Παράρτημα 6ου Γυμνασίου...

Παράρτημα 6ου Γυμνασίου Βόλου

Παράρτημα 6ου Γυμνασίου ΕΚΚΝ Βόλου _______________________________________2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ........................................................................................................3

Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΑΛΒΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ .......................................................................4

Ο αρραβώνας .........................................................................................................................6

Αρραβώνας αγέννητων παιδιών ..........................................................................................6

Αρραβώνας νηπίων.............................................................................................................7

Αρραβώνας μέσω προξενητή ..............................................................................................8

Ο λόγος ................................................................................................................................12

Η προετοιμασία της προίκας.................................................................................................14

Παίρνοντας το νήμα κι ορίζοντας ημερομηνία ......................................................................16

Ο Γάμος ...............................................................................................................................16

Οι γαμήλιες προσκλήσεις..................................................................................................17

Τα γαμήλια δώρα..............................................................................................................18

Η νύχτα πριν το γάμο........................................................................................................19

«Οντάς» ή δωμάτιο υποδοχής ( krushq) ............................................................................19

Η μέρα του γάμου.............................................................................................................25

Η είσοδος του γαμπρού στο « gjerdek» ( στο νυφικό δωμάτιο) .........................................28

Σπάζοντας το kulac (ψωμί) ...............................................................................................29

Η πρώτη επίσκεψη της νύφης ...............................................................................................30

Οι επισκέψεις της νύφης στην οικογένειά της .......................................................................30

Μπάτσελορ πάρτι ( kanagjeqi)..............................................................................................31

Η βαφή με χέννα ..................................................................................................................31

Η νύχτα της εργένικης γιορτής (μπάτσελορ) ........................................................................32

Αξιολόγηση του παραδοσιακού αλβανικού γάμου ................................................................34

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ .....................................................................35

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΣΤΟΛΕΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ...........................................................................38

Πηγές- Βιβλιογραφία............................................................................................................42

3 ____________________________________________Ο Παραδοσιακός Αλβανικός Γάμος

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

Κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά μοναδική μας έγνοια - τόσο εμάς των καθηγητών

όσο και των μαθητών μας, ήταν να προσεγγίσουμε τον πολιτισμό της γειτονικής μας χώρας,

της Αλβανίας, πληρέστερα και με όσο το δυνατό μεγαλύτερη ευαισθησία. Απώτερος στόχος

μας ήταν να βοηθήσουμε τους ανθρώπους εκείνους που συνωστίζονται μέσα σε λίγα μόλις

τετραγωνικά να αισθανθούν τη χαρά και την ικανοποίηση της επαφής με τη γενέτειρά τους,

τον πολιτισμό, αλλά και τους ανθρώπους της. Καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα τέτοιο

κλίμα συνεργασίας μεταξύ μας και να τους μεταδώσουμε τόσο ζήλο για έρευνα και μάθηση,

ώστε σήμερα με υπερηφάνεια σας παρουσιάζουμε ολοκληρωμένη την προσπάθειά μας αυτή.

Συμμετείχαν όλοι - κανείς τους δεν αρνήθηκε - και τους ευχαριστούμε από την καρδιά μας,

καθώς χωρίς τη δική τους συμβολή πολλές πτυχές από τις συνήθειες του αλβανικού λαού θα

παρέμεναν άγνωστες σε μας σήμερα, απλά ξεχασμένες πίσω απ’ το χρόνο. Ευχαριστούμε κι

εσάς που αγκαλιάσατε την προσπάθειά μας αυτή, καθώς με την αποδοχή σας μας δίνετε το

έναυσμα να συνεχίσουμε και στο μέλλον!

Σας παρουσιάζουμε, λοιπόν, την «άγνωστη μέχρι τώρα σε πολλούς Αλβανία»– και

συγκεκριμένα, τον παραδοσιακό αλβανικό γάμο, την ιστορία της αλβανικής μουσικής, αλλά

και την παραδοσιακή αλβανική φορεσιά και σας αφήνουμε να εντοπίσετε τα στοιχεία με το

έντονα βαλκανικό χρώμα, που καθρεφτίζονται στην κουλτούρα των ανθρώπων που

κατοικούν στον κάμπο του Dukaqjin.

Κοτζαγιώτου Αποστολία - Φόβος Ιωάννης


Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΑΛΒΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ

Είναι πολλά αυτά τα αξιοσημείωτα που μπορεί κανείς να διακρίνει στην παράδοση των

γειτονικών λαών μας στα Βαλκάνια. Για τους Αλβανούς ή Σκιπετάρους ή « γιους του αετού »

ο γάμος αντιπροσωπεύει μια στιγμή ιδιαίτερης σπουδαιότητας στη ζωή τους, τόσο από την

άποψη της δομής, οργάνωσης και σύνθεσης της οικογένειας, όσο και από την πλευρά των

ιστορικών αξιών της οικογένειας και της κοινωνίας ως τμήμα του ανθρώπινου πολιτισμού.

Κατακτημένοι από τους Τούρκους για τετρακόσια ολόκληρα χρόνια οι Αλβανοί γείτονές μας

διατήρησαν το ιδιόρρυθμο ήθος να αντιμετωπίζουν τις γυναίκες με απροκάλυπτη

περιφρόνηση – σχεδόν απέχθεια. Όσον αφορά την εξαγορά της νύφης από το γαμπρό ήταν

έθιμο πανάρχαιο κι εφαρμοζόταν σε πολλές περιοχές της Αλβανίας. Μέχρι πριν από τον

Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η τιμή μιας κοπέλας κυμαινόταν από 100 μέχρι 300 φράγκα της

εποχής, μερικές φορές και περισσότερα, αν ο γαμπρός τύχαινε να είναι πλούσιος. Γενικά,

όμως, ο γάμος στα απρόσιτα κορφοβούνια της Αλβανίας ήταν υπόθεση δύσκολη, όχι μόνο

για την αντιπάθεια του άντρα προς τη γυναίκα, όχι μόνο για το κόστος της νύφης, αλλά για

την εθιμική απαγόρευση της επιμιξίας ανάμεσα σε πολλές και πολυάνθρωπες πατριές ή

φάρες, οι οποίες από την αρχαιότητα θεωρούνταν σχεδόν « συγγενείς» και οι μεταξύ τους

διασταυρώσεις «επιμιξίες».

Ουσιαστικά, ένας γάμος αντιπροσωπεύει μια λατρευτική πράξη σε μια παραδοσιακή

ιεροτελεστία της εθιμοτυπικής οικογενειακής ζωής, όπου πρωταγωνιστές είναι ο νεαρός

άντρας και η νεαρή γυναίκα. Θεωρούνται σύζυγοι μετά το γάμο, ο οποίος ολοκληρώνεται με

την τελετή γάμου και την επίσημη πράξη που τελείται στο δημαρχείο. Επιπλέον, το

παντρεμένο ζευγάρι αντιπροσωπεύει τη διμερή φιλία μεταξύ δύο οικογενειών και σύμφωνα

με την παραδοσιακή κοινωνική οργάνωση μεταξύ των αδερφών και των συγγενών, που

ανήκουν στη νύφη και το γαμπρό. Αυτή η σύνθετη δομή της φιλίας είναι μια έκφραση της

ιεραρχικής λειτουργίας της αλβανικής κοινωνίας μέσα σε μια μακρά περίοδο ιστορίας.

Φυσικά, σήμερα, αυτή η ουσιαστική δομή θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν εκμηδενισμένη

ή πάλι θα μπορούσαμε να πούμε πως συνεχίζει να ζει στο υποσυνείδητο των ανθρώπων που

την κληρονόμησαν. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα απ’ την αρχή, και συγκεκριμένα ας

ξεκινήσουμε την αναδρομή μας από τον αρραβώνα.


Ο αρραβώνας

Αφότου ο γάμος γίνεται σκοπός της ζωής του νεαρού ζευγαριού ο αρραβώνας θεωρείται

το προκαταρκτικό της στάδιο. Βέβαια, μιλάμε για μια παλιά σχετικά παράδοση σχετικά με

την οργάνωση της οικογενειακής ζωής, γι’ αυτό και συχνά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με

ποικίλους τύπους αρραβώνα, στους οποίους θα αναφερθούμε στη συνέχεια.

Ο μέσος όρος της ηλικίας αρραβώνα για τον άντρα ήταν από είκοσι έως τριάντα χρόνων,

ενώ για τη γυναίκα από δεκαπέντε έως δεκαοκτώ. Εξαιρέσεις στον κανόνα υπήρχαν, μα ήταν

σπάνιες και συχνά ακραίες.

Αρραβώνας αγέννητων παιδιών

Ο αρραβώνας αγέννητων ακόμη παιδιών είναι μια αρχαϊκή μορφή αρραβώνα, που σήμερα

έχει πάψει να υφίσταται, μα που τη συναντήσαμε μέχρι λίγα χρόνια μετά τον 2ο Παγκόσμιο

πόλεμο. Αυτή η μορφή αρραβώνα λάμβανε χώρα στη διάρκεια περιστασιακών

συγκεντρώσεων- συνήθως πανηγυριών- όταν δύο έγκυες γυναίκες ήταν φίλες, ειδικά αν η

φιλία τους βασιζόταν σε καλές σχέσεις μεταξύ των οικογενειών τους και υπήρχε

αλληλοεκτίμηση ανάμεσά τους βασισμένη στον πλούτο, την τιμή, το θάρρος και τον

πατριωτισμό που διέθεταν. Ο αρραβώνας γίνονταν με προφορική συμφωνία μεταξύ των δύο

εγκύων γυναικών- χωρίς να συμβουλευτούν το σύζυγο ή οποιονδήποτε άλλο από την

οικογένεια, ακόμη και την κεφαλή του σπιτιού- ειδικά αν τα μωρά ανήκαν σε διαφορετικό

φύλο. Ο αρραβώνας αυτού του είδους ήταν υποχρεωτικός και τον σέβονταν όλοι. Σε

περίπτωση που κάποια από τις δύο οικογένειες τον αμφισβητούσε, η ντροπή έπρεπε να

ξεπλυθεί μόνο με αίμα. Οι οικογένειες περίμεναν ωσότου τα παιδιά τους φτάσουν σε ηλικία

γάμου κι έπειτα θα λάμβανε χώρα η γαμήλια τελετή. Επειδή αυτή ήταν μια άγρια μορφή

αρραβώνα, ο γάμος που θα επακολουθούσε θα προκαλούσε συνήθως μεγάλη δυσαρέσκεια

και μια αφύσικη σχέση μεταξύ των συζύγων- πιθανή αιτία διαζυγίου- η οποία θα επηρέαζε

και τις αγαθές ως τότε σχέσεις των δύο οικογενειών. Αυτός, άλλωστε, ήταν και ο λόγος που

αυτή η πρακτική εγκαταλείφτηκε και σήμερα δεν καταγράφονται τέτοιες περιπτώσεις. Γι’

αυτή τη μορφή αρραβώνα δεν είναι απαραίτητο το προξενιό. Ακόμη κι αν γινόταν δημόσια

μετά τη γέννηση των παιδιών, οι τυπικές τελετές διεξάγονταν μόνο όταν τα παιδιά έφταναν

στην κατάλληλη ηλικία, εφηβεία ή και αργότερα. Καθώς αυτού του είδους ο αρραβώνας ήταν

μια συμφωνία μεταξύ γυναικών ( μητέρων) σε οικογένειες με αυστηρή πατριαρχική δομή-

όπου ήταν ιεραρχικά σεβαστό- μας οδηγεί στο να πιστεύουμε ότι ήταν ένα κατάλοιπο από την


αρχαϊκή δομή και οργάνωση της οικογένειας- θέμα που θα προσπαθήσουμε να

προσεγγίσουμε σ’ ένα σύνθετο τμήμα.

Αρραβώνας νηπίων

Όσον αφορά τη διαδικασία είναι ανάλογος με τον αρραβώνα αγέννητων παιδιών μόνο που

τώρα ο αρραβώνας γίνεται από τις μανάδες, ενώ τα παιδιά τους είναι ακόμη στις κούνιες. Σε

παρόμοιες περιστάσεις και συνθήκες αξιολόγησης, σε στιγμή που θεωρούν κατάλληλη-

συνήθως κατά τη διάρκεια εκδηλώσεων και με αμοιβαία συμφωνία- οι μητέρες συμφωνούν

για τον αρραβώνα των παιδιών τους. Κατόπιν αυτού πληροφορούν τους συζύγους τους και

την κεφαλή του σπιτιού παρουσία των υπόλοιπων μελών της οικογένειας. Συνήθως τα νέα

του αρραβώνα τα μαθαίνει αρχικά η πρώτη κυρία του σπιτιού, η οποία στις περισσότερες

περιπτώσεις είναι η πεθερά της γυναίκας που συμφώνησε για τον αρραβώνα. Μ’ αυτόν τον

τρόπο η ιεραρχία της οργάνωσης της οικογένειας προστατευόταν με τον ρόλο της γυναίκας

να έχει διασωθεί από τη μητριαρχική κοινωνία. Καθώς ήταν παραπλήσια κι αυτή η μορφή

αρραβώνα μ’ αυτή των αγέννητων παιδιών δεν απαιτεί την παρουσία κάποιου προξενητή. Θα

πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι ο αρραβώνας των αγέννητων παιδιών ή ακόμη και των νηπίων

συνηθίζεται να συμφωνείται και από άντρες επίσης. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί όταν

δύο άντρες συνδέονται με προηγούμενη φιλία που βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη κι

εκτίμηση κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής τους θητείας, της μετανάστευσης ή του πολέμου

και θα μπορούσε κανείς να το δει ως μία ευκαιρία εμβάθυνσης της φιλίας τους.


Αρραβώνας μέσω προξενητή

Στην αλβανική παράδοση ο αρραβώνας από προξενιό επικράτησε για πολλές

εκατονταετίες. Αν και σήμερα αυτή η μορφή αρραβώνα έχει αρχίσει να εκλείπει, πολλές

φορές ακόμη τη συναντάμε περιστασιακά. Το «ταξίδι» που ονομάζεται αρραβώνας θα

μπορούσε να ξεκινήσει από τη στιγμή που το αγόρι ή το κορίτσι φτάσουν στην κατάλληλη

ηλικία γι’ αυτό- συνήθως στο ξεκίνημα της εφηβείας. Από τη στιγμή αυτή η οικογένεια του

αγοριού και κατεξοχήν η μητέρα του, η γιαγιά του ή οι αδερφές του -ειδικά οι έγγαμες-

αρχίζουν να επιλέγουν τα κορίτσια που συγκεντρώνουν τα κατάλληλα προσόντα για το γιο

τους, τον εγγονό ή τον αδερφό τους. Οι απαιτήσεις τους είναι περισσότερες αν το αγόρι είναι

το μοναδικό στην οικογένεια. Όταν συνέβαινε αυτό, η οικογένεια προσπαθούσε να συνάψει

αρραβώνα όσο το δυνατό πιο σύντομα προκειμένου ο γάμος να γίνει την πιο σωστή στιγμή.

Σύμφωνα με την παράδοση έπρεπε να βρεθεί τότε ένας οικογενειακός φίλος που θα

αναλάμβανε το ρόλο του προξενητή και που θα προσπαθούσε να συνάψει φιλικούς δεσμούς

με οικογένειες ονομαστές για τις αρετές, το ήθος, το θάρρος, τον πατριωτισμό και την

εντιμότητά τους. Οι απαιτήσεις από την μελλοντική νύφη ήταν μεγάλες: Η νύφη έπρεπε να

έχει όσο το δυνατό περισσότερους αδερφούς και αδερφές. Η μητέρα της έπρεπε να έχει

θηλάσει όλα της τα παιδιά. Η οικογένειά της έπρεπε να ανήκει σε γνωστό σόι – όχι όμως στο

ίδιο με αυτό του γαμπρού, ενώ οι συγγενείς της έπρεπε να μην έχουν σχέση αίματος με τους

συγγενείς του γαμπρού για τουλάχιστον επτά γενιές. Η οικογένεια της νύφης ήταν

απαραίτητο να ξεχωρίζει για τη φιλοξενία και την εχεμύθειά της. Αν μια τέτοια οικογένεια

βρισκόταν, η ομορφιά και η ηλικία του κοριτσιού θεωρούνταν δευτερεύουσας σημασίας.

Βέβαια, καθώς τα χρόνια περνούσαν, η εμφάνιση του κοριτσιού γινόταν ολοένα και πιο

σημαντική.

Η μητέρα, οι αδερφές και οι θείες του αγοριού συναντούσαν αρχικά το κορίτσι

προκειμένου ν’ αποφασίσουν αν θα προχωρούσαν τη γνωριμία των δύο νέων. Μετά απ’ αυτό

η διαδικασία για το σμίξιμό τους ξεκινούσε. Προξενητής γινόταν συνήθως ο θείος του

αγοριού ( ο αδερφός της μάνας του). Το καθήκον της ένωσης του ζευγαριού, όμως, μπορούσε

να το έχει και οποιοδήποτε άλλο μέλος της οικογένειας ή και κάποιος που συγγενής ή φίλος

της οικογένειας.

Όταν ο προξενητής έπαιρνε τη συγκατάθεση της κεφαλής της οικογένειας του αγοριού,

πήγαινε στην οικογένεια του κοριτσιού προκειμένου να τους πληροφορήσει για τις προθέσεις

της οικογένειας του αγοριού. Αυτός αναλάμβανε να τους ενημερώσει για την οικογένεια του

γαμπρού, το μέγεθός της, την οικονομική και κοινωνική της κατάσταση, τις αξίες, το


χαρακτήρα, το ήθος, την πίστη, τους προγόνους και το σόι στο οποίο ανήκουν. Ταυτόχρονα

διαβίβαζε στην οικογένεια του κοριτσιού την συγκατάθεση και την τιμή της οικογένειας του

αγοριού, που είχε την ευκαιρία να εδραιώσει φιλία με τον πατέρα της κοπέλας.

Τα έξοδα φιλοξενίας - καφές, ζάχαρη και τσιγάρα - τα φέρνει ο ίδιος ο προξενητής κάθε

φορά που επισκέπτεται την οικογένεια. Ο προξενητής δεν περιμένει απάντηση από την πρώτη

κιόλας επίσκεψη. Αντίθετα, δίνει ικανό χρόνο στην οικογένεια του κοριτσιού, να σκεφτούν

την πρόταση, να ρωτήσουν τριγύρω για την οικογένεια του αγοριού, να συζητήσει το θέμα με

συγγενείς…ενώ, ο πατέρας του κοριτσιού ή ο μεγαλύτερος άντρας του σπιτιού, που εκτελεί

χρέη της κεφαλής της οικογένειας, όταν ξεπροβοδίζει τον προξενητή από το κατώφλι της

πόρτας λέει: “ αν αυτό είναι μοιραίο να γίνει, ας γίνει” .

Σύμφωνα με τη λαϊκή αντίληψη, στο δρόμο για το σπίτι της οικογένειας του κοριτσιού τα

κορδόνια από το ένα παπούτσι του προξενητή έπρεπε να είναι λυμένα. Το λύσιμο του κόμπου

συμβολίζει ότι δεν θα υπάρξει κανένα εμπόδιο στην προσπάθειά του για το σμίξιμο των δύο

νέων.

Μερικές φορές συνέβαινε ο προξενητής να επισκεφτεί πολλές φορές την οικογένεια πριν

πάρει θετική ή αρνητική απάντηση. Αυτό εξαρτάται από το πόσο καλά οι οικογένειες

γνωρίζουν η μία την άλλη ή την πληροφόρηση που παίρνουν από άλλους, κατά πόσο δηλ.

ήταν συνήθως αποφασισμένοι να δώσουν την τελική απάντηση. Όταν η οικογένεια του

κοριτσιού έχει αποφασίσει να εδραιώσει τη φιλία της με την οικογένεια του αγοριού, το

βραδάκι, αφού δειπνήσουν, η κεφαλή του σπιτιού θα ενημερώσει τον προξενητή για την

απόφαση που πάρθηκε λέγοντας: « Περιμένουμε με ανυπομονησία την καινούρια μέρα».

Αναφέρεται στο πρωί της επόμενης μέρας, όταν ο αρραβώνας θα’ χει σταθεροποιηθεί, ακόμη


κι αν δεν έχει δοθεί οριστικά υπόσχεση. Το επόμενο πρωί ο πατέρας του κοριτσιού ή κάποιος

άλλος θα προσκαλέσει τους γεροντότερους συγγενείς της οικογένειας και με την παρουσία

του προξενητή θα προσφέρει καφέ σε όλους. Ο προξενητής δεν θα πιει σταγόνα από τον καφέ

του αν πρώτα δεν τον συγχαρεί ο πατέρας για τον αρραβώνα. Αυτή η ιεροτελεστία, που είναι

ένα είδος άγραφου νόμου, θα αρχίσει με την πρώτη επίσκεψη του προξενητή όταν θα πει

στον πατέρα της νύφης : « κ….. μου ζητήθηκε από τον κ. …. να ζητήσω το χέρι της κόρης

σας σε γάμο με το γιο του κ. …..και έχουν την τιμή να ελπίζουν σε ισχυρούς δεσμούς φιλίας


μαζί σας. Η κεφαλή της οικογένειας τότε θα απαντήσει: « Είθε αυτός που ζήτησε τη φιλία της

οικογένειάς μου να έχει τιμή, και άφησέ το να συμβεί όπως πρέπει».

Το επόμενο βήμα της ιεροτελεστίας είναι όταν ο πατέρας του κοριτσιού απευθύνεται

στον προξενητή σ’ αυτή την επίσημη περίσταση με τα λόγια: « κύριε προξενητή, να στείλετε

τους χαιρετισμούς μου στον ……( τον φίλο της οικογένειας- τον πατέρα του αγοριού), τον

οποίο αποδέχομαι ως φίλο της οικογένειάς μου και του δίνω την κόρη μου, την ……

(ονομάζει την κόρη) για το γιο του ( ονομάζει το γιο ) κι εύχομαι να είναι ταιριασμένοι οι δυο

τους». Κι ο προξενητής του απαντά: « Ίσως να έρθουν τα πράγματα καλά και να έχετε τιμή.

Είθε να τους δείτε παντρεμένους και ν’ αποκτήσετε πολλούς εγγονούς κι εγγονές.

Συγχαρητήρια και στις δύο οικογένειες». Έπειτα ο αρραβώνας γιορτάζεται ανάμεσα στους

άντρες που παρευρίσκονται στο γεγονός, οι οποίοι σηκώνονται και χαιρετίζουν ο ένας τον

άλλο. Έπειτα κάθονται και πίνουν τον καφέ τους ως ένδειξη ότι ο αρραβώνας έχει ρυθμιστεί.

Ύστερα απ’ αυτό, ο προξενητής και ο πατέρας του κοριτσιού θα συμφωνήσουν στα

μελλοντικά στάδια της τελετής του αρραβώνα, για τα οποία θα ενημερώσει την οικογένεια

του αγοριού. Ο προξενητής περιχαρής για το γεγονός, αφού ολοκλήρωσε με επιτυχία την

αποστολή του θα επισκεφτεί το σπίτι του αγοριού και θα τους ενημερώσει για την ευχάριστη

εξέλιξη των πραγμάτων και τα επίσημα βήματα του αρραβώνα. Σ’ αυτή την περίσταση η

οικογένεια του αγοριού θα ρίξει τουφεκιές στον αέρα για να κάνει γνωστό σε όλους στη

γειτονιά πως ο κ. ……. βρήκε « νύφη για το γιο του» ( ο γιος του αρραβωνιάζεται) κι «ότι οι

δύο οικογένειες πρόκειται να δεθούν με φιλία». Ο προξενητής θα ανταμειφθεί για το

επιτυχημένο προξενιό από την οικογένεια του αγοριού. Σ τα παλιά χρόνια, ως ανταμοιβή ενός

πετυχημένου προξενιού ένα ζευγάρι κοντές κάλτσες δινόταν στον προξενητή – που

ονομάζονταν shputa, meste ή kepute. Με το πέρασμα των χρόνων διαφοροποιείται η

ανταμοιβή του μεσολαβητή και μπορεί να δέχεται μια πετσέτα με ένα ζευγάρι πλεγμένες με

κροσέ κάλτσες και εσώρουχα, αλλά και μερικές φορές χρήματα. Υπήρχαν περιστάσεις όπου ο

προξενητήε ζητά ένα χρηματικό ποσό- συχνά αρκετά μεγάλο- κι αυτά τα χρήματα

θεωρούνται « hupse» ( χαμένα χρήματα). Στον κάμπο Dukagjin αυτή η πρακτική ήταν σπάνια

σε σύγκριση με άλλες περιοχές και πολύ γρήγορα έπεσε σε αχρηστία. Σήμερα, δεν υφίσταται

καθόλου κι ο προξενητής παίρνει μόνο ένα δώρο συμβολικό.

Καθήκον του προξενητή ήταν να μεταβιβάσει στην οικογένεια του αγοριού όλα τα

μηνύματα από τον πατέρα του κοριτσιού: ρυθμίσεις που αφορούν την προετοιμασία της

προίκας, το χρόνο και τον τρόπο ανακοίνωσης του αρραβώνα κλπ. Αυτά τα ζητήματα

συνήθως κανονίζονταν με αμοιβαία συμφωνία και με τη μεσολάβηση του προξενητή ωσότου

γίνει η ανακοίνωση των αρραβώνων, οπότε και τα καθήκοντα του προξενητή

ολοκληρώνονται και παύει η μεσολάβησή του.


Ο λόγος

Ο λόγος της νύφης είναι το πρώτο στάδιο της επίσημης τελετής του γάμου στην οποία

και οι δύο οικογένειες των μελλόνυμφων συμμετέχουν. Η παρουσία του προξενητή σ’ αυτή

την τελετή είναι υποχρεωτική. Ο λόγος της νύφης λαμβάνει χώρα στο σπίτι του αγοριού κι

όλα τα έξοδα της τελετής καλύπτονται από την οικογένειά του. Είναι συνήθως μια μικρότερη

τελετή από το γάμο, αλλά συχνά μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει αναλογίες με αυτή του γάμου

ανάλογα πάντα με τις περιστάσεις: εξαρτάται από το πρόσωπο που αρραβωνιάζεται - αν

είναι ο μοναδικός γιος, την οικονομική κατάσταση της οικογένειας του γαμπρού κλπ. Η

τελετή πάντα λαμβάνει χώρα το βράδυ, όταν ένα τελετουργικό δείπνο προετοιμάζεται και

συνεχίζεται ως το μεσημέρι της επόμενης μέρας, όταν θα δοθεί ένα γεύμα για την περίσταση.

Η υπόσχεση - fjala- πάντα μεταβιβάζεται από τον προξενητή, που συνοδεύεται από δύο, τρία

ή και τέσσερα μέλη από την οικογένεια της νύφης. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο

προξενητής συνοδεύεται από τους θείους της νύφης, τον αδερφό της και -πολύ σπάνια- από

τον πατέρα της. Όλα τα μέλη της οικογένειας και οι συγγενείς προσκαλούνται στο σπίτι του

γαμπρού. Όλοι ονομάζονται prites- αυτοί δηλαδή που καλωσορίζουν τους καλεσμένους.

Αυτοί συχνά έρχονται στον οντά -δωμάτιο υποδοχής-πριν φτάσουν τα μέλη από την

οικογένεια της νύφης.

Αυτή η τελετή είναι οργανωμένη με τρόπο παρόμοιο με το γάμο και περιλαμβάνει

υπηρεσίες όπως: το σερβίρισμα καφέ, το μαγείρεμα, τα τσιγάρα, το δείπνο και άλλες

δραστηριότητες. Ένα άτομο πρέπει να σταθεί φύλακας στην είσοδο προκειμένου να

προαναγγέλλει την άφιξη των καλεσμένων. Τους καλωσορίζουν στην είσοδο και αρχικά τους

χαιρετίζει ο γεροντότερος από τους prites, έτσι ώστε να συνεχίσουν τα άλλα μέλη από την

οικογένεια του γαμπρού, οι οποίοι παρατάσσονται σύμφωνα με τη ηλικία. Το ίδιο κάνουν και

τα μέλη της οικογένειας της νύφης. Η πομπή θα οδηγηθεί από το θείο της νύφης ( τον αδερφό

της μητέρας της νύφης) και θα ακολουθήσουν κι άλλοι σύμφωνα με την ηλικία. Η είσοδος

στον οντά – το δωμάτιο υποδοχής για τους φίλους της οικογένειας- γίνεται επίσης σύμφωνα

με την σειρά ιεραρχίας που βασίζεται στην ηλικία, και τα μέλη της οικογένειας της νύφης

οδηγούνται μέσα στο δωμάτιο από τα γηραιότερα μέλη της οικογένειας του γαμπρού.

Κάθονται πάλι σύμφωνα με την ιεραρχία : το μεγαλύτερο σε ηλικία μέλος κάθεται στη δεξιά

πλευρά του τζακιού κι έπειτα οι νεότεροι καλεσμένοι κάθονται δίπλα του, κατεβαίνοντας ως

την είσοδο του δωματίου. Οι pritesit- μέλη της οικογένειας του γαμπρού, κάθονται στην

αριστερή πλευρά με την ίδια ιεραρχία, όπως και οι καλεσμένοι. Στο κέντρο του δωματίου

κάθεται η κεφαλή της φυλής, που συνοδεύεται από δύο ή τρία γεροντότερα μέλη της φυλής,

οι οποίοι κάθονται πάνω σε προβιά με τα πόδια σταυρωμένα και συνδιαλέγονται με τα μέλη


και των δύο οικογενειών. Άλλα μέλη της οικογένειας και της αδελφότητας κάθονται στο

χαμηλότερο τμήμα του δωματίου. Εκτός από το πότε οι περισσότεροι καλεσμένοι

προσκαλούνται, η μεγάλη ρύθμιση των καθισμάτων στο πάτωμα – cerga- είναι διαθέσιμο

μόνο για τα μέλη της οικογένειας της νύφης. Υπηρέτες στέκονται, έτοιμοι να σερβίρουν

καφέ, τσιγάρα, νερό κλπ. Αφού όλοι οι καλεσμένοι πάρουν τις θέσεις τους ο γεροντότερος

από το πάρτι του καλωσορίσματος αρχίζει τη συζήτηση με το να χαιρετίσει τους νέους φίλους

της οικογένειας ζητώντας να μάθει πώς ήταν το ταξίδι κλπ., ενώ τους παρακαλεί να

αισθανθούν σαν στο σπίτι τους. Έπειτα, ανταλλάσσουν ερωτήσεις και σχόλια για τα

καθημερινά προβλήματα, στέλνουν χαιρετισμούς στο μεγαλύτερο στην ηλικία μέλος του

σπιτιού ή για άλλα πρόσωπα συγγενικά ή από τη γειτονιά, οι οποίοι γνωρίστηκαν με την

οικογένεια της νύφης κλπ. Όταν και τα δύο μέρη παίρνουν τις θέσεις τους, θα διανείμουν τα

τσιγάρα (ιστορικά, ένα κουτί με καπνό περνούσε ανάμεσα στους καλεσμένους στο δωμάτιο

έτσι ώστε μπορούν να στρίβουν τσιγάρα εκ περιτροπής, και θ’ ανταλλάξουν κουτιά με καπνό

φτιαγμένα από « bakfan»). Μετά από αυτό τους σερβίρεται καφές.

Σύμφωνα με τον κανονισμό κανείς δεν πίνει πρώτος καφέ, αν όλοι δεν έχουν

σερβιριστεί, γιατί αυτός είναι ο καφές για την έκφραση των συγχαρητηρίων. Όταν όλοι

έχουν πάρει τον καφέ τους δύο από τα πιο σεβαστά μέλη και από τις δύο οικογένειες

σηκώνονται και συγχαίρουν ο ένας τον άλλο, ενώ ακολουθούν και οι υπόλοιποι που

βρίσκονται στο δωμάτιο. Η υπόσχεση -λόγος- που η κόρη έχει δώσει στην οικογένεια του

γαμπρού συνήθως παραδίνεται από το θείο (τον αδερφό της μητέρας της) της μέλλουσας

νύφης. Αμοιβαία συγχαρητήρια ανταλλάσσονται ανάμεσα σε όλους όσους παρευρίσκονται

στο δωμάτιο. Μετά από αυτή την επίσημη πράξη, οι εορτασμοί συνεχίζονται με τραγούδια

που εκτελούνται από τραγουδιστές, που προσκαλούνται ειδικά για την περίσταση. Οι

εορτασμοί συνεχίζονται ως αργά το απόγευμα. Την επόμενη μέρα η οικογένεια του γαμπρού

προσφέρει πρωινό κι έπειτα μεσημεριανό, ενώ μετά απ’ αυτό τα μέλη της οικογένειας της

νύφης αναχωρούν και μαζί μ’ αυτό οι εορτασμοί παίρνουν τέλος.

Η οικογένεια του γαμπρού προετοιμάζει λιτά δώρα για τα μέλη της οικογένειας της

νύφης που τους επισκέπτονται, τέτοια όπως κάλτσες, πουκάμισα, πετσέτες κλπ., τα οποία

παίρνουν ενώ φεύγουν από το σπίτι του γαμπρού ή δίνονται στον προξενητή, ο οποίος με τη

σειρά του τα διανέμει στα μέλη της οικογένειας. Μερικές φορές τα δώρα περιείχαν λιγοστά

χρήματα. Όταν μία χήρα ή διαζευγμένη γυναίκα αρραβωνιαζόταν, ο λόγος της γαμήλιας

τελετής δεν ήταν οργανωμένος. Σε τέτοιες περιπτώσεις μόνο επτά άνθρωποι από την πλευρά

του γαμπρού πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη από το σπίτι κι αυτό λαμβάνει χώρα μια Τρίτη.

Μια χήρα ή διαζευγμένη γυναίκα φορά μόνο γυναικεία ρούχα κι όχι κοριτσίστικα, ακόμη κι

αν ζει στο σπίτι των γονιών της περιμένοντας να ξαναπαντρευτεί.


Η προετοιμασία της προίκας

Από τη στιγμή που το κορίτσι δώσει λόγο, αρχίζει να ετοιμάζει την προίκα της. Στα

παλιότερα χρόνια, όταν η νύφη έπρεπε να φτιάξει τα ρούχα για την οικογένεια του γαμπρού,

η οικογένεια του γαμπρού έπρεπε να εκπληρώσει τις απαιτήσεις της οικογένειας της νύφης

στέλνοντας τουλάχιστον εκατό κιλά μαλλί και το λιγότερο εκατό γυάρδες βαμβάκι για

ρουχισμό και την ύφανση των πουκαμίσων, των αντρικών παραδοσιακών παντελονιών, αλλά

και για τις γυναικείες μπόλιες, τις μάλλινες κάλτσες, τα χαλάκια για το σπίτι και τους

υφασμάτινους σάκους για τη μεταφορά αντικειμένων. Επιπρόσθετα, η μέλλουσα νύφη θα

πρέπει να πλέξει με βελονάκι διάφορα είδη ρούχων και καλύμματα για το νοικοκυριό με

εξαίρεση τα ‘αντικείμενα της αγοράς’ - όπως αναφέρονται τα αντικείμενα που παράγονται

από τεχνίτες ή βιομηχανίες, τέτοια όπως ποικίλα συμπληρώματα ρουχισμού. Η αγορά αυτών

των αντικειμένων θα είναι το τελικό βήμα στην ολοκλήρωση της προετοιμασίας της προίκας.

Η νύφη θα προετοιμάσει όλα τα ρούχα για τον εαυτό της, τον σύζυγό της και τα

μελλοντικά παιδιά τους, όπως ακριβώς τα ρούχα που θα φορά στην γεροντική της ηλικία,

αλλά και κατά την ώρα του θανάτου της, καθώς και το σάβανο που θα καλύψει το νεκρό της

σώμα.


Αυτά τα αντικείμενα και τα ρούχα φυλάσσονταν σε δύο ξύλινες κασέλες που

αγοράζονταν από την αγορά μαζί με τα ‘αντικείμενα αγοράς’. Το δίπλωμα των ρούχων στις

κασέλες ακολουθούσε μια συγκεκριμένη σειρά αντιπροσωπεύοντας τη χρονολόγηση της

ζωής, αρχίζοντας από την ημέρα του γάμου. Στο πάνω μέρος τοποθετούνταν η νυφική

φορεσιά, έπειτα τα ρούχα για τη ζωή της ως ενήλικη, μετά τα ρούχα για τη γεροντική της

ηλικία και τέλος για το θάνατό της.


Κατά τη φάση της προετοιμασίας της προίκας ή όπως καλείται «φάση του αρραβώνα» το

κορίτσι απαγορεύεται να βγαίνει έξω και συναναστρέφεται με τις φίλες της σπάνια πια, ενώ

δεν κυκλοφορεί ούτε στη γειτονιά ή το χωριό και είναι προσεκτική μην τυχόν και τη δουν

έξω από την αυλή της ή μην την συναντήσει τυχαία ο μέλλων σύζυγός της. Ως εξωτερική

ένδειξη αρραβώνα το κορίτσι φορά ένα λευκό μαντίλι στο κεφάλι. Έτσι, τον περισσότερο

χρόνο της η κοπέλα τον αφιερώνει στο να υφαίνει τα προικιά της κι αυτός ο χρόνος είναι μια

μεταβατική περίοδος στη ζωή της στη διάρκεια της οποίας ονειρεύεται την έγγαμη ζωή που

πλησιάζει.

Παίρνοντας το νήμα κι ορίζοντας ημερομηνία

Αφού ολοκληρωθούν οι ετοιμασίες, οι οποίες μπορεί και να διαρκέσουν πολλά χρόνια,

θα φτάσει επιτέλους η στιγμή που η οικογένεια του γαμπρού θα επισκεφτεί την οικογένεια

της νύφης, για να κλείσει τη συμφωνία και να «πάρει την κλωστή», όπως λένε. Η μέρα,

λοιπόν, του γάμου πλησίαζε και το μόνο που απέμενε πια ήταν να οριστεί η ημερομηνία για

το γάμο του ζευγαριού. Σύμφωνα με την παράδοση η μέρα του γάμου θα οριζόταν για μια

Δευτέρα ή Πέμπτη -κάτι που σήμερα δεν ισχύει, καθώς η πλειοψηφία του πληθυσμού

εργάζεται εκείνες τις μέρες κι έτσι, η τελετή του γάμου λαμβάνει χώρα συνήθως Κυριακή.

Προηγουμένως, μόνο οι Σλάβοι συνήθιζαν να τελούν τους γάμους τους Κυριακή.

Η κεφαλή της οικογένειας του γαμπρού την ημέρα που ορίζεται η ημερομηνία γάμου,

καθορίζει και την ποσότητα των ρούχων που θα αγοραστούν για τη νύφη και την επόμενη

μέρα μαζί με τη μητέρα της νύφης ή την κεφαλή της οικογένειάς της θα βγουν για ψώνια.

Σύμφωνα με τη συμφωνία που ήδη έγινε, θα αγοράσουν «αντικείμενα αγοράς» απαραίτητα

για το νοικοκυριό του ζευγαριού, όπως ξύλινες κασέλες, κουβέρτες, αλλά και σκουλαρίκια,

δαχτυλίδια, περιδέραια, βραχιόλια, ρολόι χειρός, χέννα για τη νύφη κι όλα όσα το κορίτσι δεν

μπορεί να φτιάξει μόνο του. Σήμερα η αγορά των ρούχων γίνεται από το κορίτσι και τον

αρραβωνιαστικό του, ενώ συχνά συνοδεύουν το ζευγάρι οι αδερφές της νύφης για μια

δεύτερη γνώμη

Ο Γάμος

Από τη στιγμή που θα οριστεί η μέρα του γάμου στο σπίτι του γαμπρού αρχίζουν οι

ετοιμασίες για την τελετή. Η επίσημη στιγμή της έναρξης των προετοιμασιών θεωρείται η

στιγμή που τα μέλη του σπιτιού αρχίζουν να καθαρίζουν το σιτάρι για το παραδοσιακό


γαμήλιο πιάτο, που ονομάζεται qyshkek και είναι φτιαγμένο από βρασμένο σιτάρι σε νερό με

ζάχαρη. Η όλη διαδικασία έχει χαρακτήρα ιεροτελεστίας. Το σιτάρι – τρεις μέρες πριν το

γάμο- το τοποθετούν σε συγκεκριμένη ποσότητα έξω στην αυλή πάνω σε δύο sofra δηλ.

παραδοσιακά χαμηλά τραπεζάκια. Η μεγάλη κυρία του σπιτιού και τα κορίτσια της

οικογένειας και της γειτονιάς το καθαρίζουν, ενώ ταυτόχρονα τραγουδούν και χορεύουν με

το ντέφι και το « tepsi», ένα μεγάλο χάλκινο ή αλουμινένιο ταψί ψησίματος. Στη συνέχεια με

το γουδοχέρι ( dybek ) κοπανάνε το σιτάρι έτσι ώστε να βράσει ευκολότερα.

Τη στιγμή που συμβαίνουν όλα αυτά, τρεις μέρες πριν τη γαμήλια τελετή, οι άντρες του

σπιτιού αρχίζουν να ετοιμάζουν τον οντά, το δωμάτιο υποδοχής, αλλά και φροντίζουν να

προμηθευτούν τα απαραίτητα για το γαμήλιο τραπέζι.

Οι γαμήλιες προσκλήσεις

Αφού σχεδιαστεί ο γάμος σύμφωνα με τους παραδοσιακούς κανόνες, αρχίζει η

διαδικασία της πρόσκλησης των καλεσμένων, η οποία εξαρτάται από τις αποστάσεις και

ξεκινά ένα μήνα πριν την ημέρα του γάμου. Μόνο οι στενοί συγγενείς είναι δυνατό να

προσκληθούν το λιγότερο μία εβδομάδα πριν το γάμο. Το να προσκαλέσουν ένα φίλο τρεις ή

τέσσερις μέρες πριν το γάμο θεωρούνταν μεγάλη προσβολή και ήταν δικαιολογημένος αν δεν

ανταποκρινόταν στην πρόσκληση. Η πρόσκληση σε μια τέτοια περίπτωση γινόταν αποδεκτή

μόνο σε περίπτωση που μια ειδική μαντατοφόρος στελνόταν στην πόρτα του προσώπου

αυτού για να το προσκαλέσει. Προσκλήσεις που γίνονταν στην αγορά, στο μύλο ή σε κάποια

τυχαία συνάντηση δεν λαμβάνονταν υπόψη. Ο μαντατοφόρος, το πρόσωπο που μετέφερε τις

προσκλήσεις, έπρεπε να είναι άντρας και σε καμία περίπτωση παιδί ή νέος. Θεωρούνταν

ιδιαίτερη τιμή αν η κεφαλή της οικογένειας πήγαινε αυτοπροσώπως να προσκαλέσει κάποιον

στο γάμο. Οι γαμήλιες προσκλήσεις αφορούσαν όλη την οικογένεια, πράγμα που σήμαινε ότι

προσκαλούνταν όλα τα μέλη μιας οικογένειας στο γάμο ανεξαιρέτως. Όσον αφορά τις

γυναίκες προσκαλούνταν με τους άντρες τους, σαν ζευγάρια, καθώς ήταν ντροπή να

προσκαλέσουν μία γυναίκα χωρίς το σύζυγό της. Υπήρξαν περιπτώσεις που μεμονωμένα

άτομα προσκαλούνταν στο γάμο, που ήταν συνήθως η κεφαλή μιας οικογένειας, όμως αν δεν

μπορούσε να συμμετάσχει στο γάμο, θα έπρεπε να στείλει έναν άντρα από το ίδιο σπίτι, την

ίδια οικογένεια. Ένας μακρινός συγγενής προσκαλεσμένος στο γάμο θα μπορούσε να φέρει

μαζί του δύο επιπλέον άτομα να τον συνοδεύουν κι αυτό θεωρούνταν μεγάλη τιμή για την

οικογένεια του γαμπρού ή της νύφης. Ο αριθμός των προσκεκλημένων συνήθως αυξάνονταν

μετά το δείπνο, όπου ακάλεστοι -γνωστοί από το χωριό ή τα γειτονικά χωριά, φτάνουν και

μένουν όλο το βράδυ για να γιορτάσουν μαζί με τους προσκεκλημένους. Στο γάμο

προσκαλούνταν και εκπαιδευτές αλόγων ( bingji) – ακόμη κι αν δεν συνδέονταν με καμία


από τις οικογένειες- έχοντας μοναδικό σκοπό τους τη διασκέδαση των προσκεκλημένων στο

γάμο.

Αυτές οι παραδοσιακές μορφές οργάνωσης ενός γάμου ήδη ανήκουν στο παρελθόν,

καθώς σήμερα οι προσκλήσεις φτιάχνονται και γίνονται αποδεκτές μέσω τηλεφώνου ή άλλων

μορφών επικοινωνίας, ενώ είναι αποδεκτές σε κάθε τόπο κι από κάθε πρόσωπο.

Τα γαμήλια δώρα

Στους παραδοσιακούς γάμους τα δώρα είναι προορισμένα για το σπίτι που έδινε το

γαμήλιο πάρτι κι όχι για το γαμπρό. Τα δώρα ποικίλουν κάθε φορά και μπορεί να είναι ένα

κιλό ζάχαρη ή καφές, αλλά είναι δυνατό να προσφερθεί κι ένα βόδι ή ένα κριάρι.


Αυτά τα δύο τελευταία δώρα τα δωρίζουν μόνο άντρες - συνήθως οι θείοι στ’ ανίψια και οι

πολύ στενοί φίλοι στους φίλους που δημιούργησαν στη διάρκεια του πολέμου ή κατά τη

στρατιωτική θητεία. Εντωμεταξύ οι γυναίκες φέρνουν πίτες φτιαγμένες με λίπος από πρόβατο

ή βουβάλι. Με το πέρασμα του χρόνου και τον τρόπο ζωής που συνεχώς αλλάζει οι νέες

περιστάσεις έχουν ως αποτέλεσμα να προσφέρονται διαφορετικοί τύποι δώρων – από

μαχαιροπίρουνα ως αξεσουάρ ρούχων, αντικείμενα νοικοκυριού ή χρήματα.

Η νύχτα πριν το γάμο

Το πρωί πριν τη μεγάλη νύχτα ο άντρας που είχε την ευθύνη για την οργάνωση του

γάμου δίνει παραγγελία να υψωθεί από τους προσκεκλημένους η εθνική σημαία σε ορατό

σημείο στον οντά. Η κίνηση αυτή συμβολίζει το γάμο που ξεκινά επίσημα πλέον, αλλά είναι

και μία πρόσκληση στον καθένα που επιθυμεί να έρθει και να γιορτάσει μαζί με το ζευγάρι. Η

κεφαλή της οικογένειας -συνήθως ο πατέρας του γαμπρού ή ένας στενός συγγενής παραμένει

στον οντά για να καλωσορίσει όλους τους καλεσμένους που έρχονται να δώσουν τα

συγχαρητήριά τους. Οι επισκέπτες καλωσορίζονται επίσης από τον μεγαλύτερο από τ’

αδέρφια του γαμπρού. Οι επισκέπτες σερβίρονται καφέ και τσιγάρα.

«Οντάς» ή δωμάτιο υποδοχής ( krushq)

Το δωμάτιο υποδοχής των καλεσμένων ονομάζεται οντάς. Εκεί υποδέχονται τους

φίλους και πρόκειται για έναν χώρο κατάλληλα διακοσμημένο για το γάμο. Σύμφωνα με την

παράδοση οι προσκεκλημένοι στο γάμο γίνονται δεκτοί στον οντά γειτονικού σπιτιού, αφού

οι γυναίκες και τα παιδιά φιλοξενούνται στο σπίτι του γαμπρού και εκεί - σε μία γωνιά στην

αυλή του σπιτιού του γαμπρού- μαγείρευαν για το γαμήλιο τραπέζι. Ο οντάς έχει σύνθετη

δομή και αποτελείται: από τον οντά – ένα δωμάτιο με μια περιοχή από 50 ή περισσότερα τμ.

χωρισμένο σε δύο μέρη : το cerga ( συνθέσεις καθισμάτων παρόμοια με …), το μεγάλο cerga

στη δεξιά πλευρά του τζακιού κοντά στα παράθυρα του δωματίου που βρίσκονται πάντα στην

ανατολική πλευρά και το μικρό cerga, που βρίσκεται απέναντι από το μεγάλο. Το τζάκι είναι

τοποθετημένο στην απέναντι πλευρά από τον οντά προς την πόρτα. Ο τοίχος του τζακιού

είναι το πιο σεβαστό μέρος του δωματίου. Το «trapazani»- ένα κάθισμα παρόμοιο με καναπέ

φτιαγμένο από ξύλινα επιμέρους καθίσματα που ξεκινά από το τέλος του μεγάλου cerga προς

την πλευρά της πόρτας. Χρησιμοποιείται από τα μέλη της οικογένειας και απ’ αυτούς που

σπάνια έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν στην κουβέντα των μεγαλύτερων. Στην άλλη


πλευρά του οντά-εκεί όπου τελειώνει το μικρό cerga- υπάρχει συνήθως ένα ξύλινο ράφι

τοποθετημένο στη γωνία, το οποίο χρησιμοποιείται για την αποθήκευση της τροφής που

απομένει από το δείπνο, ενώ το κάτω ράφι χρησιμοποιείται για τις κανάτες με νερό στην

περίπτωση που απρόσμενοι επισκέπτες φτάσουν κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Στις άκρες του τζακιού χαραγμένα μέσα στον τοίχο υπάρχουν ξύλινα ντουλάπια όπου

αποθηκεύονται καφές και τσιγάρα - καπνός, ενώ τα επιβλέπει ο γεροντότερος στον οντά, που

συνήθως είναι η κεφαλή του σπιτιού. Στην περίμετρο του οντά, στο ύψος των 2 μέτρων,

υπάρχουν ξύλινες κρεμάστρες για πανωφόρια και όπλα. Το δωμάτιο μετά τον οντά

ονομάζεται « the dinanhane» κι έχει τις ίδιες αναλογίες με τον οντά, καθώς το τζάκι στην

περίπτωση που το δωμάτιο χρησιμοποιείται για να φτιάχνουν καφέ σε ώρες γιορτής ή

mourning κι όταν οι άντρες παίρνουν μέρος σε συγκεντρώσεις. Κατά μήκος της περιμέτρου

των τοίχων και κάτω εκεί που αρχίζουν τα σκαλοπάτια της εισόδου υπάρχει το «dyshekllak»,

ένα είδος επέκτασης που έρχεται έξω από τους κεντρικούς τοίχους, καλύπτεται με ξύλο κι

έχει ένα άνοιγμα σαν παράθυρο δίχως τζάμι. Τα μέλη της οικογένειας κοιμούνται εδώ στη

διάρκεια του καλοκαιριού, καθώς είναι το πιο δροσερό μέρος του σπιτιού. Μικρά

συνεχόμενα ανοίγματα, που ονομάζονται « frangji» τοποθετούνται σε ένα ψηλότερο επίπεδο

απ’ ό,τι το dyshekllak και χρησιμοποιούνται για την τοποθέτηση των όπλων στην περίπτωση

πυροβολισμού. Το « adveshanja» τοποθετείται σε μία από τις γωνίες, συνήθως μπροστά από

την πόρτα της τουαλέτας ή στην άκρη της σκάλας και χρησιμοποιείται σαν τόπος για να

πλένουν τα εξαρτήματα του καφέ. Σύμφωνα με άγραφο νόμο όλοι οι προσκεκλημένοι στο

γάμο κάθονται εδώ. Στον αλβανικό γάμο -σύμφωνα με την παράδοση- ιδιαίτερη σημασία


δίνεται στην υποδοχή των συνοδών του γαμπρού και τη φιλοξενία τους στον οντά - krushq-

σύμφωνα με την ιεραρχία και το σεβασμό που χαίρουν.

Λίγο πριν τη δύση του ήλιου « aksham» οι πρώτοι επισκέπτες καταφθάνουν. Επιλεγμένα

πρόσωπα με συγκεκριμένα καθήκοντα τοποθετούνται σε σταθερά σημεία προκειμένου να

καλωσορίζουν και να δέχονται τους επισκέπτες αλλά και να τους οδηγούν στον οντά. Όταν οι

φιλοξενούμενοι φτάνουν στην είσοδο του οντά, τους υποδέχεται ένας «odabashi» και τους

οδηγεί στη θέση τους στον οντά. Συγκεκριμένα άτομα επιλέγονται να φροντίζουν τα κάρα, τα

άλογα και τα βόδια. «Pritesit » ονομάζονται οι άνθρωποι που καλωσορίζουν τους ξένους

στην είσοδο της αυλής και τους εύχονται το καλώς όρισες. Σύμφωνα με την παράδοση,

καθώς ο επισκέπτης πλησιάζει στον οντά, ο θείος του γαμπρού ή κάποιος στενός φίλος της

οικογένειας ρίχνουν πυροβολισμούς ως σημάδι της άφιξης. Οι θέσεις στον οντά επίσης είχαν

τη δική τους σημασία. Το τζάκι πάντα προορίζονταν για τους ιερωμένους, αλλά κατά την

απουσία εκείνων θα μπορούσαν να καθίσουν εκεί ηλικιωμένοι, που έρχονταν από μακρινά

μέρη. Ένας ιδιαίτερος τόπος κρατείται για τον μπαϊρακτάρη - τον σημαιοφόρο του γάμου- για

τους γεροντότερους- σύμφωνα πάντα με την ηλικία και το επίπεδο φιλίας με τον αρχηγό της

οικογένειας, για τον δάσκαλο του χωριού, τους γιατρούς και για τους ακάλεστους

φιλοξενούμενους που συνοδεύουν τους καλεσμένους. Η διανομή των θέσεων στον οντά

γίνεται σύμφωνα με την ιεραρχία και το σεβασμό που χαίρουν οι άνθρωποι: το τζάκι, οι

χώροι και στις δύο πλευρές του τζακιού, το μεγάλο και το μικρό cerga που βρίσκονται και

στις δύο πλευρές του τζακιού, το santraq, το κέντρο του οντά -ο χώρος ανάμεσα στα δύο

cergas προορίζεται για τα άτομα που υποδέχονται τους καλεσμένους και γι’ αυτούς που έχουν

την αρμοδιότητα να κατευθύνουν τη συζήτηση trapazani, divanhanja και dyshekllak.


Η άφιξη των επισκεπτών λαμβάνει χώρα χωρίς συγκεκριμένη σειρά και εξαρτάται

από τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Όταν οι φιλοξενούμενοι κάθονται, οι « prites» του οντά

τους υποδέχονται και τους ευχαριστούν που μπήκαν στον κόπο να έρθουν στο γάμο. Συνήθως

χρησιμοποιούν εκφράσεις όπως για παράδειγμα αυτή που απευθύνεται στον γεροντότερο του

pritesit: - «Είσαι άνθρωπος του γάμου; Κι αυτός απαντά: - Ναι, είμαι. Μετά ο

φιλοξενούμενος λέει : - «Συγχαρητήρια και μακάρι να έχουν καλή τύχη, πολλούς απογόνους

και μακάρι να δεις τη γέννηση και το γάμο πολλών εγγονών σου». Και ο γεροντότερος τους

απαντά : « Ευχαριστώ που ήρθατε και είθε να έχετε καλή τύχη».

Τσιγάρα και καφές σερβίρονται διαρκώς. Λίγο αργότερα οι φιλοξενούμενοι

συγκεντρώνονται και οι τραγουδιστές καταφθάνουν. Είναι συνήθως δύο. Ο ένας από αυτούς

θα παίζει το « sharki », παραδοσιακό όργανο με ένα τέλι, κι ο άλλος θα παίζει το « cifteli»,

παραδοσιακό επίσης όργανο με δύο τέλια. Πολλές φορές τους συνοδεύουν και μερικοί

χωρικοί που παίζουν φλογέρα, φλάουτο, λαούτο ή μπορούν να τραγουδούν. Το τύμπανο και

το « zurle» -ένα είδος ξύλινου οργάνου- μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε γάμους ως

μουσική συνοδευτική για τους τραγουδιστές. Ο λαός λέει ότι οι τραγουδιστές κοσμούν το

γάμο. Καθήκον τους είναι να διατηρούν αμείωτο το κέφι των καλεσμένων. Το ρεπερτόριό

τους είναι ποικίλο. Είναι δυνατό να ξεκινήσουν από ιστορικά τραγούδια και να καταλήξουν

στις ελεγείες και τα λυρικά τραγούδια, έτσι ώστε να καλύπτουν τις προτιμήσεις και τις

απαιτήσεις των καλεσμένων κάθε ηλικίας. Τα ιστορικά είναι τα κατεξοχήν αγαπημένα

τραγούδια, όπως και τα επικά, που μιλούν για την ανδρεία και συνοδεύονται από φλογέρα.


Αυτά τα τραγούδια ακολουθούνται από τα πιο εντυπωσιακά, εκείνα που οι καλεσμένοι

τραγουδούν όταν έρχονται ή φεύγουν από το χωριό ως ένα σημάδι άφιξης και αναχώρησης.

Πυροβολισμοί ακούγονται στη διάρκεια των τραγουδιών ή κι όταν τελειώνουν, ως δείγμα

θαυμασμού προς τους ήρωές και τα κατορθώματά τους, ενώ αξίζει εδώ να σημειώσουμε πως

οι ριπές των πυροβόλων όπλων αποτελούν πράξη απώθησης των δαιμόνων, μια πράξη

εξαγνισμού, που έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα.

Τα πρώτα μέλη της μουσικής μπάντας, οι οποίοι καταφθάνουν πριν τη δύση του

ήλιου και πριν τους υπόλοιπους τραγουδιστές είναι οι «defatoret» - δύο παίκτες του ντεφιού-

που μπαίνουν στην αυλή του σπιτιού παίζοντας το ντέφι. Τα πρώτο πρόσωπο που αρχίζει να

χορεύει στο ρυθμό του ντεφιού είναι η γυναίκα – κεφαλή της οικογένειας (plaka), ενώ

ακολουθεί η μεγαλύτερη θεία του γαμπρού. Το δείπνο σερβίρεται στις 8 με 9 μ.μ. από άτομα

που έχουν αναλάβει αυτή την αρμοδιότητα κι αφού οι καλεσμένοι έχουν ήδη μιλήσει και

τραγουδήσει για πολλές ώρες.

Αρχικά, απομακρύνονται από τον οντά τασάκια και τσιγάρα, έτσι ώστε ν’ αρχίσουν οι

φιλοξενούμενοι να πλένουν τα χέρια τους. Στη συνέχεια στήνουν τα « sini », τα παραδοσιακά

τραπέζια φαγητού. Τα καθίσματα μοιράζονται ανάλογα με τη σπουδαιότητα των ανθρώπων

που κάθονται σ’ αυτά. Το πρώτο ανάκλιντρο προορίζεται για τον κληρικό, τον μπαϊρακτάρη,

το θείο κι άλλους αξιοσέβαστους ανθρώπους, το δεύτερο, τρίτο και τα υπόλοιπα για τους

υπόλοιπους καλεσμένους σύμφωνα με την ιεραρχία. Αφότου το δείπνο των καλεσμένων στον

οντά τελειώσει σερβίρεται το δείπνο των υπηρετών ( hyzmegar). Μοσχαρίσιο κρέας με

λαχανικά, λάχανο μαγειρεμένο με κρέας, πίτα, ξινό γάλα, τυρί, λαχανικά τουρσί και σαλάτες,


qyshek ( γλυκό καλαμπόκι στον ατμό) και μερικές φορές « halva» και « tamlorizi» ( ρύζι με

γάλα) σερβίρονται για δείπνο και επιδόρπιο.

Το τραγούδι και η συζήτηση θα συνεχιστεί μετά το δείπνο μέχρι να φέρουν τα ντέφια

και οι καλεσμένοι θ’ αρχίσουν να χορεύουν. Αυτό θα διαρκέσει περίπου μία ώρα, αν και δεν

υπάρχει συγκεκριμένος κανόνας. Στο τέλος, το πρόσωπο που είχε οδηγήσει τους παίκτες του

ντεφιού στο σπίτι όπου έμεναν οι γυναίκες, παίρνει το ντέφι και περιφέρεται ανάμεσα στους


καλεσμένους προκειμένου να συγκεντρώσουν τα φιλοδωρήματα για τους οργανοπαίκτες. Τα

φιλοδωρήματα είναι συνήθως μεταλλικά κέρματα. Όταν οι παίκτες του ντεφιού μπουν στον

οντά, οι τραγουδιστές θα ξεκουραστούν για τη νύχτα, έτσι ώστε να συνεχίσουν την ημέρα του

γάμου, ενώ οι γεροντότεροι αποσύρονται και παίρνουν πολλούς καλεσμένους να κοιμηθούν

στα σπίτια τους. Οι νεότεροι μένουν στον οντά και συχνά συνεχίζουν να παίζουν

παραδοσιακά παιχνίδια μέχρι το πρωί. Και αποτελεί διαταγή στον οντά: όταν οι τραγουδιστές

τραγουδούν οι συζητήσεις παίρνουν τέλος κι όταν τα τραγούδια τελειώνουν, οι συζητήσεις

συνεχίζονται από τον υψηλότερο κληρικό στην ιεραρχία στους γεροντότερους και τους

άλλους. Όσο διαρκεί η συζήτηση, στον οντά επικρατεί σιωπή, καθώς όλοι προσέχουν τον

ομιλητή. Τα παιδιά σπάνια επιτρέπεται να μπουν στον οντά, μα τις ελάχιστες φορές που

συμβαίνει κάτι τέτοιο, συνήθως κάθονται στο divanhane ή πίσω από την πόρτα χωρίς να

έχουν δικαίωμα να μιλήσουν. Απλά παρατηρούν. Εν τω μεταξύ, στο σπίτι των γυναικών, τα

νεαρά κορίτσια και οι γυναίκες συνεχίζουν να χορεύουν -κυρίως σε ζευγάρια-, ενώ ο χορός

τους συνοδεύεται από το ντέφι. Το τραγούδι διακόπτεται συχνά από σκετς. Οι γυναίκες

ντυμένες με διαφορετικά ρούχα και φορώντας μάσκες που συμβολίζουν διαφορετικά ζώα,

όπως γαϊδούρι, αρκούδα, λύκο, αλεπού κλπ. και παίζουν σκετς μέχρι τις βραδινές ώρες αργά.

Η μέρα του γάμου

Την ημέρα του γάμου όλα τα καθήκοντα πρέπει να εκτελούνται στην ώρα τους. Η

προετοιμασία για τη μεταφορά της νύφης και της προίκας, το τραπέζι για τους καλεσμένους

στο γάμο, πριν αναχωρήσουν για το σπίτι της νύφης, « η γριά γυναίκα της άμαξας», και το

«αγόρι της άμαξας». Οι εορτασμοί την ημέρα του γάμου συνεχίζονται με τον ίδιο τρόπο,

όπως η νύχτα πριν το γάμο. Η ώρα της αναχώρησης για το σπίτι της νύφης εξαρτάται από την

απόσταση από το σπίτι του γαμπρού, μα είναι πάντα μετά το μεσημεριανό φαγητό. Η εντολή

για να ξεκινήσει η πομπή των καλεσμένων του γάμου δίνεται από τον «odabashi», ο οποίος

καλείται συνήθως « quash». Η άμαξα της νύφης καλύπτεται από κόκκινα χαλιά και ξεκινά

από το σπίτι μισή ώρα νωρίτερα από αυτή των μπρατίμων. Στα παλιότερα χρόνια μια γριά

γυναίκα, που συνοδεύεται από άλλη νύφη από το σπίτι μαζί μ’ ένα μικρό αγόρι συνοδεύουν

την άμαξα της νύφης.

Καθώς τα χρόνια πέρασαν, ο αριθμός των ανθρώπων που μπαίνουν στην άμαξα μαζί με

τη νύφη αυξήθηκαν τελικά σε εννέα. Το αγόρι της άμαξας συνήθως είναι πέντε ως δέκα ετών.

Έπρεπε να έχει και τους δύο του γονείς, αδερφές και αδερφούς. Ο λόγος που φεύγουν

νωρίτερα από την υπόλοιπη πομπή είναι ότι πρόκειται να δειπνήσουν στο σπίτι της νύφης,

την ώρα που η οικογένεια της νύφης θα φόρτωνε τα προικιά. Αφού η πομπή των καλεσμένων


μπει σε σειρά, οδηγείται από τον μπαϊρακτάρη- ιστορικά, το μπαϊράκι ( σημαία ) κρατιόταν

από δύο γεροντότερους ανθρώπους, οι οποίοι είχαν ταλέντο στο να χειρίζονται όπλα, επειδή

έπρεπε να προστατεύσουν τη σημαία, αν ήταν ανάγκη. Μετά τον σημαιοφόρο έρχονταν οι

κληρικοί -που ακολουθούνταν από ηλικιωμένους- κι έπειτα οι υπόλοιποι από τους

καλεσμένους σύμφωνα πάντα με την ηλικία και το πόσο σεβαστοί ήταν. Τα παιδιά δεν

επιτρεπόταν να ακολουθήσουν τη γαμήλια πομπή. Η αναχώρηση των καλεσμένων ( συνοδών

του γαμπρού ) συνοδεύονταν από τραγούδια του υψιπέδου και πυροβολισμούς. Η παράτα

επίσης συνοδευόταν από τους «bringjite», οι οποίοι έπαιζαν με τ’ άλογά τους. Αν δύο

διαφορετικές γαμήλιες παρελάσεις συναντηθούν στο δρόμο, έπρεπε να λύσουν τα βόδια από

τις άμαξες ως σημάδι σεβασμού η μία προς την άλλη. Σύμφωνα με την παράδοση, οι

μπράτιμοι ρίχνουν τσιγάρα σε όποιον περαστικό τους συγχαρεί για το γάμο.

Μόλις φτάσουν στο σπίτι της νύφης, οι τραγουδιστές θ’ αρχίσουν να τραγουδούν

τραγούδια του υψιπέδου προκειμένου να δηλώσουν την άφιξή τους. Οι νεαροί άντρες από την

οικογένεια της νύφης θα φροντίσουν τα άλογα και τις άμαξες, ενώ οι μπράτιμοι

επισκέπτονται το σπίτι της νύφης. Η υποδοχή και φιλοξενία των καλεσμένων του γάμου

γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες του odabash, μα αφότου καθίσουν στον οντά θα πρέπει να

σεβαστούν την εντολή και τους κανόνες της κεφαλής της οικογένειας της νύφης. Αφού ο

καθένας πάρει τη θέση του, ο «pritesit» καλωσορίζει τους μπράτιμους. Ο πατέρας της νύφης

δίνει λόγο στον πατέρα του γαμπρού ή σε κάποιο άλλο διορισμένο άτομο και τον συγχαίρει

για το γάμο ανοίγοντας το δρόμο και για τους άλλους να συγχαρούν. Ακολουθεί καφές και

τσιγάρο. Οι τραγουδιστές αρχίζουν να τραγουδούν. Όσοι παρευρίσκονται στο δωμάτιο ακούν

τα τραγούδια σιωπηλά. Όταν το τραγούδι τελειώσει, κάποιος λέει « είμαστε έτοιμοι, αλλά

μπορούμε να μείνουμε όσο θέλετε »ως ένα σημάδι ότι είναι ώρα οι μπράτιμοι να φύγουν.

Ενώ οι μπράτιμοι βρίσκονται στον οντά η σημαία φυλάσσονταν από κάποιον από την

οικογένεια της νύφης. Όταν εκείνοι είναι έτοιμοι να φύγουν, ο σημαιοφόρος φεύγει πρώτος,

ανταμείβει με χρήματα το φρουρό για τη φύλαξη της σημαίας και την παίρνει διακοσμημένη

πλέον με δώρα, πουκάμισα, πετσέτες κλπ.

Οι pritesit παρατηρούν τους μπράτιμους ενώ πίνουν καφέ κι αμέσως μόλις τελειώσουν

παίρνουν τα φλιτζάνια τους, έτσι ώστε να αποτρέψουν κάποιος από τους καλεσμένους να

κλέψει ένα φλιτζάνι. Παραδοσιακά, ένας από τους μπράτιμους πρέπει να κλέψει ένα φλιτζάνι

του καφέ, έτσι ώστε να το τοποθετήσει πάνω σ’ ένα βαρέλι και να του ρίξουν αμέσως μόλις

φύγουν από το χωριό. Αυτό το έθιμο έχει προκαλέσει καβγάδες μεταξύ των δύο οικογενειών,

καθώς η οικογένεια της νύφης δεν αφήνουν τους μπράτιμους να φύγουν πριν επιστρέψουν το

κλεμμένο φλιτζάνι.


Η νύφη βγαίνει από το σπίτι συνοδευόμενη από τον αδερφό της, ο οποίος τη χτυπά

ελαφρά στην πλάτη.

Παραδίδοντάς την στον πατέρα του γαμπρού ο πατέρας της δίνει τα χέρια στον συμπέθερό

του λέγοντας : «Συγχαρητήρια και είθε το αίμα μου να είναι στην υπηρεσία σου».

Η αναχώρηση των μπρατίμων συνοδεύεται από τραγούδια του υψιπέδου και

πυροβολισμούς, ενώ οι άμαξες που μεταφέρουν τη νύφη και την προίκα ταξιδεύουν πίσω από

την παρέλαση εκείνων. Στο δρόμο της επιστροφής οι μπράτιμοι πρέπει να πάρουν άλλο

δρόμο. Πρέπει να περάσουν μέσα από άλλα χωριά, εκεί που ζουν συγγενείς του γαμπρού, στα

σπίτια των οποίων θα σταθούν για λίγο και θα κεραστούν παραδοσιακά φουντούκια.

Όταν η γαμήλια πομπή φτάσει στο χωριό, οι συμμετέχοντες για μια ακόμη φορά

αρχίζουν να τραγουδούν και να ρίχνουν τουφεκιές. Πριν περάσουν την πόρτα της αυλής, ένας

από τους συμμετέχοντες στην πομπή καλεί το γαμπρό με τ’ όνομά του τρεις φορές

πυροβολώντας στον αέρα τρεις φορές. Σ’ αυτό το σημείο ο γαμπρός είναι κρυμμένος στο

πάνω πάτωμα του σπιτιού απ’ όπου παρακολουθεί την άφιξη της γαμήλιας πομπής, την

κάθοδο της νύφης απ’ την άμαξά της και την τοποθέτησή της στο ντιβάνι ( τύπος καναπέ ).

Οι μπράτιμοι είναι υποχρεωμένοι να μπουν στην αυλή με τις άμαξές τους -αν βέβαια κάτι

τέτοιο είναι δυνατό- να κάνουν ένα κύκλο στην αυλή και να βγουν πάλι από την πόρτα για να

πάνε στον οντά, όπου θα καθίσουν, θα πιουν καφέ και θα συγχαρούν τον πατέρα του

γαμπρού. Όταν η νυφική άμαξα μπαίνει στην αυλή του σπιτιού μια ηλικιωμένη γυναίκα

ρίχνει ζαχαρωτά ανάμικτα με καλαμπόκι, σιτάρι και κέρματα στην άμαξα. Στο έδαφος, όπου

η νύφη θα κάνει τα πρώτα της βήματα, μόλις κατεβεί από την άμαξα, ένα μέλος της

οικογένειας του γαμπρού θα τοποθετήσει ένα σουρωτήρι ή ένα δοχείο με ένα αυγό κότας και


σκεπασμένο με μία σακούλα. Πριν βγει έξω απ’ την άμαξα η νύφη -σύμφωνα με την

παράδοση -ένα νεαρό αγόρι πρέπει να μπει στην άμαξα, μα που να έχει δεμένα τα μάτια για

να μη μπορεί να τη δει, μόνο να την αγγίξει. Η νύφη δεν επιτρέπεται να κοιτάξει κι εκείνη το

αγόρι. Του δίνει μόνο ένα δώρο, το οποίο δεν πρέπει ν’ ανοιχτεί παρά μόνο αφού τελειώσει ο

γάμος. Από τη στιγμή που φτάνει η νύφη μέχρι που θα κατέβει από την άμαξα, οι γυναίκες

από την οικογένεια του γαμπρού φυλάσσουν το πηγάδι, το τζάκι στην κουζίνα, το δωμάτιο

της νύφης, το τζάκι του σπιτιού και τον κήπο προκειμένου να εμποδίσουν την όποια

πιθανότητα μαύρης μαγείας.

Η νύφη κατεβαίνει από την άμαξα με τη βοήθεια του πεθερού ή του κουνιάδου της. Το

πρώτο της βήμα έξω από την άμαξα γίνεται με το δεξί της πόδι, ενώ με το δεξί της χέρι

αγγίζει τα καπούλια του αλόγου. Επίσης, με το δεξί της πόδι πατά τη σακούλα που είναι

τοποθετημένη μπροστά της κι έπειτα οδηγείται στη θέση της στο ντιβάνι. Αυτή την ώρα ο

γαμπρός είναι κάπου κρυμμένος στο σπίτι και παρακολουθεί τη νύφη. Η νύφη προσπαθεί ν’

ανακαλύψει πού είναι κρυμμένος ο γαμπρός, ενώ οι καλεσμένοι τραγουδούν και χορεύουν

στο ρυθμό της μουσικής. Αφού καθίσει στο ντιβάνι για μισή ώρα περίπου η νύφη, της

φέρνουν ένα πιάτο με μέλι ή σερμπέτι στο οποίο βυθίζει τα δάχτυλά της. Τη στιγμή που

μπαίνει στο σπίτι, θ’ αγγίξει το πάνω άκρο της πόρτας τρεις φορές με τα δάχτυλά της. Μετά

οδηγείται στο δωμάτιό της για να ξεκουραστεί λίγο. Όταν όμως κάποιος μπαίνει στο δωμάτιο

είτε είναι νέος είτε γέρος, η νύφη πρέπει να σηκώνεται σε ένδειξη σεβασμού.

Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι όσο οι καλεσμένοι βρίσκονται μακριά στο σπίτι της

νύφης, ο γαμπρός υφίσταται την τελετουργική προετοιμασία με το πέρασμα από την ηλικία

του αγοριού στην αντρική πλέον. Αρχικά θα κάνει μπάνιο, θα ξυριστεί, θα αφήσει τα ρούχα

που είχε σαν αγόρι και θα φορέσει τα αντρικά. Αυτό θα ολοκληρωθεί πριν οι καλεσμένοι στο

γάμο φέρουν τη νύφη. Στον οντά των καλεσμένων, όπως στα γυναικεία δώματα, οι εορτασμοί

του γάμου συνεχίζονται. Το απόγευμα σερβίρεται το δείπνο με τον ίδιο τρόπο, όπως την

πρώτη νύχτα. Το πάρτι μετά το δείπνο συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο, όπως την πρώτη νύχτα

και στα δύο σπίτια.

Η είσοδος του γαμπρού στο « gjerdek» ( στο νυφικό δωμάτιο)

Η τελετουργική προετοιμασία του γαμπρού αρχίζει όταν οι μπράτιμοι βρίσκονται

ακόμη στο σπίτι της νύφης. Μετά το δείπνο την ημέρα του γάμου περίπου στις εννέα ή δέκα

το βράδυ ένας χότζας ( ή στην απουσία κληρικού ένα γεροντότερο μέλος της οικογένειας ) θα

καλέσει το γαμπρό και μερικούς στενούς του φίλους και τον παίρνει δίπλα σε μία απ’ τις


γωνίες του οντά. Εδώ θα του εξηγήσει κάποιους κανόνες και θα προσευχηθεί για ένα καλό

γάμο, μια ευτυχισμένη συζυγική ζωή. Από αυτό το σημείο του δωματίου ο γαμπρός

σηκώνεται με την παρέα των φίλων του και περπατά ως την πόρτα της κρεβατοκάμαράς του.

Υποκρίνεται ότι είναι απρόθυμος να μπει, μα καθώς ανοίγει την πόρτα, οι φίλοι του απότομα

τον χτυπούν στην πλάτη. Μέσα στην κρεβατοκάμαρα η νύφη περιμένει όρθια το γαμπρό.

Σύμφωνα με τη λαϊκή αντίληψη αυτοί που φυλάσσουν την πόρτα του δωματίου θ’ ακούσουν

τη συζήτηση της νύφης και του γαμπρού, ακόμη κι αν μόνο ψιθυρίζουν, διαφορετικά οι

απόγονοί τους θα γεννηθούν κωφάλαλοι. Αυτή τη νύχτα η νύφη κι ο γαμπρός τρώνε ένα

τελετουργικό δείπνο, το οποίο αποτελείται από φαγητό που παίρνουν από το πρώτο σοφρά-

εκεί που δείπνησε ο χότζας, δηλ. ο μουσουλμάνος ιερέας.

Σπάζοντας το kulac (ψωμί)

Το τσουρέκι είναι ένα τελετουργικό ψωμί ζυμωμένο από γυναίκες τη νύχτα του γάμου

με την παρουσία ενός αγοριού, που και οι δύο γονείς του βρίσκονται στη ζωή. Οι γυναίκες θα

τοποθετήσουν τρία plisa (αλβανικά παραδοσιακά καπέλα ) στο κεφάλι του αγοριού και θα

ευχηθούν για το ζευγάρι να’ χει καλή τύχη και ν’ αποκτήσει αρσενικά παιδιά. Το ιερό ψωμί

έχει ένα σημάδι στη μέση και χωρίζεται σε δύο ανόμοια μέρη- σύμβολο της κυριαρχίας.

Δίνεται στους νιόπαντρους το πρώτο πρωινό μετά το γάμο τους, για παράδειγμα μια Τρίτη ή

μια Παρασκευή πρωί. Έπειτα, οι νεόνυμφοι σπάζουν το τσουρέκι σε δύο μέρη

προσπαθώντας ο καθένας τους να πάρει το μεγαλύτερο κομμάτι για τον εαυτό του, καθώς

πιστεύεται ότι όποιος καταφέρει να κόψει το μεγαλύτερο κομμάτι θα κυριαρχήσει στην

οικογένεια. Μετά από την πράξη αυτή η νύφη δέχεται τα δώρα από τους καλεσμένους στο

γάμο. Συνοδεύεται από μία γυναίκα της οικογένειας, η οποία βοηθά τη νύφη ν’ αναγνωρίσει

τους δωρητές των δώρων και να τους ευχαριστήσει. Ήταν υποχρεωμένη να πιάσει το δεξί

χέρι του καθενός καλεσμένου προσωπικά ως ένδειξη σεβασμού. Αργότερα, αφότου οι

καλεσμένοι τελειώσουν το δείπνο τους, αρχίζουν να επιστρέφουν στα σπίτια τους. Οι μόνοι

καλεσμένοι που δε μένουν περισσότερο χρόνο είναι οι κόρες της οικογένειας ή οι θείες του

γαμπρού. Από αυτή τη στιγμή κι έπειτα η νύφη θεωρείται μέλος της οικογένειας. Μία

εβδομάδα μετά το γάμο η νύφη επισκέπτεται την πατρική οικογένεια- σταλμένη από την

κεφαλή της οικογένειας ή από τον αδερφό του γαμπρού- και μένει για πάνω από μία νύχτα.


Η πρώτη επίσκεψη της νύφης

Η πρώτη επίσκεψη της νύφης στην οικογένεια γινόταν ένα μήνα μετά την ημέρα του

γάμου της. Θεωρείται η πρώτη επίσκεψη, καθώς για πρώτη φορά μετά το γάμο η νύφη θα

ακολουθήσει τους δικούς της και θα έχει τη δυνατότητα να μείνει στο σπίτι των γονιών της

για μία βδομάδα.

Σ’ αυτή την περίσταση η οικογένεια της νύφης θα δειπνήσει με την οικογένεια του γαμπρού.

Όταν η νύφη πάει στην οικογένειά της θα πάρει μαζί της μερικά buns που είναι ειδικά

φτιαγμένα για την περίσταση. Τέτοιου είδους ψωμιά θα φέρει μαζί της και κατά την

επιστροφή της στο σπίτι του συζύγου. Και στις δύο περιστάσεις θα διανεμηθούν στα μέλη της

οικογένειας και τους γείτονες. Τα μέλη της οικογένειας του γαμπρού - αφού περάσει μια

βδομάδα που επισκέφτηκε τους γονείς της- θα πάνε να πάρουν τη νύφη και θα είναι πολύ

μεγάλη ομάδα ως σύμβολο γονιμότητας και αύξησης της οικογένειας.

Οι επισκέψεις της νύφης στην οικογένειά της

Μετά τις πρώτες δύο τελετουργικές επισκέψεις της νύφης στην οικογένειά της,

οποιεσδήποτε μελλοντικές επισκέψεις δεν καθορίζονται όπως το πότε λαμβάνουν χώρα.

Σύμφωνα με τον άγραφο νόμο- με εξαίρεση ιδιαίτερων περιπτώσεων -μια γυναίκα δεν θα

επισκέπτεται την οικογένεια των γονιών της πολύ συχνά, καθώς θα αντιμετωπίσει πολλές

υποχρεώσεις στο σπίτι του συζύγου της. Επομένως, μια γυναίκα θα επισκέπτεται την

οικογένειά της τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο- συνήθως αφού ολοκληρωθούν οι εποχιακοί


χοροί -μία φορά το φθινόπωρο και μία την άνοιξη. Αυτές οι επισκέψεις θα διαρκούν

τουλάχιστο ένα μήνα και μέσα σ’ αυτό το χρονικό διάστημα θα έχει την ευκαιρία να

προετοιμάσει το ρουχισμό της, το ρουχισμό των παιδιών της και του συζύγου της. Σ’ αυτές

τις περιστάσεις δε δινόταν σημασία στο ποιοι έφεραν και ποιοι πήραν τη νύφη.

Μπάτσελορ πάρτι ( kanagjeqi)

Στην αλβανική εθνολογική λογοτεχνία το πάρτι εργένηδων επίσης περιγράφεται ως το

γαμήλιο πάρτι στο πατρικό σπίτι της νύφης. Όμως, αυτός ο όρος θεωρείται ξένος με την

παραδοσιακή ορολογία και εισήχθη από άλλες κουλτούρες. Στην αλβανική παράδοση η

οικογένεια, τα κοινωνικά έθιμα και οι παραδόσεις διαφοροποιούνται πολύ. Κάποιος μπορεί

να ξεχωρίσει αυτές της χαράς κι αυτές της λύπης ή αυτές της χαρμολύπης, όπως στην

περίπτωση του μπάτσελορ. Οι άνθρωποι διαφοροποιούν το πάρτι αυτό από τον ίδιο το γάμο,

ο οποίος είναι τυπική ιεροτελεστία κι έχει στόχο του την γονιμότητα, ενώ το εργένικο γλέντι

αποτελείται από δύο συστατικά: το αίσθημα της χαράς που η κόρη τους έχει φτάσει σε ηλικία

γάμου και το αίσθημα της λύπης, επειδή το κορίτσι δεν θα είναι για μεγαλύτερο διάστημα

μέλος της οικογένειας. Η σχέση ανάμεσα στα δύο αυτά συστατικά έχει ισορροπήσει στην

παράδοση της αλβανικής οικογένειας κι έχει προκύψει μια τελετή διαφορετική από τον ίδιο

το γάμο. Τόσο η οργανωτική δομή όσο και το περιεχόμενο είναι διαφορετικά. Ενώ τα

τραγούδια του γάμου έχουν χαρούμενους στίχους, την τελετή του μπάτσελορ την

χαρακτηρίζουν τραγούδια που περιέχουν στίχους μελαγχολικούς, πονεμένους, καθώς

παρουσιάζουν το αίσθημα του χαμού και του πόνου για το νεαρό κορίτσι, που σύντομα θα

γίνει νύφη.

Το μπάτσελορ είναι μια τυπική τελετουργία όπου η πλειοψηφία των καλεσμένων είναι

γυναίκες, ενώ στο γάμο η πλειοψηφία είναι άντρες, αν και στο σύνολό τους οι καλεσμένοι

του γάμου είναι πολύ περισσότεροι απ’ ό,τι στην εργένικη γιορτή. Το πάρτι αρχίζει τη

Δευτέρα το πρωί με το βάψιμο χέννας και διαρκεί μέχρι την Πέμπτη το απόγευμα. Οι

προετοιμασίες και ο κώδικας διαχείρισης είναι όμοιες μ’ αυτές του γάμου.

Η βαφή με χέννα

Το βάψιμο με χέννα είναι μια τελετουργική πράξη που λαμβάνει χώρα δύο νύχτες πριν

το μπάτσελορ. Ξεκινά το πρωί με την ανατολή του ήλιου. Η τελετή συνίσταται στην

τοποθέτηση χέννας στο δέρμα της νύφης με την μορφή τατού, γεμάτη από σύμβολα που

αντιπροσωπεύουν το πέρασμα από την παιδική ηλικία στη γυναικεία. Η βαφή με χέννα


γίνεται από μία παντρεμένη αδερφή της νύφης ή από μία θεία ή κουνιάδα της. Αρχικά, το

κορίτσι αρνείται να τοποθετήσει τη χέννα, μα στην πορεία υποκύπτει. Η χέννα

χρησιμοποιείται για τον χρωματισμό των μαλλιών της νύφης, των δαχτύλων και των νυχιών

της. Κανείς άλλος δεν παίρνει μέρος στην τελετή και μετά απ’ αυτή το κορίτσι απομονώνεται

σ’ ένα δωμάτιο για δύο μέρες χωρίς να έχει καμία επαφή με τον έξω κόσμο ως τη νύχτα του

εργένικου πάρτι.

Η νύχτα της εργένικης γιορτής (μπάτσελορ)

Η νύχτα του μπάτσελορ είναι μια τελετή μύησης. Αυτή τη νύχτα το κορίτσι θα υποστεί

μια τελετουργική προετοιμασία : το μπάνιο, το ντύσιμο με το νυφικό της φόρεμα και η

εμφάνισή της μπροστά στους συμμετέχοντες στην εργένικη γιορτή. Η τελετή αρχίζει κάποια

στιγμή στο μέσο αργά το απόγευμα, ενώ οι φίλοι τους θα συνεχίσουν να τραγουδούν. Τα

τραγούδια είναι αφιερωμένα στη μέχρι τώρα ζωή της στο πατρικό σπίτι με τους αδερφούς και

τις αδερφές της, την κοινωνική ζωή της με τους φίλους στη γειτονιά, το σχολείο. Οι

συμμετέχοντες επίσης τραγουδούν για τη ζωή που την περιμένει στη νέα της οικογένεια και

τις νέες σχέσεις που θα δημιουργηθούν στην οικογένεια. Η νύφη θα φύγει από τα βουνά,

όπου και πέρασε τη νιότη της, και θα μεταβεί σε άλλο τόπο όπου θα συνεχίσει μπαίνοντας

στη δεύτερη φάση της ζωής της. Εδώ δίνονται οι στίχοι μ’ αυτό το περιεχόμενο:


Κλάψε δυνατά νεαρό κορίτσι

Δεν θα μπορείς πια να πηγαίνεις στα βουνά.

Huj, huj, huj!

Βάζουμε χέννα στις κηλίδες

Απόψε θα είσαι η πρώτη ανάμεσα στα κορίτσια.

Ηuj, huj, huj!

Βάζουμε χέννα στις κόκκινες κηλίδες

Αύριο θα είσαι η νύφη.

Huj, huj, huj!

Βάζουμε χέννα στις μεγάλες κηλίδες

Αύριο θα είσαι γυναίκα

Huj, huj, huj!

Κλάψε κορίτσι με την κίτρινη μπόλια

Όλοι οι φίλοι είναι εδώ.

Huj, huj, huj!

Έχουν συγκεντρωθεί γύρω σου

Επειδή θα είσαι σύντομα νύφη

Huj, huj, huj!

Αξίζει ν’ αναφέρουμε εδώ ότι μια σπουδαία στιγμή της μύησης είναι όταν οι φίλοι της

νύφης τραγουδούν για το μέλλον της στο σπίτι του συζύγου, η νύφη δεν κλαίει με κραυγές

(huj, huj, huj ).

Tο πρωί της επόμενης μέρας η προίκα εκτίθεται σ’ ένα από τα δωμάτια του σπιτιού,

έτσι ώστε μπορούν να έρθουν να τα δουν γυναίκες και κορίτσια απ’ το χωριό- καλεσμένες

στο γάμο. Όταν οι κοπέλες που συνοδεύουν τη νύφη φτάνουν στο σπίτι να την πάρουν,

κάθονται στο δωμάτιο υποδοχής όπου και τους σερβίρεται καφές όση ώρα περιμένουν να

φάνε. Η νύφη τότε μπαίνει στο δωμάτιο, όπου οι κοπέλες της δίνουν διαφορετικά δώρα. Στη

διάρκεια αυτής της περιόδου αρχίζουν να φορτώνουν την άμαξα της προίκας τόσο γρήγορα

όσο είναι δυνατό, προκειμένου να μην καθυστερήσουν οι κοπέλες. Στο μεταξύ δύο

γεροντότερες γυναίκες παίρνουν τη νύφη από το χέρι, ενώ εκείνη αποχαιρετά τα μέλη της

οικογένειάς της, φίλους και άλλους κλαίγοντας huj, huj, huj!

Όταν η άμαξα με τα προικιά φορτώνεται, δύο αδερφοί της νύφης- ή άντρες συγγενείς,

αν δεν έχει αδερφούς- την οδηγούν έξω από το δωμάτιο, ενώ εκείνη αντιστέκεται κρατώντας

το καφάσι της πόρτας και κλαίγοντας δυνατά. Εκείνοι επιμένουν, όμως και την οδηγούν στην

άμαξα με τα προικιά. Την ώρα που η νύφη ανεβαίνει στην άμαξα, ο μεγάλος αδερφός της την


χτυπά στην πλάτη. Η νύφη μπαίνει στην άμαξα με το δεξί πόδι πρώτο. Ο τελευταίος που

μπαίνει στην άμαξα είναι «η γριά γυναίκα της άμαξας», της οποίας καθήκον είναι να πετά

κύβους ζάχαρης πάνω από την άμαξα της νύφης, αλλά και το να πιάσει με το δεξί της χέρι τα

καπούλια του αλόγου την ώρα που μπαίνει στην άμαξα, έτσι ώστε τα εγγόνια να μοιάσουν

στα μέλη της οικογένειας του γαμπρού.

Αξιολόγηση του παραδοσιακού αλβανικού γάμου

Ο αλβανικός παραδοσιακός γάμος, όπως άλλωστε και πολλά φαινόμενα της κοινωνικής

ζωής δεν μπόρεσαν ν’ αντέξουν αναλλοίωτα στο χρόνο. Στη φάση της προετοιμασίας και της

οργάνωσης του γάμου συμπεριλαμβανομένης της οργανωτικής του δομής, αναφορικά με τη

συμμετοχή, τα παραδοσιακά και πολιτιστικά στοιχεία και την επιβίωση των αρχαίων

πνευματικών, οικονομικών και κοινωνικών τύπων υπάρχουν στοιχεία που σήμερα έχουν

τροποποιηθεί. Στη θέση αυτών μια μοντέρνα παράδοση έχει δημιουργηθεί, που είναι γεμάτη

από γενικά στοιχεία, τέτοια που στο σημείο αυτό θα προσπαθήσουμε να δούμε αν είναι

εξελιγμένες ή μετασχηματισμένες αξίες. Αλλά ας δούμε κάθε αξία ανάλογα με την πορεία της

μέσα στο χρόνο.

Ο αρραβώνας των αγέννητων παιδιών, καθώς και των νεογνών, αλλά και ο αρραβώνας

με συνοικέσιο είναι μορφές που δεν επιβίωσαν περισσότερο στον κάμπο του Dukagjin.

Σήμερα στην Αλβανία δύο νέοι άνθρωποι συναντιούνται κι αποφασίζουν να είναι μαζί.

Αρραβωνιάζονται και υποστηρίζονται από την οικογένεια και τους συγγενείς.

Ο λόγος της νύφης δεν υφίσταται πια ως τελετή. Αντίθετα, ο γαμπρός και η νύφη

ανταλλάσσουν δαχτυλίδια παρουσία των μελών της οικογένειάς τους- συμβάν που έχει

εξαπλωθεί πλατιά στις πολιτείες, μα που έχει αρχίσει να εξαπλώνεται και στα χωριά.

Σε γενικές γραμμές η μοντέρνα τελετή του γάμου έχει αλλάξει εντελώς. Σχεδόν σε κάθε

περίσταση λαμβάνει χώρα σε δημόσια μέρη ( π.χ. εστιατόρια και ξενοδοχεία) κι όχι στο σπίτι

του γαμπρού, όπως απαιτεί η παράδοση. Το είδος αυτό της οργάνωσης έχει αυτόματα

συμβάλει στο να εξαλειφτεί η πατριαρχική παράδοση, που χώριζε τα δύο φύλα κατά τη

διάρκεια της γαμήλιας τελετής δηλ. στον οντά των αντρών όπου οι μπράτιμοι

συγκεντρώνονται και μέσα στο σπίτι των γυναικών, όπου στεγάζονταν οι γυναίκες.

Στις μέρες μας οι μπράτιμοι ταξιδεύουν με το αυτοκίνητο κι όχι με άλογο και άμαξα,

όπως συνέβαινε παλιότερα. Οι γαμήλιες άμαξες -ντυμένες στα κόκκινα, όπως οι άμαξες της

προίκας, σπάνια συναντώνται σήμερα. Λίγο έχει απομείνει κι απ’ την παραδοσιακή μουσική

επίσης, καθώς έχει αντικατασταθεί από το βιολί, τη φυσαρμόνικα, το κλαρινέτο, την κιθάρα


κι άλλα όχι παραδοσιακά όργανα. Τα τραγούδια του υψιπέδου επιβιώνουν μόνο στις

αναμνήσεις εκείνων που πέρασαν τα πενήντα τους χρόνια. Ιστορικά, ο γαμπρός όχι μόνο

έμενε στο σπίτι όταν οι μπράτιμοι πάνε να πάρουν τη νύφη, αλλά περίμενε κάπου ψηλά -σε

σκεπή ή δέντρο- κρυμμένος από τους καλεσμένους στο γάμο, ενώ σήμερα αυτός πρακτικά

οδηγεί τη γαμήλια πομπή και παίρνει ο ίδιος τη νύφη. Αυτό συμβαίνει σε πόλεις και πολλά

χωριά. Η νύφη δεν προετοιμάζει σήμερα την προίκα της -με την κλασική σημασία της- ούτε

φορά την εθνική της φορεσιά την ημέρα του γάμου της, αλλά αντί γι’ αυτό φορά ένα άσπρο

νυφικό φόρεμα είτε είναι στην πόλη είτε στο χωριό.

Στη σύγχρονη πραγματικότητα η νύφη δεν παραδίνεται πια στον γαμπρό.

Επομένως, άσχετα απ’ οτιδήποτε άλλο, κάποια πράγματα επιβίωσαν στις μέρες μας κι

ένα απ’ αυτά είναι ο γάμος ως τελετή- άσχετα από τις τροποποιήσεις που έχει υποστεί. Για

παράδειγμα αφού ο γαμπρός συναντήσει τη νύφη για μια ευτυχισμένη ζωή και οι δύο

βουτούν τα δάχτυλά τους στο μέλι κι αγγίζουν το σκελετό της πόρτας. Η έξοδος της νύφης

από το αυτοκίνητο με τη βοήθεια του πεθερού ή του κουνιάδου. Η ύπαρξη του μπαϊρακτάρη-

του σημαιοφόρου -να οδηγεί την πομπή κρατώντας την εθνική σημαία. Οι ριπές των όπλων-

ειδικά στα χωριά πριν την αναχώρηση, τη στιγμή της άφιξης και της εξόδου της νύφης από το

σπίτι, αλλά και στη διάρκεια της ίδιας της γαμήλιας τελετής. Η πραγματική σημασία των

δώρων ακόμη κι αν διαφέρουν από τα παραδοσιακά.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Κατεξοχήν στο δυτικό κόσμο θεωρούν την αλβανική μουσική ως τουρκική ή ελληνική.

Κάποιοι πάλι ισχυρίζονται ότι η αλβανική μουσική παράδοση ξεχωρίζει από την

αυθεντικότητά της και έχει θέσει ακέραια τα ιστορικά θεμέλια για την πρώιμη ευρωπαϊκή

μουσική. Πολλοί έχουν αναγνωρίσει το γεγονός ότι το Ιλλυρικό (σημερινή Shqiperia –

Αλβανία), ήταν από τις πρώτες περιοχές που επηρεάστηκαν από τη νέα χριστιανική

λειτουργία, που έχει διαδοθεί από τις πρώτες εκκλησίες εκείνη την εποχή. Επίσης, σχεδόν

κανείς δεν γνωρίζει ότι η γκάιντα έχουν την προέλευσή τους από την περιοχή της Νότιας

Αλβανίας και της Βόρειας Ελλάδας. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά οφείλονται για την

αντιπαράθεση ανάμεσα στους Αλβανούς και Δυτικούς μουσικολόγους.

Μπορούμε να σταθούμε στο γεγονός ότι η πρώιμη μουσική χρησιμοποιήθηκε να

ζωντανέψει τις ιεροτελεστίες από διαφορετικές Ιλλυρικές φυλές. Τραγούδια αυτής της εποχής

στην ιστορία θα αποτελούνταν από μια μοναδική, απλή, γεμάτη επαναλήψεις μελωδική

γραμμή, η οποία θα συνοδευόταν κυρίως από κρουστά όργανα, υποστηρικτικές φωνές και

πρωτόγονα πνευστά όργανα. Δεν γνωρίζουμε αν η πρώιμη άρπα χρησιμοποιήθηκε στην

περιοχή πριν τη γέννηση του Χριστού. Το κύριο ιστορικό γεγονός που θα ευνοούσε την


ύπαρξη της άρπας στα Βαλκάνια θα ήταν η εισβολή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία

θα είχε φέρει μαζί της τον πολιτισμό και τα όργανά της.

Η Αλβανία παραδοσιακά είναι μια χώρα που έχει περάσει τα ιστορικά στάδια κάτω από

την κατοχή άλλων αυτοκρατοριών και γι’ αυτό θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι η μουσική

της έχει μια γεύση από κάθε μια από αυτές τις κουλτούρες. Αυτό συνεχίστηκε ως την αρχή

αυτού του αιώνα όταν η Αλβανία βγήκε από 500 χρόνια τουρκικής κυριαρχίας. Γι’ αυτό

κάποιος θα μπορούσε να ρωτήσει την κλασική ερώτηση αν η πραγματική αλβανική μουσική

υπάρχει ή όχι. Η απάντηση στην ερώτηση αυτή θα είχε βρεθεί μόνο αν ρίχναμε μια

προσεκτική ματιά στο χαρακτήρα των Αλβανών. Είναι οι άνθρωποι που πάντα αναζητούν την

ελευθερία, την οικογενειακή ζωή. Άνθρωποι που συνήθιζαν να μαλώνουν και να ζουν

απομονωμένοι. Οι συνεχείς εισβολές ανάγκασαν τους Αλβανούς να απομονωθούν στα ψηλά

βουνά, όπου έχασαν την επαφή με το γειτονικό κόσμο. Γι αυτό θα μπορούσαμε ισχυριστούμε

αυτό, ότι εξαιτίας αυτής της απομόνωσης, η μουσική τους θα μπορούσε να είχε καλύτερα

διατηρηθεί, προφανώς περισσότερο από ό,τι σε κάποιες άλλες χώρες. Έτσι, τι ακριβώς έχει

διασωθεί απ’ αυτούς τους ανθρώπους; Ας ρίξουμε μια βαθύτερη ματιά σ’ αυτό που μπορούμε

να βρούμε στην Αλβανία κατά τη διάρκεια αυτού του αιώνα. Ως το 2ο μισό ( 1945-1955)

ολόκληρη η μουσική ζωή της Αλβανίας έχει καθοριστεί από την παραδοσιακή μουσική. Αυτό

χαρακτηρίζεται από αρχαϊκούς τύπους και πρακτικές που παρέχουν πληροφόρηση για τα

προηγούμενα στάδια της μουσικής ανάπτυξης στην Ευρώπη. Πολλές πηγές είναι διαθέσιμες

για επιστημονική έρευνα, καθώς οι εργασίες έρευνας στον τομέα δεν έχουν καλύψει

ολόκληρη τη χώρα. Του Ramada Sokoli η συλλογή και οι σπουδές, το υλικό από τον Eric

Stockman Γερμανο- αλβανική αποστολή και οι δραστηριότητες του Ινστιτούτου του φολκλόρ

από το Πανεπιστήμιο Τιράνων έχουν συνεισφέρει σημαντικά στην έρευνα. Υπάρχει μια

ξεκάθαρη και έντονη διαφορά, ειδικά στην φωνητική παραδοσιακή μουσική ανάμεσα στα

βόρεια και νότια τμήματα της χώρας, που χωρίζονται από τον Shkumbin River. Oι Γκέκηδες

στο βορρά- λαός σκληροτράχηλων ποιμένων και πολεμιστών, που συνεχίζουν την παλιά

ιλλυρική ζωή με επιδράσεις καθολικισμού και συνηθειών από τους βόρειους γείτονές τους-

έχουν μια παράδοση στο μονοφωνικό τραγούδι και χρησιμοποιούν ιδιαίτερους τύπους

οργάνων τέτοια όπως: λαούτο, σιφτελί, μπουζούκι και τύμπανα, ενώ οι Τόσκηδες στο νότο –

λαός πιο ήμερος, με βαθιές επιδράσεις ορθοδοξίας και ελληνικότητας-έχουν αναπτύξει

πολλούς τύπους πολυφωνίας, πιθανόν περισσότερους από όποιο άλλο έθνος στην Ευρώπη.

Περισσότερα απ’ αυτά ίσως ανήκουν στο πρωϊμότερο στρώμα της φωνητικής πολυφωνίας

στην Ευρώπη. Επιπλέον, η Αλβανία έχει μια πλούσια παράδοση στην αστική μουσική από τη

Σκόδρα, το Ελμπασάν, την Κορυτσά, την Αυλώνα, την Πρεμετή τη Λεσκοβίκου , το Δέλβινο


και το Μπεράτι. Οι κύριες δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στην πόλη του

Αργυροκάστρου κάθε χρόνο είναι τα Εθνικά φεστιβάλ του φολκλόρ.

Η Αλβανία έχει επίσης μια πλούσια παράδοση σε χορούς με μια μεγάλη ποικιλία

χορογραφιών και κοστουμιών. Υπάρχουν επικοί και λυρικοί χοροί- ιδιαίτερα διάσημοι για τη

χάρη και το ρυθμό τους, όπως οι χοροί του Κοσόβου, του Ντεβόλ, της Ράϊτσα, οι εργατικοί

χοροί και ο τσάμικος χορός του Όσμαν Τάγκα.

Παραδοσιακός χορός των Τιράνων

Παραδοσιακός χορός και κοστούμια από τη Ντρένικα


Παραδοσιακός χορός από τη Ρούβογκα

1Παραδοσιακός χορός και κοστούμια από την Κέρκοβα

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΣΤΟΛΕΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ

Η φουστανέλα ήταν το κοινό ένδυμα των αντρών μέχρι τουλάχιστον το 1400 μ.Χ. Οι

χωρικοί και αγρότες φορούσαν φουστανέλα φτιαγμένη από χοντρό λινό ή μάλλινο ύφασμα.

Οι πιο πλούσιοι άντρες φορούσαν φουστανέλα από μετάξι.

Όταν η Αλβανία κυριαρχήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία (1648-1912), πολλές

πλευρές της τουρκικής κουλτούρας υιοθετήθηκαν από τους Αλβανούς. Στις αγροτικές


περιοχές, οι άντρες ακόμη φορούν το fez, ένα παραδοσιακό τουρκικό σκούφο και μια

πολύχρωμη υφασμάτινη ζώνη. Οι γυναίκες φορούσαν κεντημένες μπλούζες στο τουρκικό

στυλ, με χαλαρό παντελόνι.

Η παραδοσιακή στολή για τις γυναίκες της Νότιας Αλβανίας αποτελείται από μια

μπλούζα με πλατιά μανικέτια από ύφασμα τέτοιο που να ταιριάζει με το κεντητό γιλέκο. Ένα

πλισαρισμένο μισοφόρι φοριέται κάτω από τη φαρδιά φούστα, ενώ μια περίτεχνα κεντημένη

ποδιά και μια πλατιά ζώνη ολοκληρώνουν τη φορεσιά. Χρυσές αλυσίδες πέφτουν από το

ντεκολτέ, συγκεντρώνονται μέσα στη ζώνη και σουρώνουν μέσα σε μια τσέπη στη δεξιά

πλευρά της φούστας. Ένα τσεμπέρι καλύπτει τα μαλλιά της γυναίκας.

Στα Βόρεια, τα μανίκια της μπλούζας είναι πλατιά με δαντέλα κεντημένη στις άκρες. Το

κέντημα στο γιλέκο είναι περίτεχνο, αλλά εντονότερο από το στιλ των γυναικών της Νότιας

Αλβανίας. Χρυσά νομίσματα φοριούνται στον κεφαλόδεσμο και σε πολλά σημεία του

περιδέραιου που κοσμούν το μπούστο του φορέματος.

Στις πόλεις, το συντηρητικό – δυτικού στυλ φόρεμα είναι περισσότερο κοινό. Οι

Αλβανοί είναι σεμνοί. Ούτε οι άντρες ούτε οι γυναίκες φορούν κοντά παντελόνια ή

οποιοδήποτε αποκαλυπτικό ρούχο. Το παραδοσιακό ρούχο είναι ορατό περισσότερο στις

θεατρικές ή παραδοσιακές χορευτικές παραστάσεις στις πόλεις.

Αλβανικές παραδοσιακές στολές

Αλβανική Παραδοσιακή στολή


Γυναικεία Παραδοσιακή στολή Παραδοσιακές στολές από τη Ζαντρίμα από την Πρίστινα

Παράδοση από το Μπεράτι


Παραδοσιακή φορεσιά από το Πρίζρενι Παραδοσιακά κοστούμια από τη Σκόδρα

Τυπικές στολές των Τιράνων


Πηγές- Βιβλιογραφία

Προφορικές μαρτυρίες

Διαδίκτυο

Ο αλβανικός γάμος – περιοδικό CHWB ( Cultural Heritage Without Borders, No 4/ 2006).

Παράρτημα 6ου Γυμνασίου...

Documents

Transcript of Παράρτημα 6ου Γυμνασίου...