η Ρ ώ μ η ιδρύθηκε κ α τ ά τ ο δεύτερο έ τος τ η ς έ β δ ο μ η ς Ο λ υ μ π ι ά δ α ς 4 3 - τ ο ύ τ η η ί δρυση έγ ινε τ ε τ ρ α κ ό σ ι α τ ρ ι ά ν τ α τ ρ ί α χ ρ ό ν ι α μ ε τ ά τ α Τ ρ ω ι κ ά . Δ ι ό τ ι π έ ρ α σ α ν τ ρ ί α χρόν ια α π ό τ η ν ά λ ω σ η τ η ς Τ ρ ο ί α ς κ α ι μ ε τ ά έγ ινε ο Α ινε ίας β α σ ι λ ι ά ς τ ω ν Λ α τ ί ν ω ν , δ ι α τ ή ρ η σε τον θρόνο ε π ί τ ρ ι ε τ ί α κ ι έ π ε ι τ α χ ά θ η κ ε α π ό τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς κα ι δ έ χ τ η κ ε α θ ά ν α τ ε ς τ ι μ έ ς . Σ τ η ν εξουσ ία τον δ ι α δ έ χ τ η κ ε ο γ ι ο ς τ ο υ Α σ κ ά ν ι ο ς κ α ι ίδρυσε τ η ν Ά λ β α , π ο υ σ ή μ ε ρ α ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι Λ ό γ γ α , τ η ν ο π ο ί α ονόμασε α π ό τον π ο τ α μ ό π ο υ τ ό τ ε ο ν ο μ α ζ ό τ α ν Ά λ β α ς κα ι σ ή μ ε ρ α Τ ί β ε ρ ι ς . Σ χ ε τ ι κ ά μ ε τ η ν ονομασ ία τ η ς π ό λ η ς , ό μ ω ς , ο Φ ά β ι ο ς , π ο υ έ γ ρ α ψ ε ιστορ ία τ ω ν Ρ ω μ α ί ω ν , δίνει δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ή ε κ δ ο χ ή . Λ έ ε ι , λ ο ι π ό ν , π ω ς δ ό θ η κ ε χ ρ η σ μ ό ς στον Α ι ν ε ί α , σ ύ μ φ ω ν α με τον οπο ίο ένα τ ε τ ρ ά π ο δ ο θα τον ο δ η γ ο ύ σ ε στο μέρος π ο υ έ π ρ ε π ε ν α ιδρύσει π ό λ η . Κ α θ ώ ς εκε ίνος ε π ρ ό κ ε ι τ ο ν α θ υ σ ιάσε ι μ ι α έ γ κ υ ο , λ ευκή στο χ ρ ώ μ α , γ ο υ ρ ο ύ ν α , τ ο ζ ώ ο τ ο υ ξ έ φ υ γ ε α π ' τ α χ έ ρ ι α , εκε ίνος τ ο κ υ ν ή γ η σ ε μ έ χ ρ ι κ ά π ο ι ο λ ό φ ο , ό π ο υ , μόλ ι ς έ φ τ α σ ε , γ έ ν ν η σ ε τ ρ ι ά ν τ α γ ο υ ρ ο υ ν ά κ ι α . Ο Α ινε ίας έ κ θ α μ β ο ς α π ό τ ο π α ρ ά δ ο ξ ο γ ε γ ο ν ό ς θ υ μ ή θ η κ ε τον χ ρ η σ μ ό κα ι ε π ι χ ε ί ρ η σ ε να ιδρύσει π ό λ η σ ' εκείνο το μ έ ρ ο ς . Σ τ ο ν ύπνο τ ο υ , ό μ ω ς , ε ίδε ό ρ α μ α π ο υ του α π α γ ό ρ ε υ ε ρ η τ ά να το κάνε ι κ α ι τον σ υ μ β ο ύ λ ε υ ε να τ η ν ιδρύσει μ ε τ ά α π ό τ ρ ι ά ν τ α χ ρ ό ν ι α , όσος ή τ α ν κα ι ο α ρ ι θ μ ό ς τ ω ν χ ο ι ρ ι ν ώ ν π ο υ γ ε ν ν ή θ η κ α ν , κ ι έ τσ ι ε γ κ α τ έ λ ε ι ψ ε τ ο σ χ έ δ ι ο 4 4 .

49


50


Μ ε τ ά τον θ ά ν α τ ο τ ο υ Α ι ν ε ί α , ο γ ι ο ς τ ο υ Α σ κ ά ν ι ο ς τον δ ι α δ έ χ τ η κ ε στον θρόνο κ α ι μ ε τ ά α π ό τ ρ ι ά ν τ α χρόν ια ίδρυσε ο ικ ισμό στον λόφο κ ι έ δ ω σ ε σ τ η ν π ό λ η τ ο όνομα Α λ β α , α π ό τ ο χ ρ ώ μ α τ η ς γ ο υ ρ ο ύ ν α ς - γ ι α τ ί ο ι Λ α τ ί ν ο ι λένε τ η Λ ε υ κ ή Ά λ μ π α . Ο Α σ κ ά ν ι ο ς π ρ ό σ θ ε σ ε ε π ί σ η ς κ α ι άλλη ο ν ο μ α σ ί α , Λ ό γ γ α , η ο π ο ί α μ ε τ α φ ρ α ζ ό μ ε ν η σημα ίνε ι Μ α κ ρ ά , κ α θ ό σ ο ν η π ό λ η ή τ α ν σ τ ε ν ή σε π λ ά τ ο ς κ α ι μ α κ ρ ι ά σε μ ή κ ο ς .

Σ υ ν ε χ ί ζ ο ν τ α ς (ο Δ ι ό δ ω ρ ο ς ) λέε ι : Ο Α σ κ ά ν ι ο ς έκανε τ η ν Α λ β α π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α του βασ ιλε ίου

τ ο υ κ α ι υ π έ τ α ξ ε ουκ ολ ίγους α π ό τ ο υ ς γ ύ ρ ω ο ι κ ι σ μ ο ύ ς . Α π έ κ τ η σ ε μ ε γ ά λ η φ ή μ η και π έ θ α ν ε αφού βασ ίλευσε ε π ί τ ρ ι ά ν τ α ο κ τ ώ έ τ η .

Μ ε τ ά τ ο τ έ λ ο ς α υ τ ή ς τ η ς π ε ρ ι ό δ ο υ π ρ ο κ λ ή θ η κ ε δ ι χ ο γ ν ω μ ί α στον λ α ό , ε ξ α ι τ ί α ς δύο α ν δ ρ ώ ν π ο υ α ν τ α γ ω ν ί ζ ο νταν γ ι α τον θρόνο. Δ ι ό τ ι ο Ιούλ ιος , ε π ε ι δ ή ή τ α ν γ ι ο ς τ ο υ Α σ κ ά ν ι ο υ ι σ χ υ ρ ι ζ ό τ α ν : «Η εξουσ ία π ο υ ε ί χε ο π α τ έ ρ α ς μου ανήκει σε μ έ ν α » . Κ α ι ο Σ ί λ β ι ο ς , α δ ε λ φ ό ς τ ο υ Α σ κ ά ν ι ο υ κ α ι γ ι ο ς του Α ινε ία α π ό τ η Λ α β ί ν ι α , τ η ν κ ό ρ η τ ο υ Λ α τ ί ν ο υ , ι σ χ υ ρ ι ζ ό τ α ν : « Η εξουσ ία ανήκε ι σ ε μ έ ν α » . Π ρ ά γ μ α τ ι , μ ε τ ά τον θ ά ν α τ ο τ ο υ Α ι ν ε ί α , ο Α σ κ ά ν ι ο ς ο ρ γ ά ν ω σ ε σ υ ν ω μοσ ία κ α τ ά τ η ς ζ ω ή ς τ ο υ Σ ί λ β ι ο υ - κ ι ε π ε ι δ ή ε τ ο ύ τ ο ς α ν α τ ρ ά φ η κ ε , ό ταν ή τ α ν π α ι δ ί , α κ ρ ι β ώ ς λ ό γ ω τ η ς σ υ ν ω μ ο σ ίας , α π ό κ ά π ο ι ο υ ς βοσκούς σ ' ένα βουνό , π ή ρ ε κ α ι το όνομα Σ ί λ β ι ο ς α π ό το όνομα τ ο υ βουνού π ο υ ο ι Λ α τ ί ν ο ι ονόμαζαν « σ ί λ β α » . Σ τ η δ ι α μ ά χ η τ ω ν δύο ο μ ά δ ω ν , ο Σ ί λ -βιος πήρε τ ε λ ι κ ά τ ο χ ρ ί σ μ α α π ό τον λαό κα ι κέρδ ισε τον θρόνο. Ε ν ώ ο Ιούλ ιος , αν κα ι έ χ α σ ε τ η ν α ν ώ τ α τ η α ρ χ ή , δ ι ο ρ ί σ τ η κ ε Μ έ γ α ς Α ρ χ ι ε ρ έ α ς κ ι έ τ σ ι έγ ινε ένα ε ίδος δ ε ύ τερου β α σ ι λ ι ά - α π ' α υ τ ό ν , λένε, κ α τ ά γ ε τ α ι τ ο Ιούλιο γ έ ν ο ς π ο υ υ φ ί σ τ α τ α ι σ τ η Ρ ώ μ η μ έ χ ρ ι τ ω ν η μ ε ρ ώ ν μ α ς 4 5 .

Ο Σ ί λ β ι ο ς δεν έκανε τ ί π ο τ ε α ξ ι ο σ η μ ε ί ω τ ο σ τ η δ ι ά ρ κ ε ι α τ η ς βασ ιλε ίας τ ο υ κ α ι π έ θ α ν ε μ ε τ ά α π ό σ α ρ ά ν τ α εννέα χρόν ια στον θρόνο. Τ ο ν δ ι α δ έ χ τ η κ ε σ τ η βασ ιλε ία ο γ ι ο ς

51


52


του Α ι ν ε ί α ς , ο ε π ο ν ο μ α ζ ό μ ε ν ο ς Σ ί λ β ι ο ς , π ο υ βασ ίλευσε π ά ν ω α π ό τ ρ ι ά ν τ α χ ρ ό ν ι α . Μ ε τ ά α π ό α υ τ ό ν , ο Λ α τ ί ν ο ς , π ο υ ε π ί σ η ς ε π ο ν ο μ α ζ ό τ α ν Σ ί λ β ι ο ς , βασ ίλευσε ε π ί π ε ν ή ν τ α χρόν ια . Ε τ ο ύ τ ο ς υ π ή ρ ξ ε ισχυρός κ υ β ε ρ ν ή τ η ς , τ ό σ ο ω ς π ρ ο ς τ η ν ε σ ω τ ε ρ ι κ ή δ ι ο ί κ η σ η όσο κ α ι ω ς π ρ ο ς τον π ό λ ε μ ο , ε ρ ή μ ω σ ε τ η γ ε ι τ ο ν ι κ ή π ε ρ ι ο χ ή κ α ι ίδρυσε τ ι ς δ ε κ α ο κ τ ώ α ρ χ α ί ε ς π ό λ ε ι ς π ο υ π α λ ι ό τ ε ρ α ή τ α ν γ ν ω σ τ έ ς ω ς « π ό λ ε ι ς τ ω ν Λ α τ ί ν ω ν » : τ η ν Τ ί β υ ρ η , τ η ν Π ρ α ί ν ε σ τ ο , τ ο υ ς Κ α μ π ί ο υ ς , τ ο Τ ί σ κ α λ ο ν , τ η ν Κ ό ρ α , τ η ν Κ ο μ έ τ ι α , τ ο Λ α ν ο ύ β ι ο ν , τ η Λ α -β ί κ η , τ η Σ κ ά π τ ι α , τ ο Σ ά τ ρ ι κ ο , τ η ν Α ρ κ ί α , τ η ν Τ ε λ λ έ ν α , τ η ν Ο κ ο σ τ ο μ έ ρ ι α , τ ο Καιν ίνο , τ η Φ λ ε γ έ ν α , τ ο Κ ο μ έ ρ ι ο , τ ο Μ ε δ ί π λ ι ο ν κ α ι τ ο Μ π ό ι λ ο π ο υ μ ε ρ ι κ ο ί ονομάζουν Μ π ό λ α .

Μ ε τ ά τον θ ά ν α τ ο τ ο υ Λ α τ ί ν ο υ , ε κ λ έ χ τ η κ ε β α σ ι λ ι ά ς ο γ ι ο ς τ ο υ Λ λ β α ς Σ ί λ β ι ο ς π ο υ β α σ ί λ ε υ σ ε ε π ί τ ρ ι ά ν τ α ο κ τ ώ χρόν ια . Μ ε τ ά α π ' αυτόν ο ' Ε π ι τ ο ς Σ ί λ β α ς , ε π ί ε ίκοσ ι έξι χρόν ια . Μ ε τον θ ά ν α τ ο τ ο υ τον α ν τ ι κ α τ έ σ τ η σ ε σ τ η β α σ ι λε ία ο Ά π ι ς π ο υ βασ ίλευσε ε π ί ε ίκοσι ο κ τ ώ χ ρ ό ν ι α . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , ο γ ι ο ς τ ο υ Κ α λ π έ τ ο ς ε π ί δ ε κ α τ ρ ί α χ ρ ό ν ι α κ ι έ π ε ι τ α ο Τ ι β έ ρ ι ο ς Σ ί λ β ι ο ς ε π ί ο κ τ ώ χρόν ια . Ε τ ο ύ τ ο ς ανέλ α β ε ε κ σ τ ρ α τ ε ί α εναντ ίον τ ω ν Τ υ ρ η ν ν ώ ν , αλλά κ α θ ώ ς ο δ η γ ο ύ σ ε τον σ τ ρ α τ ό τ ο υ μ έ σ α α π ό τον π ο τ α μ ό Α λ β α , έ π ε σ ε στο ρεύμα τ ο υ κ ι έ χ α σ ε τ η ζ ω ή τ ο υ , γ ε γ ο ν ό ς α π ό τ ο ο π ο ί ο άλλαξε όνομα ο π ο τ α μ ό ς κ ι έγ ινε Τ ί β ε ρ ι ς . Μ ε τ ά τον θ ά ν α τ ο τ ο υ , ο Α γ ρ ί π π α ς βασ ίλευσε σ τ ο υ ς Λ α τ ί ν ο υ ς ε π ί σ α ρ ά ν τ α ένα χρόν ια κ α ι μ ε τ ά α π ' αυτόν ο Α ρ α μ ο ύ λ ι ο ς Σ ί λ β ι ο ς ε π ί δεκαεννέα χ ρ ό ν ι α .

Γ ι ' αυτόν λ έ γ ε τ α ι π ω ς υ π ή ρ ξ ε υ π ε ρ ή φ α ν ο ς σ ' όλη τ ο υ τ η ζ ω ή κ α ι α ν τ ι τ ά χ θ η κ ε σ τ η δ ύ ν α μ η τ ο υ Δ ί α ( Α ρ α μ ά σ δ η ) 4 6 : π ρ ά γ μ α τ ι , τ η ν ε π ο χ ή τ η ς σ υ γ κ ο μ ι δ ή ς τ ω ν κ α ρ π ώ ν (φθ ι ν ό π ω ρ ο ) , ό π ο τ ε έ π ε φ τ α ν α σ τ α μ ά τ η τ α α σ τ ρ α π ό β ρ ο ν τ α , δ ι έ τ α ζ ε τ ο υ ς σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς τ ο υ ν α χ τ υ π ά ν ε όλοι μ α ζ ί τ α υ τ ό χ ρ ο να τα ξ ί φ η σ τ ι ς α σ π ί δ ε ς κα ι ι σ χ υ ρ ι ζ ό τ α ν π ω ς ο θόρυβος π ο υ γ ι ν ό τ α ν μ ' α υ τ ό τον τ ρ ό π ο ξ ε π ε ρ ν ο ύ σ ε τον κ ρ ό τ ο τ ο υ

53


54


κεραυνού . Α λ λ ά π λ ή ρ ω σ ε τ ο τ ί μ η μ α γ ι ' α υ τ ή τ ο υ τ η ν ύβρη π ρ ο ς τ ο υ ς θεούς , κ α θ ώ ς χ τ υ π ή θ η κ ε α π ό κεραυνό κ ι ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο σ π ί τ ι τ ο υ β υ θ ί σ τ η κ ε σ τ η λ ίμνη Α λ β α . Μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α ο ι Ρ ω μ α ί ο ι π ο υ ζουν κ ο ν τ ά σ τ η λ ίμνη δε ίχνουν ω ς τ ε κ μ ή ρια τ ο ύ τ ο υ τ ο υ γ ε γ ο ν ό τ ο ς τ ι ς κολόνες π ο υ σ τ έκ ο υν α κ ό μ η μ έ σ α σ τ η λ ίμνη α π ό τ α ε ρ ε ί π ι α τ ο υ βασ ιλ ικού π α λ α τ ι ο ύ π ο υ κε ί ν τα ι στον βυθό .

Μ ε τ ά α π ό α υ τ ό ν , ο ε π ό μ ε ν ο ς βασ ιλ ιάς π ο υ ε κ λ έ χ τ η κ ε ήταν ο Α β έ ν τ ι ο ς , π ο υ κ υ β έ ρ ν η σ ε ε π ί τ ρ ι ά ν τ α ε π τ ά χ ρ ό ν ι α . Κ ά π ο τ ε π ο υ π α γ ι δ ε ύ τ η κ ε σ ε κ ά π ο ι ο ν π ό λ ε μ ο μ ε τ ο υ ς γ ε ί τονες τ ο υ , α ν α γ κ ά σ τ η κ ε ν α υ π ο χ ω ρ ή σ ε ι στον Α β ε ν τ ί ν ο λ ό φ ο , κ α ι γ ι ' α υ τ ό τον λ ό γ ο ο λόφος ο ν ο μ ά σ τ η κ ε Α β ε ν τ ί -νος . Μ ε τ ά τον θάνατο τ ο υ , τον δ ι α δ έ χ τ η κ ε στον θρόνο ο γ ι ο ς του Π ρόκας Σ ί λ β ι ο ς , π ο υ κ υ β έ ρ ν η σ ε ε π ί ε ίκοσι τ ρ ί α χρόν ια . Με τον θάνατο τ ο υ , ο νεότερος γ ι ο ς τ ο υ , Α μ ό λ ι ο ς , κ α τ έ λ α β ε τ η ν εξουσ ία διά τ η ς β ί α ς , δεδομένου ότ ι ο Ν ο υ -μ ί τ ο ρ α ς , π ο υ ή τ α ν μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς αδελφός κ α ι μ ά λ ι σ τ α α π ό τ η ν ίδια μ η τ έ ρ α , β ρ ι σ κ ό τ α ν σε κ ά π ο ι α μ α κ ρ ι ν ή π ε ρ ι ο χ ή . Ο Α μ ό λ ι ο ς β α σ ί λ ε υ σ ε λ ί γ ο π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο α π ό σ α ρ ά ν τ α τ ρ ί α χρόν ια κ α ι σ κ ο τ ώ θ η κ ε α π ό τον Ρ έ μ ο κ α ι τον Ρ ω μ ύ λ ο , π ο υ έ κ τ ι σ α ν τ η Ρ ώ μ η 4 7 .

6 . Μ ε τ ά τον θ ά ν α τ ο τ ο υ Α ι ν ε ί α , έγ ινε σ υ ν ω μ ο σ ί α α π ό τον Α σ κ ά ν ι ο κ α τ ά τ η ς ζ ω ή ς τ ο υ Σ ι λ β ί ο υ π ο υ ή τ α ν α κ ό μ η ν ή π ι ο . Κ α θ ώ ς α ν α τ ρ ά φ η κ ε σ τ α βουνά α π ό β ο υ κ ό λ ο υ ς , ονομ ά σ τ η κ ε Σ ί λ β ι ο ς , γ ι α τ ί ο ι Λ α τ ί ν ο ι λένε το όρος « σ ί λ β α » 4 8 .

7 . Ο Ρ ω μ ύ λ ο ς Σ ί λ β ι ο ς ή τ α ν σ ' όλη τ ο υ τη ζ ω ή υ π ε ρ ή φανος κ α ι σ υ ν α γ ω ν ι ζ ό τ α ν τον θ ε ό - όταν βροντούσε ο θεός , π ρ ό σ τ α ζ ε τ ο υ ς σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς να χ τ υ π ά ν ε όλοι μ α ζ ί μ ' ένα π α ρ ά γ γ ε λ μ α με τ ι ς σ π ά θ ε ς τ ι ς α σ π ί δ ε ς κ ι έ λ ε γ ε π ω ς ο κ ρ ό τ ο ς π ο υ έκαναν εκείνοι ή τ α ν δ υ ν α τ ό τ ε ρ ο ς . Γ ι ' α υ τ ό κα ι κ α τ α κ ε ρ α υ ν ώ θ η κ ε 4 9 .

55

ΔΙΟΔΩΡΟΣ Σ1ΚΕΛΙΩΤΗΣ

56


[ Τ ρ ί τ η κ α τ έ λ α β ε τ η Μ ε σ χ έ λ α . π ο υ ήταν π ο λ ύ μ ε γ ά λ η κ α ι ε ί χε κ α τ ο ι κ η θ ε ί τ η ν α ρ χ α ί α ε π ο χ ή α π ό Έ λ λ η ν ε ς π ο υ ε π έ σ τ ρ ε φ α ν α π ό τ η ν Τ ρ ο ί α , γ ι α τ ο υ ς οπο ίους μ ι λ ή σ α μ ε π α ρ α π ά ν ω 5 0 σ το Τ ρ ί τ ο Β ι β λ ί ο . ] 5 1

[ Ο Θ ε σ σ α λ ό ς , λένε , μ ε τ ά α π ό α υ τ ά , ε π α ν ή λ θ ε σ τ η ν Ι ω λ κ ό , ό π ο υ β ρ ί σ κ ο ν τ α ς , όταν έ φ τ α σ ε , τον Ά κ α σ τ ο , τον γ ι ο τ ο υ Π ε λ ί α , ν α έχε ι π εθάνε ι π ρ ό σ φ α τ α , ανέλαβε τ η β α σιλε ία π ο υ τ ο υ ανήκε κ λ η ρ ο ν ο μ ι κ ά κα ι ονόμασε α π ό τον ίδιο τους υ π η κ ό ο υ ς τ ο υ Θ ε σ σ α λ ο ύ ς . Δ ε ν α γ ν ο ώ , ό μ ω ς , ότ ι σ χ ε τ ι κ ά με τ η ν ο ν ο μ α σ ί α τ ω ν Θ ε σ σ α λ ώ ν δεν είναι ε τ ο ύ τ η η μ ο ν α δ ι κ ή ε κ δ ο χ ή , α λ λ ά συμβα ίνε ι να μ α ς έχουν π α ρ α δ ο θ ε ί κ α ι άλλες π ο υ δ ιαφέρουν μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς , γ ι α τ ι ς ο π ο ί ε ς θ α κάνουμε λ ό γ ο σ ε κ α τ α λ λ η λ ό τ ε ρ η ε υ κ α ι ρ ί α . ] 5 2

[Οι Η ρ α κ λ ε ί δ ε ς , ό π ω ς ε ί χ ε σ υ μ φ ω ν η θ ε ί , ε γ κ α τ έ λ ε ι ψ α ν τ η ν π ρ ο σ π ά θ ε ι α π ε ρ ί τ η ς κ α θ ό δ ο υ κ α ι ε π έ σ τ ρ ε ψ α ν σ τ η ν Τ ρ ι κ ό ρ υ θ ο . Μ ε τ ά α π ό μ ε ρ ι κ ά χ ρ ό ν ι α , ό μ ω ς , ο Λ ι κ ύ μ ν ι ο ς μ ε τ α π α ι δ ι ά τ ο υ κ α ι τον Τ λ η π ό λ ε μ ο , τον γ ι ο τ ο υ Η ρ α κ λ ή , ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ α ν στο Α ρ γ ό ς , μ ι α ς κα ι ο ι Α ρ γ ε ί ο ι τ ο υ ς δ έ χ τ η κ α ν α π ό μόνοι τ ο υ ς , ενώ όλοι ο ι υ π ό λ ο ι π ο ι π α ρ έ μ ε ι ναν σ τ η ν Τ ρ ι κ ό ρ υ θ ο κ α ι , όταν π έ ρ α σ ε η π ε ρ ί ο δ ο ς τ ω ν π ε ν ή ν τ α ε τ ώ ν , κ α τ έ β η κ α ν σ τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο . Τ ι ς π ρ ά ξ ε ι ς τ ο υ ς , ό μ ω ς , θ α τ ι ς π ε ρ ι γ ρ ά ψ ο υ μ ε , όταν φ τ ά σ ο υ μ ε σ τ η ν ε π ο χ ή τ ο υ ς . ] 5 3

Β α σ ι λ ε ί ς τ ω ν Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ω ν α π ό τ α β ιβλ ία τ ο υ Δ ι ό δ ω ρου.

8 . Ε π ε ι δ ή συμβα ίνε ι να είναι δύσκολο να π ρ ο σ δ ι ο ρ ί σ ο υ μ ε τ ο χ ρ ο ν ι κ ό δ ι ά σ τ η μ α π ο υ μ ε σ ο λ ά β η σ ε α π ό τ α Τ ρ ω ι κ ά μ έ χ ρ ι τ η ν π ρ ώ τ η Ο λ υ μ π ι ά δ α 5 4 , κ α θ ώ ς εκε ίνη τ η ν π ε ρ ί ο δ ο δεν υ π ή ρ χ α ν ετήσ ιο ι ά ρ χ ο ν τ ε ς σ τ η ν Α θ ή ν α ούτε σε άλλη π ό λ η , θ α χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ή σ ο υ μ ε γ ι ' α υ τ ό τον σ κ ο π ό τ ο υ ς Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ο υ ς β α σ ι λ ι ά δ ε ς . Α π ό τ η ν ά λ ω σ η τ η ς Τ ρ ο ί α ς μ έ χ ρ ι

57


58


τ η ν π ρ ώ τ η Ο λ υ μ π ι ά δ α , ό π ω ς λέει ο Α θ η ν α ί ο ς Α π ο λ λ ό δ ω ρος , π έ ρ α σ α ν τ ε τ ρ α κ ό σ ι α ο κ τ ώ χ ρ ό ν ι α . Ο γ δ ό ν τ α χ ρ ό ν ι α μ έ χ ρ ι τ η ν κ ά θ ο δ ο τ ω ν Η ρ α κ λ ε ί δ ω ν κα ι τ α υ π ό λ ο ι π α π ε ρ ι λ α μ β ά ν ο ν τ α ι σ τ η βασ ιλε ία τ ω ν Λ α κ ε δ α ι μ ο ν ί ω ν β α σ ι λ ι ά δ ω ν Π ρ ο κ λ ή κ α ι Ε υ ρ υ σ θ έ α κ α ι τ ω ν α π ο γ ό ν ω ν τ ο υ ς . Τ ώ ρ α θ α α π α ρ ι θ μ ή σ ο υ μ ε έναν έναν τ ο υ ς βασ ιλ ιάδες α π ό τ ο υ ς δύο βασ ιλ ικούς ο ίκους μ έ χ ρ ι τ η ν π ρ ώ τ η Ο λ υ μ π ι ά δ α .

Ο Ε υ ρ υ σ θ έ α ς ά ρ χ ι σ ε τη βασ ιλε ία του τον ο γ δ ο η κ ο σ τ ό χρόνο μ ε τ ά τ α Τ ρ ω ι κ ά κα ι κ υ β έ ρ ν η σ ε ε π ί σ α ρ ά ν τ α δύο χ ρ ό ν ι α . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , ο Ά γ ι ς έναν χ ρ ό ν ο . Ο Ε χ έ σ τ ρ α -τ ο ς τ ρ ι ά ν τ α ένα . Μ ε τ ά α π ό εκε ίνον , ο Λ α μ π ό τ α ς τ ρ ι ά ν τ α ε π τ ά . 0 Δ ώ ρ ι σ θ ο ς ε ίκοσ ι εννιά. Ο Α γ η σ ί λ α ο ς , ο δ ι ά δ ο χ ο ς τ ο υ , σ α ρ ά ν τ α τ έ σ σ ε ρ α . Ο Α ρ χ έ λ α ο ς ε ξ ή ν τ α κ α ι ο Τ ή λ ε κ λ ο ς σ α ρ ά ν τ α . Ο Α λ κ α μ έ ν η ς ύ σ τ ε ρ α τ ρ ι ά ν τ α ο κ τ ώ . Ο δ έ κ α τ ο ς χρόνος τ η ς β α σ ι λ ε ί α ς τ ο υ τ ε λ ε υ τ α ί ο υ σ υ μ π ί π τ ε ι μ ε τ η ν ίδρυση τ η ς π ρ ώ τ η ς Ο λ υ μ π ι ά δ α ς , εκε ίνης σ τ η ν ο π ο ί α ν ί κ η σε στο « σ τ ά δ ι ο » ο Κ ό ρ ο ι β ο ς 5 5 α π ό τ η ν Η λ ε ί α . Α π ό τον άλλο ο ίκο , ο Π ρ ό κ λ ο ς ή τ α ν ο π ρ ώ τ ο ς κ υ β ε ρ ν ή τ η ς ε π ί σ α ράντα εννέα χ ρ ό ν ι α . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , ο Π ρ ύ τ α ν ι ς σ α ρ ά ν τ α εννέα χ ρ ό ν ι α . Έ π ε ι τ α ο Ε ύ ν ο μ ο ς σ α ρ ά ν τ α π έ ν τ ε κ α ι μ ε τ ά α π ' αυτόν ο Χ ά ρ ι κ λ ο ς ε ξ ή ν τ α . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , ο Ν ί κ α ν -δρος τ ρ ι ά ν τ α ο κ τ ώ . Ο Θ ε ό π ο μ π ο ς σ α ρ ά ν τ α ε π τ ά . Τ ο ν δ έ κ α τ ο , ε π ί σ η ς , χρόνο τ η ς τ ε λ ε υ τ α ί α ς βασ ιλε ίας α ρ χ ί ζ ε ι η π ρ ώ τ η Ο λ υ μ π ι ά δ α . Τ ο συνολικό χρον ικό δ ι ά σ τ η μ α α π ό τ η ν ά λ ω σ η τ η ς Τ ρ ο ί α ς μ έ χ ρ ι τ η ν κάθοδο τ ω ν Η ρ α κ λ ε ί δ ω ν είναι ο γ δ ό ν τ α χ ρ ό ν ι α 5 6 .

9 . Τ ώ ρ α π ο υ δ ι ευκρ ιν ίσαμε όλα τ ο ύ τ α , υ π ο λ ε ί π ε τ α ι να π ο ύ μ ε γ ι α τον τ ρ ό π ο με τον ο π ο ί ο κ α τ ο ι κ ή θ η κ α ν η Κορ ιν θία κα ι η Σ ι κ υ ω ν ί α α π ό Δ ω ρ ι ε ί ς . Δ ι ό τ ι με τ η ν κ ά θ ο δ ο τ ω ν Η ρ α κ λ ε ί δ ω ν συνέβη ν α α ν α σ τ α τ ω θ ο ύ ν όλα τ α έθνη τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ , ε κ τ ό ς α π ό τ ο υ ς Α ρ κ ά δ ε ς . Ό τ α ν , λ ο ι π ό ν , ο ι Η ρ α κ λ ε ί δ ε ς μ ο ί ρ α σ α ν τ η γ η , έκαναν εξα ίρεση γ ι α τ η ν

59


Κορινθ ία κ α ι τ η γ ε ι τ ο ν ι κ ή τ η ς π ε ρ ι ο χ ή κα ι έστε ιλαν α ν α κ ο ί ν ω σ η στον Α λ ή τ η 5 7 ό τ ι τ ο υ π α ρ α δ ί δ ο υ ν τ η ν π ρ ο α ν α φ ε ρ θε ίσα π ε ρ ι ο χ ή . Ε τ ο ύ τ ο ς έγ ινε ά ν θ ρ ω π ο ς ε π ι φ α ν ή ς κ α ι , α υ ξάνοντας τ η δ ύ ν α μ η τ η ς Κορ ίνθου , βασ ίλεψε τ ρ ι ά ν τ α ο κ τ ώ χρόν ια . Μ ε τ ά τον θάνατο τ ο υ , κ ά θ ε φορά α ν α λ ά μ β α ν ε τ η βασ ιλε ία ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς γ ι ο ς τ ω ν α π ο γ ό ν ω ν τ ο υ , μ έ χ ρ ι τ η ν τυρανν ία τ ο υ Κ ύ ψ ε λ ο υ , π ο υ π έ φ τ ε ι τ ε τ ρ α κ ό σ ι α σ α ρ ά ν τ α ε π τ ά χρόν ια μ ε τ ά τ η ν κάθοδο τ ω ν Η ρ α κ λ ε ί δ ω ν 5 8 . Ο π ρ ώ τ ο ς α π ό τ ο υ ς Η ρ α κ λ ε ί δ ε ς π ο υ τον δ ι α δ έ χ τ η κ ε σ τ η βασ ιλε ία ε π ί τ ρ ι ά ν τ α ο κ τ ώ χρόν ια ή τ α ν ο Ι ξ ί ω ν α ς . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , κυβέρνησε ο Α γ έ λ α ς τ ρ ι ά ν τ α ε π τ ά χ ρ ό ν ι α , μ ε τ ά α π ' α υ τ ο ύ ς ο Π ρ ύ μ ν ι ς τ ρ ι ά ν τ α π έ ν τ ε κα ι ε π ί τον ίδιο αρ ιθμό ε τ ώ ν κα ι ο Β ά κ χ ι ς , π ο υ έγ ινε ο π ι ο ε π ι φ α ν ή ς α π ό τ ο υ ς π ρ ο κ α τ ό χ ο υ ς τ ο υ - γ ι ' α υ τ ό , ά λ λ ω σ τ ε , όσοι βασ ίλεψαν μ ε τ ά α π ' αυτόν δεν ο ν ο μ ά ζ ο ν τ α ν π ι α Η ρ α κ λ ε ί δ ε ς α λ λ ά Β α κ χ ί δ ε ς . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , ο Α γ έ λ α ς βασ ίλεψε τ ρ ι ά ν τ α χ ρ ό ν ι α , ο Ε ύ δ η μ ο ς ε ί κοσ ι π έ ν τ ε κα ι ο Α ρ ι σ τ ο μ ή δ η ς τ ρ ι ά ν τ α π έ ν τ ε . Π ε θ α ί ν ο ν τ α ς α υ τ ό ς ά φ η σ ε γ ι ο τον Τ ε λ ε σ τ ή , π α ι δ ί α κ ό μ η σ τ η ν η λ ι κ ί α , α π ό τον οπο ίο α φ α ί ρ ε σ ε τ η ν κ λ η ρ ο ν ο μ ι κ ή τ ο υ βασ ιλε ία ο θείος κα ι ε π ί τ ρ ο π ο ς τ ο υ Α γ ή μ ω ν , ο οπο ίος κ υ β έ ρ ν η σ ε ε π ί δ εκαέξ ι χ ρ ό ν ι α . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , κ α τ έ λ α β ε τ η ν εξουσ ία ο Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς ε π ί ε ίκοσι π έ ν τ ε χ ρ ό ν ι α . Α υ τ ό ν τον σ κ ό τ ω σ ε ο Τ ε λ ε σ τ ή ς , π ο υ ε ί χ ε σ τ ε ρ η θ ε ί τον π α τ ρ ο γ ο ν ι κ ό τ ο υ θρόνο , κα ι κυβέρνησε ε π ί δ ώ δ ε κ α χ ρ ό ν ι α . Ε τ ο ύ τ ο τον σ κ ό τ ω σ α ν ο ι σ υ γ γ ε ν ε ί ς τ ο υ κ α ι κυβέρνησε ο Α υ τ ο μ έ ν η ς ε π ί ένα χ ρ ό ν ο , ενώ ο ι Β α κ χ ί δ ε ς π ο υ κ α τ ά γ ο ν τ α ν α π ό τον Η ρ α κ λ ή ή τ α ν π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ι α π ό δ ιακόσιο ι , όταν κ α τ έ λ α β α ν τ η ν α ρ χ ή , κ α ι κυβερνούσαν όλοι α π ό κοινού τ η ν π ό λ η , ε κ λ έ γ ο ν τ α ς κ ά θ ε χρόνο έναν α π ό τ ο υ ς ίδιους ως π ρ ύ τ α ν η , ο οπο ίος ε κ τ ε λ ο ύ σ ε χ ρ έ η β α σ ι λ ι ά , ε π ί ενενήντα χ ρ ό ν ι α , μ έ χ ρ ι τ η ν τυρανν ίδα τ ο υ Κ ύ ψ ε λ ο υ , π ο υ κ α τ έ λ υ σ ε την εξουσ ία τ ο υ ς 5 9 .

10. Σ τ η ν π ό λ η τ η ς Κ ύ μ η ς έγ ι νε τύραννος κ ά π ο ι ο ς ονό-

61


62


1. Λ υ δ ο ί κ α ι Μ α ί ω ν ε ς 92 χρόν ια

2. Π ε λ α σ γ ο ί 85 »

3. Θ ρ ά κ ε ς 79 »

4. Ρ ό δ ι ο ι 23 »

5. Φ ρ ύ γ ε ς 25 »

6. Κ ύ π ρ ι ο ι 33 »

7. Φο ίν ικες 45 »

8. Α ι γ ύ π τ ι ο ι . . . »

63


64


μ έ χ ρ ι τ η ν ε π ο χ ή π ο υ ο Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς [ή Ξ έ ρ ξ η ς ] 6 3 δ ι α π ε ρ α ι ώ -

θ η κ α ν σ τ η ν α ν τ ί π ε ρ α π λ ε υ ρ ά 6 4 .

12. Τ έ τ ο ι ο ή τ α ν το μ έ γ ε θ ο ς τ η ς α ρ ε τ ή ς τ ο υ Λ υ κ ο ύ ρ γ ο υ ,

ώ σ τ ε όταν π ή γ ε κ ά π ο τ ε στους Δ ε λ φ ο ύ ς , η Π υ θ ί α τ ο υ ε ί π ε

τ α εξής λ ό γ ι α 6 5 :

Ή ρ θ ε ς , Λ υ κ ο ύ ρ γ ε , στον δ ικό μου π λ ο ύ σ ι ο ν α ό ,

φ ίλος τ ο υ Δ ί α κ α ι όλων όσων κ α τ ο ι κ ο ύ ν στον Ό λ υ μ π ο .

Δ ι σ τ ά ζ ω , σε θεό να π ρ ο φ η τ ε ύ σ ω ή σε ά ν θ ρ ω π ο -

αλλά μάλλον σ ' ε λ π ί ζ ω γ ι α θεό , Λ υ κ ο ύ ρ γ ε .

Ή ρ θ ε ς ζ η τ ώ ν τ α ς ε υ ν ο μ ί α - κ ι ε γ ώ , λ ο ι π ό ν ,

θ α σου δ ώ σ ω νόμους π ο υ κ α μ ι ά π ό λ η σ τ η γ η δεν θ '

α π ο κ τ ή σ ε ι .

Ο ίδιος ρ ώ τ η σ ε τ η ν Π υ θ ί α , π ο ι α έ θ ι μ α π ρ έ π ε ι να ε γ κ α

θ ιδρύσει γ ι α ν α ω φ ε λ ή σ ε ι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο τ ο υ ς Σ π α ρ τ ι ά τ ε ς .

Ό τ α ν εκείνη α π ά ν τ η σ ε π ω ς έ π ρ ε π ε ν α ν ο μ ο θ ε τ ή σ ε ι έ τσ ι

ώ σ τ ε ο ι μεν να κυβερνούν κ α λ ά κ α ι ο ι δε να π ε ι θ α ρ χ ο ύ ν ,

τ η ν ξ α ν α ρ ώ τ η σ ε τ ι έ π ρ ε π ε να κάνουν εκείνοι γ ι α να κ υ

βερνούν κ α λ ά κ α ι τ ι ο ι άλλοι γ ι α να π ε ι θ α ρ χ ο ύ ν . Τ ό τ ε

εκε ίνη έ δ ω σ ε τον εξής χ ρ η σ μ ό :

65


68


[ Η Π υ θ ί α έ δ ω σ ε τον εξής χ ρ η σ μ ό π ε ρ ί π ο λ ι τ ι κ ώ ν θεσ μ ώ ν στον Λ υ κ ο ύ ρ γ ο ]

Να ο α ρ γ υ ρ ό τ ο ξ ο ς β α σ ι λ ι ά ς , ο μ α κ ρ υ β ό λ ο ς Α π ό λ λ ω ν ο χ ρ υ σ ο μ ά λ λ η ς , π ο υ μ έ σ α α π ό π λ ο ύ σ ι ο άδυτο ε ί π ε , Να άρχουν σ τ η βουλή ο ι θ ε ο φ ί λ η τ ο ι β α σ ι λ ι ά δ ε ς , εκείνοι π ο υ γ ν ο ι ά ζ ο ν τ α ι γ ι α τ η ν α γ α π η μ έ ν η Σπάρτη ,κ ι ο ι γ έ ρ ο ν τ ε ς ο ι π ρ ώ τ ο ι κ ι έ π ε ι τ α ο ι πολεμ ιστέςδημότες ,να υ π α κ ο ύ ο υ ν με τη σειρά σ τ ι ς ά μ ε σ ε ς τ ι ς ρήτρες , να λένε τα κ α λ ά κα ι δ ίκα ια να π ρ ά τ τ ο υ ν , κ ι ούτε ν α σ κ έ φ τ ο ν τ α ι κ ά τ ι κ α κ ό γ ι ' α υ τ ή τ η ν π ό λ η , τ η ν π λ ε ι ο ψ η φ ί α τ ο υ λαού ν ' ακολουθε ί η εξουσία κ α ι το

κ ρ ά τ ο ς -

γ ι α τ ί α υ τ ά α π ο φ ά ν θ η κ ε ο Φ ο ί β ο ς γ ι α τ η ν π ό λ η .

Ό σ ο ι δεν δ ι α φ υ λ ά σ σ ο υ ν τ η ν ευσέβε ια π ρ ο ς τ α θε ία , π ο λ ύ π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο δεν τηρούν το δ ίκιο π ρ ο ς τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς .

Ο ι Λ α κ ε δ α ι μ ό ν ι ο ι , ε φ α ρ μ ό ζ ο ν τ α ς τ ο υ ς νόμους τ ο υ Λ υ κ ο ύ ρ γ ο υ , α π ό α σ ή μ α ν τ ο ι έγ ιναν ο ι δ υ ν α τ ό τ ε ρ ο ι τ ω ν Ε λ λ ή νω ν κα ι δ ι α τ ή ρ η σ α ν την η γ ε μ ο ν ί α τ ο υ ς ε π ί π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α α π ό τ ε τ ρ α κ ό σ ι α χ ρ ό ν ι α . Α λ λ ά μ ε τ έ π ε ι τ α , κ α θ ώ ς ά ρ χ ι σ α ν λ ί γο λ ί γο να κ α τ α λ ύ ο υ ν τ ο υ ς θ ε σ μ ο ύ ς τ ο υ ς κα ι να σ τ ρ έ φ ο ν τ α ι π ρ ο ς τ η ν κ α λ ο π έ ρ α σ η κα ι τ η ρ α θ υ μ ί α , αλλά κα ι ν α δ ι α φ θ ε ί ρ ο ν τ α ι μ ε τ ο χ ρ ή μ α κα ι ν α σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ο υ ν π λ ο ύ τ η , έ χ α σ α ν την η γ ε μ ο ν ί α 6 7 .

13. Ο Τ ή μ ε ν ο ς 6 8 , στον οποίον έ λ α χ ε η π ε ρ ι ο χ ή του Α ρ γ ο ύ ς , ε ισέβαλε μ ε τον σ τ ρ α τ ό τ ο υ σ τ η χ ώ ρ α τ ω ν ε χ θ ρ ώ ν τ ο υ . Σ τ η δ ιάρκε ια τ ο υ π ο λ έ μ ο υ , π ο υ τ ρ α β ο ύ σ ε σ ε α ρ κ ε τ ό μ ά κ ρ ο ς , δεν έ δ ω σ ε στους γ ι ο υ ς τ ο υ τ α η γ ε μ ο ν ι κ ά α ξ ι ώ μ α τ α , αλλά έ β α ζ ε τον άντρα τ η ς κ ό ρ η ς τ ο υ τον Δ ι η φ ό ν τ η , π ο υ τον ε κ τ ι μ ο ύ σ ε ι δ ια ί τ ερα , ν α κάνει τ α π ι ο λ α μ π ρ ά κ α τ ο ρ θ ώ -

69


70


μ α τ α . Έ τ σ ι , α γ α ν ά κ τ η σ α ν τα π α ι δ ι ά τ ο υ , ο Κ ι σ σ ό ς , ο Φ ά λ κ η ς κ α ι ο Κ ε ρ ύ ν η ς , κα ι ο ρ γ ά ν ω σ α ν σ υ ν ω μ ο σ ί α κ α τ ά τ ο υ π α τ έ ρ α τ ο υ ς χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ώ ν τ α ς κ ά π ο ι ο υ ς κ α κ ο ύ ρ γ ο υ ς . Α υ τ ο ί , έ χ ο ν τ α ς π ε ι σ τ ε ί α π ό τ α π α ι δ ι ά τ ο υ , έ σ τ η σ α ν ενέδρα στον Τ ή μ ε ν ο , π λ ά ι σ ε κ ά π ο ι ο ν π ο τ α μ ό , κ α θ ώ ς δεν κ α τ ό ρ θ ω σ α ν ν α τον σ κ ο τ ώ σ ο υ ν , τ ο έβαλαν σ τ α π ό δ ι α , α φ ο ύ π ρ ό λ α β α ν μόνο να τον τ ρ α υ μ α τ ί σ ο υ ν σ ο β α ρ ά .

Ο ι Α ρ γ ε ί ο ι , έ χ ο ν τ α ς υ π ο σ τ ε ί π ο λ λ ά δεινά στον π ό λ ε μ ο π ο υ κήρυξαν μ α ζ ί μ ε τον βασ ιλ ιά τ ο υ ς κ α τ ά τ ω ν Λ α κ ε δ α ι μον ίων κ ι α φ ο ύ α ν α γ κ ά σ τ η κ α ν ν α π α ρ α δ ώ σ ο υ ν σ τ ο υ ς Α ρ -κ ά δ ε ς τ α π α τ ρ ο γ ο ν ι κ ά τ ο υ ς ε δ ά φ η , κ α τ η γ ο ρ ο ύ σ α ν τον β α σ ιλ ιά ότ ι έ δ ω σ ε τ η χ ώ ρ α τ ο υ ς σ τ ο υ ς εξόρ ιστους κ α ι δεν τ η μο ίρασε με κλήρο σ ' εκε ίνους . Σ ύ σ σ ω μ ο ς ο λαός σ τ ρ ά φ η κ ε εναντ ίον τ ο υ κ α ι σ τ η ν α π ό γ ν ω σ η τ ο υ ά π λ ω σ ε χ έ ρ ι εναντ ίον τ ο υ βασ ιλ ιά , έ τσ ι εκε ίνος κ α τ έ φ υ γ ε σ τ η ν Τ ε γ έ α κ ι εκε ί έ ζ η σ ε τ ι μ η μ έ ν ο ς α π ό τ ο υ ς ε υ ε ρ γ ε τ η θ έ ν τ ε ς 6 9 .

14. Η β α σ ι λ ε ί α , λ ο ι π ό ν , δ η λ α δ ή η τ ο π α ρ χ ί α , τ ω ν Α ρ γ ε ί ω ν κ ρ ά τ η σ ε π ε ν τ α κ ό σ ι α σ α ρ ά ν τ α εννέα χ ρ ό ν ι α , ό π ω ς γ ρ ά φ ε ι κα ι ο σοφός Διόδωρος™.

15. Μ ε τ ά τ η δ υ ν α σ τ ε ί α τ ω ν Α σ σ υ ρ ί ω ν , π ο υ έ λ η ξ ε μ ε τον θάνατο τ ο υ Σ α ρ δ α ν ά π α λ ο υ 7 1 , τ ο υ τ ε λ ε υ τ α ί ο υ β α σ ι λ ι ά τ ω ν Α σ σ υ ρ ί ω ν , α κ ο λ ο ύ θ η σ ε η ε π ο χ ή τ ω ν Μ α κ ε δ ό ν ω ν .

Ο Κ ά ρ α ν ο ς , πρ ιν α π ό τ η ν π ρ ώ τ η Ο λ υ μ π ι ά δ α , κ ι ν ο ύ μ ε νος α π ό α π λ η σ τ ί α , σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ ε σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ έ ς δ υ ν ά μ ε ι ς α π ό τ ο Α ρ γ ό ς κα ι άλλες ( π ε ρ ι ο χ έ ς ) τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ κα ι μ α ζ ί τ ο υ ς ε κ σ τ ρ ά τ ε υ σ ε σ τ α μ έ ρ η τ η ς Μ α κ ε δ ο ν ί α ς . Εκε ί νο τον κ α ι ρ ό , συνέβη ο β α σ ι λ ι ά ς τ ω ν Ο ρ ε σ τ ώ ν 7 2 να β ρ ί σ κ ε τ α ι σ ε π ό λ ε μ ο μ ε τ ο υ ς γ ε ί τ ο ν ε ς τ ο υ , τ ο υ ς λ ε γ ό μ ε νους Ε ο ρ δ α ί ο υ ς , έ τσ ι π α ρ α κ ά λ ε σ ε τον Κ ά ρ α ν ο να τον β ο η θήσει , υ π ο σ χ ό μ ε ν ο ς ν α τ ο υ δ ώ σ ε ι τ η μ ι σ ή τ ο υ χ ώ ρ α , μ ε τ ά τ η ν α π ο κ α τ ά σ τ α σ η τ η ς ε ιρήνης σ τ ο υ ς Ο ρ έ σ τ ε ς . Ο β α σ ι λ ι ά ς

71


72


τ ή ρ η σ ε τον λ ό γ ο του κ α ι ο Κ ά ρ α ν ο ς π ή ρ ε τη χ ώ ρ α κ α ι βασ ίλεψε σ ' α υ τ ή ε π ί τ ρ ι ά ν τ α χρόνια" π έ θ α ν ε σε βαθ ιά γ ε ρ ά μ α τ α κα ι τον δ ι α δ έ χ τ η κ ε σ τ η ν α ρ χ ή ο γ ι ο ς τ ο υ , ο Κό ινος , π ο υ βασ ίλεψε ε ίκοσι ο κ τ ώ χ ρ ό ν ι α . Μ ε τ ά α π ' α υ τόν ο Τ ί ρ ι μ μ ο ς , σ α ρ ά ν τ α τ ρ ί α χ ρ ό ν ι α , κ α ι ο Π ε ρ δ ί κ κ α ς σ α ρ ά ν τ α ο κ τ ώ . Ε τ ο ύ τ ο ς θέλησε ν α μ ε γ α λ ώ σ ε ι τ ο βασίλε ιο τ ο υ κ ι έστε ιλε να ρ ω τ ή σ ε ι στο μ α ν τ ε ί ο τ ω ν Δ ε λ φ ώ ν .

Κ α ι λ ί γο π ι ο κ ά τ ω π ρ ο σ θ έ τ ο ν τ α ς σ ' α υ τ ά λέει [ ο Δ ι ό δ ω ρος] :

Ο Π ε ρ δ ί κ κ α ς βασ ίλεψε σ α ρ ά ν τ α ο κ τ ώ χρόν ια κ α ι ά φ η σ ε τ η βασ ιλε ία στον Α ρ γ α ί ο . Μ ε τ ά α π ό βασ ιλε ία τ ρ ι ά ν τ α χ ρ ό ν ω ν , τον Α ρ γ α ί ο δ ι α δ έ χ τ η κ ε στον θρόνο ο Φ ί λ ι π π ο ς , π ο υ βασ ίλεψε τ ρ ι ά ν τ α τ ρ ί α χρόν ια κ α ι ά φ η σ ε στον θρόνο τον Α ε ρ ό π α . Α υ τ ό ς κ υ β έ ρ ν η σ ε ε π ί ε ίκοσι χρόν ια κ ι έ π ε ι τ α τον δ ι α δ έ χ τ η κ ε ο Α λ κ έ τ α ς π ο υ βασ ίλεψε ε π ί δ ε κ α ο κ τ ώ , α φ ή ν ο ν τ α ς δ ι ά δ ο χ ο τ ο υ τον Α μ ύ ν τ α . Μ ε τ ά τ η βασ ιλε ία τ ο υ π ο υ κ ρ ά τ η σ ε σ α ρ ά ν τ α εννέα χ ρ ό ν ι α , τον δ ι α δ έ χ τ η κ ε ο Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς , π ο υ βασ ίλεψε σ α ρ ά ν τ α τ έ σ σ ε ρ α χ ρ ό ν ι α . Μ ε τ ά α π ' αυτόν ο Π ε ρ δ ί κ κ α ς βασ ίλεψε ε π ί ε ίκοσι δύο χ ρ ό ν ι α , ύ σ τ ε ρ α ο Α ρ χ έ λ α ο ς επ ί δ ε κ α ε π τ ά κ ι έ π ε ι τ α ο Α γ έ ο ρ π ο ς ε π ί έξ ι . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , ο Π α υ σ α ν ί α ς , ένα χρόνο κ α ι ο Π τ ο λ ε μ α ί ο ς τ ρ ί α . Έ π ε ι τ α ο Π ε ρ δ ί κ κ α ς π έ ν τ ε χ ρ ό ν ι α , ο Φ ί λ ι π π ο ς ε ίκοσι τ έ σ σ ε ρ α κα ι ο Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς π ο υ π έ ρ α σ ε π ά ν ω α π ό δ ώ δ ε κ α χ ρ ό ν ι α π ο λ ε μ ώ ν τ α ς τ ο υ ς Π έ ρ σ ε ς .

Μ ' α υ τ ή τ η γ ε ν ε α λ ό γ η σ η ο ι α ξ ι ό π ι σ τ ο ι ισ τορ ικο ί αναφέρουν τ η ν κ α τ α γ ω γ ή τ ω ν β α σ ι λ ι ά δ ω ν τ η ς Μ α κ ε δ ο ν ί α ς στον Η ρ α κ λ ή . Α π ό τον Κ ά ρ α ν ο , π ο υ ήταν ο π ρ ώ τ ο ς π ο υ έ ν ω σ ε κα ι δ ι α τ ή ρ η σ ε τ η ν ισχύ τ ω ν Μ α κ ε δ ό ν ω ν , μ έ χ ρ ι τον Α λ έ ξ α ν δ ρ ο , π ο υ υ π έ τ α ξ ε τ η ν Α σ ί α , α ρ ι θ μ ο ύ ν τ α ι ε ίκοσι τ έσσερ ι ς βασ ιλ ιάδες κ α ι τ ε τ ρ α κ ό σ ι α ο γ δ ό ν τ α χ ρ ό ν ι α 7 3 .

16. Ο Π ε ρ δ ί κ κ α ς , θ έ λ ο ν τ α ς να α υ ξ ή σ ε ι το βασίλε ιο τ ο υ ρ ώ τ η σ ε τ ο υ ς Δ ε λ φ ο ύ ς . Κα ι η Π υ θ ί α ε ί π ε :

73


74


Υ π ά ρ χ ε ι τ ο κ ρ α τ ε ρ ό βασίλε ιο τ ω ν ενδόξων Τ η μ ε ν ί δ ω ν με τ η ν π λ ο υ τ ο φ ό ρ α γ η , μ ιας κ α ι το ε π ι τ ρ έ π ε ι ο Δ ί α ς ο

α ι γ ί ο χ ο ς .

Μ α τ ρ ά β α γ ρ ή γ ο ρ α σ τ η Β ο τ τ η ί δ α μ ε τ α π ο λ λ ά κ ο π ά δ ι α " κ ι εκε ί ό π ο υ δεις λ ε υ κ ο κ έ ρ α τ ε ς α ί γ ε ς , κ ά τ α σ π ρ ε ς σαν το

χ ιόν ι ν α ξ ε κ ο υ ρ ά ζ ο ν τ α ι στον ύ π ν ο , σ ' εκε ίνης τ η ς γ η ς τ ι ς

π ε δ ι ά δ ε ς κάνε θυσίες σ τ ο υ ς μ α κ ά ρ ι ο υ ς θεούς κ ι ίδρυσε τ η ν

π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α του κ ρ ά τ ο υ ς σ ο υ 7 4 .

17. Α υ τ ό ν [τον Κάρανο] τον γ ε ν ε α λ ο γ ο ύ ν ως ε ξ ή ς , ό π ω ς λέει ο Δ ι ό δ ω ρ ο ς , ο ι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ι ιστορ ικο ί , ένας τ ω ν οπ ο ί ω ν είναι κ α ι ο Θ ε ό π ο μ π ο ς . Ο Κ ά ρ α ν ο ς ή τ α ν γ ι ο ς τ ο υ Φ ε ί δ ω ν α , τ ο υ γ ι ο υ του Α ρ ι σ τ ο δ α μ ί δ α , γ ιου τ ο υ Μ έ ρ ο π α , π ο υ ή τ α ν γ ι ο ς του Θ έ σ τ ι ο υ , του γ ι ο υ τ ο υ Κ ι σ σ ο ύ , τ ο υ γ ι ο υ τ ο υ Τ ή μ ε ν ο υ , του γ ιου του Α ρ ι σ τ ό μ α χ ο υ , τ ο υ γ ι ο υ τ ο υ Κλεόδα ιου π ο υ ή τ α ν γ ι ο ς του ' Τ λ λ ο υ , του γ ιου τ ο υ Η ρ α κ λ ή . Μ ε ρ ι κ ο ί , ό μ ω ς , λέε ι , τον γ ε ν ε α λ ο γ ο ύ ν α λ λ ι ώ ς , λ έ γ ο ν τ α ς π ω ς ο Κ ά ρ α ν ο ς είναι γ ι ο ς τ ο υ Π ο ι ά ν τ α , τ ο υ γ ι ο υ τ ο υ Κρο ίσου π ο υ ή τ α ν γ ι ο ς τ ο υ Κ λ ε ό δ α ι ο υ , του γ ι ο υ τ ο υ Ε υ ρ υ β ι ά δ η , τ ο υ γ ι ο υ τ ο υ Δ έ β α λ λ ο υ , τ ο υ γ ι ο υ τ ο υ Λ ά χ α ρ η π ο υ ή τ α ν γ ι ο ς τ ο υ Τ ή μ ε ν ο υ ο οπο ίος κ α τ έ β η κ ε στην Π ε λ ο π ό ν -

75 νησο .

75

Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Η Σ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ο Γ Δ Ο Η Σ Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Τ Α

76

Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Η Σ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ο Γ Δ Ο Η Σ Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Τ Α

1. Καθώς οι Ηλείοι αυξάνονταν σε πληθυσμό και πολι-τεύονταν βάσει των νόμων, οι Λακεδαιμόνιοι δεν έβλεπαν με καλό μάτι την αύξηση της ισχύος τους και τους βοήθησαν να οργανώσουν την κοινωνία τους έτσι ώ σ τ ε α π ο λαμβάνοντας την ειρήνη να μην έχουν την παραμικρή εμπειρία των πολεμικών έργων. Και αφιέρωσαν τους Ηλείους στον θεό, με τη σύμφωνη γνώμη όλων σχεδόν των Ελλήνων. Έ τ σ ι , δεν έλαβαν μέρος ούτε στην εκστρατεία κατά του Ξέρξη, αλλά απαλλάχτηκαν α π ' αυτήν μιας κι είχαν αναλάβει να φροντίζουν τις τιμές που οφείλονταν στον θεό, επίσης στο εσωτερικό κανείς δεν τους ενοχλούσε κατά τους εμφυλίους πολέμους που έκαναν οι Έλληνες, γιατί όλοι φρόντιζαν να διαφυλάξουν την πόλη και την περιοχή τους ιερή και άσυλη. Πολλές γενιές αργότερα άρχισαν οι Ηλείοι να παίρνουν μέρος σε εκστρατείες και να αναλαμβάνουν οι ίδιοι πολέμους 7 6 .

Οι Ηλείοι δεν συμμετείχαν στους πολέμους που διεξήγαγαν από κοινού οι Έλληνες - και πράγματι , όταν ο Ξέρξης εκστράτευσε κατά των Ελλήνων με τόσες μυριάδες στρατού, οι σύμμαχοι τους απάλλαξαν από τη συμμετοχή στον πόλεμο, καθώς οι αρχηγοί τούς παράγγειλαν π ω ς θα πρόσφεραν περισσότερα, αν αναλάμβαναν τη φροντίδα των τιμών που οφείλονταν στους θεούς 7 7 .

77


78

ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

2. Δεν της επιτρέπονταν 7 8 να συνευρεθεί με άντρα ούτε στα κρυφά - διότι κανένας [πίστευε ο Αμούλιος] δεν μπορεί να είναι τόσο παράφρονας ώ σ τ ε χάρη στην εφήμερη ηδονή να ανταλλάσσει την ευτυχία μιας ολόκληρης ζωής 7 9 .

3. 0 Νουμίτορας στερήθηκε τη βασιλεία από τον αδελφό του , ο οποίος λεγόταν Αμούλιος και ήταν βασιλιάς των Αλβανών 8 0 , όταν όμως αναγνώρισε ανέλπιστα τους εγγονούς του Ρέμο και Ρωμύλο , συνωμότησε κατά του αδελφού του για να τον σκοτώσει . Πράγμα που έγινε. Έστειλαν και κάλεσαν τους βοσκούς και μαζί όρμησαν στο παλάτι, μπήκαν παραβιάζοντας τις πύλες και σκότωσαν όσους τους αντιστάθηκαν, τέλος σκότωσαν και τον ίδιο τον Αμούλιο 8 1 .

4. Όταν ετούτα τα παιδιά (ο Ρωμύλος και ο Ρέμος ) εγκαταλείφθηκαν έκθετα, με το πέρασμα του χρόνου ανδρώθηκαν και υπερείχαν κατά πολύ α π ' όλα τα άλλα σε ομορφιά και σωματική ρώμη. Γι ' αυτό και παρείχαν α σ φ ά λεια σε όλα τα κοπάδια, αποκρούοντας με ευκολία τους κατ ' επάγγελμα ληστές και σκότωναν πολλούς από τους επιτιθέμενους, ενώ μερικούς μάλιστα τους συνελάμβαναν ζωντανούς. Πέρα από τον ζήλο που έδειχναν ως προς αυτό, ήταν και αγαπητοί σε όλους τους βοσκούς της περιοχής, συμμετέχοντας στις συναναστροφές τους και εμφανίζοντας χαρακτήρα μετριοπαθή και κοινωνικό προς όποιον είχε ανάγκη. Κ α θ ώ ς , λοιπόν, η ασφάλεια όλων έγκειτο σ' α υ τούς, οι περισσότεροι υποτάσσονταν σ' αυτούς κι έκαναν ό,τι τους παράγγελναν, τρέχοντας σ' όποιο μέρος τους πρόσταζαν 8 2 .

5. Όταν ο Ρέμος και ο Ρωμύλος παρατηρούσαν το πέ ταγμα των πουλιών για να μαντέψουν πού πρέπει να ιδρύσουν πόλη, εμφανίστηκε, λένε, (στον Ρωμύλο ) δεξιός

79


80


(ευνοϊκός) οιωνός και ο Ρέμος κατάπληκτος είπε τελικά στον αδελφό του ότι σ' αυτή την πόλη πολλές φορές από αδέξιες αποφάσεις θα επακολουθήσει επιδέξια (καλή) τ ύ χη· το θέμα ήταν ότι μολονότι ο Ρωμύλος βιάστηκε να στείλει να αναγγείλει το γεγονός κι ενώ είχε κάνει μεγάλο λάθος 8 3 , στο τέλος, η άγνοια του διορθώθηκε από μόνη της 8 4 .

6. Όταν ο Ρωμύλος έκτιζε τη Ρ ώ μ η , βιάστηκε να πε ριβάλει τον Παλατινό λόφο με τάφρο , μήπως κάποιοι πε ρίοικοι σκεφτούν να τον εμποδίσουν στην εκτέλεση της απόφασης του. Ο Ρέμος, που έφερε βαρέως ότι έχασε τα πρωτεία και νιώθοντας φθόνο για την επιτυχία του αδελφού του, πήγαινε κοντά στους εργάτες και τους πρόσβαλε, λέγοντας π ω ς η τάφρος είναι στενή, πως οι αντίπαλοι δεν θα δυσκολεύονται να την περνάνε και πως η πόλη θα είναι επισφαλής. Οργισμένος ο Ρωμύλος του είπε: Θα δ ώ σ ω εντολή σε όλους τους πολίτες να τιμωρήσουν όποιον επιχειρήσει να την περάσει» Ο Ρέμος όμως συνέχισε να κο ροϊδεύει τους εργάτες, λέγοντας π ω ς η τάφρος που έφτιαχναν ήταν στενή και π ω ς με μεγάλη ευχέρεια θα την περνούσαν οι εχθροί, άλλωστε και ο ίδιος μπορούσε να το κάνει με ευκολία, και μόλις το είπε, την πέρασε. Στους εργαζόμενους εκεί ήταν κάποιος Κέλερος, ο οποίος του απάντησε: Ε γ ώ όμως θα τ ιμωρήσω όποιον την πηδήξει, κατά το πρόσταγμα του βασιλιά. Και λέγοντας το , σήκωσε τη σκαπάνη, την κατέβασε στο κεφάλι του Ρέμου και τον σ κ ό τ ω σ ε 8 5 .

7. 0 Πολυχάρης ο Μεσσήνιος, άνθρωπος με μεγάλα πλούτη και από καλή γενιά, έκανε συμφωνία με τον Εύαιφ-νο τον Σπαρτιάτη να εκμεταλλεύονται μαζί την παραμεθόριο περιοχή 8 6 . Όταν ο Εύαιφνος ανέλαβε να φροντίζει και

81


82


να φυλάει τα κοπάδια και τους βοσκούς, επιχείρησε να πλεονεκτήσει σε βάρος του Πολυχάρη, αλλά αποκαλύφθηκε. Έχοντας πουλήσει σε εμπόρους τα βόδια και μερικούς από τους βοσκούς, με τη συμφωνία να τα εξάγουν από τη χ ώ ρ α , προσποιήθηκε π ω ς η απώλεια οφειλόταν σε βίαιη επίθεση από ληστές. Οι έμποροι όμως πλέοντας προς τη Σικελία πέρασαν από τις ακτές της Μεσσηνίας - επειδή έπιασε τρικυμία, προσορμίστηκαν στην ακτή και οι β ο σκοί βγήκαν τη νύχτα και απέδρασαν έχοντας εμπιστοσύνη στη γνώση που είχαν του τόπου. Μόλις έφτασαν στη Μεσσήνη και είπαν την πάσα αλήθεια στον κύριο τους, ο Πολυχάρης α φ ' ενός τους έκρυψε και αφ ' ετέρου έστειλε να καλέσει τον συνεταίρο του από τη Σπάρτη . Καθώς εκείνος τον διαβεβαίωνε π ω ς όντως τους βοσκούς τους είχαν αρπάξει ληστές και π ω ς τους υπόλοιπους τους είχαν σκοτώσει , ο Πολυχάρης του παρουσίασε τους ανθρώπους. Μόλις τους είδε ο Εύαιφνος κατατρόμαξε και, αφού πια το ψέμα του ήταν ολοφάνερο, το γύρισε στα παρακάλια και δήλωνε π ω ς θα αποκαταστήσει την απώλεια των βοδιών κι έλεγε τα πάντα για να σωθεί. Ο Πολυχάρης σεβόμενος τους κανόνες της φιλοξενίας απέκρυψε την πράξη κι έστειλε τον γιο του μαζί με τον Σπαρτιάτη για να λάβει εκείνα που δικαιούνταν. Ο Εύαιφνος, όμως , όχι μόνο ξέχασε τις υποσχέσεις του , αλλά σ κ ό τ ω σ ε και τον νεαρό που είχε σταλεί μαζί του στη Σπάρτη . Μετά απ ' αυτή την πράξη, ο Πολυχάρης αγανάκτησε με τα τόσα ανομήματα και ζήτησε την έκδοση του εγκληματία. Οι Λακεδαιμόνιοι δεν του έδωσαν σημασία κι επί πλέον έστειλαν τον γιο του Εύαιφνου στη Μεσσήνη με επιστολή που δήλωνε ότι ο Πολυχάρης έπρεπε να πάει στη Σπάρτη και να απαγγείλει τις κατηγορίες για όσα έπαθε ενώπιον των εφόρων και των βασιλέων. Ο Πολυχάρης, όμως , τ ώ ρ α που είχε την ευκαιρία να α π ο δ ώ σει τα ίσα, σ κ ό τ ω σ ε τον νέο και λαφυραγώγησε την πόλη 8 7 .

83


8. Κι ενώ τα σκυλιά ωρύονταν και οι Μεσσήνιοι είχαν απελπιστεί, προχώρησε κάποιος από τους γέροντες και παρακαλούσε τον λαό να μη δίνει σημασία στους μάντεις που αυτοσχεδίαζαν, διότι ακόμα και για τις δικές τους υποθέσεις έπεφταν σε πολυάριθμα λάθη μην μπορώντας να προβλέψουν το μέλλον και τ ώ ρ α , για πράγματα που φυσικό ήταν να τα ξέρουν μόνο οι θεοί, ήταν αδύνατο να τα γνωρίζουν αυτοί που ήταν άνθρωποι. Τους παρακινούσε, λοιπόν, να στείλουν στους Δελφούς για να λάβουν χρησμό. Και η Πυθία τους απάντησε ως εξής. Να θυσιάσουν μια κόρη από το γένος των Αιπυτιδών 8 8 , αν εκείνη στην οποία έπεφτε ο κλήρος δεν ήταν δυνατόν να θυσιαστεί στους θεούς, τότε να θυσιάσουν όποια παρθένα από την ίδια γενιά πρόσφερε με τη θέληση του ο πατέρας της. « Α φ ο ύ κάνετε αυτά, θα κερδίσετε τη νίκη και την ισχύ στον πόλεμο» 8 9 . ... Διότι καμιά τιμή δεν φαινόταν στους γονείς ισότιμη με τη ζωή των παιδιών τους, αλλά από τη μια αναδυόταν στον καθένα η συμπόνια για το ίδιο του το αίμα, καθώς έφερνε τη σφαγή στα μάτια του, κι από την άλλη ντρεπόταν να γίνει προδότης του παιδιού του και να το στείλει σε βέβαιο θάνατο 9 0 .

9. Έ π ε φ τ ε 9 1 με τα μούτρα σε λάθη ανάξια της φήμης του - γιατί ο έρωτας έχει μεγάλη ικανότητα να κάνει τους νέους να σφάλλουν και κυρίως όσους έχουν μεγάλη ιδέα για τη σωματική τους ρώμη. Γι αυτό και εμφανίζουν οι πα λαιοί μυθογράφοι τον Ηρακλή, που ήταν ανίκητος α π ' όλους τους άλλους, να υποκύπτει στη δύναμη τ ο υ 9 2 .

10. Ο Αρχίας ο Κορίνθιος ερωτεύτηκε τον Ακταίωνα και στην αρχή έστελνε κάποιον αγγελιοφόρο στο παιδί δίνοντας του απίστευτες υποσχέσεις. Μην μπορώντας όμως να τον κερδίσει και να τον κάνει να εναντιωθεί στη χρηστότητα

85


86


του πατέρα του αλλά και στη σωφροσύνη του ίδιου του παιδιού, συγκέντρωσε τους περισσότερους συντρόφους του για να αναγκάσει τον νέο που δεν ανταποκρινόταν στις χάρες και τις παρακλήσεις. Τελικά, μέθυσε με τους συγκεντρωμένους συντρόφους του κι έφτασε σε τέτοιο βαθμό παράνοιας από το πάθος του , ώ σ τ ε εισέβαλε στο σπίτι του Μέλισσου και απήγαγε με το ζόρι το παιδί. Κ α θ ώ ς ο πα τέρας του παιδιού και οι υπόλοιποι του σπιτιού του αντιστάθηκαν, η σύγκρουση μεταξύ των δυο ομάδων έγινε ακόμα πιο βίαιη και το παιδί ξεψύχησε χωρίς να το καταλάβουν στα χέρια των αντιμαχομένων. Αναλογιζόμενοι, λοιπόν, το παράδοξο του πράγματος , νιώθουμε οίκτο για τη συμφορά του παθόντα αλλά ταυτόχρονα και θαυμασμό για την απροσδόκητη τροπή της τύχης, γιατί το παιδί είχε το ίδιο τέλος μ' εκείνον του οποίου το όνομα έφερε 9 3 , καθόσον και οι δυο έχασαν με παραπλήσιο τρόπο τη ζωή τους από εκείνους που τους είχαν βοηθήσει περισσότερο απ ' όλους.

11. Ο Αγαθοκλής 9 4 , που είχε εκλεγεί επιστάτης στην ανέγερση του ναού της Αθηνάς, διάλεγε τις ωραιότερες πέτρες που κόβονταν, τις πλήρωνε μεν με δικά του χρήματα, αλλά τις χρησιμοποίησε καταχρηστικά στο χτίσιμο πολυτελούς σπιτιού. Την πράξη του , λένε, επισήμανε και ο θεός, γιατί ο Αγαθοκλής χτυπήθηκε από κεραυνό και κάηκε μαζί με το σπίτι του. Οι γεωμόροι 9 5 κήρυξαν την πε ριουσία του δημόσια, παρ ' όλο που οι κληρονόμοι του απέδειξαν π ω ς δεν είχε πάρει δραχμή από τα ιερά ή δημόσια χρήματα. Αφιέρωσαν το σπίτι του [στη θεά] και απα γόρευσαν την είσοδο σ' αυτό, και μέχρι σήμερα ονομάζεται Εμβρονταίο 9 6 .

12. [Για δύο άνδρες που αρίστευσαν στον πόλεμο και σ υ ναγωνίστηκαν για τα πρωτεία] . Μετά απ ' αυτά, ο βασι-

87

ί


88


λιάς 9 7 , αφού ανέλαβε από τα τραύματα του, πρότεινε να γίνει κρίση περί του ποιος αξίζει το αριστείο. Στον αγώνα κατέβηκαν δύο, ο Κλέοννις και ο Αριστομένης, που ο καθένας τους είχε κάτι ιδιαίτερο να παρουσιάσει ώ σ τ ε να διεκδικήσει τη δόξα. Ο Κλέοννις είχε υπερασπιστεί τον βασιλιά όταν έπεσε κι είχε σκοτώσει οκτώ από τους επιτιθέμενους Σπαρτιάτες , μεταξύ των οποίων υπήρχαν και δύο επιφανείς αρχηγοί - όλους όσους σ κ ό τ ω σ ε τους πήρε τις πανοπλίες και τις έδωσε στους υπασπιστές του, για να τις έχει αποδεικτικά στοιχεία της ανδρείας του στην κρίση που θα ακολουθούσε. Παρ ' όλο, επίσης, που είχε δεχτεί πολλά τραύματα, τα είχε όλα δεχτεί από μπρος, αδιάσειστο τεκμήριο ότι δεν υποχώρησε μπροστά σε κανέναν από τους εχθρούς. Ο Αριστομένης, τ ώ ρ α , στη μάχη που δόθηκε γ ύ ρω απ ' τον βασιλιά, σ κ ό τ ω σ ε πέντε Λακεδαιμονίους και πήρε τις πανοπλίες των εχθρών που του επιτέθηκαν. Το σ ώ μ α του το διαφύλαξε αλώβητο και γυρνώντας από το πεδίο της μάχης στην πόλη έκανε πράξη αξιέπαινη. Τον Κλέοννι, δηλαδή, που είχε εξασθενήσει από τα τραύματα του και δεν μπορούσε να περπατήσει ούτε από μόνος του ούτε στηριζόμενος και οδηγούμενος από κάποιον άλλο, τον σήκωσε ο Αριστομένης στους ώμους του και τον έφερε στην πόλη, χωρίς να παραλείπεται ότι μετέφερε και την πανοπλία του ούτε το γεγονός ότι ο Κλέοννις ξεπερνούσε όλους τους άλλους σε μέγεθος και σωματική διάπλαση. Αυτά είχαν ως αφετηρία προσερχόμενοι στην κρίση περί του αριστείου, και ο βασιλιάς πήρε τη θέση του μαζί με τους ταξίαρχους, όπως όριζε ο νόμος. Πρώτος έλαβε τον λόγο ο Κλέοννις λέγοντας τα εξής.

Δεν χρειάζονται πολλά λόγια για τα αριστεία, μιας και οι κριτές είναι άνθρωποι που είδαν και οι ίδιοι τα κατορθώ ματα τους καθενός. Πρέπει όμως να σας υπενθυμίσω ότι και οι δυο αγωνιστήκαμε εναντίον των ίδιων αντιπάλων,

89


90


την ίδια στιγμή και στον ίδιο τόπο , αλλά εγώ σ κ ό τ ω σ α περισσότερους. Είναι φανερό, λοιπόν, πως στην ίδια περίσταση ο πρώτος σε αριθμό σκοτωμένων υπερτερεί και δικαιούται το πρωτείο . Επί πλέον, όμως , και το σ ώ μ α του καθενός μας φέρει φανερή την απόδειξη της υπεροχής, διότι ο ένας βγήκε από τη μάχη γεμάτος τραύματα στο στήθος, ενώ ο άλλος σαν να γύριζε από πανηγύρι, κι όχι από τόσο μεγάλη μάχη, χωρίς να δοκιμάσει τη δύναμη των εχθρικών σπαθιών. Πιο τυχερός, λοιπόν, μπορεί να είναι ο Αριστομένης, αλλά δεν είναι δίκαιο να κριθεί και πιο ανδρείος. Γιατί είναι ολοφάνερο π ω ς εκείνος που υπέμεινε τόσα τραύματα στο σ ώ μ α του πρόσφερε ολόψυχα τον εαυτό του υπέρ της πατρίδας, ενώ εκείνος που σε τέτοια συμπλοκή με τους εχθρούς και μέσα σε τόσους κινδύνους διατήρησε τον εαυτό του άτρωτο το έκανε φοβούμενος μήπως πάθει κάτι. Θα ήταν άτοπο , λοιπόν, εκείνοι που είδαν τη μάχη αυτόν που σ κ ό τ ω σ ε τους λιγότερους από τους εχθρούς και έθεσε σε μικρότερο κίνδυνο τον εαυτό του να τον προτιμήσουν από εκείνον που ήρθε πρώτος και στα δυο. Επίσης, χωρίς να υπάρχει πλέον κίνδυνος, το να βαστάξει ένα σ ώ μ α που είχε καταπονηθεί από τα τραύματα δεν περικλείει καμιά ανδρεία και μόνο σωματική αντοχή μπορεί να δείχνει. Αλλά αρκετά είναι αυτά που σας είπα, άλλωστε πρόκειται για αγώνα έργων και όχι λόγων.

Παίρνοντας, στη συνέχεια, τον λόγο ο Αριστομένης, είπε: Α π ο ρ ώ που ένας άνθρωπος που σώθηκε αμφισβητεί το αριστείο από εκείνον που τον έ σ ω σ ε , γιατί κατ ' ανάγκη ή καταλογίζει στους κριτές άνοια ή πιστεύει π ω ς θα λάβουν απόφαση με βάση όσα λέγονται τ ώ ρ α και όχι με βάση όσα έγιναν τότε . Θα αποδειχτεί, όμως , πως ο Κλέοννις όχι μόνο υπολείπεται σε ανδρεία αλλά πως είναι και εντελώς αχάριστος. Διότι αφήνοντας κατά μέρος τα δικά του γενναία κατορθώματα , διέσυρε τις δικές μου πράξεις, όντας

91


92


περισσότερο φιλόδοξος παρά δίκαιος, γιατί από τον άνθρωπο στον οποίο οφείλει τη μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη, επειδή του έσωσε τη ζ ω ή , από αυτόν, στον φθόνο του, προσπαθεί να αφαιρέσει τον έπαινο για τα λαμπρά του κατορθώματα . Κι ε γ ώ , βέβαια, ομολογώ π ω ς στους κινδύνους τότε της μάχης αποδείχτηκα τυχερός, αλλά επιμένω πως περισσότερο υπήρξα γενναίος. Διότι αν έβγαινα αλώβητος από τη μάχη, επειδή απέφυγα τις επιθέσεις των εχθρών, τότε δεν θα 'πρεπε να χαρακτηρίζομαι τυχερός αλλά δειλός και δεν θα έμπαινε θέμα να διεκδικήσω το αριστείο αλλά να υποσ τ ώ τις νόμιμες κυρώσεις. Επειδή, όμως , πολέμησα στην πρώτη γραμμή και σ κ ό τ ω σ α όσους μου αντιτάχθηκαν, αλλά δεν έπαθα όσα έκανα, πρέπει να ειπωθεί ρητά π ω ς δεν είμαι μόνο τυχερός αλλά και γενναίος. Διότι είτε οι αντίπαλοι τρομάζοντας από την ανδρεία μου δεν τόλμησαν να με αντιμετωπίσουν, οπότε εκείνος που τους φόβισε αξίζει μεγάλους επαίνους, είτε εκείνοι αγωνίστηκαν με μένος αλλά εγώ σ κ ό τ ω σ α τους αντιπάλους φροντίζοντας ταυτό χρονα την ασφάλεια τους σ ώ μ α τ ο ς μου, οπότε είμαι ανδρείος και ταυτόχρονα συνετός. Γιατί όποιος την ώρα που μάχεται μ' όλη του την ψυχή αντιμετωπίζει με φρόνηση το κακό, τότε αυτός διαθέτει και τις δυο αρετές, και τη σ ω ματική και την ψυχική. Αν και τα δίκαια αυτά επιχειρήματα μου έπρεπε να τα απευθύνω σε άλλους καλύτερους από αυτόν, γιατί όταν μετέφερα τον Κλέοννι παράλυτο από το πεδίο της μάχης στην πόλη, κρατώντας μαζί και τα όπλα μου, νομίζω πως κι εκείνος αναγνώρισε το δίκιο μου. Αν όμως τότε τον είχα εγκαταλείψει, τ ώ ρ α ίσως να μην βρισκόταν εδώ μπροστά σας να διεκδικεί το αριστείο ούτε θα έλεγε, διασύροντας μια τόσο μεγάλη ευεργεσία, ότι είναι ένα τίποτα εκείνο που έγινε τότε , επειδή οι εχθροί είχαν αποχωρήσει από το πεδίο της μάχης. Γιατί ποιος δεν ξέρει ότι πολλές φορές στρατοί που εγκαταλείπουν διαλυ-

93


94


μένοι το πεδίο της μάχης συνηθίζουν να επανέρχονται επιτιθέμενοι και μ' αυτό το στρατήγημα να κερδίζουν τη μάχη; Αλλά αρκετά είπα, δεν θεωρώ άλλωστε π ω ς χρειάζεστε περισσότερα λόγια.

Μετά απ ' όσα ειπώθηκαν οι κριτές ομόφωνα ψήφισαν τον Αριστομένη 9 8 .

13. Και αναπτερώθηκε το ηθικό τους, διότι εκείνους που ασκούνται από παιδιά στην ανδρεία και στην καρτερία, ακόμα κι αν η τύχη τους ταπεινώσει, ένα σύντομος λόγος αρκεί για να τους ανακαλέσει στο καθήκον. Ούτε όμως οι Μεσσήνιοι υπολείπονταν σε ηθικό, αλλά έχοντας εμπιστοσύνη στην ανδρεία τους...

Καθώς οι Λακεδαιμόνιοι εξαντλούνταν από τους Μεσ -σήνιους, έστειλαν στους Δελφούς. Και η Πυθία χρησμοδότησε:

Μην επιμένεις μόνο στα έργα των μαχών σε προστάζει ο Φοίβος,

με απάτη έχει ο λαός τη γη της Μεσσηνίας, με το ίδιο τέχνασμα που πάρθηκε θα κερδηθεί ξανά.

Το νόημα είναι π ω ς όχι μόνο με τα έργα της βίας αλλά και της απάτης . . . 9 9

14. Ο Πομπίλιος, ο βασιλιάς των Ρωμαίων , έζησε εν ειρήνη όλη του τη ζωή . Λένε, επίσης, μερικοί π ω ς ήταν μαθητής του Πυθαγόρα, π ω ς από εκείνον πήρε τους νόμους που θέσπισε περί των θεών και π ω ς διδάχτηκε πολλά, χάρη στα οποία έγινε άνδρας επιφανής και κλήθηκε από τους Ρωμαίους να γίνει βασιλιάς τους 1 0 0 .

15. Ακόμα κι αν το θέλουμε, είναι πάνω από τις δυνάμεις μας να τιμήσουμε το θείο όπως του αξίζει. Αν, λοιπόν,

95


96


δεν θελήσουμε να δείξουμε όσο μπορούμε την ευγνωμοσύνη μας, τι ελπίδα μπορεί να έχουμε για τη μέλλουσα ζ ω ή , αν αμαρτάναμε απέναντι αυτών που αδικώντας τους είναι αδύνατον να ξεφύγουμε ή να κρυφτούμε; Διότι συνολικά, μπρος σ' εκείνους που συμβαίνει η ευεργεσία και η τιμωρία να είναι αθάνατη, είναι φανερό π ω ς πρέπει να φροντίζουμε να μην προκαλούμε α φ ' ενός την οργή τους και α φ ' ετέρου να διατηρούμε την εύνοια τους αιώνια. —Γιατ ί είναι τόσο μεγάλη η διαφορά ανάμεσα στη ζωή των ευσεβών και των ασεβών , ώ σ τ ε και οι δύο προσδοκούν να εκπληρώσει η θεία δύναμη τις ευχές τους, οι μεν τις δικές τους ενώ οι άλλοι των εχθρών τους. ... Συνολικά, αν βοηθάμε τους εχθρούς μας, όταν καταφεύγουν στους βωμούς των θεών, κι αν με όρκους παρέχουμε εγγυήσεις τους αντιπάλους ότι δεν θα τους αδικήσουμε, τι ζήλο πρέπει να δείξουμε προς τους θεούς, οι οποίοι ευεργετούν τους ευσεβείς όχι μόνο όσο ζουν αλλά και μετά τον θάνατο τους ... και οι οποίοι, αν ισχύουν οι μυστηριακές τελετές, χαρίζουν στον αιώνα τον άπαντα καλόφημη πορεία; Γι ' αυτό και δεν πρέπει στη ζωή μας να φροντίζουμε τίποτα τόσο όσο την απονομή των τιμών που οφείλουμε στους θεούς.

Συμβαίνει η ανδρεία και η δικαιοσύνη και οι άλλες αρετές των ανθρώπων να βρίσκονται και στα ζ ώ α , η ευσέβεια όμως προς τους θεούς προέχει τόσο των υπολοίπων αρετών όσο υπερέχουν στα πάντα και οι θεοί έναντι των θνητών.

Αξιομακάριστη ούσα για τους ιδιώτες, πολύ περισσότερο οικεία είναι για τις πόλεις - καθόσον οι πόλεις βρίσκονται πιο κοντά στην αθανασία, απολαμβάνουν φύση που μοιάζει περισσότερο με τη θεϊκή και, καθώς υπάρχουν περισσότερο χρόνο, προσδοκούν την αμοιβή που τους οφείλεται, την ηγεμονία στην περίπτωση της ευσέβειας και την τιμωρία αν ολιγώρησαν έναντι του θείου 1 0 1 .

97


98


16. 0 Δηιόκης, ο βασιλιάς των Μήδων, παρά το πλήθος των ανομημάτων που επικρατούσαν, ασκούσε τη δικαιοσύνη και τις υπόλοιπες αρετές 1 0 2 .

17. Κάποιος Μύσκελλος, Αχαιός την κ α τ α γ ω γ ή , πήγε από τη Ρύπη στους Δελφούς και ρώτησε τον θεό σχετικά με τη γέννηση παιδιών. Και η Πυθία του απάντησε ως εξής -

Μύσκελλε καμπούρη, σ' αγαπάει ο μακρυβόλος Απόλλων,

και θα σου δώσει παιδιά, αλλά π ρ ώ τ α αυτό σου παραγγέλνει,

στον μέγα Κρότωνα να πας να κατοικήσεις μες στα όμορφα χωράφια .

Καθώς εκείνος αγνοούσε τον Κρότωνα, του είπε πάλι η Πυθία,

Σου μιλάει ο μακρυβόλος, άκουγε λοιπόν. Ε δ ώ είναι η ανόργωτη γη των Ταφίων , κι εκεί η

Χαλκίδα , κι από κει των Κουρητών ... η ιερή χ ώ ρ α , εκεί τα νησιά των Εχινάδων και προς τ' αριστερά

πέλαγος μεγάλο. Έ τ σ ι , δεν θα λαθέψεις, λέω , το Λακίνιο ακρωτήριο ούτε την Κρίμισα την ιερή κι ούτε τον Αίσαρο τον

ποταμό .

Μολονότι ο χρησμός πρόσταζε να ιδρύσει τον Κρότωνα , ο Μύσκελλος θαύμασε περισσότερο την περιοχή γύρω α π ' τη Σύβαρη και θέλησε να κτίσει πόλη εκεί, μέχρι που του δόθηκε ο εξής χρησμός,

99


100


Μύσκελλε καμπούρη, ψάχνοντας άλλα πάρεξ εκείνα που πρόσταξε ο θεός,

κλάματα γυρεύεις, ευλόγα, λοιπόν, το δώρο που σου ' δ ω σ ε ο θεός 1 0 3 .

18. Οι Συβαρίτες είναι κοιλιόδουλοι και καλοπερασάκη-δες. Μάλιστα, έδειχναν τέτοια μανία για καλοπέραση που από τους ξένους λαούς αγαπούσαν περισσότερο τους Ίωνες και τους Τυρρηνούς, διότι τύχαινε να είναι, οι μεν από τους Έλληνες, οι δε από τους βαρβάρους, εκείνοι που ξεχώριζαν για την πολυτέλεια στον τρόπο ζωής τους 1 0 4 .

Λένε ότι κάποιος εύπορος Συβαρίτης ακούγοντας από άλλους ότι κάποιος που είδε ανθρώπους να δουλεύουν έβγα λε σπυριά, παρακάλεσε εκείνον που το είπε να μην εκπλήσσεται, γιατί κι ο ίδιος, ακούγοντας το γεγονός, ένιωσε πόνο στο πλευρό. Για έναν άλλον λέγεται πως , όταν πήγε στη Σπάρτη , είπε ότι πιο πριν θαύμαζε την ανδρεία των Σ π α ρ τιατών, αλλά τ ώ ρ α που τους είδε να ζουν τόσο φ τ ω χ ά και σε τόση αθλιότητα, είπε πως δεν διαφέρουν σε τίποτα από τους τελευταίους των τελευταίων, γιατί ο πιο άνανδρος από τους Συβαρίτες θα προτιμούσε να πεθάνει τρεις φορές παρά να ζήσει τέτοια ζωή . Λέγεται , επίσης, πως ο άνθρωπος που συγκέντρωνε τη μεγαλύτερη πολυτέλεια στους Σ υ β α ρίτες ήταν ένας ονόματι Μινδυρίδης 1 0 5 .

19. Για τον Μινδυρίδη λέγεται π ω ς συγκέντρωνε τη μεγαλύτερη πολυτέλεια στους Συβαρίτες. Γιατί αυτός, όταν ο Κλεισθένης, ο τύραννος των Σικυωνίων, νίκησε στις αρματοδρομίες και κήρυξε να προσέλθουν όσοι επιθυμούσαν να παντρευτούν την κόρη του, που θεωρούνταν εξαιρετικής ομορφιάς, κίνησε, λένε, από τη Σύβαρη με πλοίο με πενήντα κουπιά και κωπηλάτες που ήταν όλοι δικοί του υπηρέτες, άλλοι από τους οποίους ήταν ψαράδες κι άλλοι που-

101


102


λολόγοι. Φτάνοντας, λοιπόν, στη Σικυώνα, οι ετοιμασίες που είχε κάνει ανάλογα με την περιουσία του ξεπερνούσαν όχι μόνο όλων των υπολοίπων μνηστήρων αλλά και του ίδιου του τυράννου, παρ ' όλο που συμμετείχε στην περίσταση κι ολόκληρη η πόλη. Σ τ ο δείπνο, λοιπόν, που π α ρέθεσε μετά την άφιξη του , είπε σε κάποιον που τον πλησίασε για να ξαπλώσει [στο ανάκλιντρο] πλάι του π ω ς βρισκόταν εκεί για την εξαγγελία και πως θα ξάπλωνε είτε μόνος του ή με τη γυναίκα 1 0 6 .

20. Οι Μιλήσιοι καλοπερνούσαν και λένε π ω ς κάποιος Συβαρίτης που πήγε να ζήσει μ' αυτούς, όταν επισκέφτηκε ξανά στην πατρίδα του, είπε στους συμπολίτες του μεταξύ άλλων π ω ς κατά την αποδημία του μία μόνο πόλη είδε ελεύθερη, την πόλη των Μιλησίων 1 0 7 .

21. Οι επευνάκτες 1 0 8 συντάχθηκαν με τον Φάλανθο και τότε θα στασίαζαν στην αγορά, όταν εκείνος, πάνοπλος, θα τράβαγε την περικεφαλαία στο μέτωπο του. Κάποιος όμως μήνυσε στους εφόρους τι επρόκειτο να γίνει. Οι περισσότεροι έφοροι θεώρησαν π ω ς ο Φάλανθος έπρεπε να σ κ ο τ ω θεί, ο Αγαθιάδας όμως , που ήταν εραστής του, είπε π ω ς , αν έκαναν κάτι τέτοιο, θα προκαλούσαν επανάσταση στη Σπάρτη , στην οποία, αν επικρατούσαν, η νίκη τους θα ήταν ανώφελη, ενώ, αν αποτύχαιναν, θα κατέστρεφαν άρδην την πατρίδα τους. Τους συμβούλεψε, λοιπόν, να φωνάξει ο κήρυκας στην αγορά «Ο Φάλαρις ν' αφήσει την περικεφαλαία του ως έχει». Μόλις έγινε αυτό, οι παρθενίες εγκατέλειψαν τα σχέδια τους κι έψαξαν να βρουν τρόπο συνδιαλλαγής. Οι επευνάκτες έστειλαν πρεσβευτές στους Δ ε λ φούς για να ρωτήσουν αν ο θεός του δίνει την περιοχή της Σικυώνας. Κι εκείνη είπε,

103


104


Όμορφη είν' η γη μεταξύ Κορίνθου και Σικυώνας -

μα δεν θα την οικήσεις ακόμα κι ολόχαλκος να γίνεις. Το Σατύριο βλέπε εσύ και του Τάραντα τ ' ολόλαμπρο

νερό και τ' αποσκιαδερό λιμάνι, εκεί όπου ο τράγος στο κύμα

τ ' αλμυρό αρέσκεται την άκρη απ ' τ' άσπρο γένι του να βάφει -

κι εκεί φτιάξε τον Τάραντα πατώντας το Σατύριο.

Άκουσαν αλλά δεν κατάλαβαν, κι εκείνη είπε πιο ξεκάθαρα,

Το Σατύριο σου έδωκα και τον πλούσιο του Τάραντα δήμο

να οικήσεις και των Ιαπύγων ο όλεθρος να γίνεις 1 0 9 .

22. Ο Ιππομένης, ο άρχοντας των Αθηναίων, όταν η κό ρη του διακορεύτηκε από κάποιον, την τιμώρησε με τρόπο σκληρό κι ανήκουστο. Την έκλεισε μαζί μ' ένα άλογο μέσα σ' ένα μικρό σπιτάκι κι αφήνοντας το ζ ώ ο χωρίς τροφή για μερικές ημέρες, το ανάγκασε με την πείνα να κατασπαράξει το σ ώ μ α της κοπέλας που ήταν μαζί τ ο υ " 0 .

23. Ο Αντίφημος και ο Έντιμος , που ίδρυσαν τη Γέλα, ρώτησαν την Πυθία κι εκείνη τους είπε τα εξής,

Έντιμε κι εσύ σοφέ γιε του λαμπρού Κράτωνα, ελάτε κι οι δυο να μείνετε στην όμορφη γη της Σικελίας, κτίζοντας πόλη για Κρήτες και Ρόδιους μαζί, στις εκβολές του ποταμού Γέλα, συνώνυμη του ιερού.

Οι Χαλκιδείς αφού αφιέρωσαν τη δεκάτη των περιουσιών τους, ήρθαν να λάβουν χρησμό περί αποικισμού, και τους είπε,

105


106


Εκεί όπου ο ιερότατος των ποταμών Αψίας στη θάλασσα μέσα πέφτει,

εκεί όπου μέσα μπαίνοντας το θηλυκό τ' αρσενικό αγκαλιάζει,

εκεί ίδρυσε πόλη, γιατί σου δίνει δώρο του Αύσονα τη χ ώ ρ α .

Κι εκείνοι, εκεί που πλάι στον ποταμό Αψία βρήκαν άμπε λο τυλιγμένη γύρω από μια αγριοσυκιά (το λεγόμενο αρσε-νικοθήλυκο), ίδρυσαν πόλη 1 1 1 .

Καθώς περνούσε, φώναξε με δυνατή φωνή, «Είναι κανείς που θέλει αντί για τη θνητή ζ ω ή του να μείνει η φήμη του αθάνατη; Ποιος πρώτος θα πει, προσφέρω τη ζωή μου για την κοινή ασφάλεια;»

Κάποιος που συνάντησε μερικούς στον δρόμο για τα χ ω ράφια τους ρώτησε αν γίνονταν ταραχές στην πόλη. Σ' αυ τόν, λοιπόν, έβαλαν πρόστιμο οι άρχοντες των Λ ο κ ρ ώ ν , τόσο αφοσιωμένοι ήταν στο δίκαιο.

24. Η Πυθία έδωσε χρησμό στους Σικυωνίους ότι επί εκατό χρόνια θα κυβερνιούνταν με μαστίγιο. Όταν εκείνοι τη ρώτησαν ποιος θα το κάνει αυτό, τους αποκρίθηκε ξανά, εκείνος που, όταν επιστρέψουν, μάθουν π ω ς πρώτος απέ κτησε γιο. Τύχαινε, λοιπόν, μαζί με τους πρεσβευτές στο μαντείο να βρίσκεται κι ένας μάγειρας για τη θυσία, που λεγόταν Ανδρέας. Αυτός υπηρετούσε ως μαστ ιγοφόρος " 2

τους άρχοντες έναντι μ ισθού" 3 .

25. Όταν βασιλιάς των Ρωμαίων ήταν ο Οστίλιος Τύλ-λος, οι Αλβανοί δεν έβλεπαν με καλό μάτι την ανάπτυξη των Ρωμαίων , θέλοντας, λοιπόν, να τους ταπεινώσουν προ σποιήθηκαν ότι μπήκαν Ρωμαίοι ληστές στη χ ώ ρ α τους κι έστειλαν στη Ρ ώ μ η πρεσβευτές να απαιτήσουν απονομή της δικαιοσύνης και, στην περίπτωση που δεν έβρισκαν

107


110


απέκτησαν τόση προθυμία προς μάχη, ώ σ τ ε ενώ επρόκειτο να παραταχθούν, έγραψαν τα ονόματα τους σε ξύλινα πλακίδια και τα κρέμασαν στο χέρι τους, ώ σ τ ε , αν πέθαιναν, να μπορούσαν να αναγνωριστούν από τους δικούς τους. Τόσο έτοιμοι ήταν ψυχικά στο να δεχτούν έναν έντιμο θάνατο, αν δεν κατάφερναν να νικήσουν 1 1 7 .

28. Κιθαρωδός ο Τέρπανδρος, στο γένος Μηθυμναίος. Κάποτε που στασίασαν οι κάτοικοι της Σπάρτης , χρησμός τους 'δόθη π ω ς ξανά θα συμφιλιωθούνε, αν ο εκ Μηθύμνης Τέρπανδρος τους παίξει την κιθάρα. Κι όντως, όταν ο Τέρπανδρος σύνθεσε μελωδία, πάλι τους συμφιλίωσε, ο Διόδωρος ως γράφει, το αρμονικό τραγούδι. Κείνοι μεταμελήθηκαν κι όλοι αγκαλιαζόντουσαν, με δάκρυα φιλιούνταν 1 1 8 .

29. Ο Αριστοτέλης, που λεγόταν και Βάττος [Τραυλός] , θέλοντας να ιδρύσει την πόλη της Κυρήνης έλαβε τον εξής *ρη<ψό>

Ήρθες , Β ά τ τ ε , ν' ακούσεις φωνή - αλλά ο βασιλιάς, ο Φοίβος ο Απόλλων εσένα

στέλνει στην καλλιστέφανη Λιβύη, της Κυρήνης της πλατιάς να γίνεις αρχηγός και βασιλιάς. Εκεί, στη Λιβύη μόλις φτάσεις, πάνω σου βάρβαροι ντυμένοι με προβιές θα πέσουν μα συ ευχήσου στον γιο

του Κρόνου, στη γλαύκωπη Παλλάδα, που ξεσηκώνει μάχη, και

στου Δία τον γιο στον πάντα νέο Φοίβο, και τη νίκη στο χέρι σου θα

έχεις, στη μακάρια θα βασιλεύσεις Λιβύη την καλλιστέφανο εσύ και η γενιά σου - ας είναι οδηγός σου ο Φοίβος ο

Απόλλων.

111


112


Γιατί ο φθόνος αντιτασσόμενος από τη φύση του την ευημερία καθαιρεί εκείνους που πρωτεύουν σε δόξες 1 1 9 .

30. Ο Αρκεσίλαος, ο βασιλιάς των Κυρηναίων, αφού δεινοπάθησε από συμφορές, ρώτησε τους Δελφούς. Ο χρησμός του θεού έλεγε π ω ς υπήρχε οργή των θεών, επειδή οι μετέπειτα βασιλιάδες δεν κυβερνούσαν όπως ο πρώτος , ο Βάττος . Διότι εκείνος είχε αρκεστεί στην προσηγορία απλά και μόνο του βασιλιά και κατά τα άλλα κυβερνούσε με επιείκεια και δημοκρατικό τρόπο , ενώ, το σπουδαιότερο, τηρούσε τις τιμές που οφείλονταν προς τους θεούς. Οι μετά από αυτόν, όμως , καθώς γίνονταν όλο και πιο τυραννικοί δυνάστες, άρχισαν να ιδιοποιούνται τις δημόσιες προσό δους, ενώ ταυτόχρονα ολιγωρούσαν ως προς την ευσέβεια που όφειλαν προς τα θεία.

Διαιτητής στην πολιτική αναταραχή των Κυρηναίων έγινε ο Δ η μ ώ ν α ξ από τη Μαντινεία, ο οποίος θεωρούνταν π ω ς ξεχώριζε ως προς τη σύνεση και την αίσθηση δικαίου. Αυτός , λοιπόν, έπλευσε στην Κυρήνη και, αφού όλοι τον εξουσιοδότησαν ως προς τη διαιτησία, συμφιλίωνε τις π ό λεις ως εξής.

31. Ο Λεύκιος Ταρκύνιος, ο βασιλιάς των Ρ ω μ α ί ω ν , ευτύχησε να λάβει εξαιρετική ανατροφή και, καθώς επιδίωκε με ζήλο τη μόρφωση , έγινε αντικείμενο μεγάλου θαυμασμού για την αρετή του. Διότι όταν ανδρώθηκε, σχετίστηκε με τον βασιλιά των Ρωμαίων Αγκο Μάρκιο και έγινε ο πιο καλός του φίλος, με αποτέλεσμα να συνδιοι-κεί με τον βασιλιά σε πολλά θέματα του βασιλείου. Κ α θ ώ ς ήταν πολύ πλούσιος, βοηθούσε πολλούς απόρους δίνοντας τους χρήματα και, επειδή συναναστρεφόταν φιλικά με όλους, έζησε άμεμπτος και φημισμένος για τη σοφία τ ο υ 1 2 0 .

113


114


32. Οι κάτοικοι των Λ ο κ ρ ώ ν 1 2 1 έστειλαν στη Σπάρτη ζητώντας τη συμμαχία της. Ακούγοντας, όμως , οι Λ α κ ε δαιμόνιοι το μέγεθος της στρατιωτικής δύναμης των Κρο -τωνιατών, τους αποκρίθηκαν, έτσι για τους τύπους και ωσάν αυτό να χρειάζονταν οι Λοκροί για να σωθούν, π ω ς τους δίνουν ως βοήθεια τους Τυνδαρίδες 1 2 2 . Οι πρεσβευτές των Λοκρών , είτε από θεία πρόνοια είτε διότι θεώρησαν την απάντηση ως οιωνό, δέχτηκαν τη βοήθεια που τους προσφέρθηκε και αφού τέλεσαν ευχαριστήρια θυσία, έστρωσαν στο πλοίο κλίνη για τους Διόσκουρους και απέ πλευσαν για την πατρίδα τους.

Π ώ ς άραγε νιώθουν οι πατέρες που τους ακολούθησαν, όταν βλέποντας τους γιους τους να υποφέρουν από ανείπωτη συμφορά που τους έπεσε από τους βαρβάρους, δεν μπορούν να βοηθήσουν και μόνο να τραβούν τ' άσπρα τους μαλλιά μπορούν και να οδύρονται ικετεύοντας την κουφή Τύχη 1 2 3 ;

115

Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Η Σ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ε Ν Α Τ Η Σ Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Τ Α

116

Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Η Σ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ε Ν Α Τ Η Σ Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Τ Α

1. 0 Σόλων ήταν γιος του Εξηκεστίδη και καταγόταν από τη Σαλαμίνα της Αττικής" στη σοφία και στη μ ό ρ φ ω ση ξεπερνούσε όλους τους συγχρόνους τ ο υ 1 2 4 . Όντας εκ φύσεως πολύ ανώτερος από τους υπόλοιπους ως προς την αρετή, αφοσιώθηκε στην καλλιέργεια της αρετής που κερδίζει τον έπαινο. Διότι αφιερώνοντας πολύ χρόνο σε κάθε κλάδο γνώσης εξασκήθηκε σε όλα τα είδη της αρετής. Στην παιδική του ηλικία, για παράδειγμα, είχε τους καλύτερους δασκάλους, κι όταν ανδρώθηκε συναναστράφηκε τους επιφανέστερους φιλοσόφους. Γι ' αυτό και συνομιλώντας και συναναστρεφόμενος μαζί τους, έφτασε να ονομαστεί ένας από τους επτά σοφούς και να λάβει το βραβείο της σύνεσης όχι μόνο από εκείνους τους μεγάλους άνδρες αλλά και από όλους όσους είχαν κερδίσει τον θαυμασμό των συγχρόνων τους.

Ο ίδιος Σόλων , που κέρδισε μεγάλη φήμη για τη νομοθεσία, για τις ιδιωτικές του συνομιλίες και απαντήσεις, καθώς και για τις συμβουλές που έδινε, έγινε αντικείμενο θαυμασμού για την προκοπή του στη μόρφωση.

Ο ίδιος Σόλων , μολονότι η πόλη [Αθήνα] ακολουθούσε συνολικά ιωνικό τρόπο ζωής και από την πολυτέλεια και την ανεμελιά οι κάτοικοι της είχαν γίνει πλέον θηλυπρε-πείς, άλλαξε τις συνήθειες τους και τους έστρεψε προς την

117


118

ΒΙΒΛΟΥ ΕΝΑΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

αρετή και την επιδίωξη ανδρείων πράξεων. Με τη δική του ακριβώς νομοθεσία εξοπλίστηκαν ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων 1 2 5 και επιχείρησαν να καταλύσουν την εξουσία των Πεισιστρατίδων 1 2 6 .

2. Ο Κροίσος 1 2 7 , ο βασιλιάς των Λυδών , που κατείχε μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις και είχε φροντίσει να σ υ γκεντρώσει μεγάλες ποσότητες αργύρου και χρυσού, καλούσε κοντά του τους μεγαλύτερους σοφούς των Ελλήνων και, αφού περνούσε ένα διάστημα μαζί τους, τους έστελνε πίσω με δ ώ ρ α πολλά, ενώ ο ίδιος είχε ωφεληθεί πολύ στην προσπάθεια του να κατακτήσει την αρετή. Κάποτε , λοιπόν, κάλεσε και αυτόν. Αφού του επέδειξε τις δυνάμεις και τα πλούτη του , τον ρώτησε αν υπήρχε άλλος που να θεωρείται πιο μακάριος από εκείνον. Ο Σ ό λ ω ν , με το θάρρος της γνώμης που χαρακτηρίζει τους φιλοσόφους, του είπε π ω ς κανείς από τους ζωντανούς δεν είναι μακάριος, διότι ο άνθρωπος που επαίρεται για την ευδαιμονία του και θ ε ω ρεί ότι η τύχη τον βοηθάει δεν γνωρίζει αν θα τον ευνοεί μέχρι την τελευταία στιγμή. Πρέπει λοιπόν, είπε, να βλέπουμε το τέλος του βίου και μόνο τον άνθρωπο που ήταν ευτυχής μέχρι τότε να λέμε μακάριο. Όταν ο Κροίσος, αργότερα, έπεσε αιχμάλωτος στον Κύρο και επρόκειτο να καεί πάνω σε μεγάλη πυρά 1 2 8 , θυμήθηκε την απόκριση του Σόλωνα . Έ τ σ ι , και ενώ η φωτιά ήδη φούντωνε γύρω του , άρχισε να φωνάζει συνέχεια το όνομα του Σόλωνα . Ο Κύρος έστειλε ανθρώπους να μάθουν για ποιο λόγο φώναζε συνέχεια τον Σόλωνα" όταν έμαθε την αιτία, άλλαξε γνώμη και βρίσκοντας την απόκριση του Σόλωνα αληθινή συγκράτησε την περηφάνια του, έσβησε την πυρά και έ σ ω σ ε τον Κροίσο, συγκαταλέγοντας τον στο εξής στους φίλους του.

Ο Σόλων πίστευε π ω ς οι πυγμάχοι, οι δρομείς αλλά και οι υπόλοιποι αθλητές δεν συνεισφέρουν τίποτα αξιόλογο

119


120


στη σωτηρία των πόλεων και π ω ς μόνο οι άνθρωποι που διακρίνονται για τη φρόνηση και την αρετή τους μπορούν να προστατεύουν την πατρίδα τους σε εποχές κινδύνου.

3. Για τον χρυσό τρίποδα που είχε γίνει αντικείμενο διαφωνίας, η Πυθία έδωσε τον εξής χρησμό,

Παιδί της Μιλήτου, ρωτάς τον Φοίβο για τον τρίποδα; Ποιος είναι πρώτος στη σοφία, ετούτου είν' ο τρίποδας,

λέγω.

Άλλοι συγγραφείς όμως δίνουν διαφορετική εκδοχή. Ότι ενώ είχε ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ των Ιώνων και ο τρίποδας βγήκε από τη θάλασσα μπλεγμένος στα δίχτυα ψαράδων, ερωτήθηκε ο θεός περί της κατάπαυσης του πολέμου. Και η Πυθία είπε,

Ποτέ δεν θα λήξει ο πόλεμος Μερόπων και Ιώνων , πριν τον τρίποδα τον χρυσό, που έκαμε σφυρήλατο ο

Ή φ α ι σ τ ο ς , στείλετε από τη μέση και φτάσει στο δ ώ μ α ανδρός που με σοφία προβλέπει τα παρόντα και τα μέλλοντα.

Οι Μιλήσιοι θέλοντας να πράξουν σύμφωνα με τον χρησμό σκέφτηκαν να δώσουν το βραβείο στον Θαλή τον Μιλήσιο. Εκείνος, ό μ ω ς , είπε π ω ς δεν είναι ο σοφότερος όλων και τους συμβούλευσε να το στείλουν σε άλλον πιο σοφό . Μ' αυτό, λοιπόν, τον τρόπο , και οι υπόλοιποι από τους επτά σοφούς αποποιήθηκαν τον τρίποδα, ο οποίος δόθηκε στον Σόλωνα που θεωρούνταν πως ξεπερνάει σε σοφία και σύνεση όλους τους ανθρώπους. Ο Σόλων τους συμβούλευσε να τον αφιερώσουν στον Απόλλωνα , διότι εκείνος ήταν ο σοφότερος απ ' όλους.

121


122


4. 0 ίδιος, βλέποντας προς το τέλος της ζωής του π ώ ς ο Πεισίστρατος δημαγωγούσε για να ευχαριστήσει τα πλήθη σκοπεύοντας να γίνει τύραννος, προσπάθησε στην αρχή να τον αποτρέψει από τον σκοπό του. Καθώς εκείνος δεν έδινε σημασία, σε βαθιά ήδη γεράματα ο Σόλων βγήκε στην αγορά με την πανοπλία του. Το πλήθος συγκεντρώθηκε γύρω του ένεκα του παράδοξου του πράγματος , εκείνος, τότε , άρχισε να καλεί τους πολίτες να πάρουν τα όπλα και να δώσουν άμεσο τέλος στον τύραννο. Κανείς όμως δεν του έδωσε σημασία κι όλοι θεώρησαν π ω ς τον είχε πιάσει μανία, ενώ μερικοί έλεγαν π ω ς είχε πια παραγεράσει. Ο Πεισίστρατος, που είχε ήδη συγκεντρώσει φρουρά από σ ω μ α τοφύλακες, πήγε στον Σόλωνα και τον ρώτησε τι στηρίγματα είχε και ήθελε να καταλύσει το τυραννικό του πολίτευμα, όταν εκείνος του απάντησε « τ α γεράματα» , ο Πεισίστρατος θαύμασε τη φρόνηση του και δεν τον πείραξε.

5. Εκείνος που επιχειρεί παράνομες και άδικες πράξεις δεν ταιριάζει να θεωρείται σοφός.

6. Λένε π ω ς ο Ανάχαρσις ο Σκύθης, που ήταν πολύ περήφανος για τη σοφία του, πήγε στην Πυθία και ρώτη σε ποιος Έλληνες είναι σοφότερος από εκείνον. Κι εκείνη είπε,

Κάποιος Μύσωνας από την Οίτη, λένε, είναι πιο προικισμένος από σένα σε φρονιμάδα και μυαλό.

Αυτός ήταν Μαλιεύς και κατοικούσε στην Οίτη σ' ένα χ ω ριό που λεγόταν Χηνάς 1 2 9 .

7. Κάποιος Μύσωνας , που ήταν Μαλιεύς και ζούσε σ' ένα χωριό που λεγόταν Χηνάς, περνούσε όλο του τον χρόνο

123


124


στους αγρούς και οι περισσότεροι ούτε που τον ήξεραν. Αυτόν συμπεριέλαβαν στους επτά σοφούς, απορρίπτοντας τον Περίανδρο τον Κορίνθιο επειδή είχε στο μεταξύ γίνει τύραννος σκληρός 1 3 0 .

8. Ο Σόλων , περίεργος να δει τον τόπο που έμενε ο Μύσωνας, τον βρήκε στο αλώνι να προσαρμόζει λαβή στο άροτρο, για να τον δοκιμάσει, λοιπόν, του είπε: «Δεν είναι τ ώ ρ α η εποχή για όργωμα , Μ ύ σ ω ν α » . Κι .εκείνος του απάντησε: «Δεν το χρησιμοποιώ, το επισκευάζω» 1 3 1 .

9. Η ζωή του Χίλωνα ήταν σύμφωνη με τη διδασκαλία του , πράγμα που σπάνια βρίσκει κανείς να συμβαίνει. Διότι στους σημερινούς φιλοσόφους, βλέπεις τους περισσότερους να διδάσκουν τα καλύτερα αλλά να πράττουν τα χειρότερα, με αποτέλεσμα η σεμνότητα και η σύνεση που διδάσκουν να αναιρείται από την πράξη. Ο Χίλων, από την άλλη, πέρα από την αρετή που τον διέκρινε σε όλες τις πράξεις του βίου του, σκέφτηκε και διατύπωσε πολλά που είναι αξιομνημόνευτα 1 3 2 .

10. Όταν έφτασε ο Χίλων στους Δελφούς, σκέφτηκε να αφιερώσει στον θεό τις απαρχές της σοφίας του κι έτσι χάραξε πάνω σ' ένα κίονα τρία ρητά: «Γνώθι σεαυτόν» , «Μηδέν άγαν» και «Εγγύα , πάρα δ ' ά τ α » . Καθένα α π ' αυτά, μολονότι σύντομο και λακωνικό, φανερώνει βαθυστόχαστη σκέψη. Διότι το «Γνώθι σαυτόν» παραγγέλνει να αποκτάμε παιδεία και φρονιμάδα, γιατί μόνο έτσι γ ν ω ρίζει κανείς τον εαυτό του, είτε επειδή εκείνοι που δεν έχουν καμιά παιδεία και είναι ανόητοι θεωρούν ως επί το πλείστον τους εαυτούς τους εξαιρετικά συνετούς, πράγμα που σύμφωνα με τον Πλάτωνα είναι η χειρότερη μορφή άγνοιας, είτε επειδή τέτοιοι άνθρωποι θεωρούν τους κακούς

125


126


ενάρετους και τίμιους - ενώ μόνο αν κάποιος αποκτήσει παιδεία και σύνεση περισσή μπορεί να γνωρίσει τον εαυτό του και τον διπλανό του. Το «Μηδέν άγαν» μας προτρέπει να δείχνουμε μετριοπάθεια στα πάντα και να μην παίρνουμε οριστικές και αμετάκλητες αποφάσεις για καμιά από τις ανθρώπινες υποθέσεις, όπως έκαναν οι κάτοικοι της Επι-δάμνου, που ζουν στα παράλια της Αδριατικής. Κάποτε που ανέκυψαν διαφορές μεταξύ τους, έριξαν διάπυρους μύδρους στη μέση του πελάγους και ορκίστηκαν π ω ς δεν θα έπαυαν ποτέ τη μεταξύ τους έχθρα, αν π ρ ώ τ α δεν έβγαιναν οι μύδροι από τη θάλασσα καυτοί όπως όταν τους πέταξαν. Τέτοιο αμετάκλητο όρκο δώσανε και το «Μηδέν άγαν» δεν τους πέρασε α π ' το μυαλό, αλλά αργότερα, όταν αναγκάστηκαν από τα πράγματα , έπαψαν την έχθρα τους κι άφησαν τους μύδρους να κείτονται ψυχροί στον βυθό της θάλασσας. Ό σ ο για το «Εγγύα , πάρα δ ' ά τα» μερικοί θεώρησαν π ω ς απαγορεύει τον γάμο , επειδή η σύναψη γάμου ονομάζεται στους περισσότερους Έλληνες «εγγύη» , κι αυτό το επιβεβαιώνει η κοινή εμπειρία, σύμφωνα με την οποία οι περισσότερες και μεγαλύτερες συμφορές οφείλονται στις γυναίκες. Μερικοί, όμως , λένε, π ω ς κάτι τέτοιο δεν είναι αντάξιο του Χίλωνα, γιατί δεν είναι δυνατόν να διατηρηθεί η ζωή αν καταστραφεί ο γάμος , ενώ συσχετίζουν την « ά τ η » (συμφορά) με τις εγγυήσεις που δίνονται κατά τη σύναψη συμβολαίων και άλλων χρηματικών συμφωνιών. Και ο Ευριπίδης λέει 1 3 3 ,

Δεν εγγυώμαι , τη ζημία βλέποντας εκείνων που πρόθυμα

εγγυώνται" τα γραμμένα άλλωστε στην Πυθία δεν μ' αφήνουν.

Μερικοί όμως ισχυρίζονται π ω ς δεν εννοούσε αυτό ο

127


128


Χίλων, γιατί δεν ταιριάζει σε άνθρωπο με κοινωνικότητα το να μην έρχεται προς βοήθεια των φίλων του , όταν βρίσκονται στην ανάγκη, αλλά π ω ς απαγορεύει μάλλον τις απόλυτες διαβεβαιώσεις, τις εκτεταμένες εγγυήσεις και τις αμετάκλητες αποφάσεις στα ανθρώπινα πράγμα τα , όπως έκαναν οι Έλληνες όταν αγωνίζονταν εναντίον του Ξέρξη. Διότι τότε ορκίστηκαν στις Πλαταιές π ω ς θα παρέδιδαν στα παιδιά τους και στα παιδιά των παιδιών τους την έχθρα εναντίον των Περσών , για όσον καιρό τρέχουν τα ποτάμια προς τη θάλασσα, για όσον καιρό υπάρχει το γένος των ανθρώπων και η γη βγάζει καρπούς. Και όμως , μολονότι παρείχαν βέβαιες εγγυήσεις έναντι των μεταπτώσεων της τύχης, μετά από λίγο καιρό έστελναν πρεσβεία στον Αρταξέρξη , τον γιο του Ξέρξη, για να συνάψει σύμφωνο φιλίας και συμμαχίας.

Τα λόγια του Χίλωνα, αν και σύντομα, περιλάμβαναν ολόκληρη την υποθήκη προς τον άριστο τρόπο ζωής , καθώς απ ' όλα τα αναθήματα στους Δελφούς τούτα τα απο φθέγματα ήταν τα καλύτερα. Διότι ακόμα και οι χρυσές πλίνθοι του Κροίσου, όπως και όλα τα άλλα κατασκευάσματα , αφανίστηκαν, ενώ ταυτόχρονα έδωσαν ισχυρές αφορμές σ' όσους αποφάσισαν να απλώσουν ανίερο χέρι στο ιερό, ενώ τα ρητά σώζονται στον αιώνα τον άπαντα, απο θηκευμένα στις ψυχές των μορφωμένων και συνιστούν τον ωραιότερο θησαυρό, στον οποίο ούτε Φωκείς ούτε Γαλάτες θα διανοούνταν ν' απλώσουν χέρι 1 3 4 .

11. Ο Πιττακός ο Μυτιληναίος δεν ήταν αντικείμενο θαυμασμού μόνο για τη σοφία του , αλλά αποδείχτηκε και τέτοιος πολίτης που σαν αυτόν δεν έβγαλε άλλον το νησί και ούτε, νομίζω, θα βγάλει ποτέ, παρεκτός κι αν γίνεται να βγάλει περισσότερο και πιο γλυκόπιοτο κρασί. Διότι και νομοθέτης καλός ήταν, προσηνής και φιλάνθρω-

129


130


πος με τους πολίτες, και την πατρίδα απάλλαξε από τις τρεις μεγαλύτερες συμφορές, το τυραννικό πολίτευμα, τον εμφύλιο σπαραγμό και τον πόλεμο.

Ο Πιττακός ήταν συνετός, πολιτισμένος, με έμφυτη ταπεινοφροσύνη. ΕΥ αυτό και όλοι ομόφωνα τον θεωρούσαν τέλειο από κάθε άποψη, διότι στη νομοθεσία αποδείχτηκε πολιτικός και νουνεχής, δίκαιος στο κράτημα του λόγου του , ενώ ταυτόχρονα διακρινόταν για την ανδρεία του στη μάχη και για τη μεγαλοψυχία του σχετικά με τα κέρδη, μην έχοντας ίχνος φιλαργυρίας 1 3 5 .

12. Όταν οι κάτοικοι της Μυτιλήνης προσέφεραν στον Πιττακό τη μισή από την περιοχή για την οποία μονομάχησε 1 3 6 , εκείνος δεν τη δέχτηκε και κανόνισε να αποδο θεί ίσο κομμάτι γης στον καθένα με κλήρο, λέγοντας π ω ς το ίσο είναι περισσότερο του περισσότερου. Γιατί μ ε τ ρ ώ ντας το «περισσότερο» με βάση το δίκαιο και όχι το κέρδος, έκρινε σοφά , γιατί την ισότητα θα την ακολουθούσε καλή φήμη και ασφάλεια, ενώ την πλεονεξία βλασφημία και φόβος, που γρήγορα θα του αφαιρούσαν τη δωρεά που του προσφέρθηκε.

Σύμφωνα μ' αυτές τις αρχές συμπεριφέρθηκε και προς τον Κροίσο, όταν εκείνος προσφέρθηκε να του δώσει όσα χρήματα ήθελε να πάρει ο Πιττακός από το θησαυροφυλάκιο του. Γιατί ούτε τότε δέχτηκε, λένε, την προσφορά και είπε π ω ς ήδη διέθετε τα διπλάσια α π ' όσα χρειαζόταν. Ο Κροίσος θαύμασε την έλλειψη φιλαργυρίας και τον ρώτησε τι εννοούσε με την απόκριση του . Εκείνος είπε π ω ς ο αδελφός του είχε πεθάνει χωρίς να αποκτήσει παιδιά και π ω ς εκείνος κληρονόμησε την περιουσία του που ήταν ίση με τη δική του , πράγμα που δεν του έδωσε ευχαρίστηση.

Τον ποιητή Αλκαίο, που ήταν ο μεγαλύτερος εχθρός του και τον γελοιοποιούσε με τον χειρότερο τρόπο στα

131


132


ποιήματα του, όταν τον έπιασε αιχμάλωτο , τον άφησε ελεύθερο, λέγοντας π ω ς η συγνώμη είναι προτιμότερη από την τ ιμωρία 1 3 7 .

13. Οι κάτοικοι της Πριήνης διηγούνται πως ο Βίας πλήρωσε λύτρα σε ληστές, απελευθέρωσε κάποιες παρθένες από εξέχουσες οικογένειες της Μεσσηνίας και τις είχε κοντά του τίμια σαν δικές του θυγατέρες. Μετά από μερικά χρόνια, που ήρθαν οι συγγενείς τους να τις ζητήσουν, τους τις έδωσε όχι μόνο χωρίς να πάρει τροφεία ή λύτρα, αλλά αντίθετα προσφέροντας τους πολλά δ ώ ρ α ο ίδιος. Οι κόρες, που τον αγαπούσαν σαν πατέρα τους, έτσι όπως είχαν ζήσει μαζί και από το μέγεθος της ευεργεσίας που τους είχε κάνει, όταν τον αποχωρίστηκαν και γύρισαν με τους δικούς τους στην πατρίδα, δεν ξέχασαν την καλοσύνη που είχαν βρει στην ξένη χώρα .

Κάποιοι Μεσσήνιοι ψαράδες που έριξαν κάποια φορά τα δίχτυα τους δεν έπιασαν τίποτα παρά μόνο έναν τρίποδα χάλκινο με την επιγραφή « Σ τ ο ν πιο σοφό» . Έβγαλαν λοιπόν τον τρίποδα από τη θάλασσα και τον έδωσαν στον Βίαντα.

Ο Βίας ήταν δεινότατος ομιλητής και ξεπερνούσε σ' αυτό όλους τους συγχρόνους του. Χρησιμοποιούσε όμως τη μεγάλη του ευγλωττία εντελώς διαφορετικά α π ' ότι οι περισσότεροι, διότι δεν τη χρησιμοποιούσε για να κερδίζει αμοιβές ή προσόδους, αλλά για να βοηθάει τους αδικούμενους. Πράγμα σπανιότατο να βρει κανείς 1 3 8 .

14. Σημαντικό δεν είναι το να έχεις δύναμη, οποιουδήποτε είδους, αλλά το να τη χρησιμοποιείς όπως πρέπει. Γιατί σε τι ωφέλησε τον Μίλωνα τον Κροτωνιάτη το μέ γεθος της σωματικής του ρ ώ μ η ς 1 3 9 ;

133


0 Πολυδάμαντας ο Θεσσαλός 1 4 0 , όταν σκοτώθηκε από τους βράχους που έπεσαν πάνω του , έδειξε σε όλους πόσο επισφαλές είναι να έχεις πολύ δύναμη αλλά λίγο μυαλό 1 4 1 .

15. Τούτος ο Πολυδάμαντας α π ' τη Σκοτούσα ήταν, ωσάν αρνιά εσκότωνε τους λιόντες με τα χέρια, με τα φτερά στα πόδια του γοργά άρματα περνούσε, και μ' ένα χέρι κράτησε σπηλιά που γκρεμιζόταν. Ο Σικελός Διόδωρος γράφει την ιστορία 1 4 2 .

16. Τότε που οι κάτοικοι της Κίρρας είχαν μείνει επί πολύ χρόνο πολιορκημένοι, επειδή είχαν επιχειρήσει να συλήσουν το μαντείο 1 4 3 , μερικοί από τους Έλληνες επέστρεψαν στις πατρίδες τους, άλλοι όμως που ρώτησαν την Πυθία έλαβαν τον εξής χρησμό,

Δεν θα καταλάβετε τούτη την πόλη να ερειπώσετε τον πύργο της,

πριν στο δικό μου τέμενος το κύμα της γαλανομάτας Αμφιτρίτης

γλυκοσκάσει κελαηδιστό, πάνω εδώ στις ιερές τις ράχες 1 4 4 .

17. Πρέπει να ξέρουμε ότι ο Σόλων έζησε την εποχή των τυράννων στην Αθήνα, πριν τα χρόνια των Περσικών πολέμων, ενώ ο Δράκων έζησε σαράντα επτά χρόνια πριν α π ' αυτόν, όπως λέει ο Δ ιόδωρος 1 4 5 .

18. Ο ανδριαντοποιός Περίλαος που κατασκεύασε χάλκινο ταύρο για τον Φάλαρι τον τύραννο 1 4 6 για να τιμωρεί τους ομοεθνείς του δοκίμασε ο ίδιος το μέγεθος της τ ι μ ω ρίας. Γιατί συνήθως εκείνοι που σχεδιάζουν κακά για τους άλλους πιάνονται οι ίδιοι στα δίχτυα των σχεδίων τους 1 4 7 .

135


136


19. Αυτός λοιπόν ο Φάλαρις τον χαλκουργό εκείνο, τον Αττικό Περίλαο, στον χάλκινο του ταύρο κλείνει και κατακαίει. Τι ετούτος κατασκεύασε τη μηχανή του ταύρου, μες στα ρουθούνια του βοδιού του έβαλε σουραύλια, θύρα επίσης άνοιξε στο 'να πλευρό του ταύρου" και δώρο εις τον Φάλαρι τούτον τον ταύρο πάει. Ο Φάλαρις τον άνθρωπο με δ ώ ρ α τον εδέχθη, κι όρισε το μηχάνημα ανάθημα στα θεία. Εκείνος τότε ο χαλκουργός π ά ' στο πλευρό κι ανοίγει το δολερό μηχάνημα και λέει απανθρώπως , Αν κάποιον θέλεις, Φάλαρι, σκληρά να τιμωρήσεις, μέσα στον ταύρο κλείστονε, φωτιά βάλε από κάτω" με τους δικούς του στεναγμούς ο ταύρος θα μουγκρίζει, τρανή ηδονή για σένανε οι αυλοί μες στα ρουθούνια. Τον άκουσε ο Φάλαρις, τον μίσησε η ψυχή του , Εμπρός, λέει, Περίλαε, να μας το δείξεις π ρ ώ τ ο ς , τους αυλητές μιμούμενος δείξ ' την τρανή σου τέχνη. Μόλις εμπήκε για να δουν π ώ ς οι αυλοί δουλεύουν, κλείνει τον ταύρο ο Φάλαρις, φωτιά βάζει από κ ά τ ω . Μην όμως και ο θάνατος το έργο το μολύνει, τον έβγαλε ημιθανή, τον γκρέμισε απ ' τα βράχια. Την ιστορία του βοδιού γράφει ο Λουκιανός ο Σύρος , ο Δ ιόδωρος , ο Πίνδαρος και χίλιοι μύριοι άλλοι 1 4 8 .

20. Ο Σόλων ο νομοθέτης πήγε κάποτε στην εκκλησία [του δήμου] και παρακινούσε τους Αθηναίους να ανατρέψουν τον τύραννο πριν γίνει πανίσχυρος. Καθώς κανείς δεν του έδινε σημασία, πήγε και φόρεσε την πανοπλία του , πολύ γέρος ήδη, και βγήκε στην αγορά. Εκεί επικαλούνταν τους θεούς ως μάρτυρες και δήλωνε πως τουλάχιστον εκείνος, τ ώ ρ α που η πατρίδα κινδύνευε, είχε σπεύσει να τη

137


138


βοηθήσει τόσο με λόγια όσο και με έργα' αφού ό μ ω ς ο κόσμος δεν καταλάβαινε τα σχέδια του Πεισίστρατου, έτυ-χε στον Σόλωνα που έλεγε την αλήθεια να τον παραβλέπουν. Λέγεται , επίσης, π ω ς ο Σόλων είχε προείπει στους Αθηναίους με ελεγείες την τυραννίδα που ερχόταν,

Α π ' τη νεφέλη πέφτει μ' ορμή το χιόνι, το χαλάζι, ενώ η βροντή στη λαμπερή γεννιέται αστραπή. Η πόλη καταστρέφεται α π ' τους μεγάλους άντρες, και με την άγνοια ο λαός δούλος μονάρχη πέφτει. Πολύ αν ανέβει, ύστερα δύσκολα κατεβαίνει, έτσι, για όλα από τα πριν πρέπει να προνοούμε. /

Ενώ αργότερα, όταν εκείνος ήταν ήδη τύραννος, είπε,

Αν κακοπαθατε εσείς με το δικο σας σφάλμα, έπειτα μην το ρίχνετε επάνω στους θεούς. Εσείς τους κάνατε τρανούς φρουρά επιτρέποντας τους, γι ' αυτό έπειτα πέσατε σε μαύρη δουλοσύνη. Είν' ο καθένας από σας μια πονηρή αλεπού, μα όλοι μαζί δεν έχετε ούτε ένα δράμι νου. Τη γ λ ώ σ σ α μόνο βλέπετε, τα λόγια που πετάνε, και δεν κοιτάζετε ποτέ τα έργα και τις πράξεις.

Ο Πεισίστρατος προέτρεπε τον Σόλωνα να κάθεται ήσυ χος και να απολαύσει κι αυτός μαζί με τους άλλους τα α γ α θά του τυραννικού πολιτεύματος, αλλά επειδή επ ' ουδενί τρόπο μπορούσε να του αλλάξει μυαλά, βλέποντας επίσης π ω ς εκείνος αντίθετα εξεγειρόταν όλο και περισσότερο και τον απειλούσε όλο και πιο έντονα ότι θα τον τιμωρήσει, τον ρώτησε σε τι στηρίζεται και αντιτίθεται στα σχέδια του. Κι εκείνος, λένε, απάντησε « Σ τ ο γ ή ρ α ς » 1 4 9 .

139


140


[0 Ηρόδοτος , που έζησε τα χρόνια του Ξέρξη, λέει ότι αφού οι Ασσύριοι κυριάρχησαν στην Ασία επί πεντακόσια χρόνια, η ηγεμονία τους καταλύθηκε από τους Μήδους. Στη συνέχεια και επί πολλές γενιές, δεν βρέθηκε βασιλιάς να διεκδικήσει την ανώτατη εξουσία και οι πόλεις, οργανωμένες από μόνες τους, διοικούνταν δημοκρατικά. Τέλος, μετά από πολλά χρόνια, οι Μήδοι εξέλεξαν βασιλιά έναν άνθρωπο που διακρινόταν για τη δικαιοσύνη του, τον Κυα-ξάρη. Αυτός ήταν ο πρώτος που επιχείρησε να προσαρτήσει τους γειτονικούς λαούς και έγινε για τους Μήδους ιδρυτής της παγκόσμιας ηγεμονίας τους. Μετά από εκείνον, οι απόγονοι του μεγάλωσαν το βασίλειο τους με σ υ νεχείς προσαρτήσεις εδαφών γειτονικών χ ω ρ ώ ν , μέχρι την εποχή του Αστυάγη που νικήθηκε από τον Κύρο και τους Πέρσες. Προς το παρόν, δ ώ σ α μ ε μόνο τα σπουδαιότερα γεγονότα συνοπτικά, ενώ θα τα αναπτύξουμε διεξοδικότερα παρακάτω , όταν φτάσουμε στα χρόνια που εντάσσονται" διότι σύμφωνα με τον Ηρόδοτο , ο Κυαξάρης εκλέχτηκε βασιλιάς των Μήδων, το δεύτερο έτος της δέκατης έβδομης ολυμπιάδας . ] 1 5 0

[Όταν ο Αστιβάρας , ο βασιλιάς των Μήδων, πέθανε στα Εκβάτανα από γεράματα, τον διαδέχτηκε στην εξουσία ο γιος του Ασπάνδας , τον οποίο οι Έλληνες ονομάζουν Αστυάγη. Όταν αυτός νικήθηκε από τον Κύρο τον Πέρση, το βασίλειο πέρασε στους Πέρσες, για τους οποίους θα δ ώ σουμε λεπτομερή και ακριβή έκθεση στην αντίστοιχη επο-

21. Ο Κύρος έγινε βασιλιάς των Περσών τον π ρ ώ τ ο χρόνο της πεντηκοστής πέμπτης ολυμπιάδας 1 5 2 , σύμφωνα με τις «Βιβλιοθήκες» του Διόδωρου και τις ιστορίες του Θαλλή και του Κάστορα , καθώς και του Πολύβιου και του Φλέγοντα, όπου υπάρχει ετούτη η πληροφορία, αλλά και σε

141


142


άλλους οι οποίοι χρονολογούν σύμφωνα με τις ολυμπιάδες, και όλοι αυτοί συμφωνούν ως προς τον χρόνο 1 5 3 .

22. Ο Κύρος, ο γιος του Καμβύση και της Μανδάνης της θυγατέρας του Αστυάγη του βασιλιά των Μήδων, ξεπέρασε όλους τους συγχρόνους του σε ανδρεία, σύνεση και σ' όλες τις άλλες αρετές, γιατί ο πατέρας του τον ανάθρεψε όπως ταίριαζε σε βασιλιά, εμφυσώντας του ζήλο για τα υψηλότερα επιτεύγματα. Ή τ α ν φανερό πως θα καταπιανόταν με μεγάλα πράγματα , καθώς η αρετή πρόβαλλε πολύ πέρα από τα όρια της ηλικίας του.

23. Όταν ο Αστυάγης , ο βασιλιάς των Μήδων, ηττήθηκε και ντροπιασμένος τράπηκε σε φυγή, ξέσπασε τον θυμό του στους στρατιώτες . Καθαίρεσε όλους όσους είχαν τεθεί επί κεφαλής μονάδων και τους αντικατέστησε με άλλους, ενώ επέλεξε όλους όσους ήταν υπεύθυνοι της υποχώρησης και τους έσφαξε , νομίζοντας π ω ς με την τιμωρία τους θα ανάγκαζε τους υπόλοιπους άντρες του να γίνουν ανδρείοι μαχητές σε περιπτώσεις κινδύνου, κι αυτό γιατί ήταν άνθρωπος ωμός και ανάλγητος εκ φύσεως. Ο κόσμος όμ ω ς δεν τρόμαξε από τη σκληρή συμπεριφορά του , αλλά όλοι τον μίσησαν για τη βιαιότητα και την παρανομία της πράξης του και επιζητούσαν αλλαγή. Γι ' αυτό και γίνονταν συγκεντρώσεις κατά ομάδες και ταραχώδεις συζητήσεις, όπου οι περισσότεροι παρακινούσαν ο ένας τον άλλο να πάρουν εκδίκηση απ ' αυτόν.

24. Ο Κύρος, όπως λένε, δεν ήταν μόνο στον πόλεμο ανδρείος αλλά ήταν ευγνώμων και φιλάνθρωπος και προς τους υπηκόους του. Γι ' αυτό τον λόγο οι Πέρσες τον προσαγόρευσαν πατέρα 1 5 4 .

143


144


25. Κάποτε ο Κροίσος, λένε, ναυπηγούσε πολεμικά πλοία και επρόκειτο να επιτεθεί στα νησιά. Ο Βίας παρε-πιδημούσε τότε στα νησιά κι έβλεπε τη ναυπήγηση των πλοίων. Ο βασιλιάς τον ρώτησε μήπως είχε μάθει τι νεότερο γινόταν στους Έλληνες. Κι εκείνος του απάντησε π ω ς όλοι οι νησιώτες συγκεντρώνουν άλογα, μιας και σκέφτονται να εκστρατεύσουν κατά των Λυδών. Λέγεται , λοιπόν, π ω ς ο Κροίσος αναφώνησε, «Μακάρι κάποιος να έπειθε τους νησιώτες να επιτεθούν με άλογα στους Λ υ -δούς!» Τότε [ο Πιττακός ή] ο Βίας πήρε τον λόγο και του είπε, « Λ ε ς , λοιπόν, π ω ς οι Λυδοί που κατοικούν την ενδοχώρα με χαρά τους θα νικούσαν νησιώτες στην ξηρά 1

μα δεν σκέφτεσαι πως και οι νησιώτες μπορεί να εύχονται στους θεούς να νικήσουν στη θάλασσα τους Λυδούς, ώ σ τ ε για τα κακά που έχουν βρει τους Έλληνες στην ξηρά να πάρουν εκδίκηση στο πέλαγος από τον άνθρωπο που υποδούλωσε τους συγγενείς τους;» Ο Κροίσος θαύμασε τα λόγια του κι αμέσως μετάνιωσε, εγκαταλείποντας τα ναυπηγικά του σχέδια, γιατί επειδή οι Λυδοί ήταν εξαιρετικοί ιππείς εκείνος νόμιζε πως θα νικούσαν και πεζοί.

26. Ο Κροίσος συνήθιζε να καλεί από την Ελλάδα τους μεγαλύτερους σοφούς, να τους επιδεικνύει το μέγεθος της ευδαιμονίας του και να τιμάει με μεγάλα δ ώ ρ α όσους εξυμνούσαν την ευτυχία του. Κάλεσε , λοιπόν, και τον Σ ό λωνα, καθώς και τους άλλους που είχαν αποκτήσει μεγάλη φήμη για τη φιλοσοφία τους, θέλοντας να επισφραγίσει με τη μαρτυρία τούτων των ανδρών την ευδαιμονία του . Ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του ο Ανάχαρσις ο Σ κ ύ -θης, ο Βίας, ο Σόλων και ο Πιττακός. Ο Κροίσος τους τίμησε με τον καλύτερο τρόπο στις συνεστιάσεις και στο συμβούλιο, επιδεικνύοντας τους ταυτόχρονα τα πλούτη του και το μέγεθος της δυναστείας του. Οι μορφωμένοι άνθρω-

145


146


ποι της τότε εποχής είχαν σε μεγάλη υπόληψη τη βραχυ-λογία. Ο Κροίσος, λοιπόν, αφού τους έδειξε την ευδαιμονία του βασιλείου και το πλήθος των υποταγμένων εθνών, ρώτησε τον Ανάχαρσι, που ήταν ο πρεσβύτερος από τους σοφούς, ποιον θεωρεί ως τον ανδρειότερο των όντων. Εκείνος απάντησε: Τα άγρια θηρία, γιατί μόνο αυτά πεθαίνουν πρόθυμα για την ελευθερία. Ο Κροίσος, θεωρώντας π ω ς είχε λαθέψει στην απάντηση του και πως τη δεύτερη φορά θα του έδινε απάντηση της αρεσκείας του, τον ρ ώ τ η σε ποιο, κατά την κρίση του, είναι το πιο δίκαιο από τα όντα. Εκείνος πάλι απάντησε: Τα άγρια θηρία, γιατί μόνο αυτά ζουν σύμφωνα με τη φύση και όχι σύμφωνα με τους νόμους" διότι η φύση είναι έργο του θεού, ενώ τους νόμους τους έχουν θέσει άνθρωποι, και είναι πιο δίκαιο να ακολουθείς τους θεσμούς του θεού παρά των ανθρώπων. Ο Κροίσος τότε , θέλοντας να εξευτελίσει τον Ανάχαρσι, τον ρ ώ τησε μήπως τα θηρία είναι και σοφότερα απ ' όλα. Ο Ανά-χαρσις συγκατατέθηκε και πρόσθεσε π ω ς κατ ' εξοχήν χα ρακτηριστικό της σοφίας είναι να προτιμάς την αλήθεια της φύσης από τον θεσμό του νόμου. Ο Κροίσος γέλασε με τον Ανάχαρσι και τις απαντήσεις του που δίνονταν από άνθρωπο που καταγόταν από τη Σκυθία και είχε λάβει θηριώδη διαγωγή.

27. Ρ ώ τ η σ ε και τον Σόλωνα ποιο είδε να είναι το ευ-δαιμονέστερο των όντων, καθώς ετούτο σε κάθε περίπτωση θα αποδίδονταν σ' αυτόν. Εκείνος του είπε π ω ς για κανένα δεν μπορούσε να πει κάτι τέτοιο δικαίως, γιατί για κανέναν από τους ζώντες δεν είχε δει το τέλος της ζωής του και χωρίς αυτό κανείς δεν επιτρεπόταν να θ ε ω ρηθεί μακάριος, γιατί πολλές φορές εκείνοι που μέχρι τότε είχαν θεωρηθεί ευδαίμονες σ' όλη τους τη ζωή προς το τέλος του βίου τους περιέπεσαν στις μεγαλύτερες συμφο-

147

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗ!

148


ρές. Ο βασιλιάς τότε είπε: Δηλαδή δεν με κρίνεις ούτε πλουσιότερο; Και ο Σόλων του έδωσε την ίδια απόκριση λέγοντας του π ω ς όχι εκείνοι που έχουν αποκτήσει τα περισσότερα αλλά εκείνοι που θεωρούν τη φρόνηση ως το αγαθό με τη μεγαλύτερη αξία πρέπει να θεωρούνται οι πλουσιότεροι και π ω ς , επειδή τη φρόνηση τίποτα δεν μπο ρεί να την αντισταθμίσει, μόνο σ' εκείνους που την έχουν περί πολλού χαρίζει τον βεβαιότερο και τον μεγαλύτερο πλούτο. Ο Κροίσος ρώτησε τότε τον Βίαντα κατά πόσον ο Σόλων έδωσε σ ω σ τ ή ή λανθασμένη απάντηση. Εκείνος πήρε τον λόγο και είπε: Σωστή · γιατί θέλει να αποφασίσει αφού δει τα αγαθά που έχεις μέσα σου, ενώ μέχρι τ ώ ρ α είδε μόνο αυτά που έχεις γύρω σου, και με τα π ρ ώ τ α μάλλον κι όχι με τα δεύτερα είναι οι άνθρωποι ευδαίμο-νες. Κι ο βασιλιάς είπε: Αλλά ακόμα κι αν δεν προτιμάς τον πλούτο των χρημάτων, βλέπεις τουλάχιστον το πλήθος των φίλων μου που είναι τόσο μεγάλο όσο σε κανέναν άλλον άνθρωπο. Αλλά ο Βίας απάντησε π ω ς κι αυτός ο αριθμός είναι αβέβαιος ένεκα της παρούσας ευτυχίας. Λ έ νε, λοιπόν, πως είπε και στον Πιττακό: Ποια είναι η ισχυρότερη εξουσία που έχεις δει; κι εκείνος αποκρίθηκε: Η του ποικίλου ξύλου, εννοώντας τους νόμους.

28. Ο Α ί σ ω π ο ς , που ήκμασε την ίδια περίοδο με τους επτά σοφούς, είπε π ω ς αυτοί δεν ξέρουν να συναναστρέφονται δυνάστες, διότι είτε ελάχιστα πρέπει να ζουν μαζί τους είτε με τη μεγαλύτερη δυνατή χάρη 1 5 5 .

29. Κάποιος Αδραστος από τη Φρυγία κυνηγούσε μια φορά μαζί με τον Α τ υ , όπως λεγόταν ο γιος του Λυδού βασιλιά Κροίσου, αλλά ρίχνοντας το ακόντιο του σ' ένα αγριογούρουνο, χτύπησε κατά λάθος τον Ατυ και τον σκό τ ω σ ε . Μολονότι τον σκότωσε χωρίς να το θέλει, δήλωσε

149


150


πως δεν θεωρούσε πλέον τον εαυτό του άξιο να ζει, γι ' αυτό παρακάλεσε τον βασιλιά να μην τον λυπηθεί και να τον σφάξει το συντομότερο πάνω στον τάφο του σκοτωμένου. Στην αρχή, ο Κροίσος ήταν έξαλλος με τον Αδραστο για τον φόνο του παιδιού του και απειλούσε να τον κάψει ζωντανό, έπειτα όμως που τον είδε πρόθυμο να δώσει τη ζωή του αντίτιμο για τον νεκρό, του πέρασε ο θυμός και απάλλαξε τον δράστη της τιμωρίας, ρίχνοντας το φταίξιμο στην τύχη του και όχι στην πρόθεση του άλλου. Π α ρ ' όλ' αυτά, ο Αδραστος πήγε από μόνος του και σφάχτηκε πάνω στον τάφο του Α τ υ 1 5 6 .

30. Κάποτε ο Φάλαρις, βλέποντας ένα γεράκι να κατα διώκει ολόκληρο σμήνος από περιστέρια, είπε: Άνθρωποι βλέπετε π ώ ς ένεκα δειλίας ένα τέτοιο πλήθος καταδ ιώ κεται από ένα μόνο; Κι όμως , αν τολμούσαν να στραφούν εναντίον του , εύκολα θα κατατρόπωναν τον διώκτη τους. (Αλλά ήταν εκείνος που έλεγε μυθεύματα, γιατί τη νίκη τη φέρνει η ανδρεία και όχι το μεγάλο πλήθος) 1 5 7 . Το απο τέλεσμα τούτων των λόγων του ήταν να χάσει ο Φάλαρις την εξουσία, όπως έχει γραφτεί στο «Περί διαδοχής βασιλέων» .

31. Όταν ο Κροίσος εκστράτευε κατά του Κύρου του Πέρση, ζήτησε χρησμό από το μαντείο. Και ο χρησμός ήταν,

Αν ο Κροίσος διαβεί τον ποταμό Αλυ , θα καταστρέψει μεγάλη εξουσία.

Καθώς εκείνος εξέλαβε την αμφίβολη σημασία του χρησμού σύμφωνα με την επιθυμία του, δυστύχησε.

151


152


0 Κροίσος ρώτησε πάλι αν θα διατηρούσε επί πολύ χρόνο την εξουσία. Και η Πυθία είπε τα εξής λόγια,

Όταν μουλάρι γίνει βασιλιάς των Μήδων, τότε , αβροπόδαρε Λυδέ , στη χαλικόστρωτη κοίτη του

Έ ρ μ ο υ θα τρέχεις και δεν θα στέκεις ούτε θα ντρέπεσαι να είσαι

δειλός.

Με το «μουλάρι» εννοούσε τον Κύρο, επειδή η μητέρα του ήταν από τη Μηδία και ο πατέρας του Πέρσης.

Όταν έφτασε ο Κύρος, ο βασιλιάς των Περσών , με όλη του τη στρατιωτική δύναμη στα στενά της Καππαδοκίας , έστειλε κήρυκες στον Κροίσο για να κατασκοπεύσουν την ισχύ του αλλά και για να του ανακοινιοσουν ότι ο Κύρος θα τον συγχωρούσε για τα προηγούμενα λάθη του και θα τον καθιστούσε σατράπη της Λυδίας, αρκεί να παρουσιαζόταν εμπρός στον Κύρο και, όπως κι οι άλλοι, να ομολογούσε π ω ς ήταν δούλος του. Σ' αυτούς ο Κροίσος αποκρίθηκε π ω ς θα ταίριαζε καλύτερα να ερχόταν ο Κύρος και οι Πέρσες να δηλώσουν υποταγή στον Κροίσο, διότι εκείνοι μέχρι τότε είχαν διατελέσει δούλοι των Μήδων, ενώ εκείνος ουδέποτε είχε κάνει κάτι που πρόσταζε άλλος 1 5 8 .

32. Ο Κροίσος, ο βασιλιάς των Λυδών , προσποιούμενος ότι τον στέλνει στους Δελφούς, έστειλε τον Εφέσιο Ευρύ-βατο στην Πελοπόννησο, δίνοντας του πολύ χρυσάφι, για να στρατολογήσει όσους περισσότερους Έλληνες μισθοφόρους μπορεί. Ο απεσταλμένος όμως του Κροίσου πήγε στον Κύρο τον Πέρση και του αποκάλυψε τα πάντα. Γι ' αυτό και η πονηρία του Ευρύβατου έγινε περιβόητη στους Έλληνες και, μέχρι σήμερα, όταν κάποιος θέλει να προσά ψει σε κάποιον μοχθηρία, τον αποκαλεί Ευρύβατο 1 5 9 .

153


154


33. Οι πονηροί μπορεί να γλιτώσουν προς στιγμήν την τιμωρία από εκείνους που αδικήθηκαν, το κρίμα τους όμως διατηρείται στον αιώνα και τους τιμωρεί όσο γίνεται πε ρισσότερο ακόμα και μετά θάνατο.

Λένε π ω ς ο Κροίσος, πριν από τον πόλεμο με τον Κύρο, έστειλε πρέσβεις στους Δελφούς για να ρωτήσουν με ποιο τρόπο ήταν δυνατόν να μιλήσει ο γιος τ ο υ 1 6 0 . Η Πυθία του είπε,

Εσύ Λυδέ , βασιλιά πολλών λαών και μέγα ανόητε, Κροίσε,

μην επιθυμείς ν' ακούσεις στο παλάτι την πολυπόθητη φωνή

του γιου σου να μιλάει. Για σένα είναι πολύ προτιμότερο να μην επιμένεις να συμβεί" γιατί θα πρωτομιλήσει μέρα

δυστυχισμένη 1 6 1 .

Πρέπει να φέρει κανείς την ευτυχία του με μετριοπάθεια και να μην εμπιστεύεται τις ανθρώπινες επιτυχίες, γιατί με την παραμικρή μετάπτωση υφίστανται μεγάλες αλλαγές.

Μετά την αιχμαλωσία του, ο Κροίσος, και μετά το σβήσιμο της πυράς 1 6 2 , βλέποντας την πόλη να λεηλατείται και πολύ ασήμι και χρυσάφι, εκτός των άλλων, να μεταφέρεται α π ' αυτήν, ρώτησε τον Κύρο τι κάνουν οι σ τ ρ α τιώτες . Όταν εκείνος του αποκρίθηκε γελώντας, « Λ α φ υ -ραγωγούν τα πλούτη σου» , « Μ α τον Δία , δεν είν' έ τσ ι » , του είπε, « τ α δικά σου παίρνουν, γιατί ο Κροίσος δεν έχει πια τίποτα δικό του» . Ο Κύρος θαύμασε με τα λόγια του , άλλαξε αμέσως γνώμη και θέτοντας τέρμα στη λεηλασία των στρατ ιωτών έβαλε τις περιουσίες των κατοίκων των Σάρδεων στο βασιλικό ταμείο 1 6 3 .

155


156


34. 0 Κύρος, πιστεύοντας π ω ς ο Κροίσος ήταν ευσεβής άνθρωπος, επειδή ξέσπασε βροχή και έσβησε τη φωτ ιά , κι έχοντας στο μυαλό του την απόκριση του Σόλωνα , τίμησε τον Κροίσο κρατώντας τον κοντά του. Του έδωσε , επίσης, το δικαίωμα να μετέχει στο συμβούλιο του, θεωρώντας τον συνετό άνθρωπο, καθόσον είχε ζήσει και συναναστραφεί πολλούς μορφωμένους και σοφούς άνδρες 1 6 4 .

35. Ο Άρπαγος είχε τοποθετηθεί από τον Κύρο τον Πέρση αρχηγός του στόλου. Όταν οι Έλληνες της Ασίας έστειλαν πρεσβευτές στον Κύρο με σκοπό τη σύναψη συνθήκης φιλίας, τους είπε πως κάνουν κάτι παραπλήσιο με αυτό που είχε συμβεί κάποτε στον ίδιο. Κάποτε που ήθελε να παντρευτεί, ζήτησε την κόρη από τον πατέρα της" εκείνος στην αρχή δεν τον έκρινε άξιο να παντρευτεί την κόρη του και την αρραβώνιασε με κάποιον άλλο ισχυρότερο, όταν όμως , στη συνέχεια, είδε να τον τιμάει ο βασιλιάς, του έδινε τη θυγατέρα του. Τότε κι εκείνος αποκρίθηκε πως δεν την ήθελε πια για γυναίκα αλλά μπορούσε να την πάρει ως παλλακίδα. Μ' αυτά τα λόγια έδειξε στους Έλληνες π ω ς όταν ο Κύρος, παλιότερα, ζήτησε να γίνει φίλος τους, εκείνοι δεν το θέλησαν, αλλά τώρα που τα πράγματα είχαν αλλάξει κι έσπευδαν να συνάψουν σ ύ μ φ ω νο φιλίας, ο Κύρος δεν θα έκανε συνθήκη μαζί τους ως να ήταν σύμμαχοι, αλλά θα τους δεχόταν ως δούλους, αν παραδίδονταν στην καλή πίστη των Περσών .

36. Όταν οι Λακεδαιμόνιοι έμαθαν π ω ς οι Έλληνες της Ασίας βρίσκονταν σε κίνδυνο, έστειλαν μήνυμα στον Κύρο ότι, επειδή οι Λακεδαιμόνιοι είναι συγγενείς των Ελλήνων της Ασίας , του απαγορεύουν να υποδουλώσει τις ελληνικές πόλεις. Θαυμάζοντας ο Κύρος με τα λόγια τους, είπε π ω ς θα μπορούσε να κρίνει την ανδρεία τους, όταν θα έστελνε

157


158


κάποιον από τους δούλους του να καταλάβει την Ελλάδα. Όταν οι Λακεδαιμόνιοι επρόκειτο να κατακτήσουν την

Αρκαδία, έλαβαν τον εξής χρησμό,

Την Αρκαδία μου ζητάς ; Πολλά μου ζητάς και δεν θα σ ' τα δ ώ σ ω .

Πολλοί γενναίοι άντρες που τρώνε βαλανίδια ζουν στην Αρκαδία

κι αυτοί θα σε εμποδίσουν αλλά εγώ δεν σου κρατάω κακία.

Θα σου δ ώ σ ω την Τεγέα την ποδοπατημένη να χορεύεις και εύφορη πεδιάδα με σχοίνο 1 6 5 να μοιράσετε.

Οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν στους Δελφούς να ρωτήσουν σε ποιον τόπο κείνται τα οστά του Ορέστη, του γιου του Αγαμέμνονα. Το μαντείο απάντησε ως εξής,

Υπάρχει κάποια Τεγέα στην Αρκαδία, σε τόπο ομαλό, οπου δύο άνεμοι πνέουν, ωθούμενοι από ισχυρή ανάγκη, στον χτύπο έρχεται αντίχτυπος και πλήγμα πάνω στο

πλήγμα. Εκεί, τον γιο του Αγαμέμνονα κρατάει η ζωοδότρα γ η -

Αφού τον φέρεις από κει, της Τεγέας ο κυρίαρχος θα γίνεις.

Υπήρχε εκεί σιδηρουργείο, που υποδηλωνόταν από τους ανέμους, ως χτύπος αναφερόταν ο άκμονας και οι σφύρες και ως πλήγμα πάνω στο πλήγμα το σίδερο που χτυπούσε σε σίδερο, γιατί πλήγμα λέγεται και το κακό που βρίσκει τους ανθρώπους.

Γιατί είναι καλύτερο να πεθαίνεις παρά να ζεις βλέποντας τον εαυτό σου και τους συγγενείς σου να πέφτουν σε συμφορές ισάξιες με θάνατο.

159


160


37. Κάποτε που η θυγατέρα του Πεισίστρατου ήταν κανηφόρος 1 6 6 , καθώς θεωρούνταν η ωραιότερη α π ' όλες, πλησίασε κάποιος νεαρός και περιφρονώντας τα πάντα φίλησε την παρθένα. Μόλις το έμαθαν οι αδελφοί της κόρης, πήραν πολύ βαριά την προσβολή και προσάγοντας τον νεαρό στον πατέρα τους ζητούσαν να τιμωρηθεί. Ο Πεισίστρατος, ό μ ω ς , γέλασε και είπε: Και τι θα κάνουμε εκείνους που μας μισούν, αν τιμωρούμε εκείνους που μας φιλάνε;

Κάποτε που ο Πεισίστρατος περιόδευε στη χ ώ ρ α του , είδε έναν άνθρωπο στον Τμηττό να εργάζεται σε χωράφια τραχιά με εξαιρετικά λίγο χ ώ μ α . Απόρησε με τη φιλοπονία του κι έστειλε να τον ρωτήσουν τι κερδίζει με το να καλλιεργεί τέτοιον τόπο. Η προσταγή του εκτελέστηκε και ο δραγάτης απάντησε π ω ς από το χωράφι του κερδίζει μόνο μεγάλους κόπους, αλλά π ω ς δεν τον νοιάζει γιατί α π ' αυτά δίνει το ένα δέκατο στον Πεισίστρατο. Μαθαίνοντας ο δυνάστης την απάντηση του , γέλασε και όρισε το χωράφι του να μην φορολογείται· α π ' αυτό βγήκε και η παροιμία, « Α κ ό μ α και τα καμένα παρέχουν ατέλεια» 1 6 7 .

161

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΔΕΚΑΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

162

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΔΕΚΑΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

1. 0 Σέρβιος Τύλλιος, με την εξέγερση του Ταρκύνιου, πήγε στη βουλή, όπου βλέποντας την έκταση της εναντίον του μηχανορραφίας δεν είπε παρά μόνο αυτό, «Τι θράσος είν' αυτό, Ταρκύνιε;» Εκείνος απάντησε, «Μα δεν είναι δικό σου; εσένα που όντας δούλος και γιος δούλων είχες το θράσος να γίνεις βασιλιάς των Ρωμαίων, να αφαιρέσεις παράνομα την ηγεμονία του πατέρα μου που ανήκε σε μένα και να αποκτήσεις εξουσία στην οποία δεν είχες κανένα δικαίωμα.» Και μ' αυτά τα λόγια, έτρεξε καταπάνω του κι αρπάζοντας τον από το χέρι έριξε τον Τύλλιο στα σκαλιά. Εκείνος ανασηκώθηκε και κουτσαίνοντας από την πτώση επιχείρησε να φύγει, αλλά τον σκότωσαν 1 6 8.

2. Ο Σέρβιος Τύλλιος, ο βασιλιάς των Ρωμαίων, βασίλεψε επί σαράντα τέσσερα χρόνια1 6 9, εγκαθιστώντας ουκ ολίγους κοινωφελείς θεσμούς μόνο και μόνο με την αρετή του χαρακτήρα του.

3. Όταν στην Αθήνα ήταν επώνυμος άρχοντας ο Θηρι-κλής, κατά την εξηκοστή πρώτη ολυμπιάδα, ήκμαζε ο φιλόσοφος Πυθαγόρας που είχε ήδη προχωρήσει πολύ σε μόρφωση - διότι αν υπάρχει κάποιος απ' όσους διέτριψαν στα γράμματα που να αξίζει να μνημονευτεί από την

163


164

ΒΙΒΛΟΥ ΔΕΚΑΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

ιστορία, είναι αυτός. Η καταγωγή του ήταν από τη Σάμο, άλλοι όμως λένε πως ήταν Τυρρηνός. Τόση ήταν η πειθώ και η χάρη των λόγων του που καθημερινά ολόκληρη σχεδόν η πόλη στρεφόταν προς αυτόν, ωσάν να εμφανιζόταν θεός, κι έτρεχαν όλοι για να τον ακούσουν. Και δεν φαινόταν μόνο μεγάλος σε ευγλωττία, αλλά παρουσίαζε και ήθος ψυχής ήρεμο και θαυμάσιο πρότυπο φρόνιμης ζωής προς μίμηση για τους νέους. Απέτρεπε όποιον συναντούσε από την πολυτέλεια και τη χλιδή, τη στιγμή που όλοι, λόγω της ευπορίας τους, είχαν πέσει ξεδιάντροπα στην άνεση και στη χαμερπή διαφθορά του σώματος και της ψυχής τους.

Ο Πυθαγόρας, μαθαίνοντας πως ο παλιός του δάσκαλος Φερεκύδης βρισκόταν στη Δήλο στα τελευταία του, πήρε πλοίο από την Ιταλία για τη Δήλο. Εκεί, γηροκόμησε επί αρκετόν καιρό τον Φερεκύδη και έκανε ό,τι μπορούσε για να γιατρέψει τον γέροντα από την αρρώστια. Όταν, τέλος, τα γηρατειά και η αρρώστια νίκησαν τον Φερεκύδη, ο Πυθαγόρας φρόντισε τα πάντα για την κηδεία του και, αφού του απέδωσε τις πρέπουσες τιμές, όπως θα έκανε γιος στον πατέρα του, επέστρεψε στην Ιταλία.

Όποτε κάποιοι από τους φίλους του Πυθαγόρα έχαναν τις περιουσίες τους, όλοι μαζί μοιράζονταν τα χρήματα των υπολοίπων σαν να ήταν αδέλφια. Τούτη την τακτική δεν την είχαν μόνο απέναντι σ' εκείνους με τους οποίους ζούσαν καθημερινά μαζί, αλλά γενικά απέναντι σ' όλους όσους πρέσβευαν τις αρχές τους.

4. Ο Κλεινίας από τον Τάραντα, ένας από την προαναφερθείσα ομάδα, μαθαίνοντας πως ο Πρώρος ο Κυρηναίος έχασε την περιουσία του ένεκα κάποιας πολιτικής αναταραχής και είχε απομείνει πάμπτωχος, έφυγε από την Ιταλία με αρκετά χρήματα και πήγε στην Κυρήνη, όπου απο-

165


166


κατέστησε την περιουσία του προαναφερθέντα, μολονότι δεν τον είχε δει ποτέ αλλά μόνο είχε μάθει πως ήταν Πυθαγόρειος. Αναφέρονται και άλλοι πολλοί που έκαναν παρόμοια πράγματα. Και δεν ήταν μόνο με την προσφορά χρημάτων που αποδεικνύονταν φίλοι αλλά και με το να μοιράζονται μαζί τους τους μεγαλύτερους κινδύνους τους. Έτσι, όταν, για παράδειγμα, ήταν τύραννος ο Διονύσιος, κάποιος Φιντίας, Πυθαγόρειος, συνωμότησε κατά του τυράννου και επρόκειτο να τιμωρηθεί. Ζήτησε, λοιπόν, από τον Διονύσιο να του δώσει χρόνο, για να μπορέσει να τακτοποιήσει όπως ήθελε τις υποθέσεις του, και είπε πως θα άφηνε εγγυητή για τον θάνατο του έναν από τους φίλους του. Καθώς ο δυνάστης απόρησε κατά πόσον υπάρχει τέτοιος φίλος που να πάρει ο ίδιος τη θέση του άλλου στη φυλακή, ο Φιντίας προσκάλεσε κάποιον φίλο του, ονόματι Δάμωνα, που ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος, ο οποίος δεν δίστασε στιγμή να τεθεί ο ίδιος εγγυητής του θανάτου. Μετά απ' αυτό, μερικοί επαινούσαν το μέγεθος της αγάπης προς τους φίλους, ενώ άλλοι κατηγορούσαν τον εγγυητή για προπέτεια και τρέλα. Την ορισμένη ώρα μαζεύτηκε ολόκληρος ο δήμος, περιμένοντας με αγωνία να δει αν εκείνος που είχε βάλει στη θέση του εγγυητή θα κρατούσε τον λόγο του. Πλησίαζε ήδη η ώρα και όλοι είχαν χάσει κάθε ελπίδα. Την τελευταία, όμως, στιγμή κι ενώ κανείς δεν το περίμενε, έφτασε τρέχοντας ο Φιντίας, καθώς ο Δάμων οδηγούνταν στην εκτέλεση. Καθώς τούτη η φίλια αποδείχτηκε θαυμαστή στα μάτια όλων, ο Διονύσιος χάρισε την ποινή στον καταδικασμένο και παρακάλεσε τους δυο άντρες να περιλάβουν κι εκείνον ως τρίτο στη φιλία τους.

5. Οι Πυθαγόρειοι επέμεναν και στη μεγάλη εξάσκηση της μνήμης, θέτοντας τον εξής τρόπο άσκησης. Δεν σηκώνονταν από το κρεβάτι, αν πρώτα δεν ομολογούσαν ο ένας

167


168

ΒΙΒΛΟΥ ΔΕΚΛΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

στον άλλο όλες τις πράξεις που είχαν κάνει την προηγούμενη μέρα, αρχίζοντας από το πρωί και τελειώνοντας το βράδυ. Κι αν είχαν την άνεση και τον χρόνο να μείνουν περισσότερο, πρόσθεταν στη διήγηση τους και τις πράξεις τους πριν από τρεις, τέσσερις ή και περισσότερες ημέρες. Αυτό το έκαναν για ν' αποκτήσουν γνώση και φρόνηση, αλλά κυρίως για ν' αποκτήσουν εμπειρία στο να μπορούν να θυμούνται πολλά...

Εξασκούνταν και στην εγκράτεια με τον εξής τρόπο. Αφού παρασκεύαζαν όλων των ειδών τις τροφές που προσφέρονταν στις λαμπρότερες συνεστιάσεις, τις άπλωναν στα τραπέζια και τις κοιτούσαν επί ώρα πολύ" έπειτα, αφού με τη θέα είχαν ανοίξει τη φυσική τους όρεξη κι επιθυμούσαν να την ικανοποιήσουν, πρόσταζαν τους δούλους να σηκώσουν το τραπέζι, ενώ ταυτόχρονα αποχωρούσαν χωρίς να έχουν γευτεί το παραμικρό1 7 0.

6. Ο Πυθαγόρας πίστευε στη μετεμψύχωση και θεωρούσε αποτρόπαιη την κρεοφαγία, διότι έλεγε πως οι ψυχές όλων των ζώων μετά θάνατον εισέρχονται σε άλλα ζώα. Ο ίδιος έλεγε για τον εαυτό του πως θυμόταν ότι υπήρχε την εποχή του Τρωικού πολέμου και πως ήταν ο Εύφορβος, ο γιος του Πάνθου, που τον σκότωσε ο Μενέλαος.

Λένε, λοιπόν, πως κάποτε που πήγε ο Πυθαγόρας στο Αργός και είδε καρφωμένη μια ασπίδα, λάφυρο από την Τροία, δάκρυσε. Όταν τον ρώτησε κάποιος από τους Αρ-γείους για την αιτία της συγκίνησης του, εκείνος του είπε πως αυτή την ασπίδα την κρατούσε ο ίδιος στην Τροία, όταν ζούσε ως Εύφορβος. Καθώς κανείς δεν τον πίστεψε κι όλοι τον έλεγαν τρελό, τους είπε πως θα τους έδινε απόδειξη της αλήθειας των λόγων του, διότι από το μέσα μέρος η ασπίδα έγραφε με αρχαία γράμματα ΕΥΦΟΡΒΟΤ. Μ' αυτή την αναπάντεχη απάντηση είπαν όλοι να κατεβεί η

169


170


ασπίδα και τότε πράγματι βρέθηκε στο μέσα μέρος της η επιγραφή.

0 Καλλίμαχος παραδίδει για τον Πυθαγόρα πως μερικά από τα γεωμετρικά προβλήματα τα βρήκε μόνος του, ενώ ως προς τα υπόλοιπα ήταν ο πρώτος Έλληνας που τα έφερε από την Αίγυπτο, στο χωρίο όπου λέει ότι 1 7 1,

Ο Φρύγας ο Εύφορβος, πρώτος από τους ανθρώπους βρήκε

τα τρίγωνα, τα σκαληνά και των κύκλων τα επτά μήκη1 7 2... και δίδαξε την αποχή από τη σάρκα ζωντανών μα εκείνοι δεν υπάκουσαν όλοι1 7 3.

7. Ο Πυθαγόρας καλούσε τους οπαδούς του να επιδιώκουν τη λιτότητα, καθόσον η πολυτέλεια καταστρέφει τόσο την περιουσία όσο και το σώμα των ανθρώπων. Διότι οι περισσότερες αρρώστιες προέρχονται από δυσπεψία, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από την πολυτέλεια. Έπεισε πολλούς να τρώνε αμαγείρευτα φαγητά και να πίνουν σ' όλη τους τη ζωή νερό, καθώς στόχος τους ήταν να κυνηγούν τα πραγματικά αγαθά. Ενώ στους συγχρόνους μας, αν κάποιος τους υπαγορεύσει να απέχουν μερικές μέρες από ένα δυο πράγματα από όσα θεωρούνται ευχάριστα, θα αποκήρυτταν αμέσως τη φιλοσοφία, λέγοντας πως είναι ανόητο να αναζητάει κανείς το αόρατο αγαθό και να παρατάει το φανερό. Μα αν ποτέ χρειαστεί να θηρεύσουν την εύνοια του λαού ή να ασχοληθούν με τις υποθέσεις των άλλων, βρίσκουν τον χρόνο και τίποτα δεν τους εμποδίζει, αν όμως χρειαστεί να ασχοληθούν με την παιδεία ή με την αποκατάσταση της ηθικής, λένε πως δεν έχουν καιρό, με αποτέλεσμα να απασχολούνται με πράγματα που δεν έχουν καμιά δουλειά και να μην ασχολούνται με πράγματα που τους αφορούν.

171


172


Λένε πως ο Αρχύτας 1 7 4 από τον Τάραντα, που ήταν Πυθαγόρειος, οργίστηκε κάποτε με τους υπηρέτες του ένεκα κάποιων μεγάλων παραπτωμάτων, όταν όμως κατεύνασε τον θυμό του, τους είπε πως δεν υπήρχε περίπτωση να μείνουν ατιμώρητοι για τόσο μεγάλα παραπτώματα, αν ο ίδιος δεν είχε οργιστεί1 7 5.

8. Οι Πυθαγόρειοι φρόντιζαν περισσότερο απ' όλα τη διατήρηση της πίστης ανάμεσα στους φίλους, θεωρώντας πως η εύνοια των φίλων είναι το πιο αξιόλογο αγαθό απ' όσα υπάρχουν στη ζωή.

Σωστά θεωρεί κανείς πως το μεγαλύτερο και πιο αξιοθαύμαστο στους Πυθαγόρειους είναι η αιτία της εύνοιας που τρέφουν προς τους φίλους. Ήταν άραγε η συνήθεια ή κάποιος τρόπος συμπεριφοράς ή μήπως η πειθώ κάποιων λόγων που τους έκανε να επιδεικνύουν τούτη τη στάση προς όσους συμμετείχαν στον τρόπο ζωής τους; Γιατί πολλοί από τους έξω επιθυμώντας να το μάθουν αφιέρωσαν μεγάλες προσπάθειες ασχολούμενοι μ' αυτούς, αλλά ποτέ κανείς δεν μπόρεσε να μάθει. Η αιτία για την οποία διατηρήθηκαν απαραβίαστες οι υποθήκες περί αυτών είναι ότι οι Πυθαγόρειοι είχαν την απαράβατη αρχή να μην διατηρούν κανένα έγγραφο και να συγκρατούν στη μνήμη τους τις διδασκαλίες.

9. Ο Πυθαγόρας, εκτός των άλλων, δίδασκε στους μαθητές του να ορκίζονται πολύ σπάνια, μα αν τύχει και δώσουν όρκο να τον τηρούν υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και να εκπληρώνουν οτιδήποτε κι αν έχουν ορκιστεί, και να μην απαντούν σαν τον Λύσανδρο τον Λάκωνα και τον Δημάδη τον Αθηναίο, από τους οποίους ο πρώτος υποστήριζε πως πρέπει να εξαπατάς τα παιδιά στους αστραγάλους και τους μεγάλους στους όρκους, ενώ ο δεύτερος διαβε

ί 73


174


βαίωνε πως όπως σ' όλα τα πράγματα έτσι και στους όρκους πρέπει να προτιμάς το πιο συμφέρον, διότι έβλεπε τον επίορκο να έχει στην κατοχή του όλα εκείνα για τα οποία ορκίστηκε, ενώ εκείνον που κράτησε τον όρκο του να έχει χάσει εκείνα που ήταν δικά του. Διότι κανένας από τους δυο δεν θεωρούσε, όπως ο Πυθαγόρας, τον όρκο βέβαιη εγγύηση εμπιστοσύνης αλλά δέλεαρ αισχροκέρδειας και απάτης 1 7 6.

Ο Πυθαγόρας δίδασκε στους μαθητές του να μην ορκίζονται παρά σπάνια, κι αν ορκιστούν, να τηρούν τον όρκο τους.

Ο ίδιος Πυθαγόρας διαλογιζόμενος περί των ερωτικών δίδασκε πως συμφέρον των αντρών ήταν τις γυναίκες το καλοκαίρι να μην τις πλησιάζουν καθόλου, ενώ τον χειμώνα με μέτρο. Διότι θεωρούσε γενικά το σύνολο των ερωτικών βλαβερό και πίστευε πως η συνεχής επίδοση σ' αυτά προκαλεί την εξασθένηση και την καταστροφή 1 7 7.

Λένε πως κάποτε ρώτησε κάποιος τον Πυθαγόρα πότε πρέπει να επιδίδεται στον έρωτα, και πως εκείνος του είπε, «Όταν θέλεις να μην ελέγχεις τον εαυτό σου».

Οι Πυθαγόρειοι διαιρούσαν την ηλικία του ανθρώπου σε τέσσερα μέρη, στην ηλικία του παιδιού, του νεανίσκου, του νέου και του γέρου, κι έλεγαν πως κάθε μια απ' αυτές είναι όμοια με τις αλλαγές των εποχών του έτους, αποδίδοντας την άνοιξη στην παιδική ηλικία, το φθινόπωρο στην ανδρική, τον χειμώνα στη γεροντική και το καλοκαίρι στη

/ 17»

νεανική . Ο ίδιος Πυθαγόρας δίδασκε πως οι άνθρωποι που πη

γαίνουν στους θεούς για να προσφέρουν θυσίες δεν πρέπει να είναι ντυμένοι πολυτελώς, αλλά τα ρούχα τους να είναι λευκά και καθαρά, και κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει να προσέρχονται στους θεούς όχι μόνο με σώμα καθαρό από κάθε άδικη πράξη αλλά και με αγνότητα ψυχής179.

175


176


0 ίδιος δήλωνε πως οι φρόνιμοι άνθρωποι πρέπει να εύχονται στους θεούς για τα αγαθά υπέρ των αφρόνων, διότι οι μη συνετοί δεν γνωρίζουν τι είναι πραγματικά αγαθό στη ζωή.

Ο ίδιος έλεγε πως στις ευχές πρέπει απλώς να εύχεται κανείς τα αγαθά και να μην τα κατονομάζει ένα ένα, όπως, για παράδειγμα, εξουσία, ομορφιά, πλούτη και τ' άλλα τα παρόμοια, διότι συχνά καθένα απ' αυτά καταστρέφει εκείνους που το ευχήθηκαν και το έλαβαν. Κι αυτό το καταλαβαίνει ο καθένας αν σκεφτεί τους στίχους στις αΦοί-νισσες» του Ευριπίδη180, όπου ο Πολυνείκης εύχεται στους θεούς, αρχίζοντας από το

...στη μεριά του Αργούς κοιτώντας

μέχρι το

το μπράτσο τούτο στου αδερφού μου να μπηχτεί το στήθος.

Διότι ετούτοι νομίζοντας πως εύχονταν τα καλύτερα για τους εαυτούς τους, στην πραγματικότητα επέσυραν επάνω τους κατάρες 1 8 1.

Την εποχή που ο Πυθαγόρας παρακινούσε τους ανθρώπους να επιζητούν τη σωφροσύνη στη ζωή τους, καθώς επίσης την ανδρεία και την καρτερία, όπως και τις υπόλοιπες αρετές, οι Κροτωνιάτες τον τιμούσαν ίσα με τους θεούς1 8 2.

10. Ο Πυθαγόρας ονόμαζε τη διδασκαλία του φιλοσοφία αλλά όχι σοφία. Διότι κατηγορώντας τους πριν από εκείνον επτά σοφούς έλεγε ότι σοφός δεν είναι κανένας, εφόσον είναι άνθρωπος, γιατί τις περισσότερες φορές, λόγω της

177


178


αδυναμίας της φύσης του, δεν κατορθώνει να υπερισχύσει σε όλα, κι εκείνος που επιζητεί τον τρόπο ζωής του σοφού το σωστό είναι να ονομάζεται φιλόσοφος.

Μολονότι ο Πυθαγόρας και οι μετά από εκείνον Πυθαγόρειοι προχώρησαν τόσο και έγιναν αίτιοι τόσων πολλών αγαθών στις πόλεις, δεν κατάφεραν να γλιτώσουν από τον χρόνο που λυμαίνεται όλα τα καλά. Διότι κανένα, πιστεύω, από τα καλά των ανθρώπων δεν συνίσταται με τέτοιο τρόπο ώστε να να μην υφίσταται φθορά και διάλυση από το πέρασμα του χρόνου1 8 3.

11. Κάποιος Κροτωνιάτης, ονόματι Κύλων, που ήταν πρώτος σε περιουσία και δόξα μεταξύ των πολιτών, θέλησε να γίνει Πυθαγόρειος. Επειδή όμως ήταν άνθρωπος με σκληρό και βίαιο χαρακτήρα, καθώς επίσης στασιαστής και τυραννικός, αποδοκιμάστηκε. Εξοργισμένος, λοιπόν, με την ομάδα των Πυθαγορείων, συνέστησε μεγάλη εταιρεία και δεν έπαυε να τους πολεμάει με λόγια και με πράξεις.

Ο Λύσις ο Πυθαγόρειος ήρθε στις Θήβες της Βοιωτίας κι έγινε δάσκαλος του Επαμεινώνδα, τον έκανε τέλειο άντρα ως προς την αρετή κι έγινε θετός του πατέρας, λόγω της αγάπης που του έτρεφε. Ο Επαμεινώνδας, τώ ρα, έχοντας λάβει βάσεις καρτερίας και λιτότητας και όλων των άλλων αρετών της Πυθαγόρειας φιλοσοφίας, έγινε πρώτος όχι μόνο ανάμεσα στους Θηβαίους αλλά και σε όλους τους ανθρώπους της εποχής του.

12. Η καταγραφή της ζωής ανθρώπων που έχουν ζήσει στο παρελθόν δημιουργεί δυσκολίες στους γράφοντες, αλλά ωφελεί πολύ την κοινωνία. Διότι δηλώνει με θάρρος τα καλά [και τα κακά] καμωμένα, τιμάει τους καλούς και ταπεινώνει στους κακούς, με τα αντίστοιχα στον καθένα

179


180


εγκώμια και επιτιμήσεις. Καθόσον, μπορεί να πει κανείς, ο έπαινος συνιστά ανέξοδο έπαθλο αρετής και η επιτίμηση τιμωρία κακίας χωρίς φυσικό χτύπημα. Και είναι καλό να υπάρχει στον νου των μεταγενέστερων, διότι ανάλογα με τον τρόπο ζωής που θα διαλέξει καθένας, αντίστοιχη μνήμη θα αξιωθεί να έχει μετά τον θάνατο του - τούτη η αρχή πρέπει να ακολουθείται ώστε οι επόμενες γενιές να μην στοχεύουν στις ανεγέρσεις μνημείων, τα οποία μόνο σ' ένα τόπο μπορούν να βρίσκονται και αναπόφευκτα υπόκεινται σε φθορές, αλλά στη λογική και στις λοιπές αρετές που φτάνουν παντού με τη φήμη. Και ο χρόνος που μαραίνει τα πάντα, μόνο αυτές διατηρεί αθάνατες και, όσο πιο πολύ περνάει, τόσο πιο νέες τις κάνει. Μ' αυτούς τους άντρες έγινε καταφανές το προαναφερθέν, διότι μολονότι έζησαν το πάλαι ποτέ, μνημονεύονται από όλους σαν να ζ ι ι 184

ουνε τωρα .

13. Ο Κύρος των Περσών, επειδή κατέκτησε τη χώρα των Βαβυλωνίων και των Μήδων, επεξέτεινε στη συνέχεια τις ελπίδες του σ' ολόκληρη την οικουμένη. Γιατί τώρα που είχε υποτάξει τα δυνατά και μεγάλα έθνη, νόμιζε πως κανένας βασιλιάς, κανένας λαός δεν θα αντέξει να αντιταχθεί στη δύναμη του - διότι μερικοί απ' όσους κατείχαν εξουσία απαλλαγμένη κάθε ευθύνης185 συνήθιζαν να μην φέρουν την καλή τους τύχη όπως πρέπει σε ανθρώπους1 8 6.

14. Ο Καμβύσης ήταν από τη φύση του τρελός και με διασαλευμένα τα λογικά του, και πολύ περισσότερο τον έκανε ωμό και αλαζόνα το μέγεθος του βασιλείου.

Ο Καμβύσης ο Πέρσης, μετά την άλωση της Μέμφιδας και του Πηλούσιου1 8 7, μην μπορώντας να φέρει σαν άνθρωπος την καλή του τύχη, ανέσκαψε τον τάφο του Άμασι, που είχε βασιλέψει παλαιότερα. Βρίσκοντας τον νεκρό ταριχευ-

181


182


μένο μέσα στο φέρετρο κακοποίησε το σώμα του πεθαμένου και αφού υπέβαλε σε κάθε είδους προσβολές το πτώμα, που ούτως ή άλλως δεν αισθανόταν, στο τέλος πρόσταξε να κάψουν τον νεκρό. Καθώς οι ντόπιοι δεν συνήθιζαν να παραδίδουν στο πυρ τα σώματα των πεθαμένων, θεώρησε πως και μ' αυτό τον τρόπο θα προσβάλει τον άνθρωπο που ήταν ήδη πεθαμένος από πολύ καιρό.

Όταν ο Καμβύσης επρόκειτο να εκστρατεύσει κατά της Αιθιοπίας, έστειλε ένα μέρος της στρατιωτικής του δύναμης κατά των Αμμωνίων 1 8 8, προστάζοντας τους αρχηγούς του σώματος, αφού συλήσουν, να βάλουν φωτιά στο μαντείο και να εξανδραποδίσουν όλους όσους κατοικούσαν στην περιοχή του ιερού1 8 9.

15. Όταν ο Καμβύσης ο βασιλιάς των Περσών κυρίευσε ολόκληρη την Αίγυπτο, οι Λίβυες και οι Κυρηναίοι, που είχαν συμμαχήσει με τους Αιγυπτίους εναντίον του, του έστειλαν δώρα και του ανακοίνωσαν πως θα έκαναν ό,τι τους πρόσταζε .

16. Ο Πολυκράτης ο τύραννος της Σάμου συνήθιζε να στέλνει τριήρεις στα κατάλληλα μέρη και να ληστεύει όλα τα πλοία που περνούσαν και μόνο στους συμμάχους του επέστρεφε από τη λεία ό,τι τους ανήκε1 9 1. Στους φίλους του που τον μέμφονταν έλεγε πως όλοι του οι φίλοι θα αισθανθούν μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη παίρνοντας πίσω όσα έχασαν από το να μην είχαν χάσει τίποτα εξ αρχής.

Γενικά, τις άδικες πράξεις ακολουθεί η νέμεση που επιφέρει την κατάλληλη τιμωρία σ' εκείνους που διαπράττουν τα σφάλματα 1 9 2.

Κάθε πράξη καλοσύνης, εφόσον δεν συνοδεύεται από μεταμέλεια, φέρει καρπό καλό, τον έπαινο από τους ευεργετούμενους, διότι, ακόμη κι αν όχι όλοι οι ευεργετημέ-

183


184


νοι, έστω και ένας κατά καιρούς ανταποδίδει την καλοσύνη για λογαριασμό όλων 1 9 3.

Κάποιοι Λυδοί φεύγοντας από τη δυναστεία του σατρά-πη Οροίτη κατέπλευσαν με πολλά χρήματα στη Σάμο και ζήτησαν άσυλο από τον Πολυκράτη. Εκείνος στην αρχή τους δέχτηκε ευγενικά, μετά από λίγο όμως, αφού τους έσφαξε όλους, κατακράτησε τα χρήματα τους.

17. Ο Θεσσαλός 1 9 4 ο γιος του Πεισίστρατου ήταν αρκετά σοφός για να αποκηρύττει την τυραννία και, δεδομένου ότι αποζητούσε την ισότητα, τύχαινε μεγάλης αποδοχής από τους πολίτες. Οι άλλοι όμως γιοι, ο Ίππαρχος και ο Ιππίας, όντας βίαιοι και σκληροί, τυραννούσαν την πόλη. Διέπρατταν πολλές παρανομίες κατά των Αθηναίων, και ο Ίππαρχος, καθώς ερωτεύτηκε ένα παλικαράκι εξαιρετικής ομορφιάς, βρέθηκε σε κίνδυνο εξ αιτίας του... Η επίθεση κατά των τυράννων και ο αγώνας για την ελευθερία της πατρίδας υπήρξε ο κοινός στόχος των προαναφερθέντων ανδρών αλλά η ανυποχώρητη στάση της ψυχής στα βασανιστήρια και η καρτερικότητα στο να υπομένει τα δεινά χαρακτήριζε μόνο τον Αριστογείτονα, ο οποίος και μέσα στα μεγαλύτερα κακά διατήρησε δύο σπουδαιότατες αξίες, την πίστη προς τους φίλους και την επιθυμία εκδίκησης προς τους εχθρούς195.

Ο Αριστογείτων έδειξε περίτρανα σε όλους ότι η ευγένεια της ψυχής υπερισχύει και στα μεγαλύτερα σωματικά βάσανα.

18. Όταν ο φιλόσοφος Ζήνων, την ώρα που τον υπέβαλλαν σε βασανιστήρια για τη συνωμοσία κατά του τυράννου Νέαρχου, ρωτήθηκε από τον Νέαρχο ποιοι ήταν οι συνωμότες, είπε, «Μα όφειλα, όπως είμαι κύριος της γλώσσας

/ ι ι 196

μου να είμαι και του σώματος μου» .

185


186


Τον καιρό που η πατρίδα του υπέφερε από την τυραννία του Νέαρχου, ο Ζήνων προχώρησε σε συνωμοσία κατά του τυράννου. Το σχέδιο του όμως αποκαλύφτηκε και, όταν στα βασανιστήρια που τον υπέβαλλαν ρωτήθηκε από τον Νέαρχο ποιοι ήταν οι άλλοι συνωμότες, «Όφειλα», του είπε, «όπως είμαι κύριος της γλώσσας μου, έτσι να είμαι κύριος και του σώματος μου». Ο τύραννος ενέτεινε όλο και περισσότερο τα βασανιστήρια και ο Ζήνων συνέχιζε να τα αντέχει, αλλά για λίγο. Έπειτα, θέλοντας να γλιτώσει από την αγωνία αλλά και να τιμωρήσει τον Νέαρχο, σκέφτηκε το εξής. Στην πιο κρίσιμη στιγμή των βασανιστηρίων προσποιήθηκε πως το ψυχικό του σθένος ενέδωσε στους πόνους και φώναξε, «Αφήστε με, θα σας πω όλη την αλήθεια». Μόλις σταμάτησαν, ο Ζήνων αξίωσε να έρθει ο ίδιος για να τον ακούσει, διότι πολλά απ' όσα θα του έλεγε καλό θα ήταν να κρατηθούν απόρρητα. Ο τύραννος έφτασε αμέσως με λαχτάρα να ακούσει και πλησίασε το αυτί του στο στόμα του Ζήνωνα, τότε αυτός άνοιξε το στόμα του κι έπιασε με τα δόντια του το αυτί του δυνάστη. Αμέσως έτρεξαν οι υπηρέτες κι έκαναν ό,τι μπορούσαν στον βασα-νιζόμενο για να χαλαρώσει το δάγκωμα, αλλά εκείνος κάρφωνε τα δόντια του όλο και περισσότερο. Τέλος, μην μπορώντας να νικήσουν την ευψυχία του ανδρός, για ν' ανοίξει το στόμα του άρχισαν να τον τρυπάνε μέχρι να πεθάνει. Μ' αυτό το τέχνασμα λυτρώθηκε από τους πόνους και ταυτόχρονα εκδικήθηκε τον τύραννο με τον τρόπο που μπορούσε 1 9 7.

[Πολλές γενιές αργότερα, ο Δωριεύς ο Λακεδαιμόνιος ήρθε στη Σικελία, πήρε πίσω τη χώρα και ίδρυσε την πόλη Ηράκλεια. Καθώς η πόλη αυξανόταν γρήγορα, οι Καρχηδόνιοι τη φθόνησαν, μήπως φτάσει και γίνει ισχυρότερη από την Καρχηδόνα και αφαιρέσει την ηγεμονία από τους Φοίνικες, έτσι εκστράτευσαν εναντίον της με ισχυρές δυ-

187


188


νάμεις, την κατέλαβαν κατά κράτος και την ισοπέδωσαν. Λεπτομέρειες όμως γι' αυτά θα δώσουμε, όταν φτάσουμε στην αντίστοιχη ιστορική περίοδο.] 1 9 8

19. Όταν οι άνθρωποι κάνουν οριστικές δηλώσεις για κάποια πράγματα, λέγοντας ότι δεν θα επιτρέψουν ποτέ να συμβούν, το σύνηθες επακόλουθο είναι ένα είδος νέμεσης που επιδεικνύει ακριβώς την αδυναμία της ανθρώπινης φύσης.

Όταν ο Μεγάβυζος, που λεγόταν και Ζώπυρος και ήταν φίλος του Δαρείου, αυτομαστιγώθηκε κι έκοψε τα άκρα του προσώπου του 1 9 9 , επειδή είχε αυτομολήσει και πρόδωσε τη Βαβυλώνα στους Πέρσες, λένε πως ο Δαρείος το πήρε πολύ βαριά και είπε πως προτιμούσε, αν ήταν δυνατόν, αρτιμελή τον Μεγάβυζο παρά να καταλάβει δέκα Βαβυλώνες, παρ' όλο που η επιθυμία του δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί.

Οι Βαβυλώνιοι εξέλεξαν αρχηγό τους τον Μεγάβυζο, αγνοώντας ότι η ευεργεσία θα γινόταν δόλωμα, σαν να λέμε, που θα τους έφερνε στον χαμό.

Η επιτυχής έκβαση των γεγονότων αποτελεί ικανή απόδειξη εκείνων που είχαν προειπωθεί200.

Ο Δαρείος, αφού έγινε κυρίαρχος ολόκληρης σχεδόν της Ασίας, επιθύμησε να κατακτήσει και την Ευρώπη. Καθώς, λοιπόν, οι επιθυμίες του δεν είχαν όριο και ταυτόχρονα είχε εμπιστοσύνη στο μέγεθος της περσικής δύναμης, κίνησε να κατακτήσει την οικουμένη, θεωρώντας ντροπή που οι πριν απ' αυτόν βασιλιάδες για υποδεέστερες αφορμές νίκησαν και κατέκτησαν τα μεγαλύτερα των εθνών, ενώ εκείνος, με τόσο μεγάλες δυνάμεις όσες δεν είχε κανένας πριν απ' αυτόν, να μην καταφέρει κανένα αξιόλογο κατόρθωμα.

Όταν οι Τυρρηνοί εγκατέλειπαν τη Λήμνο για τον φόβο των Περσών 2 0 1, ισχυρίζονταν πως το έκαναν ακολουθώντας

189


190


κάποιους χρησμούς και παρέδωσαν το νησί στον Μιλτιάδη. Τούτα τα έκανε ο αρχηγός των Τυρρηνών Έρμων, και από τότε τέτοιου είδους δώρα συμβαίνει να χαρακτηρίζονται202

«Ερμώνεια» 2 0 3.

20. Ο Σέξτος, ο γιος του Λεύκιου Ταρκυίνιου του βασιλιά των Ρωμαίων, έφυγε 2 0 4 και πήγε στην πόλη Κολλα-τία, όπως ονομάζεται, όπου έμεινε στο σπίτι του Λεύκιου Ταρκυίνιου του ανιψιού του βασιλιά, ο οποίος είχε παντρευτεί τη Λουκρητία, γυναίκα μεγάλης ομορφιάς και φρόνιμου χαρακτήρα. Καθώς ο σύζυγος βρισκόταν στο στρατόπεδο, ο ξένος σηκώθηκε τη νύχτα απ' τον κοιτώνα του και όρμησε στη γυναίκα που κοιμόταν σε κάποιο δωμάτιο. Στέκει απότομα στην πόρτα και τραβώντας το σπαθί του λέει πως έχει ήδη έναν υπηρέτη έτοιμο για σφάξιμο και πως μαζί του θα έσφαζε κι εκείνη και θα έλεγε πως την είχε συλλάβει σε μοιχεία και πως ο πιο κοντινός συγγενής του συζύγου της την είχε τιμωρήσει όπως της ταίριαζε. Γι' αυτό, συνέχισε, ήταν προτιμότερο να υποκύψει στις επιθυμίες του και να μην βγάλει μιλιά και θα λάβαινε ως ανταμοιβή της χάρης που θα του έκανε μεγάλα δώρα, θα γινόταν γυναίκα του και βασίλισσα, ανταλλάζοντας την ιδιωτική εστία με την πρώτη θέση στο βασίλειο. Η Λουκρητία, πανικόβλητη από το αναπάντεχο που τη βρήκε και φοβούμενη πως ο κόσμος θα πίστευε πως όντως είχε σκοτωθεί επειδή είχε διαπράξει μοιχεία, δεν έβαλε τις φωνές. Όταν όμως ήρθε το επόμενο πρωί και ο Σέξτος έφυγε, κάλεσε τους συγγενείς της και αξίωσε να μην μείνει ατιμώρητος ο άνθρωπος που δεν σεβάστηκε ούτε τη φιλοξενία ούτε τη συγγένεια. Και λέγοντας πως δεν ήταν πρέπον η ίδια ν' αντικρίζει τον ήλιο έχοντας υποστεί τέτοια προσβολή, κάρφωσε ένα εγχειρίδιο στο στήθος της και σκοτώθηκε 2 0 5.

191


192


21. Σχετικά με τον βιασμό της Λουκρητίας από τον Σέξτο και την αυτοκτονία της για το αμάρτημα της θεωρούμε πως δεν είναι σωστό να παραλείψουμε και να μην επισημάνουμε τη γενναιότητα της απόφασης της. Γιατί τη γυναίκα που προσφέρει με τη θέληση της τη ζωή της, ώστε να προτρέψει τους μεταγενέστερους στο καλό, κρίνουμε πως της ταιριάζει αθάνατη δόξα, ώστε να έχουν οι γυναίκες που διαλέγουν να διατηρήσουν ανεπίληπτη την αγνότητα του σώματος τους ένα πρότυπο προς σύγκριση. Οι άλλες γυναίκες, όμως, ακόμα κι όταν φανερά κάνουν τέτοιες πράξεις, κρύβουν όσο μπορούν τα γεγονότα, φοβούμενες μην τιμωρηθούν για τα σφάλματα τους, ενώ εκείνη, μολονότι το πράγμα ήταν κρυφό, το ανακοίνωσε σε όλους και σφάχτηκε, αφήνοντας τον θάνατο της την καλύτερη απολογία για τις πράξεις της. Κι ενώ οι άλλες προβάλλουν ως επιχείρημα ότι έγινε παρά τη θέληση τους για να συγχωρεθούν, ετούτη πλήρωσε την προσβολή που με τη βία της έγινε με θάνατο, ώστε ακόμα και σε κάποιον που θα ήθελε να την κατηγορήσει να μην του δώσει δικαίωμα να ισχυριστεί ότι η πράξη έγινε με τη θέληση της. Διότι δεδομένου ότι οι άνθρωποι από τη φύση τους προτιμούν τις κακολογίες από τους επαίνους, εκείνη έκοψε κάθε δικαίωμα στους φιλοκατήγορους, διότι θεώρησε ντροπή να πει ο οποιοσδήποτε ότι, ενώ ο σύζυγος και νόμιμος σύντροφος της ήταν ακόμη ζωντανός, εκείνη δοκίμασε παράνομη σχέση με άλλον άντρα, θεώρησε επίσης ντροπή ότι, ενώ οι νόμοι ορίζουν τιμωρία τον θάνατο σ' εκείνους που το διαπράττουν, εκείνη που το έπαθε να εξακολουθεί να ζει από αγάπη προς τη ζωή. Γι' αυτό, με τον σύντομο θάνατο που έτσι κι αλλιώς τον όφειλε στη φύση, πρόλαβε να μετατρέψει την ντροπή στους μεγαλύτερους επαίνους. Κατά συνέπεια, όχι μόνο αντάλλαξε τη θνητή της ζωή με την αθάνατη δόξα, αλλά προέτρεψε και τους συγγενείς της κι όλους

193


194


τους συμπολίτες της να πάρουν την αναγκαία εκδίκηση από εκείνους που παρανόμησαν σε βάρος της.

22. Ο βασιλιάς Λεύκιος Ταρκυίνιος, που κυβερνούσε με σκληρό και τυραννικό τρόπο τους πολίτες, σκότωνε τους πιο εύπορους από τους Ρωμαίους , απαγγέλλοντας τους ψευδείς κατηγορίες, για να προσεταιριστεί τις περιουσίες τους. Συνεπώς , ο Λεύκιος Ιούνιος που ήταν ορφανός και ο πλουσιότερος Ρωμαίος είχε δύο λόγους να υποπτεύεται την πλεονεξία του Ταρκυίνιου, επειδή, μάλιστα, ήταν και ανιψιός του και ζούσε συνέχεια κοντά στον βασιλιά, προσποιήθηκε πως ήταν βραδύνους, θέλοντας να αποσύρει κατά το δυνατόν από πάνω του τον φθόνο και ταυτόχρονα να π α ρακολουθεί, χωρίς να εγείρει υποψίες, τα γεγονότα και να περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να χτυπήσει τη β α -

23. Οι Συβαρίτες που εκστράτευσαν με τριακόσιες χιλιάδες κατά των Κροτωνιατών, έχοντας αναλάβει εναντίον τους πόλεμο άδικο, απέτυχαν εντελώς 2 0 6 . Κ α θ ώ ς δεν ήταν ικανοί να φέρουν επάξια την ευδαιμονία τους, άφησαν την καταστροφή τους παράδειγμα ότι οι άνθρωποι πρέπει να προσέχουν πολύ περισσότερο όταν ευτυχούν παρά όταν ταλαιπωρούνται.

24. Ο Διόδωρος λέει για τον Ηρόδοτο , «Εκάναμε τούτη την παρέκβαση όχι τόσο γιατί θέλαμε να κατηγορήσουμε τον Ηρόδοτο, όσο για να υποδείξουμε ότι τα ωραία λόγια επισκιάζουν συνήθως τα σ ω σ τ ά » .

Το πρέπον είναι να τιμάται η αρετή, ακόμη κι όταν επιδεικνύεται από γυναίκες.

Οι Αθηναίοι χρησιμοποιώντας έξυπνα τη νίκη τ ο υ ς 2 0 7

και αφού νίκησαν τους Βοιωτούς και τους Χαλκιδείς, αμέ -

σιλεία.

195


196


σως μετά τη μάχη κυρίευσαν τη Χαλκίδα. Από τα λάφυρα που πήραν από τους Βοιωτούς έδωσαν το ένα δέκατο για να αφιερώσουν στην ακρόπολη χάλκινο άρμα με την εξής επιγραφή,

Δαμάζοντας τα έθνη Βοιωτών και Χαλκιδέων τα παιδιά των Αθηναίων με τα έργα του πολέμου έσβησαν την προσβολή με τα ζοφερά δεσμά του σίδερου -

απ' τη δεκάτη των λαφύρων τούτες τις φοράδες πρόσφεραν στην Παλλάδα.

25. Οι Πέρσες έμαθαν από τους Έλληνες να καίνε τα ιερά, πληρώνοντας εκείνους που τους αδίκησαν πρώτοι με

ΐ 208

το ιόιο νόμισμα . Όταν οι Κάρες είχαν καταπονηθεί από τις μάχες με

τους Πέρσες, ρώτησαν το μαντείο σχετικά με συμμαχία και κατά πόσον έπρεπε να συμμαχήσουν με τους Μιλη-σίους. Ο θεός απάντησε,

Το πάλαι ποτέ ήταν άλκιμοι οι Μιλήσιοι.

Παρ' όλ' αυτά, όμως, ο κίνδυνος που πλησίαζε τους έκανε να ξεχάσουν τις μεταξύ τους διαμάχες και τους

' ^ ' ' ' 209

ανάγκασε να επανδρώσουν τάχιστα τις τριήρεις . Ο Εκαταίος ο Μιλήσιος, που εστάλη πρεσβευτής από

τους Ίωνες, ρώτησε για ποια αιτία απιστούσε απέναντι τους ο Αρταφέρνης. Όταν εκείνος του απάντησε επειδή μπορεί να μνησικακούσαν για τα κακά που έπαθαν κατά την ήττα τους 2 1 0, ο Εκαταίος είπε, «Αλλά αν το να παθαίνεις κακό προκαλεί τη δυσπιστία, τότε το να πάθουν καλά θα κάνει τις πόλεις μας να ευνοούν τους Πέρσες». Αποδεχόμενος την κουβέντα ο Αρταφέρνης, αποκατέστησε τους νόμους στις πόλεις και όρισε να πληρώνουν τακτούς φόρους ανάλογους με τις δυνατότητες της καθεμιάς.

197


198


26. 0 φθόνος που έτρεφαν οι πολίτες κατά των πολλών και που τον προηγούμενο καιρό καλυπτόταν, μόλις βρήκε την ευκαιρία, έσκασε όλος μαζί. Από το πείσμα τους ελευθέρωσαν τους δούλους, προτιμώντας να δώσουν την ελευθερία στους υπηρέτες παρά το δικαίωμα του πολίτη στους ελεύθερους.

27. Ο Δάτις, στρατηγός των Περσών και Μήδος την καταγωγή, έχοντας την παράδοση από τους προγόνους του ότι οι Αθηναίοι ήταν απόγονοι του Μήδου, που είχε συστήσει το βασίλειο της Μηδίας, έστειλε μήνυμα στους Αθηναίους, όπου έλεγε ότι ερχόταν με δύναμη στρατού να απαιτήσει την προγονική εξουσία - γιατί ο Μήδος, που ήταν προγονός του, επειδή του αφαίρεσαν τη βασιλική εξουσία οι Αθηναίοι, πήγε στην Ασία και ίδρυσε τη Μη-δία. Κατά συνέπεια, συνέχιζε, αν του παρέδιδαν την εξουσία, θα τους συγχωρούσε το πρώτο τους λάθος αλλά και την εκστρατεία που είχαν αναλάβει κατά των Σάρδεων, αν όμως εναντιώνονταν, θα πάθαιναν πολύ χειρότερα απ' ό,τι έπαθαν οι κάτοικοι της Ερέτριας2". Ο Μιλτιάδης, εκφράζοντας τη σύμφωνη γνώμη των δέκα στρατηγών, απάντησε ότι σύμφωνα με τα λόγια των πρεσβευτών έπρεπε μάλλον να αναλάβουν την εξουσία των Μήδων οι Αθηναίοι παρά ο Δάτις της Αθήνας, διότι το βασίλειο των Μήδων το συνέστησε Αθηναίος, ενώ ποτέ δεν ανέλαβε την εξουσία στην Αθήνα άνδρας Μήδος στην καταγωγή. Παίρνοντας τούτη την απάντηση ο Δάτις, άρχισε να ετοιμάζεται για τη μάχη 2 1 2.

28. Ο Ιπποκράτης, ο τύραννος της Γέλας, μετά τη νίκη του επί των Συρακούσιων 2", έστησε το στρατόπεδο του στο ιερό του Διός. Έπιασε δε τον ίδιο τον ιερέα μαζί με μερικούς Συρακούσιους να αφαιρούν τα χρυσά αφιερώματα

199


200


και να βγάζουν μάλιστα και το ιμάτιο του Δία, που ήταν φτιαγμένο από χρυσάφι. Ετούτους, λοιπόν, τους επέπληξε ως ιερόσυλους και τους διέταξε να φύγουν απ' την πόλη, ενώ ο ίδιος δεν άγγιξε τα αφιερώματα, έχοντας τη φιλοδοξία και θεωρώντας σωστό πως εκείνος που αναλάμβανε τέτοιας έκτασης πόλεμο δεν πρέπει να διαπράττει την παραμικρή αμαρτία απέναντι στους θεούς, ενώ ταυτόχρονα πίστευε πως θα διαβάλλει στον λαό τους προεστούς στα πολιτικά πράγματα των Συρακουσών, επειδή θα θεωρούσαν πως ασκούσαν την εξουσία προς όφελος τους και όχι προς όφελος του λαού ούτε με βάση την ισότητα.

Ο Θήρων ο Ακραγαντίνος214 τόσο στη γενιά όσο και στον πλούτο, αλλά και στην αγάπη που έτρεφε για τον λαό, ξεπερνούσε κατά πολύ όχι μόνο τους συμπολίτες του αλλά και όλους τους Σικελιώτες 2 1 5.

29. Τον Συρακούσιο Γέλωνα που φώναζε στον ύπνο, 'τι στ' όνειρο του φάνηκε πως κεραυνός τον βρήκε, ο σκύλος του τον ένιωσε πως τρόμαξε αμέτρως και συνεχώς του γάβγιζε μέχρι να τον ξυπνήσει. Αυτόν έσωσε κάποτε από θανή και λύκος. Κει που καθόταν στο σχολειό, παιδί όντας ακόμα, λύκος ήρθε και τ' άρπαξε την πλάκα από το χέρι. Αυτός τον λύκο τρέχοντας να πιάσει και την πλάκα, σεισμός μεγάλος έγινε και το σχολειό γκρεμίστη, και σκότωσε τον δάσκαλο και τα παιδάκια όλα. Για των παιδιών τον αριθμό οι συγγραφείς φωνάζουν, Τίμαιοι και Διονύσιοι, Διόδωροι και Δίων, πως πάνω είναι από εκατό, εγώ όμως δεν το ξέρω 2 1 6 .

30. Ο Κίμωνας 2 1 7, ο γιος του Μιλτιάδη, όταν πέθανε ο πατέρας του μέσα στη δημόσια φυλακή που είχε κλειστεί επειδή δεν μπορούσε να πληρώσει ολόκληρο το πρόστι-

201


202


μο 2 1 8 , για να μπορέσει να πάρει το σώμα του πατέρα του και να το θάψει, παραδόθηκε ο ίδιος να φυλακιστεί μέχρι την έκτιση της ποινής.

Ο Κίμων, που φιλοδοξούσε να λάβει μέρος στη διοίκηση των κοινών, έγινε στη συνέχεια άξιος στρατηγός και κατάφερε να κάνει ένδοξα κατορθώματα χάρη στην προσωπική του ανδρεία και μόνο 2 1 9.

31. Ο Κίμων ήταν, λεν πολλοί, ο γιος του Μιλτιάδη, γι' άλλους πάλι πατέρας του ήταν ο Στησαγόρας. Γιο τον Καλλία απέκτησε από την Ισοδίκη. Την αδελφή του ο Κίμωνας παντρεύτηκε Ελπινίκη κι ο Πτολεμαίος, ύστερα, όμοια τη Βερενίκη, όπο^ς πριν απ' αυτούς ο Ζευς παντρεύτηκε την Ήρα κι όπως το έχουν σήμερα συνήθειο οι Πέρσες. Ποινή πενήντα τάλαντα πλήρωσε ο Καλλίας, ώστε ο πατέρας Κίμωνας κακό να μην επάθει από του γάμου την ντροπή, την αδελφομιξία. Όσους για τούτα γράφουνε μακρύ 'ναι ν' αναφέρω, γιατί 'ναι πλήθος άπειρο όσοι γι' αυτά έχουν γράψει, οι κωμικοί κι οι ρήτορες, ο Διόδωρος κι οι άλλοι2 2 0.

32. Ο Θεμιστοκλής, ο γιος του Νεοκλή, όταν τον πλησίασε κάποιος πλούσιος για να μάθει πού μπορούσε να βρει πλούσιο γαμπρό, τον συμβούλεψε να μη ζητάει τα χρήματα χωρίς τον άντρα αλλά μάλλον τον άντρα χωρίς τα χρήματα. Όταν ο άνθρωπος συμφώνησε με τα λόγια του, τον συμβούλεψε να παντρέψει την κόρη του με τον Κίμωνα. Και γι' αυτό τον λόγο ο Κίμωνας απέκτησε χρήματα για να βγει από τη φυλακή και πέτυχε την καταδίκη των αρχόντων που τον είχαν φυλακίσει με τη διαδικασία της αποδόσεως ευθυνών221.

[Το προηγούμενο βιβλίο, που ήταν το δέκατο του όλου

203


204


συγγράμματος, κλείνει με τα γεγονότα του έτους πριν από τη διάβαση του Ξέρξη στην Ευρώπη και με τους πολιτικούς λόγους που εκφωνήθηκαν στην κοινή σύνοδο των Ελλήνων στην Κόρινθο περί της συμμαχίας των Ελλήνων με τον Γέλωνα.] 2 2 2

33. Όταν από κοινού οι Έλληνες έστειλαν πρέσβεις στον Γέλωνα για να διαπραγματευτούν τους όρους συμμαχίας, την εποχή που ο Ξέρξης περνούσε στην Ευρώπη, κι εκείνος απάντησε πως δέχεται να συμμαχήσει και να τους τροφοδοτεί με σιτάρι, υπό τον όρο να του παραχωρήσουν την ηγεμονία είτε στην ξηρά είτε στη θάλασσα, η φιλοδοξία του τυράννου περί ηγεμονίας ματαίωσε τη συμμαχία, μολονότι το μέγεθος της βοήθειας και ο φόβος των εχθρών ήταν αρκετά προκλητικά ώστε να μοιραστούν τη δόξα τους με τον Γέλωνα.

34. Διότι η υπεροχή των Περσών έγκειται στο ότι παίρνουν δώρα για να κατασιγάσουν τις επιθυμίες τους, ενώ η πλεονεξία του τυράννου δεν αφήνει να χαθεί το παραμικρό κέρδος.

Διότι η πιο βέβαιη περιφρούρηση της σωτηρίας είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης.

Τα παιδιά όταν αδικούνται, καταφεύγουν στον πατέρα τους, και οι πόλεις στους δήμους που τις ίδρυσαν ως αποι-

ι 223

κιες . Η πλεονεξία του τυράννου δεν αρκείται στα υπάρχοντα,

αλλά επιθυμεί τα ξένα και ουδέποτε χορταίνει. Όσο για εκείνους που από τη φύση τους αντιτίθενται

στη δυναστεία του, μόλις βρει την ευκαιρία, δεν θα τους επιτρέψει να αποκτήσουν δύναμη.

Διότι είστε απόγονοι εκείνων των ανδρών οι οποίοι κληροδότησαν μετά θάνατον αθάνατες τις ένδοξες αρετές τους.

205


206


— Γιατί η ανταμοιβή για τη συμμαχία δεν απαιτεί χρήματα, τα οποία συχνά βλέπει κανείς να τα καταφρονεί και ο τελευταίος των πολιτών μόλις πλουτίσει, αλλά έπαινο και δόξα για την οποία οι καλύτεροι των ανθρώπων δεν διστάζουν και να πεθάνουν διότι η αμοιβή που προσφέρει η δόξα είναι μεγαλύτερη από τα χρήματα. — Γιατί οι Σπαρτιάτες παραλαμβάνουν από τους πατέρες τους όχι πλούτη, όπως οι άλλοι, αλλά την ευψυχία να πεθαίνουν για την ελευθερία, έτσι ώστε όλα τα αγαθά της ζωής να τίθενται σε δεύτερη μοίρα ως προς τη δόξα.

Ας μη χάσουμε τις δυνάμεις των πολιτών μας στην επιθυμία μας για μισθοφορικές δυνάμεις και αποζητώντας τα κρυφά χάσουμε τον έλεγχο των φανερών. — Αρνούμαι ότι με τρομάζει το μέγεθος της περσικής στρατιάς, διότι ο πόλεμος κρίνεται με την ανδρεία και όχι με το πλήθος. — Γιατί η κληρονομιά που πήραν από τους πατέρες τους είναι να ζουν μεν τη ζωή τους, αλλά να πεθαίνουν όταν το απαιτεί η πατρίδα. — Γιατί να φοβηθούμε το χρυσάφι με το οποίο στολίζονται και βαδίζουν στη μάχη όπως οι νύφες στον γάμο τους, επειδή η νίκη δεν θα έχει έπαθλο μόνο τη δόξα αλλά και τον πλούτο; Η ανδρεία δεν φοβάται το χρυσάφι, που έτσι κι αλλιώς πάντα το σίδερο το νικούσε, αλλά τη στρατηγική ικανότητα των αρχηγών. — Διότι κάθε στρατός που υπερβαίνει το σωστό μέτρο βλάπτεται κυρίως από μόνος του. Γιατί πριν προλάβουν οι παραταγμένοι ν' ακούσουν τη διαταγή, θα έχουμε προφτάσει να πετύχουμε τους στόχους μας 2 2 4.

207

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΒΕΒΑΙΑ

208


[Τέλος, πολλές γενιές αργότερα, το έθνος των Σικελών πέρασε από την Ιταλία πάνδημο στη Σικελία και εγκαταστάθηκε στην περιοχή που είχαν εγκαταλείψει οι Σικανοί. Καθώς η πλεονεξία των Σικελών μεγάλωνε όλο και περισσότερο και λεηλατούσαν τη γειτονική τους περιοχή, συχνοί πόλεμοι ξέσπαγαν ανάμεσα σ' εκείνους και τους Σικανούς, μέχρις ότου συνήψαν συνθήκες και συμφώνησαν στα σύνορα των περιοχών. Αλλά όλα τούτα θα τα περιγράψουμε λεπτομερώς στην αντίστοιχη ιστορική περίοδο.] 2 2 5

1. Ο Διόδωρος, όμως, επισημαίνει διάκριση ανάμεσα τους, όταν μιλάει για Σικανούς και Σικελούς2 2 6.

Ενώ ο Διόδωρος, σε κάποιο σημείο στα πρώτα δέκα του βιβλία, λέει πως υπάρχει διάκριση μεταξύ Σικανών και Σικελών, και όπως ειπώθηκε ήδη, μεταξύ Σικελού και Σ '227 ικανού .

2. Ενώ ο Διόδωρος ο Σικελός και ο Οππιανός λένε πως η Νεάπολη ιδρύθηκε από τον Ηρακλή 2 2 8.

3. Τέτοιο ήταν το Παλλάδιο της Αθηνάς, τρεις πήχεις σε ύψος, ξύλινο και, όπως λένε, είχε πέσει από τον ουρανό στην Πεσινούντα της Φρυγίας, και εξ αυτού ο Διόδωρος

209


210


και ο Δίωνας λένε πως πήρε τ' όνομα του ο τόπος, αλλά κι επειδή πολλοί έπεσαν εκεί, όταν ξέσπασε ο πόλεμος τότε που για την αρπαγή του Γανυμήδη μάχονταν ο Τάνταλος, εραστής του Γανυμήδη, και ο Ίλος ο αδελφός του 2 2 9 .

4. Και ο Διόδωρος αναφέρει πως κάποια κορυφή των Άλπεων, που δίνει την εντύπωση πως είναι η ψηλότερη της οροσειράς, ονομάζεται από τους ντόπιους «Ράχη του ουρανού» 2 3 0.

211

Σ Χ Ο Λ Ι Α

1. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Πρώτη 4 6. 2. Στα κεφ. 56-61, όπου ο Διόδωρος επιχειρεί να εκθέσει

τις απόψεις των Αθηναίων σχετικά με τη γένεση των θεών. 3. Για τους μυθογράφους βλ. σχ. 17α Βιβλίο Τέταρτο. 4. Ο Ευήμερος ήταν Κυρηναϊκός φιλόσοφος, που ήκμασε

κατά τον 3ο π.Χ. αι. και έγινε περίφημος για το έργο του Ιερά αναγραφή. Σ' αυτό προσπαθεί ν' αποδείξει πως η πίστη στους θεούς γεννήθηκε από τη θεοποίηση ηρώων, δηλαδή μεγάλων ανδρών, ευεργετών, εφευρετών κ.λπ. Η θεωρία του άσκησε μεγάλη επίδραση, καθώς συνέβαλε στη διάλυση της αρχαίας θρησκείας αλλά και στην καταπολέμηση της ειδωλολατρείας από τους Χριστιανούς.

5. Ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Μακεδονίας, μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου. Αναγνωρίστηκε βασιλιάς το 301 π.Χ. και έμεινε στον θρόνο της Μακεδονίας μέχρι τον θάνατο του, το 297 π.Χ.

6. Βλ. Βιβλίο Πέμπτο, κεφ. 41-46. 7. Πρόκειται για το όρος Ελ Ακρα, ύψους περί τα 1800

μέτρα, στα παράλια μερικά χιλιόμετρα νότια του όρους Ορό-ντης. Είναι το πιο περίβλεπτο ορόσημο στη βόρειο Συρία - η θέα από την κορυφή του εκτείνεται μέχρι την Κύπρο και τα όρη του Ταύρου.

8. Ευσέβιος, Ευαγγελική Προπαρασκευή, Β, 2, 59b-61a. 9. Ιωάννης Μαλάλας, σ. 54 (εκ. Dindorf, Βόννη, 1831).

10. Τα άλογα του Αχιλλέα - βλ. Όμηρος, Ίλιάς Τ 400 κ.ε.

215

ΣΧΟΛΙΑ

11. Τα δυο αθάνατα άλογα, Ξάνθος και Βάλιος, ήταν το γαμήλιο δώρο του Ποσειδώνα στον Πηλέα, για τον γάμο του με τη Θέτιδα.

12. Ευστάθιος, Παρεκβολαι εις τήν Όμηρου Ίλιάδα, 19ο Βιβλίο, σ. 1190 (εκ. Stallbaum, Λειψία, 1825-30).

13. Βλ. σχ. 119, Βιβλίο Τέταρτο, κεφ. 60. 14. Τερτυλλιανός, De corona, X I I I (εκ. Marra, 1927). 15. Από το Χρονικό του Ιωάννου Αντιοχέα, εκ Cramer,

Anecd. Paris, τ. 2, σ. 236 (εκ. J.Α. Cramer, Anecdota Graeca e codd. mss. bibl. Paris. Οξφόρδη, 1839-41).

16. Σε ναυτικούς, δηλαδή, που πέφτουν σε τρικυμίες· πρβλ. Τέταρτο Βιβλίο, κεφ. 43 και σχ. 93.

17. Η ιεροσκοπία ήταν η εξέταση των σπλάχνων των ζώων που θυσιάζονταν στους θεούς προς διάγνωση του μέλλοντος. Η ιεροσκοπία τελούνταν κυρίως στις θυσίες που γίνονταν πριν από κάποια σημαντική επιχείρηση, όπως απόπλους στόλου, έναρξη μάχης κ.τ.τ., με σκοπό τη διάγνωση των διαθέσεων των θεών σχετικά με την επιχείρηση. Κύριο μέρος της ιεροσκοπίας ήταν η εξέταση των σπλάχνων των θυσιασθέντων ζώων αλλά δεν ήταν το μόνο. Οι ιεροσκόποι πρόσεχαν επίσης τον τρόπο με τον οποίο βάδιζαν τα σφάγια όταν πλησίαζαν στον βωμό, τη φωνή τους τη στιγμή που θυσιάζονταν κ.α.

18. Βλ. και Τέταρτο Βιβλίο, κεφ. 68. 19. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο

γή, τ. 2, σσ. 210-11 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constanti-ni Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

20. Στο χάσμα που υπάρχει στο κείμενο ο Vogel συμπλήρωσε και μιγεις αυτή παΐδας εγέννησε Πελίαν και Νηλε'α. Σαλμωνεύς δ' άπιστων ει Ποσειδών, και σμίγοντας μαζί της γέννησε τον Πελία και τον Νηλέα. Μην πιστεύοντας ο Σαλμωνέας πως ο Ποσειδώνας...

216

ΣΧΟΛΙΑ

21. Σημερινή Σκόπελος. 22. Προς κατανόηση του κειμένου, έχει προταθεί η λέξη

θυγατέρες. 23. Rhein. Museum, 34 (1879), σ. 619. 24. Ο Δίας σκότωσε με κεραυνό τον Ασκληπιό, τον γιο

του Απόλλωνα, μετά από τα παράπονα του Πλούτωνα ότι ο Ασκληπιός μείωνε την εξουσία του χαρίζοντας με την ιατρική του τέχνη τη ζωή στους ανθρώπους. Ο Απόλλωνας για να τον εκδικηθεί σκότωσε τους Κύκλωπες, τους γιους του Δία, που του κατασκεύαζαν τους κεραυνούς στην Αίτνα. Ο Δίας όρισε τιμωρία για την ασέβεια του Απόλλωνα να υπηρετήσει επί έναν χρόνο κάποιο θνητό.

25. Βλ. Τέταρτο Βιβλίο κεφ. 51. 26. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο

γή, τ. 2, σ. 211 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

27. Βλ. Όμηρος, Ίλιάς Ζ 152 κ.ε. Η Χείμαιρα ήταν μυθικό τέρας με ουρά φιδιού, κεφάλι λιονταριού και σώμα κατσίκας. Ήταν καρπός της ένωσης του Τυφώνα και της 'Ε-χιδνας. Ο Βελλερεφόντης τη σκότωσε με τη βοήθεια του Πήγασου, του φτερωτού αλόγου.

28. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 3, σ. 197 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

29. Από το Έβδομο μέχρι και το Δέκατο Έβδομο. 30. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Πρώτη 4 6. 31. Από το Έβδομο μέχρι και το Δωδέκατο. Η ιστορική

περίοδος που καλύπτεται είναι από το 1184 μέχρι το 415 π.Χ. 32. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Δεκάτη

Τρίτη 1 2. 33. Από το 1184 μέχρι το 405 π.Χ. Η Αθήνα έπεσε τον

217

ΣΧΟΛΙΑ

Απρίλιο του 404 π.Χ., αλλά το έτος του Διόδωρου είναι το έτος που ορίζεται από τον επώνυμο άρχοντα των Αθηνών, που αρχίζει τον Ιούλιο του 405 και τελειώνει τον Ιούλιο του 404.

34. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Δεκάτη Τετάρτη 2 4.

35. Συνθέτης, δηλαδή, συλλογής μύθων ή ποιημάτων. Ο Διονύσιος Σκυτοβραχίων από την Αλεξάνδρεια έγραψε βιβλία με τους μυθολογικούς κύκλους των Αμαζόνων, των Ατλαντίων, των Αργοναυτών κ.λπ.

36. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλιάδες, I B , 179-88 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826).

37. Cramer, Anecd. Paris, τ. 2, σ. 227 (εκ. J . A . Cramer, Anecdota Graeca e codd. mss. bibl. Paris. Οξφόρδη, 1839-41).

38. Η Αιγιαλεία ήταν η τέταρτη κόρη του Αδράστου και παντρεύτηκε τον Διομήδη, τον βασιλιά του Αργούς. Γρήγορα, όμως, ο άντρας της την άφησε για να πάει να πολεμήσει εναντίον των Θηβών κι έπειτα εναντίον της Τροίας. Η Αιγιαλεία του έμεινε πιστή επί πολύν καιρό, στο τέλος, όμως, είτε επειδή είχε θυμώσει η Αφροδίτη με τον Διομήδη είτε επειδή την έπεισε κάποιος Ναύπλιος που πήγαινε από πόλη σε πόλη κι έλεγε στις γυναίκες ότι οι άντρες τους τις απατούσαν και σκόπευαν να φέρουν παλλακίδες από την Τροία, άρχισε να τον απατά με διάφορους ήρωες. Όταν επέστρεψε ο Διομήδης στο Αργός, για να γλιτώσει από τις παγίδες που του είχε στήσει η γυναίκα του, κατέφυγε ικέτης στο ιερό της Ήρας κι από εκεί διέφυγε στην Ιταλία. Στον Διομήδη αποδίδεται η ίδρυση σειράς πόλεων στη μεσημβρινή Ιταλία.


40. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Σνλλο-

218

ΣΧΟΛΙΑ

γή, τ. 2, σ. 211 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Bflttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

41. To ακόλουθο απόσπασμα είναι από το Χρονικόν του Ευσεβίου του Παμφίλου που διασώθηκε μόνο στην Αρμενική γλώσσα. Το λατινικό κείμενο εδώ είναι η μετάφραση του Η. Petermann από τα Αρμένικα στην εκ. Schone (Βερολίνο, 1875). Το χωρίο στα Ελληνικά όλοι οι εκδότες το παίρνουν από την Εκλογή χρονογραφίας του Γεωργίου Σύ-γκελλου, μολονότι δίνεται επίσης από τον Ευσέβιο.

42. Πρβλ. το χρηματιστήριον του Πρώτου Βιβλίου, 1 3. 43. Δηλαδή, το 751 π.Χ. Για την ίδρυση της Ρώμης δί

νονται πολλές και διάφορες χρονολογίες από τους αρχαίους συγγραφείς που κυμαίνονται από το 814 μέχρι το 729 π.Χ.

44. Γεώργιος Σύγκελλος, Εκλογή χρονογραφίας, σσ. 366-67 (εκ. Dindorf, Βόννη, 1829).

45. Εννοείται, μέχρι την εποχή του Διόδωρου και όχι του Ευσεβίου.

46. Το αρμενικό κείμενο παραδίδει «Αραμάσδ». 47. Ευσέβιος, Χρονικόν, τ. 1, σσ. 284-90 (εκ. Schone). 48. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο


49. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 2, σ. 211-12 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

50. Στο Τρίτο Βιβλίο δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά σ' αυτό το γεγονός, άλλωστε χρονολογικά πρέπει να ανήκει στο Έβδομο.

51. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Εικοστή, 57 6.

219

ΣΧΟΛΙΑ

52. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Τετάρτη, 55 2.

53. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Τετάρτη 58 4, 5.

54. Από το 1184, δηλαδή, μέχρι το 776 π.Χ. 55. Ο Κόροιβος ήταν ο πρώτος που νίκησε στον αγώνα

δρόμου στους Ολυμπιακούς αγώνες, τους οποίους επανίδρυσε ο Ίφιτος (Βλ. Παυσανίας, 8, 26, 4) μετά από διακοπή αρκετών ετών, και γι' αυτό δόθηκε τ όνομα του στην πρώτη Ολυμπιάδα (776 π.Χ.).

56. Ευσέβιος, Χρονικόν, τ. 1, σ. 221 (εκ. Schone). 57. Ο Αλήτης, από τον πατέρα του Ιππότη, ήταν δισέγ

γονος του Ηρακλή, ενώ από τη μητέρα του καταγόταν από τον Ιόλαο, τον ανεψιό του Ηρακλή. Το όνομα του που σημαίνει «περιπλανώμενος» του το έδωσε ο πατέρας του Ιππότης, γιατί γεννήθηκε τον καιρό που εκείνος περιπλανιόταν από τόπο σε τόπο μετά από τον ακούσιο φόνο που είχε κάνει.

58. Το 657 π.Χ. 59. Γεώργιος Σύγκελλος, Εκλογή χρονογραφίας, σσ.

336-38 (εκ. Dindorf, Βόννη, 1829). 60. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο


61. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Πέμπτη, 80 3.

62. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Πέμπτη, 84 4.

63. Το 480 π.Χ.' το αρμενικό κείμενο δίνει «Αλέξανδρος». 64. Ευσέβιος, Χρονικόν, τ. 1, σ. 225 (εκ. Schone). 65. Οι στίχοι 1-4 είναι από τον Ηρόδοτο (Α 65). Η συλλο

γή αποσπασμάτων υπό τον τίτλο De sententiis (Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 4, σσ. 272

ΣΧΟΛΙΑ

κ.ε.), γνωστή ως Excerpta Vaticarta, ανοίγει με το μέσον του τετάρτου στίχου του χρησμού.

66. Η λέξη αποτελεί σχεδόν τεχνικό όρο για τους νόμους που έδωσε ο Λυκούργος στους Σπαρτιάτες, καθόσον οι νόμοι του θεωρήθηκαν συμβόλαιο ανάμεσα στον νομοθέτη και τον λαό.


68. Ο Τήμενος είναι ένας από τους Ηρακλείδες, γιος του Αριστόμαχου και δισέγγονος του 'Τλλου, του γιου του Ηρακλή και της Διηάνειρας.

69. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 2, σσ. 197-98 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

70. Ιωάννης Μαλάλας, σ. 68 (εκ. Dindorf, Βόννη, 1831). 71. Γι' αυτόν τον βασιλιά και τον θάνατο του, βλ. Δεύτερο

Βιβλίο, κεφ. 23 κ.ε. 72. Οι Ορέστες ήταν έθνος που ζούσε στην περιοχή ανά

μεσα στην Ήπειρο και την Ιλλυρία. 73. Ευσέβιος, Χρονικόν, τ. 1, σ. 227 (εκ. Schone). 74. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο


75. Γεώργιος Σύγκελλος, Εκλογή χρονογραφίας, σ. 499 (εκ. Dindorf, Βόννη, 1829).


221

ΣΧΟΛΙΑ


78. Εννοείται η Ρέα Σιλία, μητέρα των Ρέμου και Ρωμύλου.


80. Ο Αμούλιος ήταν δέκατος πέμπτος βασιλιάς της Άλ-βας, γιος του Π ρόκα και αδελφός του Νουμίτορα. Πριν πεθάνει ο Π ρόκας, μοίρασε στα δυο τη βασιλική κληρονομιά, από τη μια τους θησαυρούς και από την άλλη το βασίλειο. Ο Νουμίτορας διάλεξε το βασίλειο. Ο Αμούλιος στηριγμένος στα πλούτη που του έλαχαν δεν δυσκολεύτηκε να διώξει τον αδελφό του και να πάρει τη θέση του. Παρ' όλο όμως που αφιέρωσε την ανιψιά του Ρέα στη θεά Vesta (Εστία), για να την υποχρεώσει να μείνει αρκετό καιρό ανύπαντρη ώστε να μην αποκτήσει παιδιά, δεν μπόρεσε να την εμποδίσει να γεννήσει δίδυμα, τον Ρωμύλο και τον Ρέμο. Ο Νουμίτορας, τώρα, σύμφωνα με μια παραλλαγή του μύθου, κατάφερε να στείλει τα παιδιά στον βοσκό Φαυστύλο στον Παλατινό λόφο να τα αναθρέψει. Τροφός τους έγινε η γυναίκα του Φαυστύλου, η Λαυρεντία, που κάποτε ήταν πόρνη και γι' αυτό την ονόμαζαν «λύκαινα» («λύκαινες» ονόμαζαν τις ανήθικες γυναίκες). Όταν τα παιδιά μεγάλωσαν, ο Νουμίτορας οργάνωσε συνωμοσία και, με τη βοήθεια τη δική τους αλλά και των βοσκών που τα είχαν μεγαλώσει, ανέτρεψε τον αδελφό του και αποκαταστάθηκε ο ίδιος στον θρόνο.

81. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 3, σ. 198 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini

222

ΣΧΟΛΙΑ

Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).


83. Σ' ετούτη την εκδοχή του μύθου, ο Διόδωρος φαίνεται πως ακολουθεί τον Διονύσιο Αλικαρνασσέα (Α 86), σύμφωνα με την οποία τα δυο αδέλφια συμφώνησαν να σταθούν σε διαφορετικό μέρος ο καθένας, ο Ρωμύλος στον Παλατινό και ο Ρέμος στον Αβεντίνο λόφο, και σε όποιον φανεί πρώτα ευνοϊκός οιωνός εκείνος να γίνει ο βασιλιάς της πόλης που θα ιδρυθεί. Ο Ρωμύλος, στην επιθυμία του να προλάβει τον αδελφό του, στέλνει αγγελιοφόρο με ψεύτικο μήνυμα στον Ρέμο που είχε ήδη δει έξι γύπες να πετούν από δεξιά. Ο Ρέμος τρέχει στον Ρωμύλο και τον ρωτάει τι είδους πουλιά είχε δει εκείνος πρώτος. Ο Ρωμύλος διστάζει να δώσει απάντηση, αλλά εκείνη τη στιγμή εμφανίζονται δώδεκα γύπες από τα δεξιά και τότε λέει στον Ρέμο πώς μπορεί να κάνει τέτοιες ερωτήσεις, όταν βλέπει από μόνος του την απάντηση.



86. Εννοείται η παραμεθόριος περιοχή μεταξύ Σπάρτης και Μεσσηνίας. Η ίδια ιστορία παραδίδεται, αν και με πολλές διαφορές, και από τον Παυσανία (4 4 5 κ.ε.).

87. Εννοείται η Σπάρτη. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννη-

223

ΣΧΟΛΙΑ

του, Ιστορική Συλλογή, τ. 2, σ. 213-14 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

88. Ο Αίπυτος ήταν γιος του βασιλιά της Μεσσηνίας Κρε-σφόντη και της Μερόπης, της κόρης του Κύψελου. Η καταγωγή του ήταν από την Αρκαδία, αλλά έγινε βασιλιάς στη Μεσσηνία και απέκτησε τέτοια φήμη αρετής και σωφροσύνης, ώστε οι απόγονοι του, οι οποίοι ονομάζονταν μέχρι τότε Ηρακλείδες, πήραν το όνομα Αιπυτίδες.

89. Στο χάσμα που ακολουθεί πιθανώς να περιγραφόταν με ποιο τρόπο απέφευγαν οι γονείς να θυσιάσουν τις κόρες τους. Αρκετά πλήρη περιγραφή της περίστασης δίνει ο Παυσανίας (4 9 3 κ.ε.).


91. Πρόκειται ίσως για τον Αρχία που αναφέρεται στην επόμενη παράγραφο.


93. Αναφέρεται στον κυνηγό Ακταίωνα που κατασπαράχτηκε από τα σκυλιά του - πρβλ. Τέταρτο Βιβλίο, κεφ. 81.

94. Γι' αυτόν τον Αγαθοκλή δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο. 95. Οι γεωμόροι ήταν μία από τις κοινωνικές και πολι

τικές τάξεις στην Αθήνα και στη Σάμο, καθώς και στις Συρακούσες όπου όμως ονομάζονταν «γαμόροι». Στην Αθήνα αποτελούσαν τη μέση κοινωνική τάξη, μεταξύ των ευπατριδών, που ήταν οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, και των δημιουργών, δηλαδή των τεχνιτών. Οι γεωμόροι ήταν οι μικροί γαιοκτήμονες και οι ελεύθεροι γεωργοί. Στη Σάμο, οι

224

ΣΧΟΛΙΑ

γεωμόροι αποτελούσαν την αριστοκρατία και συγκέντρωναν όλες τις εξουσίες στα χέρια τους.

96. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 2, σ. 214-15 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

97. Αναφέρεται στον βασιλιά των Μεσσηνίων Ευφαή' πρβλ. Παυσανίας, 4 10 3 κ.ε.

98. Κώδικας Βατικανός, 1354· πρβλ. Jacoby, F. Gr. Hist. 2 Β, σσ. 513-14.





103. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική ΣνλΛο-γή, τ. 4, σσ. 277-78 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).


225

ΣΧΟΛΙΑ




108. Οι επευνάκτες ήταν ένα σώμα στη Σπάρτη από είλωτες, που δημιουργήθηκε κατά τους Μεσσηνιακούς πολέμους. Λόγω των απωλειών που είχαν υποστεί, οι Σπαρτιάτες «τους κατέταξαν» στα άδεια συζυγικά κρεβάτια των γυναικών της Σπάρτης - βλ. Αθηναίος, 271 c: ους και πολί-τας ύστερον ποιήσαντες προσηγόρευσαν επευνάκτονς, οτι κατετάχθησαν άντι τών τετελεντηκοτων εις τάς στιβάδας. Παρακάτω ταυτίζονται με τους «παρθενίες», άλλο σώ -)α.α ειλώτων που συστάθηκε την ίδια περίοδο.



111. Πρόκειται για το Ρήγιο. 112. Ως υπάλληλος, δηλαδή, που ήταν επιφορτισμένος με

την ασφάλεια τους. 113. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Σνλλο-

226

ΣΧΟΛΙΑ

γη, τ. 4, σσ. 279-80 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).


115. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλαάδες, Ε, 556-60 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826).

116. Ο γνωστός λυρικός ποιητής που έστειλαν οι Αθηναίοι στους Σπαρτιάτες για να ηγηθεί του στρατού τους.


118. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλιάδες, A, 385-92 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826).



121. Αναφέρεται στους Επιζεφύριους Λοκρούς της Νότιας Ιταλίας.

122. Τον Κάστορα, δηλαδή, και τον Πολυδεύκη, τους Διόσκουρους. Οι Σπαρτιάτες, όμως, ισχυρίζονταν πως κατάγονταν από τον βασιλιά Τυνδάρεω, κι έτσι η απάντηση τους δεν μπορούσε να εκληφθεί ως απόρριψη της αίτησης των κατοίκων των Λοκρών.

123. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο-

227

ΣΧΟΛΙΑ


124. Για εκτενέστερες αναφορές επί των Επτά Σοφών της αρχαιότητας, πέρα από τα αποσπάσματα που ακολουθούν, βλέπε Διογένης Λαέρτιος, Βιβλίον Πρώτον, εκ. ΚΑΚΤΟΣ, «Οι Έλληνες», τ. 303.

125. Οι περίφημοι Τυραννοκτόνοι της Αθήνας - ο Αρμόδιος σκότωσε τον Ίππαρχο, τον γιο του Πεισίτρατου. Ο Πεισίστρατος ήταν τύραννος των Αθηνών από το 560 μέχρι το 527 π.Χ., με μικρές διακοπές. Οι δυο γιοι του συνέχισαν το τυραννικό τους καθεστώς, μέχρις ότου ο Ίππαρχος δολοφονήθηκε το 514 και ο Ιππίας αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 510 π.Χ.


127. Πρβλ. Ηρόδοτος, A' 53 κ.ε. 128. To 546 π.Χ. 129. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο

γή, τ. 4, σσ. 281-283 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).



132. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Σνλλο-

228

ΣΧΟΛΙΑ


133. Απόσπ. 923 Nauck. 134. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο



136. Σκότωσε σε μονομαχία τον στρατηγό των Αθηναίων Φρύνωνα, που ήταν νικητής Ολυμπιακών αγώνων και διάσημος για το θάρρος και την ανδρεία του, όταν οι Αθηναίοι βρίσκονταν σε πόλεμο με τους Μυτιληναίους, για την κατοχή του Σιγείου στον Ελλήσποντο.


138. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 2, σσ. 21.8-219 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

139. Η ιστορία του Μίλωνα που η δύναμη του τον οδήγησε στον θάνατο δίνεται από τον Στράβωνα, ΣΤ, I, 12.

140. Για τον Πολυδάμαντα βλ. Παυσανίας, ΣΤ, 5, 4 κ.ε. 141. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο


142. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλιάδες, Β, 555-559 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826).

229

ΣΧΟΛΙΑ

143. Των Δελφών, περί το 590 π.Χ. 144. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο


145. Ουλπιανός, Υπόμνημα εις Δημοσθένους «Κατά Τι-μοκράτους», 9, σ. 805, εκ. W. Dindorf, Οξφόρδη, 1846-1851.

146. Ο Φάλαρις ήταν τύραννος του Ακράγαντα, από το 570 μέχρι το 554 π.Χ.




150. Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Δευτέρα, κεφ. 32, 2-3.

151. Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Δευτέρα, κεφ. 34, 6.

152. 711-710 π.Χ. 153. Ευσέβιος, Ευαγγελική Προπαρασκευή, I, 10, 488c. 154. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο



230

ΣΧΟΛΙΑ


157. To κείμενο μέσα στην παρένθεση πρόκειται ασφαλώς για παρατήρηση μεταγενέστερου σχολιαστή.



160. Ο γιος του Κροίσου ήταν εκ γενετής βωβός. 161. Ο Ηρόδοτος αναφέρει (Α, 85) πως το παιδί μίλησε

την ημέρα που οι Πέρσες κατέλαβαν τις Σάρδεις. 162. Της πυράς που προοριζόταν για να κάψει τον ίδιο-

βλ. παραπάνω κεφ. 2. 163. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο



165. Σχοΐνος, εκτός από το φυτό, λεγόταν και μέτρο καταμέτρησης εδαφικών εκτάσεων, που χρησιμοποιούνταν κατά τη διανομή γεωργικών κλήρων σε νέους αποίκους. Στο Ηρόδοτο το μέτρο τούτο καλείται Αιγύπτιος σχοϊνος και καθορίζεται ίσο με 2 περσικούς παρασάγγας ή 60 στάδια, κατ' άλλους όμως συγγραφείς ισούται με 30 ή 40 στάδια.

231

ΣΧΟΛΙΑ

166. Στην πομπή των Παναθηναίων. 167. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο



169. Από το 578 μέχρι το 535 π.Χ. 170. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο


171. Βλ. Καλλίμαχος, Ίαμβοι, 124 κ.ε. 172. Σύμφωνα με τον Τ. Heath (A History of Greek Mathe

matics, 1, σελ. 142), το «των κύκλων τα επτά μήκη» σημαίνει τις περιφέρειες των επτά κύκλων», που δεν είναι παρά οι τροχιές του ήλιου, της σελήνης και των πλανητών.

173. Τούτες οι γραμμές του Καλλίμαχου έχουν αποκατασταθεί καλύτερα μετά την ανακάλυψη των παπύρων της Οξυρύγχου και δίδονται ως εξής:

τούξεϋρ' ο Φρνξ Ευφορβ[ος], όστις ανθρώπων τρ[ίγ]ωνα και σκ[αληνά] πρώτος εγρ[α]ψε και κύκλον έπ[ταμήκε', ήδε νηστεύειν τών εμπνεό[ντ]ων είπεν οί δ' ύπήκουσαν ού πάντες, αλλ' ους είχεν [ούτερος δαίμων. «...που ανακάλυψε ο Φρύγας Εύφορβος, που από τους

ανθρώπους πρώτος σχεδίασε τρίγωνα και σκαληνά και κύκλο επταμήκη, και να νηστεύουν από τη σάρκα των ζωντανών, είπε, μα δεν τον υπάκουσαν όλοι, αλλά όσους κατείχε άλλος θεός».

232

ΣΧΟΛΙΑ

174. Φιλόσοφος, πολιτικός, στρατηγός και μαθηματικός των αρχών του τέταρτου προ Χριστού αιώνα.

175. Η σημασία της φράσης είναι: Αν ήμουν ψύχραιμος, θα σας τιμωρούσα για τα μεγάλα σφάλματα που κάνατε, επειδή όμως οργίστηκα και η τιμωρία που θα σας επέβαλα θα ήταν δυσανάλογη, δεν σας τιμώρησα.

176. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 4, σσ. 293-295 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de B o o r , Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

177. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 2, σ. 423 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de B o o r , Buttner-Wobst , 1906 κ.ε.).

178. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 4, σ. 295 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de B o o r , Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).


180. Ευριπίδης, Φοίνισσαι, 1364-1375. 181. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο

γή, τ. 4, σ. 295 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de B o o r , Buttner-Wobst , 1906 κ.ε.).


183. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 4, σ. 296 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini

233

ΣΧΟΛΙΑ

Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).


185. Όπως είναι η απόλυτη εξουσία. 186. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο


187. Ο Καμβύσης ήταν βασιλιάς των Περσών από το 529 μέχρι το 522 π.Χ., η άλωση των εν λόγω πόλεων έγινε το 550 π.Χ.

188. Οι κάτοικοι της περιοχής γύρω από το μαντείο του Άμμωνα στην όαση που σήμερα ονομάζεται Σίβα.



191. Προφανώς ο σκοπός του Πολυκράτη ήταν να αναγκάσει να γίνουν σύμμαχοι του όλοι όσοι διέθεταν ναυτικό στόλο.

192. Η αναφορά αυτή μπορεί να γίνεται σχετικά με το τέλος του Πολυκράτη που περιγράφει ο Ηρόδοτος (3, 125).


234

ΣΧΟΛΙΑ

194. Άλλο όνομα για τον Ηγησίστρατο. 195. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο




198. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Τετάρτη, 23 3.

199. Τα αυτιά, δηλαδή, και τη μύτη του - την ιστορία του δίνει ο Ηρόδοτος (3 153 κ.ε.) που ονομάζει τον Ζώπυρο γιο του Μεγάβυζου.

200. Αναφέρεται ίσως στις καυχησιολογίες των Βαβυλωνίων (βλ. Ηρόδοτος, 3 151) ότι οι Πέρσες θα καταλάμβαναν τη Βαβυλώνα μόνο όταν «θα γεννούσαν τα μουλάρια».

201. Περί το 520 π.Χ. Ετούτοι οι Τυρρηνοί είχαν έρθει μάλλον από τη Μικρά Ασία κι είχαν εγκατασταθεί στη Λήμνο περί το 700 π.Χ. και δεν πρέπει να συγχέονται με τους Τυρρηνούς (Ετρούσκους) της Ιταλίας.

202. Πρόκεινται μάλλον για δώρα που υπαγορεύονται από την ανάγκη. Σύμφωνα με σύγχρονους ιστορικούς ο Μιλτιάδης κατέλαβε τη Λήμνο περί το 510 ή περί το 493 π.Χ.


204. Ο Σέξτος βρισκόταν στον ρωμαϊκό στρατό κατά την πολιορκία της πόλης Αρδέας, το 510 π.Χ.

235

ΣΧΟΛΙΑ


206. Τούτος ο πόλεμος, που έγινε το 510 π.Χ., περιγράφεται πληρέστερα στο Δωδέκατο βιβλίο, 9-10.

207. Επί των Σπαρτιατών, περί το 506 π.Χ. 208. Πρβλ. Ηρόδοτος, 5 102. 209. Εννοούνται οι κάτοικοι της Ιωνίας, όταν είδαν να

απειλούνται από τον περσικό στόλο' πρβλ. Ηρόδοτος, 6 7. 210. Εννοείται η ναυμαχία της Λάδης, το 494 π.Χ. 211. Η Ερέτρια είχε λεηλατηθεί και καεί από τους Πέρ

σες, λίγες ημέρες πριν τη μάχη του Μαραθώνα, το 490 π.Χ. 212. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο


213. Κατά τη μάχη του 'Ελωρου, περί το 491 π.Χ. 214. Τύραννος του Ακράγαντα από το 488 μέχρι το 472

π.Χ. 215. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο


216. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλιάδες, Δ, 266-278 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826).

217. Πρόκειται για τον γνωστό Αθηναίο ναύαρχο στον πόλεμο του Κοινού της Δήλου με την Περσική αυτοκρατορία και αρχηγό του συντηρητικού κόμματος των Αθηνών μέχρι τον οστρακισμό του, το 461 π.Χ.

218. Στον Μιλτιάδη είχε επιβληθεί πρόστιμο πενήντα τάλαντα για την ανεπιτυχή επίθεση του στο νησί της Πάρου, το 498 π.Χ.

236

ΣΧΟΛΙΑ




222. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Ενδέκατη, 1 1.

223. Που σημαίνει ότι οι μητροπόλεις της Ελλάδας δεν πρέπει να ζητούν βοήθεια από τις αποικίες που είχαν ιδρύσει παλαιότερα στη Σικελία.


225. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Πέμπτη, κεφ. 6, 3-4.

226. Ευστάθιος, Παρεκβολαι εις τήν Όμηρου Όδΰσσεια, 20ο Βιβλίο, σ. 1896 (εκ. Stallbaum, Λειψία, 1825-30).

227. Ευστάθιος, Παρεκβολαι εις τήν Όμηρου Όδΰσσεια, 24ο Βιβλίο, σ. 1962 (εκ. Stallbaum, Λειψία, 1825-30).

228. Ιωάν. Τζέτζης, Εις Λυκάφρονος Άλεξάνδραν, στ. 717 (εκ. Ε. Scheer, Βερολίνο, 1911).

229. Ευδοκία, Ίωνιάς, 322 (εκ. J.Flach, Λειψία, 1880). 230. Ευστάθιος, Παρεκβολαι εις τήν Όμηρου Ίλιάδα, Ιο

Βιβλίο, σ. 1390 (εκ. Stallbaum, Λειψία, 1825-30).

237

Διόδωρος Σικελιώτης-(6) -

Education

Transcript of Διόδωρος Σικελιώτης-(6) -