Τεύχος 6 / 2020 · Συνοπτική παρουσίαση 2. κρίσης . covid-19, που...

Οικονομικό Δελτίο

Τεύχος 6 / 2020

Περιεχόμενα

Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 2

Συνοπτική παρουσίαση 2

1 Εξωτερικό περιβάλλον 8

2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις 18

3 Οικονομική δραστηριότητα 24

4 Τιμές και κόστος 32

5 Χρήμα και πίστη 38

6 Δημοσιονομικές εξελίξεις 48

Πλαίσια 52

1 Το λεβ Βουλγαρίας και το κούνα Κροατίας στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών ΙΙ (ΜΣΙ II) 52

2 Οι βελτιωμένοι δείκτες σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας της ΕΚΤ 58

3 Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την περίοδο 6 Μαΐου - 21 Ιουλίου 2020 64

4 Η επίδραση της πρόσφατης έξαρσης της αβεβαιότητας στην οικονομική δραστηριότητα της ζώνης του ευρώ 71

5 Η πανδημία COVID-19 και η αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών: για λόγους πρόνοιας ή εξ ανάγκης; 76

6 Ο ρόλος της έμμεσης φορολογίας στον πληθωρισμό της ζώνης του ευρώ και τις προοπτικές του 82

7 Δημόσιες εγγυήσεις δανείων και τραπεζικές χορηγήσεις την περίοδο της πανδημίας COVID-19 86

8 Οι δημοσιονομικές συνέπειες της δέσμης μέτρων της ΕΕ για την ανάκαμψη 94

Στατιστικά στοιχεία 98

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Περιεχόμενα

1

Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις

Συνοπτική παρουσίαση

Κατά τη συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής στις 10.9.2020, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητη τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής. Οι εισερχόμενες πληροφορίες υποδηλώνουν ισχυρή – αν και μη πλήρη – ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας η οποία συμβαδίζει σε γενικές γραμμές με τις προηγούμενες προσδοκίες, αν και το επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλότερο από ό,τι πριν από την πανδημία COVID-19. Ενώ η οικονομική δραστηριότητα στον τομέα της μεταποίησης συνεχίζει να βελτιώνεται, η ανάκαμψη στον τομέα των υπηρεσιών πρόσφατα επιβραδύνθηκε ελαφρώς. Η ένταση της ανάκαμψης εξακολουθεί να περιβάλλεται από σημαντική αβεβαιότητα, καθώς σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται ακόμη από τη μελλοντική εξέλιξη της πανδημίας και την επιτυχία των πολιτικών περιορισμού της. Η εγχώρια ζήτηση στη ζώνη του ευρώ κατέγραψε σημαντική ανάκαμψη από χαμηλά επίπεδα, αν και η αυξημένη αβεβαιότητα για τις οικονομικές προοπτικές συνεχίζει να επηρεάζει αρνητικά τις καταναλωτικές δαπάνες και τις επιχειρηματικές επενδύσεις. Ο μετρούμενος πληθωρισμός περιορίζεται από τις χαμηλές τιμές της ενέργειας και τις ασθενείς πιέσεις στις τιμές στο πλαίσιο της υποτονικής ζήτησης και της σημαντικής υπερπροσφοράς στην αγορά εργασίας. Υπό τις συνθήκες αυτές, εξακολουθεί να χρειάζεται εκτεταμένη στήριξη από τη νομισματική πολιτική για την ενίσχυση της οικονομικής ανάκαμψης και τη διαφύλαξη της σταθερότητας των τιμών μεσοπρόθεσμα. Συνεπώς, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να επιβεβαιώσει ξανά τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής στη συνεδρίασή του στις 10.9.2020.

Οικονομική και νομισματική αξιολόγηση στις 10.9.2020, ημερομηνία συνεδρίασης του Διοικητικού Συμβουλίου

Η πανδημία του κορωνοϊού παραμένει η κυριότερη πηγή αβεβαιότητας για την παγκόσμια οικονομία. Ύστερα από παροδική σταθεροποίηση περί τα μέσα Μαΐου, που οδήγησε σε σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων, ο αριθμός των νέων κρουσμάτων ανά ημέρα άρχισε να αυξάνεται εκ νέου, γεγονός που τροφοδότησε φόβους μεγάλης αναζωπύρωσης των κρουσμάτων κορωνοϊού. Αυτοί οι φόβοι επιδρούν στην εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Τα εισερχόμενα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα έφθασε στο κατώτατο σημείο της το β΄ τρίμηνο και άρχισε να ανακάμπτει παράλληλα με τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων από τα μέσα Μαΐου και μετά. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020, το παγκόσμιο πραγματικό ΑΕΠ (εκτός της ζώνης του ευρώ) θα μειωθεί κατά 3,7% εφέτος και θα αυξηθεί κατά 6,2% και 3,8% το 2021 και 2022 αντίστοιχα. Η συρρίκνωση του παγκόσμιου εμπορίου θα είναι πιο έντονη, δεδομένου του προκυκλικού χαρακτήρα του, ιδίως σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, και λόγω της ιδιοτυπίας της

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Συνοπτική παρουσίαση

2

κρίσης COVID-19, που διατάραξε της παγκόσμιες αλυσίδες παραγωγής και αύξησε το κόστος των διεθνών εμπορικών συναλλαγών εξαιτίας των μέτρων περιορισμού. Οι κίνδυνοι για τις παγκόσμιες προοπτικές παραμένουν κυρίως καθοδικοί, δεδομένης της επίμονης αβεβαιότητας αναφορικά με την εξέλιξη της πανδημίας, που μπορεί να αφήσει μονιμότερα σημάδια στην παγκόσμια οικονομία. Άλλοι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται με την έκβαση των διαπραγματεύσεων για το Brexit, τον κίνδυνο αύξησης του εμπορικού προστατευτισμού και τις πιο μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις στις παγκόσμιες αλυσίδες προσφοράς.

Αν και οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες στη ζώνη του ευρώ χαλάρωσαν κάπως περισσότερο μετά τη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου τον Ιούνιο του 2020, δεν έχουν ακόμη επανέλθει στα επίπεδα που είχαν καταγραφεί πριν από την πανδημία του κορωνοϊού. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο (4.6–9.9.2020), η καμπύλη των προθεσμιακών επιτοκίων ΕΟΝΙΑ (του μέσου δείκτη των επιτοκίων του ευρώ για τοποθετήσεις διάρκειας μίας ημέρας) μετατοπίστηκε ελαφρώς προς τα κάτω και, παρόλο που αντιστράφηκε κάπως στις βραχύτερες διάρκειες, δεν σηματοδοτεί προσδοκίες των επιχειρήσεων για επικείμενη μείωση των επιτοκίων. Οι διαφορές αποδόσεων των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ μειώθηκαν κατά την εξεταζόμενη περίοδο εν μέσω συνδυασμού νομισματικής και δημοσιονομικής στήριξης. Οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων που ενέχουν κίνδυνο αυξήθηκαν κάπως, κυρίως λόγω των γενικώς θετικότερων βραχυπρόθεσμων προοπτικών για τα κέρδη. Στις αγορές συναλλάγματος, το ευρώ ανατιμήθηκε σχετικά έντονα σε όρους σταθμισμένης ως προς το εξωτερικό εμπόριο ισοτιμίας και έναντι του δολαρίου ΗΠΑ.

Το πραγματικό ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ συρρικνώθηκε κατά 11,8%, σε τριμηνιαία βάση, το β΄ τρίμηνο του 2020. Τα εισερχόμενα στοιχεία και αποτελέσματα ερευνών υποδηλώνουν συνεχή ανάκαμψη της οικονομίας της ζώνης του ευρώ και εκ νέου θετικό ρυθμό του ΑΕΠ το γ΄ τρίμηνο, ο οποίος θα παραμείνει ωστόσο κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα. Παράλληλα με τη σημαντική άνοδο της παραγωγής στους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, υπάρχουν ενδείξεις σαφούς ανάκαμψης της κατανάλωσης. Προσφάτως, η δυναμική στον τομέα των υπηρεσιών επιβραδύνθηκε σε σχέση με τον τομέα της μεταποίησης, όπως φαίνεται και από τα αποτελέσματα ερευνών για τον Αύγουστο. Η αύξηση του ποσοστού των κρουσμάτων τους θερινούς μήνες αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει δυσμενώς τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η περαιτέρω διατήρηση της ανάκαμψης εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εξέλιξη της πανδημίας και την επιτυχία των μέτρων περιορισμού της. Ενώ η αβεβαιότητα που σχετίζεται με την εξέλιξη της πανδημίας θα περιορίσει πιθανώς την έκταση της ανάκαμψης της αγοράς εργασίας, της κατανάλωσης και των επενδύσεων, η οικονομία της ζώνης του ευρώ αναμένεται να στηριχθεί από τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης, την επεκτατική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής και την ενίσχυση της παγκόσμιας δραστηριότητας και ζήτησης.

Η αξιολόγηση αυτή αντανακλάται σε γενικές γραμμές στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2020. Σύμφωνα με αυτές προβλέπεται αύξηση του ετήσιου πραγματικού ΑΕΠ κατά -8,0% το 2020, 5,0% το 2021 και 3,2% το 2022. Σε σύγκριση


3

με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2020, οι προοπτικές για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί προς τα άνω για το 2020 και έχουν παραμείνει ουσιαστικά αμετάβλητες για το 2021 και το 2022. Δεδομένης της εξαιρετικής αβεβαιότητας που περιβάλλει επί του παρόντος τις προοπτικές, οι προβολές περιλαμβάνουν δύο εναλλακτικά σενάρια, ένα ήπιο και ένα δυσμενές, που αντιστοιχούν σε διαφορετικές παραδοχές σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας.1 Συνολικά, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ τείνουν ακόμη να είναι καθοδικοί. Αυτή η αξιολόγηση αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τις αβέβαιες ακόμη οικονομικές και χρηματοπιστωτικές συνέπειες της πανδημίας.

Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε σε -0,2% τον Αύγουστο, από 0,4% τον Ιούλιο. Με βάση τις ισχύουσες τιμές και τις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου και λαμβανομένης υπόψη της προσωρινής μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στη Γερμανία, ο μετρούμενος πληθωρισμός είναι πιθανόν να παραμείνει αρνητικός τους προσεχείς μήνες και στη συνέχεια να γίνει και πάλι θετικός στις αρχές του 2021. Επιπλέον, σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα οι πιέσεις στις τιμές θα συνεχίσουν να είναι συγκρατημένες λόγω της ασθενούς ζήτησης, των χαμηλότερων πιέσεων στους μισθούς και της ανατίμησης της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ, παρά κάποιες ανοδικές πιέσεις στις τιμές που σχετίζονται με περιορισμούς από την πλευρά της προσφοράς. Μεσοπρόθεσμα, η ανάκαμψη της ζήτησης, στηριζόμενη από διευκολυντική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική, θα ασκήσει ανοδικές πιέσεις στον πληθωρισμό. Οι βασιζόμενοι στις αγορές δείκτες των μακροπρόθεσμων προσδοκιών για τον πληθωρισμό επανήλθαν στα προ της πανδημίας επίπεδα, αλλά εξακολουθούν να είναι πολύ συγκρατημένοι, ενώ οι δείκτες με βάση τα στοιχεία ερευνών παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα.

Η αξιολόγηση αυτή αντανακλάται σε γενικές γραμμές στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2020, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος πληθωρισμός θα διαμορφωθεί σε 0,3% το 2020, 1,0% το 2021 και 1,3% το 2022. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2020, οι προοπτικές για τον πληθωρισμό παραμένουν αμετάβλητες για το 2020 και το 2022, ενώ έχουν αναθεωρηθεί προς τα πάνω για το 2021. Η αμετάβλητη προβολή για τον πληθωρισμό για το 2022 υποκρύπτει μια προς τα πάνω αναθεώρηση του πληθωρισμού χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής – που αντανακλά εν μέρει τον θετικό αντίκτυπο των μέτρων νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής – η οποία αντισταθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την αναθεωρημένη πορεία των τιμών της ενέργειας. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί σε 0,8% το 2020, 0,9% το 2021 και 1,1% το 2022.

Η πανδημία του κορωνοϊού εξακολουθεί να ασκεί σημαντική επίδραση στη δυναμική της ποσότητας χρήματος στη ζώνη του ευρώ. Ο ρυθμός αύξησης της

1 Βλ. τις “Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ, Ιούνιος 2020” που δημοσιεύθηκαν στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 10.9.2020.


4

ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια (M3) συνέχισε να επιταχύνεται και διαμορφώθηκε σε 10,2% τον Ιούλιο του 2020, από 9,2% τον Ιούνιο. Ο έντονος ρυθμός αύξησης της ποσότητας χρήματος αντανακλά την εγχώρια δημιουργία πιστώσεων και τις συνεχιζόμενες αγορές στοιχείων ενεργητικού από το Ευρωσύστημα, καθώς και προβληματισμούς που αφορούν προληπτικούς λόγους οι οποίοι ενισχύουν μια αυξημένη προτίμηση για ρευστότητα στον τομέα διακράτησης χρήματος. Το στενό νομισματικό μέγεθος Μ1, το οποίο περιλαμβάνει τις πιο ρευστές μορφές χρήματος, εξακολουθεί να έχει την κυριότερη συμβολή στην αύξηση της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια. Οι εξελίξεις στα δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα εξακολούθησαν να καθορίζονται από τον αντίκτυπο του κορωνοϊού στην οικονομική δραστηριότητα. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις παρέμεινε ουσιαστικά σταθερός τον Ιούλιο, σε 7,0%, έναντι 7,1% τον Ιούνιο. Αυτοί οι έντονοι ρυθμοί αντανακλούν τις αυξημένες ανάγκες ρευστότητας των επιχειρήσεων προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τις συνεχιζόμενες δαπάνες τους και κεφάλαια κίνησης, καθώς και για να δημιουργήσουν πρόσθετα αποθέματα ρευστότητας, αν και η μερική ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας είχε ως αποτέλεσμα κάποια ανάκαμψη των εσόδων τους. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τα νοικοκυριά παρέμεινε επίσης αμετάβλητος στο 3,0% τον Ιούλιο. Τα μέτρα πολιτικής του Διοικητικού Συμβουλίου, μαζί με τα μέτρα που θέσπισαν οι εθνικές κυβερνήσεις και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, θα συνεχίσουν να στηρίζουν την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων για αυτούς που πλήττονται περισσότερο από τις συνέπειες της πανδημίας.

Η πανδημία του κορωνοϊού εξακολουθεί να ασκεί ιδιαίτερα μεγάλη επίδραση στα δημόσια οικονομικά της ζώνης του ευρώ. Το δημοσιονομικό κόστος των μέτρων περιορισμού ήταν πολύ μεγάλο για όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ, αν και τόσο η επιβάρυνση όσο και η δυνατότητα ανταπόκρισης διαφέρουν στις επιμέρους χώρες. Λόγω της οικονομικής ύφεσης και της σημαντικής δημοσιονομικής στήριξης, το δημοσιονομικό έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά, σε 8,8% του ΑΕΠ το 2020, από 0,6% το 2019. Ο λόγος του ελλείμματος αναμένεται να μειωθεί σε 4,9% και 3,6% του ΑΕΠ το 2021 και το 2022 αντίστοιχα. Τα εκτεταμένα δημοσιονομικά μέτρα το 2020 οδήγησαν σε αντίστοιχη επιδείνωση του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς αποτελέσματος, επιπρόσθετα προς την επίδραση της αρνητικής κυκλικής συνιστώσας που αντανακλά την επιδείνωση της μακροοικονομικής κατάστασης. Στην επακόλουθη βελτίωση αναμένεται να συμβάλουν η σταδιακή άρση των έκτακτων μέτρων και η ευνοϊκότερη κατάσταση του οικονομικού κύκλου. Όσον αφορά τις δημοσιονομικές πολιτικές, είναι καίριας σημασίας να υιοθετηθεί μια φιλόδοξη και συντονισμένη κατεύθυνση, εν όψει της απότομης συρρίκνωσης της οικονομίας της ζώνης του ευρώ, αν και τα μέτρα θα πρέπει να είναι στοχευμένα και προσωρινού χαρακτήρα. Στο πλαίσιο αυτό, επικροτούνται θερμά τόσο τα τρία πλέγματα ασφαλείας συνολικού ύψους 540 δισεκ. ευρώ που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όσο και το μέσο ανάκαμψης “Next Generation EU” ύψους 750 δισεκ. ευρώ που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το οποίο έχει τη δυνατότητα να προσφέρει σημαντική στήριξη στις περιφέρειες και τους τομείς που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία.


5

Η δέσμη μέτρων νομισματικής πολιτικής

Συνοπτικά, η διασταύρωση του αποτελέσματος της οικονομικής ανάλυσης με τις ενδείξεις από τη νομισματική ανάλυση επιβεβαίωσε ότι είναι αναγκαία μία ιδιαίτερα διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής ώστε ο πληθωρισμός να συνεχίσει να συγκρίνει σταθερά προς επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Στο πλαίσιο αυτό, στις 10.9.2020 το Διοικητικό Συμβούλιο επιβεβαίωσε τη δέσμη μέτρων διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής που ήδη εφαρμόζονται.

1. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ. Τα επιτόκια αναμένεται ότι θα παραμείνουν στα σημερινά τους ή σε χαμηλότερα επίπεδα έως ότου οι προοπτικές για τον πληθωρισμό συγκλίνουν σθεναρά προς επίπεδο επαρκώς πλησίον, αλλά κάτω του 2%, εντός του χρονικού ορίζοντα προβολής και αυτή η σύγκλιση αντανακλάται κατά τρόπο συνεπή στη δυναμική του υποκείμενου πληθωρισμού.

2. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα συνεχίσει τη διενέργεια αγορών στο πλαίσιο του έκτακτου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (pandemic emergency purchase programme - PEPP), το συνολικό ποσό του οποίου ανέρχεται σε 1.350 δισεκ. ευρώ. Αυτές οι αγορές συμβάλλουν στη χαλάρωση της συνολικής κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής, βοηθώντας έτσι να αντισταθμιστεί η καθοδική επίδραση της πανδημίας στην προβλεπόμενη πορεία του πληθωρισμού. Οι αγορές θα συνεχίσουν να διενεργούνται με ευελιξία ως προς τον χρόνο, τις κατηγορίες στοιχείων ενεργητικού και τις χώρες. Έτσι, το Διοικητικό Συμβούλιο μπορεί να αποτρέπει αποτελεσματικά τους κινδύνους για την ομαλή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής. Θα διενεργούνται καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο του προγράμματος PEPP τουλάχιστον μέχρι το τέλος Ιουνίου 2021 και, σε κάθε περίπτωση, μέχρις ότου το Διοικητικό Συμβούλιο κρίνει ότι η κρίση του κορωνοϊού έχει λήξει. Επίσης, η επανεπένδυση ποσών από την εξόφληση τίτλων που έχουν αποκτηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος PEPP κατά τη λήξη τους θα συνεχιστεί τουλάχιστον έως το τέλος του 2022. Σε κάθε περίπτωση, η μελλοντική σταδιακή μείωση του χαρτοφυλακίου PEPP θα ρυθμιστεί κατά τρόπο ώστε να αποφευχθούν παρεμβολές στην ενδεδειγμένη κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής.

3. Οι καθαρές αγορές στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού (asset purchase programme - APP) θα συνεχιστούν με ύψος 20 δισεκ. ευρώ μηνιαίως, σε συνδυασμό με τις αγορές στο πλαίσιο του πρόσθετου ποσού ύψους 120 δισεκ. ευρώ που διατίθεται προσωρινά μέχρι το τέλος του έτους. Το Διοικητικό Συμβούλιο εξακολουθεί να αναμένει ότι οι μηνιαίες καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο του APP θα διενεργούνται για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται αναγκαίο προκειμένου να ενισχυθεί η διευκολυντική επίδραση των επιτοκίων πολιτικής της ΕΚΤ και ότι θα λήξουν λίγο πριν το Διοικητικό Συμβούλιο αρχίσει να αυξάνει τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ. Επιπλέον, το Διοικητικό Συμβούλιο δήλωσε την πρόθεσή του να συνεχίσει να επανεπενδύει, στο ακέραιο, το προϊόν της εξόφλησης του κεφαλαίου των τίτλων που αποκτώνται μέσω του προγράμματος APP κατά τη λήξη τους για παρατεταμένη χρονική


6

περίοδο μετά την ημερομηνία κατά την οποία θα αρχίσει να αυξάνει τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ και πάντως για όσο χρονικό διάστημα χρειαστεί για τη διατήρηση ευνοϊκών συνθηκών ρευστότητας και της ιδιαίτερα διευκολυντικής κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής.

4. Τέλος, το Διοικητικό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρέχει άφθονη ρευστότητα μέσω των πράξεων αναχρηματοδότησής του. Πιο συγκεκριμένα, στην πιο πρόσφατη πράξη της τρίτης σειράς στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ) καταγράφηκε πολύ υψηλή άντληση κεφαλαίων, η οποία στηρίζει τη χορήγηση τραπεζικών δανείων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Τα μέτρα νομισματικής πολιτικής που έχει λάβει το Διοικητικό Συμβούλιο από τις αρχές Μαρτίου παρέχουν στήριξη ζωτικής σημασίας για να υποβοηθηθεί η ανάκαμψη της οικονομίας της ζώνης του ευρώ και να διαφυλαχθεί η σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα. Ειδικότερα, στηρίζουν τη ρευστότητα και τις συνθήκες χρηματοδότησης στην οικονομία, βοηθούν να διατηρηθεί η ροή των πιστώσεων προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και συμβάλλουν στη διατήρηση ευνοϊκών συνθηκών χρηματοδότησης για όλους τους τομείς και τις χώρες. Ταυτόχρονα, στο σημερινό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αυξημένη αβεβαιότητα, το Διοικητικό Συμβούλιο θα αξιολογεί προσεκτικά τις εισερχόμενες πληροφορίες, μεταξύ άλλων τις εξελίξεις στη συναλλαγματική ισοτιμία, όσον αφορά τις επιδράσεις της στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές για τον πληθωρισμό. Το Διοικητικό Συμβούλιο παραμένει έτοιμο να προσαρμόσει καταλλήλως όλα τα μέσα που διαθέτει προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο πληθωρισμός θα κινηθεί προς επίπεδα συμβατά με την επιδίωξή του κατά τρόπο διαρκή, σύμφωνα με τη δέσμευσή του για συμμετρία.


7

1 Εξωτερικό περιβάλλον

Η πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19) παραμένει η μεγαλύτερη πηγή αβεβαιότητας για την παγκόσμια οικονομία. Στα μέσα Μαΐου ο αριθμός νέων κρουσμάτων σταθεροποιήθηκε πρόσκαιρα, γεγονός που οδήγησε στη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων. Ωστόσο, στη συνέχεια τα κρούσματα άρχισαν και πάλι να αυξάνονται – ιδίως στις ΗΠΑ, καθώς και στη Βραζιλία και σε άλλες αναδυόμενες οικονομίες – μέχρις ότου ο αριθμός των νέων κρουσμάτων άρχισε να σταθεροποιείται στις αρχές Αυγούστου. Εντούτοις, το ποσοστό των κρουσμάτων στον πληθυσμό παραμένει υψηλό και ο αριθμός των νέων κρουσμάτων αυξάνεται στην Ευρώπη και σε ορισμένες άλλες περιοχές, γεννώντας φόβους για έντονη αναζωπύρωση της νόσου. Αυτοί οι φόβοι επιδρούν αρνητικά στην εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Εισερχόμενα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα έφθασε στο κατώτατο σημείο της το β΄ τρίμηνο και άρχισε να ανακάμπτει σταδιακά παράλληλα με τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων από τα μέσα Μαΐου και μετά. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020, το παγκόσμιο πραγματικό ΑΕΠ (εκτός της ζώνης του ευρώ) θα μειωθεί κατά 3,7% εφέτος και θα αυξηθεί κατά 6,2% και 3,8% το 2021 και 2022 αντίστοιχα. Η συρρίκνωση του παγκόσμιου εμπορίου θα είναι πιο έντονη από τη μείωση του πραγματικού ΑΕΠ, δεδομένου τόσο του εντονότερου προκυκλικού χαρακτήρα του, ιδίως σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, και επίσης λόγω της ιδιοτυπίας της κρίσης COVID-19, που διατάραξε της παγκόσμιες αλυσίδες παραγωγής και αύξησε το κόστος των διεθνών εμπορικών συναλλαγών εξαιτίας των μέτρων περιορισμού. Οι κίνδυνοι για τις παγκόσμιες προοπτικές παραμένουν κυρίως καθοδικοί, με δεδομένη την επίμονη αβεβαιότητα αναφορικά με την εξέλιξη της πανδημίας, που μπορεί να αφήσει μονιμότερα σημάδια στην παγκόσμια οικονομία. Άλλοι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται με την έκβαση των διαπραγματεύσεων για το Brexit, τον κίνδυνο αύξησης του εμπορικού προστατευτισμού και, συναφώς, τις πιο μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις στις παγκόσμιες αλυσίδες προσφοράς.

Παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα και διεθνές εμπόριο

Το πρώτο εξάμηνο του 2020 η παγκόσμια οικονομία εισήλθε σε βαθιά και συγχρονισμένη ύφεση ως αποτέλεσμα της πανδημίας COVID-19. Η εκδήλωση της πανδημίας και τα μέτρα που λήφθηκαν προκειμένου να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού επιβάρυναν την οικονομική δραστηριότητα και δημιούργησαν μια άνευ προηγουμένου και συγχρονισμένη μείωση της παγκόσμιας παραγωγής, που έφθασε το κατώτατο σημείο της τον Απρίλιο του 2020. Η παγκόσμια αβεβαιότητα εκτινάχθηκε σε επίπεδα που δεν είχαν σημειωθεί από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Εισερχόμενα στοιχεία εθνικών λογαριασμών για το β΄ τρίμηνο επιβεβαιώνουν απότομη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας. Η πτώση του παγκόσμιου εμπορίου υπήρξε ακόμη πιο απότομη, αν και λιγότερο έντονη από ό,τι αναμενόταν στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος τον Ιούνιο του 2020. Αυτό υποδηλώνει χαμηλότερη ελαστικότητα του παγκόσμιου εμπορίου από ό,τι είχε υποτεθεί προηγουμένως. Παράλληλα, η Κίνα κατόρθωσε να

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Εξωτερικό περιβάλλον

8

ξεκινήσει την άρση των μέτρων περιορισμού προς τα τέλη Μαρτίου και να καταγράψει επάνοδο της οικονομίας της σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης ήδη από το β΄ τρίμηνο.

Όταν η εξάπλωση της νόσου άρχισε να υποχωρεί και τα περιοριστικά μέτρα να αίρονται, η παγκόσμια οικονομία ξεκίνησε να ανακάμπτει, όπως επιβεβαιώνεται από στοιχεία ερευνών. Με τη χαλάρωση των μέτρων περιορισμού και τη σταδιακή εξομάλυνση της παραγωγής, η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα και το εμπόριο αναμένεται να εισέλθουν σε ανοδική πορεία από τα χαμηλά επίπεδα του β΄ τριμήνου. Οι σύνθετοι Δείκτες Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ) για την παραγωγή της παγκόσμιας οικονομίας (εκτός της ζώνης του ευρώ) παρουσιάζουν σταθερή βελτίωση μετά το κατώτατο επίπεδό τους τον Απρίλιο (βλ. Διάγραμμα 1). Τον Αύγουστο ο παγκόσμιος σύνθετος δείκτης ΡΜΙ (εκτός της ζώνης του ευρώ) αυξήθηκε για τέταρτο συναπτό μήνα και διαμορφώθηκε σε 52,6 από 50 τον Ιούλιο και το χαμηλό 28,6 τον Απρίλιο. Η άνοδος αφορούσε ευρύ φάσμα τομέων τόσο της μεταποίησης όσο και των υπηρεσιών. Η ανάκαμψη όμως φαίνεται άνιση μεταξύ των χωρών. Στις προηγμένες οικονομίες, ο σύνθετος δείκτης PMI για την παραγωγή εξακολούθησε να αυξάνεται στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά στην Ιαπωνία παρέμεινε σε επίπεδα που υποδηλώνουν συρρίκνωση της παραγωγής. Στις αναδυόμενες οικονομίες, ο σύνθετος δείκτης PMI για την παραγωγή αυξήθηκε περαιτέρω στην Κίνα, τη Ρωσία και τη Βραζιλία, αλλά εξακολούθησε να υποδηλώνει συρρίκνωση στην Ινδία.

Διάγραμμα 1 Παγκόσμιος σύνθετος δείκτης PMI για την παραγωγή και υποδείκτες (χωρίς τη ζώνη του ευρώ)

(δείκτες διάχυσης)

Πηγές: Markit και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Αύγουστος 2020.

Οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές συνθήκες χαλάρωσαν σημαντικά τους τελευταίους μήνες. Κατά τους θερινούς μήνες συνεχίστηκε η ανάκαμψη των χρηματοπιστωτικών αγορών που είχε ξεκινήσει στα τέλη Μαρτίου, με διαφαινόμενη αμείωτη δυναμική στις μεγάλες προηγμένες οικονομίες και σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες. Οι αγορές μετοχών κατέγραψαν νέα επίπεδα ρεκόρ στις ΗΠΑ και τα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων ετών στην Κίνα, ενώ σε άλλες χώρες συνέχισαν να ανακτούν το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών τους. Άλλα τμήματα της αγοράς που

26

30

34

38

42

46

50

54

58

01/19 03/19 05/19 07/19 09/19 11/19 01/20 03/20 05/20 07/20

Σύνθετος δείκτηςΥπηρεσίεςΜεταποίηση


9

ενέχουν κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένων των εταιρικών ομολόγων, επίσης ωφελήθηκαν από το ανοδικό κλίμα της αγοράς. Καθώς οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων μηδενικού κινδύνου διατηρήθηκαν αμετάβλητες σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα ή πλησίον αυτών, οι δείκτες χρηματοπιστωτικών συνθηκών διαμορφώθηκαν σε πρωτοφανές υψηλό επίπεδο στις προηγμένες οικονομίες και προσέγγισαν επίπεδα ρεκόρ στις αναδυόμενες οικονομίες. Στην παρατηρούμενη ανοδική πορεία των τιμών των περιουσιακών στοιχείων υψηλού κινδύνου συνέβαλαν μια σειρά από θετικές εκπλήξεις όσον αφορά τα μακροοικονομικά στοιχεία και η περαιτέρω αύξηση της προθυμίας για ανάληψη κινδύνων, που αντανακλούν εν μέρει αυξανόμενη αισιοδοξία για έγκαιρη διάθεση του εμβολίου. Ωστόσο, οι χρηματοπιστωτικές αγορές παραμένουν σε εγρήγορση, καθώς οι προοπτικές συναρτώνται άμεσα με την αβέβαιη εξέλιξη της πανδημίας. Η μεταβλητότητα παραμένει πολύ υψηλότερη από τους ιστορικούς μέσους όρους και οι εκτιμήσεις της αγοράς για τον κίνδυνο παραμένουν ασύμμετρες προς τα κάτω.

Το παγκόσμιο πραγματικό ΑΕΠ (χωρίς τη ζώνη του ευρώ) θα μειωθεί κατά 3,7% εφέτος. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020, ο ρυθμός μεταβολής του παγκόσμιου πραγματικού ΑΕΠ (χωρίς τη ζώνη του ευρώ) εκτιμάται ότι θα γίνει θετικός το δεύτερο εξάμηνο του 2020, καθώς θα συνεχίζεται η σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων. Ωστόσο, η ανάκαμψη είναι περιορισμένη, καθώς οι προβολές βασίζονται στην υπόθεση ότι η αβεβαιότητα για την εξέλιξη της πανδημίας επηρεάζει δυσμενώς τις προσδοκίες των επιχειρήσεων και των καταναλωτών, κάποιες μορφές κοινωνικής αποστασιοποίησης θα εξακολουθήσουν να εφαρμόζονται και μια αποτελεσματική ιατρική λύση θα είναι διαθέσιμη μόλις στα μέσα του 2021. Έτσι η προβολή του βασικού σεναρίου είναι συμβατή με την εκτίμηση ότι θα εξακολουθήσουν να εμφανίζονται κρούσματα σε ορισμένες χώρες και ότι τυχόν νέα κύματα της νόσου θα αντιμετωπιστούν με στοχευμένα περιοριστικά μέτρα, τα οποία εκτιμάται ότι αυτή τη φορά θα διαταράξουν λιγότερο την οικονομική δραστηριότητα από ό,τι το προηγούμενα μέτρα καραντίνας.

Η εμμένουσα αβεβαιότητα σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας έχει ως αποτέλεσμα η ανάκαμψη να μην είναι πλήρης στο τέλος του ορίζοντα προβολής. Η κρίση COVID-19 αποτέλεσε τριπλή διαταραχή για την παγκόσμια οικονομία2. Σε αντίθεση με άλλες κρίσεις στο παρελθόν, έπληξε ιδιαίτερα την ιδιωτική κατανάλωση το πρώτο εξάμηνο του 2020. Στο προσεχές διάστημα, ενώ οι αρνητικές επιδράσεις των περιοριστικών μέτρων πιθανόν να εξαλειφθούν και να ανακάμψει σταδιακά η παγκόσμια παραγωγή, η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα σχετικά με την εξέλιξη της υγειονομικής κρίσης και τις προοπτικές της οικονομίας θα εξακολουθήσουν να επηρεάζουν δυσμενώς την κατανάλωση, εμποδίζοντας έτσι μια πιο ισχυρή ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2020, η τροχιά του επιπέδου της οικονομικής δραστηριότητας είναι σε γενικές γραμμές αμετάβλητη και παραμένει χαμηλότερα από την προ της πανδημίας προβολή του βασικού σεναρίου σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Συνεπώς, το παγκόσμιο πραγματικό ΑΕΠ

2 Η αρχική διαταραχή στην πλευρά της προσφοράς, που προκλήθηκε από την επιβολή μέτρων καραντίνας στα περισσότερα μέρη του κόσμου, ενισχύθηκε ταυτόχρονα από διαταραχή στην πλευρά της ζήτησης, κυρίως λόγω της ανόδου της ανεργίας. Ακολούθησε διαταραχή λόγω της αβεβαιότητας, καθώς πρωτόγνωρες εξελίξεις ακινητοποίησαν την παγκόσμια οικονομία όλως αιφνιδίως, με συνέπειες που παραμένουν ακόμη εν πολλοίς άγνωστες.


10

(χωρίς τη ζώνη του ευρώ) αναµένεται σύμφωνα με τις προβολές να αυξηθεί κατά 6,2% το 2021 και 3,8% το 2022.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οικονομική δραστηριότητα ανακάμπτει το γ΄ τρίμηνο του 2020 χάρη στα μέτρα στήριξης του εισοδήματος. Το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 31,7% (ρυθμός ανηγμένος σε ετήσια βάση) (-9,1% σε τριμηνιαία βάση) το β΄ τρίμηνο, σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση. Η μείωση αυτή ήταν ελαφρώς χαμηλότερη από προκαταρκτική εκτίμηση (-9,5% σε τριμηνιαία βάση), αντανακλώντας την προς τα άνω αναθεώρηση των ιδιωτικών επενδύσεων σε αποθέματα και της ατομικής καταναλωτικής δαπάνης. Από τις αρχές Ιουλίου τα στοιχεία που δημοσιεύονται για τις ΗΠΑ είναι θετικά. Μετά από μεγάλες αυξήσεις τον Μάιο και τον Ιούνιο, οι λιανικές πωλήσεις αγαθών και οι υπηρεσίες εστίασης σημείωσαν συγκρατημένη άνοδο τον Ιούλιο (1,2%), αλλά και πάλι υπερέβησαν τα προ της πανδημίας επίπεδα. Η συνολική ατομική καταναλωτική δαπάνη παραμένει, ωστόσο, πολύ χαμηλότερη από το προ της πανδημίας επίπεδο, καθώς οι δαπάνες για λοιπές υπηρεσίες έχουν μειωθεί. Οι δαπάνες των νοικοκυριών ενισχύθηκαν από τα αυξημένα επιδόματα ανεργίας και έκτακτα μέτρα άμεσης εισοδηματικής στήριξης. Οι πληρωμές αυτές ως επί το πλείστον έληξαν τον Αύγουστο, με αποτέλεσμα σημαντική πτώση του εισοδήματος, που θα μπορούσε να υπονομεύσει περαιτέρω την κατανάλωση. Καθώς τα μέτρα καραντίνας χαλάρωσαν γύρω στον Μάιο, οι εργαζόμενοι άρχισαν να επιστρέφουν στην εργασία τους και έτσι οι προσωρινές απολύσεις που είχαν δηλωθεί τον Απρίλιο αναστράφηκαν κατά το ήμισυ και πλέον. Ωστόσο, ο ρυθμός της δημιουργίας θέσεων εργασίας επιβραδύνθηκε τον Ιούλιο σε σχέση με τον Μάιο και τον Ιούνιο και το ποσοστό ανεργίας παραμένει σε ιστορικώς υψηλά επίπεδα. Ο ετήσιος μετρούμενος πληθωρισμός βάσει του δείκτη τιμών καταναλωτή (ΔΤΚ) αυξήθηκε σε 1,0% τον Ιούλιο, από 0,6% τον Ιούνιο. Ο πυρήνας του πληθωρισμού αυξήθηκε έντονα και διαμορφώθηκε σε 1,6% τον Ιούλιο, από 1,2% τον Ιούνιο, με τη συμβολή της ανόδου των τιμών των υπηρεσιών στέγασης και παροχής καταλύματος και των ιατρικών υπηρεσιών. Διάφοροι δείκτες προσδοκιών για τον πληθωρισμό αυξήθηκαν πρόσφατα, προσεγγίζοντας ξανά τους μακροχρόνιους μέσους όρους τους. Εντούτοις, οι προοπτικές του πληθωρισμού παραμένουν πολύ συγκρατημένες, καθώς η οικονομία εξακολουθεί να λειτουργεί με ρυθμό βραδύτερο του δυνητικού.

Στην Κίνα η οικονομία ανακάμπτει με ισχυρό ρυθμό, αλλά οι λιανικές πωλήσεις παραμείνουν εξασθενημένες. Το ΑΕΠ της Κίνας αυξήθηκε το β΄ τρίμηνο κατά 11,5% έναντι του προηγούμενου τριμήνου, υπερβαίνοντας το επίπεδο που είχε καταγραφεί στο τέλος του 2019. Οι επενδύσεις ήταν ο κύριος προωθητικός παράγοντας της ανάπτυξης, σε συνδυασμό με τις καθαρές εξαγωγές, ενώ η κατανάλωση εξακολούθησε να λειτουργεί ανασταλτικά στην ανάπτυξη. Τα εισερχόμενα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η κινεζική οικονομία κατά το μεγαλύτερο μέρος της έχει ανακάμψει επιστρέφοντας στα προ της πανδημίας επίπεδα, αλλά οι λιανικές πωλήσεις παραμένουν εξασθενημένες. Ενώ η βιομηχανική παραγωγή ανέκαμψε σθεναρά (+4,9% σε δωδεκάμηνη βάση τον Ιούλιο), οι λιανικές πωλήσεις εξακολουθούν να υποχωρούν (-2,6% σε δωδεκάμηνη βάση τον Ιούλιο), πιθανώς λόγω χαμηλών προσδοκιών των νοικοκυριών σχετικά με την απασχόληση. Η δημοσιονομική πολιτική παραμένει υποστηρικτική, καθώς η διευρυμένη ασφάλιση κατά της ανεργίας, οι υψηλότερες επενδύσεις και τα μέτρα φορολογικής ελάφρυνσης αποσκοπούν στη σταθεροποίηση της απασχόλησης και της οικονομικής ανάπτυξης. Η νομισματική


11

πολιτική είναι επίσης υποστηρικτική, αν και εν όψει της οικονομικής ανάκαμψης οι αρχές λαμβάνουν υπόψη το ενδεχόμενο η περαιτέρω πιστωτική επέκταση να δημιουργήσει κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Στην Ιαπωνία η οικονομική δραστηριότητα ανακάμπτει το γ΄ τρίμηνο, αλλά η ιδιωτική κατανάλωση παραμένει εξασθενημένη. Το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 7,9% το β΄ τρίμηνο έναντι του προηγούμενου τριμήνου, σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση, και αναθεωρήθηκε ελαφρώς προς τα κάτω σε σύγκριση με την πρώτη εκτίμηση (-7,8% έναντι του προηγούμενου τριμήνου). Η κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης σε ολόκληρη τη χώρα τον Απρίλιο και τον Μάιο επηρέασαν δυσμενώς τη δραστηριότητα με το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης της δραστηριότητας να προέρχεται από την ιδιωτική κατανάλωση υπηρεσιών και τις εξαγωγές, που κατέγραψαν διψήφιους ρυθμούς μείωσης. Η συρρίκνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης υπηρεσιών αντανακλά τις συνέπειες της εγχώριας καραντίνας, ενώ η συρρίκνωση των εξαγωγών αντανακλά την κατακόρυφη πτώση της εξωτερικής ζήτησης. Η ανάκαμψη της εξωτερικής ζήτησης συνέβαλε στη σημαντική άνοδο της βιομηχανικής παραγωγής τον Ιούλιο. Ωστόσο, ο ρυθμός της οικονομικής ανάκαμψης παραμένει υποτονικός, όπως προκύπτει από τον σύνθετο δείκτη PMI για την παραγωγή, ο οποίος αυξήθηκε μεν για τέταρτο συνεχόμενο μήνα τον Αύγουστο σε 45,2, αλλά εξακολουθεί να σηματοδοτεί συρρίκνωση (δηλ. παραμένει κάτω από το όριο του 50). Η ιδιωτική κατανάλωση υπηρεσιών παραμένει εξασθενημένη. Ο δείκτης καταναλωτικής δραστηριότητας που δημοσιεύει η Τράπεζα της Ιαπωνίας φανερώνει ότι η κατανάλωση διαρκών και μη διαρκών αγαθών αυξήθηκε τον Ιούνιο, γεγονός που υποδηλώνει ότι η συσσωρευμένη ζήτηση διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο τον πρώτο πλήρη μήνα μετά την καραντίνα, αλλά εξασθένησε και πάλι τον Ιούλιο. Τον Ιούνιο η κατανάλωση υπηρεσιών, η οποία αντιπροσωπεύει το 51% της κατανάλωσης των νοικοκυριών, παρέμεινε σχεδόν 20% χαμηλότερα από το επίπεδο που είχε καταγράψει το α΄ τρίμηνο. Παρόλο που οι βελτιωμένες τάσεις κινητικότητας για επισκέψεις σε εστιατόρια, εμπορικά κέντρα και θεματικά πάρκα μπορεί να υποδηλώνουν συνεχιζόμενη ανάκαμψη, η κατανάλωση υπηρεσιών παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη τον Ιούλιο σε σχέση με τον Ιούνιο. Αυτό, σε συνδυασμό με ενδείξεις ότι η βελτίωση του καταναλωτικού κλίματος σταμάτησε τον Αύγουστο, δείχνει ότι η ανάκαμψη της κατανάλωσης είναι πολύ σταδιακή, γεγονός που συνδέεται εν μέρει με την αναζωπύρωση των κρουσμάτων κορωνοϊού τον Ιούλιο και τον Αύγουστο.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μετά από πρωτοφανή μείωση της οικονομικής δραστηριότητας το β΄ τρίμηνο, η ανάκαμψη φαίνεται να είναι διστακτική και όχι πλήρης. Το β΄ τρίμηνο το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 20,4% έναντι του προηγούμενου τριμήνου, αντανακλώντας γενικευμένη συρρίκνωση σε όλες τις συνιστώσες της δαπάνης και ιδίως στην εγχώρια ζήτηση. Η μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης με διψήφιο ρυθμό αντανακλάται στην απότομη αύξηση του ποσοστού αποταμίευσης. Οι επιχειρηματικές επενδύσεις υποχώρησαν σχεδόν κατά το 1/3 το β΄ τρίμηνο υπό συνθήκες ακραίας αβεβαιότητας. Ενώ ο σύνθετος δείκτης PMI για την παραγωγή υποδηλώνει μερική ανάκαμψη της δραστηριότητας το γ΄ τρίμηνο, οι προοπτικές είναι μάλλον αβέβαιες, καθώς ευρύτερα στοιχεία ερευνών υποδηλώνουν ότι η εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων παραμένει αδύναμη, ενώ ενισχύονται οι φόβοι για την ανεργία και οι ανησυχίες σχετικά με τις μελλοντικές προοπτικές της οικονομίας. Η κρατική στήριξη προς το σχήμα διαθεσιμότητας των εργαζομένων, του οποίου έγινε


12

εκτεταμένη χρήση, παρατάθηκε από την 1η Αυγούστου μέχρι τον Οκτώβριο, αλλά το ποσό της ενίσχυσης μειώθηκε και στη συνέχεια προβλέπεται διακοπή του σχήματος. Αύξηση κατά 0,4 της ποσοστιαίας μονάδας σημειώθηκε στον πληθωρισμό βάσει του ΔΤΚ και στον πυρήνα του πληθωρισμού τον Ιούλιο, που διαμορφώθηκαν σε 1,0% και 1,4% αντίστοιχα. Η αύξηση των τιμών αφορούσε ευρύ φάσμα αγαθών και υπηρεσιών και σχετιζόταν εν μέρει με το πρόσθετο κόστος των επιχειρήσεων για την εφαρμογή μέτρων προστασίας από τον κορωνοϊό (COVID-proofing), σύμφωνα με στοιχεία της εθνικής στατιστικής υπηρεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου (δηλ. αύξηση κόστους για τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα σχετιζόμενη με την κοινωνική αποστασιοποίηση).

Στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να ανακάμψει σταδιακά, αντανακλώντας την άρση των περιοριστικών μέτρων. Το πραγματικό ΑΕΠ στις χώρες αυτές συρρικνώθηκε σημαντικά το πρώτο εξάμηνο του 2020 λόγω των μέτρων που ελήφθησαν για να περιοριστεί η εξάπλωση του κορωνοϊού. Καθώς τα μέτρα αυτά χαλαρώνουν σταδιακά και η παραγωγή επανέρχεται στο κανονικό, η δραστηριότητα αναμένεται να καταγράψει θετικούς ρυθμούς μεταβολής και να ανακάμψει σταδιακά από το γ΄ τρίμηνο με τη συμβολή σημαντικών δημοσιονομικών και νομισματικών μέτρων. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η δραστηριότητα αναμένεται να παραμείνει στα προ του 2019 επίπεδα μέχρι το τέλος του 2021.

Στις χώρες που είναι μεγάλοι εξαγωγείς εμπορευμάτων οι προοπτικές της οικονομικής δραστηριότητας παραμένουν αβέβαιες λόγω του υψηλού ακόμη αριθμού των κρουσμάτων. Στη Ρωσία, το πραγματικό ΑΕΠ επηρεάστηκε δυσμενώς το β΄ τρίμηνο από τη συνδυαστική επίδραση της πανδημίας του κορωνοϊού, των περιοριστικών μέτρων για τη συγκράτηση του αριθμού των εγχώριων κρουσμάτων – που επηρέασε δυσμενώς την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις – και των έντονων μεταπτώσεων στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου που εξασθένησαν τον τομέα της ενέργειας. Υπό αυτές τις συνθήκες, η στήριξη μέσω της δημοσιονομικής και της νομισματικής πολιτικής αυξήθηκε σταδιακά. Η οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να αρχίσει να ανακάμπτει το γ΄ τρίμηνο, αλλά οι προοπτικές εξακολουθούν να περιβάλλονται από σημαντική αβεβαιότητα. Όχι μόνο παραμένει υψηλός ο αριθμός των κρουσμάτων κορωνοϊού, αλλά και οι προοπτικές για τις επενδύσεις είναι υποτονικές, λόγω της μείωσης της παραγωγής από τις χώρες της ομάδας ΟΠΕΚ+ και των χαμηλότερων τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Στη Βραζιλία η συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ το β΄ τρίμηνο (-9,7% έναντι του προηγούμενου τριμήνου) προήλθε από όλες τις συνιστώσες, με εξαίρεση τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, που αυξήθηκαν κατά 1,8% περίπου έναντι του προηγούμενου τριμήνου. Η κρίση του κορωνοϊού εκδηλώθηκε ακριβώς τη στιγμή που το οικονομικό κλίμα είχε αρχίσει να βελτιώνεται μετά από μια περίοδο υποτονικής ανάπτυξης. Καθώς η Βραζιλία είναι σήμερα μία από τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία, η ανάκαμψη το δεύτερο εξάμηνο του έτους πιθανόν να είναι αδύναμη. Λόγω του περιορισμένου δημοσιονομικού χώρου, η δημοσιονομική στήριξη είναι συγκρατημένη και αναμένεται να διακοπεί τον Οκτώβριο. Η νομισματική πολιτική είναι επίσης υποστηρικτική και τα επιτόκια έχουν φθάσει σε ιστορικώς χαμηλό επίπεδο (2%).


13

Στην Τουρκία η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε σχετικά ανεπηρέαστη από την πανδημία το α΄ τρίμηνο του 2020, αλλά συρρικνώθηκε το β΄ τρίμηνο. Η δραστηριότητα παρέμεινε εύρωστη μέχρι το τέλος Μαρτίου, όταν η εξάπλωση της νόσου έφθασε στη χώρα. Το β΄ τρίμηνο το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 11% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, κυρίως λόγω του τομέα των υπηρεσιών και σε μικρότερο βαθμό λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας. Μετά τη σταδιακή χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων, που ξεκίνησε στα μέσα Μαΐου, η οικονομία άρχισε σταδιακά να ανακάμπτει, με κύριο προωθητικό παράγοντα τον τομέα της μεταποίησης. Ωστόσο, καθώς ο τομέας των υπηρεσιών παραμένει υποτονικός, ιδίως λόγω της δυσμενούς πορείας του τουρισμού, θα εξακολουθήσει να επιβαρύνει την ανάπτυξη το γ΄ τρίμηνο. Για την αντιμετώπιση της κρίσης οι αρχές ενίσχυσαν τα δημοσιονομικά και νομισματικά μέτρα στήριξης προκειμένου να σταθεροποιηθεί η οικονομία, αλλά η ασθενής εξωτερική ζήτηση εξακολουθεί να επιδρά δυσμενώς στις βραχυπρόθεσμες προοπτικές. Οι πιέσεις επί της τουρκικής λίρας εντάθηκαν πρόσφατα λόγω ανησυχιών σχετικά με τη μείωση των συναλλαγματικών διαθεσίμων της χώρας και την ικανότητα των αρχών να εξακολουθήσουν να αποκρούουν τις επιθέσεις στο νόμισμα.

Το παγκόσμιο εμπόριο αναμένεται να συρρικνωθεί κατά διψήφιο ποσοστό το 2020. Η απότομη πτώση των παγκόσμιων εισαγωγών (εκτός της ζώνης του ευρώ) το 2020 αντανακλά τόσο την έντονη προκυκλικότητα του εμπορίου, ιδίως σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, όσο και την ιδιοτυπία της κρίσης COVID-19. Η πτώση της παγκόσμιας ζήτησης σε συνδυασμό με τις διαταράξεις στις παγκόσμιες αλυσίδες παραγωγής και το αυξημένο κόστος των διεθνών εμπορικών συναλλαγών που προκύπτει από τα περιοριστικά μέτρα λόγω κορωνοϊού έπληξαν το παγκόσμιο εμπόριο. Το β΄ τρίμηνο οι παγκόσμιες εισαγωγές αγαθών (εκτός της ζώνης του ευρώ) συρρικνώθηκαν κατά 10,5% έναντι του προηγούμενου τριμήνου, αν και η καθοδική δυναμική υποχώρησε κάπως τον Μάιο και τον Ιούνιο καταγράφηκε ισχυρότερη άνοδος (+6,3% σε μηνιαία βάση). Τα στοιχεία ερευνών δείχνουν άνοδο του εμπορίου, καθώς ο δείκτης PMI για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών προϊόντων της μεταποίησης αυξήθηκε τον Αύγουστο για τέταρτο συνεχόμενο μήνα, από 46,1 τον Ιούνιο σε 49,5 τον Αύγουστο και από χαμηλό 27 τον Απρίλιο (βλ. Διάγραμμα 2). Όσον αφορά την προσεχή περίοδο, ενώ το παγκόσμιο εμπόριο αναμένεται να ανακάμψει καθώς θα αίρονται σταδιακά τα περιοριστικά μέτρα, ενδέχεται να παραμείνουν μονιμότερα σημάδια. Βραχυπρόθεσμα, καθώς οι κυβερνήσεις αποφασίζουν να διατηρήσουν σε ισχύ επιλεγμένους ταξιδιωτικούς περιορισμούς, τουλάχιστον μέχρις ότου βρεθεί ιατρική λύση, αυτό μπορεί να ασκήσει περαιτέρω αρνητική επίδραση στις εμπορικές συναλλαγές μέσω του αυξημένου κόστους των συναλλαγών. Τέλος, καθώς η πανδημία COVID-19 αποκάλυψε την εξάρτηση πολλών χωρών από εξωτερικούς προμηθευτές, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε νέες πολιτικές με σκοπό είτε τη διαφοροποίηση των παγκόσμιων προμηθευτών για να αποφευχθεί η εξάρτηση από έναν μόνο προμηθευτή ή τον “επαναπατρισμό” της παραγωγής, επηρεάζοντας έτσι αρνητικά τις σύνθετες παγκόσμιες αλυσίδες αξίας. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020, το παγκόσμιο εμπόριο προβλέπεται να συρρικνωθεί κατά 11,2% το 2020 και στη συνέχεια να αυξηθεί κατά 6,8% και 4% το 2021 και το 2022 αντίστοιχα. Η εξωτερική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ προβλέπεται να μειωθεί κατά 12,5% το 2020 και να αυξηθεί κατά 6,9% το 2021 και 3,7% το 2022.


14

Διάγραμμα 2 Δείκτες ερευνών και παγκόσμιο εμπόριο αγαθών (χωρίς τη ζώνη του ευρώ)

(αριστερή κλίμακα: τριμηνιαίος ρυθμός μεταβολής, δεξιά κλίμακα: δείκτες διάχυσης)

Πηγές: Markit, CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Αύγουστος 2020.για τους δείκτες PMI και Ιούνιος 2020 για τις παγκόσμιες εισαγωγές αγαθών. Οι δείκτες και τα στοιχεία αφορούν το παγκόσμιο σύνολο χωρίς τη ζώνη του ευρώ.

Η αβεβαιότητα σχετικά με τη μελλοντική εξέλιξη της πανδημίας θα συνεχίσει να διαμορφώνει τις παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές. Οι φόβοι για πιθανή αναζωπύρωση της πανδημίας και η πιθανή επιβολή αυστηρότερων περιοριστικών μέτρων επιδρούν αρνητικά στις αποφάσεις των επιχειρήσεων όσον αφορά τις επενδύσεις και τις προσλήψεις προσωπικού. Αυτό με τη σειρά του επηρεάζει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και συνεπάγεται μια μάλλον άτολμη ανάκαμψη της κατανάλωσης. Όσο πιο παρατεταμένη θα είναι αυτή η κατάσταση, τόσο βαθύτερες θα είναι οι μακροχρόνιες συνέπειες για την οικονομία. Για να καταδειχθεί το εύρος των πιθανών επιδράσεων της πανδημίας COVID-19 στην παγκόσμια οικονομία, στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020 το βασικό σενάριο συμπληρώνεται από δύο εναλλακτικά σενάρια3 – ένα ήπιο και ένα δυσμενές. Αυτά τα σενάρια μπορεί να θεωρηθεί ότι παρέχουν ένα ενδεικτικό εύρος γύρω από το βασικό σενάριο των προβολών. Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την πανδημία, επιπρόσθετα προς άλλους καθοδικούς κινδύνους που συνδέονται με τις διαπραγματεύσεις για το Brexit και την πιθανή αύξηση του εμπορικού προστατευτισμού, παραμένουν επίκαιροι. Ωστόσο, αυτοί οι άλλοι κίνδυνοι πιθανώς εξαρτώνται και οι ίδιοι σε κάποιο βαθμό από τη μελλοντική πορεία της πανδημίας του κορωνοϊού και τα μέτρα πολιτικής που λαμβάνονται.

Εξελίξεις στις τιμές διεθνώς

Οι τιμές του πετρελαίου ανέκαμψαν στο πλαίσιο της ανόδου της οικονομικής δραστηριότητας και της μειούμενης προσφοράς πετρελαίου λόγω των περικοπών της παραγωγής που συμφωνήθηκαν στις αρχές Μαΐου. Οι τιμές του

3 Περισσότερες λεπτομέρειες βλ. στο πλαίσιο με τίτλο “Alternative scenarios for the euro area economic outlook” στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ, Σεπτέμβριος 2020.

20

25

30

35

40

45

50

55

60

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

01/19 03/19 05/19 07/19 09/19 11/19 01/20 03/20 05/20 07/20

Παγκόσμιες εισαγωγές εμπορευμάτων (αριστερή κλίμακα)Παγκόσμιος μέσος όρος εισαγωγών εμπορευμάτων 1991-2019 (αριστερή κλίμακα)Παγκόσμιος ΡΜΙ, προϊόν μεταποίησης (δεξιά κλίμακα)Παγκόσμιος PMI, νέες παραγγελίες εξαγωγών (δεξιά κλίμακα)


15

https://www.ecb.europa.eu/pub/projections/html/ecb.projections202006_eurosystemstaff%7E7628a8cf43.el.html

https://www.ecb.europa.eu/pub/projections/html/ecb.projections202006_eurosystemstaff%7E7628a8cf43.el.html

αργού πετρελαίου τύπου Brent, αφού υπέστησαν καθίζηση σε επίπεδα κάτω των 20 δολ. ΗΠΑ το βαρέλι τον Απρίλιο, είχαν αυξηθεί σε 45 περίπου δολ. ΗΠΑ το βαρέλι την τελευταία ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, λόγω της ταυτόχρονης μείωσης της ονομαστικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας του δολαρίου, σε πολλές οικονομίες η αύξηση των τιμών του πετρελαίου ήταν λιγότερο έντονη σε όρους εγχώριου νομίσματος. Στη μερική ανάκαμψη των τιμών του πετρελαίου φαίνεται να συμβάλλει η ισχυρότερη από την αναμενόμενη ζήτηση πετρελαίου λόγω της χαλάρωσης των μέτρων καραντίνας, αν και συνολικά η ζήτηση πετρελαίου αναμένεται και πάλι να παραμείνει υποτονική και κάτω από τα επίπεδα του 2019 σε όλη τη διάρκεια του 2020 και του 2021. Στην πλευρά της προσφοράς, στις αρχές Μαΐου οι χώρες OPEC+ συμφώνησαν να περικόψουν την παραγωγή σχεδόν κατά δέκα χιλιάδες βαρέλια ημερησίως, γεγονός το οποίο, σε συνδυασμό με την επιβολή ορίων στην παραγωγή πετρελαίου (shut-ins) στις ΗΠΑ και τον Καναδά, ενίσχυσε τις τιμές του πετρελαίου. Η ανάκαμψη των τιμών του πετρελαίου επιβραδύνθηκε τον Αύγουστο, όταν έληξαν οι οικειοθελείς περικοπές της παραγωγής εκ μέρους της Σαουδικής Αραβίας και η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου παρουσίασε στασιμότητα. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2020, οι παραδοχές για τις τιμές του αργού πετρελαίου που περιλαμβάνονται στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020 έχουν αναθεωρηθεί προς τα άνω κατά 18,8%, 27,8% και 20,8% για τα έτη 2020, 2021 και 2022 αντίστοιχα. Ωστόσο, στο διάστημα που μεσολάβησε από την τελευταία ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων στις προβολές των εμπειρογνωμόνων του Σεπτεμβρίου, η τιμή του αργού πετρελαίου μειώθηκε και η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent διαμορφώθηκε σε 40 δολ. ΗΠΑ το βαρέλι στις 9 Σεπτεμβρίου. Στο προσεχές διάστημα, παρόλο που η καμπύλη των τιμών των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου έχει ελαφρά ανοδική κλίση, οι τιμές του αργού πετρελαίου πιθανόν να παραμείνουν ευμετάβλητες. Αυτό αντανακλά το γεγονός ότι οι οικονομικές προοπτικές παραμένουν πολύ αβέβαιες και ο βαθμός χρησιμοποίησης της αποθηκευτικής ικανότητας είναι ιδιαίτερα υψηλός.

Ο παγκόσμιος πληθωρισμός παραμένει υποτονικός, παρόλο που η καθοδική επίδραση των τιμών της ενέργειας έχει εξασθενήσει τελευταία. Ο ετήσιος πληθωρισμός με βάση τον δείκτη τιμών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ αυξήθηκε σταδιακά από 0,7% τον Μάιο σε 1,2% τον Ιούλιο (βλ. Διάγραμμα 3). Η καθοδική επίδραση του ετήσιου πληθωρισμού των τιμών της ενέργειας υποχώρησε τους τελευταίους μήνες. Οι τιμές της ενέργειας μειώθηκαν κατά 8,4%, δηλ. λιγότερο από ό,τι τον Ιούνιο (-9,5%). Ταυτόχρονα, ο πληθωρισμός των τιμών των ειδών διατροφής υποχώρησε σε 3,8% τον Ιούλιο, από 4,6% τον Ιούνιο. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας στις χώρες του ΟΟΣΑ αυξήθηκε ελαφρώς σε 1,7% τον Ιούλιο. Μεταξύ των προηγμένων οικονομιών, ο ετήσιος μετρούμενος πληθωρισμός των τιμών καταναλωτή αυξήθηκε στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ιαπωνία, ενώ μειώθηκε σε 0,1% στον Καναδά τον Ιούλιο (έναντι 0,7% τον Ιούνιο). Ο ετήσιος μετρούμενος πληθωρισμός αυξήθηκε συγκρατημένα σε όλες τις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες εκτός ΟΟΣΑ τον Ιούλιο.


16

Διάγραμμα 3 Πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στον ΟΟΣΑ

(ετήσιος ρυθμός μεταβολής, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγές: ΟΟΣΑ και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Ιούλιος 2020.

Ο παγκόσμιος πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει σχετικά αδύναμος υπό συνθήκες χαμηλών τιμών πετρελαίου και ασθενούς ζήτησης. Η ασθενής ζήτηση, η έντονη επιδείνωση των αγορών εργασίας και η αύξηση του βαθμού υποαπασχόλησης των πόρων στην οικονομία πιθανόν να επηρεάσουν δυσμενώς τις υποκείμενες πληθωριστικές πιέσεις παγκοσμίως. Οι χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου εξηγούν εν πολλοίς την προς τα κάτω αναθεώρηση των τιμών των εξαγωγών των ανταγωνιστών της ζώνης του ευρώ (σε εθνικό νόμισμα) το 2020. Καθώς η τιμή του αργού πετρελαίου αναμένεται να αυξηθεί σταδιακά κατά τον χρονικό ορίζοντα προβολής, η επίδραση αυτή θα εξαλειφθεί και οι τιμές των εξαγωγών των ανταγωνιστών της ζώνης του ευρώ προβλέπεται να επανέλθουν στους μακροχρόνιους μέσους όρους τους προς το τέλος του 2021.

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Συμβολή της ενέργειαςΣυμβολή των ειδών διατροφήςΣυμβολή όλων των συνιστωσών εκτός των ειδών διατροφής και της ενέργειας Πληθωρισμός χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειαςΣυνολικός πληθωρισμός


17

2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις

Κατά την εξεταζόμενη περίοδο (4 Ιουνίου 2020-9 Σεπτεμβρίου 2020) η καμπύλη των προθεσμιακών επιτοκίων ΕΟΝΙΑ (του μέσου δείκτη των επιτοκίων του ευρώ για τοποθετήσεις διάρκειας μίας ημέρας) μετατοπίστηκε προς τα κάτω. Παρόλο που αντιστράφηκε ελαφρώς στις βραχύτερες διάρκειες, η καμπύλη δεν σηματοδοτεί προσδοκίες των επιχειρήσεων για μείωση των επιτοκίων το προσεχές διάστημα. Σε συνέχεια των εξελίξεων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι διαφορές αποδόσεων των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων μειώθηκαν κατά την εξεταζόμενη περίοδο εν μέσω στήριξης από τη νομισματική και τη δημοσιονομική πολιτική. Οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων που ενέχουν κίνδυνο αυξήθηκαν κάπως, κυρίως λόγω των γενικώς θετικότερων βραχυπρόθεσμων προοπτικών για τα κέρδη. Στις αγορές συναλλάγματος, το ευρώ ανατιμήθηκε σημαντικά σε όρους σταθμισμένης ως προς το εξωτερικό εμπόριο ισοτιμίας.

Ο δείκτης ΕΟΝΙΑ και το νέο βραχυπρόθεσμο επιτόκιο αναφοράς του ευρώ (€STR) διαμορφώθηκαν κατά μέσο όρο σε -46 και-55 μονάδες βάσης (μ.β.) αντίστοιχα την εξεταζόμενη περίοδο.4 Η υπερβάλλουσα ρευστότητα αυξήθηκε κατά 807 δισεκ. ευρώ, φθάνοντας περίπου τα 2.982 δισεκ. ευρώ. Η μεταβολή αυτή αντανακλά κυρίως την άντληση ρευστότητας μέσω των στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (TLTRO III), καθώς και του έκτακτου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (PEPP) και του προγράμματος αγοράς τίτλων (APP).5

Η καμπύλη των προθεσμιακών επιτοκίων EONIA μετατοπίστηκε προς τα κάτω κατά την εξεταζόμενη περίοδο, ιδιαίτερα στους μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους χρονικούς ορίζοντες, και είναι ελαφρώς αντεστραμμένη (βλ. Διάγραμμα 4). Παρά την αντιστροφή, η καμπύλη δεν υποδηλώνει προσδοκίες των αγορών από πλευράς επιχειρήσεων για επικείμενη μείωση των επιτοκίων. Συνολικά, τα προθεσμιακά επιτόκια EONIA παραμένουν κάτω του μηδενός για χρονικούς ορίζοντες έως το 2028, αντανακλώντας τις συνεχιζόμενες προσδοκίες των αγορών για παρατεταμένη περίοδο αρνητικών επιτοκίων.

4 Η μεθοδολογία προσδιορισμού του EONIA άλλαξε στις 2 Οκτωβρίου 2019 και πλέον υπολογίζεται ως το €STR προσαυξημένο κατά ένα σταθερό περιθώριο 8,5 μονάδων βάσης. Βλ. το πλαίσιο με τίτλο “Goodbye EONIA, welcome €STR!”, Economic Bulletin, Issue 7, ECB, 2019.

5 Για την περίοδο μέχρι 5 Μαΐου 2020, βλ. το πλαίσιο με τίτλο “Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την περίοδο 29 Ιανουαρίου-5 Μαΐου 2020”, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 4, ΕΚΤ, 2020.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις

18

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2019/html/ecb.ebbox201907_01%7Eb4d59ec4ee.en.html

https://www.bankofgreece.gr/Publications/ekteconmonth202004.pdf


Διάγραμμα 4 Προθεσμιακά επιτόκια EONIA

(ποσοστά % ετησίως)

Πηγές: Refinitiv και υπολογισμοί της ΕΚΤ.

Οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων υποχώρησαν στις σημαντικές χώρες κατά την εξεταζόμενη περίοδο (βλ. Διάγραμμα 5). Η σταθμισμένη ως προς το ΑΕΠ απόδοση των δεκαετών κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ μειώθηκε κατά 23 μ.β. σε 0,01%, λόγω των ελαφρώς χαμηλότερων επιτοκίων μηδενικού κινδύνου σε συνδυασμό με τον περιορισμό των διαφορών αποδόσεων των κρατικών ομολόγων (βλ. Διάγραμμα 6). Οι αποδόσεις των δεκαετών κρατικών ομολόγων στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο υποχώρησαν, κατά 5 και 4 μ.β. αντίστοιχα, με αποτέλεσμα και οι δύο χώρες να προσεγγίζουν ιστορικώς χαμηλά επίπεδα.

Διάγραμμα 5 Αποδόσεις δεκαετών κρατικών ομολόγων

(ποσοστά % ετησίως)

Πηγές: Refinitiv και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 4 Ιουνίου 2020. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: 9 Σεπτεμβρίου 2020.

-0,75

-0,50

-0,25

0,00

0,25

2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027

Καταγεγραμμένο ΕΟΝΙΑ9 Σεπτεμβρίου 20204 Ιουνίου 2020

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

01/15 07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 01/19 07/19 01/20 07/20

Σταθμισμένος ως προς το ΑΕΠ μέσος όρος της ζώνης του ευρώ Ηνωμένο Βασίλειο ΗΠΑ ΓερμανίαΕπιτόκιο δέκα ετών για συμφωνίες ανταλλαγής επί του δείκτη μίας ημέρας

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

02/20 04/20 06/20 08/20


19

Οι διαφορές αποδόσεων των κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ έναντι των επιτοκίων των συμφωνιών ανταλλαγής επί του δείκτη μίας ημέρας μειώθηκαν περαιτέρω εν μέσω στήριξης από τη νομισματική και τη δημοσιονομική πολιτική (βλ. Διάγραμμα 6). Ο συνδυασμός μέτρων νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής που τέθηκαν σε εφαρμογή για τη στήριξη της οικονομίας (συμπεριλαμβανομένου του εργαλείου Next Generation EU) συνέβαλε στην περαιτέρω υποχώρηση των διαφορών αποδόσεων των κρατικών ομολόγων σε όλη τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου. Οι διαφορές αποδόσεων των δεκαετών γερμανικών, γαλλικών, ιταλικών, ισπανικών και πορτογαλικών κρατικών ομολόγων μειώθηκαν κατά 6, 12, 41, 22 και 17 μ.β. και διαμορφώθηκαν σε -0,18, 0,12, 1,37, 0,63 και 0,65 ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα. Συνεπώς, η σταθμισμένη ως προς το ΑΕΠ διαφορά αποδόσεων των δεκαετών κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ μειώθηκε κατά 17 μ.β. σε 0,29 της ποσοστιαίας μονάδας, υπερβαίνοντας ελαφρώς μόνο το επίπεδο στο οποίο είχε διαμορφωθεί στην αρχή του έτους.

Διάγραμμα 6 Διαφορές αποδόσεων των δεκαετών κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ έναντι του επιτοκίου των συμφωνιών ανταλλαγής επί του δείκτη μίας ημέρας

(ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγές: Refinitiv και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Για τον υπολογισμό της διαφοράς αποδόσεων αφαιρείται το δεκαετές επιτόκιο των συμφωνιών ανταλλαγής επί του δείκτη μίας ημέρας από την απόδοση του δεκαετούς κρατικού ομολόγου. Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 4 Ιουνίου 2020. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: 9 Σεπτεμβρίου 2020.

Οι δείκτες τιμών μετοχών για τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (ΜΧΕ) της ζώνης του ευρώ και των ΗΠΑ αυξήθηκαν, καθώς βελτιώθηκαν σημαντικά οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές για τα κέρδη (βλ. Διάγραμμα 7). Χάρη στην αυξημένη αισιοδοξία ως προς τις οικονομικές προοπτικές, οι προσδοκίες των επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ για τα κέρδη έχουν βελτιωθεί σημαντικά, ενώ ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα, και κατά συνέπεια τα κέρδη αναμένεται να αυξηθούν κατά το υπόλοιπο του έτους. Αυτό είχε θετική επίδραση στις τιμές των μετοχών των ΜΧΕ της ζώνης του ευρώ κατά την εξεταζόμενη περίοδο, οι οποίες σημείωσαν άνοδο κατά περίπου 2%. Μια ακόμη μεγαλύτερη αύξηση κατά περίπου 10% παρατηρήθηκε στις ΗΠΑ, όπου οι τιμές των μετοχών των ΜΧΕ προσεγγίζουν ιστορικώς υψηλά επίπεδα.

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

01/15 07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 01/19 07/19 01/20 07/20

Σταθμισμένος ως προς το ΑΕΠ μέσος όρος της ζώνης του ευρώ ΓερμανίαΓαλλίαΙταλίαΙσπανίαΠορτογαλία

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

02/20 04/20 06/20 08/20


20

Αντιθέτως, οι τιμές των μετοχών των τραπεζών της ζώνης του ευρώ και των ΗΠΑ υποχώρησαν κατά 2% και 5% αντίστοιχα, καθώς οι αβέβαιες ακόμη προοπτικές και η πιθανότητα αύξησης των χρεοκοπιών επιχειρήσεων εξακολούθησαν να επηρεάζουν δυσμενώς τις προσδοκίες του τομέα για κερδοφορία.

Διάγραμμα 7 Δείκτες τιμών μετοχών στη ζώνη του ευρώ και τις ΗΠΑ

(δείκτης: 1 Ιανουαρίου 2015 = 100)

Πηγές: Refinitiv και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 4 Ιουνίου 2020. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: 9 Σεπτεμβρίου 2020.

Οι διαφορές αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ συνέχισαν να μειώνονται (βλ. Διάγραμμα 8). Οι διαφορές αποδόσεων των ομολόγων των ΜΧΕ επενδυτικής βαθμίδας και των ομολόγων του χρηματοπιστωτικού τομέα (έναντι του επιτοκίου μηδενικού κινδύνου) υποχώρησαν κατά 38 και 37 μ.β. αντίστοιχα. Συνολικά, η υποχώρηση αυτή αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τη μείωση του υπέρμετρου ασφαλίστρου κινδύνου ομολόγων, δηλ. τη συνιστώσα των διαφορών αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων που δεν ερμηνεύεται από τα θεμελιώδη μεγέθη της πιστοληπτικής αξιολόγησης (όπως μετρούνται με βάση τις πιστοληπτικές διαβαθμίσεις και τη συχνότητα αναμενόμενης αθέτησης), τα οποία παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερά. Παρά τη σημαντική συμπίεσή τους από τον Μάρτιο και μετά, οι διαφορές αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων παραμένουν κατά τι υψηλότερες από ό,τι πριν από την πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19), γεγονός που ίσως αντανακλά τις προσδοκίες των αγορών για αύξηση των χρεοκοπιών επιχειρήσεων τα προσεχή τρίμηνα.

25

50

75

100

125

150

175

200

01/15 07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 01/19 07/19 01/20 07/20

Ζώνη του ευρώ, τράπεζεςΖώνη του ευρώ, ΜΧΕΗΠΑ, τράπεζες ΗΠΑ, ΜΧΕ


21

Διάγραμμα 8 Διαφορές αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ

(μονάδες βάσης)

Πηγές: Δείκτες Markit iBoxx και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Οι διαφορές αποδόσεων υπολογίζονται ως τα περιθώρια των συμφωνιών ανταλλαγής (asset swap spreads) έναντι του επιτοκίου μηδενικού κινδύνου. Οι δείκτες περιλαμβάνουν ομόλογα διαφορετικής διάρκειας (αλλά με εναπομένουσα διάρκεια τουλάχιστον ένα έτος) με επενδυτική διαβάθμιση. Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 4 Ιουνίου 2020. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: 9 Σεπτεμβρίου 2020.

Στις αγορές συναλλάγματος, το ευρώ ανατιμήθηκε σημαντικά σε όρους σταθμισμένης ως προς το εξωτερικό εμπόριο ισοτιμίας (βλ. Διάγραμμα 9). Η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ, μετρούμενη έναντι των νομισμάτων των 42 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ, ενισχύθηκε κατά 2,8% το εξεταζόμενο διάστημα. Όσον αφορά τις εξελίξεις των διμερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, η ανατίμηση της σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ ήταν πολύ γενικευμένη στα νομίσματα σχεδόν όλων των σημαντικών εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ. Συγκεκριμένα, το ευρώ ανατιμήθηκε σημαντικά έναντι του δολαρίου ΗΠΑ (κατά 4,6%), αντανακλώντας μια γενικότερη υποχώρηση του δολαρίου λόγω βελτίωσης της διάθεσης για ανάληψη κινδύνων στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης παγκόσμιας ανάκαμψης. Το ευρώ ενισχύθηκε επίσης έναντι του γιεν Ιαπωνίας (κατά 2,1%), της λίρας Αγγλίας (κατά 1,7%) και του γιουάν Κίνας (κατά 0,6%) και ανατιμήθηκε σημαντικά έναντι των νομισμάτων των περισσότερων αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς, ιδίως του ρουβλίου Ρωσίας, της λίρας Τουρκίας και του ρεάλ Βραζιλίας. Όσον αφορά τα νομίσματα των κρατών-μελών της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ, το ευρώ ενισχύθηκε έναντι του φιορινιού Ουγγαρίας, ενώ υποχώρησε έναντι των περισσότερων άλλων νομισμάτων, καθώς αναπλήρωσαν κάποιες από τις απώλειες που είχαν καταγράψει όταν εντάθηκε η πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19) τον Μάρτιο και τον Απρίλιο.

0

50

100

150

200

250

01/15 07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 01/19 07/19 01/20 07/20

Χρηματοπιστωτικές επιχειρήσειςΜΧΕ


22

Διάγραμμα 9 Μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ έναντι επιλεγμένων νομισμάτων

(ποσοστιαίες μεταβολές)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η ονομαστική ΣΣΙ-42 είναι η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ έναντι των νομισμάτων των 42 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ. Θετική (αρνητική) μεταβολή αντιστοιχεί σε ανατίμηση (υποτίμηση) του ευρώ. Όλες οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί με βάση τις συναλλαγματικές ισοτιμίες στις 9 Σεπτεμβρίου 2020.

-5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

κούνα Κροατίαςρουπία Ινδίας

ρεάλ Βραζιλίαςδολάριο Ταϊβάν

λέι Ρουμανίαςκορώνα Δανίας

φιορίνι Ουγγαρίαςρουπία Ινδονησίας

γουόν Νότιας Κορέαςλίρα Τουρκίας

ρούβλι Ρωσίαςκορώνα Σουηδίας

κορώνα Τσεχίαςζλότυ Πολωνίας

γιεν Ιαπωνίαςφράγκο Ελβετίας

λίρα Αγγλίαςδολάριο ΗΠΑγιουάν Κίνας

EER-42

Σε σχέση με τις 4 Ιουνίου 2020Σε σχέση με τις 9 Σεπτεμβρίου 2019


23

3 Οικονομική δραστηριότητα

Το πραγματικό ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε κατά 11,8% (σε τριμηνιαία βάση) το β΄ τρίμηνο του 2020 λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19) που έπληξε την παγκόσμια οικονομία. Αυτή η απότομη συρρίκνωση οφείλεται κυρίως στην κατάρρευση της δραστηριότητας που παρατηρήθηκε τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, αλλά τα εισερχόμενα στοιχεία από τον Μάιο και μετά δείχνουν ότι η οικονομία ανακάμπτει. Τόσο τα αντικειμενικά στοιχεία όσο και οι έρευνες υποδηλώνουν σημαντική επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ το γ΄ τρίμηνο. Παράλληλα με την εκ νέου άνοδο της παραγωγής στους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, υπάρχουν ενδείξεις ανάκαμψης της κατανάλωσης σύμφωνες με τις προσδοκίες. Προσφάτως, η δυναμική στον τομέα των υπηρεσιών επιβραδύνθηκε σε σχέση με τον τομέα της μεταποίησης, γεγονός που είναι εμφανές και στα αποτελέσματα ερευνών για τον Αύγουστο. Η αύξηση των κρουσμάτων κορωνοϊού τους θερινούς μήνες αποτελεί αντίξοο παράγοντα για τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η περαιτέρω διατήρηση της ανάκαμψης εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εξέλιξη της πανδημίας και την επιτυχία των μέτρων περιορισμού της. Ενώ η αβεβαιότητα που σχετίζεται με την εξέλιξη της πανδημίας θα περιορίσει πιθανώς την ισχύ της ανάκαμψης της αγοράς εργασίας, της κατανάλωσης και των επενδύσεων, η οικονομία της ζώνης του ευρώ αναμένεται να στηριχθεί από τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης, την επεκτατική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής και την ενίσχυση της παγκόσμιας δραστηριότητας και ζήτησης. Η αξιολόγηση αυτή αντανακλάται σε γενικές γραμμές στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2020. Σύμφωνα με αυτές, προβλέπεται μείωση του ετήσιου πραγματικού ΑΕΠ κατά 8,0% το 2020 και στη συνέχεια αύξηση κατά 5,0% το 2021 και κατά 3,2% το 2022. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2020, οι προοπτικές όσον αφορά τον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί προς τα άνω κατά 0,7 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2020, ενώ έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,2 και 0,1 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2021 και το 2022 αντίστοιχα.

Η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ γνώρισε πρωτοφανή πτώση το β΄ τρίμηνο του 2020 λόγω της πανδημίας COVID-19 και των συναφών περιοριστικών μέτρων. Το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 11,8% το β΄ τρίμηνο του 2020 σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, καθώς τον Απρίλιο τα μέτρα καραντίνας είχαν αυστηροποιηθεί στο έπακρο, ενώ τους επόμενους μήνες χαλάρωσαν σταδιακά. Σε σύγκριση με το δ΄ τρίμηνο του 2019, το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε συνολικά κατά 15,1% το πρώτο εξάμηνο του 2020, επιστρέφοντας στα επίπεδα που είχαν καταγραφεί τελευταία το α΄ τρίμηνο του 2005.

Η συρρίκνωση που προκάλεσε η πανδημία ήταν γενικευμένη όσον αφορά τις χώρες και τους τομείς που έπληξε. Το ΑΕΠ υποχώρησε σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ το β΄ τρίμηνο του 2020. Το μέγεθος της μείωσης του ΑΕΠ αντανακλούσε τον αντίκτυπο της πανδημίας και τη διάρκεια και αυστηρότητα των μέτρων καραντίνας που επιβλήθηκαν σε κάθε χώρα. Μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών της ζώνης του ευρώ, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 18,5% στην Ισπανία, 13,8% στη Γαλλία, 12,4% στην Ιταλία, 9,7% στη Γερμανία και 8,5% στην Ολλανδία σε τριμηνιαία βάση.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Οικονομική δραστηριότητα

24

Η πανδημία COVID-19 οδήγησε σε πρωτόγνωρη πτώση της εγχώριας ζήτησης και της δραστηριότητας στον τομέα των υπηρεσιών. Όπως υποδηλώνει η ανάλυση του ΑΕΠ σε συνιστώσες δαπάνης (βλ. Διάγραμμα 10), η πτώση της δραστηριότητας το β΄ τρίμηνο του 2020 οφείλεται στην έντονη μείωση της εγχώριας ζήτησης (-10,9%). Σε αντίθεση με άλλες υφέσεις στο παρελθόν (όπως η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-08), η δραστηριότητα στον τομέα των υπηρεσιών είναι αυτή που επλήγη περισσότερο λόγω της φύσης των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης. Οι καθαρές εξαγωγές συνέβαλαν και αυτές αρνητικά στην ανάπτυξη, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό (-0,9%). Τέλος, η συμβολή των μεταβολών των αποθεμάτων ήταν οριακά θετική (+0,1%).

Διάγραμμα 10 Μεταβολές των συμβολών των συνιστωσών δαπάνης στο πραγματικό ΑΕΠ το β΄ τρίμηνο του 2020

(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές)

Πηγή: Eurostat.

Οι αγορές εργασίας της ζώνης του ευρώ επλήγησαν σοβαρά από τα περιοριστικά μέτρα κατά της πανδημίας. Η απασχόληση μειώθηκε κατά 2,9% το β΄ τρίμηνο του 2020, κατόπιν μείωσης 0,3% το α΄ τρίμηνο. Αυτό σημαίνει ότι το β΄ τρίμηνο του 2020 υπήρχαν 5,1 εκατ. λιγότεροι απασχολούμενοι σε σχέση με το τελευταίο τρίμηνο του 2019. Η μικρότερη μείωση της απασχόλησης σε σχέση με τη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας οφείλεται κυρίως στα μέτρα πολιτικής για τη στήριξη της απασχόλησης, όπως τα σχήματα διατήρησης θέσεων εργασίας και άλλα παρόμοια μέτρα με στόχο την αποτροπή των απολύσεων και τη στήριξη των αυτοαπασχολουμένων. Τα σχήματα αυτά διατηρούν τη σχέση εργασίας και περιορίζουν τις απολύσεις, βοηθώντας παράλληλα τις επιχειρήσεις να μειώσουν το μισθολογικό κόστος τους σε περιόδους κυκλικής κάμψης της δραστηριότητας, έτσι ώστε να είναι διαθέσιμοι οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις να είναι έτοιμες να ξαναρχίσουν τις δραστηριότητές τους μετά την άρση της αναστολής λειτουργίας τους.6 Εκ φύσεως, τα σχήματα μειωμένου χρόνου εργασίας περιορίζουν την αύξηση της ανεργίας, ενώ επιτρέπουν στην αγορά εργασίας να αντιμετωπίσει με ευελιξία τις

6 Βλ. επίσης το πλαίσιο με τίτλο “Σχήματα μειωμένου χρόνου εργασίας και η επίδρασή τους στους μισθούς και στο διαθέσιμο εισόδημα”, Οικονομικό Δελτίο, τεύχος 4, ΕΚΤ, 2020 και το πλαίσιο με τίτλο “A preliminary assessment of the impact of the COVID-19 pandemic on the euro area labour market”, Economic Bulletin, Issue 5, ECB, 2020.

-20

-15

-10

-5

0

5

Ζώνη του ευρώ Γερμανία Γαλλία Ιταλία Ισπανία Ολλανδία

ΑΕΠΕγχώρια ζήτησηΕμπορικό ισοζύγιοΜεταβολές αποθεμάτων


25

κυκλικές διακυμάνσεις, π.χ. μέσω σημαντικής μείωσης των ωρών εργασίας ανά εργαζόμενο για προκαθορισμένο χρονικό διάστημα. Οι μέσες πραγματικές ώρες εργασίας μειώθηκαν κατά 10,2% το β΄ τρίμηνο του 2020, έναντι μείωσης 3,8% το α΄ τρίμηνο. Αυτό σημαίνει ότι η μείωση των μέσων πραγματικών ωρών εργασίας καλύπτει περισσότερο από το 75% της προσαρμογής του συνόλου των ωρών εργασίας. Το υπόλοιπο αποδίδεται στην απασχόληση. Η μείωση της απασχόλησης που καταγράφηκε το β΄ τρίμηνο είναι συνεπώς μικρότερη από τη μείωση του ΑΕΠ, γεγονός που υποδηλώνει έντονη μείωση (12,1%) της παραγωγικότητας της εργασίας ανά απασχολούμενο την ίδια περίοδο. Αντίθετα, οι συνολικές πραγματικές ώρες εργασίας μειώθηκαν περισσότερο από ό,τι το ΑΕΠ, με αποτέλεσμα η παραγωγικότητα της εργασίας ανά πραγματική ώρα εργασίας να αυξηθεί το β΄ τρίμηνο του 2020 κατά 1,2% έναντι του προηγούμενου τριμήνου.

Από τους δείκτες της αγοράς εργασίας προκύπτει ότι η απώλεια θέσεων εργασίας συνεχίζεται το γ΄ τρίμηνο. Το ποσοστό ανεργίας της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε σε 7,9% τον Ιούλιο του 2020, έναντι 7,7% τον Ιούνιο. Μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουλίου 2020 το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε κατά 0,7 της ποσοστιαίας μονάδας, δηλ. λιγότερο σε σχέση με το ποσοστό αύξησης (1,3%) που είχε καταγραφεί μεταξύ Σεπτεμβρίου 2008 και Φεβρουαρίου 2009 μετά την πτώχευση της Lehman Brothers. Η αύξηση αυτή δεν αποτυπώνει πλήρως τις επιπτώσεις της πανδημίας, καθώς μετριάζονται από τις πολιτικές που εφαρμόζονται στις αγορές εργασίας για τη στήριξη της απασχόλησης και την αποτροπή των μόνιμων απολύσεων. Συνδέεται επίσης με τη μετάβαση ενεργού πληθυσμού από την απασχόληση και την ανεργία σε αργία (δηλ. εκτός εργατικού δυναμικού) λόγω των οικονομικών συνεπειών της καραντίνας και των συνεχιζόμενων δυσκολιών που αντιμετώπισαν οι εργαζόμενοι που αναζητούσαν εργασία καθώς τα περιοριστικά μέτρα αίρονταν σταδιακά. Από πιο πρόσφατους δείκτες που βασίζονται σε έρευνες προκύπτει και πάλι απώλεια θέσεων εργασίας το γ΄ τρίμηνο, παρά την επίδραση των εφαρμοζόμενων πολιτικών στην αγορά εργασίας (βλ. Διάγραμμα 11).

Διάγραμμα 11 Απασχόληση, δείκτης PMI για την απασχόληση και ανεργία στη ζώνη του ευρώ

(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές, δείκτης διάχυσης, ποσοστά εργατικού δυναμικού)

Πηγές: Eurostat, Markit και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) εκφράζεται ως απόκλιση από την τιμή 50 διαιρούμενη διά του 10. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: β΄ τρίμηνο 2020 για την απασχόληση, Αύγουστος 2020 για τον PMI και Ιούλιος 2020 για το ποσοστό ανεργίας.

7,0

7,2

7,4

7,6

7,8

8,0

-3,0

-2,7

-2,4

-2,1

-1,8

-1,5

-1,2

-0,9

-0,6

-0,3

0,0

0,3

0,6

01/19 04/19 07/19 10/19 01/20 04/20 07/20

Απασχόληση (αριστερή κλίμακα)PMI για την απασχόληση (αριστερή κλίμακα)Ποσοστό ανεργίας (δεξιά κλίμακα)


26

Η καταναλωτική δαπάνη αυξήθηκε σημαντικά τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, αλλά απέχει πολύ από την πλήρη ανάκαμψη. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών αυξήθηκε ελαφρά τον Αύγουστο (και διαμορφώθηκε σε -14,7), αλλά παρέμεινε πολύ κάτω από το προ της πανδημίας επίπεδό της (-8,8 το α΄ τρίμηνο του 2020). Ο όγκος των λιανικών πωλήσεων μειώθηκε κατά 1,3% τον Ιούλιο έναντι του Ιουνίου (βλ. Διάγραμμα 12). Ωστόσο, λόγω των εξαιρετικά μεγάλων μηνιαίων αυξήσεων κατά τον Μάιο και τον Ιούνιο (20,6% και 5,3% αντίστοιχα), τον Ιούλιο οι πωλήσεις σημείωσαν αύξηση 8,2% σε σχέση με το μέσο επίπεδο του β΄ τριμήνου και πλησίασαν τα προ της πανδημίας επίπεδα. Οι πωλήσεις ειδών διατροφής αυξήθηκαν στην αρχή της πανδημίας (λόγω του απαραίτητου χαρακτήρα τους, της υποκατάστασης της δαπάνης σε εστιατόρια και της δημιουργίας αποθεμάτων), ενώ οι πωλήσεις καυσίμων αυτοκινήτων μειώθηκαν κατακόρυφα για να ανακάμψουν στη συνέχεια. Ταυτόχρονα, οι πωλήσεις προϊόντων εκτός των τροφίμων αρχικά υποχώρησαν έντονα, αλλά τον Ιούλιο είχαν επιστρέψει στα προ της πανδημίας επίπεδα. Παρά τη ραγδαία άνοδο του λιανικού εμπορίου, η αδύναμη ακόμη καταναλωτική δαπάνη αντανακλάται σε μεγάλο βαθμό στις καταναλωτικές υπηρεσίες, ιδίως στις υπηρεσίες παροχής καταλύματος, ψυχαγωγίας και μεταφορών.

Διάγραμμα 12 Λιανικό εμπόριο στη ζώνη του ευρώ

(δείκτης: 2005 = 100)

Πηγή: Eurostat.

Όσον αφορά το μέλλον, υπάρχουν λιγοστές ενδείξεις για ευρωστία της ζήτησης καταναλωτικών αγαθών. Αυτό προκύπτει από την εκτίμηση των παραγγελιών για καταναλωτικά αγαθά, τις επιχειρηματικές προσδοκίες των επιχειρήσεων του λιανεμπορίου και τις προθέσεις των καταναλωτών σχετικά με την πραγματοποίηση μεγάλων αγορών. Ενώ η μείωση των εισοδημάτων των νοικοκυριών ήταν περιορισμένη, το ποσοστό αποταμίευσης εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί έντονα το β΄ τρίμηνο και θα υποχωρήσει στη συνέχεια. Αυτό αντανακλά την αναγκαστική ή ακούσια αποταμίευση λόγω των περιορισμών που επιβλήθηκαν από τα μέτρα καραντίνας, ενώ υπάρχουν και στοιχεία που δείχνουν ότι σημαντικό ρόλο παίζει και η (αντικυκλική) αποταμίευση για λόγους πρόνοιας.7

7 Βλ. επίσης το πλαίσιο με τίτλο “Η νόσος COVID-19 και η αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών: πρόνοια ή ανάγκη;” στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου.

50

60

70

80

90

100

110

120

01/19 03/19 05/19 07/19 09/19 11/19 01/20 03/20 05/20 07/20

ΣύνολοΕίδη διατροφήςΠροϊόντα εκτός ειδών διατροφήςΚαύσιμα


27

Οι επιχειρηματικές επενδύσεις επιταχύνθηκαν σε κάποιο βαθμό, καθώς η οικονομία επανεκκίνησε, αλλά η χαμηλή ζήτηση και οι χρηματοοικονομικοί κίνδυνοι εξακολουθούν να επηρεάζουν δυσμενώς τις προοπτικές για τα επόμενα τρίμηνα. Οι σοβαρές διαταράξεις στην πλευρά της προσφοράς που σχετίζονται με την έξαρση της νόσου COVID-19 προκάλεσαν συρρίκνωση της παραγωγής κεφαλαιακών αγαθών στη ζώνη του ευρώ κατά 21,3% το β΄ τρίμηνο του 2020 έναντι του προηγούμενου τριμήνου. Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις εκτός κατασκευών υποχώρησαν κατά 20,9% έναντι του προηγούμενου τριμήνου. Ωστόσο, οι ανωτέρω μειώσεις σε τριμηνιαία βάση υποκρύπτουν τη μερική ανάκαμψη των επιχειρηματικών επενδύσεων από τον Μάιο και μετά. Κατά τη διάρκεια του Μαΐου και του Ιουνίου η παραγωγή κεφαλαιακών αγαθών αυξήθηκε κατά 29,9%, αν και παραμένει σημαντικά χαμηλότερη από το επίπεδο που είχε καταγραφεί τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους. Οι δείκτες ερευνών επιβεβαιώνουν την εικόνα μερικής ανάκαμψης, όπως υποδηλώνουν τόσο η πρόσφατη βελτίωση των προσδοκιών των παραγωγών κεφαλαιακών αγαθών για την παραγωγή τους προσεχείς μήνες όσο και η εκτίμηση των παραγγελιών τους. Επιπλέον, η πιο πρόσφατη έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων για τη ζώνη του ευρώ8 δείχνει ότι η ισχυρή ζήτηση δανείων και πιστωτικών γραμμών από επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ κατά το β΄ τρίμηνο αναμένεται να εξασθενήσει το γ΄ τρίμηνο, γεγονός που σημαίνει βελτίωση των επιχειρηματικών προσδοκιών. Ωστόσο, η ζήτηση που παραμένει εξασθενημένη και η πιθανότητα να αυστηροποιήσουν οι τράπεζες τα πιστοδοτικά κριτήρια έναντι των επιχειρήσεων εν μέσω υψηλότερου πιστωτικού κινδύνου αναμένεται να περιορίσουν την άνοδο της επενδυτικής ζήτησης τα προσεχή τρίμηνα.

Οι επενδύσεις σε κατοικίες κατέγραψαν καθίζηση σχεδόν 14% το πρώτο εξάμηνο του έτους, ενώ μια σταδιακή και μερική ανάκαμψη πιθανόν να ξεκίνησε τους τελευταίους μήνες του β΄ τριμήνου και να συνεχιστεί κατόπιν. Οι βραχυχρόνιοι δείκτες συνάδουν με ισχυρή, αλλά όχι πλήρη ανάκαμψη της κατασκευαστικής δραστηριότητας το γ΄ τρίμηνο. Παρά την αισθητή βελτίωση του Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) για την παραγωγή στις κατασκευές τον Ιούλιο και του δείκτη εμπιστοσύνης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις κατασκευαστικές εταιρίες τον Αύγουστο σε σχέση με τα κατώτατα επίπεδα που είχαν καταγράψει τον Απρίλιο, και οι δύο αυτοί δείκτες διαμορφώθηκαν σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα. Αυτή η αδυναμία μπορεί να σχετίζεται με δεσμευτικούς περιορισμούς για την παραγωγή στον τομέα των κατασκευών λόγω της έκδοσης λιγότερων οικοδομικών αδειών και της επιβολής αυστηρότερων περιοριστικών μέτρων μετά την αναζωπύρωση των κρουσμάτων κορωνοϊού τους θερινούς μήνες. Παράλληλα, ισχυρότερες ενδείξεις ανάκαμψης προέκυψαν από τον δείκτη PMI για τις επιχειρηματικές προσδοκίες στις κατασκευές και από την εκτίμηση των επιχειρήσεων για τις παραγγελίες τους. Η δυναμική αυτή συνδέεται με τη σχετικά ανεπηρέαστη ζήτηση για κατοικίες, όπως προκύπτει από τους δείκτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις προθέσεις των νοικοκυριών όσον αφορά την κατασκευή και ανακαίνιση κατοικίας και την έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων της ΕΚΤ, η οποία δείχνει ότι η ζήτηση στεγαστικών δανείων παραμένει ανθεκτική σε αρκετές χώρες, εν μέρει χάρη σε μέτρα ελάφρυνσης του χρέους για στεγαστικά δάνεια.

8 Βλ. επίσης “The euro area bank lending survey – Second quarter of 2020”, ECB, July 2020.


28

https://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_surveys/bank_lending_survey/html/ecb.blssurvey2020q1%7E17a1b2b7d2.en.html

Μετά το κατώτατο επίπεδο που καταγράφηκε τον Απρίλιο, το εμπόριο μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ σημείωσε εκ νέου άνοδο στο τέλος του β΄ τριμήνου του 2020, παραμένοντας ωστόσο σημαντικά χαμηλότερο σε σχέση με τα αρχικά επίπεδα. Μετά από έντονη συρρίκνωση το α΄ τρίμηνο, οι συνολικές εξαγωγές και εισαγωγές της ζώνης του ευρώ σημείωσαν πτώση 18,8% και 18% αντίστοιχα το β΄ τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 13). Τα μηνιαία στοιχεία σχετικά με το εμπόριο αγαθών σε ονομαστικούς όρους τον Μάιο και τον Ιούνιο δείχνουν ότι οι εξαγωγές και εισαγωγές της ζώνης του ευρώ ανέκαμψαν, καλύπτοντας το ήμισυ περίπου των ζημιών που υπέστησαν από την αρχή της πανδημίας, καθώς ορισμένα περιοριστικά μέτρα χαλάρωσαν. Το εμπόριο μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ, που είχε συρρικνωθεί περισσότερο από ό,τι το εξωτερικό εμπόριο τους προηγούμενους μήνες, ανέκαμψε σε μεγαλύτερο βαθμό, καθώς η χαλάρωση των περιορισμών λόγω της πανδημίας ήταν σχετικά εντονότερη στην Ευρώπη. Ακόμη εντονότερη ήταν η κατάρρευση του εμπορίου υπηρεσιών, με μείωση των εξαγωγών κατά 21,1% και των εισαγωγών κατά 25,4%. Ο τουρισμός, ειδικότερα, επλήγη σφοδρότατα από τις ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και άλλα μέτρα καραντίνας, όπως φανερώνει η απότομη κάμψη της μεταφορικής ικανότητας των αεροπορικών εταιριών. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, οι προοπτικές για τις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ αναμένεται να βελτιωθούν κάπως. Ο δείκτης PMI για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών προϊόντων της μεταποίησης επιβεβαιώνει επέκταση τον Αύγουστο (52). Η εκτίμηση των παραγγελιών για εξαγωγές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι δείκτες της ΕΚΤ για τις νέες παραγγελίες στη βιομηχανία κατέγραψαν βελτίωση επί δύο συνεχόμενους μήνες. Όσον αφορά τους δείκτες για τη ναυτιλία, το θαλάσσιο εμπόριο φαίνεται να ανακάμπτει σταδιακά, ενώ οι δείκτες για τις αεροπορικές μεταφορές παραμένουν πολύ κάτω από τα περυσινά τους επίπεδα. Συνολικά, τα στοιχεία υποδηλώνουν ανάκαμψη εντός των επόμενων μηνών, η οποία όμως δεν θα είναι πλήρης. Όσον αφορά τις υπηρεσίες, ο δείκτης PMI για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών στον τομέα των υπηρεσιών στη ζώνη του ευρώ εξακολουθεί να δείχνει συρρίκνωση και από τους δείκτες μεταφορικής ικανότητας των αεροπορικών εταιριών προκύπτει μερική ανάκαμψη των ταξιδιών το γ΄ τρίμηνο του 2020, ιδίως προς τουριστικούς προορισμούς.


29

Διάγραμμα 13 Εμπόριο μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ βάσει των εθνικολογιστικών στοιχείων (ESA) και των στατιστικών εξωτερικού εμπορίου (ΣΕΕ)

(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές, μηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές για Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο και Ιούνιο 2020)

Πηγή: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Τα εθνικολογιστικά στοιχεία (ESA) και τα στατιστικά στοιχεία εξωτερικού εμπορίου (ΣΕΕ) είναι εποχικώς διορθωμένα και διορθωμένα βάσει των εργάσιμων ημερών. Οι διαφορές στην εποχική διόρθωση και άλλες μεθοδολογικές διαφορές μπορούν να οδηγήσουν σε αποκλίσεις μεταξύ των εθνικολογιστικών στοιχείων και των στατιστικών στοιχείων εξωτερικού εμπορίου.

Βραχυπρόθεσμα, αναμένεται ισχυρή ανάκαμψη της ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ το γ΄ τρίμηνο του 2020. Η απότομη συρρίκνωση το β΄ τρίμηνο αντανακλά την έντονη μείωση της δραστηριότητας τον Μάρτιο και τον Απρίλιο. Ωστόσο, τα εισερχόμενα στοιχεία φανερώνουν ότι η οικονομία έχει εισέλθει σε τροχιά ανάκαμψης από τον Μάιο και μετά. Η βελτίωση των ερευνών από τον Μάιο συμπίπτει με τη χαλάρωση των μέτρων καραντίνας. Οι τιμές του σύνθετου δείκτη PMI για την παραγωγή κατά τον Ιούλιο και τον Αύγουστο και ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος (ESI) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπερέβησαν σημαντικά τα μέσα επίπεδα που είχαν καταγραφεί το β΄ τρίμηνο. Ο δείκτης PMI διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο σε 53,4 την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου, έναντι 31,3 το β΄ τρίμηνο, ενώ ο δείκτης ESI διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο σε 85,0 και 69,4 αντίστοιχα κατά τις ίδιες περιόδους. Ενώ η δραστηριότητα στον τομέα της μεταποίησης συνεχίζει να βελτιώνεται, η δυναμική στον τομέα των υπηρεσιών πρόσφατα επιβραδύνθηκε ελαφρώς.

Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να συνεχιστεί στο υπόλοιπο του έτους, εφόσον δεν υπάρξει σημαντική αναζωπύρωση της πανδημίας. Η δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ προβλέπεται να ανακάμψει κατά 8,4% το γ΄ τρίμηνο. Στη συνέχεια, το βασικό σενάριο των προβολών βασίζεται κυρίως στην παραδοχή μερικής επιτυχίας στον περιορισμό του ιού, με κάποια αναζωπύρωση των κρουσμάτων τα επόμενα τρίμηνα και εξ αυτού συνέχιση της εφαρμογής περιοριστικών μέτρων, αλλά λιγότερο αυστηρών σε σχέση με το αρχικό κύμα, μέχρις ότου είναι διαθέσιμη μια ιατρική λύση στα μέσα του 2021. Αυτά τα περιοριστικά μέτρα, σε συνδυασμό με την αυξημένη αβεβαιότητα και την επιδείνωση των συνθηκών στις αγορές εργασίας, αναμένεται να συνεχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά την προσφορά και τη ζήτηση. Ωστόσο, η σημαντικού μεγέθους στήριξη από τη νομισματική και τη δημοσιονομική πολιτική, καθώς και από την πολιτική για την αγορά εργασίας – πολιτικές που ενισχύθηκαν όλες μετά τις μακροοικονομικές προβολές των

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

Q12018

Q22018

Q32018

Q42018

Q12019

Q22019

Q32019

Q42019

Q12020

Q22020

03/20 04/20 05/20 06/20

ESA: εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (πραγματικές)ESA: εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (πραγματικές)ΣΕΕ: επιπλέον εξαγωγές αγαθώνΣΕΕ: επιπλέον εισαγωγές αγαθών


30

εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Ιουνίου 2020 – εκτιμάται ότι θα διατηρήσει τα εισοδήματα και ότι θα περιορίσει τα μονιμότερα τραύματα στην οικονομία μετά την επίλυση της υγειονομικής κρίσης. Το βασικό σενάριο υποθέτει επίσης ότι οι εν λόγω πολιτικές θα κατορθώσουν να αποτρέψουν τη σοβαρή μεγέθυνση των επιδράσεων μέσω των χρηματοπιστωτικών διαύλων. Με βάση αυτές τις υποθέσεις, το πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να μειωθεί κατά 8,0% το 2020 και να ανακάμψει μερικώς κατά 5,0% το 2021 και κατά 3,2% το 2022. Στο τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής, το πραγματικό ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε επίπεδο κατά 3½% χαμηλότερο από αυτό που προβλεπόταν στις προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2019, οι οποίες ήταν οι τελευταίες που καταρτίστηκαν πριν από την κρίση την πανδημίας. Το επίπεδο στο οποίο είχε διαμορφωθεί το ΑΕΠ το δ΄ τρίμηνο του 2019 θα επιτευχθεί εντός του δεύτερου εξαμήνου του 2022 (βλ. Διάγραμμα 14). Λόγω της αβεβαιότητας σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας, διαμορφώθηκαν δύο εναλλακτικά σενάρια. Στο ήπιο σενάριο η διαταραχή λόγω της πανδημίας θεωρείται προσωρινή, με την ταχεία εφαρμογή ιατρικής λύσης που θα επιτρέψει την περαιτέρω χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, το πραγματικό ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 7,2% κατά το τρέχον έτος και στη συνέχεια θα αρχίσει να ανακάμπτει έντονα το 2021. Στο τέλος του χρονικού ορίζοντα, το πραγματικό ΑΕΠ θα υπερβεί ελαφρώς το επίπεδο που αναμενόταν στις προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2019. Αντιθέτως, το δυσμενές σενάριο, που υποθέτει ισχυρή αναζωπύρωση της πανδημίας, συνεπάγεται επαναφορά των αυστηρών περιοριστικών μέτρων, με σημαντικές και μόνιμες ζημίες για τη δραστηριότητα. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, το πραγματικό ΑΕΠ μειώνεται κατά 10% το 2020. Στο τέλος του χρονικού ορίζοντα, διαμορφώνεται κατά περίπου 9% χαμηλότερα από το επίπεδο που προβλεπόταν στις προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2019.

Διάγραμμα 14 Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των προβολών)

(αλυσωτοί δείκτες όγκου, εκατ. ευρώ)

Πηγές: Eurostat και το άρθρο με τίτλο “Μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ, Σεπτέμβριος 2020”, που δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 10 Σεπτεμβρίου 2020.

2300000

2400000

2500000

2600000

2700000

2800000

2900000

2013 2014 2015 2016 2017 2018 20192300000

2400000

2500000

2600000

2700000

2800000

2900000

2020 2021 2022


31

https://www.ecb.europa.eu/pub/projections/html/ecb.projections202009_ecbstaff%7E0940bca288.el.html


4 Τιμές και κόστος

Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε σε -0,2% τον Αύγουστο, από 0,4% τον Ιούλιο. Με βάση τις ισχύουσες τιμές και τις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου και λαμβανομένης υπόψη της πρόσκαιρης μείωσης των συντελεστών ΦΠΑ στη Γερμανία, ο μετρούμενος πληθωρισμός είναι πιθανόν να παραμείνει αρνητικός τους προσεχείς μήνες και στη συνέχεια να γίνει εκ νέου θετικός στις αρχές του 2021. Επιπλέον, το προσεχές διάστημα οι πιέσεις στις τιμές θα συνεχίσουν να είναι συγκρατημένες λόγω της ασθενούς ζήτησης, των χαμηλότερων πιέσεων στους μισθούς και της ανατίμησης της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ, παρά κάποιες ανοδικές πιέσεις στις τιμές που σχετίζονται με περιορισμούς από την πλευρά της προσφοράς. Μεσοπρόθεσμα, η ανάκαμψη της ζήτησης, στηριζόμενη από τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής, θα ασκήσει ανοδικές πιέσεις στον πληθωρισμό. Η αξιολόγηση αυτή αντανακλάται σε γενικές γραμμές στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου του 2020, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ θα διαμορφωθεί σε 0,3% το 2020, 1,0% το 2021 και 1,3% το 2022. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2020, οι προοπτικές για τον πληθωρισμό παραμένουν αμετάβλητες για το 2020, έχουν αναθεωρηθεί προς τα πάνω για το 2021 και παραμένουν αμετάβλητες για το 2022. Η αμετάβλητη προβολή για τον πληθωρισμό το 2022 υποκρύπτει μια προς τα πάνω αναθεώρηση του πληθωρισμού χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής – που αντανακλά εν μέρει τη θετική επίδραση των μέτρων νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής – η οποία αντισταθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την αναθεωρημένη πορεία των τιμών της ενέργειας. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί σε 0,8% το 2020, 0,9% το 2021 και 1,1% το 2022.

Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ εισήλθε σε αρνητικό έδαφος τον Αύγουστο. Η υποχώρηση, από 0,4% τον Ιούλιο σε -0,2% τον Αύγουστο, αντανακλούσε τη μείωση του πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής (HICPX) και τη μείωση του πληθωρισμού των τιμών των ειδών διατροφής, οι οποίες αντισταθμίστηκαν εν μέρει από τον λιγότερο αρνητικό πληθωρισμό των τιμών της ενέργειας (βλ. Διάγραμμα 15). Ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας συνέχισε να αυξάνεται, αν και ο ετήσιος ρυθμός παραμένει σταθερά αρνητικός αντανακλώντας την απότομη πτώση των τιμών του πετρελαίου μετά την έναρξη της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19). Ο πληθωρισμός των τιμών των ειδών διατροφής, δείχνοντας επίσης κάποια σημάδια εξομάλυνσης, επέστρεψε στα προ της πανδημίας επίπεδα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, υποχωρώντας σε 2,0% και περαιτέρω σε 1,7% κατά τους επόμενους δύο μήνες. Σύμφωνα με τη Eurostat, οι δυσκολίες στη συλλογή τιμών του ΕνΔΤΚ εξαιτίας της πανδημίας COVID-19 συνέχισαν να αμβλύνονται, με τα ποσοστά της μεθόδου εκτίμησης ελλειπουσών τιμών να έχουν επιστρέψει ουσιαστικά σε κανονικά επίπεδα.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Τιμές και κόστος

32

Διάγραμμα 15 Συμβολή συνιστωσών στον μετρούμενο πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του ευρώ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Αύγουστος 2020 (προκαταρκτικές εκτιμήσεις). Οι ρυθμοί αύξησης για το 2015 έχουν υποστεί στρέβλωση προς τα άνω, εξαιτίας μίας μεθοδολογικής μεταβολής (βλ. το πλαίσιο με τίτλο “Νέα μέθοδος υπολογισμού του δείκτη τιμών πακέτων διακοπών στη Γερμανία και η επίδρασή της στον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ”, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2, ΕΚΤ, 2019).

Παρά την έντονη υποχώρηση του πληθωρισμού των τιμών της ενέργειας και των ειδών διατροφής (HICPX) πρόσφατα, οι δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού στο σύνολό τους υποδηλώνουν μέτρια εξασθένηση από την έναρξη της πανδημίας. Ο πληθωρισμός HICPX υποχώρησε σε 0,4% τον Αύγουστο, από 1,2% τον Ιούλιο, λόγω της μείωσης τόσο του πληθωρισμού των τιμών των μη ενεργειακών βιομηχανικών αγαθών (ΝΕΙG) όσο και του πληθωρισμού των τιμών των υπηρεσιών. Οι απότομες διακυμάνσεις του πληθωρισμού του ΗΙCPΧ κατά τη διάρκεια του Ιουλίου και του Αυγούστου ερμηνεύονται με βάση κυρίως πρόσκαιρους παράγοντες. Ο πληθωρισμός των μη ενεργειακών βιομηχανικών αγαθών (ΝΕΙG) διαμορφώθηκε σε -0,1% τον Αύγουστο, έναντι 1,6% τον Ιούλιο και 0,2% τους προηγούμενους μήνες. Η πρόσφατη μεταβλητότητα του πληθωρισμού ΝΕΙG αντανακλά, σε μεγάλο βαθμό, την επίδραση της αναβολής των εποχικών εκπτώσεων ειδών ένδυσης και υπόδησης σε ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ. Το γεγονός αυτό άσκησε ανοδική πίεση τον Ιούλιο, η οποία εξαλείφθηκε τον Αύγουστο. Οι πιο πρόσφατες διακυμάνσεις στον πληθωρισμό των τιμών της ενέργειας και των ειδών διατροφής (ΗΙCPX) αντανακλούν επίσης την προσωρινή μείωση των συντελεστών ΦΠΑ στη Γερμανία από τον Ιούλιο του 2020. Άλλοι δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού κατέδειξαν μια πιο μέτρια εξασθένηση (τα στοιχεία είναι διαθέσιμα κυρίως μέχρι και τον Ιούλιο, βλ. Διάγραμμα 16). Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας, των ειδών διατροφής, των ειδών που σχετίζονται με τα ταξίδια και των ειδών ένδυσης, ο δείκτης PCCI (Persistent and Common Component

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ΕνΔΤΚΥπηρεσίεςΜη ενεργειακά βιομηχανικά αγαθά Είδη διατροφήςΕνέργεια


33



of Inflation), χωρίς την ενέργεια, και ο δείκτης Supercore9 ήταν στο σύνολό τους ελαφρώς χαμηλότεροι.

Διάγραμμα 16 Δείκτες υποκείμενου πληθωρισμού

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Αύγουστος 2020 για τον ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής (προκαταρκτική εκτίμηση) και Ιούλιος 2020 για όλους τους άλλους δείκτες. Το εύρος των δεικτών του υποκείμενου πληθωρισμού περιλαμβάνει τα ακόλουθα: ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας, ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής, ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής, ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας, των ειδών διατροφής, των ειδών που σχετίζονται με τα ταξίδια και των ειδών ένδυσης, περικομμένο μέσο όρο του ΕνΔΤΚ (10%), περικομμένο μέσο όρο του ΕνΔΤΚ (30%) και σταθμισμένη διάμεση τιμή του ΕνΔΤΚ. Οι ρυθμοί αύξησης για τον ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής για το 2015 έχουν υποστεί στρέβλωση προς τα άνω, εξαιτίας μίας μεθοδολογικής μεταβολής (βλ. το πλαίσιο με τίτλο “Νέα μέθοδος υπολογισμού του δείκτη τιμών πακέτων διακοπών στη Γερμανία και η επίδρασή της στον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ”, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2, ΕΚΤ, 2019).

Οι προϋπάρχουσες πιέσεις στις τιμές όσον αφορά τη συνιστώσα των μη ενεργειακών βιομηχανικών αγαθών στον ΕνΔΤΚ ενισχύονται μετρίως. Ο πληθωρισμός των τιμών παραγωγού μη διατροφικών καταναλωτικών αγαθών στην εγχώρια αγορά, ο οποίος αποτελεί έναν δείκτη πιέσεων επί των τιμών στα μεταγενέστερα στάδια της αλυσίδας της προσφοράς, αυξήθηκε σε 0,7% τον Ιούλιο (αύξηση 0,1 της ποσοστιαίας μονάδας), ελαφρώς πάνω από τον μακροχρόνιο μέσο όρο του, 0,6%. Όμως ο αντίστοιχος ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού των τιμών των εισαγομένων υποχώρησε ελαφρώς σε -0,7% τον Ιούλιο, μείωση κατά 0,2 της ποσοστιαίας μονάδας από το επίπεδό του τον Ιούνιο, γεγονός που ίσως αντανακλά εν μέρει κάποια καθοδική πίεση από την πρόσφατη ανατίμηση της σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ. Σε προηγούμενα στάδια της εγχώριας αλυσίδας τιμολόγησης, ο πληθωρισμός των τιμών των ενδιάμεσων αγαθών αυξήθηκε οριακά παρά το ισχυρότερο ευρώ. Για τα ενδιάμεσα αγαθά, ο πληθωρισμός των τιμών παραγωγού επιταχύνθηκε σε -2,0% τον Ιούλιο, από -2,5% τον Ιούνιο, ενώ ο πληθωρισμός των τιμών των εισαγομένων παρέμεινε σε γενικές γραμμές αμετάβλητος στο -2,7%.

9 Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους εν λόγω δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού, βλ. Πλαίσια 2 και 3 στο άρθρο με τίτλο “Measures of underlying inflation for the euro area”, Economic Bulletin, Issue 4, ECB, 2018.

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ΕνΔΤΚ χωρίς τιμές ενέργειας και ειδών διατροφήςΕνΔΤΚ χωρίς τιμές ενέργειας, ειδών διατροφής, ειδών που σχετίζονται με τα ταξίδια και την ένδυσηΔείκτης Supercore

Eύρος δεικτώνΔείκτης PCCI


34



https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/articles/2018/html/ecb.ebart201804_03.en.html

Η αύξηση της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό συνέχισε να φανερώνει έντονη υποχώρηση το β΄ τρίμηνο του 2020, αντανακλώντας εν πολλοίς τη μείωση των πραγματικών ωρών εργασίας. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό μειώθηκε σε -4,6% το β΄ τρίμηνο, από 0,6% το α΄ τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 17). Η μείωση αυτή αφορούσε ευρύ φάσμα τομέων (με εξαίρεση τη γεωργία και την αλιεία) και χωρών. Η συνεχιζόμενη υποχώρηση της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό στη ζώνη του ευρώ αντανακλά ουσιαστικά τη σημαντική μείωση των πραγματικών ωρών εργασίας ανά απασχολούμενο μετά την έναρξη της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19) και τα σχετιζόμενα με αυτή μέτρα περιορισμού συμπεριλαμβανομένης της καραντίνας (lockdown). Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της μισθολογικής δαπάνης ανά ώρα αυξήθηκε σε 9,0% το β΄ τρίμηνο, από 4,2% το προηγούμενο τρίμηνο, λόγω της σημαντικής μείωσης των πραγματικών ωρών εργασίας ανά μισθωτό. Αυτές οι δυσμενείς εξελίξεις αντανακλούν την επίδραση των σχημάτων μειωμένου χρόνου εργασίας και προσωρινής διαθεσιμότητας στον περιορισμό του εισοδήματος από εργασία. Οι συμβατικές αποδοχές αυξήθηκαν κατά 1,7% το β΄ τρίμηνο του έτους, με τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στη μισθολογική δαπάνη ανά μισθωτό να υποδηλώνουν έντονη καθοδική επίδραση στη διαφορά συμβατικών και πράγματι καταβαλλόμενων αποδοχών. Ωστόσο, η υποχώρηση στη μισθολογική δαπάνη ανά απασχολούμενο έχει δώσει μια υπερβολική εικόνα της μείωσης του εισοδήματος από εργασία, καθώς ορισμένες χώρες καταγράφουν, για στατιστικούς σκοπούς, την κρατική στήριξη στην κατηγορία «μεταβιβάσεις» αντί στην κατηγορία «αποζημιώσεις».

Διάγραμμα 17 Ανάλυση της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό σε μισθολογική δαπάνη ανά ώρα και πραγματικές ώρες εργασίας


Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: β΄ τρίμηνο του 2020.

Αφού υποχώρησαν σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα γύρω στα μέσα Μαρτίου, οι βασιζόμενοι στις αγορές δείκτες των πιο μακροπρόθεσμων προσδοκιών για τον πληθωρισμό συνέχισαν να ανακάμπτουν, επανερχόμενοι στα προ της πανδημίας επίπεδά τους, εξακολουθώντας όμως να παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα (βλ. Διάγραμμα 18). Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τη βελτίωση των

-15

-10

-5

0

5

10

α΄ τρ. 2019 β΄ τρ. 2019 γ΄ τρ. 2019 δ΄ τρ. 2019 α΄ τρ. 2020 β΄ τρ. 2020

Μισθολογική δαπάνη ανά μισθωτόMισθολογική δαπάνη ανά ώραΠραγματικές ώρες εργασίας ανά απασχολούμενο


35

παγκόσμιων μακροοικονομικών προοπτικών και της διάθεσης για ανάληψη κινδύνων, όπως επίσης και τη σημαντική στήριξη από πλευράς νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Συνεχίζοντας αυτήν την τάση, το επιτόκιο των συμφωνιών ανταλλαγής που συνδέονται με τον πληθωρισμό μετά από πέντε έτη και για ορίζοντα πέντε ετών αυξήθηκε περαιτέρω κατά περίπου 10 μονάδες βάσης και διαμορφώθηκε σε 1,20% στις 4 Σεπτεμβρίου 2020, δηλ. περίπου 50 μονάδες βάσης πάνω από το ιστορικώς χαμηλό επίπεδο του 0,72% (στα μέσα Μαρτίου). Ταυτόχρονα, η μελλοντική εξέλιξη των δεικτών των προσδοκιών για τον πληθωρισμό που βασίζονται σε δείκτες της αγοράς εξακολουθεί να υποδηλώνει ότι θα υπάρξει παρατεταμένη περίοδος χαμηλού πληθωρισμού. Οι αγορές δικαιωμάτων προαιρέσεως τα οποία συνδέονται με τον πληθωρισμό επίσης εξακολουθούν να σηματοδοτούν σημαντικούς καθοδικούς κινδύνους στο εγγύς μέλλον, καθώς οι πιθανότητες αποπληθωρισμού παραμένουν κοντά σε ιστορικώς αυξημένα επίπεδα. Σύμφωνα με την Έρευνα της ΕΚΤ μεταξύ των Εξειδικευμένων Φορέων Διενέργειας Προβλέψεων για το γ΄ τρίμηνο του 2020, η οποία διενεργήθηκε την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου του 2020, όπως επίσης και με τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις στοιχείων από την Consensus Economics και το Βαρόμετρο της Ζώνης του Ευρώ, οι πιο μακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό που βασίζονται σε στοιχεία ερευνών παρέμειναν στα ίδια ιστορικώς χαμηλά επίπεδα ή πλησίον αυτών τον Ιούλιο, αντανακλώντας την επίδραση της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19), τα μέτρα αντιμετώπισης και τη συνεχιζόμενη αβεβαιότητα.

Διάγραμμα 18 Προσδοκίες για τον πληθωρισμό που βασίζονται σε δείκτες της αγοράς


Πηγές: Thomson Reuters και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: 9 Σεπτεμβρίου 2020.

Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020 προβλέπουν αύξηση του μετρούμενου πληθωρισμού στον χρονικό ορίζοντα προβολής. Οι προβολές του βασικού σεναρίου δείχνουν ότι ο μετρούμενος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ θα διαμορφωθεί κατά μέσο όρο σε 0,3% το 2020, 1,0% το 2021 και 1,3% το 2022 (βλ. Διάγραμμα 19). Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2020, η προβολή για τον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ είναι αμετάβλητη για

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

1,6

1,8

2,0

01/19 03/19 05/19 07/19 09/19 11/19 01/20 03/20 05/20 07/20 09/20

Μετά από ένα έτος για ορίζοντα 1 έτους Μετά από ένα έτος για ορίζοντα 2 ετών Μετά από ένα έτος για ορίζοντα 4 ετών Μετά από ένα έτος για ορίζοντα 9 ετών Μετά από πέντε έτη για ορίζοντα 5 ετών


36

το 2020, αναθεωρείται προς τα άνω κατά 0,2 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2021 και παραμένει αμετάβλητη για το 2022. Βραχυπρόθεσμα, η προηγούμενη κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου, η ανατίμηση του ευρώ και η πρόσκαιρη μείωση των συντελεστών ΦΠΑ στη Γερμανία υποδηλώνουν ότι ο μετρούμενος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του ευρώ είναι πιθανόν να παραμείνει αρνητικός τους ερχόμενους μήνες. Το 2021 οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης όσον αφορά τη συνιστώσα της ενέργειας και, σε μικρότερο βαθμό, η αναμενόμενη αναστροφή της μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στη Γερμανία προκαλούν στη συνέχεια μηχανική ανάκαμψη.10 Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής αναμένεται να μειωθεί μέχρι το τέλος του 2020. Μειωτικές επιδράσεις στον πληθωρισμό αναμένεται να προέλθουν από όλο το φάσμα των τομέων των υπηρεσιών και των αγαθών καθώς η ζήτηση παραμένει υποτονική. Ωστόσο, οι συνεχείς ανοδικές πιέσεις στις τιμές που σχετίζονται με περιορισμούς από την πλευρά της προσφοράς αναμένεται να αντισταθμίσουν εν μέρει αυτές τις επιδράσεις. Μεσοπρόθεσμα, ο πληθωρισμός προβλέπεται ότι θα αυξηθεί: οι τιμές του πετρελαίου αναμένεται να σημειώσουν άνοδο και η ζήτηση εκτιμάται ότι θα ανακάμψει, παρά τις μειούμενες ανοδικές πιέσεις λόγω δυσμενών επιδράσεων από την πλευρά της προσφοράς που συνδέονται με την πανδημία και παρά την ανατίμηση του ευρώ. Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί σε 0,8% το 2020 και σε 0,9% το 2021, ενώ θα αυξηθεί σε 1,1% το 2022.

Διάγραμμα 19 Πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των προβολών)


Πηγές: Eurostat και το άρθρο με τίτλο “Μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ, Σεπτέμβριος 2020”, που δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 10 Σεπτεμβρίου 2020. Σημειώσεις: Η κάθετη γραμμή δείχνει την έναρξη του χρονικού ορίζοντα προβολής. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: β' τρίμηνο του 2020 (στοιχεία) και δ΄ τρίμηνο του 2022 (προβολές). Τελευταία ημερομηνία για τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στις μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ, Σεπτέμβριος 2020: 27 Αυγούστου 2020.

10 Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. το πλαίσιο με τίτλο «Ο ρόλος της έμμεσης φορολογίας στον πληθωρισμό της ζώνης του ευρώ και τις προοπτικές του» στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου.

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022


37



5 Χρήμα και πίστη

Η πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19) συνέχισε να επηρεάζει σημαντικά τη δυναμική της ποσότητας χρήματος στη ζώνη του ευρώ. Η εγχώρια χρηματοδότηση παρέμεινε η κύρια πηγή της δημιουργίας χρήματος κυρίως μέσω δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (ΜΧΕ) και καθαρών αγορών κρατικών ομολόγων από το Ευρωσύστημα. Τα έγκαιρα και σημαντικού ύψους μέτρα που έλαβαν οι νομισματικές, δημοσιονομικές και εποπτικές αρχές στήριξαν την παροχή τραπεζικών δανείων προς την οικονομία της ζώνης του ευρώ με ευνοϊκούς όρους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί και η συνολική εξωτερική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ το β΄ τρίμηνο του 2020, καθώς αυξήθηκαν σημαντικά η έκδοση χρεογράφων και τα τραπεζικά δάνεια προς τις επιχειρήσεις. Tο συνολικό κόστος δανειακής χρηματοδότησης των επιχειρήσεων παρέμεινε ευνοϊκό, καθώς το κόστος του δανεισμού μέσω των αγορών συνέχισε να μειώνεται και τα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων διαμορφώθηκαν κοντά στα ιστορικώς χαμηλά επίπεδα τους.

Ο ρυθμός αύξησης της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια επιταχύνθηκε περαιτέρω τον Ιούλιο. Εξαιτίας μιας πολύ υψηλής μηνιαίας ροής, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια (Μ3) επιταχύνθηκε περαιτέρω σε 10,2% τον Ιούλιο, από 9,2% τον Ιούνιο. H διαταραχή λόγω της πανδημίας επηρέασε σημαντικά τη δυναμική της ποσότητας χρήματος, όπως μαρτυρεί το γεγονός ο ρυθμός αύξησης του Μ3 ήταν γύρω στις 5 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερος από το προ της πανδημίας επίπεδό του (βλ. Διάγραμμα 20). Σε ένα περιβάλλον αυξημένης αβεβαιότητας, οι σημαντικές ανάγκες ρευστότητας των επιχειρήσεων και τα κίνητρα πρόνοιας του όλων των οικονομικών φορέων ενίσχυσαν τη ζήτηση ρευστότητας. Σύμφωνα με οικονομετρικά υποδείγματα ζήτησης χρήματος, έκτακτοι παράγοντες που σχετίζονται με τις ανάγκες ρευστότητας των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών κατά την περίοδο της πανδημίας συνέβαλαν σημαντικά στην αύξηση της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια. Ένας άλλος παράγοντας που συνέβαλε ήταν τα σημαντικού ύψους μέτρα στήριξης της οικονομίας που έλαβαν οι νομισματικές και δημοσιονομικές αρχές, καθώς και οι πρωτοβουλίες των κανονιστικών και εποπτικών αρχών, με στόχο να διασφαλιστεί επαρκής ρευστότητα στην οικονομία για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας. Επιπλέον, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πιο ρευστού νομισματικού μεγέθους (Μ1), το οποίο αποτελείται από τις καταθέσεις μίας ημέρας και το νόμισμα σε κυκλοφορία, επιταχύνθηκε σε 13,5% τον Ιούλιο, από 12,6% τον Ιούνιο, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην αύξηση του Μ3.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρήμα και πίστη 38

Διάγραμμα 20 M3, M1 και δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα

(ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής, με εποχική και ημερολογιακή διόρθωση)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Τα δάνεια είναι διορθωμένα ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling). Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Ιούλιος 2020.

Οι καταθέσεις μίας ημέρας σημείωσαν περαιτέρω άνοδο, δεδομένου του υψηλού βαθμού αβεβαιότητας. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των καταθέσεων μίας ημέρας, οι οποίες ήταν ο κύριος παράγοντας που συνέβαλε στην αύξηση της ποσότητας χρήματος, επιταχύνθηκε σε 14,1% τον Ιούλιο, από 13,1% τον Ιούνιο. Στην αύξηση των καταθέσεων συνέβαλαν κυρίως οι καταθέσεις των επιχειρήσεων. Η προτίμηση των φορέων διακράτησης χρήματος για καταθέσεις μίας ημέρας συνέχισε να αντανακλά κίνητρα πρόνοιας και το πολύ χαμηλό επίπεδο των επιτοκίων, που μειώνει το κόστος ευκαιρίας της διακράτησης καταθέσεων μίας ημέρας, ιδίως σε σύγκριση με άλλες λιγότερο ρευστές καταθέσεις. Επιπλέον, στις καταθέσεις των επιχειρήσεων παρατηρούνται διαφορές από χώρα σε χώρα, εν μέρει σε συνάρτηση και με τη διαφορετική ένταση και τη χρονική υστέρηση της εξάπλωσης της πανδημίας σε κάθε χώρα, οι οποίες συνεπάγονται διαφορές ως προς την έκταση κατά την οποία έχουν ήδη εκδηλωθεί οι ανάγκες ρευστότητας των επιχειρήσεων. Οι μεταξύ χωρών διαφορές όσον αφορά το ύψος των μέτρων που ελήφθησαν για τη στήριξη της οικονομίας συνέβαλαν επίσης στον ανομοιόμορφο ρυθμό εκδήλωσης των αναγκών αυτών. Το νόμισμα σε κυκλοφορία αυξήθηκε με υψηλό, αλλά σχετικά σταθερό, ετήσιο ρυθμό 9,8% τον Ιούλιο, αντανακλώντας την τάση αποθησαυρισμού μετρητών, δεδομένου του πολύ υψηλού βαθμού αβεβαιότητας. Οι λοιπές βραχυπρόθεσμες καταθέσεις και τα εμπορεύσιμα χρηματοδοτικά μέσα είχαν μικρή, αλλά αυξανόμενη, συμβολή στην ετήσια αύξηση του Μ3 τον Ιούλιο, παρά τα χαμηλά επιτόκια.

Η εγχώρια χρηματοδότηση συνεχίζει να είναι η κύρια πηγή δημιουργίας χρήματος. Στο πλαίσιο της πανδημίας του κορωνοϊού, η πιστωτική επέκταση προς τον ιδιωτικό τομέα παραμένει υψηλή (βλ. το μπλε τμήμα στις ράβδους του Διαγράμματος 21). Από το 2018 και μετά η εν λόγω συνιστώσα είναι ο κύριος παράγοντας μεταβολής του Μ3, τελευταία δε η δυναμική της προέρχεται, κατά το μεγαλύτερο μέρος, από τα δάνεια προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, οι καθαρές αγορές τίτλων του δημόσιου τομέα μέσω του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού (asset purchase programme – APP) και του έκτακτου

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

M3M1Δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρήμα και πίστη

39

προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω πανδημίας (pandemic emergency purchase programme – ΡΕΡΡ) της ΕΚΤ ενίσχυσαν την ήδη σημαντική συμβολή τους στην αύξηση του Μ3 τον Ιούλιο (βλ. το κόκκινο τμήμα στις ράβδους του Διαγράμματος 21). Τα μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ παρέχουν ενισχυμένη στήριξη από πλευράς νομισματικής πολιτικής με στόχο τη σταθεροποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών και τον περιορισμό πιθανών κινδύνων για τον μηχανισμό μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής και τις μακροοικονομικές προοπτικές της ζώνης του ευρώ στη διάρκεια της πανδημίας. Επιπλέον, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της χρηματοδότησης από τον τραπεζικό τομέα (πλην του Ευρωσυστήματος) προς τον δημόσιο τομέα παρέμεινε υψηλός τον Ιούλιο (βλ. το ανοικτό πράσινο τμήμα στις ράβδους του Διαγράμματος 21). Οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ (πλην του Ευρωσυστήματος) απέκτησαν μεγάλες ποσότητες κρατικών ομολόγων που είχαν εκδοθεί κυρίως στη ζώνη του ευρώ, γεγονός το οποίο εν μέρει αντανακλούσε τη σημαντικά αυξημένη καθαρή έκδοση κρατικών χρεογράφων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, η οποία συνεχίστηκε παρά την ανακοίνωση πρόσθετων μέτρων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, όπως της δέσμης μέτρων “Next Generation EU”. Μετά από θετικούς ρυθμούς τον Μάιο και τον Ιούνιο, οι χρηματικές εκροές από τη ζώνη του ευρώ μετριάστηκαν τον Ιούλιο και αντανακλούσαν (καθαρές) πωλήσεις κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ από μη κατοίκους (βλ. το κίτρινο τμήμα στις ράβδους του Διαγράμματος 21). Επιπλέον, οι πιο μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις και οι λοιποί παράγοντες μεταβολής είχαν ελαφρώς αρνητική επίδραση στη νομισματική επέκταση (βλ. το σκούρο πράσινο τμήμα στις ράβδους του Διαγράμματος 21).

Διάγραμμα 21 M3 και παράγοντες μεταβολής του

(ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες, με εποχική και ημερολογιακή διόρθωση)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα περιλαμβάνει τα δάνεια των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα και τις τοποθετήσεις των ΝΧΙ σε χρεόγραφα που εξέδωσε ο ιδιωτικός μη χρηματοπιστωτικός τομέας της ζώνης του ευρώ. Ως εκ τούτου, περιλαμβάνει επίσης και χρεόγραφα που εκδίδονται από φορείς εκτός ΝΧΙ και αγοράζονται από το Ευρωσύστημα μέσω του προγράμματος αγοράς ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Ιούλιος 2020.

Ο ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητος. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων των νομισματικών

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

M3 Καθαρές χρηματικές ροές από το εξωτερικόΤίτλοι της γενικής κυβέρνησης που διακρατεί το ΕυρωσύστημαΧρηματοδότηση της γενικής κυβέρνησης από ΝΧΙ πλην του ΕυρωσυστήματοςΧρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέαΕισροές από πιο μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις και λοιποί παράγοντες μεταβολής


40

χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (ΝΧΙ) προς τον ιδιωτικό τομέα διαμορφώθηκε σε 4,7% τον Ιούλιο, έναντι 4,8% τον Ιούνιο, αυξημένος κατά 1 ποσοστιαία μονάδα σε σύγκριση με το επίπεδό του πριν από την πανδημία (βλ. Διάγραμμα 20). Στην πιστωτική επέκταση συνέχισαν να συμβάλλουν κυρίως τα επιχειρηματικά δάνεια, που αυξήθηκαν με ετήσιο ρυθμό 7,0% τον Ιούλιο, έναντι 7,1% τον Ιούνιο και 7,3% τον Μάιο, ενώ η αύξηση των δανείων προς τα νοικοκυριά παρέμεινε σταθερή στο 3,0% (βλ. Διάγραμμα 22). Η προσφυγή των επιχειρήσεων σε μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δάνεια συνέχισε να αυξάνεται εις βάρος των βραχυπρόθεσμων. Οι αποκλίνουσες εξελίξεις των επιχειρηματικών δανείων και των δανείων προς τα νοικοκυριά στοιχειοθετούνται από τα ευρήματα της Έρευνας Τραπεζικών Χορηγήσεων (BLS) για τη ζώνη του ευρώ όσον αφορά τη ζήτηση και την προσφορά δανείων. H αύξηση των τραπεζικών επιχειρηματικών δανείων συνέχισε να εξηγείται κυρίως από τις λειτουργικές χρηματοδοτικές ανάγκες των επιχειρήσεων σε ένα περιβάλλον μειωμένων ταμειακών ροών, ενώ αντανακλούσε επίσης τα σημαντικού ύψους μέτρα που έλαβαν οι κυβερνήσεις στις περισσότερες χώρες της ζώνης του ευρώ – π.χ. εγγυήσεις δανείων – για τη στήριξη της ρευστότητας και της φερεγγυότητας των επιχειρήσεων τους προσεχείς μήνες. Επίσης, τα μέτρα πολιτικής της ΕΚΤ – ιδίως οι πολύ ευνοϊκοί όροι των στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (TLTRO III) – ενθαρρύνουν την πιστωτική επέκταση προς όλες τις οντότητες του ιδιωτικού τομέα. Επιπλέον, οι ρυθμοί αύξησης των δανείων των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων παρουσιάζουν σημαντική ανομοιομορφία μεταξύ των επιμέρους χωρών της ζώνης του ευρώ, αν και στις μεγάλες χώρες οι τάσεις είναι παρόμοιες.

Διάγραμμα 22 Δάνεια των ΝΧΙ σε επιλεγμένες χώρες της ζώνης του ευρώ


Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Τα δάνεια είναι διορθωμένα ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling). Η τυπική απόκλιση μεταξύ χωρών υπολογίζεται για ένα σταθερό δείγμα 12 χωρών της ζώνης του ευρώ. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Ιούλιος 2020.

Το κόστος δανειακής χρηματοδότησης των τραπεζών έχει σταθεροποιηθεί σε χαμηλά επίπεδα χάρη στη στήριξη των μέτρων νομισματικής πολιτικής της

2

3

4

5

6

7

8

9

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

α) Δάνεια των ΝΧΙ προς ΜΧΕ

Ζώνη του ευρώΓερμανίαΓαλλίαΙταλίαΙσπανίαTυπική απόκλιση μεταξύ χωρών (δεξιά κλίμακα)

1

2

3

4

5

6

7

8

-12

-9

-6

-3

0

3

6

9

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

β) Δάνεια των ΝΧΙ προς τα νοικοκυριά


41

https://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_surveys/bank_lending_survey/html/index.en.html

https://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_surveys/bank_lending_survey/html/index.en.html

ΕΚΤ. Ο σύνθετος δείκτης κόστους δανειακής χρηματοδότησης των τραπεζών της ζώνης του ευρώ, ο οποίος είχε αυξηθεί μετά την εκδήλωση της πανδημίας του κορωνοϊού, υποχώρησε κάπως το β΄ τρίμηνο του 2020, αλλά παρέμεινε σε υψηλότερα επίπεδα από ό,τι πριν από την πανδημία (βλ. Διάγραμμα 23). Αυτό οφειλόταν κυρίως στη μείωση των αποδόσεων των ομολόγων, στην οποία συνέβαλαν τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Οι συνθήκες άντλησης ρευστότητας των τραπεζών επηρεάζονται θετικά από την παροχή ρευστότητας με πολύ ευνοϊκούς όρους μέσω της τρίτης σειράς στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (TLTRO IIII), καθώς και από την επίδραση των προγραμμάτων APP και PEPP της ΕΚΤ στις αποδόσεις των ομολόγων, η οποία περιορίζει τον κίνδυνο αρνητικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ του πραγματικού και του χρηματοπιστωτικού τομέα της οικονομίας στη διάρκεια της πανδημίας. Η μείωση των αποδόσεων των ομολόγων ωφέλησε και τις αποδόσεις των ανεξασφάλιστων τραπεζικών ομολόγων υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας, δεδομένης της στενής σύνδεσής τους με τις συνθήκες χρηματοδότησης του δημόσιου τομέα. Οι συνθήκες στην αγορά καλυμμένων τραπεζικών ομολογιών δέχονται ευνοϊκή επίδραση από το τρίτο πρόγραμμα αγοράς καλυμμένων ομολογιών της ΕΚΤ (CBPP3). Επιπλέον, τα τραπεζικά επιτόκια καταθέσεων στη ζώνη του ευρώ – οι καταθέσεις είναι η κύρια πηγή χρηματοδότησης των τραπεζών – παρέμειναν σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα τον Ιούλιο του 2020, συντελώντας έτσι στη διαμόρφωση ευνοϊκών συνθηκών δανειακής χρηματοδότησης για τις τράπεζες. Όλο και περισσότερο μετά την εκδήλωση της κρίσης του κορωνοϊού, οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ εφαρμόζουν αρνητικά επιτόκια στις καταθέσεις των ΜΧΕ. Ταυτόχρονα, μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης των τραπεζών μέσω καταθέσεων, ιδίως καταθέσεων λιανικής, υπόκειται σε κατώτατο όριο επιτοκίου 0% και τα καθαρά επιτοκιακά περιθώρια των τραπεζών παραμένουν συμπιεσμένα. Ενώ οι τράπεζες είχαν ενισχύσει σημαντικά την ανθεκτικότητά τους μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η πανδημία του κορωνοϊού έχει αντίκτυπο στις κεφαλαιακές τους θέσεις μέσω των χαμηλότερων αποτιμήσεων των στοιχείων ενεργητικού τους και της ανάγκης σχηματισμού υψηλότερων προβλέψεων για τον πιστωτικό κίνδυνο.11 Μολονότι οι τράπεζες ωφελούνται από τις ευνοϊκές συνθήκες άντλησης ρευστότητας, οι ανησυχίες για τις δυνητικές επιπτώσεις της πανδημίας στις κεφαλαιακές τους θέσεις συνεχίζουν να επηρεάζουν αρνητικά το κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών μέσω των αγορών. Όσον αφορά το μέλλον, η λήξη κάποια στιγμή των προγραμμάτων παροχής κρατικής στήριξης θα συμβάλει πιθανώς στην αυστηροποίηση των όρων τραπεζικών χορηγήσεων.

11 Βλ. Financial Stability Review, ECB, May 2020.


42

https://www.ecb.europa.eu/pub/financial-stability/fsr/html/index.en.html

Διάγραμμα 23 Σύνθετος δείκτης κόστους δανειακής χρηματοδότησης των τραπεζών

(σύνθετο κόστος χρηματοδότησης μέσω καταθέσεων και δανεισμού από την αγορά χωρίς παροχή ασφάλειας, ποσοστά % ετησίως)

Πηγές: ΕΚΤ, Markit iBoxx και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Το σύνθετο κόστος καταθέσεων υπολογίζεται ως μέσος όρος των επιτοκίων για νέες καταθέσεις διάρκειας μίας ημέρας, καταθέσεις με συμφωνημένη διάρκεια και καταθέσεις υπό προειδοποίηση, σταθμισμένων ως προς τα αντίστοιχα υπόλοιπα. Οι αποδόσεις των τραπεζικών ομολόγων είναι μηνιαίοι μέσοι όροι για υψηλότερης εξοφλητικής προτεραιότητας τμήματα (senior tranches) ομολογιακών εκδόσεων. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Ιούλιος 2020.

Τα πολύ ευνοϊκά επιτόκια χορηγήσεων συνεχίζουν να στηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη. Τα σύνθετα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων για δάνεια προς επιχειρήσεις, καθώς και προς νοικοκυριά για αγορά κατοικίας, παρέμειναν κοντά στα ιστορικώς χαμηλά επίπεδά τους και διαμορφώθηκαν σε 1,51% και 1,40% αντίστοιχα τον Ιούλιο (βλ. Διάγραμμα 24). Αυτή η εξέλιξη αφορά ευρύ φάσμα χωρών της ζώνης του ευρώ και αντικατοπτρίζει τη μετακύλιση, με χρονική υστέρηση, των μεταβολών των επιτοκίων της αγοράς στα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων. Παράλληλα, οι σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας στα έσοδα των επιχειρήσεων, στις προοπτικές απασχόλησης των νοικοκυριών και στο εν γένει αξιόχρεο των δανειοληπτών συνεχίζουν να ασκούν ανοδική πίεση στα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων. Μετά την προηγούμενη μείωσή της, η διαφορά επιτοκίων μεταξύ των πολύ μικρών και των μεγάλων τραπεζικών δανείων αυξήθηκε κάπως τον Ιούνιο και τον Ιούλιο σε όλες τις μεγάλες χώρες της ζώνης του ευρώ, αλλά συνέχισε να υπολείπεται σε σχέση με τα επίπεδα του Μαρτίου. Χάρη στην αποτελεσματικότητα των μέτρων που έλαβαν η ΕΚΤ, οι αρχές τραπεζικής εποπτείας και οι κυβερνήσεις για τη στήριξη της παροχής πιστώσεων, οι ανοδικές πιέσεις έχουν συγκρατηθεί.

0

1

2

3

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

α) Σύνθετος δείκτης κόστους δανειακής χρηματοδότησης των τραπεζών

Ζώνη του ευρώΓερμανίαΓαλλία Ιταλία Ισπανία

0

2

4

6

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

β) Αποδόσεις τραπεζικών ομολόγων


43

Διάγραμμα 24 Σύνθετα επιτόκια χορηγήσεων σε επιλεγμένες χώρες της ζώνης του ευρώ

(ποσοστά % ετησίως, μέσοι όροι κυλιόμενης περιόδου 3 μηνών)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Ο δείκτης συνολικού κόστους τραπεζικού δανεισμού υπολογίζεται με άθροιση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιτοκίων και με στάθμιση ως προς τον μέσο όγκο νέων δανείων σε ένα κυλιόμενο 24μηνο. Η τυπική απόκλιση μεταξύ χωρών υπολογίζεται για ένα σταθερό δείγμα 12 χωρών της ζώνης του ευρώ. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Ιούλιος 2020.

Η ετήσια ροή συνολικής εξωτερικής χρηματοδότησης των ΜΧΕ της ζώνης του ευρώ εκτιμάται ότι αυξήθηκε σημαντικά το β΄ τρίμηνο του 2020, υποβοηθούμενη από τη μείωση του κόστους χρηματοδότησης των ΜΧΕ (βλ. τμήμα (β) του Διαγράμματος 25). Η αύξησή της αντανακλά τη συνεχιζόμενη μείωση των λειτουργικών ταμειακών ροών και τις υψηλές χρηματοδοτικές ανάγκες των επιχειρήσεων ως αποτέλεσμα της διαταραχής λόγω της πανδημίας. Η καθαρή έκδοση χρεογράφων από τις επιχειρήσεις ήταν σθεναρή το β΄ τρίμηνο και υποβοηθήθηκε από τη μείωση των περιθωρίων των εταιρικών ομολόγων, την οποία διευκόλυνε η ενίσχυση των προγραμμάτων αγοράς τίτλων της ΕΚΤ APP και PEPP, τα οποία περιλαμβάνουν και καθαρές αγορές εταιρικών ομολόγων. Η σημαντική προσφυγή των επιχειρήσεων σε δανεισμό το β΄ τρίμηνο αντανακλούσε την πιο απότομη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας και τις συνεχιζόμενες έντονες μειώσεις των πωλήσεων και των ταμειακών ροών των επιχειρήσεων στις αρχές του τριμήνου. Στη ζήτηση τραπεζικών δανείων συνέβαλαν και τα ευνοϊκά τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων (βλ. τμήμα (β) του Διαγράμματος 25). Η καθαρή έκδοση εισηγμένων μετοχών συνέχισε να είναι υποτονική, καθώς ο αριθμός των νέων επιχειρήσεων μειώθηκε σημαντικά εν όψει των δυσμενέστερων προοπτικών κερδοφορίας και παρά τη σημαντική μείωση του κόστους έκδοσης μετοχών λόγω των χαμηλότερων ασφαλίστρων κινδύνου. Επιπλέον, ο όγκος δανείων από μη τραπεζικά ιδρύματα (μη ΝΧΙ) μειώθηκε περαιτέρω το β΄ τρίμηνο. Γενικώς, οι συνολικές ροές εξωτερικής χρηματοδότησης ήταν υψηλότερες το β΄ τρίμηνο του 2020 από ό,τι στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης δημόσιου χρέους, υποβοηθούμενες από ευνοϊκότερες συνθήκες χρηματοδότησης. Το συνολικό ονομαστικό κόστος εξωτερικής χρηματοδότησης των ΜΧΕ, που αποτελείται από τον τραπεζικό δανεισμό, την έκδοση χρεογράφων στην αγορά και τη χρηματοδότηση μέσω της έκδοσης μετοχών, ήταν 4,4% στο τέλος

0,0

0,4

0,8

1,2

1,6

2,0

0

1

2

3

4

5

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

β) Επιτόκια δανείων προς νοικοκυριά για αγορά κατοικίας

0,0

0,4

0,8

1,2

1,6

2,0

0

1

2

3

4

5

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

α) Επιτόκια δανείων προς ΜΧΕ

Ζώνη του ευρώΓερμανίαΓαλλίαΙταλίαΙσπανίαTυπική απόκλιση μεταξύ χωρών (δεξιά κλίμακα)


44

Ιουνίου, γύρω στις 70 μονάδες βάσης χαμηλότερο σε σχέση με τον Μάρτιο του 2020 και μόνο 7 μονάδες βάσης υψηλότερο σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2020, μήνα κατά τον οποίο η σχετική χρονοσειρά κατέγραψε ιστορικώς χαμηλό επίπεδο. Ωστόσο, από το τέλος Ιουνίου και μέχρι τη λήξη της περιόδου αναφοράς (9.9.2020), το συνολικό κόστος χρηματοδότησης εκτιμάται ότι μειώθηκε κατά περίπου 24 μονάδες βάσης σε νέο ιστορικώς χαμηλό επίπεδο 4,1%. Αυτό είναι συμβατό με τις πιο υποστηρικτικές συνθήκες τραπεζικής χρηματοδότησης και χρηματοδότησης μέσω της έκδοσης χρεογράφων, οι οποίες ενισχύθηκαν και από τα έγκαιρα και σημαντικού ύψους μέτρα που έλαβαν οι νομισματικές, εποπτικές και δημοσιονομικές αρχές, συμβάλλοντας στη μείωση της αβεβαιότητας, καθώς και της μεταβλητότητας στις χρηματοπιστωτικές αγορές.


45

Διάγραμμα 25 Εξωτερική χρηματοδότηση των ΜΧΕ της ζώνης του ευρώ

(τμήμα (α) του διαγράμματος: ετήσιες ροές σε δισεκ. ευρώ, τμήμα (β) του διαγράμματος: ποσοστά % ετησίως)

Πηγές: Eurostat, Dealogic, ΕΚΤ, Merrill Lynch, Bloomberg, Thomson Reuters και εκτιμήσεις ΕΚΤ. Σημειώσεις: Τμήμα (α) του διαγράμματος: Η καθαρή εξωτερική χρηματοδότηση είναι το άθροισμα των δανείων από ΝΧΙ, της καθαρής έκδοσης χρεογράφων, της καθαρής έκδοσης εισηγμένων μετοχών και των δανείων από μη ΝΧΙ. Τα δάνεια από ΝΧΙ είναι διορθωμένα ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου. Τα δάνεια από μη ΝΧΙ περιλαμβάνουν δάνεια από λοιπά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και από ασφαλιστικές επιχειρήσεις και ταμεία συντάξεων, μείον τα δάνεια που έχουν τιτλοποιηθεί. Η ριγέ ράβδος και ο γαλάζιος ρόμβος αφορούν εκτιμήσεις (now-cast) για το β΄ τρίμηνο του 2020. Τμήμα (β) του διαγράμματος: Συνολικό κόστος χρηματοδότησης των ΜΧΕ, υπολογιζόμενο ως μεσοσταθμικό κόστος του τραπεζικού δανεισμού και της χρηματοδότησης μέσω της έκδοσης χρεογράφων και μετοχών, με βάση τα αντίστοιχα υπόλοιπα. Ο μπλε ρόμβος αφορά εκτίμηση (now-cast) για το συνολικό κόστος χρηματοδότησης τον Σεπτέμβριο του 2020, με την παραδοχή ότι τα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων παραμένουν αμετάβλητα στα επίπεδα του Ιουλίου 2020. Πιο πρόσφατη παρατήρηση στο τμήμα (α): α΄ τρ. 2020 για τα στοιχεία λογαριασμών της ζώνης του ευρώ. Οι εκτιμήσεις για το β΄ τρ. του 2020 βασίζονται σε δεδομένα για τα στοιχεία του ισολογισμού (BSI) της ΕΚΤ και τους τίτλους (SEC) και στη Dealogic. Στο τμήμα (β): 9 Σεπτεμβρίου 2020 για το κόστος χρηματοδότησης μέσω της έκδοσης χρεογράφων (μηνιαίος μέσος όρος ημερήσιων στοιχείων), 4 Σεπτεμβρίου 2020 για το κόστος χρηματοδότησης μέσω της έκδοσης μετοχών (εβδομαδιαία στοιχεία) και Ιούλιος 2020 για το κόστος δανεισμού (μηναία στοιχεία).

Η ακαθάριστη δανειακή επιβάρυνση των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (ΜΧΕ) της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε σημαντικά, υπολειπόμενη ελάχιστα σε σχέση με το πρωτοφανές υψηλό επίπεδο που είχε καταγράψει στις αρχές του 2015. Ο ακαθάριστος λόγος χρέους/προστιθέμενης αξίας, αυξήθηκε κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες το β΄ τρίμηνο του 2020, καταγράφοντας έτσι σωρευτική αύξηση κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το τέλος του 2019 (βλ. Διάγραμμα 26). Η ευρείας βάσης αύξηση της ακαθάριστης δανειακής επιβάρυνσης των ΜΧΕ αποδίδεται

-200

-100

0

100

200

300

400

500

600

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Δάνεια από ΝΧΙ προς ΜΧΕ (διορθωμένα)Καθαρή έκδοση χρεογράφων από ΜΧΕΚαθαρή έκδοση εισηγμένων μετοχών από ΜΧΕΔάνεια από μη ΝΧΙ προς ΜΧΕ (εξαιρουμένων των τιτλοποιήσεων δανείων) Σύνολο

α) Καθαρή εξωτερική χρηματοδότηση των ΜΧΕ της ζώνης του ευρώ βάσει επιλεγμένων μέσων

0

2

4

6

8

10

12

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Συνολικό κόστος χρηματοδότησηςΚόστος έκδοσης μετοχώνΚόστος έκδοσης χρεογράφωνΔείκτης βραχυπρόθεσμου κόστους δανεισμούΔείκτης μακροπρόθεσμου κόστους δανεισμού

β) Ονομαστικό κόστος εξωτερικής χρηματοδότησης των ΜΧΕ της ζώνης του ευρώ ανά συνιστώσα

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρήμα και πίστη 46

στη μεγαλύτερη προσφυγή στη δανειακή χρηματοδότηση και στη σημαντική μείωση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας. Οι επιχειρήσεις τοποθέτησαν σε καταθέσεις σημαντικό μέρος των ποσών που εισέπραξαν από τη λήψη νέων τραπεζικών δανείων και την έκδοση χρεογράφων για καταθέσεις, προκειμένου να προχρηματοδοτήσουν μελλοντικές ανάγκες χρηματοδότησης κεφαλαίων κίνησης και αναγκαίες επενδύσεις, καθώς και να προετοιμαστούν για δυνητικές ελλείψεις ρευστότητας τους προσεχείς μήνες. Ως αποτέλεσμα, ο λόγος καθαρού χρέους τους και ο δείκτης μόχλευσής τους σε όρους λογιστικής αξίας αυξήθηκαν πολύ λιγότερο από ό,τι η ακαθάριστη δανειακή τους επιβάρυνση. Γι’ αυτόν τον λόγο, παρά την έντονη άνοδο της δανειακής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων, η χρηματοπιστωτική ευπάθεια του τομέα αυξήθηκε μόνο ελαφρά. Προϋπόθεση γι’ αυτό το ευνοϊκό αποτέλεσμα είναι να συνεχιστεί η παροχή στήριξης με μέτρα πολιτικής, πρώτον με την άσκηση διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής, ώστε να παραμείνει υπό έλεγχο το κόστος εξυπηρέτησης του αυξημένου δανειακού βάρους, και δεύτερον με ευρείας βάσης δημοσιονομικές παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένων κρατικών εγγυήσεων και σχημάτων αναστολής πληρωμών, που διασφαλίζουν επίπεδο τραπεζικού δανεισμού ικανό να αναπληρώσει τις μειούμενες ταμειακές ροές των επιχειρήσεων. Συνολικά, οι εξελίξεις αυτές δείχνουν ότι υπάρχει κίνδυνος οι ΜΧΕ να γίνουν πιο απρόθυμες να αναλάβουν επιχειρηματικές επενδύσεις στη διάρκεια της τρέχουσας ανάκαμψης, ιδίως σε περίπτωση απότομης λήξης των μέτρων στήριξης.

Διάγραμμα 26 Ακαθάριστη δανειακή επιβάρυνση των ΜΧΕ σε επιλεγμένες χώρες της ζώνης του ευρώ

(ποσοστά ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας των ΜΧΕ)

Πηγές: ΕΚΤ, Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις Το χρέος ορίζεται ως το άθροισμα των ληφθέντων δανείων (εξαιρουμένων των ενδοτομεακών), των εκδοθέντων χρεογράφων και των συνταξιοδοτικών υποχρεώσεων των ΜΧΕ. Ο μπλε ρόμβος αφορά εκτίμηση για το β΄ τρίμηνο του 2020.

80

105

130

155

180

205

230

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Ζώνη του ευρώΓερμανίαΓαλλίαΙταλίαΙσπανία


47

6 Δημοσιονομικές εξελίξεις

Η πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19) εξακολουθεί να ασκεί εξαιρετικά μεγάλη επίδραση στα δημόσια οικονομικά της ζώνης του ευρώ. Κατά τα πρώτα στάδια της κρίσης, ένα μεγάλο μέρος της επίδρασης σχετιζόταν με μέτρα για την ελάφρυνση της επιβάρυνσης των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και των νοικοκυριών, καθώς και για τη διατήρηση της παραγωγικής ικανότητας στην οικονομία. Οι παρεμβάσεις πολιτικής στράφηκαν σταδιακά σε μέτρα που αποσκοπούσαν στην ταχεία επανεκκίνηση της οικονομίας και στην προετοιμασία της για το μέλλον πέρα από την πανδημία. Το δημοσιονομικό κόστος αυτών των μέτρων ήταν πολύ μεγάλο για όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ, αν και τόσο η επιβάρυνση όσο και η δυνατότητα ανταπόκρισης διαφέρουν στις επιμέρους χώρες. Ως εκ τούτου, είναι εξαιρετικά θετικό το γεγονός ότι η Ευρώπη ανταποκρίθηκε με συντονισμένες δημοσιονομικές παρεμβάσεις, με πιο πρόσφατη το ταμείο Next Generation EU (NGEU), οι οποίες συμπληρώνουν τα δημοσιονομικά μέτρα σε εθνικό επίπεδο. Είναι σημαντικό ότι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου οδηγεί σε πρακτικές δράσεις πολιτικής και ότι τα δημοσιονομικά μέτρα που λήφθηκαν ως απάντηση στην έκτακτη κατάσταση λόγω της πανδημίας είναι όσο το δυνατόν περισσότερο στοχευμένα και προσωρινά. Λόγω της οικονομικής ύφεσης και της ουσιαστικής δημοσιονομικής στήριξης, το δημοσιονομικό έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά σε 8,8% του ΑΕΠ το 2020, από 0,6% το 2019. Ο λόγος του ελλείμματος αναμένεται να μειωθεί σε 4,9% του ΑΕΠ το 2021 και σε 3,6% του ΑΕΠ το 2022. Τα εκτεταμένα δημοσιονομικά μέτρα το 2020 οδήγησαν σε αντίστοιχη επιδείνωση του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς αποτελέσματος, επιπρόσθετα προς την επίδραση της αρνητικής κυκλικής συνιστώσας που αντανακλά την επιδείνωση της μακροοικονομικής κατάστασης. Στην επακόλουθη βελτίωση αναμένεται να συμβάλουν η σταδιακή άρση των έκτακτων μέτρων και η βελτίωση του οικονομικού κύκλου. Η αβεβαιότητα που περιβάλλει τις εκταμιεύσεις από το ταμείο NGEU και τα περαιτέρω μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης σε ορισμένες χώρες επιφέρουν καθοδικούς κινδύνους για τις προοπτικές των δημόσιων οικονομικών. Οι χώρες της ζώνης του ευρώ παρείχαν επίσης εγγυήσεις δανείων, οι οποίες ανέρχονται σε συνολικό ποσό που αντιστοιχεί σχεδόν στο 20% του ΑΕΠ, για τη μείωση των κινδύνων στον επιχειρηματικό τομέα. Οι εγγυήσεις αυτές αποτελούν σημαντικές ενδεχόμενες υποχρεώσεις που θα επηρεάσουν αρνητικά τα ελλείμματα σε περίπτωση κατάπτωσης των εγγυήσεων. Αντανακλώντας τα δημοσιονομικά μέτρα και την επιδεινούμενη οικονομική κατάσταση, ο λόγος του χρέους στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο προβλέπεται να σημειώσει κατακόρυφη άνοδο το 2020 και να διατηρηθεί σε αυξημένο επίπεδο σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής.

Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020, το δημοσιονομικό αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ θα επιδεινωθεί έντονα το 2020 και θα ανακάμψει ελαφρώς το 2021 και το 2022.12 Με βάση τις προβλέψεις αυτές, ο λόγος του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης για τη ζώνη του ευρώ αναμένεται να αυξηθεί από 0,6% του ΑΕΠ το 2019 σε 8,8% του ΑΕΠ το 2020, προτού υποχωρήσει σε 4,9% το 2021 και 3,6% το

12 Βλ. τις “Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ, Σεπτέμβριος 2020” που δημοσιεύθηκαν στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 10 Σεπτεμβρίου 2020.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Δημοσιονομικές εξελίξεις

48



2022 (βλ. Διάγραμμα 27). Η χειροτέρευση του δημοσιονομικού αποτελέσματος το 2020 αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην επιδείνωση του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς αποτελέσματος εξαιτίας των μέτρων οικονομικής στήριξης τα οποία αντιστοιχούν σε περίπου 4,5% του ΑΕΠ και που στο μεγαλύτερο μέρος τους αφορούν πρόσθετες δαπάνες, ιδίως σε μορφή μεταβιβάσεων και επιδοτήσεων προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά, καθώς και μέσω των σχημάτων μειωμένου χρόνου εργασίας. Η χειροτέρευση αυτή προέρχεται επίσης από τη μεγάλη επίδραση της αρνητικής κυκλικής συνιστώσας, καθώς η οικονομία της ζώνης του ευρώ είναι πλέον βυθισμένη σε ύφεση.13 Η επακόλουθη βελτίωση προβλέπεται να στηριχθεί από την ανάκαμψη του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς αποτελέσματος, καθώς επί του παρόντος αναμένεται ότι τα περισσότερα μέτρα στήριξης θα αρθούν σταδιακά από το τέλος του έτους και κατά τη διάρκεια του 2021. Η συμβολή του οικονομικού κύκλου αναμένεται να βελτιωθεί πιο βαθμιαία, ενώ παραμένει αρνητική σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής.

Διάγραμμα 27 Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα και οι συνιστώσες του

(% του ΑΕΠ)

Πηγές: ΕΚΤ και μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020. Σημείωση: Τα στοιχεία αφορούν τον τομέα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο.

Εκτός από δημοσιονομική στήριξη προς τις οικονομίες τους, οι χώρες της ζώνης του ευρώ παρείχαν και σημαντικού ύψους εγγυήσεις δανείων προκειμένου να ενισχύσουν την κατάσταση ρευστότητας των επιχειρήσεων. Συνολικά, οι εγγυήσεις ανέρχονται σε περίπου 20% του ΑΕΠ για τη ζώνη του ευρώ ως σύνολο, αλλά το ύψος τους διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα. Οι εγγυήσεις δανείων συνιστούν ενδεχόμενες υποχρεώσεις για τις κυβερνήσεις και ως εκ τούτου το ποσό των εγγυήσεων που καταπίπτει θα αποτελέσει πρόσθετες δημόσιες δαπάνες.

Σε σύγκριση με τις προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2020, οι επικαιροποιημένες δημοσιονομικές προοπτικές είναι οριακά δυσμενέστερες το 2020 και το 2021, αλλά ελαφρώς πιο ευνοϊκές το 2022. Το

13 Αξίζει να σημειωθεί ότι, στην παρούσα συγκυρία, επικρατεί ασυνήθιστα υψηλός βαθμός αβεβαιότητας γύρω από την ανάλυση των συνιστωσών του κύκλου και της τάσης.

-10

-9

-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

2018 2019 2020 2021 2022

Κυκλικά διορθωμένο πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα (χωρίς τη στήριξη προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα)Κυκλική συνιστώσα Δαπάνες για τόκους Στήριξη προς τον χρηματοπιστωτικό τομέαΔημοσιονομικό αποτέλεσμα


49

δημοσιονομικό αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,2 και 0,1 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2020 και το 2021 αντίστοιχα, ενώ για το 2022 έχει αναθεωρηθεί προς τα άνω κατά 0,2 της ποσοστιαίας μονάδας. Τα υψηλότερα δημοσιονομικά ελλείμματα των ετών 2020 και 2021 οφείλονται κυρίως στη χαλαρότερη κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής όπως προκύπτει από το κυκλικά διορθωμένο αποτέλεσμα, καθώς οι χώρες έλαβαν πρόσθετα μέτρα στήριξης ή παρέτειναν υφιστάμενα μέτρα. Η χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής αντισταθμίζεται εν μέρει από τη λιγότερο δυσμενή κυκλική συνιστώσα και την αναμενόμενη μικρή μείωση των δαπανών για τόκους. Οι ελαφρώς βελτιωμένες προοπτικές το 2022 οφείλονται στον συνδυασμό χαμηλότερων δαπανών για τόκους και βελτίωσης της κυκλικής συνιστώσας, που υπεραντισταθμίζουν τη δημοσιονομική χαλάρωση όπως προκύπτει από το κυκλικά διορθωμένο πρωτογενές αποτέλεσμα.

Η συνολική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής εκτιμάται ότι θα είναι εξαιρετικά χαλαρή το 2020 αλλά συσταλτική το 2021, καθώς αναμένεται η σταδιακή άρση των περισσότερων μέτρων στήριξης.14 Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής εκτιμάται ότι ήταν ελαφρώς επεκτατική το 2019, αλλά το 2020 αναμένεται να είναι εξαιρετικά χαλαρή αντιστοιχώντας σε 5,4% του ΑΕΠ. Αντίθετα, το 2021 εκτιμάται ότι θα είναι συσταλτική αντιστοιχώντας σε 3,1% του ΑΕΠ, καθώς επί του παρόντος αναμένεται ότι τα περισσότερα από τα μέτρα στήριξης που υιοθετήθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας θα αρχίσουν να αίρονται προοδευτικά το επόμενο έτος. Πάντως, το συνολικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα θα παραμείνει σημαντικά αρνητικό, με τα δημοσιονομικά εργαλεία να εξακολουθούν να στηρίζουν την οικονομική ανάκαμψη, κυρίως μέσω των αυτόματων σταθεροποιητών.15 Το 2022 η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής προβλέπεται να είναι ουδέτερη.

Ο συνολικός λόγος χρέους/ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ προβλέπεται να εκτοξευθεί σε 100,7% του ΑΕΠ το 2020, προτού αρχίσει να υποχωρεί πολύ σταδιακά. Αυτή η αύξηση κατά 16,6 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το 2019 αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τα υψηλά πρωτογενή ελλείμματα, την πολύ δυσμενή διαφορά επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης και τη σημαντική προσαρμογή ελλείμματος-χρέους λόγω των μέτρων πολιτικής που συνδέονται με την πανδημία. Τα έτη 2021 και 2022 τα μειούμενα, αν και ακόμη υψηλά, πρωτογενή ελλείμματα θα υπεραντισταθμιστούν από τη θετική συμβολή της βελτίωσης της διαφοράς επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης, καθώς προβλέπεται ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και από την αρνητική προσαρμογή ελλείμματος-χρέους το 2022 (βλ. Διάγραμμα 28). Ως εκ τούτου, ο λόγος χρέους/ΑΕΠ αναμένεται να διαμορφωθεί σε 98,9% έως το τέλος του 2022, αναθεωρημένος προς τα κάτω κατά 1,1 ποσοστιαία μονάδα σε σχέση με τις

14 Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αντανακλά τη φορά και το μέγεθος της επίδρασης που ασκούν στην οικονομία τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής, πέραν της αυτόματης αντίδρασης των δημόσιων οικονομικών στον οικονομικό κύκλο. Μετρείται εδώ ως η μεταβολή του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς δημοσιονομικού αποτελέσματος χωρίς να συνυπολογίζεται η κρατική στήριξη προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την έννοια της κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ, βλ. το άρθρο με τίτλο “The euro area fiscal stance”, Economic Bulletin, Issue 4, ECB, 2016.

15 Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. το άρθρο με τίτλο “Automatic fiscal stabilisers in the euro area and the COVID-19 crisis” στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου.


50

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/eb201604_article02.en.pdf

προβολές του Ιουνίου 2020, κυρίως λόγω της ευνοϊκότερης διαφοράς επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής.

Διάγραμμα 28 Παράγοντες μεταβολής του δημόσιου χρέους

(ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ)

Πηγές: ΕΚΤ και μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020. Σημείωση: Τα στοιχεία αφορούν τον τομέα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο.

Είναι καίριας σημασίας να υιοθετηθεί μια φιλόδοξη και συντονισμένη κατεύθυνση δημοσιονομικής πολιτικής, εν όψει της μεγάλης αλλά άνισης επιβάρυνσης που έχει προκύψει λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού. Συνεπώς, επικροτείται θερμά το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε σε συμφωνία σχετικά με το ταμείο NGEU, το οποίο δημιουργεί για πρώτη φορά έναν προσωρινό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό που θα συμπληρώνει τους δημοσιονομικούς σταθεροποιητές σε εθνικό επίπεδο. Το ταμείο αυτό έχει τη δυνατότητα να προσφέρει σημαντική στήριξη στις περιφέρειες και τους τομείς που έχουν πληγεί σφοδρότατα από την πανδημία, να ενισχύσει την Ενιαία Αγορά και να οικοδομήσει μια διαρκή και ευημερούσα ανάκαμψη. Είναι σημαντικό ότι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου οδηγεί σε πρακτικές δράσεις πολιτικής και ότι τα δημοσιονομικά μέτρα που λήφθηκαν ως απάντηση στην έκτακτη κατάσταση λόγω της πανδημίας είναι όσο το δυνατόν περισσότερο στοχευμένα και προσωρινά.

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

2018 2019 2020 2021 2022 2020-22

Σωρευτική μεταβολή

Πρωτογενές αποτέλεσμα (-)Προσαρμογή ελλείμματος-χρέουςΔιαφορά επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξηςΕνοποιημένο ακαθάριστο χρέος


51

Πλαίσια

1 Το λεβ Βουλγαρίας και το κούνα Κροατίας στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών ΙΙ (ΜΣΙ II)

Ettore Dorrucci, Michael Fidora, Christine Gartner και Tina Zumer

Το λεβ Βουλγαρίας και το κούνα Κροατίας εντάχθηκαν στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών ΙΙ (ΜΣΙ II) στις 10 Ιουλίου 2020. Η απόφαση ελήφθη με κοινή συμφωνία των υπουργών οικονομικών των χωρών της ζώνης του ευρώ, της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, και των υπουργών οικονομικών και των διοικητών των κεντρικών τραπεζών της Δανίας, της Βουλγαρίας και της Κροατίας. Είχε προηγηθεί μια κοινή διαδικασία, στην οποία συμμετείχαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή. Η έναρξη συμμετοχής στον ΜΣΙ II σηματοδοτεί το τελευταίο βήμα σε έναν αναλυτικό χάρτη πορείας. Αυτός ο χάρτης πορείας προέβλεπε μια διαδικασία που χαρακτηρίστηκε από εποικοδομητική συνεργασία των αρχών της Βουλγαρίας και της Κροατίας με τους συμμετέχοντες στον ΜΣΙ ΙΙ και βασίστηκε σε διεξοδικές οικονομικές αξιολογήσεις και στην αρχή της ίσης μεταχείρισης.

Ο ΜΣΙ ΙΙ θεσπίστηκε το 1999 ως ένας από τους τρόπους αξιολόγησης της σύγκλισης μιας χώρας με τη ζώνη του ευρώ. Ο μηχανισμός έχει δύο βασικούς σκοπούς: Αφενός λειτουργεί ως ρύθμιση για τη διαχείριση των συναλλαγματικών ισοτιμιών μεταξύ των νομισμάτων των χωρών που συμμετέχουν στον μηχανισμό και του ευρώ και αφετέρου διευκολύνει την αξιολόγηση της σύγκλισης για την υιοθέτηση του ευρώ, όπως ορίζεται στο άρθρο 140 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως, η συμμετοχή στον ΜΣΙ II, πέραν του ότι είναι από νομικής πλευράς στον πυρήνα του κριτηρίου της σύγκλισης σχετικά με τη σταθερότητα της συναλλαγματικής ισοτιμίας, είναι και ένα μέσο για τον έλεγχο της διατηρησιμότητας της σύγκλισης πριν και μετά την υιοθέτηση του ευρώ. Δεδομένου ότι η συμμετοχή στον ΜΣΙ II για τουλάχιστον δύο έτη χωρίς σοβαρή ένταση αποτελεί προϋπόθεση για την τελική υιοθέτηση του ευρώ, όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ αναμένεται να ενταχθούν στον μηχανισμό σε κάποιο στάδιο.

Ο ΜΣΙ II αποτελεί πολυμερή ρύθμιση καθορισμένων συναλλαγματικών ισοτιμιών, αλλά με δυνατότητα προσαρμογής τους, και προβλέπει μία κεντρική συναλλαγματική ισοτιμία μεταξύ των συμμετεχόντων νομισμάτων και του ευρώ και κανονικά περιθώρια διακύμανσης με εύρος ± 15% γύρω από την κεντρική ισοτιμία. Άλλα κύρια χαρακτηριστικά είναι οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών στα όρια του συμφωνημένου περιθωρίου διακύμανσης και η παροχή πολύ βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης από τις συμμετέχουσες κεντρικές τράπεζες. Κατά την ένταξή τους στον ΜΣΙ ΙΙ, οι εθνικές κεντρικές τράπεζες μπορούν να δεσμεύονται μονομερώς να τηρήσουν στενότερο περιθώριο διακύμανσης από αυτό που προβλέπει ο ΜΣΙ ΙΙ, χωρίς αυτό να συνεπάγεται πρόσθετες υποχρεώσεις για την ΕΚΤ ή τους

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Πλαίσια Το λεβ Βουλγαρίας και το κούνα Κροατίας στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών ΙΙ (ΜΣΙ II)

52

άλλους συμμετέχοντες στον μηχανισμό.16 Κατά τη διάρκεια συμμετοχής στον ΜΣΙ ΙΙ, ενδέχεται να χρειαστούν επανευθυγραμμίσεις της κεντρικής ισοτιμίας (όπως συνέβη στο παρελθόν με την κορώνα Σλοβακίας) ή μεταβολές του εύρους των περιθωρίων διακύμανσης, σε περίπτωση σημαντικών μεταβολών της συναλλαγματικής ισοτιμίας ισορροπίας μιας συγκεκριμένης συμμετέχουσας χώρας ή λόγω ασυμβατότητας των οικονομικών πολιτικών. Οι παρεμβάσεις στα όρια των περιθωρίων διακύμανσης είναι κατ’ αρχήν αυτόματες και απεριόριστες. Ωστόσο, η ΕΚΤ και οι συμμετέχουσες εθνικές κεντρικές τράπεζες μπορούν ανά πάσα στιγμή να αναστείλουν τις παρεμβάσεις εάν αυτές αντιστρατεύονται τον πρωταρχικό σκοπό της διατήρησης της σταθερότητας των τιμών.

Η εμπειρία δείχνει ότι ο ΜΣΙ II είναι συμβατός με διάφορα συναλλαγματικά καθεστώτα, όπως συμβαίνει τώρα με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες της Βουλγαρίας και της Κροατίας. Ο μηχανισμός παρέχει επαρκή περιθώρια προσαρμογής σε διαταραχές και στις εξελίξεις στην αγορά. Ταυτόχρονα, ο μηχανισμός μπορεί να ενσωματώσει, στο πλαίσιο μονομερούς δέσμευσης, καθεστώτα αυστηρά ελεγχόμενης ή συνδεδεμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας, ακόμη και καθεστώς επιτροπής συναλλάγματος.17 Καθεστώς επιτροπής συναλλάγματος εφαρμοζόταν από την Eesti Pank και τη Lietuvos bankas πριν από την υιοθέτηση του ευρώ και σήμερα εφαρμόζεται από τη Българска народна банка (κεντρική τράπεζα της Βουλγαρίας). Η Hrvatska narodna banka διατηρεί τη σταθερότητα της συναλλαγματικής ισοτιμίας του κούνα έναντι του ευρώ προκειμένου να επιτύχει τον πρωταρχικό σκοπό της σταθερότητας των τιμών, αλλά δεν δεσμεύεται για σταθερά καθορισμένη συναλλαγματική ισοτιμία. Σε κάθε περίπτωση, όλες οι συμμετέχουσες χώρες απαιτείται να παραμείνουν στον μηχανισμό για τουλάχιστον δύο χρόνια πριν υπάρξει πιθανή θετική αξιολόγηση για την υιοθέτηση του ευρώ στις εκθέσεις για τη σύγκλιση που καταρτίζουν η ΕΚΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.18

Η διαδικασία που οδηγεί σε συμμετοχή στον ΜΣΙ ΙΙ έχει εξελιχθεί στον χρόνο, αλλά βασίζεται πάντοτε στην αρχή της ίσης μεταχείρισης. Όταν το τελευταίο κύμα χωρών εντάχθηκε στον ΜΣΙ ΙΙ πριν από περισσότερα από 15 χρόνια η συμμετοχή στον μηχανισμό προϋπέθετε την ανάληψη και διατύπωση μιας σταθερής αλλά γενικής δέσμευσης για άσκηση πολιτικών προσανατολισμένων στη σταθερότητα. Τα επόμενα χρόνια, αντλήθηκαν ορισμένα σημαντικά συμπεράσματα πολιτικής από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Η κρίση επηρέασε όχι μόνο τη ζώνη του ευρώ, αλλά και αρκετές χώρες, τα νομίσματα των οποίων συμμετείχαν στον ΜΣΙ II. Η διακυβέρνηση της ζώνης του ευρώ μεταρρυθμίστηκε μετά την κρίση, οδηγώντας σε αυστηρότερη οικονομική και δημοσιονομική εποπτεία και στην ίδρυση της τραπεζικής ένωσης. Κατά

16 Ο ορισμός περιθωρίων στενότερων του κανονικού βάσει πολυμερούς συμφωνίας μπορεί να εξεταστεί μόνο σε πολύ προχωρημένο στάδιο της σύγκλισης. Αυτό ισχύει για την κορώνα Δανίας, για την οποία εφαρμόζεται περιθώριο διακύμανσης ± 2,25% έναντι του ευρώ, βάσει πολυμερούς συμφωνίας.

17 Βλ. “Θέση του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σχετικά με ζητήματα συναλλαγματικών ισοτιμιών των εντασσόμενων χωρών”, ΕΚΤ, Φραγκφούρτη, 18 Δεκεμβρίου 2003.

18 Η απόφαση για την υιοθέτηση του ευρώ λαμβάνεται από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της Συνθήκης. Μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και αφού συζητηθεί το θέμα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο αποφασίζει, μετά από πρόταση της Επιτροπής, ποια κράτη-μέλη εκτός της ζώνης του ευρώ πληρούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ευρώ. Η απόφαση αυτή λαμβάνεται βάσει ορισμένων κριτηρίων που παρατίθενται στο άρθρο 140 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εκθέσεις σχετικά με την εκπλήρωση αυτών των κριτηρίων, οι λεγόμενες εκθέσεις για τη σύγκλιση, καταρτίζονται από την ΕΚΤ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Συμβούλιο αποφασίζει μετά από σύσταση προερχομένη από ειδική πλειοψηφία των κρατών-μελών του με νόμισμα το ευρώ.


53

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/policyaccexchangerateel.pdf

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/policyaccexchangerateel.pdf

τη διάρκεια αυτής της περιόδου έγινε επίσης καλύτερα κατανοητό ότι η συμμετοχή στον ΜΣΙ II μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες, καθώς αποτελεί αλλαγή καθεστώτος που μπορεί να μεταβάλει τα οικονομικά κίνητρα των διεθνών και τοπικών επενδυτών. Συγκεκριμένα, μετά την ένταξη στον μηχανισμό, οι ακαθάριστες εισροές κεφαλαίων εκτός των ξένων άμεσων επενδύσεων επιταχύνθηκαν απότομα σε αρκετές χώρες, σε σύγκριση και με άλλες χώρες της περιοχής κατά την ίδια περίοδο. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό αποδείχθηκε μη διατηρήσιμο, οδηγώντας σε επεισόδια αναδίπλωσης κεφαλαιακών ροών κατά τα επόμενα χρόνια.

Ένα βασικό συμπέρασμα που αντλήθηκε από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση ήταν ότι, την περίοδο πριν από την υιοθέτηση του ευρώ, το υψηλό επίπεδο ποιότητας των θεσμών και η χρηστή διακυβέρνηση συνέβαλαν στη μείωση του κινδύνου συσσώρευσης υπερβολικών ανισορροπιών. Η αυξημένη διαρθρωτική ανθεκτικότητα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη διοχέτευση των κεφαλαίων σε παραγωγικές επιχειρήσεις και όχι για σκοπούς προσοδοθηρίας (rent-seeking), υποστηρίζοντας έτσι τη διαδικασία της πραγματικής σύγκλισης αντί να δημιουργούνται «φούσκες». Επιπλέον, η χρηστή διακυβέρνηση συνεπάγεται ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής είναι σε θέση να αντιστέκονται σε πιέσεις που ασκούνται από κεκτημένα συμφέροντα κατά της εφαρμογής των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων και της συσσώρευσης αποθεμάτων ασφαλείας σε περιόδους κανονικής και ευνοϊκής συγκυρίας, συμπεριλαμβανομένων αντικυκλικών μακροπροληπτικών και δημοσιονομικών μέτρων. Τα τελευταία χρόνια αυτά τα συμπεράσματα και οι εξελίξεις αντικατοπτρίζονται στον χάρτη πορείας για τον ΜΣΙ ΙΙ που σχεδιάστηκε από τις εθνικές αρχές της Βουλγαρίας και της Κροατίας σε συνεργασία με τους συμμετέχοντες στον ΜΣΙ II.

Για την ένταξη ενός νομίσματος στον ΜΣΙ ΙΙ ακολουθείται η διαδικασία που περιγράφεται στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 16ης Ιουνίου 1997.19 Οι αποφάσεις για συμμετοχή στον ΜΣΙ ΙΙ λαμβάνονται με αμοιβαία συμφωνία των συμμετεχόντων στον ΜΣΙ ΙΙ, που σημαίνει την επίτευξη συναίνεσης ως προς την άσκηση διατηρήσιμων πολιτικών από το κράτος-μέλος που ζητά να συμπεριληφθεί το νόμισμά του στον ΜΣΙ II. Ταυτόχρονα, διευκρινίστηκε πιο πρόσφατα ότι η επίτευξη αυτής της συναίνεσης εξαρτάται από τρεις θεμελιώδεις παράγοντες: (α) να αντανακλώνται τα διδάγματα από προηγούμενες κρίσεις (β) να λαμβάνεται υπόψη η δημιουργία της τραπεζικής ένωσης και (γ) να αναγνωρίζεται η ανάγκη να λαμβάνονται δεόντως υπόψη τυχόν ευπάθειες των χωρών που πρέπει να αντιμετωπιστούν για να διασφαλιστεί η ομαλή συμμετοχή στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Με βάση αυτήν την προσέγγιση, οι αρχές της Βουλγαρίας και της Κροατίας προσδιόρισαν σειρά προκαταρκτικών δεσμεύσεων πολιτικής, οι οποίες υιοθετήθηκαν επισήμως το καλοκαίρι του 2018 από τη Βουλγαρία και το καλοκαίρι του 2019 από την Κροατία. Αυτές οι δεσμεύσεις σχεδιάστηκαν σε συνεργασία με τους συμμετέχοντες στον ΜΣΙ II και έπρεπε να εκπληρωθούν οικειοθελώς πριν από την έναρξη συμμετοχής στον ΜΣΙ II. Αντικατοπτρίζουν δε την τρέχουσα πραγματικότητα με τρόπο εύλογο, αναλογικό και αιτιολογημένο. Συγκεκριμένα, οι δεσμεύσεις θα πρέπει να είναι εκ φύσεως εξειδικευμένες, ρεαλιστικές

19 Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου για τη θέσπιση ενός µηχανισµού συναλλαγµατικών ισοτιµιών στο τρίτο στάδιο της οικονοµικής και νοµισµατικής ένωσης (Επίσηµη Εφηµερίδα C 236, 2.8.1997, σ. 5).


54

και επαληθεύσιμες και θα πρέπει να υλοποιούνται, να παρακολουθούνται και να επαληθεύονται εντός σχετικά σύντομου χρονικού διαστήματος. Η εκπλήρωσή τους παρακολουθήθηκε και αξιολογήθηκε από την ΕΚΤ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έκαστη στον αντίστοιχο τομέα αρμοδιότητάς της, δηλαδή η ΕΚΤ στην τραπεζική εποπτεία και μακροπροληπτική πολιτική και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις διαρθρωτικές πολιτικές (οι δημοσιονομικές πολιτικές εμπίπτουν στις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης).

Με σκοπό τη διασφάλιση διατηρήσιμης πορείας σύγκλισης προς τη ζώνη του ευρώ, η Βουλγαρία και η Κροατία ανέλαβαν πρόσθετες πολιτικές δεσμεύσεις όταν εντάχθηκαν στον ΜΣΙ ΙΙ στις 10 Ιουλίου 2020.20 Σύμφωνα με προηγούμενες πρακτικές, η Βουλγαρία και η Κροατία ανέλαβαν οικειοθελείς δεσμεύσεις πολιτικής, τις λεγόμενες μετενταξιακές δεσμεύσεις, όταν ξεκίνησε η συμμετοχή τους στον ΜΣΙ ΙΙ. Η συμφωνία για τη συμμετοχή του λεβ Βουλγαρίας και του κούνα Κροατίας στον ΜΣΙ ΙΙ συνοδεύθηκε επίσης από τη σταθερή δέσμευση των αντίστοιχων εθνικών αρχών να ακολουθήσουν υγιείς οικονομικές πολιτικές με στόχο τη διατήρηση της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την επίτευξη υψηλού βαθμού διατηρήσιμης οικονομικής σύγκλισης. Οι αρχές, μαζί με τα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις της μακροοικονομικής πολιτικής και την εφαρμογή αυτών των μέτρων πολιτικής, εντός των κατάλληλων πλαισίων. Συνολικά, η διαδικασία που οδηγεί στην ένταξη στον ΜΣΙ II λειτούργησε ως καταλύτης για μεταρρυθμίσεις που θα μετριάσουν τους κινδύνους στο πλαίσιο του ΜΣΙ ΙΙ εν όψει της μελλοντικής υιοθέτησης του ευρώ. Αν και αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν εξαλείφουν τους κινδύνους, η σπουδαιότητά τους στο πλαίσιο της προετοιμασίας για διατηρήσιμη συμμετοχή στη νομισματική ένωση δεν πρέπει να υποτιμάται.

Το λεβ Βουλγαρίας και το κούνα Κροατίας εντάχθηκαν στον ΜΣΙ ΙΙ με τα τρέχοντα επίπεδα συναλλαγματικών ισοτιμιών τους. Το λεβ Βουλγαρίας εντάχθηκε στον ΜΣΙ ΙΙ με κεντρική συναλλαγματική ισοτιμία 1,95583 λεβ ανά ευρώ, που αντιστοιχεί στη σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία υπό το καθεστώς επιτροπής συναλλάγματος που εφαρμόζεται στη Βουλγαρία. Το κούνα Κροατίας εντάχθηκε στον ΜΣΙ ΙΙ με κεντρική συναλλαγματική ισοτιμία 7,53450 κούνα ανά ευρώ, που αντιστοιχεί στη συναλλαγματική ισοτιμία που επικρατούσε κατά την ένταξή του στις 10 Ιουλίου 2020.

Η ένταξη και των δύο νομισμάτων με την τρέχουσα συναλλαγματική ισοτιμία τους αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι η Βουλγαρία και η Κροατία έχουν αξιοσημείωτες επιδόσεις όσον αφορά τη σταθερότητα της συναλλαγματικής ισοτιμίας, υπό την οποία έχει πραγματοποιηθεί σημαντική εξωτερική προσαρμογή και στις δύο οικονομίες. Για περισσότερες από δύο δεκαετίες, η Българска народна банка (Εθνική Τράπεζα της Βουλγαρίας) εφαρμόζει καθεστώς επιτροπής συναλλάγματος βάσει του οποίου δεσμεύεται να ανταλλάσσει λεβ έναντι ευρώ με σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία. Η Hrvatska narodna banka έχει διατηρήσει καθεστώς ελεγχόμενης διακύμανσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας βάσει του οποίου το κούνα κυμαίνεται εντός μικρού εύρους γύρω από τη μέση συναλλαγματική ισοτιμία του έναντι του ευρώ. Ενώ παρουσιάζουν ουσιαστικές διαφορές στη λειτουργία τους,

20 Βλ. τον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ για τις ανακοινώσεις σχετικά με τον ΜΣΙ II, τις επιστολές αίτησης των χωρών και τον κατάλογο των δεσμεύσεων μετά την ένταξη της Βουλγαρίας και της Κροατίας.


55

https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2020/html/ecb.pr200710%7E4aa5e3565a.en.html

https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2020/html/ecb.pr200710_1%7E88c0f764e7.en.html

και τα δύο καθεστώτα έχουν ωφελήσει τις οικονομίες των χωρών αυτών. Συγκεκριμένα, αποδείχθηκαν ανθεκτικά σε περιόδους σοβαρών εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές, συμπεριλαμβανομένης της συνεχιζόμενης πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19). Επιπλέον, και οι δύο χώρες υπέστησαν σημαντική προσαρμογή του εξωτερικού τομέα μετά την εκδήλωση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Αυτό περιλάμβανε τη διόρθωση των μεγάλων ελλειμμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, τα οποία έκτοτε έχουν μετατραπεί σε πλεόνασμα. Ως αποτέλεσμα, υπήρξε σημαντική μείωση των καθαρών υποχρεώσεων έναντι του εξωτερικού, με τις δύο κεντρικές τράπεζες να συγκεντρώνουν ικανοποιητικά αποθέματα ασφαλείας σε όρους συναλλαγματικών διαθεσίμων.

Η εξωτερική επανεξισορρόπηση συνδυάστηκε με ονομαστική προσαρμογή και στις δύο χώρες, με τα επίπεδα τιμών να αντικατοπτρίζουν σαφώς την κατάσταση σύγκλισης των δύο οικονομιών. Και οι δύο χώρες κατέγραψαν σημαντικές αυξήσεις στις τιμές και το κόστος πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Αυτές προέκυψαν ως αποτέλεσμα της διαδικασίας πραγματικής σύγκλισης, δηλ. λόγω του ότι και οι δύο χώρες κάλυπταν την απόσταση που τους χώριζε από τα επίπεδα εισοδήματος σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση επέφερε κάποια διόρθωση των επιπέδων των τιμών και του κόστους τόσο στη Βουλγαρία όσο και στην Κροατία. Ως αποτέλεσμα, τα επίπεδα των τιμών τους σε σύγκριση με τη ζώνη του ευρώ ευθυγραμμίζονται πλέον με τα επίπεδα του εισοδήματός τους σε σύγκριση με τη ζώνη του ευρώ. Ενώ αυτά τα επίπεδα παραμένουν σημαντικά χαμηλότερα από εκείνα της ζώνης του ευρώ, αυτό δεν αποτελεί από μόνο του εμπόδιο για συμμετοχή στον ΜΣΙ II. Πράγματι, η εμπειρία του παρελθόντος έχει δείξει ότι χώρες που εντάσσονται στον ΜΣΙ ΙΙ σε παρόμοια ή ακόμη και σε λιγότερο προχωρημένα στάδια σύγκλισης μπορούν στη συνέχεια να υιοθετήσουν με επιτυχία το ευρώ. Από αυτήν την άποψη, μια πιο σημαντική προϋπόθεση για την επιτυχή συμμετοχή στον ΜΣΙ II είναι ότι τα επίπεδα τιμών είναι σε αναλογία με τα επίπεδα εισοδήματος (όπως φαίνεται στο Διάγραμμα Α) και, γενικότερα, με τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη της χώρας.


56

Διάγραμμα A Κατά κεφαλήν ΑΕΠ και επίπεδο των τιμών σε σύγκριση με τη ζώνη του ευρώ

(ποσοστά %, άξονας x: κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε σύγκριση με τη ζώνη του ευρώ - άξονας y: επίπεδο των τιμών σε σύγκριση με τη ζώνη του ευρώ)

Πηγή: ΕΚΤ.

40

50

60

70

80

90

40 50 60 70 80 90

LT

LV

SK

CY

MT

SI

EE

HR

BG

Βουλγαρία και Κροατία το 2019Χώρες ένα έτος πριν την έναρξη συμμετοχής στον ΜΣΙ ΙΙ


57

2 Οι βελτιωμένοι δείκτες σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας της ΕΚΤ

Michael Fidora και Martin Schmitz

Η σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία (ΣΣΙ) ενός νομίσματος είναι ένας δείκτης του σταθμισμένου μέσου όρου των διμερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του έναντι των νομισμάτων επιλεγμένων εμπορικών εταίρων. Η πραγματική ΣΣΙ προκύπτει από την προσαρμογή του ονομαστικού αυτού δείκτη ως προς τις σχετικές τιμές ή το σχετικό κόστος.21 Το σύστημα στάθμισης που χρησιμοποιείται για την άθροιση των διμερών ισοτιμιών αποτυπώνει τη σχετική σημασία της κάθε χώρας ως εμπορικού εταίρου. Η ονομαστική σταθμισμένη ως προς το εξωτερικό εμπόριο συναλλαγματική ισοτιμία παρέχει έναν συνοπτικό δείκτη της εξωτερικής αξίας ενός νομίσματος, ενώ η πραγματική σταθμισμένη ως προς το εξωτερικό εμπόριο συναλλαγματική ισοτιμία είναι ο πιο διαδεδομένος δείκτης διεθνούς ανταγωνιστικότητας τιμών και κόστους μιας οικονομίας.

Η ΕΚΤ βελτίωσε πρόσφατα τον τρόπο με τον οποίο υπολογίζει τους δείκτες ΣΣΙ του ευρώ, ώστε να λαμβάνεται υπόψη η εξέλιξη των διεθνών εμπορικών διασυνδέσεων και ειδικότερα η αυξανόμενη σημασία του διεθνούς εμπορίου υπηρεσιών.22 Η ΕΚΤ επικαιροποιεί τους συντελεστές στάθμισης που εφαρμόζει κατά τον υπολογισμό των δεικτών ΣΣΙ του ευρώ κάθε τρία χρόνια, ώστε να λαμβάνει εγκαίρως υπόψη τις μεσοχρόνιες μεταβολές της σύνθεσης των εμπορικών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ. Κατά την τελευταία αναθεώρηση, η οποία ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2020, η ΕΚΤ τροποποίησε το σύστημα στάθμισης προκειμένου να συμπεριληφθούν οι εμπορικές συναλλαγές όχι μόνο επί προϊόντων της μεταποίησης, αλλά και επί των υπηρεσιών.23 Παρόλο που η μεταποίηση εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού εμπορίου της ζώνης του ευρώ, το εμπόριο υπηρεσιών κερδίζει συνεχώς έδαφος τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της παγκοσμιοποίησης και του ψηφιακού μετασχηματισμού αντιστοιχώντας σε περίπου 30% των εμπορικών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ στο τέλος του 2019.24 Επιπλέον, η καλύτερη κάλυψη των στοιχείων διευκόλυνε τη συμπερίληψη του εμπορίου υπηρεσιών με βάση την καθιερωμένη μεθοδολογία της ΕΚΤ. Ο αριθμός των εμπορικών εταίρων που καλύπτουν οι δείκτες ΣΣΙ επίσης

21 Οι εναρμονισμένοι δείκτες ανταγωνιστικότητας (ΕνΔΑ), για τους οποίους χρησιμοποιούνται η ίδια μεθοδολογία και τα ίδια στοιχεία όπως και για τους δείκτες ΣΣΙ του ευρώ, καταρτίζονται για κάθε χώρα της ζώνης του ευρώ μεμονωμένα. Υπόκεινται συνεπώς στις ίδιες βελτιώσεις με εκείνες που εφαρμόστηκαν και στους δείκτες ΣΣΙ.

22 Για μια επισκόπηση της μεθοδολογίας που χρησιμοποιείται στον υπολογισμό των δεικτών ΣΣΙ, βλ. Schmitz, M., De Clercq, M., Fidora, M., Lauro, B. and Pinheiro, C., “Revisiting the effective exchange rates of the euro”, Journal of Economic and Social Measurement, Vol. 38, No 2, 2013, σελ. 127-158, και Brisson, R. and Schmitz, M. “The ECB’s enhanced effective exchange rates and harmonised competitiveness indicators – an updated weighting scheme including trade in services”, Statistics Paper Series, ECB (υπό έκδοση).

23 Στην αναθεώρηση αυτή συμπεριλήφθηκαν στη στατιστική σειρά οι μέσοι συντελεστές στάθμισης του εξωτερικού εμπορίου για την τριετία 2016-2018, ενώ αναθεωρήθηκαν οι συντελεστές στάθμισης παλαιότερων περιόδων (από το 1995 έως και το 2015).

24 Το εμπόριο υπηρεσιών υπερτερεί έναντι του εμπορίου προϊόντων της μεταποίησης για το Λουξεμβούργο, την Κύπρο, τη Μάλτα, την Ιρλανδία και την Ελλάδα (κατά φθίνουσα σειρά).

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Πλαίσια Οι βελτιωμένοι δείκτες σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας της ΕΚΤ

58

αυξήθηκε από 38 σε 42, αντιστοιχώντας κοντά στο 90% των εμπορικών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ επί προϊόντων της μεταποίησης και υπηρεσιών.25

Οι νέοι συντελεστές στάθμισης δείχνουν ότι το μερίδιο των αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς, που αποκτούσε όλο και μεγαλύτερη σημασία για το εμπόριο της ζώνης του ευρώ τη δεκαετία του 2000, σταμάτησε πλέον να αυξάνεται, ενώ ενισχύθηκε ο ρόλος των χωρών της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που είναι κράτη-μέλη της ΕΕ (βλ. Διάγραμμα Α). Μάλιστα, οι χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που είναι κράτη-μέλη της ΕΕ – λόγω της περαιτέρω συμμετοχής τους στις ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας – αύξησαν το συνολικό τους μερίδιο στο εξωτερικό εμπόριο της ζώνης του ευρώ κατά την περίοδο 2016-2018, το οποίο ουσιαστικά εξισώθηκε με το μερίδιο της Κίνας. Στον αντίποδα, το μερίδιο των αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς μειώθηκε, παρόλο που η συμβολή της Κίνας αυξήθηκε οριακά. Σε όρους μεμονωμένων χωρών, οι ΗΠΑ παρέμειναν ο κυριότερος εμπορικός εταίρος της ζώνης του ευρώ – μάλιστα, το μερίδιό τους αυξήθηκε ελαφρώς, αντανακλώντας κυρίως την αυξανόμενη σημασία του εμπορίου υπηρεσιών – ακολουθούμενες από την Κίνα και το Ηνωμένο Βασίλειο, το μερίδιο του οποίου όμως έχει συρρικνωθεί σημαντικά από τα μέσα της δεκαετίας του 1990.

Διάγραμμα A Η διαχρονική εξέλιξη των συνολικών συντελεστών στάθμισης των εμπορικών συναλλαγών στη ΣΣΙ-42 του ευρώ

(ποσοστά %)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: “Χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που είναι κράτη-μέλη της ΕΕ”: Βουλγαρία, Κροατία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία και Τσεχία. “Άλλες προηγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες”: Δανία, Ελβετία, Ισλανδία, Νορβηγία και Σουηδία. “Άλλες προηγμένες οικονομίες εκτός Ευρώπης”: Αυστραλία, Ιαπωνία, Ισραήλ, Καναδάς, Νέα Ζηλανδία, Νότια Κορέα, Σιγκαπούρη, Ταϊβάν και Χονγκ Κονγκ ΕΔΠ. “Άλλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς”: Αλγερία, Αργεντινή, Βραζιλία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ινδία, Ινδονησία, Κολομβία, Μαλαισία, Μαρόκο, Μεξικό, Νότιος Αφρική, Ουκρανία, Περού, Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Ταϊλάνδη, Τουρκία, Φιλιππίνες και Χιλή.

25 Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Κολομβία, η Ουκρανία, το Περού και η Σαουδική Αραβία προστέθηκαν στην ομάδα των εμπορικών εταίρων, η οποία περιλαμβάνει πλέον όλες τις εκτός ευρωζώνης χώρες της ΕΕ, της G20 και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), καθώς και την Αλγερία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Μαλαισία, το Μαρόκο, την Ουκρανία, το Περού, την Ταϊβάν, την Ταϊλάνδη, τις Φιλιππίνες και το Χονγκ Κονγκ ΕΔΠ. Η Βενεζουέλα εξαιρέθηκε από την ομάδα των εμπορικών εταίρων λόγω της δυσκολίας απόκτησης αξιόπιστων οικονομικών στατιστικών στοιχείων για την εν λόγω χώρα και εξαιτίας του υποβαθμισμένου ρόλου της ως εμπορικού εταίρου για τη ζώνη του ευρώ.

0

5

10

15

20

25

1995-97 1998-00 2001-03 2004-06 2007-09 2010-12 2013-15 2016-18

ΗΠΑΚίναΗνωμένο ΒασίλειοΧώρες κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που είναι κράτη-μέλη της ΕΕΆλλες προηγμένες ευρωπαϊκές οικονομίεςΆλλες προηγμένες οικονομίες εκτός ΕυρώπηςΆλλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς


59

Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στη σχετική σημασία του εμπορίου προϊόντων της μεταποίησης και του εμπορίου υπηρεσιών για τους κυριότερους εμπορικούς εταίρους της ζώνης του ευρώ (βλ. Διάγραμμα Β). Ο ρόλος των ΗΠΑ ως του κυριότερου εμπορικού εταίρου της ζώνης του ευρώ οφείλεται πρωτίστως στο υψηλό μερίδιο του εμπορίου υπηρεσιών που διατηρεί με τη ζώνη του ευρώ, ιδίως στις υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών, πληροφορικής και πληροφόρησης αλλά και σε άλλες επιχειρηματικές υπηρεσίες. Το μερίδιο των ΗΠΑ στο εμπόριο προϊόντων της μεταποίησης είναι πολύ χαμηλότερο από το μερίδιο της Κίνας, του σημαντικότερου εμπορικού εταίρου της ζώνης του ευρώ αν ληφθεί υπόψη μόνο ο μεταποιητικός τομέας. Σε σχέση με το εμπόριο προϊόντων της μεταποίηση, το εμπόριο υπηρεσιών υπερτερεί σημαντικά για το Ηνωμένο Βασίλειο και την ομάδα των “άλλων προηγμένων ευρωπαϊκών οικονομιών”, ενώ υστερεί κατά πολύ για τις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που είναι κράτη-μέλη της ΕΕ, οι εμπορικές διασυνδέσεις των οποίων με τη ζώνη του ευρώ διαμορφώνονται σε μεγάλο βαθμό από τη συμμετοχή τους στις ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας στον τομέα της μεταποίησης.

Διάγραμμα B Συντελεστές στάθμισης του εξωτερικού εμπορίου στη ΣΣΙ-42 του ευρώ: μεταποίηση, υπηρεσίες και συνδυαστικά

(ποσοστά %)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Οι συντελεστές στάθμισης του εξωτερικού εμπορίου είναι μέσοι όροι της περιόδου 2016-2018. Οι ομάδες των χωρών ορίζονται στις σημειώσεις του Διαγράμματος Α.

Οι συντελεστές στάθμισης των εισαγωγών και των εξαγωγών είναι γενικά παρόμοιοι για τις περισσότερες χώρες και περιφέρειες, αφού ληφθεί υπόψη ο ανταγωνισμός σε “τρίτες αγορές” (βλ. Διάγραμμα Γ). Οι συνολικοί συντελεστές στάθμισης του εξωτερικού εμπορίου υπολογίζονται ως (σταθμισμένοι) μέσοι όροι των συντελεστών στάθμισης των εξαγωγών και των εισαγωγών που μετρούν το μερίδιο της κάθε χώρας στις εξαγωγές ή εισαγωγές της ζώνης του ευρώ αντίστοιχα. Ωστόσο, όσον αφορά τις εξαγωγές, οι επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ ανταγωνίζονται με τους παραγωγούς μιας χώρας όχι μόνο στην εσωτερική αγορά της χώρας αυτής αλλά και σε άλλες ξένες ή “τρίτες” αγορές. Για να συνεκτιμηθεί η εν λόγω επίδραση, χρησιμοποιούνται “διπλοί” συντελεστές στάθμισης των εξαγωγών κατά τον υπολογισμό των συνολικών συντελεστών στάθμισης. Ενώ για τις περισσότερες χώρες και περιφέρειες οι απλοί και οι διπλοί συντελεστές στάθμισης των εξαγωγών δεν

0

5

10

15

20

25

ΗΠΑ Κίνα Ηνωμένο Βασίλειο

Χώρες κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που

είναι κράτη-μέλη της ΕΕ

Άλλες προηγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες

Άλλες προηγμένες

οικονομίες εκτός Ευρώπης

Άλλες αναδυόμενες

οικονομίες της αγοράς

ΜεταποίησηΥπηρεσίεςΣυνδυαστικά


60

αποκλίνουν πολύ μεταξύ τους, για την Κίνα παρατηρείται έντονη διαφοροποίηση. Αυτό αντανακλά τον ρόλο της Κίνας ως του μεγαλύτερου εξαγωγέα αγαθών παγκοσμίως, γεγονός που επίσης υποδηλώνει ότι είναι ένας σημαντικός ανταγωνιστής σε τρίτες αγορές. Το αντίθετο ισχύει για τις άλλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, οι οποίες αντιπροσωπεύουν μεν ένα σημαντικό μερίδιο των απευθείας εξαγωγών της ζώνης του ευρώ, αλλά ανταγωνίζονται σε περιορισμένο βαθμό μόνο σε τρίτες αγορές καθώς το μερίδιό τους στις παγκόσμιες εξαγωγές είναι σχετικά μικρό. Για τις περισσότερες χώρες, οι συντελεστές στάθμισης των εισαγωγών και (διπλής) στάθμισης των εξαγωγών είναι επίσης παραπλήσιοι. Αξιοσημείωτη εξαίρεση σε αυτήν τη γενική εικόνα αποτελούν πάντως οι χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που είναι κράτη-μέλη της ΕΕ. Ο ρόλος που διαδραματίζει η περιφέρεια αυτή στις αλυσίδες αξίας της Ευρώπης, που χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό ενοποίησης, υποδηλώνει ότι είναι σημαντικότερος για τη ζώνη του ευρώ ως προς τις εισαγωγές παρά ως προς τις εξαγωγές, όχι μόνο με βάση τις απευθείας εξαγωγές αλλά και πολύ περισσότερο όταν λαμβάνεται υπόψη ο ανταγωνισμός σε τρίτες αγορές.

Διάγραμμα Γ Συντελεστές στάθμισης του εξωτερικού εμπορίου στη ΣΣΙ-42 του ευρώ: συνολικοί συντελεστές στάθμισης, συντελεστές στάθμισης των εισαγωγών, απλοί και διπλοί συντελεστές στάθμισης των εξαγωγών

(ποσοστά %)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Οι συντελεστές στάθμισης του εξωτερικού εμπορίου είναι μέσοι όροι της περιόδου 2016-2018. Οι ομάδες των χωρών ορίζονται στις σημειώσεις του Διαγράμματος Α.

Με το βελτιωμένο σύστημα στάθμισης, προκύπτει ότι η ανατίμηση του ευρώ από την αρχή του 2017 ήταν ελαφρώς χαμηλότερη σε ονομαστικούς όρους από ό,τι φαινόταν με βάση το προηγούμενο σύστημα στάθμισης, κυρίως λόγω του αυξημένου συντελεστή στάθμισης των προηγμένων οικονομιών.26 Από την αρχή του 2017 έως το τέλος Αυγούστου του 2020, η αναθεωρημένη ημερήσια

26 Οι συντελεστές στάθμισης που συνδυάζουν το εμπόριο προϊόντων της μεταποίησης και το εμπόριο υπηρεσιών χρησιμοποιούνται για τους δείκτες ονομαστικής ΣΣΙ και για τους δείκτες πραγματικής ΣΣΙ αποπληθωρισμένους αντίστοιχα με τις τιμές καταναλωτή, τον αποπληθωριστή του ΑΕΠ και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στη συνολική οικονομία, ενώ οι δείκτες πραγματικής ΣΣΙ αποπληθωρισμένοι με τις τιμές παραγωγού στη μεταποίηση και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στον μεταποιητικό τομέα εξακολουθούν να βασίζονται σε συντελεστές στάθμισης για τη μεταποίηση.

0

5

10

15

20

25

30

35

ΗΠΑ Κίνα Ηνωμένο Βασίλειο

Χώρες κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που

είναι κράτη-μέλη της ΕΕ

Άλλες προηγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες

Άλλες προηγμένες

οικονομίες εκτός Ευρώπης

Άλλες αναδυόμενες


Συνολικός συντελεστής στάθμισηςΣυντελεστής στάθμισης των εισαγωγώνΑπλός συντελεστής στάθμισης των εξαγωγώνΔιπλός συντελεστής στάθμισης των εξαγωγών


61

ονομαστική ΣΣΙ του ευρώ έναντι της ομάδας των εμπορικών εταίρων ΣΣΙ-42 ενισχύθηκε κατά 12,3%, σε σύγκριση με 13,8% σύμφωνα με τον δείκτη που καταρτιζόταν με το παλαιότερο σύστημα στάθμισης με βάση τη μεταποίηση μόνο (βλ. Διάγραμμα Δ).27 Η αναθεώρηση αυτή αποδίδεται κατά κύριο λόγο στον αυξημένο συντελεστή στάθμισης των προηγμένων οικονομιών (που αντανακλά κυρίως τη συμπερίληψη του εμπορίου υπηρεσιών στο σύστημα στάθμισης), τα νομίσματα των οποίων υποτιμήθηκαν έναντι του ευρώ, κατά μέσο όρο, λιγότερο από ό,τι τα νομίσματα των αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς. Ωστόσο, σε πραγματικούς όρους, οι εξελίξεις ήταν εξαιρετικά συνεπείς, με τη βελτιωμένη πραγματική ΣΣΙ-42 (αποπληθωρισμένη με τον δείκτη τιμών καταναλωτή) αλλά και την ήδη δημοσιευμένη στατιστική σειρά να ανατιμώνται κατά σχεδόν 7% μεταξύ Ιανουαρίου 2017 και Αυγούστου 2020 (βλ. Διάγραμμα Ε).

Διάγραμμα Δ Η εξέλιξη της ονομαστικής ΣΣΙ του ευρώ με βάση τους προηγούμενους και τους επικαιροποιημένους συντελεστές στάθμισης

(ποσοστιαίες μεταβολές στις 31.8.2020 σε σχέση με τις 2.1.2017)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Οι ομάδες των χωρών ορίζονται στις σημειώσεις του Διαγράμματος Α. Η σειρά των “επικαιροποιημένων συντελεστών στάθμισης” αναφέρεται στη ΣΣΙ-42 η οποία περιλαμβάνει 42 χώρες και συντελεστές στάθμισης του εξωτερικού εμπορίου που συνδυάζουν τη μεταποίηση και τις υπηρεσίες, ενώ η σειρά των “προηγούμενων συντελεστών στάθμισης” αναφέρεται στη ΣΣΙ-38 με βάση το παλαιότερο σύστημα στάθμισης για τη μεταποίηση (δηλ. δεν λαμβάνεται υπόψη το εμπόριο υπηρεσιών και καλύπτονται μόνο 38 εμπορικοί εταίροι), το οποίο διακόπηκε τον Ιούνιο του 2020.

27 Διαφορές μεταξύ των αναθεωρημένων και των προηγούμενων ΣΣΙ προκύπτουν επίσης από το γεγονός ότι όλοι οι συντελεστές στάθμισης του εξωτερικού εμπορίου – συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τη μεταποίηση – επικαιροποιήθηκαν έτσι ώστε να αντανακλούν τυχόν αναθεωρήσεις στοιχείων και μεθοδολογικές βελτιώσεις.

0 2 4 6 8 10 12 14

ΗΠΑ

Κίνα

ΗνωμένοΒασίλειο

Χώρες κεντρικής και ανατολικής Ευρώπηςπου είναι κράτη-μέλη της ΕΕ

Άλλες προηγμένεςευρωπαϊκές οικονομίεςΆλλες προηγμένες

οικονομίες εκτός ΕυρώπηςΆλλες αναδυόμενες


ΣΣΙ

Προηγούμενοι συντελεστές στάθμισηςΕπικαιροποιημένοι συντελεστές στάθμισης


62

Διάγραμμα E Η εξέλιξη της πραγματικής ΣΣΙ του ευρώ αποπληθωρισμένης με τον δείκτη τιμών καταναλωτή με βάση τους προηγούμενους και τους επικαιροποιημένους συντελεστές στάθμισης

(δείκτης, νέα βάση δείκτη Ιανουάριος 2017 = 100)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η σειρά των “επικαιροποιημένων συντελεστών στάθμισης” αναφέρεται στη ΣΣΙ-42 η οποία περιλαμβάνει 42 χώρες και συντελεστές στάθμισης του εξωτερικού εμπορίου που συνδυάζουν τη μεταποίηση και τις υπηρεσίες, ενώ η σειρά των “προηγούμενων συντελεστών στάθμισης” αναφέρεται στη ΣΣΙ-38 με βάση το παλαιότερο σύστημα στάθμισης για τη μεταποίηση (δηλ. δεν λαμβάνεται υπόψη το εμπόριο υπηρεσιών και καλύπτονται μόνο 38 εμπορικοί εταίροι), το οποίο διακόπηκε τον Ιούνιο του 2020. Οι παρατηρήσεις για την περίοδο Ιουνίου-Αυγούστου 2020 (όπως δείχνουν τα τρίγωνα) είναι μηχανικές αναθεωρήσεις της σειράς που διακόπηκε.

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

2017 2018 2019 2020

Προηγούμενοι συντελεστές στάθμισηςΕπικαιροποιημένοι συντελεστές στάθμισης


63

3 Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την περίοδο 6 Μαΐου - 21 Ιουλίου 2020

Simon Forsyth και Christian Lizarazo

Το παρόν πλαίσιο περιγράφει τις πράξεις νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ και τις εξελίξεις στη ρευστότητα κατά την τρίτη και τέταρτη περίοδο τήρησης ελάχιστων αποθεματικών του 2020, οι οποίες διήρκεσαν από τις 6 Μαΐου έως τις 21 Ιουλίου 2020. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η μεταβλητότητα στις αγορές που συνδέεται με την κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19) υποχώρησε. Σε αυτό συνέβαλε η εφαρμογή μέτρων που ανακοίνωσαν οι κεντρικές τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), και τα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης που θεσμοθέτησαν οι κυβερνήσεις και οι αρχές της ΕΕ.

Τα επίπεδα ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος σε χρήμα κεντρικής τράπεζας συνέχισαν να αυξάνονται κατά τη διάρκεια της τρίτης και τέταρτης περιόδου τήρησης του 2020. Αυτό οφειλόταν εν πολλοίς στον διακανονισμό των στοχευμένων πράξεων μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (TLTRO III) και στις αγορές τίτλων που διενεργήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων (APP) καθώς και του έκτακτου λόγω πανδημίας προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού (PEPP). Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ στις 4 Ιουνίου αποφάσισε να αυξήσει το μέγεθος του PEPP κατά 600 δισεκ. ευρώ σε 1.350 δισεκ. ευρώ και να παρατείνει τον χρονικό ορίζοντα των αγορών τουλάχιστον μέχρι το τέλος Ιουνίου του 2021. Επιπλέον, αποφασίστηκε ότι τα ποσά κεφαλαίου από την εξόφληση τίτλων που αποκτώνται μέσω του PEPP θα επανεπενδύονται κατά τη λήξη τους τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2022.

Ως απάντηση στην κρίση του κορωνοϊού, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε επίσης να δημιουργήσει μια νέα διευκόλυνση του Ευρωσυστήματος πράξεων επαναγοράς (Εurosystem repo facility for non-euro area central banks - EUREP) για τη χορήγηση ρευστότητας προς τις κεντρικές τράπεζες εκτός της ζώνης του ευρώ μέσω πράξεων επαναγοράς. Η διευκόλυνση αυτή θα παρέχει προληπτικές γραμμές πράξεων επαναγοράς (repos) σε ευρώ στις κεντρικές τράπεζες εκτός της ζώνης του ευρώ, με σκοπό να αντιμετωπιστούν πιθανές ανάγκες ρευστότητας σε ευρώ σε περίπτωση δυσλειτουργίας της αγοράς λόγω της πανδημικής κρίσης COVID-19 που θα μπορούσε να επηρεάσει την ομαλή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Στο πλαίσιο της ΕUREP, το Ευρωσύστημα θα παρέχει ρευστότητα σε ευρώ σε μια ευρεία ομάδα κεντρικών τραπεζών εκτός της ζώνης του ευρώ έναντι επαρκών εξασφαλίσεων, οι οποίες θα αποτελούνται από εμπορεύσιμα χρεόγραφα σε ευρώ εκδοθέντα από κεντρικές κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ και υπερεθνικούς οργανισμούς. H ΕUREP συμπληρώνει τη διμερή ανοικτή συμφωνία πράξεων ανταλλαγής νομισμάτων (swap lines) και πράξεων επαναγοράς (repos) της ΕΚΤ, η οποία παρέχει ρευστότητα σε ευρώ σε κεντρικές τράπεζες εκτός της ζώνης του ευρώ. Νέες διμερείς συμφωνίες επαναγοράς με τη Ρουμανία, τη Σερβία και την Αλβανία ανακοινώθηκαν κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Πλαίσια Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την περίοδο 6 Μαΐου - 21 Ιουλίου 2020

64

Ανάγκες ρευστότητας

Οι μέσες ημερήσιες ανάγκες ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος, οι οποίες ορίζονται ως το άθροισμα των καθαρών αυτόνομων παραγόντων και των υποχρεωτικών αποθεματικών, διαμορφώθηκαν σε 1.934,7 δισεκ. ευρώ κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Το ποσό αυτό ήταν κατά 321,3 δισεκ. ευρώ υψηλότερο από ό,τι την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο που περιλάμβανε τις δύο πρώτες περιόδους τήρησης του 2020 (βλ. το τμήμα του Πίνακα Α με τίτλο «Άλλες πληροφορίες που αφορούν τη ρευστότητα»). Οι καθαροί αυτόνομοι παράγοντες αυξήθηκαν κατά 316,6 δισεκ. ευρώ σε 1.794,3 δισεκ ευρώ, ενώ τα ελάχιστα υποχρεωτικά αποθεματικά αυξήθηκαν κατά 4,7 δισεκ. ευρώ σε 140,4 δισεκ. ευρώ.

Οι καταθέσεις του Δημοσίου αποτέλεσαν με διαφορά τον κύριο αυτόνομο παράγοντα απορρόφησης ρευστότητας κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου. Η απορρόφηση ρευστότητας από τις καταθέσεις του Δημοσίου αυξήθηκε κατά μέσο όρο κατά 261,5 δισεκ. ευρώ σε 583 δισεκ. ευρώ. Οι καταθέσεις του Δημοσίου στη ζώνη του ευρώ διαμορφώθηκαν σε ιστορικώς υψηλά επίπεδα, αποτελώντας ποσοστό μεγαλύτερο του 9% του ισολογισμού του Ευρωσυστήματος κατά μέσο όρο κατά την εξεταζόμενη περίοδο, σε σύγκριση με ποσοστό μικρότερο του 6% κατά την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο. Αυτή η αύξηση των καταθέσεων του Δημοσίου, η οποία ήταν πολύ μεγαλύτερη από τη συνήθη τάση, πιθανόν να αντανακλούσε δημοσιονομικά μέτρα, ή την προετοιμασία τους, τα οποία έλαβαν οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κρίση του κορωνοϊού. Πλέον των καταθέσεων του Δημοσίου, τα τραπεζογραμμάτια και οι λοιποί αυτόνομοι παράγοντες συνέβαλαν κατά 58,1 δισεκ. ευρώ και 19,5 δισεκ. ευρώ αντίστοιχα σε πρόσθετη συνολική απορρόφηση ρευστότητας 77,6 δισεκ. ευρώ σε σύγκριση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο. Οι αυτόνομοι παράγοντες που παρείχαν ρευστότητα προσέθεσαν 22,6 δισεκ. ευρώ στη ρευστότητα σε σχέση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο, αντισταθμίζοντας μόνον εν μέρει την προαναφερθείσα επίδραση απορρόφησης ρευστότητας. Συγκεκριμένα, οι καθαρές απαιτήσεις σε ευρώ μειώθηκαν κατά 37,9 δισεκ. ευρώ, ενώ οι καθαρές απαιτήσεις σε ξένο νόμισμα αυξήθηκαν κατά 60,5 δισεκ. ευρώ σε σύγκριση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο (βλ. το τμήμα του Πίνακα Α με τίτλο «Απαιτήσεις»).

Συνολικά, κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου, η χορήγηση συνολικής ρευστότητας μέσω των πράξεων νομισματικής πολιτικής υπερέβη κατά πολύ την απορρόφηση ρευστότητας που προκάλεσαν οι καθαροί αυτόνομοι παράγοντες.


65

Πίνακας A Συνθήκες ρευστότητας του Ευρωσυστήματος

Υποχρεώσεις (μέσοι όροι, δισεκ. ευρώ)

Τρέχουσα εξεταζόμενη περίοδος: 6 Μαΐου 2020 έως 21 Ιουλίου 2020

Προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδος:

29 Ιανουαρίου 2020 έως 5 Μαΐου

2020

Τρίτη και τέταρτη περίοδος τήρησης

Τρίτη περίοδος τήρησης:

6 Μαΐου έως 9 Ιουνίου

Τέταρτη περίοδος τήρησης:

10 Ιουνίου έως 21 Ιουλίου

Πρώτη και δεύτερη περίοδος τήρησης

Αυτόνομοι παράγοντες ρευστότητας 2.849,3 (+339,1) 2.741,3 (+142,5) 2.939,4 (+198,1) 2.510,3 (+130,0)

Τραπεζογραμμάτια σε κυκλοφορία 1.357,6 (+58,1) 1.347,9 (+26,1) 1.365,7 (+17,7) 1.299,5 (+27,7)

Καταθέσεις Δημοσίου 583,0 (+261,5) 477,1 (+102,7) 671,2 (+194,2) 321,5 (+101,7)

Λοιποί αυτόνομοι παράγοντες1 908,8 (+19,5) 916,3 (+13,8) 902,5 (-13,8) 889,3 (+0,6)

Τρεχούμενοι λογαριασμοί πλέον των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών

2.033,1 (+437,5) 1.827,1 (+142,6) 2.204,7 (+377,6) 1.595,6 (+85,5)

Υποχρεωτικά αποθεματικά2 140,4 (+4,7) 139,4 (+3,7) 141,2 (+1,8) 135,7 (+1,4)

Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων 330,5 (+72,3) 299,9 (+28,2) 356,0 (+56,0) 258,2 (+1,8)

Πράξεις εξομάλυνσης των βραχυχρόνιων διακυμάνσεων για απορρόφηση ρευστότητας

0,0 (+0,0) 0,0 (+0,0) 0,0 (+0,0) 0,0 (+0,0)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Όλα τα μεγέθη του πίνακα έχουν στρογγυλοποιηθεί στο πλησιέστερο 0,1 δισεκ. ευρώ. Εντός παρενθέσεως, η μεταβολή σε σχέση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο ή περίοδο τήρησης. 1) Υπολογίζονται ως το άθροισμα των λογαριασμών αναπροσαρμογής, των λοιπών απαιτήσεων και υποχρεώσεων των κατοίκων της ζώνης του ευρώ, του κεφαλαίου και των αποθεματικών. 2) Τα “υποχρεωτικά αποθεματικά” παρατίθενται για ενημερωτικούς λόγους. Δεν εμφανίζονται στον ισολογισμό του Ευρωσυστήματος και δεν συμπεριλαμβάνονται στον υπολογισμό των συνολικών υποχρεώσεων.


66

Απαιτήσεις (μέσοι όροι, δισεκ. ευρώ)




2020






Πρώτη και δεύτερη περίοδος τήρησης

Αυτόνομοι παράγοντες ρευστότητας 1.055,4 (+22,6) 1.036,7 (-3,8) 1.071,0 (+34,3) 1.032,8 (+23,7)

Καθαρές απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού 907,3 (+60,5) 950,4 (+24,1) 871,3 (-79,1) 846,7 (+75,6)

Καθαρές απαιτήσεις σε ευρώ 148,2 (-37,9) 86,3 (-27,9) 199,7 (+113,5) 186,1 (-52,0)

Μέσα νομισματικής πολιτικής 4.291,9 (+824,7) 3.971,0 (+320,5) 4.559,3 (+588,3) 3.467,2 (+195,0)

Πράξεις ανοικτής αγοράς 4.291,9 (+824,7) 3.971,0 (+320,5) 4.559,3 (+588,3) 3.467,2 (+195,0)

Δημοπρασίες 1.206,1 (+464,3) 984,1 (+117,8) 1.391,1 (+407,0) 741,8 (+97,7)

MRO 0,6 (-0,4) 0,3 (-0,2) 0,8 (+0,5) 1,0 (-1,3)

LTRO διάρκειας 3 μηνών 2,2 (-0,9) 2,0 (-0,2) 2,3 (+0,3) 3,1 (-0,3)

TLTRO-ΙΙ 282,8 (-188,3) 418,1 (-13,2) 170,0 (-248,2) 471,1 (-118,8)

TLTRO-ΙΙI 691,9 (+541,5) 216,1 (+16,4) 1.088,4 (+872,3) 150,4 (+101,9)

Πρόσθετες (bridge) LTRO

228,6 (+112,4) 347,5 (+115,1) 129,6 (-217,9) 116,2 (+116,2)

Χαρτοφυλάκια οριστικών συναλλαγών 3.085,8 (+360,4) 2.986,9 (+202,7) 3.168,2 (+181,3) 2.725,4 (+97,3)

Πρώτο πρόγραμμα αγοράς καλυμμένων ομολογιών

0,6 (-0,5) 0,7 (-0,1) 0,5 (-0,2) 1,1 (-0,9)

Δεύτερο πρόγραμμα αγοράς καλυμμένων ομολογιών

2,9 (-0,0) 2,9 (-0,0) 2,9 (-0,0) 2,9 (-0,0)

Τρίτο πρόγραμμα αγοράς καλυμμένων ομολογιών

282,3 (+9,3) 280,7 (+4,5) 283,7 (+3,1) 273,0 (+9,2)

Πρόγραμμα για τις Αγορές Τίτλων 36,7 (-5,5) 38,5 (-2,0) 35,1 (-3,4) 42,2 (-5,6)

Πρόγραμμα αγοράς τιτλοποιημένων απαιτήσεων

30,8 (+0,9) 30,9 (-0,3) 30,7 (-0,2) 29,9 (+1,7)

Πρόγραμμα αγοράς τίτλων του δημόσιου τομέα

2.230,2 (+79,4) 2.212,9 (+38,0) 2.244,5 (+31,6) 2.150,7 (+50,8)

Πρόγραμμα αγοράς τίτλων του επιχειρηματικού τομέα

217,0 (+18,0) 212,4 (+8,0) 220,9 (+8,5) 199,0 (+15,6)

Έκτακτο πρόγραμμα αγορών λόγω της πανδημίας

285,3 (+258,7) 207,9 (+154,7) 349,8 (+141,9) 26,6 (+26,6)

Διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης 0,0 (-0,0) 0,0 (+0,0) 0,0 (-0,0) 0,0 (-0,0)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Όλα τα μεγέθη του πίνακα έχουν στρογγυλοποιηθεί στο πλησιέστερο 0,1 δισεκ. ευρώ. Εντός παρενθέσεως, η μεταβολή σε σχέση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο ή περίοδο τήρησης.


67

Άλλες πληροφορίες που αφορούν τη ρευστότητα (μέσοι όροι, δισεκ. ευρώ)




2020






Πρώτη και δεύτερη

περίοδος τήρησης

Συνολικές ανάγκες ρευστότητας1 1.934,7 (+321,3) 1.844,4 (+150,2) 2.009,9 (+165,5) 1.613,4 (+107,7)

Καθαροί αυτόνομοι παράγοντες2 1.794,3 (+316,6) 1.705,0 (+146,5) 1.868,8 (+163,7) 1.477,8 (+106,3)

Υπερβάλλουσα ρευστότητα3 2.363,6 (+509,8) 2.127,1 (+170,8) 2.560,7 (+433,6) 1.853,8 (+87,3)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Όλα τα μεγέθη του πίνακα έχουν στρογγυλοποιηθεί στο πλησιέστερο 0,1 δισεκ. ευρώ. Εντός παρενθέσεως, η μεταβολή σε σχέση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο ή περίοδο τήρησης. 1) Υπολογίζονται ως το άθροισμα των καθαρών αυτόνομων παραγόντων και των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών. 2) Υπολογίζονται ως η διαφορά μεταξύ των αυτόνομων παραγόντων ρευστότητας από την πλευρά των υποχρεώσεων και των αυτόνομων παραγόντων ρευστότητας από την πλευρά των απαιτήσεων. Για τους σκοπούς του πίνακα, τα "τακτοποιητέα στοιχεία" προστίθενται και αυτά στους καθαρούς αυτόνομους παράγοντες. 3) Υπολογίζεται ως το άθροισμα των τρεχούμενων λογαριασμών πλέον των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών και της προσφυγής στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων μείον την προσφυγή στη διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης.

Εξελίξεις στα επιτόκια (μέσοι όροι, ποσοστά %)




2020






Πρώτη και δεύτερη

περίοδος τήρησης

ΜRO 0,00 (+0,00) 0,00 (+0,00) 0,00 (+0,00) 0,00 (+0,00)

Διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης 0,25 (+0,00) 0,25 (+0,00) 0,25 (+0,00) 0,25 (+0,00)

Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων -0,50 (+0,00) -0,50 (+0,00) -0,50 (+0,00) -0,50 (+0,00)

EONIA1 -0,460 (-0,01) -0,457 (-0,01) -0,463 (-0,01) -0,451 (+0,00)

€STR -0,546 (-0,01) -0,542 (+0,00) -0,548 (-0,01) -0,536 (+0,00)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Όλα τα μεγέθη του πίνακα έχουν στρογγυλοποιηθεί στο πλησιέστερο 0,1 δισεκ. ευρώ. Εντός παρενθέσεως, η μεταβολή σε σχέση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο ή περίοδο τήρησης. 1) Υπολογίζεται ως το βραχυπρόθεσμο επιτόκιο του ευρώ (€STR) συν 8,5 μονάδες βάσης από την 1η Οκτωβρίου 2019. Oι διαφορές στις μεταβολές που παρουσιάζονται για τον δείκτη ΕΟΝΙΑ και το επιτόκιο €STR οφείλονται σε στρογγυλοποίηση.

Χορήγηση ρευστότητας μέσω των εργαλείων νομισματικής πολιτικής

Το μέσο ύψος της ρευστότητας που χορηγήθηκε μέσω των πράξεων ανοικτής αγοράς αυξήθηκε κατά 824,7 δισεκ. ευρώ σε 4.291,9 δισεκ. ευρώ (βλ. το Διάγραμμα A). Ποσοστό μεγαλύτερο από το ήμισυ (56%) της αύξησης στην ρευστότητα που παρασχέθηκε μέσω εργαλείων νομισματικής πολιτικής χορηγήθηκε μέσω πιστοδοτικών πράξεων, ενώ το εναπομένον 44% μέσω οριστικών αγορών τίτλων. Συγκεκριμένα, οι πράξεις TLTRO III και οι αγορές μέσω PEPP, ύψους 541,5


68

δισεκ. ευρώ και 258,7 δισεκ. ευρώ αντίστοιχα, συνεισέφεραν τη μεγαλύτερη ποσότητα ρευστότητας που χορηγήθηκε μέσω των εργαλείων νομισματικής πολιτικής.

Διάγραμμα A Εξέλιξη της ρευστότητας που χορηγήθηκε μέσω των πράξεων ανοικτής αγοράς και της υπερβάλλουσας ρευστότητας

(δισεκ. ευρώ)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: 21 Ιουλίου 2020.

Το μέσο ύψος ρευστότητας που χορηγήθηκε μέσω δημοπρασιών αυξήθηκε κατά 464,3 δισεκ. ευρώ κατά την εξεταζόμενη περίοδο, εν πολλοίς λόγω του διακανονισμού της τέταρτης πράξης στη σειρά TLTRO III (TLTRO III.4) τον Ιούνιο του 2020. Η μέση αύξηση κατά 541,5 δισεκ. ευρώ που χορηγήθηκαν μέσω της TLTRO III.4 αντισταθμίστηκε μερικώς από τις εξοφλήσεις κατά τη λήξη ή/και τις οικειοθελείς αποπληρωμές στο πλαίσιο του προγράμματος TLTRO II, γεγονός που συνιστά στροφή των αντισυμβαλλομένων προς τις ελκυστικότερες από οικονομική άποψη TLTRO III.4. Κατά μέσο όρο, οι εξοφλήσεις κατά τη λήξη και οι αποπληρωμές στο πλαίσιο του προγράμματος TLTRO II ανήλθαν σε 188,3 δισεκ. ευρώ. Εκτός από τα προγράμματα των TLTRO II και TLTRO III, οι νεοεισαχθείσες LTRO αποτέλεσαν ένα επιπλέον σημαντικό εργαλείο το οποίο προσέθεσε κατά μέσο όρο 112,4 δισεκ. ευρώ σε ρευστότητα σε σύγκριση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο. Αυτές οι LTRO εισήχθησαν στις 12 Μαρτίου 2020 ως ένα μεταβατικό εργαλείο που σκοπό είχε να παράσχει άμεση πρόσβαση σε χρηματοδότηση με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους, επιτρέποντας παράλληλα την ομαλή μετακύλιση κεφαλαίων στις TLTRO III. Οι νεοεισαχθείσες LTRO έληξαν πριν από το τέλος της εξεταζόμενης περιόδου στις 24 Ιουνίου 2020. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο, η ΕΚΤ διενέργησε επίσης τις δύο πρώτες από τις επτά νέες έκτακτες, λόγω της πανδημίας, πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (PELTRO), οι οποίες ανακοινώθηκαν τον Απρίλιο του 2020. Οι πράξεις αυτές σκοπό είχαν να στηρίξουν την ομαλή λειτουργία των αγορών χρήματος παρέχοντας έναν αποτελεσματικό μηχανισμό συγκράτησης των επιτοκίων της αγοράς χρήματος. Αυτές οι PELTRO προσέθεσαν κατά μέσο όρο ρευστότητα ύψους 8,2 δισεκ. ευρώ. Η πράξη κύριας αναχρηματοδότησης (MRO) και οι LTRO διάρκειας 3 μηνών διαδραμάτισαν μόνον οριακό ρόλο, καταγράφοντας μέση συνολική μείωση 1,3 δισεκ. ευρώ σε σύγκριση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο.

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

4.000

4.500

5.000

07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 01/19 07/19 01/20 07/20

ΔημοπρασίεςΧαρτοφυλάκια οριστικών συναλλαγώνΥπερβάλλουσα ρευστότητα


69

Ταυτόχρονα, τα χαρτοφυλάκια οριστικών συναλλαγών αυξήθηκαν κατά 360,4 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκαν σε 3.085,8 δισεκ. ευρώ, λόγω της συνέχισης των καθαρών αγορών στο πλαίσιο του APP και του PEPP. Το μέσο ύψος του χαρτοφυλακίου του PEPP ανήλθε κατά μέσο όρο σε 285,3 δισεκ. ευρώ, αυξημένο κατά 258,7 δισεκ. ευρώ έναντι της προηγούμενης εξεταζόμενης περιόδου. Οι αγορές μέσω του PEPP κατέγραψαν τη μεγαλύτερη αύξηση με διαφορά σε σχέση με όλα τα προγράμματα αγοράς τίτλων, ακολουθούμενες από το πρόγραμμα αγοράς τίτλων του δημόσιου τομέα (PSPP) και το πρόγραμμα αγοράς τίτλων του επιχειρηματικού τομέα (CSPP), με μέσες αυξήσεις 79,4 δισεκ. ευρώ σε 2.230,2 δισεκ. ευρώ και 18,0 δισεκ. ευρώ σε 217,0 δισεκ. ευρώ αντίστοιχα.

Υπερβάλλουσα ρευστότητα

Το μέσο επίπεδο της υπερβάλλουσας ρευστότητας αυξήθηκε κατά 509,8 δισεκ. ευρώ σε 2.363,6 δισεκ. ευρώ (βλ. Διάγραμμα Α). Οι καταθέσεις των τραπεζών στο Ευρωσύστημα αυξήθηκαν κατά 437,5 δισεκ. ευρώ σε 2.033,1 δισεκ. ευρώ στους τρεχούμενους λογαριασμούς πέραν των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών, και κατά 72,3 δισεκ. ευρώ σε 330,5 δισεκ. ευρώ στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων. Η μερική εξαίρεση των υπολοίπων υπερβάλλουσας ρευστότητας από το αρνητικό επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων εφαρμόζεται μόνο στα υπόλοιπα που διακρατούνται στους τρεχούμενους λογαριασμούς. Για το λόγο αυτό οι τράπεζες έχουν οικονομικό κίνητρο να διακρατούν αποθεματικά στον τρεχούμενο λογαριασμό τους αντί στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων.

Εξελίξεις στα επιτόκια

Το επιτόκιο €STR μειώθηκε κατά 0,9 μονάδες βάσης (μ.β.) κατά την εξεταζόμενη περίοδο σε σύγκριση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο λόγω της αυξανόμενης υπερβάλλουσας ρευστότητας. Το €STR διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο σε -54,5 μ.β. κατά την εξεταζόμενη περίοδο συγκριτικά με μέσο όρο -53,6 μ.β. την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο. Ο δείκτης ΕΟΝΙΑ, ο οποίος από τον Οκτώβριο του 2019 υπολογίζεται ως το €STR συν ένα σταθερό περιθώριο 8,5 μ.β., κινήθηκε παράλληλα με το €STR. Τα επιτόκια πολιτικής της ΕΚΤ δηλ. τα επιτόκια στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων, στις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης και στη διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης, παρέμειναν αμετάβλητα κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου.


70

4 Η επίδραση της πρόσφατης έξαρσης της αβεβαιότητας στην οικονομική δραστηριότητα της ζώνης του ευρώ

Arne Gieseck και Svetlana Rujin

Η πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19) πυροδότησε μια άνευ προηγουμένου αύξηση της αβεβαιότητας. Μεγάλη αβεβαιότητα περιβάλλει όλες τις πτυχές της πανδημίας: τη μεταδοτικότητα και φονικότητα του ιού, την ικανότητα των συστημάτων υγείας να προσαρμοστούν σε απότομη αύξηση της ζήτησης και να αναπτύξουν μια ιατρική λύση, τη διάρκεια και την αποτελεσματικότητα των μέτρων για την αποτροπή της εξάπλωσης του ιού (π.χ. μέτρων καραντίνας και κοινωνικής αποστασιοποίησης) και τις επιπτώσεις τους στην οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση, την ταχύτητα ανάκαμψης μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων και τον βαθμό στον οποίο η πανδημία θα επηρεάσει μόνιμα την κατανάλωση, τις επενδύσεις και το αναπτυξιακό δυναμικό.

Το παρόν πλαίσιο παρουσιάζει την εξέλιξη της αβεβαιότητας στη ζώνη του ευρώ και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην πραγματική οικονομική δραστηριότητα. Αν και η αβεβαιότητα δεν είναι άμεσα παρατηρήσιμη, στη βιβλιογραφία προτείνονται και χρησιμοποιούνται ορισμένες προσεγγιστικές μεταβλητές.28 Το παρόν πλαίσιο παρουσιάζει πώς έχουν εξελιχθεί τους τελευταίους μήνες επιλεγμένοι δείκτες αβεβαιότητας και αξιοποιεί τις πληροφορίες που εμπεριέχονται σε έναν δείκτη μακροοικονομικής αβεβαιότητας προκειμένου να αξιολογήσει την επίδρασή της στην οικονομική δραστηριότητα. Προς τον σκοπό αυτόν χρησιμοποιείται ένα κατά Bayes διανυσματικό αυτοπαλίνδρομο (BVAR) υπόδειγμα που μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε τη δυναμική επίδραση μιας διαταραχής της αβεβαιότητας στη μεταβλητή που μας ενδιαφέρει.

Επιλεγμένοι δείκτες επιβεβαιώνουν ότι η απότομη αύξηση της αβεβαιότητας συμπίπτει με την εξάπλωση της νόσου COVID-19 στη ζώνη του ευρώ. Το Διάγραμμα Α απεικονίζει την εξέλιξη τεσσάρων επιλεγμένων δεικτών αβεβαιότητας στη ζώνη του ευρώ τα τελευταία 13 χρόνια. Η ανάλυση περιλαμβάνει δύο δείκτες μακροοικονομικής και χρηματοπιστωτικής αβεβαιότητας. Αυτοί βασίζονται στη δυσκολία πρόβλεψης των μελλοντικών οικονομικών μεγεθών, που αποτελεί συνάρτηση της αύξησης των προβλεπτικών σφαλμάτων για ένα ευρύ φάσμα μεταβλητών του οικονομικού κύκλου και χρηματοπιστωτικών μεταβλητών.29 Επιπρόσθετα, η ανάλυση περιλαμβάνει μια ευρέως χρησιμοποιούμενη προσεγγιστική μεταβλητή για την προβλεπόμενη αβεβαιότητα, που μετρείται μέσω της ασυμφωνίας μεταξύ των επαγγελματικών φορέων διενέργειας προβλέψεων30, καθώς και ένα δείκτη αβεβαιότητας για την οικονομική πολιτική, ο οποίος βασίζεται σε δημοσιεύματα του Τύπου31. Το διάγραμμα δείχνει ότι η μακροοικονομική αβεβαιότητα, η ασυμφωνία των

28 Βλ. το άρθρο “The impact of uncertainty on activity in the euro area”, Economic Bulletin, Issue 8, ΕΚΤ, 2016.

29 Βλ. Jurado, K., Ludvigson, S.C. and Ng, S., “Measuring Uncertainty”, American Economic Review, Vol. 105, No 3, 2015, σελ. 1177-1216.

30 Βλ, π.χ., Zarnowitz, V. and Lambros, L.A., “Consensus and Uncertainty in Economic Prediction”, Journal of Political Economy, Vol. 95, No 3, 1987, σελ. 591-621.

31 Βλ. Baker, S.R., Bloom, N. and Davis, S.J., “Measuring Economic Policy Uncertainty”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 131, No 4, 2016, σελ. 1593-1636; και το πλαίσιο “Sources of economic policy uncertainty in the euro area: a machine learning approach”, Economic Bulletin, Issue 5, ECB, 2019.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Πλαίσια Η επίδραση της πρόσφατης έξαρσης της αβεβαιότητας στην οικονομική δραστηριότητα της ζώνης του ευρώ

71

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/eb201608_article01.en.pdf

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/html/eb201905.en.html%23IDofBox4

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/html/eb201905.en.html%23IDofBox4

προβλέψεων και η αβεβαιότητα για την οικονομική πολιτική αυξήθηκαν σε ιστορικώς υψηλά επίπεδα από τις αρχές του 2020, ενώ η χρηματοπιστωτική αβεβαιότητα κατέγραψε ηπιότερη αύξηση. Ενώ η αύξηση της χρηματοπιστωτικής αβεβαιότητας είναι πιθανό να αντανακλά μια εξωγενή αύξηση της αβεβαιότητας, η μάλλον ισχυρή αύξηση της πρώτης ομάδας δεικτών αβεβαιότητας είναι πιθανόν να αντανακλά εν μέρει μια ενδογενή απόκριση αυτών των δεικτών σε διακυμάνσεις του οικονομικού κύκλου.32 Στην παρούσα συγκυρία, η επιβολή αυστηρών μέτρων περιορισμού οδήγησε σε διακυμάνσεις των μακροοικονομικών μεταβλητών που ήταν δύσκολο να προβλεφθούν και, ως εκ τούτου, ευθύνεται για ένα μέρος τουλάχιστον της αύξησης αυτών των δεικτών αβεβαιότητας. Τα παραπάνω υποδηλώνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος της παρατηρούμενης αύξησης της αβεβαιότητας μπορεί να οφείλεται στην εξάπλωση της νόσου COVID-19, που άρχισε να επηρεάζει τη ζώνη του ευρώ τον Φεβρουάριο του 2020.

Διάγραμμα A Δείκτες αβεβαιότητας στη ζώνη του ευρώ

(τυπική απόκλιση από τον ιστορικό μέσο όρο)

Πηγές: Eurostat, Haver και υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Όλοι οι δείκτες αβεβαιότητες έχουν προσαρμοστεί ώστε να έχουν μηδενικό μέσο όρο και τυπική απόκλιση ίση με τη μονάδα σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα που αρχίζει από τον Ιούνιο του 1991. Τιμή ίση με 2 σημαίνει ότι ο δείκτης αβεβαιότητας υπερβαίνει τον ιστορικό μέσο όρο του κατά δύο τυπικές αποκλίσεις. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Αύγουστος 2020.

Η αυξημένη αβεβαιότητα είναι πιθανόν να περιορίζει τη δραστηριότητα μέσω διαφόρων διαύλων.33 Πρώτον, επειδή η αναστροφή των αποφάσεων που αφορούν τις επενδύσεις και την απασχόληση μπορεί να είναι δαπανηρή ή και αδύνατη, θα ήταν ίσως προτιμότερο για μια επιχείρηση να αναβάλει μια τέτοια απόφαση μέχρι να καταστούν διαθέσιμες περισσότερες πληροφορίες ή να υποχωρήσει η αβεβαιότητα για τις οικονομικές προοπτικές. Δεύτερον, η υψηλή αβεβαιότητα μπορεί να επηρεάσει ανασταλτικά τη δραστηριότητα μέσω της αύξησης των ασφαλίστρων κινδύνου και του κόστους δανειακής χρηματοδότησης, καθώς η μειωμένη προβλεψιμότητα συνδέεται γενικά με μεγαλύτερη αποστροφή προς τον κίνδυνο. Τρίτον, η υψηλή αβεβαιότητα

32 Βλ. Ludvigson, S.C., Ma, S. and Ng, S., “Uncertainty and Business Cycles: Exogenous Impulse or Endogenous Response?”, American Economic Journal: Macroeconomics, υπό έκδοση.

33 Για ανάλυση των διαφόρων διαύλων μετάδοσης της αβεβαιότητας, βλ. Bloom, N., “Fluctuations in Uncertainty”, Journal of Economic Perspectives, Vol. 28, No 2, 2014, σελ. 153-176.

-2

0

2

4

6

8

10

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Μακροοικονομική αβεβαιότηταΧρηματοπιστωτική αβεβαιότηταΑβεβαιότητα οικονομικής πολιτικήςΑσυμφωνία προβλέψεων


72

ενδέχεται να οδηγήσει τα νοικοκυριά να αυξήσουν τις αποταμιεύσεις τους για λόγους πρόνοιας, με αποτέλεσμα μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης και περαιτέρω αρνητικές επιδράσεις στην αύξηση του ΑΕΠ. Τέταρτον, επεισόδια πολύ υψηλής αβεβαιότητας μπορεί να προκαλέσουν μόνιμες μεταβολές της συμπεριφοράς των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, ιδίως εάν συμβαίνουν συχνά. Τέλος, και δεδομένων των προαναφερόμενων διαύλων, η υψηλή αβεβαιότητα μπορεί να καταστήσει την οικονομία λιγότερο ευαίσθητη στα μέτρα νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Ταυτόχρονα, εάν η αβεβαιότητα είναι υψηλή, η οικονομική πολιτική μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική μειώνοντας την αβεβαιότητα μέσω αρκετών από τους παραπάνω διαύλους.

Η ανάλυση βάσει οικονομικού υποδείγματος υποδηλώνει ότι διαταραχές της αβεβαιότητας έχουν σημαντική επίδραση στην πραγματική οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ. Το υπόδειγμα BVAR περιλαμβάνει ένα σύνολο νομισματικών, πραγματικών και ονομαστικών μεταβλητών, καθώς επίσης τις τιμές του πετρελαίου και έναν δείκτη εμπιστοσύνης.34 Ο δείκτης μακροοικονομικής αβεβαιότητας που προαναφέρθηκε χρησιμοποιείται ως προσεγγιστική μεταβλητή της αβεβαιότητας στη ζώνη του ευρώ. Συμπεριλαμβάνεται ως η πρώτη, και πιο εξωγενής, μεταβλητή στο υπόδειγμα, που σημαίνει ότι ο εκτιμώμενος αντίκτυπος μπορεί να θεωρηθεί ως το ανώτατο όριο του πιθανού εύρους τιμών.35 Το υπόδειγμα εκτιμάται για την περίοδο από το β΄ τρίμηνο του 1991 μέχρι το β΄ τρίμηνο του 2020 χρησιμοποιώντας τριμηνιαία στοιχεία, με υστέρηση τεσσάρων τριμήνων.36 Το υπόδειγμα χρησιμοποιείται κατόπιν για την προσομοίωση των δυναμικών επιδράσεων μιας διαταραχής της αβεβαιότητας στην οικονομία της ζώνης του ευρώ.37

Μια δυσμενής διαταραχή της μακροοικονομικής αβεβαιότητας έχει σημαντική αρνητική επίδραση στο πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ βραχυπρόθεσμα (βλ. Διάγραμμα B). Ύστερα από μια αύξηση της μακροοικονομικής αβεβαιότητας κατά μία τυπική απόκλιση, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επηρεάζεται αρνητικά για έως τέσσερα τρίμηνα. Η μεγαλύτερη επίδραση παρατηρείται κατά το πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο μετά τη διαταραχή, κατά τα οποία ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνεται κατά 0,1 της ποσοστιαίας μονάδας ανά τρίμηνο. Η σωρευτική επίδραση στο επίπεδο του πραγματικού ΑΕΠ ένα χρόνο μετά τη διαταραχή εκτιμάται ότι ανέρχεται σε περίπου 0,4%. Κατόπιν το μέγεθος της επίδρασης φθίνει. Όπως αναμενόταν, οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου αντιδρούν πιο έντονα στην

34 Το υπόδειγμα BVAR περιλαμβάνει 11 μεταβλητές με την εξής σειρά: (1) την προσεγγιστική μεταβλητή της μακροοικονομικής αβεβαιότητας, (2) τον δείκτη EURO STOXX 50, (3) τον ευρωπαϊκό δείκτη οικονομικού κλίματος, (4) τη συναλλαγματική ισοτιμία USD/EUR, (5) το μακροπρόθεσμο επιτόκιο, (6) την τιμή του πετρελαίου σε ευρώ/βαρέλι, (7) τον αποπληθωριστή του ΑΕΠ, (8) τη συνολική απασχόληση, (9) την πραγματική ιδιωτική κατανάλωση, (10) τις επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου σε πραγματικούς όρους και (11) το πραγματικό ΑΕΠ. Η σειρά βασίζεται στις παραδοχές ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές και οι νομισματικές μεταβλητές κινούνται με μεγάλη ταχύτητα, ενώ τα πραγματικά μακροοικονομικά μεγέθη κινούνται με συγκριτικά μικρότερη ταχύτητα.

35 Μια ανάλυση αξιοπιστίας του υποδείγματος στην οποία η αβεβαιότητα κατατάσσεται τελευταία, και άρα αποτελεί την πιο ενδογενή μεταβλητή, επιβεβαιώνει σε γενικές γραμμές τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται στη συνέχεια.

36 Η μεθοδολογία BVAR που χρησιμοποιείται στο παρόν ακολουθεί την ανάλυση των Lenza, M. και Primiceri, G.E., “How to estimate a VAR after March 2020”, Working Paper Series, No 2461, ECB, Αύγουστος 2020. Επί του πίνακα διακύμανσης-συνδιακύμανσης των καταλοίπων εφαρμόζεται ανάλυση σε προσδιοριστικούς παράγοντες κατά Cholesky, ώστε να ανακτηθούν ορθογωνοποιημένες διαταράξεις.

37 Η δυσμενής διαταραχή μακροοικονομικής αβεβαιότητας αντιστοιχεί σε αύξηση της αντίστοιχης σειράς των διαταράξεων μίας τυπικής απόκλισης.


73

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/scpwps/ecb.wp2461%7Efe732949ee.en.pdf

αύξηση της αβεβαιότητας (μειώνονται κατά περίπου 0,7% έξι τρίμηνα μετά τη διαταραχή) από ό,τι το πραγματικό ΑΕΠ, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση σε πραγματικούς όρους επηρεάζεται λιγότερο από ό,τι το ΑΕΠ (μειώνεται κατά 0,2% ένα έτος μετά τη διαταραχή). Στο πλαίσιο του υποδείγματος, μια διαταραχή της αβεβαιότητας προκαλεί άμεση και σημαντική υποχώρηση του δείκτη οικονομικού κλίματος και έχει μονιμότερες επιπτώσεις στην απασχόληση, η οποία μειώνεται κατά περίπου 0,2% ύστερα από δύο έτη.38

Διάγραμμα B Αντίδραση της αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ σε διαταραχή μακροοικονομικής αβεβαιότητας κατά μία τυπική απόκλιση

(άξονας χ: τρίμηνα μετά τη διαταραχή αβεβαιότητας, άξονας ψ: ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγή: Υπολογισμοί εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Άμεσες αντιδράσεις της αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ σε μια διαταραχή μακροοικονομικής αβεβαιότητας κατά μία τυπική απόκλιση που προκύπτουν από την εκτίμηση ενός υποδείγματος BVAR 11 μεταβλητών με τη χρήση τριμηνιαίων στοιχείων κατά την περίοδο από το β΄ τρίμηνο του 1991 έως το β΄ τρίμηνο του 2020. Η συνεχής γραμμή απεικονίζει τη διάμεση απόκριση και το εύρος τα όρια τυπικού σφάλματος 68%.

Η έξαρση της μακροοικονομικής αβεβαιότητας ενδέχεται να έχει συμβάλει σημαντικά στη μείωση του πραγματικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2020. Οι περισσότεροι δείκτες αβεβαιότητας σημείωσαν κατακόρυφη αύξηση αυτή την περίοδο και οι συναρτήσεις άμεσης αντίδρασης υποδηλώνουν ότι η μεγαλύτερη επίδραση μιας διαταραχής της αβεβαιότητας συμβαίνει λίγο μετά τη διαταραχή και κατά το επόμενο τρίμηνο. Σε αυτό το πλαίσιο, η αυξημένη αβεβαιότητα εκτιμάται ότι ευθύνεται για το ένα πέμπτο της μείωσης της δραστηριότητας το πρώτο εξάμηνο του 2020, ιδίως το β΄ τρίμηνο, με ιδιαίτερα έντονη την επίδρασή της στις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου.

Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, η αυξημένη αβεβαιότητα είναι πιθανό να επιμείνει για κάποιο χρονικό διάστημα και ως εκ τούτου ενδέχεται να εξακολουθήσει να ασκεί πίεση στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ τα επόμενα τρίμηνα. Οι παρατηρούμενοι δείκτες αβεβαιότητας παρέμειναν σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2020 και είναι πιθανό να παραμείνουν υψηλά και το προσεχές διάστημα, τουλάχιστον μέχρι να βρεθεί αποτελεσματική ιατρική λύση για την πανδημία του COVID-19. Επιπλέον οι συναρτήσεις άμεσης αντίδρασης στο

38 Οι συναρτήσεις άμεσης αντίδρασης (impulse response functions) υποδηλώνουν ότι η αύξηση της χρηματοπιστωτικής αβεβαιότητας (που κατατάσσεται πρώτη στο BVAR) έχει σε γενικές γραμμές συγκρίσιμη επίδραση στη δραστηριότητα.

-0,20

-0,15

-0,10

-0,05

0,00

0,05

0,10

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Διάμεση αντίδραση ΑΕΠ


74

Διάγραμμα Β υποδηλώνουν ότι οι διαταραχές αβεβαιότητας μπορεί να επιδράσουν αρνητικά στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ για μέχρι και τέσσερα τρίμηνα. Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι, ενώ η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να ανακάμψει τα επόμενα λίγα τρίμηνα, η αβεβαιότητα μπορεί να εξακολουθήσει να επιβαρύνει την ταχύτητα και τη δυναμική της ανόδου στο εγγύς μέλλον. Το υπόδειγμα BVAR που χρησιμοποιήθηκε στο παρόν υποδηλώνει ότι η τρέχουσα διαταραχή αβεβαιότητας θα ατονήσει σταδιακά και μπορεί να επιβαρύνει την αναμενόμενη άνοδο της δραστηριότητας κατά 5% συνολικά μέχρι τα μέσα του 2021.39 Αν επιμείνει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, θα μπορούσε να έχει αρνητική επίδραση στη μακροπρόθεσμη δυνητική ανάπτυξη.

39 Ανάλογες εκτιμήσεις έχουν διατυπωθεί πρόσφατα και για τις ΗΠΑ. Βλ. Baker, S.R., Bloom, N., Davis, S.J. και Terry, S.J., “COVID-Induced Economic Uncertainty”, NBER Working Paper Series, No 26983, National Bureau of Economic Research, 2020.


75

5 Η πανδημία COVID-19 και η αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών: για λόγους πρόνοιας ή εξ ανάγκης;

Maarten Dossche και Stylianos Zlatanos

Η ροπή των νοικοκυριών προς αποταμίευση έφθασε σε πρωτοφανή επίπεδα μετά το ξέσπασμα της πανδημίας COVID-19. Το ποσοστό αποταμίευσης με βάση τους τομεακούς λογαριασμούς (Διάγραμμα A) εμφανίζει απότομη άνοδο το α΄ τρίμηνο του 2020. Δεδομένου ότι οι τριμηνιαίοι τομεακοί λογαριασμοί δημοσιεύονται με χρονική υστέρηση περίπου τριών μηνών, οι πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο σχετικά με το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών είναι συνήθως λιγοστές. Εντούτοις, με τη χρήση στοιχείων από την έρευνα καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι δυνατόν να κατασκευαστεί ένας μηνιαίος ποιοτικός δείκτης της ροπής προς αποταμίευση, που είναι πιο επίκαιρος. Αυτός υπολογίζεται ως η διαφορά μεταξύ των απαντήσεων στο ερώτημα σχετικά με την αναμενόμενη αποταμίευση των νοικοκυριών και στο ερώτημα σχετικά με την αναμενόμενη οικονομική τους κατάσταση. Ο δείκτης διαμορφώθηκε σε πρωτοφανή υψηλά επίπεδα, υποδηλώνοντας απότομη αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών το β΄ τρίμηνο του 2020. Η ίδια εξέλιξη αντανακλάται στην άνοδο των τραπεζικών καταθέσεων των νοικοκυριών από τον Μάρτιο του 2020, όπως αναλύεται παρακάτω.

Διάγραμμα A Ροπή των νοικοκυριών προς αποταμίευση

(ποσοστιαίες μονάδες και ποσοστά %)

Πηγές: DG-ECFIN, Eurostat και υπολογισμοί των συγγραφέων. Σημειώσεις: Οι γκρίζες ράβδοι αντιπροσωπεύουν τις περιόδους ύφεσης όπως αυτές ορίζονται από το Centre for Economic Policy Research (CEPR). Πιο πρόσφατη παρατήρηση: α΄ τρίμηνο 2020 για το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών, Αύγουστος 2020 για τον δείκτη που βασίζεται στην έρευνα καταναλωτών. Όλα τα στοιχεία είναι εποχικώς διορθωμένα.

Η αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών δυνητικά εξηγείται από δύο κύριους παράγοντες. Πρώτον, τα περιοριστικά μέτρα (lockdown) που επιβλήθηκαν για τον έλεγχο της εξάπλωσης του ιού δεν επέτρεψαν στα νοικοκυριά να δαπανήσουν μεγάλο μέρος από το σύνηθες "καλάθι" δαπανών τους, γεγονός που οδήγησε σε

10,0

12,5

15,0

17,5

20,0

22,5

25,0

-15

-10

-5

0

5

10

15

1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019

Έρευνα καταναλωτών (αριστερή κλίμακα)Ποσοστό αποταμίευσης (δεξιά κλίμακα)Περίοδοι ύφεσης σύμφωνα με το CEPR

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Πλαίσια Η πανδημία COVID-19 και η αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών: για λόγους πρόνοιας ή εξ ανάγκης;

76

αναγκαστική, δηλαδή ακούσια, αποταμίευση.40 Δεύτερον, η αιφθνίδια εκδήλωση της πανδημίας προκάλεσε εκτίναξη της αβεβαιότητας σχετικά με το μελλοντικό εισόδημα, ιδίως τον κίνδυνο ανεργίας στο μέλλον, σε πολύ υψηλά επίπεδα, οδηγώντας σε αποταμίευση για λόγους πρόνοιας.41 Έτσι γεννάται το ερώτημα πώς μπορεί να ποσοτικοποιηθεί η συμβολή των δύο αυτών παραγόντων στην αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020.

Το παρόν πλαίσιο χρησιμοποιεί ένα απλουστευμένο υπόδειγμα διαστρωματικών και χρονολογικών σειρών (parsimonious panel model) για να εκτιμήσει τους προσδιοριστικούς παράγοντες του ποσοστού αποταμίευσης. Σύμφωνα με τους Mody et al., μπορεί να εκτιμηθεί ένα υπόδειγμα βάσει διαστρωματικών και χρονολογικών σειρών για το ποσοστό αποταμίευσης με τη χρήση τριμηνιαίων στοιχείων από το 2003 έως το 2019 για τις πέντε μεγαλύτερες χώρες της ζώνης του ευρώ.42 Το υπόδειγμά του περιλαμβάνει τους πιο συνήθεις προσδιοριστικούς παράγοντες της αποταμίευσης των νοικοκυριών, ενώ στο παρόν πλαίσιο χρησιμοποιούνται οι προσδοκίες για τη μελλοντική ανεργία (αναμενόμενη ανεργία) προκειμένου να εκτιμηθεί η επίδραση της αποταμίευσης για λόγους πρόνοιας.43 Η επιλογή αυτή ευθυγραμμίζεται με την υπάρχουσα βιβλιογραφία, στην οποία οι προσδοκίες των νοικοκυριών σχετικά με την εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας χρησιμοποιούνται ως προσεγγιστική μεταβλητή του κινδύνου ανεργίας ενός δεδομένου νοικοκυριού (π.χ. Carroll et al.). Η εν λόγω επιλογή κρίνεται κατάλληλη για την παρούσα συγκυρία, κατά την οποία οι μεν προσδοκίες των νοικοκυριών για τη μελλοντική ανεργία παρουσιάζουν έξαρση (Διάγραμμα B), το δε καταγραφόμενο ποσοστό ανεργίας δεν φαίνεται μέχρι τώρα να διαμορφώνεται ανάλογα.44

40 Επισημαίνεται ότι, δεδομένου του κινδύνου μετάδοσης της νόσου COVID-19, ο παράγοντας αυτός μπορεί να περιλαμβάνει και την επίδραση του οικειοθελούς περιορισμού συγκεκριμένων κατηγοριών δαπανών από πλευράς των καταναλωτών (π.χ. επισκέψεις σε εστιατόρια, ταξίδια), ακόμη και αν η κατανάλωση τέτοιων αγαθών δεν ήταν απαγορευμένη.

41 Διαθέσιμες ενδείξεις για τον κίνδυνο ανεργίας και την αποταμίευση για λόγους πρόνοιας βλ. στα άρθρα Campos, R. and Reggio, I., “Consumption in the shadow of unemployment”, European Economic Review, Vol. 78, 2015, σελ. 39-54, και Ravn, M. and Sterk, V., “Job uncertainty and deep recessions”, Journal of Monetary Economics, Vol. 90, 2017, σελ. 125-141.

42 Βλ. Mody, A., Ohnsorge, F. and Sandri, D., “Precautionary savings in the Great Recession”, IMF Economic Review, Vol. 60, 2012, σελ. 114-138, και Carroll, C., Slacalek, J. and Sommer, M., “Dissecting Saving Dynamics: Measuring Wealth, Precautionary, and Credit Effects”, National Bureau of Economic Research Working Paper No 26131, August 2019.

43 Στο υπόδειγμα η εξαρτημένη μεταβλητή είναι το ποσοστό αποταμίευσης και οι ερμηνευτικές μεταβλητές οι προσδοκίες των νοικοκυριών για την εξέλιξη της ανεργίας, η αναμενόμενη μεταβολή του εισοδήματος των νοικοκυριών, ο λόγος χρηματοοικονομικού πλούτου των νοικοκυριών, ο οποίος διαμορφώνεται με χρονική υστέρηση, και οι πιστωτικές συνθήκες για τα νοικοκυριά. Για το αναμενόμενο εισόδημα των νοικοκυριών χρησιμοποιείται ως προσεγγιστική μεταβλητή το πραγματοποιηθέν εισόδημα του επόμενου τριμήνου.

44 European Commission, European Economic Forecast, Summer 2020, Institutional Paper 132, July 2020.


77

Διάγραμμα B Ποσοστό ανεργίας και αναμενόμενη ανεργία

(διαφορά ποσοστών θετικών-αρνητικών απαντήσεων και ποσοστό του εργατικού δυναμικού)

Πηγές: DG-ECFIN και Eurostat. Σημείωση: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Αύγουστος 2020 για τις προσδοκίες για την ανεργία, Ιούλιος 2020 για το ποσοστό ανεργίας.

Με τη χρήση του εκτιμώμενου υποδείγματος μπορεί να υπολογιστεί η συμβολή των αποταμιεύσεων για λόγους πρόνοιας. Το αναμενόμενο ποσοστό ανεργίας ερμηνεύει μεγάλο μέρος της ιστορικής διακύμανσης του ποσοστού αποταμίευσης. Σε περιόδους ύφεσης, η συσσώρευση αποταμιεύσεων για λόγους πρόνοιας εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την άνοδο της αποταμίευσης των νοικοκυριών. Δεδομένου ότι, όσον αφορά τις προσδοκίες των νοικοκυριών για τη μελλοντική ανεργία, υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες έως τον Ιούνιο του 2020, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το εκτιμώμενο υπόδειγμα για να υπολογίσουμε τη συμβολή των αποταμιεύσεων για λόγους πρόνοιας το πρώτο εξάμηνο του 2020.

Η αναγκαστική αποταμίευση φαίνεται ότι είναι ο κύριος παράγοντας που συνέβαλε στην πρόσφατη έξαρση της αποταμίευσης των νοικοκυριών. Στο Διάγραμμα Γ φαίνεται ότι, λόγω της πρόσφατης αύξησης της αναμενόμενης ανεργίας, οι αποταμιεύσεις για λόγους πρόνοιας είχαν σημαντική συμβολή στην άνοδο του ποσοστού αποταμίευσης το β΄ τρίμηνο. Το υπόδειγμα δείχνει μεν να συνάδει με τα δεδομένα για το δείγμα της εκτίμησης, ωστόσο δεν μπορεί να ερμηνεύσει κατά το μεγαλύτερο μέρος της την πρόσφατη άνοδο του ποσοστού αποταμίευσης. Το ανερμήνευτο μέρος φαίνεται ότι ως επί το πλείστον αποδίδεται στους περιορισμούς στην κατανάλωση μιας σειράς αγαθών και υπηρεσιών κατά τις περιόδους εφαρμογής μέτρων καραντίνας και, ως εκ τούτου, αποτελεί εκτίμηση για την αναγκαστική αποταμίευση. Στο διάγραμμα, η συμβολή των αποταμιεύσεων για λόγους πρόνοιας φαίνεται πολύ μικρή σε σύγκριση με την εκτίμηση για την αναγκαστική αποταμίευση το β΄ τρίμηνο. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι η συμβολή αυτή των αποταμιεύσεων για λόγους πρόνοιας είναι σημαντική από μακροχρόνια σκοπιά, παρόλο που φαίνεται μικρή σε σχέση με την αναγκαστική αποταμίευση.

6

8

10

12

14

16

-20

0

20

40

60

80

1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019

Προσδοκίες για την ανεργία τους επόμενους 12 μήνες (αριστερή κλίμακα)Ποσοστό ανεργίας (δεξιά κλίμακα)


78

Διάγραμμα Γ Παράγοντες που συνέβαλαν στην άνοδο του ποσοστού αποταμίευσης των νοικοκυριών

(μεταβολή σε σχέση με το δ΄ τρ. 2019, ποσοστιαίες μονάδες διαθέσιμου εισοδήματος)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί των συγγραφέων. Σημείωση: Η μεταβολή του ποσοστού αποταμίευσης το α΄ τρίμηνο του 2020 βασίζεται σε επίσημες στατιστικές, ενώ η μεταβολή το β΄ τρίμηνο του 2020 έχει εκτιμηθεί από τους συγγραφείς.

Οι τραπεζικές καταθέσεις των νοικοκυριών έφθασαν στα ύψη κατά τις περιόδους περιορισμού των δραστηριοτήτων της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Συμβαδίζοντας με τη μεγάλη συμβολή της αναγκαστικής αποταμίευσης, η έξαρση των αποταμιεύσεων αντικατοπτρίζεται κυρίως στη μεγάλη άνοδο των τραπεζικών καταθέσεων, παρόλο που η μικρότερη ροή χρηματοδότησης προς τα νοικοκυριά φαίνεται ότι επίσης διαδραμάτισε κάποιο ρόλο τον Μάρτιο και τον Απρίλιο (Διάγραμμα Δ). Επισημαίνεται σχετικώς ότι η υποχώρηση της χρηματοδότησης προς τα νοικοκυριά αυτούς τους μήνες μπορεί να οφείλεται και στον αντίκτυπο των περιοριστικών μέτρων. Η καταναλωτική πίστη κατά κανόνα επηρεάζεται από την κατανάλωση, ενώ η μείωση της ροής στεγαστικών δανείων αντανακλά ενδεχομένως τη δυσκολία διενέργειας αγοραπωλησιών ακινήτων.

-5

0

5

10

15

α΄ τρ. 2020 β΄ τρ. 2020

Ανερμήνευτο μέρος (αναγκαστική αποταμίευση)Αποταμίευση για λόγους πρόνοιαςΕπίδραση άλλων μεταβλητών ελέγχου


79

Διάγραμμα Δ Καταθέσεις και δάνεια νοικοκυριών και νόμισμα σε κυκλοφορία

(μεταβολή σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2019, ποσοστιαίες μονάδες διαθέσιμου εισοδήματος)

Πηγές: Eurostat και ΕΚΤ. Σημειώσεις: Τα δάνεια προς τα νοικοκυριά εμφανίζονται με αρνητικό πρόσημο. Η συμβολή του νομίσματος σε κυκλοφορία πρέπει να θεωρηθεί ως ανώτατο όριο, δεδομένου ότι δεν διατίθεται ανάλυση ανά τομέα διακράτησης χρήματος. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2020.

Παρά τις συσσωρευθείσες αποταμιεύσεις, υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα αναφορικά με την αποσυμπίεση της ζήτησης βραχυπρόθεσμα. Ο όρος "αποσυμπίεση της ζήτησης" (pent-up demand) περιγράφει τη ραγδαία άνοδο της ζήτησης αγαθών, η οποία προσωρινά υπερβαίνει τα προ της ύφεσης επίπεδα. Δεδομένου ότι οι καταναλωτές τείνουν να αναβάλλουν την πραγματοποίηση αγορών στη διάρκεια μιας ύφεσης, δημιουργείται ένα απόθεμα ανεκπλήρωτης ζήτησης, το οποίο εκδηλώνεται μόλις παρουσιαστούν ενδείξεις οικονομικής ανάκαμψης. Ωστόσο, η ύφεση λόγω της πανδημίας COVID-19 έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, δεδομένου ότι η συρρίκνωση των δαπανών των νοικοκυριών ήταν, εν μέρει, αναγκαστικού χαρακτήρα. Το ήμισυ σχεδόν της συρρίκνωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης αντανακλά συνιστώσες δαπανών που επιδέχονται αναβολή (π.χ. δαπάνες για ηλεκτρονικές συσκευές, αυτοκίνητα). Πράγματι, πρόσφατα στοιχεία για το λιανικό εμπόριο δείχνουν έντονη ανάκαμψη σε διάφορες κατηγορίες προϊόντων, γεγονός που ενδέχεται να αντικατοπτρίζει ως ένα βαθμό την επίδραση της προσπάθειας για κάλυψη του χαμένου εδάφους. Εντούτοις, στην παρούσα φάση είναι δύσκολο να διακριθεί η εν λόγω επίδραση από τη σαφή μεταστροφή του καλαθιού του καταναλωτή ως αντίδραση στην πανδημία COVID-19 (π.χ. αγορά ποδηλάτων, εξοπλισμός για κατ’ οίκον εργασία). Η έρευνα καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία καλύπτει το διάστημα έως τον Αύγουστο (Διάγραμμα E), δείχνει ότι κατά το επόμενο δωδεκάμηνο τα νοικοκυριά αναμένουν μείωση των δαπανών τους για σημαντικές αγορές σε σχέση με την αρχή του 2020, παρά τον όγκο των αποταμιεύσεων που έχουν συσσωρεύσει. Ως εκ τούτου, το προσεχές έτος οι αποταμιεύσεις για λόγους πρόνοιας πιθανώς θα συνεχίσουν να διατηρούν τη ροπή των νοικοκυριών προς αποταμίευση σε επίπεδα υψηλότερα σε σχέση με τα προ της πανδημίας COVID-19.

0

5

10

15

20

01/20 02/20 03/20 04/20 05/20 06/20 07/20

Καταθέσεις νοικοκυριώνΔάνεια προς νοικοκυριά (αρνητικό πρόσημο)Νόμισμα σε κυκλοφορία


80

Διάγραμμα E Αγορές μεγάλου ύψους

(διαφορά ποσοστών θετικών-αρνητικών απαντήσεων)

Πηγή: DG ECFIN. Σημείωση: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Αύγουστος 2020.

-45

-40

-35

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

01/20 02/20 03/20 04/20 05/20 06/20 07/20 08/20

Αγορές μεγάλου ύψους σήμεραΑγορές μεγάλου ύψους το επόμενο δωδεκάμηνο


81

6 Ο ρόλος της έμμεσης φορολογίας στον πληθωρισμό της ζώνης του ευρώ και τις προοπτικές του

Gerrit Koester, Ferdinand Dreher και Aurelian Vlad

Οι μεταβολές των συντελεστών της έμμεσης φορολογίας μπορούν να ασκήσουν ορατή επίδραση στις τιμές καταναλωτή. Το ακριβές μέγεθος της επίδρασης αυτής είναι αβέβαιο, καθώς εξαρτάται από τις αποφάσεις των επιχειρήσεων σχετικά με το ποσοστό της αύξησης των φόρων που μπορούν – ή επιθυμούν – να μετακυλίσουν στους καταναλωτές. Από το 2004 η Eurostat καταρτίζει τον “ΕνΔΤΚ με σταθερούς φορολογικούς συντελεστές“, ο οποίος υποθέτει ότι οι μεταβολές των συντελεστών της έμμεσης φορολογίας μετακυλίονται πλήρως και αμέσως στις τιμές καταναλωτή και συνεπώς αυτός τείνει γενικώς να υπερεκτιμά τις επιδράσεις των μεταβολών της φορολογίας.45 Σύμφωνα με τον δείκτη, η συμβολή των μεταβολών της έμμεσης φορολογίας στον πληθωρισμό της ζώνης του ευρώ βάσει του ΕνΔΤΚ ήταν κατά μέσο όρο 0,2 της ποσοστιαίας μονάδας, αλλά ήταν πολύ μεγαλύτερη σε περιόδους αύξησης των φορολογικών συντελεστών, όπως το 2007 και μεταξύ 2011 και 2014 (βλ. Διάγραμμα A).

Διάγραμμα Α ΕνΔΤΚ και ΕνΔΤΚ με σταθερούς φορολογικούς συντελεστές


Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2020. Η διακεκομμένη γραμμή αντιπροσωπεύει το μακροχρόνιο μέσο όρο που υπολογίζεται από το 2004 και εξής.

Τις δύο τελευταίες δεκαετίες οι συντελεστές έμμεσης φορολογίας αναπροσαρμόζονται ως επί το πλείστον προς τα άνω. Ωστόσο, ανταποκρινόμενες στην πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19), αρκετές χώρες της ζώνης του ευρώ μείωσαν τους συντελεστές έμμεσης φορολογίας σε πρωτοφανή κλίμακα για τη ζώνη του ευρώ. Εκτός από τις προσωρινού χαρακτήρα μειώσεις ευρείας βάσης του συντελεστή ΦΠΑ στη Γερμανία και την Ιρλανδία, πολλές άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ προχώρησαν πρόσφατα σε στοχευμένες μειώσεις

45 Βλ. το πλαίσιο με τίτλο “New statistical series measuring the impact of indirect taxes on HICP inflation”, Monthly Bulletin, ECB, Φραγκφούρτη, Νοέμβριος 2009.

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

0,21

ΕνΔΤΚ ΕνΔΤΚ με σταθερούς φορολογικούς συντελεστές Συμβολή των μεταβολών της έμμεσης φορολογίας

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Πλαίσια Ο ρόλος της έμμεσης φορολογίας στον πληθωρισμό της ζώνης του ευρώ και τις προοπτικές του

82

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/mb200911_focus05.en.pdf?7b935047763844a076b949f12f7ec10f

της έμμεσης φορολογίας (βλ. Διάγραμμα B).46 Υποθέτοντας ότι η μετακύλιση είναι πλήρης και άμεση, ο ΕνΔΤΚ της ζώνης του ευρώ με σταθερούς φορολογικούς συντελεστές που καταρτίζει η Eurostat υποδηλώνει ότι η μείωση του ΦΠΑ στη Γερμανία θα μπορούσε να ασκήσει μειωτική επίδραση κατά περίπου 0,6 της ποσοστιαίας μονάδας στον πληθωρισμό της ζώνης του ευρώ βάσει του ΕνΔΤΚ τον Ιούλιο του 2020. Καθώς η προσωρινή μείωση των συντελεστών θα εφαρμοστεί από τον Ιούλιο έως τον Δεκέμβριο του 2020, η επίδραση για το σύνολο του έτους θα είναι περίπου 0,3 της ποσοστιαίας μονάδας. Η μηχανιστικά υπολογιζόμενη καθοδική επίδραση στον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής (HICPX) θα έχει παρόμοιο μέγεθος και θα είναι κατά 0,1 της ποσοστιαίας μονάδας μεγαλύτερη εάν ληφθεί υπόψη και η καθαρή επίδραση όλων των άλλων μεταβολών της έμμεσης φορολογίας στις χώρες της ζώνης του ευρώ.47

Διάγραμμα Β Επίδραση των μεταβολών της έμμεσης φορολογίας στον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ

(συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες βάσει της διαφοράς μεταξύ ΕνΔΤΚ και ΕνΔΤΚ με σταθερούς φορολογικούς συντελεστές)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2020. Η επίδραση των μεταβολών της έμμεσης φορολογίας υπολογίζεται ως η διαφορά μεταξύ του πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ και του πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ με σταθερούς φορολογικούς συντελεστές, υποθέτοντας πλήρη και άμεση μετακύλιση της έμμεσης φορολογίας.

Η επίδραση την οποία θα ασκήσουν στην πράξη οι πρόσφατες μειώσεις της έμμεσης φορολογίας στον πληθωρισμό περιβάλλεται από σημαντική αβεβαιότητα. Πρώτον, ιστορικά δεν καταγράφονται πολλές περιπτώσεις μείωσης των συντελεστών της έμμεσης φορολογίας σε χώρες της ζώνης του ευρώ ώστε να μπορεί

46 Οι μεταβολές αυτές καλύπτουν ορισμένους τομείς που έχουν πληγεί ιδιαίτερα έντονα από την πανδημία, όπως οι ταξιδιωτικές υπηρεσίες (π.χ. στο Βέλγιο, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αυστρία) και οι συνδρομές σε γυμναστήρια/αθλητικές προπονήσεις (Ολλανδία και Πορτογαλία), αλλά και τα είδη διατροφής και ποτά (Γερμανία, Ιταλία, Αυστρία και Σλοβακία) και τα ιατρικά εφόδια (Βέλγιο, Ελλάδα, Γαλλία, Μάλτα, Ολλανδία, Αυστρία, Πορτογαλία και Σλοβακία).

47 Όσον αφορά τις μεγάλες χώρες της ζώνης του ευρώ, οι αυξήσεις της έμμεσης φορολογίας των ειδών διατροφής και της ενέργειας που εφαρμόστηκαν στη Γαλλία και την Ιταλία στην αρχή του 2020 αντισταθμίζουν ελαφρώς τις πρόσφατες μειώσεις της έμμεσης φορολογίας λόγω της πανδημίας. Άλλες αυξήσεις της έμμεσης φορολογίας είχαν στόχο τον καπνό (Εσθονία, Γαλλία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία και Αυστρία) και την ενέργεια (Λεττονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο και Φινλανδία).

-0,8

-0,6

-0,4

-0,2

0,0

0,2

0,4

0,6

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

Γερμανία Ισπανία Γαλλία Ιταλία Ολλανδία Άλλες χώρες


83

να εκτιμηθεί ο πιθανός βαθμός της μετακύλισης.48 Δεύτερον, η απότομη και έντονη επιδείνωση του γενικότερου οικονομικού περιβάλλοντος λόγω της πανδημίας COVID-19 μπορεί να επηρεάζει τις αποφάσεις των επιχειρήσεων σχετικά με τον καθορισμό των τιμών και τα περιθώριο κέρδους τους με διαφορετικό τρόπο σε σχέση με τις αποφάσεις που λαμβάνονται στη διάρκεια ενός φυσιολογικού οικονομικού κύκλου, επηρεάζοντας έτσι τον βαθμό της μετακύλισης (βλ. το πλαίσιο με τίτλο “Η επίδραση της πρόσφατης έξαρσης της αβεβαιότητας στην οικονομική δραστηριότητα της ζώνης του ευρώ” στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου). Τέλος, το μεγαλύτερο μέρος της πρόσφατης μείωσης της έμμεσης φορολογίας οφείλεται στη μείωση του συντελεστή ΦΠΑ στη Γερμανία, η οποία είναι μόνον προσωρινού χαρακτήρα (κάτι που είναι πολύ σπάνιο στις χώρες της ζώνης του ευρώ) και μπορεί συνεπώς να προκαλέσει ασυνήθιστες επιδράσεις μέσω των προσδοκιών. Όλα τα παραπάνω υποδηλώνουν ότι η μεγάλη μετακύλιση που αναφέρει η εμπειρική βιβλιογραφία για τις μόνιμες αυξήσεις της έμμεσης φορολογίας δεν μπορεί να αποτυπωθεί εύκολα σε παρόμοιου μεγέθους επιδράσεις μετακύλισης των τρεχουσών προσωρινών μειώσεων των συντελεστών.49 Το Ηνωμένο Βασίλειο μείωσε προσωρινά τον ΦΠΑ για περίοδο 13 μηνών το 2008-09. Είχε εκτιμηθεί αρχικά ότι η μετακύλιση ήταν πλήρης αλλά, επειδή σε κάποιες περιπτώσεις οι μειώσεις αναστράφηκαν, τελικά η μετακύλιση ήταν μερική.50,51

Η μετακύλιση των πρόσφατων μειώσεων της έμμεσης φορολογίας ενδέχεται να διαφέρει μεταξύ των επιμέρους τομέων και συνολικά να μην είναι πλήρης. Στην περίπτωση της Γερμανίας, η μετακύλιση αναμένεται να είναι σημαντική σε ορισμένους τομείς, όπως ο τομέας της ενέργειας ή ο τομέας λιανικής των σούπερ μάρκετ. Ωστόσο, σε τομείς που υπέστησαν μεγαλύτερες απώλειες εσόδων λόγω της καραντίνας ή αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος αλλαγής τιμών, η μετακύλιση αναμένεται ότι θα είναι πολύ μικρότερη, π.χ. στον τομέα των υπηρεσιών ή των καταστημάτων λιανικής πώλησης διαρκών αγαθών. Επιπλέον, σημαντικό μερίδιο του καλαθιού του ΕνΔΤΚ δεν υπόκειται σε ΦΠΑ, π.χ. τα ενοίκια, και έτσι δεν επηρεάζεται από τη μεταβολή του ΦΠΑ. Συνεπώς, οι πρόσφατες μειώσεις της έμμεσης φορολογίας είναι πιθανόν να ασκήσουν σημαντική επίδραση στον πληθωρισμό των τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ενώ η επίδραση στον ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής θα είναι λιγότερο έντονη.

Οι μειώσεις των συντελεστών της έμμεσης φορολογίας στις χώρες της ζώνης του ευρώ διαμορφώνουν την πορεία του πληθωρισμού για το 2020 και το 2021 στις προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2020. Ο

48 Οι μειώσεις του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ περιλάμβαναν συνήθως μικρές μειώσεις στην Ολλανδία το 1989 και το 1992, την Πορτογαλία το 1992 και το 2008, τη Λεττονία το 2012, την Ιταλία το 1980, τη Γαλλία το 2000 και την Ιρλανδία τα έτη 1990, 1991, 2001 και 2010.

49 Σύμφωνα με τη μελέτη των Benzarti, Y., Carloni, D., Harju, J. and Kosonen, T., “What Goes Up May Not Come Down: Asymmetric Incidence of Value-Added Taxes”, Journal of Political Economy, υπό έκδοση, 2020, η μετακύλιση των μεταβολών του ΦΠΑ είναι μεγαλύτερη όταν αυξάνεται ο ΦΠΑ από ό,τι όταν μειώνεται.

50 Εμπειρικά ευρήματα υποδηλώνουν ότι “οι επιχειρήσεις μετακύλισαν αρχικά τον χαμηλότερο συντελεστή ΦΠΑ (πλήρης μετακύλιση), [αλλά] αντέστρεψαν τουλάχιστον μέρος της μείωσης μετά από δύο μήνες περίπου” (βλ. Crossley, T.F., Low, H.W. and Sleeman, C. “Using a Temporary Indirect Tax Cut as a Fiscal Stimulus: Evidence from the UK”, IFS Working Paper, No W14/16, 2014.

51 Το κατά πόσον οι επιχειρήσεις εφαρμόζουν τη μεταβολή του συντελεστή έμμεσης φορολογίας προσαρμόζοντας τις τιμές κάθε επιμέρους προϊόντος στο ράφι ή εφαρμόζοντας τη μεταβολή στο ταμείο δεν θα πρέπει να επηρεάζει τα στοιχεία για τον πληθωρισμό εάν η συλλογή τιμών λαμβάνει υπόψη και τις μεταβολές του φόρου που εφαρμόζονται στο ταμείο, όπως γίνεται π.χ. στη Γερμανία.


84

https://www.ifs.org.uk/publications/7310



πληθωρισμός ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής αναμένεται να αυξάνεται συνεχώς, από 0,8% το 2020 σε 0,9% το 2021 και 1,1% το 2022. Ωστόσο, χωρίς την εκτιμώμενη επίδραση των μεταβολών της έμμεσης φορολογίας, ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής προβλέπεται να υποχωρήσει από 0,9% το 2020 σε 0,8% το 202152 και στη συνέχεια να αυξηθεί σε 1,1% το 2022 (βλ. Διάγραμμα Γ). Αν και, με βάση αυτές τις προβολές, αναμένεται περιορισμένη μόνο μετακύλιση των μειώσεων της έμμεσης φορολογίας στον πληθωρισμό (μόλις γύρω στο 50%), οι επιδράσεις είναι αρκετά μεγάλες ώστε η συνεχής αύξηση του πληθωρισμού από το 2020-22 να προκαλέσει διαμόρφωση της καμπύλης του υποκείμενου πληθωρισμού σε σχήμα V. Η κατανόηση της επίδρασης της έμμεσης φορολογίας στην καμπύλη και τις προοπτικές του πληθωρισμού είναι σημαντική για την επεξήγηση των αποφάσεων νομισματικής πολιτικής στο κοινό.

Διάγραμμα Γ Επίδραση των μεταβολών της έμμεσης φορολογίας στις προβολές για τον πληθωρισμό HICPX


Πηγές: Eurostat, υπολογισμοί της ΕΚΤ, Μακροοικονομικές Προβολές του Σεπτεμβρίου 2020. Σημείωση: Η συμβολή των μεταβολών της έμμεσης φορολογίας υπολογίζεται με βάση εκτιμήσεις της πραγματικής μετακύλισης.

52 Ο προσωρινός χαρακτήρας της μείωσης του ΦΠΑ στη Γερμανία, η οποία θα αναστραφεί το 2021, συνεπάγεται αυξητική επίδραση στον πληθωρισμό HICPX το δεύτερο εξάμηνο του 2021, γεγονός που εξηγεί τη θετική διαφορά μεταξύ του πληθωρισμού HICPX και του HICPX χωρίς την καθαρή έμμεση φορολογία.

-0,4

-0,2

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

2020 2021 2022

HICPX HICPX χωρίς την καθαρή έμμεση φορολογία Συμβολή έμμεσης φορολογίας


85

7 Δημόσιες εγγυήσεις δανείων και τραπεζικές χορηγήσεις την περίοδο της πανδημίας COVID-19

Matteo Falagiarda, Algirdas Prapiestis και Elena Rancoita

Οι περισσότερες κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ δημιούργησαν μεγάλης κλίμακας προγράμματα δημόσιων εγγυήσεων δανείων, ώστε να διαφυλάξουν την πρόσβαση των επιχειρήσεων σε τραπεζικά δάνεια. Η ζήτηση τραπεζικών δανείων εκ μέρους των επιχειρήσεων εκτινάχθηκε σε πρωτοφανή επίπεδα από τον Μάρτιο του 2020, καθώς οι επιχειρήσεις προσπαθούσαν να καλύψουν τα κενά ρευστότητας που προέκυψαν λόγω της διαταραχής από την πανδημία COVID-19. Η αύξηση της ζήτησης οφειλόταν στη μείωση της δυνατότητας των επιχειρήσεων να χρηματοδοτήσουν τις τρέχουσες δαπάνες τους μέσω των λειτουργικών ταμειακών ροών τους, λόγω της κατακόρυφης πτώσης των εσόδων τους στη διάρκεια της καραντίνας. Αυτό δημιούργησε επιτακτική ανάγκη για ρευστότητα ώστε να χρηματοδοτηθούν τα κεφάλαια κίνησης και οι αναγκαίες επενδύσεις. Επιπλέον, στο πλαίσιο της υψηλής αβεβαιότητας, οι επιχειρήσεις ζητούσαν δάνεια με σκοπό τον σχηματισμό αποθεμάτων ρευστότητας για λόγους πρόνοιας ή την προσαρμογή της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας στο νέο περιβάλλον. Προκειμένου να στηρίξουν τις τράπεζες στην προσπάθειά τους να καλύψουν την αύξηση της ζήτησης δανείων με ευνοϊκούς όρους, οι περισσότερες κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ εφάρμοσαν προγράμματα δημόσιων εγγυήσεων τραπεζικών δανείων. Τα προγράμματα αυτά μεταβιβάζουν μέρος του πιστωτικού κινδύνου και των δυνητικών πιστωτικών ζημιών από την τράπεζα στον κυβερνητικό τομέα, μειώνοντας έτσι το κόστος για τις τράπεζες. Το παρόν πλαίσιο αναλύει αρχικά τα χαρακτηριστικά αυτών των προγραμμάτων δημόσιων εγγυήσεων για τραπεζικά δάνεια και τη χρήση τους στις μεγάλες χώρες της ζώνης του ευρώ. Στη συνέχεια εξετάζει πώς αποτυπώνεται στα αθροιστικά στοιχεία των δανειοδοτήσεων η λήψη εγγυημένων δανείων από τις επιχειρήσεις.

Τα χαρακτηριστικά των προγραμμάτων δημόσιων εγγυήσεων δανείων ποικίλλουν από χώρα σε χώρα, ωστόσο όλα πρέπει να συμμορφώνονται προς τις κατευθύνσεις που έχει καταρτίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.53 Τα προγράμματα εγγυήσεων αποσκοπούν στη στήριξη των επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολουμένων που επλήγησαν από την κρίση της πανδημίας COVID-19, αλλά δεν αντιμετώπιζαν οικονομικές δυσχέρειες στο τέλος του 2019. Αφορούν γενικά νέα δάνεια, κυρίως μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα (μέσης διάρκειας πέντε ετών).54 Στις περισσότερες περιπτώσεις η προθεσμία υποβολής αιτήματος για τη λήψη δανείου καλυπτόμενου από πρόγραμμα εγγυήσεων λήγει στο τέλος του 2020. Το μέγιστο ποσό ανά δανειολήπτη είναι κατά κανόνα ίσο με το 25% του κύκλου εργασιών του δικαιούχου το 2019 ή το διπλάσιο του μισθολογικού κόστους του 2019. Το ποσοστό που καλύπτεται από εγγύηση κυμαίνεται από 70% έως 90% του κεφαλαίου του

53 Βλ. Ενότητα 3.2 της Ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα “Προσωρινό πλαίσιο για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης με σκοπό να στηριχθεί η οικονομία κατά τη διάρκεια της τρέχουσας έξαρσης της νόσου COVID-19”. Σε ορισμένες χώρες οι κυβερνήσεις απλώς ενίσχυσαν τα ήδη υπάρχοντα προγράμματα εγγυήσεων. Ενώ το παρόν πλαίσιο εστιάζει σε εθνικά προγράμματα δημόσιων εγγυήσεων, παρόμοια προγράμματα εγγυήσεων εφαρμόστηκαν τόσο σε περιφερειακό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο, π.χ. το Πανευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων (Pan-European Guarantee Fund) που διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

54 Σε μερικές χώρες, οι εγγυήσεις ισχύουν και σε περιπτώσεις αναχρηματοδότησης, αλλά και για δάνεια που χορηγήθηκαν τους μήνες πριν από την εκδήλωση της πανδημίας COVID-19.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Πλαίσια Δημόσιες εγγυήσεις δανείων και τραπεζικές χορηγήσεις την περίοδο της πανδημίας COVID-19

86

https://ec.europa.eu/competition/state_aid/what_is_new/TF_consolidated_version_amended_3_april_8_may_and_29_june_2020_el.pdf



https://www.eib.org/en/press/all/2020-126-eib-board-approves-eur-25-billion-pan-european-guarantee-fund-to-respond-to-covid-19-crisis.htm

δανείου, αν και ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων η Ιταλία και η Γερμανία, διαθέτουν και προγράμματα εγγυήσεων για το 100% του ποσού, ιδίως όσον αφορά μικρότερα δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και αυτοαπασχολουμένους. Σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ προβλέπεται μικρότερη κάλυψη. Σε ορισμένες χώρες, οι επιχειρήσεις που επωφελούνται από αυτά τα προγράμματα υπόκεινται σε όρους, όπως απαγόρευση διανομής μερισμάτων, επιβολή ορίων στις αμοιβές των ανώτερων διευθυντικών στελεχών ή δέσμευση να μην πραγματοποιήσουν απολύσεις.55 Ο προφανώς πολύπλοκος σχεδιασμός αυτών των προγραμμάτων αντανακλά την προσπάθεια να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στην ταχεία αντιμετώπιση της κρίσης και τη διατήρηση επαρκούς βαθμού σύνεσης ώστε να περιοριστούν τυχόν ανεπιθύμητες συμπεριφορές από πλευράς των τραπεζών, όπως η υπερβολική ανάληψη κινδύνων, ή από πλευράς των επιχειρήσεων, π.χ. πραγματοποίηση απολύσεων ενόσω λαμβάνουν πιστωτική στήριξη από τον δημόσιο τομέα.56

Η χρήση δημόσιων εγγυήσεων δανείων παρουσιάζει ανομοιογένεια μεταξύ των επιμέρους χωρών, με την υψηλότερη να καταγράφεται στην Ισπανία και τη Γαλλία, ενώ μικρότερα ποσά αντλήθηκαν στην Ιταλία και τη Γερμανία. Από τον Απρίλιο οπότε ξεκίνησε η εφαρμογή των προγραμμάτων, οι επιχειρήσεις άντλησαν εγγυημένα δάνεια συνολικού ύψους περίπου 120 δισεκ. ευρώ στη Γαλλία και περίπου 100 δισεκ. ευρώ στην Ισπανία (βλ. Διάγραμμα Α, τμήμα α). Σε σχέση με την ακαθάριστη δανειακή επιβάρυνση των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων, η υψηλότερη χρήση εγγυήσεων καταγράφηκε στην Ισπανία (περίπου 11% της ακαθάριστης δανειακής επιβάρυνσης) και ακολουθεί η Γαλλία (περίπου 5% της ακαθάριστης δανειακής επιβάρυνσης). Αντίθετα, η χρήση ήταν πιο συγκρατημένη στην Ιταλία (γύρω στα 55 δισεκ. ευρώ, περίπου 4% της ακαθάριστης δανειακής επιβάρυνσης) και στη Γερμανία (γύρω στα 45 δισεκ. ευρώ, περίπου 2%της ακαθάριστης δανειακής επιβάρυνσης). Στην Ισπανία, η μεγαλύτερη προσφυγή σε εγγυημένα δάνεια μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στη μικρότερη διαθεσιμότητα εναλλακτικών δημοσιονομικών μέτρων ελάφρυνσης για τις επιχειρήσεις (π.χ. αναστολή πληρωμών χρεών και κρατικές ενισχύσεις με τη μορφή άμεσων επιχορηγήσεων). Στη Γαλλία, η υψηλότερη χρήση εγγυημένων δανείων αντανακλά τους ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους τιμολόγησης, ιδίως κατά το πρώτο έτος του δανείου. Στη Γερμανία, η σχετικά περιορισμένη χρήση δανείων αυτού του είδους αντικατοπτρίζει κυρίως: (α) τις μειωμένες χρηματοδοτικές ανάγκες των επιχειρήσεων σε σύγκριση με άλλες χώρες, καθώς τα περιοριστικά μέτρα ήταν σχετικώς λιγότερο αυστηρά και οι επιχειρήσεις αξιοποίησαν σε μεγαλύτερο βαθμό έναν συνδυασμό άλλων μέτρων πολιτικής, μεταξύ αυτών άμεσες επιχορηγήσεις, αναβολή της πληρωμής φόρων, καθώς και σχήματα μειωμένου χρόνου εργασίας, (β) τους λιγότερο ευνοϊκούς όρους που χαρακτηρίζουν τα προγράμματα αυτά (π.χ. αναφορικά με την τιμολόγηση των δανείων, την απαγόρευση διανομής μερισμάτων και τα όρια στις

55 Κατά κανόνα, οι όροι είναι αυστηρότεροι για εγγυημένα δάνεια προς μεγάλες επιχειρήσεις και μπορούν να περιλαμβάνουν και όρους που σχετίζονται με τα επενδυτικά σχέδια, τη διακυβέρνηση, τον ανταγωνισμό και τη διαφάνεια. Και τούτο διότι οι εγγυήσεις αποτελούν συχνά μέρος προγραμμάτων ενισχύσεων μεγάλης κλίμακας , τα οποία μπορεί να προβλέπουν και ανακεφαλαιοποίηση με δημόσιους πόρους.

56 Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις βασικές παραμέτρους και τους διαύλους λειτουργίας των προγραμμάτων, βλ. στο πλαίσιο με τίτλο “Potential impact of government loan guarantee schemes on bank losses”, Financial Stability Review, ECB, May 2020.


87

https://www.ecb.europa.eu/pub/financial-stability/fsr/focus/2020/html/ecb.fsrbox202005_04%7E42dd37a855.en.html

https://www.ecb.europa.eu/pub/financial-stability/fsr/focus/2020/html/ecb.fsrbox202005_04%7E42dd37a855.en.html

αμοιβές των ανώτερων διευθυντικών στελεχών) και (γ) ορισμένα φαινόμενα συμφόρησης στην πλευρά της προσφοράς λόγω της αξιολόγησης κινδύνων που απαιτείται για τη χορήγηση δανείων μεγάλου ύψους. Στην Ιταλία, η μικρής έκτασης προσφυγή που καταγράφεται μέχρι στιγμής αντανακλά κυρίως κάποια λειτουργικά φαινόμενα συμφόρησης, που υπήρχαν αρχικά στην πλευρά της προσφοράς. Τα φαινόμενα αυτά υποχώρησαν σταδιακά, με αποτέλεσμα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο η χορήγηση αυτού του είδους δανείων να είναι στην Ιταλία υψηλότερη σε μηνιαία βάση από ό,τι στις άλλες χώρες (βλ. Διάγραμμα Α, τμήμα β).

Διάγραμμα A Λήψη δανείων βάσει προγραμμάτων δημόσιων εγγυήσεων

(αριστερή κλίμακα: δισεκ. ευρώ, ποσοστά %, δεξιά κλίμακα: ποσοστά %)


Πηγές: Kreditanstalt für Wiederaufbau για τη Γερμανία, Instituto de Crédito Oficial για την Ισπανία, Ministère de l'Économie et des Finances για τη Γαλλία, Ministero dell’Economia e delle Finanze και Banca d’Italia για την Ιταλία, διάφορες εθνικές αρχές για άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ, ειδησεογραφικές πηγές, Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Τα στοιχεία για τη λήψη δανείων αναφέρονται στα εγκεκριμένα ποσά εγγυημένων δανείων. Δεδομένου ότι τα εγγυημένα δάνεια μπορούν να χορηγούνται και με τη μορφή ανακυκλούμενων πιστωτικών διευκολύνσεων, το ποσό που εγκρίνεται είναι υψηλότερο από το ποσό που πράγματι εκταμιεύεται. Το συνολικό ύψος των προγραμμάτων είναι 757 δισεκ. ευρώ για τη Γερμανία, 140 δισεκ. ευρώ για την Ισπανία, 300 δισεκ. ευρώ για τη Γαλλία και 300 δισεκ. ευρώ για την Ιταλία.

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) στους τομείς που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση (π.χ. εμπόριο, τουρισμός και μεταφορές) φαίνεται

0

3

6

9

12

15

18

21

0

20

40

60

80

100

120

140

DE ES FR IT Άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ

α) Απρίλιος-Αύγουστος 2020

Λήψη δανείων, απόλυτα μεγέθηΛήψη δανείων ως ποσοστό του συνολικού ύψους του προγράμματοςΛήψη δανείων ως ποσοστό της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας το 2019 (δεξιά κλίμακα)Λήψη δανείων ως ποσοστό της ακαθάριστης δανειακής επιβάρυνσης το 2019 (δεξιά κλίμακα)

0

10

20

30

40

50

60

Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος

β) Ανά μήνα

ΓερμανίαΙσπανίαΓαλλίαΙταλία


88

να είναι και αυτές που επωφελήθηκαν περισσότερο από τα προγράμματα δημόσιων εγγυήσεων δανείων. Η λήψη εγγυημένων δανείων ήταν πολύ υψηλότερη για τις ΜΜΕ και τους αυτοαπασχολουμένους από ό,τι για τις μεγάλες επιχειρήσεις, με εξαίρεση τη Γερμανία (βλ. Διάγραμμα B, τμήμα α). Η πιο εκτεταμένη λήψη δανείων από τις ΜΜΕ αντικατοπτρίζει τις σχετικά υψηλότερες έκτακτες ανάγκες τους για ρευστότητα, τη μεγαλύτερη εξάρτησή τους από την τραπεζική χρηματοδότηση και το γεγονός ότι στον τραπεζικό τομέα παρατηρούνται λιγότερα φαινόμενα συμφόρησης όσον αφορά την παροχή εγγυημένων δανείων για μικρότερα ποσά. Συγκεκριμένα, ενώ στην Ιταλία έχει χορηγηθεί σχετικά μικρό συνολικό ποσό, καταγράφεται ο μεγαλύτερος αριθμός εγγυημένων δανείων, δηλαδή κυριαρχούν τα πολύ μικρά δάνεια. Σε επίπεδο επιμέρους τομέων, η λήψη εγγυημένων δανείων ήταν υψηλότερη στους τομείς που επλήγησαν περισσότερο λόγω των ανησυχιών για τη σωματική επαφή που σχετίζονταν με την πανδημία COVID-19 , καθώς και των συνακόλουθων μέτρων αναστολής λειτουργίας, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη πτώση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας τους το πρώτο εξάμηνο του 2020, με την υψηλότερη λήψη δανείων να καταγράφεται στο εμπόριο, στις μεταφορές και στις υπηρεσίες εστίασης και ακολουθεί η μεταποίηση (βλ. Διάγραμμα B, τμήμα β).


89

Διάγραμμα Β Λήψη δανείων βάσει προγραμμάτων δημόσιων εγγυήσεων

(αριστερή κλίμακα: δισεκ. ευρώ, δεξιά κλίμακα: χιλιάδες)


Πηγές: Kreditanstalt für Wiederaufbau για τη Γερμανία, Instituto de Crédito Oficial για την Ισπανία, Ministère de l'Économie et des Finances για τη Γαλλία, Ministero dell’Economia e delle Finanze και Banca d’Italia για την Ιταλία, Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Τα στοιχεία για τη λήψη εγγυημένων δανείων αφορούν την περίοδο Απριλίου-Αυγούστου 2020. Ελλείψει ανάλυσης κατά μέγεθος επιχείρησης για την Ιταλία, ως εγγυημένα δάνεια προς ΜΜΕ νοούνται εκείνα που χορηγούνται μέσω του Fondo di Garanzia, ενώ ως εγγυημένα δάνεια προς μεγάλες επιχειρήσεις νοούνται εκείνα που χορηγούνται μέσω του SACE (του οργανισμού εξαγωγικών πιστώσεων της Ιταλίας). Στο τμήμα (β), η ταξινόμηση των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας ακολουθεί το σύστημα NACE-Rev. 2.

Τα προγράμματα δημόσιων εγγυήσεων δανείων διαδραμάτισαν αποφασιστικό ρόλο στη στήριξη της δυναμικής των επιχειρηματικών δανείων από τον Απρίλιο και εξής, ιδίως στην Ισπανία και τη Γαλλία. Οι ροές τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ αυξήθηκαν ραγδαία μετά την εκδήλωση της πανδημίας COVID-19 στην Ευρώπη, λόγω των επιτακτικών έκτακτων αναγκών ρευστότητας στη διάρκεια της καραντίνας. Ενώ τον Μάρτιο του 2020 στην αύξηση των ροών τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ συνέβαλε η προσφυγή σε πιστωτικές γραμμές στήριξης που είχαν συμφωνηθεί στο παρελθόν, τους επόμενους μήνες η πολύ σημαντική ροή χρηματοδότησης αντικατόπτριζε κυρίως τη λήψη δανείων καλυπτόμενων με δημόσιες εγγυήσεις. Την περίοδο Απριλίου-Ιουλίου οι ακαθάριστες ροές εγγυημένων δανείων

0

200

400

600

800

1.000

0

25

50

75

100

125

Γερμανία Ισπανία Γαλλία Ιταλία Γερμανία Ισπανία Γαλλία Ιταλία

Ποσό Αριθμός πράξεων

α) Ανά μέγεθος επιχείρησης

ΜΜΕ και αυτοαπασχολούμενοιΜεγάλες επιχειρήσεις

C

GHI

C

GHI

C

GHI

-35

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

C: ΜεταποίησηGHI: Εμπόριο, μεταφορές, δραστηριότητεςυπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης

Μετ

αβολ

ή τη

ς ακ

αθάρ

ιστη

ς π

ροστ

ιθέμ

ενης

αξί

αςβ΄

τρ.

202

0 έν

αντι

δ΄

τρ. 2

019

Λήψη εγγυημένων δανείων

β) Ανά τομέα

ΓερμανίαΙσπανίαΓαλλία


90

ήταν υψηλότερες από τις συνολικές καθαρές ροές χρηματοδότησης σε όλες τις μεγάλες χώρες της ζώνης του ευρώ, γεγονός που υποδηλώνει μια στροφή από τα μη εγγυημένα δάνεια προς τα εγγυημένα (βλ. Διάγραμμα Γ, τμήμα α). Επιπλέον, η δυναμική των χορηγήσεων ήταν αναλογικά ισχυρότερη στις χώρες όπου η λήψη εγγυημένων δανείων ήταν υψηλότερη.57 Όσον αφορά την ακαθάριστη ροή νέων δανείων, στην Ισπανία και τη Γαλλία, όπου τα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης για τις επιχειρήσεις είχαν τη μορφή κυρίως προγραμμάτων εγγυήσεων, περίπου το 65% και το 70% αντίστοιχα του όγκου των νέων δανείων την περίοδο Απριλίου-Ιουλίου αφορούσε εγγυημένα δάνεια (βλ. Διάγραμμα Γ, τμήμα β). Στη Γερμανία και την Ιταλία, τα εγγυημένα δάνεια αποτελούσαν περίπου το 20% των νέων ροών χρηματοδότησης το ίδιο διάστημα, αλλά αμελητέο ποσοστό των νέων δανείων σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ.

Διάγραμμα Γ Λήψη εγγυημένων δανείων και δάνεια προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και αυτοαπασχολουμένους την περίοδο Απριλίου-Ιουλίου 2020


Πηγές: Kreditanstalt für Wiederaufbau για τη Γερμανία, Instituto de Crédito Oficial για την Ισπανία, Ministère de l'Économie et des Finances για τη Γαλλία, Ministero dell’Economia e delle Finanze και Banca d’Italia για την Ιταλία, διάφορες εθνικές αρχές για άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ, ειδησεογραφικές πηγές, ΕΚΤ και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η καθαρή ροή χρηματοδότησης αφορά δάνεια μείον αποπληρωμές, όπως αναφέρονται στα στατιστικά στοιχεία των λογιστικών καταστάσεων των ΝΧΙ. Τα νέα δάνεια αφορούν αμιγώς νέα δάνεια, όπως αναφέρονται στα στατιστικά στοιχεία για τα επιτόκια των ΝΧΙ. Τα στοιχεία για τις καθαρές ροές δανείων και τις ροές νέων δανείων δεν είναι εποχικώς διορθωμένα. Οι καθαρές ροές δανείων είναι διορθωμένες για τις πωλήσεις, τιτλοποιήσεις και μεταβιβάσεις δανείων.

57 Για τις πρόσφατες εξελίξεις του ρυθμού αύξησης των δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις βλ. Διάγραμμα 22 στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου.

DE

ES

FR

IT

-20

0

20

40

60

80

100

120

-20 0 20 40 60 80 100 120

Καθ

αρές

ροέ

ςδα

νείω

ν

Λήψη εγγυημένων δανείων

α) Καθαρή ροή χρηματοδότησης

0

40

80

120

160

200

240

280

2019 2020 2019 2020 2019 2020 2019 2020 2019 2020

Γερμανία Ισπανία Γαλλία Ιταλία Άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ

β) Νέα δάνεια (σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019)

Λοιπά νέα δάνειαΝέα δάνεια που χορηγήθηκαν βάσει προγραμμάτων εγγυήσεων λόγω COVID-19


91

Η επίδραση των προγραμμάτων εγγυήσεων δανείων μπορεί να ανιχνευθεί και στη διάρκεια και το ύψος των δανείων των πρόσφατων ροών τραπεζικής χρηματοδότησης, στις θετικές ροές των αχρησιμοποίητων πιστωτικών γραμμών και στη διατήρηση των ευνοϊκών όρων δανεισμού. Πρώτον, ενώ οι ροές βραχυπρόθεσμων δανείων παρέμειναν γενικά αρνητικές στη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, οι ροές μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων δανείων – δηλ. δανείων που κατά κανόνα καλύπτονται από εγγυήσεις – αυξήθηκαν σημαντικά (βλ. Διάγραμμα Δ). Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις ιστορικές κανονικότητες, καθώς η επιτακτική ανάγκη για ρευστότητα για τη χρηματοδότηση κεφαλαίων κίνησης κατά κανόνα συνδέεται με αυξημένη ζήτηση βραχυπρόθεσμων δανείων, ενώ τα μακροπρόθεσμα δάνεια χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση πάγιων επενδύσεων.58 Δεύτερον, καταγράφονται υψηλές ροές νέων δανείων όσον αφορά μικρού ύψους δάνεια (κάτω του 1 εκατ. ευρώ), ιδίως στην Ισπανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, γεγονός που συνάδει με την αυξημένη λήψη εγγυημένων δανείων από τις ΜΜΕ των εν λόγω χωρών. Τρίτον, στοιχεία ότι έχει αυξηθεί ο όγκος των αχρησιμοποίητων πιστωτικών γραμμών το γ΄ τρίμηνο του έτους μαρτυρούν ότι στην πράξη εκταμιεύθηκε μόνο ένα μέρος των εγγυημένων δανείων που είχαν εγκριθεί, γεγονός που πιθανώς αντανακλά τη συσσώρευση αποθεμάτων ασφαλείας για λόγους πρόνοιας από πλευράς των επιχειρήσεων και δείχνει ότι αυτές εξακολουθούν να διαθέτουν άφθονη ρευστότητα για την κάλυψη των χρηματοδοτικών τους αναγκών στο εγγύς μέλλον. Τέταρτον, οι δημόσιες εγγυήσεις δανείων συνέβαλαν και στη διατήρηση ευνοϊκών συνθηκών χρηματοδότησης, όπως φαίνεται από το ότι τα επιτόκια χορηγήσεων παραμένουν ακόμη σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα (ιδίως για κατηγορίες δανείων που κατά κανόνα καλύπτονται από εγγυήσεις)59, καθώς και στη διατήρηση ουσιαστικά αμετάβλητων πιστοδοτικών κριτηρίων, σύμφωνα με την Έρευνα Τραπεζικών Χορηγήσεων της ζώνης του ευρώ για το β΄ τρίμηνο του 2020.

58 Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τους παράγοντες που επηρέασαν τη ζήτηση δανείων στη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 βλ. στο πλαίσιο “Drivers of firms’ loan demand in the euro area – what has changed during the COVID-19 pandemic?”, Economic Bulletin, Issue 5, ECB, 2020.

59 Βλ. επίσης το Διάγραμμα 24 στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου. Για παράδειγμα, τα επιτόκια τραπεζικών χορηγήσεων στη Γαλλία μειώθηκαν σημαντικά από τον Απρίλιο και μετά. Αυτή η μείωση προήλθε κυρίως από τα μικρά δάνεια και αντανακλά την ιδιαίτερα υψηλή ζήτηση από πλευράς ΜΜΕ δανείων με δημόσιες εγγυήσεις, τα οποία στη Γαλλία χορηγούνται από τις τράπεζες με σχεδόν μηδενικό επιτόκιο.


92

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2020/html/ecb.ebbox202005_08%7Ece5f790f76.en.html

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2020/html/ecb.ebbox202005_08%7Ece5f790f76.en.html

Διάγραμμα Δ Δάνεια προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και αυτοαπασχολουμένους ανά διάρκεια

(μηνιαίοι μέσοι όροι, δισεκ. ευρώ)

Πηγές: ΕΚΤ και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Ροές χωρίς εποχική διόρθωση και χωρίς διόρθωση ως προς τις πωλήσεις και τις τιτλοποιήσεις δανείων. Βραχυπρόθεσμα δάνεια: δάνεια διάρκειας έως ενός έτους. Μακροπρόθεσμα δάνεια: δάνεια διάρκειας άνω του ενός έτους. Περίοδος “προ COVID-19”: το διάστημα Μαρτίου 2019-Φεβρουαρίου 2020.

Η σταδιακή κατάργηση των προγραμμάτων δημόσιων εγγυήσεων δανείων θα πρέπει να αξιολογηθεί προσεκτικά, λαμβάνοντας υπόψη τις χρηματοδοτικές ανάγκες των επιχειρήσεων τους προσεχείς μήνες, ενώ οι δυνητικές παρενέργειές τους θα πρέπει να παρακολουθούνται. Τα προγράμματα εγγύησης δανείων συνέβαλαν αποφασιστικά στην κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών των επιχειρήσεων στην αρχή της πανδημίας COVID-19 και βοήθησαν, μαζί με άλλα τολμηρά μέτρα πολιτικής, στην αποφυγή σοβαρών προβλημάτων ρευστότητας σε βιώσιμες επιχειρήσεις. Τυχόν απότομος και πρόωρος τερματισμός αυτών των προγραμμάτων υπάρχει κίνδυνος να πυροδοτήσει σοβαρά προβλήματα ρευστότητας για τις επιχειρήσεις, πτωχεύσεις και κατ’ επέκταση κεφαλαιακά προβλήματα για τις τράπεζες. Η εξέλιξη αυτή θα είχε ως αποτέλεσμα την απότομη μείωση των ροών χρηματοδότησης και την αυστηροποίηση των πιστωτικών συνθηκών, οδηγώντας σε ακόμη περισσότερες πτωχεύσεις και δυσχεραίνοντας τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων που θα επιβιώσουν ώστε να προσαρμοστούν προς μια “νέα κανονικότητα” όσον αφορά την άσκηση της δραστηριότητάς τους. Παράλληλα, εάν τα μέτρα πολιτικής που ελήφθησαν για τη στήριξη της ρευστότητας κατά την παρούσα κρίση οδηγήσουν σε μόνιμη και μεγάλης κλίμακας επέκταση του ρόλου της κυβέρνησης στον επηρεασμό των οικονομικών εξελίξεων, θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την αποτελεσματική κατανομή των πόρων και να μειώσουν το παραγωγικό δυναμικό της οικονομίας της ζώνης του ευρώ για μακρότερο χρονικό ορίζοντα, συντηρώντας με τεχνητό τρόπο επιχειρήσεις που δεν είναι βιώσιμες ή επαρκώς κερδοφόρες. Επιπλέον, ο συγκεκριμένος σχεδιασμός και οι παράμετροι των προγραμμάτων εγγυήσεων ενδέχεται να έχουν παρενέργειες, π.χ. να αποτελέσουν κίνητρο για υπερβολική δανειακή επιβάρυνση και μη συνετή κατανομή των κινδύνων. Αυτές οι παρενέργειες απαιτούν παρακολούθηση τους προσεχείς μήνες και, αφού υποχωρήσουν οι οικονομικές και χρηματοπιστωτικές επιπτώσεις της κρίσης COVID-19, προσεκτική και με σωστή χρονική κλιμάκωση στρατηγική σταδιακής κατάργησης.

-10

-5

0

5

10

15

20

ΠροCOVID-19

Απρίλιος 2020 -Ιούλιος 2020

ΠροCOVID-19


ΠροCOVID-19


ΠροCOVID-19


Γερμανία Ισπανία Γαλλία Ιταλία

Βραχυπρόθεσμα δάνειαΜακροπρόθεσμα δάνεια


93

8 Οι δημοσιονομικές συνέπειες της δέσμης μέτρων της ΕΕ για την ανάκαμψη

Alessandro Giovannini, Sebastian Hauptmeier, Nadine Leiner-Killinger και Vilém Valenta

Η δέσμη μέτρων της ΕΕ για την ανάκαμψη αποτελεί ένα σημαντικό ορόσημο για την ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής. Στις 21 Ιουλίου 2020 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε σε ένα έκτακτο και προσωρινό εργαλείο ανάκαμψης, γνωστό ως “Next Generation EU – NGEU”. Μαζί με το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) θα αποτελέσει τη συντονισμένη ευρωπαϊκή δημοσιονομική αντίδραση στις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19). Ενώ το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Ανάκαμψη της Οικονομίας του 200860 είχε ως μόνο στόχο τον συντονισμό των εθνικών δημοσιονομικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας, η χρηματοδότηση των οποίων γινόταν από κάθε κράτος-μέλος χωριστά, το NGEU θεσπίζει ένα μοντέλο κοινής χρηματοδότησης για τη στήριξη των δημόσιων δαπανών και των μεταρρυθμίσεων στην ΕΕ.

Σε ό,τι αφορά το NGEU, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξουσιοδοτήθηκε να αντλήσει εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ποσό έως 750 δισεκ. ευρώ από τις αγορές κεφαλαίων. Τα κεφάλαια αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παροχή δανείων συνολικού ύψους έως 360 δισεκ. ευρώ και επιχορηγήσεων έως 390 δισεκ. ευρώ. Τα σχετικά ποσά θα εκταμιευθούν έως το τέλος του 2026 και θα αποπληρωθούν το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2058. Η έκδοση χρεογράφων στο πλαίσιο του NGEU θα δεκαπενταπλασιάσει περίπου το χρέος της Ένωσης, γεγονός το οποίο την καθιστά τη μεγαλύτερη που έχει σημειωθεί ποτέ σε ευρώ σε υπερεθνικό επίπεδο. Ενώ τα δάνεια θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη-μέλη, για τις επιχορηγήσεις το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να προχωρήσει στη μεταρρύθμιση του συστήματος ιδίων πόρων και να διασφαλίσει ότι θα καλυφθούν από εισφορές με βάση το ακαθάριστο εθνικό εισόδημα, καθώς και από νέους ίδιους πόρους της ΕΕ.

Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience Facility – RRF) αποτελεί τον πυρήνα του NGEU. Όλο το χαρτοφυλάκιο δανείων και το 80% των επιχορηγήσεων θα εκχωρηθούν στον RRF, σκοπός του οποίου είναι η στήριξη επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων στα κράτη-μέλη που θα προετοιμάσουν το έδαφος για μια διατηρήσιμη και ανθεκτική ανάκαμψη και ταυτόχρονα θα προωθήσουν τις πράσινες και ψηφιακές προτεραιότητες της Ένωσης. Tο υπόλοιπο μέρος του NGEU θα χρησιμοποιηθεί κυρίως για την ενίσχυση πανευρωπαϊκών προγραμμάτων δαπανών υπό το ΠΔΠ.

Προϋπόθεση για τη λήψη χρηματοδοτικής στήριξης μέσω του RRF είναι τα κράτη-μέλη της ΕΕ να καταρτίσουν σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας με το μεταρρυθμιστικό και επενδυτικό τους πρόγραμμα για τα έτη 2021-2023. Τα σχέδια αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν συνεκτικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων και δημόσιων επενδύσεων και να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Θα πρέπει επίσης να ενισχύουν το

60 Βλ. Ένα ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας, COM(2008) 800 τελικό, 26 Νοεμβρίου 2008

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Πλαίσια Οι δημοσιονομικές συνέπειες της δέσμης μέτρων της ΕΕ για την ανάκαμψη

94

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/ALL/?uri=CELEX:52008DC0800

αναπτυξιακό δυναμικό, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα των αντίστοιχων κρατών-μελών. Η εκταμίευση θα γίνεται σε δόσεις και θα συνδέεται με την υλοποίηση συγκεκριμένων ορόσημων και στόχων, όπως καθορίζονται στα προγράμματα των κρατών-μελών.

Η χρηματοοικονομική στήριξη που θα παρασχεθεί από το NGEU πρόκειται να είναι ουσιαστικού μεγέθους από μακροοικονομική άποψη – σχεδόν 5% του ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ. Η ιδέα είναι τα κεφάλαια αυτά να έχουν δεσμευθεί πλήρως έως το τέλος του 2023 και να εκταμιευθούν κατά κύριο λόγο την περίοδο 2021-2024 (βλ. Διάγραμμα Α).61 Σύμφωνα με τις έως τώρα διαθέσιμες πληροφορίες, το χρονοδιάγραμμα των επιχορηγήσεων θα είναι περισσότερο οπισθοβαρές από αυτό των δανείων. Ενώ επικρατεί ακόμη αβεβαιότητα ως προς τον δυνητικό του αντίκτυπο στους εθνικούς προϋπολογισμούς, το NGEU θα έχει ως αποτέλεσμα δημοσιονομική επέκταση μέσω ανάληψης χρέους της τάξεως του 1% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο στη ζώνη του ευρώ την περίοδο 2021-2024, με βάση την υπόθεση ότι η χρηματοοικονομική στήριξη θα χρησιμοποιηθεί από τα επιμέρους κράτη-μέλη για τη χρηματοδότηση πρόσθετων δαπανών. Υπό την προϋπόθεση ότι θα αξιοποιηθεί για τη χρηματοδότηση παραγωγικών δαπανών και θα συνοδευθεί από μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη, το NGEU θα βοηθήσει όχι μόνο στη στήριξη της ανάκαμψης, αλλά και στη μελλοντική βελτίωση της ανθεκτικότητας και του αναπτυξιακού δυναμικού των οικονομιών των κρατών-μελών.

Διάγραμμα A NGEU: αναμενόμενες εκταμιεύσεις κεφαλαίων προς χώρες της ζώνης του ευρώ

(% του ΑΕΠ)

Πηγές: Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 21ης Ιουλίου 2020, Ευρωπαϊκή Επιτροπή και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Θεωρείται ότι η κατανομή των επιχορηγήσεων στις χώρες της ζώνης του ευρώ ακολουθεί τις συμφωνηθείσες κλείδες κατανομής. Θεωρείται ότι λαμβάνουν δάνεια μόνο χώρες με κόστος δανεισμού υψηλότερο από το επιτόκιο που αναμένεται να ισχύσει για τα δάνεια που θα δοθούν μέσω του NGEU και με ανώτατο όριο δανεισμού το 6,8% του ακαθάριστου εγχώριου εισοδήματός τους. Το χρονοδιάγραμμα βασίζεται στις εκτιμήσεις που περιέχονται στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη θέσπιση του NGEU.

61 Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε ότι το 70% των επιχορηγήσεων που θα παρασχεθούν από το RRF θα δεσμευθούν για τα έτη 2021 και το 2022. To υπόλοιπο 30% θα δεσμευθεί πλήρως έως το τέλος του 2023. Επισημαίνεται ότι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του προϋπολογισμού της ΕΕ είναι ότι οι αποφάσεις που αφορούν τη δέσμευση κεφαλαίων είναι ανεξάρτητες από αυτές των πληρωμών. Ως εκ τούτου, τα χρονοδιαγράμματά τους δεν συμπίπτουν. Το χρονοδιάγραμμα των πληρωμών, όπως αυτό παρουσιάζεται στο Διάγραμμα Β, βασίζεται σε εκτιμήσεις που περιέχονται στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με Κανονισμό για τη θέσπιση Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όπως αυτές προσαρμόστηκαν ώστε να αντανακλούν τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 21ης Ιουλίου 2020.

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

2021 2022 2023 2024 2025 2026

ΔάνειαΕπιχορηγήσεις


95

https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2020/EL/COM-2020-408-F1-EL-MAIN-PART-1.PDF



Με την κλείδα κατανομής του RRF εξασφαλίζεται μεγαλύτερη μακροοικονομική στήριξη για τις πιο ευάλωτες χώρες. Το 2021-2022 η κατανομή των κεφαλαίων θα γίνει με βάση το κατά κεφαλήν εισόδημα και την παρελθούσα εξέλιξη της ανεργίας. Για το 2023, η παρελθούσα εξέλιξη της ανεργίας θα αντικατασταθεί από την παρατηρούμενη μείωση του πραγματικού ΑΕΠ το 2020-2021. Η συμφωνηθείσα κατανομή των κεφαλαίων συνεπάγεται σημαντική καθαρή χρηματοοικονομική στήριξη για τις χώρες της ζώνης του ευρώ με τα σοβαρότερα οικονομικά και δημοσιονομικά προβλήματα μετά την εκδήλωση της πανδημίας (βλ. Διάγραμμα Β)62. Σε σχέση με το ΑΕΠ της, η Ελλάδα θα λάβει τη μεγαλύτερη καθαρή χρηματοοικονομική στήριξη από το RRF. Σημαντική δημοσιονομική ενίσχυση θα λάβουν όμως και η Ισπανία και η Ιταλία, οι οποίες εκτιμάται ότι συγκαταλέγονται στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο τόσο από πλευράς θανάτων όσο και από πλευράς οικονομικών επιπτώσεων.

Διάγραμμα B RFF: κατανομή επιχορηγήσεων σε καθαρή βάση, αφαιρουμένων των αναμενόμενων αποπληρωμών

(% του ΑΕΠ του 2019)

Πηγές: Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 21ης Ιουλίου 2020, Ευρωπαϊκή Επιτροπή και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Το 70% των επιχορηγήσεων αναμένεται να κατανεμηθεί το 2021-2022 με βάση την κλείδα κατανομής που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (λαμβάνοντας υπόψη τον πληθυσμό, το αντίστροφο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ και το ποσοστό ανεργίας το 2015-2019). Για το 30% των επιχορηγήσεων που θα κατανεμηθούν το 2023, η μέση ανεργία αντικαθίσταται από τις απώλειες του ΑΕΠ το 2020 (15%), καθώς και τα έτη 2020-2021 σε σωρευτική βάση (15%), όπως εκτιμώνται επί του παρόντος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι αποπληρωμές θεωρείται ότι αντιστοιχούν στο μερίδιο της κάθε χώρας στο ακαθάριστο εθνικό εισόδημα της ΕΕ.

Η συντονισμένη αντίδραση της ευρωπαϊκής πολιτικής στην πανδημία του κορωνοϊού είναι πολύ σημαντική για την αποφυγή περιπτώσεων άνισης ανάκαμψης και οικονομικού κατακερματισμού, ενώ ταυτόχρονα προάγει την ανθεκτικότητα των οικονομιών των κρατών-μελών. Το NGEU έρχεται να προστεθεί στο τακτικό ΠΔΠ, συνολικού ύψους 1 τρισεκ. ευρώ την επόμενη επταετία, και στα τρία ευρωπαϊκά “δίκτυα ασφαλείας”, συνολικού ύψους 540 δισεκ. ευρώ, που συμφωνήθηκαν τον Απρίλιο 2020.63 Επομένως, η ευρωπαϊκή αντίδραση στην κρίση είναι φιλόδοξη και ανάλογη με την πρόκληση που αντιμετωπίζει η ήπειρος. Επιπλέον,

62 Σύμφωνα με τον Πίνακα 1 του Εγγράφου εργασίας των υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Identifying Europe's recovery needs”, οι χώρες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ χαμηλότερο του μέσου όρου και υψηλό δημόσιο χρέος (κυρίως η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία) θα λάβουν το 50% της συνολικής στήριξης (με βάση την κλείδα κατανομής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα έτη 2021 και 2022), ενώ η συμμετοχή τους στο ΑΕΠ της ΕΕ (η οποία χρησιμοποιείται ως προσεγγιστική μεταβλητή των εισφορών τους στον προϋπολογισμό της ΕΕ) εκτιμάται γύρω στο 25%.

63 Βλ. το Πλαίσιο με τίτλο “Η κρίση της πανδημίας COVID-19 και τι συνεπάγεται για τις δημοσιονομικές πολιτικές”, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 4, ΕΚΤ, 2020.

-4

-2

0

2

4

6

8

10

Ζώνητου

ευρώ

Εκτόςζώνης

τουευρώ

GR PT SK LV LT ES CY EE IT SI MT FR BE FI IE LU AT NL DE


96

https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/economy-finance/assessment_of_economic_and_investment_needs.pdf



είναι σημαντικό ότι η νομισματική και δημοσιονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ, παρότι ανεξάρτητες μεταξύ τους, επί του παρόντος αλληλοενισχύονται.

Είναι ζωτικής σημασίας η δημοσιονομική στήριξη που θα παρασχεθεί μέσω του NGEU να μην υπονομευθεί από μια πρόωρη απόσυρση της δημοσιονομικής στήριξης με εθνικούς πόρους. Εν όψει της σοβαρότητας της διαταραχής λόγω της πανδημίας και της συνακόλουθης αβεβαιότητας, τον Μάρτιο του 2020 ενεργοποιήθηκε η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, με πιθανή την παράταση της ισχύος της έως το τέλος του 2021. Αυτό θα επιτρέψει στις κυβερνήσεις να λάβουν τα μέτρα που είναι αναγκαία για την καταπολέμηση της πανδημίας, αποκλίνοντας από τις απαιτήσεις προσαρμογής του Συμφώνου που θα ίσχυαν υπό φυσιολογικές συνθήκες, και ταυτόχρονα να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών.

Αν και προτεραιότητα παραμένει η μακροοικονομική σταθεροποίηση, θα είναι σημαντικό να διατηρηθεί η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών σε όλη τη διάρκεια της ανάκαμψης. Η σημερινή κρίση ανέδειξε το πώς πολύ υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα ευπάθειες και δημοσιονομικούς περιορισμούς όταν μια χώρα πλήττεται από μια σοβαρή οικονομική διαταραχή. Είναι λοιπόν απαραίτητο η δημοσιονομική στήριξη να χρησιμοποιηθεί για να ενισχυθούν ουσιαστικά το αναπτυξιακό δυναμικό και η ανθεκτικότητα της οικονομίας και, κατ’ επέκταση, να βελτιωθεί η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών. Η κοινοτική χρηματοδότηση θα πρέπει να δαπανηθεί σύμφωνα με τις ανάγκες και τις μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες κάθε χώρας που έχουν συμφωνηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ο τρόπος με τον οποίο η ΕΚΤ έχει αντιδράσει στην κρίση θα έχει αντίκτυπο και στον μελλοντικό σχεδιασμό και την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πλαισίου διακυβέρνησης. Πρώτον, ενώ η άσκηση επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής κρίνεται απαραίτητη για τη συνέχιση της ανάκαμψης, στο εξής θα είναι σημαντικό οι δημοσιονομικοί κανόνες να στηρίζουν την ουσιαστική μείωση του υψηλού δημόσιου χρέους σε περιόδους θετικής οικονομικής συγκυρίας. Δεύτερον, το NGEU αποτελεί ένα νέο και καινοτόμο στοιχείο του ευρωπαϊκού δημοσιονομικού πλαισίου. Θα έχει ως αποτέλεσμα την έκδοση σημαντικού όγκου υπερεθνικού χρέους τα επόμενα χρόνια και η θέσπισή του σηματοδοτεί μια πολιτική ετοιμότητα για τον σχεδιασμό ενός κοινού δημοσιονομικού εργαλείου όταν παρίσταται η ανάγκη. Από αυτή την καινοτομία – και παρά τον έκτακτό της χαρακτήρα – θα μπορούσαν να αντληθούν διδάγματα και για την Οικονομική και Νομισματική Ένωση, η οποία ακόμη δεν διαθέτει τη μόνιμη δημοσιονομική εξουσία σε υπερεθνικό επίπεδο για μια μακροοικονομική σταθεροποίηση σε βαθιές κρίσεις. Η επανεξέταση της οικονομικής διακυβέρνησης,64 η οποία ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Φεβρουάριο του 2020 και αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας, αποτελεί μια καλή ευκαιρία για την ενσωμάτωση αυτών των σημαντικών διδαγμάτων.

64 Λεπτομέρειες βλ. στην ιστοσελίδα https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/eu-economic-governance-monitoring-prevention-correction/economic-governance-review_en


97

https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/eu-economic-governance-monitoring-prevention-correction/economic-governance-review_en

https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/eu-economic-governance-monitoring-prevention-correction/economic-governance-review_en

Στατιστικά στοιχεία

98

S 1ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2020 – Στατιστικά Στοιχεία

Στατιστικά στοιχεία

Περιεχόμενα

1 Εξωτερικό περιβάλλον S 2

2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις S 3

3 Οικονομική δραστηριότητα S 8

4 Τιμές και κόστος S 14

5 Χρήμα και πίστη S 18

6 Δημοσιονομικές εξελίξεις S 23

Περισσότερες πληροφορίες

Tα στατιστικά στοιχεία της ΕΚΤ είναι προσβάσιμα από τη βάση Statistical Data Warehouse (SDW): http://sdw.ecb.europa.eu/

Τα στοιχεία της στατιστικής ενότητας του Οικονομικού Δελτίου διατίθενται από τη SDW: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=1000004813

Πλήρες Στατιστικό Δελτίο δημοσιεύεται στη SDW: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=1000004045

Μεθοδολογικοί ορισμοί δημοσιεύονται στις Γενικές Σημειώσεις του Στατιστικού Δελτίου: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=10000023

Λεπτομέρειες για τους υπολογισμούς δημοσιεύονται στις Τεχνικές Σημειώσεις του Στατιστικού Δελτίου: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=10000022

Επεξήγηση όρων και συντομογραφιών δημοσιεύεται στο στατιστικό γλωσσάριο της ΕΚΤ: http://www.ecb.europa.eu/home/glossary/html/glossa.en.html

Στους πίνακες εμφανίζονται τα εξής σύμβολα:

- δεν υπάρχουν/δεν εφαρμόζονται στοιχεία

. τα στοιχεία δεν είναι ακόμη διαθέσιμα

... στοιχεία μηδενικά ή αμελητέα

(π) προσωρινά στοιχεία

ε.δ. με εποχική διόρθωση

χ.ε.δ. χωρίς εποχική διόρθωση


1 Εξωτερικό περιβάλλον

1.1 Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι, ΑΕΠ και ΔΤΚ

1.2 Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι, Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών και παγκόσμιο εμπόριο

ΑΕΠ1)

(ποσοστιαίες μεταβολές έναντι της προηγούμενης περιόδου)ΔΤΚ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)G20 ΗΠΑ Ηνωμένο

ΒασίλειοΙαπωνία Κίνα Υπόμνηση:

ζώνη του ευρώΧώρες του ΟΟΣΑ ΗΠΑ Ηνωμένο

Βασίλειο (ΕνΔΤΚ)

Ιαπωνία Κίνα Υπόμνηση: ζώνη του ευρώ2)

(ΕνΔΤΚ)Σύνολο χωρίς τις τιμές

των ειδών διατροφής και της ενέργειας

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 132017 3,8 2,3 1,9 2,2 6,8 2,6 2,3 1,9 2,1 2,7 0,5 1,6 1,52018 3,6 3,0 1,3 0,3 6,6 1,8 2,6 2,1 2,4 2,5 1,0 2,1 1,82019 2,8 2,2 1,5 0,7 6,1 1,3 2,1 2,2 1,8 1,8 0,5 2,9 1,22019 γ΄ τρ. 0,7 0,6 0,5 0,0 1,4 0,3 1,9 2,2 1,8 1,8 0,3 2,9 1,0

δ΄ τρ. 0,6 0,6 0,0 -1,8 1,3 0,1 1,9 2,1 2,0 1,4 0,5 4,3 1,02020 α΄ τρ. -3,4 -1,3 -2,2 -0,6 -10,0 -3,7 2,1 2,2 2,1 1,7 0,5 5,0 1,1

β΄ τρ. . -9,1 -20,4 -7,9 11,5 -11,8 0,9 1,6 0,4 0,6 0,1 2,7 0,22020 Μάρτ. - - - - - - 1,7 2,1 1,5 1,5 0,4 4,3 0,7

Απρ. - - - - - - 0,8 1,6 0,3 0,8 0,1 3,3 0,3Μάϊος - - - - - - 0,7 1,5 0,1 0,5 0,1 2,4 0,1Ιούν. - - - - - - 1,1 1,6 0,6 0,6 0,1 2,5 0,3Ιούλ. - - - - - - . . 1,0 1,0 0,3 2,7 0,4Αύγ. 3) - - - - - - . . . . . . -0,2

Έρευνες των Υπευθύνων Προμηθειών (δείκτες διάχυσης, ε.δ.) Εισαγωγές εμπορευμάτων1)

Σύνθετος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών Παγκόσμιος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών2)

Παγκό-σμιο

σύνολο2)

ΗΠΑ Ηνωμένο Βασίλειο

Ιαπωνία Κίνα Υπόμνηση: ζώνη του ευρώ

Μεταποίηση Υπηρεσίες Νέες παραγγελίες

εξαγωγών

Παγκό-σμιο

σύνολο

Προηγ-μένες οικο-

νομίες

Αναδυό-μενες


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 122017 53,2 54,3 54,7 52,5 51,8 56,4 53,8 53,8 52,8 5,9 3,1 7,72018 53,4 55,0 53,3 52,1 52,3 54,6 53,1 53,8 50,8 4,3 3,0 5,22019 51,7 52,5 50,2 50,5 51,8 51,3 50,3 52,2 48,8 -0,5 0,3 -1,12019 γ΄ τρ. 51,3 51,4 50,1 51,3 51,4 51,2 50,4 51,6 48,5 1,2 1,6 0,9

δ΄ τρ. 51,3 51,9 49,5 49,2 52,6 50,7 51,3 51,3 49,5 -0,8 -2,9 0,62020 α΄ τρ. 46,1 47,9 47,4 44,4 42,0 44,2 46,7 45,9 46,0 -2,7 -3,1 -2,4

β΄ τρ. 37,9 37,3 30,5 31,5 52,6 31,3 40,6 36,9 35,0 -10,6 -11,1 -10,22020 Μάρτ. 41,0 40,9 36,0 36,2 46,7 29,7 46,2 39,2 44,0 -2,7 -3,1 -2,4

Απρ. 28,7 27,0 13,8 25,8 47,6 13,6 35,1 26,5 28,6 -5,4 -6,2 -4,9Μάϊος 37,2 37,0 30,0 27,8 54,5 31,9 39,8 36,2 32,9 -8,8 -9,3 -8,5Ιούν. 47,7 47,9 47,7 40,8 55,7 48,5 47,0 48,0 43,6 -10,6 -11,1 -10,2Ιούλ. 50,2 50,3 57,0 44,9 54,5 54,9 51,4 49,7 46,3 . . .Αύγ. 52,6 54,6 59,1 45,2 55,1 51,9 53,2 52,3 49,5 . . .

Πηγές: Markit (στήλες 1-9), CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis και υπολογισμοί της ΕΚΤ (στήλες 10-12).1) Το παγκόσμιο σύνολο και το σύνολο των προηγμένων οικονομιών δεν περιλαμβάνουν τη ζώνη του ευρώ. Τα ετήσια και τριμηνιαία στοιχεία είναι ποσοστιαίες μεταβολές έναντι της προηγούμενης περιόδου και τα μηνιαία στοιχεία έναντι των προηγούμενων 3 μηνών. Όλα τα στοιχεία έχουν υποστεί εποχική διόρθωση.2) Χωρίς τη ζώνη του ευρώ.

Πηγές: Eurostat (στήλες 3, 6, 10, 13), ΤΔΔ (στήλες 9, 11, 12), ΟΟΣΑ (στήλες 1, 2, 4, 5, 7, 8).1) Τριμηνιαία στοιχεία με εποχική διόρθωση, ετήσια στοιχεία χωρίς εποχική διόρθωση.2) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.3) Το μέγεθος για τη ζώνη του ευρώ αποτελεί εκτίμηση βάσει προσωρινών εθνικών στοιχείων, καθώς και πρώιμων πληροφοριών για τις τιμές της ενέργειας.



2.1 Επιτόκια της αγοράς χρήματος(% ετησίως, μέσοι όροι περιόδου)

2.2 Καμπύλες αποδόσεων(τέλος περιόδου, σε % ετησίως, διαφορές αποδόσεων σε ποσοστιαίες μονάδες)

2.3 Χρηματιστηριακοί δείκτες(επίπεδα δεικτών σε μονάδες, μέσοι όροι περιόδου)

Πηγή: Refinitiv.

Υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ, βλ. τις Γενικές Σημειώσεις.2) Υπολογισμοί της ΕΚΤ με βάση στοιχεία της EuroMTS και πιστοληπτικές διαβαθμίσεις της Fitch Ratings.

Πηγή: Refinitiv και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ, βλ. τις Γενικές Σημειώσεις.2) Η ΕΚΤ δημοσίευσε για πρώτη φορά στις 2.10.2019 το βραχυπρόθεσμο επιτόκιο του ευρώ (€STR), το οποίο αντανακλά τη συναλλακτική δραστηριότητα της 1.10.2019. Τα στοιχεία

για τις προηγούμενες περιόδους αφορούν το pre-€STR, το οποίο δημοσιεύθηκε μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς και δεν προοριζόταν για χρήση ως δείκτης ή επιτόκιο αναφοράς για καμία συναλλαγή στην αγορά.

Επιτόκια spot Διαφορές αποδόσεων Στιγμιαία προθεσμιακά επιτόκια Ζώνη του ευρώ1), 2) Ζώνη του ευρώ1), 2) ΗΠΑ Ηνωμένο

Βασίλειο Ζώνη του ευρώ1), 2)

3 μήνες 1 έτος 2 έτη 5 έτη 10 έτη 10 έτη - 1 έτος 10 έτη - 1 έτος 10 έτη - 1 έτος 1 έτος 2 έτη 5 έτη 10 έτη 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2017 -0,78 -0,74 -0,64 -0,17 0,52 1,26 0,67 0,83 -0,66 -0,39 0,66 1,562018 -0,80 -0,75 -0,66 -0,26 0,32 1,07 0,08 0,51 -0,67 -0,45 0,44 1,172019 -0,68 -0,66 -0,62 -0,45 -0,14 0,52 0,34 0,24 -0,62 -0,52 -0,13 0,412020 Φεβρ. -0,68 -0,74 -0,79 -0,78 -0,57 0,16 0,13 -0,06 -0,80 -0,85 -0,64 -0,13

Μάρτ. -0,70 -0,69 -0,71 -0,67 -0,41 0,28 0,49 0,22 -0,70 -0,73 -0,48 0,09Απρ. -0,54 -0,61 -0,71 -0,72 -0,46 0,16 0,47 0,16 -0,72 -0,85 -0,51 0,01Μάιος -0,57 -0,60 -0,63 -0,61 -0,36 0,24 0,48 0,14 -0,64 -0,69 -0,42 0,12Ιούν. -0,57 -0,64 -0,69 -0,69 -0,45 0,19 0,50 0,14 -0,71 -0,77 -0,52 0,03Ιούλ. -0,58 -0,65 -0,71 -0,72 -0,49 0,16 0,42 0,07 -0,73 -0,80 -0,57 -0,04Αύγ. -0,58 -0,62 -0,66 -0,63 -0,37 0,25 0,58 0,30 -0,68 -0,71 -0,43 0,15

Δείκτες Dow Jones EURO STOXX ΗΠΑ ΙαπωνίαΔείκτες αναφοράς Κύριοι κλαδικοί δείκτες

Ευρύς δείκτης

50 Βασικά υλικά

Κατανα-λωτικές

υπηρεσίες

Κατανα-λωτικά αγαθά

Πετρέ-λαιο και φυσικό

αέριο

Χρηματο-πιστωτικές

επιχειρή-σεις

Βιομη-χανικές

επιχειρή-σεις

Τεχνο-λογία

Υπηρεσί-ες κοινής ωφέλειας

Τηλεπικοι-νωνίες

Υγεία Standard & Poor‘s

500

Nikkei 225

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 142017 376,9 3 491,0 757,3 268,6 690,4 307,9 182,3 605,5 468,4 272,7 339,2 876,3 2 449,1 20 209,02018 375,5 3 386,6 766,3 264,9 697,3 336,0 173,1 629,5 502,5 278,8 292,9 800,5 2 746,2 22 310,72019 373,6 3 435,2 731,7 270,8 721,5 324,4 155,8 650,9 528,2 322,0 294,2 772,7 2 915,5 21 697,22020 Φεβρ. 407,1 3 734,9 797,3 292,3 734,5 301,0 168,4 722,8 635,8 391,4 298,1 895,0 3 282,5 23 180,4

Μάρτ. 308,5 2 824,2 622,6 233,6 578,8 210,5 116,1 519,9 500,5 315,7 242,6 731,2 2 652,4 18 974,0Απρ. 310,3 2 839,6 657,9 245,7 588,3 216,7 107,2 508,9 539,3 296,4 242,8 786,8 2 763,2 19 208,4Μάιος 322,1 2 909,3 678,1 251,2 601,3 219,9 109,3 539,7 576,8 307,1 249,9 829,2 2 919,6 20 543,3Ιούν. 353,9 3 237,4 733,8 270,5 656,5 236,6 124,7 604,7 637,2 341,5 264,2 866,9 3 104,7 22 486,9Ιούλ. 362,0 3 316,3 773,2 271,5 666,9 226,7 125,9 617,5 681,3 358,0 262,7 877,5 3 207,6 22 529,5Αύγ. 361,8 3 297,7 785,5 278,3 666,1 225,5 123,8 641,3 677,3 355,8 253,6 841,5 3 391,7 22 874,2

Ζώνη του ευρώ1) ΗΠΑ ΙαπωνίαΒραχυπρόθεσμο

επιτόκιο του ευρώ

(€STR)2

Καταθέσεις μίας ημέρας

(ΕΟΝΙΑ)

Καταθέσεις διάρκειας 1

μηνός (EURI-BOR)


μηνών (EURI-BOR)

Καταθέσεις διάρκειας 6 μηνών

(EURIBOR)


μηνών (EURIBOR)


μηνών (LIBOR)

Καταθέσεις διάρκειας 3 μηνών (LIBOR)

1 2 3 4 5 6 7 82017 - -0,35 -0,37 -0,33 -0,26 -0,15 1,26 -0,022018 -0,45 -0,36 -0,37 -0,32 -0,27 -0,17 2,31 -0,052019 -0,48 -0,39 -0,40 -0,36 -0,30 -0,22 2,33 -0,082020 Φεβρ. -0,54 -0,45 -0,47 -0,41 -0,36 -0,29 1,68 -0,07

Μάρτ. -0,53 -0,45 -0,48 -0,42 -0,36 -0,27 1,10 -0,09Απρ. -0,54 -0,45 -0,43 -0,25 -0,19 -0,11 1,09 -0,01Μάιος -0,54 -0,46 -0,46 -0,27 -0,14 -0,08 0,40 -0,03Ιούν. -0,55 -0,46 -0,49 -0,38 -0,22 -0,15 0,31 -0,05Ιούλ. -0,55 -0,46 -0,51 -0,44 -0,35 -0,28 0,27 -0,05Αύγ. -0,55 -0,47 -0,52 -0,48 -0,43 -0,36 0,25 -0,05


Καταθέσεις Ανακυ-κλούμενα

δάνεια και

υπερανα-λήψεις

Χο-ρηγη-θείσα

πί-στωση μέσω

πιστω-τικών καρ-τών

Καταναλωτικά δάνεια Δάνεια προς ελεύ-

θερους επαγγελ-

ματίες και ατομικές επιχειρή-

σεις

Δάνεια για αγορά κατοικίαςΜίας

ημέραςΥπό

προειδο-ποίηση

έως 3 μηνών

Με συμ-φωνημένη διάρκεια

Κατά αρχική περίοδο σταθε-ρού επιτοκίου

ΣΕΠΠΕ3) Κατά αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου

ΣΕΠΠΕ3) Σύν-θετος

δείκτης κόστους

δανει-σμού

Έως 2 έτη

Άνω των

2 ετών

Κυμαι-νόμενο

επιτόκιο και

σταθε-ρό έως 1 έτος

Άνω του 1 έτους

Κυμαι-νόμενο

επιτόκιο και

σταθε-ρό έως 1 έτος

Άνω του

1 και έως

5 έτη

Άνω των

5 και έως

10 έτη

Άνω των 10

ετών

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

2019 Αύγ. 0,03 0,43 0,28 0,78 5,75 16,45 6,15 5,75 6,35 2,25 1,51 1,69 1,54 1,50 1,84 1,56Σεπτ. 0,03 0,43 0,27 0,78 5,82 16,46 5,65 5,61 6,17 2,22 1,46 1,65 1,49 1,44 1,77 1,48Οκτ. 0,03 0,42 0,24 0,83 5,70 16,50 5,88 5,55 6,19 2,26 1,45 1,59 1,44 1,39 1,74 1,44Νοέμ. 0,03 0,42 0,23 0,73 5,61 16,49 5,36 5,53 6,26 2,21 1,43 1,59 1,61 1,48 1,80 1,47Δεκ. 0,03 0,42 0,22 0,79 5,58 16,55 5,44 5,28 5,89 2,09 1,46 1,58 1,43 1,39 1,75 1,41

2020 Ιαν. 0,02 0,42 0,27 0,73 5,62 16,55 5,62 5,69 6,25 2,21 1,46 1,52 1,43 1,40 1,73 1,43Φεβρ. 0,02 0,36 0,32 0,70 5,63 16,60 5,56 5,58 6,15 2,20 1,43 1,54 1,38 1,36 1,71 1,41Μάρτ. 0,02 0,36 0,30 0,65 5,61 16,18 5,58 5,45 5,91 2,06 1,39 1,54 1,35 1,35 1,64 1,39Απρ. 0,02 0,36 0,22 0,73 5,39 16,06 3,71 5,50 5,58 1,99 1,30 1,54 1,36 1,44 1,67 1,44Μάιος 0,02 0,36 0,23 0,70 5,27 16,06 4,22 5,30 5,67 1,83 1,47 1,58 1,40 1,41 1,70 1,42Ιούν. 0,02 0,35 0,23 0,72 5,29 16,01 4,52 5,14 5,59 1,87 1,44 1,64 1,38 1,39 1,68 1,42Ιούλ.(π) 0,02 0,35 0,22 0,71 5,17 15,92 4,86 5,26 5,72 2,00 1,43 1,58 1,34 1,38 1,67 1,40

Καταθέσεις Ανακυ-κλούμενα δάνεια και υπερανα-

λήψεις

Λοιπά δάνεια κατά μέγεθος και αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου Σύνθετος δείκτης

κόστους δανεισμού

Μίας ημέρας

Με συμφωνημένη

διάρκεια

Έως 0,25 εκατ. ευρώ Άνω των 0,25 εκατ. ευρώ και έως 1 εκατ. ευρώ

Άνω του 1 εκατ. ευρώ

Έως 2 έτη

Άνω των

2 ετών

Κυμαινόμε-νο επιτόκιο και σταθε-

ρό έως 3 μήνες

Άνω των 3 μηνών και έως

1 έτος





1 έτος





1 έτος


1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

2019 Αύγ. 0,03 -0,04 0,54 2,08 2,07 2,36 2,19 1,64 1,59 1,53 1,06 1,32 1,40 1,52Σεπτ. 0,03 -0,05 0,88 2,16 2,03 2,25 2,15 1,61 1,51 1,45 1,10 1,26 1,29 1,54Οκτ. 0,02 -0,03 0,43 2,08 2,01 2,41 2,11 1,61 1,54 1,40 1,14 1,40 1,27 1,56Νοέμ. 0,02 -0,04 0,39 2,06 2,02 2,36 2,13 1,59 1,55 1,41 1,14 1,34 1,29 1,55Δεκ. 0,01 0,00 0,42 2,09 2,00 2,28 2,08 1,58 1,54 1,39 1,26 1,21 1,37 1,56

2020 Ιαν. 0,01 -0,06 0,34 2,09 2,17 2,31 2,10 1,63 1,57 1,44 1,11 1,25 1,28 1,55Φεβρ. 0,00 -0,12 0,33 2,07 1,99 2,29 2,11 1,57 1,54 1,41 1,11 1,22 1,25 1,52Μάρτ. 0,00 -0,08 0,25 2,00 1,90 2,17 1,97 1,57 1,52 1,47 1,14 1,10 1,18 1,46Απρ. 0,00 -0,06 0,31 1,99 2,00 1,17 1,70 1,61 0,93 1,48 1,22 1,12 1,26 1,47Μάιος 0,00 -0,10 0,39 1,91 1,87 1,22 1,62 1,54 0,87 1,56 1,23 1,07 1,31 1,46Ιούν. 0,00 -0,12 0,33 1,96 1,87 1,51 1,79 1,55 1,15 1,50 1,23 1,17 1,42 1,49Ιούλ.(π) 0,00 -0,18 0,27 1,87 1,96 1,84 1,87 1,60 1,31 1,51 1,23 1,17 1,38 1,51


2.4 Επιτόκια ΝΧΙ επί νέων δανείων και καταθέσεων νοικοκυριών1), 2)

(% ετησίως, μέσος όρος περιόδου, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

2.5 Επιτόκια ΝΧΙ επί νέων δανείων και καταθέσεων χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων1), 2)

(% ετησίως, μέσος όρος περιόδου, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Σύμφωνα με το ESA 2010, τον Δεκέμβριο του 2014 οι εταιρίες συμμετοχών των μη χρηματοπιστωτικών ομίλων αναταξινομήθηκαν από τον τομέα των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων.

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Περιλαμβάνονται τα μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που εξυπηρετούν νοικοκυριά. 3) Συνολικό ετήσιο πραγματικό ποσοστό επιβάρυνσης (ΣΕΠΠΕ).



2.6 Εκδόσεις χρεογράφων κατοίκων της ζώνης του ευρώ, κατά τομέα εκδότη και αρχική διάρκεια(δισεκ. ευρώ, συναλλαγές στη διάρκεια του μηνός και υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου, ονομαστική αξία)

2.7 Ρυθμοί μεταβολής και υπόλοιπα χρεογράφων και εισηγμένων μετοχών (δισεκ. ευρώ, ποσοστιαίες μεταβολές)

Υπόλοιπα Ακαθάριστες εκδόσεις1)

Σύνολο ΝΧΙ (συμπερι-λαμβανο-μένου του

Ευρω-συστή-ματος)

Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Γενική κυβέρνηση Σύνολο ΝΧΙ (συμπερι-λαμβανο-μένου του

Ευρω-συστή-ματος)

Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Γενική κυβέρνησηΧρηματοπιστωτικές

επιχειρήσεις πλην ΝΧΙΜη

χρημα-τοπιστω-

τικές επιχει-ρήσεις

Κεντρ. κυβέρ-

νηση

Λοιπή γενική κυβέρ-

νηση

Χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ

Μη χρημα-

τοπιστω-τικές

επιχει-ρήσεις

Κεντρ. κυβέρ-

νηση

Λοιπή γενική κυβέρ-

νησηΧρηματοδο-

τικές εταιρίες ειδικού σκοπού

Χρηματοδο-τικές εταιρίες

ειδικού σκοπού

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14Βραχυπρόθεσμες

2017 1 240 519 155 . 70 438 57 367 167 54 . 37 79 312018 1 217 504 170 . 72 424 47 389 171 66 . 41 76 352019 1 283 550 181 . 84 406 61 415 177 80 . 47 73 382020 Ιαν. 1 368 598 177 . 99 422 73 507 208 84 . 56 100 57

Φεβρ. 1 371 601 178 . 103 415 74 416 173 89 . 47 69 37Μάρτ. 1 368 546 182 . 103 450 86 407 111 86 . 46 103 61Απρ. 1 477 527 185 . 117 537 111 552 150 88 . 65 171 78Μάιος 1 593 521 183 . 129 617 144 544 162 81 . 60 159 81Ιούν. 1 668 535 187 . 119 673 153 505 191 78 . 46 139 50

Μακροπρόθεσμες 2017 15 353 3 560 3 059 . 1 223 6 866 643 247 66 73 . 18 83 72018 15 745 3 688 3 161 . 1 247 7 022 627 228 64 68 . 15 75 62019 16 312 3 818 3 397 . 1 321 7 151 626 247 69 74 . 20 78 72020 Ιαν. 16 400 3 855 3 408 . 1 325 7 188 625 322 118 68 . 16 110 10

Φεβρ. 16 487 3 866 3 408 . 1 338 7 244 630 265 72 60 . 22 101 10Μάρτ. 16 514 3 845 3 422 . 1 335 7 276 636 250 58 67 . 16 91 19Απρ. 16 706 3 942 3 417 . 1 373 7 326 648 459 135 69 . 54 180 20Μάιος 16 875 3 944 3 413 . 1 406 7 449 663 341 58 50 . 50 164 19Ιούν. 17 096 3 967 3 445 . 1 435 7 575 675 414 96 86 . 38 176 19

Πηγή: ΕΚΤ.1) Για λόγους σύγκρισης, τα ετήσια στοιχεία αφορούν τον μέσο όρο ανά μήνα στη διάρκεια του έτους.

Πηγή: ΕΚΤ.

Χρεόγραφα Εισηγμένες μετοχές Σύνολο ΝΧΙ (συμπε-

ριλαμβανο-μένου του

Ευρωσυστή-ματος)

Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Γενική κυβέρνηση Σύνολο ΝΧΙ Χρηματο-πιστωτικές

επιχειρή-σεις πλην

ΝΧΙ

Μη χρημα-τοπιστω-τικές επι-χειρήσεις

Χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ

Μη χρημα-τοπιστω-τικές επι-χειρήσεις

Κεντρική κυβέρνηση

Λοιπή γενική

κυβέρνησηΧρηματοδοτικές εταιρίες ειδικού σκοπού

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11Υπόλοιπο

2017 16 593,1 4 079,8 3 214,5 . 1 293,2 7 304,7 700,9 7 963,3 612,5 1 258,3 6 092,62018 16 962,1 4 192,8 3 331,2 . 1 318,8 7 445,8 673,5 7 033,1 465,0 1 108,9 5 459,22019 17 595,1 4 368,1 3 578,0 . 1 405,3 7 557,2 686,5 8 595,6 546,0 1 410,7 6 638,82020 Ιαν. 17 768,8 4 452,4 3 585,3 . 1 424,0 7 609,8 697,4 8 478,3 525,3 1 391,5 6 561,6

Φεβρ. 17 857,9 4 466,9 3 586,4 . 1 441,8 7 659,1 703,7 7 754,9 488,4 1 238,7 6 027,8Μάρτ. 17 881,8 4 391,5 3 603,8 . 1 438,7 7 725,9 721,9 6 448,6 333,9 975,0 5 139,7Απρ. 18 182,4 4 469,0 3 601,2 . 1 489,9 7 863,6 758,7 6 971,3 343,3 1 081,6 5 546,4Μάιος 18 468,8 4 465,1 3 595,3 . 1 534,9 8 066,2 807,3 7 278,3 362,9 1 115,6 5 799,7Ιούν. 18 763,5 4 501,3 3 632,2 . 1 553,5 8 248,1 828,4 7 515,4 392,0 1 170,8 5 952,6

Ρυθμός μεταβολής 2017 1,3 -0,5 0,1 . 6,0 2,2 0,4 1,0 6,1 2,8 0,22018 1,9 1,7 3,0 . 3,3 1,9 -4,3 0,7 0,3 2,4 0,42019 3,1 3,8 5,0 . 5,6 1,5 1,8 0,0 0,5 0,0 0,02020 Ιαν. 3,1 4,1 4,7 . 5,7 1,4 2,0 0,0 0,5 0,0 0,0

Φεβρ. 3,0 3,6 4,6 . 6,0 1,5 2,4 0,0 0,5 -0,1 0,0Μάρτ. 2,7 1,7 4,2 . 4,2 2,1 3,6 0,0 0,1 0,0 0,0Απρ. 4,4 3,4 4,5 . 6,9 4,2 7,7 0,0 0,1 0,0 0,0Μάιος 5,8 3,1 4,0 . 10,2 6,5 16,3 0,0 0,0 0,1 0,0Ιούν. 7,2 4,3 4,3 . 11,8 8,3 20,1 0,1 -0,2 0,1 0,1



2.8 Σταθμισμένες συναλλαγματικές ισοτιμίες1)

(μέσοι όροι περιόδου, δείκτης: α′ τρ. 1999=100)

2.9 Διμερείς συναλλαγματικές ισοτιμίες(μέσοι όροι περιόδου, μονάδες εθνικού νομίσματος ανά ευρώ)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Για τον ορισμό των ομάδων εμπορικών εταίρων και άλλες πληροφορίες βλ. στις Γενικές Σημειώσεις του Στατιστικού Δελτίου.

ΣΣΙ-19 ΣΣΙ-38Ονομαστική Πραγματική με

βάση τον ΔΤΚΠραγματική με βάση τον ΔΤΠ

Αποπληθωρι-στής πραγματι-

κού ΑΕΠ

Πραγματική με βάση το μονα-

διαίο κόστος εργασίας στη

μεταποίηση

Πραγματική με βάση το μοναδι-αίο κόστος εργα-σίας στο σύνολο

της οικονομίας

Ονομαστική Πραγματική με βάση τον ΔΤΚ

1 2 3 4 5 6 7 82017 97,5 93,5 92,4 89,0 80,3 94,2 112,4 91,92018 100,0 95,7 93,9 90,4 80,6 95,5 117,3 95,12019 98,2 93,3 92,2 88,6 78,8 92,9 115,5 92,42019 γ΄ τρ. 98,5 93,5 92,3 88,8 79,1 93,2 115,6 92,5

δ΄ τρ. 97,7 92,4 91,8 88,2 78,0 92,0 114,9 91,42020 α΄ τρ. 97,5 91,8 91,6 88,0 77,9 92,9 115,2 91,2

β΄ τρ. 98,8 93,2 92,7 . . . 118,1 93,42020 Μάρτ. 99,0 93,1 92,8 - - - 117,8 93,1

Απρ. 98,2 92,7 92,4 - - - 117,5 93,1Μάιος 98,4 92,8 92,1 - - - 117,6 93,0Ιούν. 99,8 94,0 93,6 - - - 119,1 94,1Ιούλ. 100,5 94,6 94,1 - - - 120,3 94,9Αύγ. 101,6 95,0 95,0 - - - 122,4 96,0

Ποσοστιαία μεταβολή έναντι του προηγούμενου μηνός

2020 Αύγ. 1,1 0,5 1,0 - - - 1,7 1,1

Ποσοστιαία μεταβολή έναντι του προηγούμενου έτους

2020 Αύγ. 2,7 1,2 2,6 - - - 5,3 3,2

Πηγή: ΕΚΤ.

Γιουάν Κίνας

Κούνα Κροατίας

Κορώνα Τσεχίας

Κορώνα Δανίας

Φιορίνι Ουγγαρίας

Γιεν Ιαπωνίας

Ζλότυ Πολωνίας

Λίρα Αγγλίας

Λέι Ρουμανίας

Κορώνα Σουηδίας

Φράγκο Ελβετίας

Δολάριο ΗΠΑ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 122017 7,629 7,464 26,326 7,439 309,193 126,711 4,257 0,877 4,5688 9,635 1,112 1,1302018 7,808 7,418 25,647 7,453 318,890 130,396 4,261 0,885 4,6540 10,258 1,155 1,1812019 7,735 7,418 25,670 7,466 325,297 122,006 4,298 0,878 4,7453 10,589 1,112 1,1192019 γ΄ τρ. 7,800 7,394 25,734 7,463 328,099 119,323 4,318 0,902 4,7314 10,662 1,096 1,112

δ΄ τρ. 7,801 7,439 25,577 7,471 331,933 120,323 4,287 0,861 4,7666 10,652 1,096 1,1072020 α΄ τρ. 7,696 7,490 25,631 7,472 339,137 120,097 4,324 0,862 4,7973 10,669 1,067 1,103

β΄ τρ. 7,808 7,578 27,058 7,458 351,582 118,410 4,503 0,887 4,8378 10,651 1,061 1,1012020 Μάρτ. 7,768 7,571 26,575 7,470 345,682 118,897 4,441 0,895 4,8282 10,875 1,059 1,106

Απρ. 7,686 7,593 27,262 7,462 356,688 116,970 4,544 0,875 4,8371 10,884 1,054 1,086Μάιος 7,748 7,575 27,269 7,458 350,762 116,867 4,525 0,887 4,8371 10,597 1,057 1,090Ιούν. 7,973 7,568 26,681 7,455 347,686 121,120 4,445 0,899 4,8392 10,487 1,071 1,125Ιούλ. 8,035 7,530 26,514 7,447 351,163 122,380 4,449 0,905 4,8383 10,354 1,071 1,146Αύγ. 8,195 7,508 26,167 7,446 348,928 125,404 4,400 0,901 4,8376 10,309 1,077 1,183

Ποσοστιαία μεταβολή έναντι του προηγούμενου μηνός

2020 Αύγ. 2,0 -0,3 -1,3 0,0 -0,6 2,5 -1,1 -0,4 0,0 -0,4 0,5 3,2

Ποσοστιαία μεταβολή έναντι του προηγούμενου έτους

2020 Αύγ. 4,3 1,6 1,4 -0,2 6,7 6,1 1,2 -1,6 2,3 -4,0 -1,1 6,3



2.10 Ισοζύγιο πληρωμών της ζώνης του ευρώ, ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών (δισεκ. ευρώ, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα καθαρά χρηματοοικονομικά παράγωγα περιλαμβάνονται στις συνολικές απαιτήσεις.

Σύνολο1) Άμεσες επενδύσεις Επενδύσεις χαρτοφυλακίου

Καθαρά χρημα-τοοικο-νομικά παρά-γωγα

Λοιπές επενδύσεις Συναλ-λαγματικά διαθέσιμα

Υπόμνηση: ακαθάριστο

εξωτερικό χρέος

Απαιτή-σεις

Υποχρε-ώσεις

Καθαρό αποτέ-λεσμα







1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Υπόλοιπα (διεθνής επενδυτική θέση)

2019 β΄ τρ. 26 677,5 27 027,6 -350,1 10 948,6 9 055,7 9 193,8 11 378,6 -75,5 5 839,8 6 593,3 770,8 14 786,3γ΄ τρ. 27 833,8 27 966,7 -132,9 11 345,4 9 372,2 9 646,7 11 849,4 -91,0 6 105,8 6 745,1 827,0 15 131,5δ΄ τρ. 27 565,7 27 645,3 -79,5 11 214,8 9 334,5 9 908,2 11 943,4 -48,4 5 677,6 6 367,4 813,6 14 541,2

2020 α΄ τρ. 27 220,8 27 363,4 -142,6 11 065,8 9 307,4 8 900,1 11 058,9 -71,2 6 459,7 6 997,0 866,3 15 316,9Υπόλοιπα ως ποσοστό του ΑΕΠ

2020 α΄ τρ. 228,7 229,9 -1,2 93,0 78,2 74,8 92,9 -0,6 54,3 58,8 7,3 128,7Συναλλαγές

2019 γ΄ τρ. 492,1 382,6 109,5 180,8 150,9 149,2 191,5 4,2 157,8 40,2 0,1 -δ΄ τρ. -295,7 -375,7 80,0 -82,4 -49,4 145,0 0,9 -5,5 -350,3 -327,2 -2,5 -

2020 α΄ τρ. 587,7 563,6 24,1 -41,7 -62,3 -144,9 50,6 42,2 728,6 575,3 3,4 -β΄ τρ. 199,3 149,5 49,8 115,5 158,5 364,6 195,9 28,9 -312,9 -204,9 3,3 -

2020 Ιαν. 415,9 425,4 -9,6 7,2 -8,0 61,7 114,9 16,4 329,5 318,5 1,0 -Φεβρ. 188,4 162,3 26,2 15,2 -4,2 9,4 40,6 16,9 148,1 125,8 -1,1 -Μάρτ. -16,5 -24,1 7,6 -64,1 -50,1 -216,0 -104,9 8,9 251,1 131,0 3,6 -Απρ. 111,8 118,3 -6,5 -6,1 6,6 161,4 10,2 4,0 -49,1 101,5 1,7 -Μάιος 152,1 144,0 8,1 131,8 151,4 99,1 70,8 3,5 -83,9 -78,2 1,7 -Ιούν. -64,6 -112,8 48,2 -10,3 0,5 104,1 114,9 21,5 -179,9 -228,3 -0,1 -

Σωρευτικές συναλλαγές 12μήνου2020 Ιούν. 983,5 720,0 263,4 172,2 197,8 513,9 438,8 69,8 223,2 83,4 4,3 -

Σωρευτικές συναλλαγές 12μήνου ως ποσοστό του ΑΕΠ2020 Ιούν. 8,5 6,2 2,3 1,5 1,7 4,5 3,8 0,6 1,9 0,7 0,0 -



3.1 ΑΕΠ και συνιστώσες της δαπάνης(τριμηνιαία στοιχεία με εποχική διόρθωση, ετήσια στοιχεία χωρίς εποχική διόρθωση)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Οι εξαγωγές/εισαγωγές καλύπτουν αγαθά και υπηρεσίες και συμπεριλαμβάνουν τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ.2) Συμπεριλαμβάνεται η κτήση μείον διάθεση τιμαλφών.

ΑΕΠΣύνολο Εγχώρια ζήτηση Εξωτερικό ισοζύγιο1)

Σύνολο Ιδιωτική κατανά-

λωση

Δημόσια κατανά-

λωση

Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου Μεταβολές αποθεμά-

των2)

Σύνολο Εξαγω-γές1)

Εισαγω-γές1)

Σύνολο κατασκευών

Σύνολο μη-χανημάτων

Προϊόντα διανοητικής ιδιοκτησίας

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Τρέχουσες τιμές (δισεκ. ευρώ)

2017 11 221,4 10 733,1 6 043,2 2 301,2 2 313,8 1 100,8 716,5 490,0 75,0 488,2 5 300,8 4 812,62018 11 583,7 11 110,1 6 221,8 2 368,4 2 430,7 1 176,4 748,9 498,7 89,2 473,6 5 569,2 5 095,72019 11 934,2 11 488,8 6 378,4 2 452,8 2 626,2 1 258,1 775,8 585,0 31,3 445,4 5 751,7 5 306,32019 γ΄ τρ. 2 994,8 2 861,2 1 600,6 616,5 641,1 316,5 194,8 128,0 3,1 133,6 1 446,9 1 313,3

δ΄ τρ. 3 014,2 2 905,2 1 607,2 620,8 678,9 317,4 193,9 165,8 -1,7 109,0 1 449,6 1 340,62020 α΄ τρ. 2 918,0 2 819,2 1 539,5 624,4 649,4 312,0 175,1 160,4 5,9 98,8 1 387,1 1 288,3

β΄ τρ. 2 598,7 2 515,9 1 348,9 621,8 542,4 273,7 141,0 125,8 2,9 82,8 1 108,5 1 025,7ως ποσοστό του ΑΕΠ

2019 100,0 96,3 53,4 20,6 22,0 10,5 6,5 4,9 0,3 3,7 - -Αλυσωτοί όγκοι (τιμές προηγούμενου έτους)

τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές2019 γ΄ τρ. 0,3 -1,0 0,4 0,6 -5,1 0,7 -0,6 -21,3 - - 0,6 -2,3

δ΄ τρ. 0,1 1,1 0,1 0,3 5,7 -0,3 -0,5 29,6 - - 0,0 2,22020 α΄ τρ. -3,7 -3,4 -4,5 -0,7 -5,2 -2,3 -10,0 -4,9 - - -3,9 -3,2

β΄ τρ. -11,8 -11,2 -12,4 -2,6 -17,0 -12,5 -19,6 -23,1 - - -18,8 -18,0ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές

2017 2,6 2,3 1,8 1,1 3,8 3,4 5,2 2,6 - - 5,5 5,12018 1,8 1,8 1,5 1,1 3,1 3,5 3,8 1,0 - - 3,6 3,62019 1,3 1,9 1,3 1,8 5,7 3,4 2,2 16,3 - - 2,5 4,02019 γ΄ τρ. 1,4 1,4 1,5 2,1 3,3 3,4 1,7 5,4 - - 2,8 2,9

δ΄ τρ. 1,0 1,4 1,2 1,9 5,0 2,0 0,6 17,1 - - 1,8 2,72020 α΄ τρ. -3,2 -1,7 -3,8 0,6 1,2 -2,3 -10,4 27,7 - - -3,1 0,2

β΄ τρ. -14,7 -14,1 -15,9 -2,5 -21,1 -14,2 -28,5 -25,5 - - -21,5 -20,7συμβολές στις τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές του ΑΕΠ, ποσοστιαίες μονάδες

2019 γ΄ τρ. 0,3 -1,0 0,2 0,1 -1,1 0,1 0,0 -1,2 -0,2 1,3 - -δ΄ τρ. 0,1 1,0 0,1 0,1 1,2 0,0 0,0 1,3 -0,3 -1,0 - -

2020 α΄ τρ. -3,7 -3,3 -2,4 -0,1 -1,2 -0,2 -0,6 -0,3 0,5 -0,5 - -β΄ τρ. -11,8 -10,8 -6,6 -0,6 -3,8 -1,3 -1,2 -1,3 0,1 -0,9 - -

συμβολές στις ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές του ΑΕΠ, ποσοστιαίες μονάδες2017 2,6 2,2 1,0 0,2 0,8 0,3 0,3 0,1 0,3 0,4 - -2018 1,8 1,7 0,8 0,2 0,6 0,3 0,2 0,0 0,0 0,2 - -2019 1,3 1,8 0,7 0,4 1,2 0,3 0,1 0,7 -0,5 -0,5 - -2019 γ΄ τρ. 1,4 1,3 0,8 0,4 0,7 0,3 0,1 0,2 -0,6 0,1 - -

δ΄ τρ. 1,0 1,4 0,7 0,4 1,1 0,2 0,0 0,8 -0,8 -0,4 - -2020 α΄ τρ. -3,2 -1,6 -2,0 0,1 0,3 -0,2 -0,7 1,2 0,0 -1,6 - -

β΄ τρ. -14,7 -13,7 -8,5 -0,5 -4,8 -1,5 -1,9 -1,4 0,1 -1,0 - -



3.2 Προστιθέμενη αξία κατά οικονομική δραστηριότητα(τριμηνιαία στοιχεία με εποχική διόρθωση, ετήσια στοιχεία χωρίς εποχική διόρθωση)

Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (βασικές τιμές) Φόροι μείον

επιδο-τήσεις προϊό-

ντων

Σύνολο Γεωργία, δασοκο-

μία και αλιεία

Μεταποίηση, ενέργεια και επιχειρήσεις κοινής ωφέ-

λειας

Κατα-σκευές

Εμπόριο, μεταφορές, υπηρεσίες

παροχής καταλύματος και εστίασης

Ενημέ-ρωση και επικοινω-

νία

Χρηματο-πιστωτικές και ασφα-

λιστικές δραστηρι-

ότητες

Δρα-στηρι-ότητες

σχετικές με

ακίνητη περιου-

σία

Επαγγελ-ματικές,

επιχειρη-ματικές και

υποστη-ρικτικές

υπηρεσίες

Δημόσια δι-οίκηση, παι-

δεία, υγεία και κοινωνική

εργασία

Τέχνες, ψυχαγω-

γία και λοιπές

υπηρεσίες

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Τρέχουσες τιμές (δισεκ. ευρώ)

2017 10 060,3 176,1 2 003,9 501,7 1 909,5 470,0 464,6 1 135,8 1 147,9 1 899,8 350,9 1 161,12018 10 380,0 175,2 2 050,4 532,0 1 967,9 498,1 471,5 1 170,1 1 201,5 1 957,4 355,8 1 203,72019 10 692,5 178,4 2 061,7 574,7 2 030,4 526,7 479,7 1 208,1 1 246,9 2 020,1 365,8 1 241,72019 γ΄ τρ. 2 683,1 44,7 516,1 144,9 509,6 132,7 120,5 302,7 313,1 506,8 91,9 311,7

δ΄ τρ. 2 701,1 45,1 518,3 146,4 511,8 134,0 120,9 306,1 314,9 511,3 92,4 313,12020 α΄ τρ. 2 624,9 45,0 497,7 143,1 480,2 132,1 121,4 304,3 304,0 510,6 86,5 293,1

β΄ τρ. 2 343,2 44,7 429,0 126,5 382,0 126,5 117,3 299,6 256,5 493,3 67,6 255,5ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας

2019 100,0 1,7 19,3 5,4 19,0 4,9 4,5 11,3 11,7 18,9 3,4 -Αλυσωτοί όγκοι (τιμές προηγούμενου έτους)

τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές2019 γ΄ τρ. 0,3 0,2 0,1 0,5 0,3 0,3 0,5 0,3 0,2 0,2 0,5 0,7

δ΄ τρ. 0,0 0,8 -0,7 0,0 0,0 0,4 0,2 0,5 0,2 0,3 -0,3 0,22020 α΄ τρ. -3,4 -1,4 -4,1 -3,1 -6,4 -1,3 -0,7 -0,8 -3,6 -2,1 -6,8 -6,4

β΄ τρ. -11,9 -2,4 -14,3 -12,8 -20,8 -4,4 -1,8 -2,2 -16,3 -7,2 -22,0 -11,0ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές

2017 2,6 0,4 3,4 2,6 2,8 6,4 1,3 0,9 5,1 1,1 1,7 2,42018 1,9 -0,5 1,6 2,8 2,1 6,0 0,8 1,3 3,2 1,0 0,7 1,42019 1,2 0,2 -1,0 3,1 1,8 4,3 2,1 1,4 1,6 1,1 1,8 1,62019 γ΄ τρ. 1,3 0,6 -0,8 3,2 1,9 4,5 2,3 1,4 1,8 1,2 2,3 2,0

δ΄ τρ. 0,9 0,5 -1,4 1,6 1,5 4,0 2,3 1,6 0,8 1,1 1,5 1,82020 α΄ τρ. -3,0 -0,8 -5,1 -2,8 -6,1 1,6 0,9 0,3 -3,0 -1,4 -6,2 -5,4

β΄ τρ. -14,6 -2,7 -18,3 -15,1 -25,6 -5,0 -1,8 -2,2 -19,1 -8,6 -27,1 -16,0συμβολές στις τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές της προστιθέμενης αξίας, ποσοστιαίες μονάδες

2019 γ΄ τρ. 0,3 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 -δ΄ τρ. 0,0 0,0 -0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,1 0,0 -

2020 α΄ τρ. -3,4 0,0 -0,8 -0,2 -1,2 -0,1 0,0 -0,1 -0,4 -0,4 -0,2 -β΄ τρ. -11,9 0,0 -2,7 -0,7 -3,8 -0,2 -0,1 -0,3 -1,9 -1,4 -0,7 -

συμβολές στις ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές της προστιθέμενης αξίας, ποσοστιαίες μονάδες2017 2,6 0,0 0,7 0,1 0,5 0,3 0,1 0,1 0,6 0,2 0,1 -2018 1,9 0,0 0,3 0,1 0,4 0,3 0,0 0,1 0,4 0,2 0,0 -2019 1,2 0,0 -0,2 0,2 0,3 0,2 0,1 0,2 0,2 0,2 0,1 -2019 γ΄ τρ. 1,3 0,0 -0,2 0,2 0,4 0,2 0,1 0,2 0,2 0,2 0,1 -

δ΄ τρ. 0,9 0,0 -0,3 0,1 0,3 0,2 0,1 0,2 0,1 0,2 0,1 -2020 α΄ τρ. -3,0 0,0 -1,0 -0,2 -1,2 0,1 0,0 0,0 -0,4 -0,3 -0,2 -

β΄ τρ. -14,6 0,0 -3,5 -0,8 -4,9 -0,2 -0,1 -0,2 -2,2 -1,6 -0,9 -

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.



3.3 Απασχόληση1)

(τριμηνιαία στοιχεία με εποχική διόρθωση, ετήσια στοιχεία χωρίς εποχική διόρθωση)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία για την απασχόληση βασίζονται στο ESA 2010.

Σύνο-λο

Κατά εργασιακό καθεστώς

Κατά οικονομική δραστηριότητα

Μισθω-τοί

Αυτοαπα-σχολού-

μενοι

Γεωργία, δασοκομία

και αλιεία

Μετα-ποίηση, ενέργεια και επι-

χειρήσεις κοινής

ωφέλειας


Εμπόριο, μεταφο-

ρές, υπη-ρεσίες

παροχής καταλύ-

ματος και εστίασης

Ενημέ-ρωση και επικοινω-

νία

Χρηματο-πιστωτικές και ασφα-

λιστικές δραστηρι-

ότητες

Δραστη-ριότητες

σχετι-κές με

ακίνητη περιου-

σία

Επαγγελ-ματικές,



υπηρεσίες

Δημόσια δι-οίκηση, παι-

δεία, υγεία και κοινωνική

εργασία

Τέχνες, ψυχα-γωγία

και λοιπές υπηρε-

σίες

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13Αριθμός απασχολουμένων

ως ποσοστό του συνολικού αριθμού απασχολουμένων2017 100,0 85,6 14,4 3,2 14,6 6,0 24,9 2,8 2,5 1,0 13,8 24,3 6,92018 100,0 85,8 14,2 3,1 14,6 6,0 24,9 2,9 2,4 1,0 14,0 24,2 6,82019 100,0 86,0 14,0 3,0 14,6 6,1 24,9 2,9 2,4 1,0 14,0 24,3 6,8

ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές2017 1,6 2,0 -0,6 -0,5 1,1 1,5 1,8 3,4 -1,5 1,8 3,7 1,1 1,12018 1,5 1,8 -0,1 -0,4 1,5 2,4 1,4 3,6 -1,0 1,8 2,8 1,2 0,42019 1,2 1,5 -0,1 -1,8 0,8 2,4 1,3 3,7 -0,4 1,1 1,4 1,5 0,72019 γ΄ τρ. 1,2 1,4 -0,4 -1,9 0,7 2,1 1,1 3,5 -0,3 0,7 1,3 1,5 0,9

δ΄ τρ. 1,1 1,3 -0,6 -1,7 0,3 1,6 1,3 2,8 0,2 0,0 1,2 1,4 0,92020 α΄ τρ. 0,4 0,7 -1,3 -3,6 -0,3 1,5 0,3 2,4 0,0 -0,4 0,3 1,3 -0,2

β΄ τρ. -2,9 -3,0 -2,3 -4,7 -2,2 -0,8 -5,9 -0,1 -1,8 -2,1 -4,0 0,3 -5,5Πραγματικές ώρες εργασίας

ως ποσοστό των συνολικών ωρών εργασίας2017 100,0 80,7 19,3 4,3 15,1 6,7 25,8 3,0 2,5 1,0 13,6 21,8 6,22018 100,0 81,0 19,0 4,2 15,0 6,8 25,7 3,0 2,5 1,0 13,8 21,8 6,22019 100,0 81,3 18,7 4,1 14,9 6,8 25,7 3,1 2,4 1,0 13,8 21,9 6,1

ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές2017 1,1 1,6 -1,0 -1,0 0,7 1,3 1,2 3,2 -2,0 1,5 3,5 0,5 0,52018 1,4 1,8 -0,2 0,4 1,2 2,8 1,1 3,3 -1,1 2,5 2,8 1,3 0,42019 1,1 1,4 -0,4 -1,4 0,4 2,0 1,0 2,8 -0,1 1,0 1,3 1,8 0,72019 γ΄ τρ. 1,0 1,4 -0,8 -1,8 0,4 1,5 0,8 2,7 0,2 1,2 1,1 2,0 0,8

δ΄ τρ. 0,8 1,2 -0,6 -0,9 -0,4 0,6 1,0 2,0 0,3 0,9 1,1 1,6 1,12020 α΄ τρ. -3,7 -2,8 -7,5 -4,0 -4,2 -4,3 -5,8 0,5 -2,5 -5,1 -2,4 -0,9 -8,0

β΄ τρ. -16,2 -15,1 -21,0 -7,3 -15,8 -17,7 -27,1 -5,2 -4,9 -11,1 -16,5 -5,4 -24,4Πραγματικές ώρες εργασίας ανά απασχολούμενο

ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές2017 -0,5 -0,3 -0,4 -0,5 -0,4 -0,2 -0,6 -0,2 -0,6 -0,3 -0,2 -0,7 -0,62018 -0,1 0,0 -0,1 0,8 -0,3 0,4 -0,3 -0,3 -0,2 0,7 0,0 0,0 0,02019 -0,1 0,0 -0,2 0,4 -0,5 -0,3 -0,3 -0,9 0,3 -0,2 -0,1 0,3 0,02019 γ΄ τρ. -0,1 0,0 -0,4 0,1 -0,3 -0,6 -0,3 -0,8 0,4 0,5 -0,2 0,4 0,0

δ΄ τρ. -0,2 -0,2 0,0 0,8 -0,7 -1,0 -0,3 -0,8 0,1 1,0 -0,1 0,2 0,22020 α΄ τρ. -4,1 -3,5 -6,3 -0,4 -3,9 -5,7 -6,1 -1,9 -2,4 -4,7 -2,7 -2,1 -7,8

β΄ τρ. -13,7 -12,5 -19,1 -2,7 -14,0 -17,0 -22,5 -5,1 -3,1 -9,2 -13,0 -5,7 -20,0



3.4 Εργατικό δυναμικό, ανεργία και κενές θέσεις εργασίας(με εποχική διόρθωση, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Εργατικό δυναμι-κό, εκα-

τομμύρια άτομα

Υποαπα-σχόληση,

% του εργατικού δυναμικού

Ανεργία1) Ποσοστό κενών

θέσεων εργασίας3)

Σύνολο Μακρο-πρόθεσμη

ανεργία, % του

εργατικού δυναμι-

κού2)

Κατά ηλικία Κατά φύλοΕκατομ-

μύριαάτομα

% του εργα-τικού

δυναμι-κού

Ενήλικες Νέοι Άνδρες Γυναίκες

Εκατομ-μύρια άτομα


δυναμι-κού



δυναμι-κού



δυναμι-κού



δυναμι-κού

% των συ-νολικών θέσεων

εργασίας

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14% του συνόλου

το 2019100,0 81,8 18,3 51,3 48,7

2017 161,860 4,1 14,585 9,0 4,4 11,946 8,1 2,640 18,6 7,556 8,7 7,029 9,4 1,92018 162,485 3,7 13,211 8,1 3,8 10,823 7,3 2,388 16,8 6,809 7,8 6,402 8,5 2,12019 163,297 3,5 12,268 7,5 3,3 10,030 6,7 2,238 15,6 6,291 7,2 5,977 7,9 2,32019 γ΄ τρ. 163,039 3,5 12,171 7,5 3,2 9,942 6,7 2,229 15,5 6,282 7,2 5,890 7,8 2,2

δ΄ τρ. 163,675 3,4 12,010 7,3 3,2 9,787 6,6 2,222 15,5 6,130 7,0 5,880 7,7 2,22020 α΄ τρ. 162,865 3,4 11,846 7,3 . 9,609 6,5 2,237 15,6 6,021 6,9 5,826 7,7 1,9

β΄ τρ. . . 12,167 7,5 . 9,902 6,7 2,265 16,8 6,327 7,3 5,840 7,8 .2020 Φεβρ. - - 11,955 7,3 - 9,753 6,5 2,202 15,3 6,059 6,9 5,896 7,7 -

Μάρτ. - - 11,835 7,2 - 9,669 6,5 2,166 15,4 6,050 6,9 5,784 7,6 -Απρ. - - 11,942 7,4 - 9,693 6,5 2,249 16,4 6,230 7,2 5,712 7,6 -Μάιος - - 12,110 7,5 - 9,874 6,7 2,236 16,7 6,286 7,3 5,824 7,8 -Ιούν. - - 12,449 7,7 - 10,140 6,9 2,309 17,2 6,465 7,5 5,984 8,0 -Ιούλ. - - 12,793 7,9 - 10,455 7,1 2,338 17,3 6,601 7,6 6,192 8,3 -

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Όπου δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμη τριμηνιαία και ετήσια στοιχεία από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, αυτά υπολογίζονται ως απλοί μέσοι όροι των μηνιαίων στοιχείων.2) Χωρίς εποχική διόρθωση.3) Το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας ισούται με το πηλίκο του αριθμού των κενών θέσεων εργασίας προς τον συνολικό αριθμό θέσεων εργασίας (άθροισμα κατειλημμένων και κενών), εκφραζόμενο ως ποσοστό.

3.5 Βραχυχρόνιοι δείκτες επιχειρηματικής δραστηριότητας

Βιομηχανική παραγωγή Παραγω-γή τομέα

κατα-σκευών

Δείκτης ΕΚΤ για τις νέες βιομη-

χανικές παραγ-

γελίες

Λιανικές πωλήσεις Νέες κυκλοφορίες

Ι.Χ. επιβατικών

αυτοκινήτων

Σύνολο (εκτός των κατασκευών)

Βασικές ομάδες αγαθών Σύνολο Είδη διατρο-φής-

ποτά-καπνός

Προϊόντα πλην

ειδών δια-τροφής

Καύσι-μα

Μεταποίηση Ενδιά-μεσα

αγαθά

Κεφα-λαιακά αγαθά

Καταναλω-τικά αγαθά

Ενέρ-γεια

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13% του συνόλου

το 2015100,0 88,7 32,1 34,5 21,8 11,6 100,0 100,0 100,0 40,4 52,5 7,1 100,0

ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές2017 3,0 3,2 3,4 3,9 1,4 1,1 3,1 7,9 2,5 1,6 3,5 0,8 5,62018 0,7 0,9 0,6 1,1 1,4 -1,5 1,7 2,7 1,6 1,3 1,9 0,6 0,92019 -1,3 -1,3 -2,4 -1,8 1,5 -1,9 2,0 -4,3 2,3 0,9 3,6 0,8 1,82019 γ΄ τρ. -1,6 -1,5 -3,2 -1,1 0,4 -1,9 1,2 -4,7 2,7 0,9 4,2 1,3 0,6

δ΄ τρ. -2,0 -2,1 -3,8 -2,8 2,0 -2,5 0,0 -5,8 2,0 0,6 3,5 -0,7 12,52020 α΄ τρ. -6,1 -6,1 -5,4 -10,2 -0,7 -5,6 -3,6 -6,5 -1,3 4,8 -4,7 -10,1 -27,3

β΄ τρ. -20,3 -21,5 -19,7 -28,2 -13,6 -10,5 -13,6 -26,6 -6,8 3,0 -11,3 -29,4 -50,82020 Φεβρ. -2,1 -1,9 -0,8 -4,3 1,0 -3,0 -0,1 -1,4 2,6 4,0 2,2 -2,0 -6,3

Μάρτ. -13,5 -14,3 -12,6 -22,6 -3,8 -6,3 -16,4 -16,6 -8,1 9,1 -18,7 -27,2 -60,3Απρ. -28,6 -30,2 -26,7 -41,1 -18,6 -13,3 -31,0 -37,2 -19,3 2,1 -32,2 -47,8 -79,6Μάιος -20,4 -21,6 -19,6 -28,0 -14,7 -10,3 -10,5 -28,4 -2,6 5,9 -5,9 -27,0 -48,6Ιούν. -12,3 -12,9 -13,1 -15,9 -7,7 -7,6 -5,9 -13,9 1,3 1,1 3,7 -14,2 -27,9Ιούλ. . . . . . . . . 0,4 1,5 0,5 -10,8 .

μηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές (ε.δ.)2020 Φεβρ. -0,1 0,0 0,8 -2,2 0,4 0,2 -0,8 -1,3 0,7 2,5 -0,3 -1,4 1,3

Μάρτ. -11,8 -12,8 -11,7 -18,0 -5,7 -3,3 -15,0 -14,7 -10,4 5,3 -20,0 -26,3 -57,4Απρ. -18,0 -19,5 -16,8 -26,3 -13,1 -5,9 -18,2 -24,2 -12,0 -5,8 -16,6 -28,6 -45,7Μάιος 12,3 13,4 9,7 26,0 6,1 3,0 29,4 11,9 20,6 2,8 38,6 38,2 139,9Ιούν. 9,1 10,0 6,7 14,2 5,6 2,6 4,0 20,1 5,3 -3,2 11,8 19,3 41,0Ιούλ. . . . . . . . . -1,3 0,0 -2,9 4,3 .

Πηγές: Eurostat, υπολογισμοί της ΕΚΤ, πειραματικά στατιστικά στοιχεία της ΕΚΤ (στήλη 8) και European Automobile Manufacturers Association (στήλη 13).



3.6 Έρευνες γνώμης(με εποχική διόρθωση)

3.7 Συνοπτικοί λογαριασμοί νοικοκυριών και μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων(τρέχουσες τιμές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, χωρίς εποχική διόρθωση)

Έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε επιχειρήσεις και καταναλωτές (διαφορά ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Έρευνες Υπευθύνων Προμηθειών (δείκτες διάχυσης)

Δείκτης οικονο-

μικού κλίματος (μακρο-χρόνιος

μέσος όρος=

100)

Μεταποιητική βιομηχανία

Δείκτης εμπιστοσύ-νης κατανα-

λωτών

Δείκτης εμπιστο-

σύνης στις κατασκευές


σύνης στο

λιανικό εμπόριο

Κλάδοι υπηρεσιών Δείκτης Υπευ-θύνων

Προμηθει-ών (PMI)

για τη μεταποίηση

Μεταποι-ητική πα-

ραγωγή

Επιχει-ρηματική δραστη-ριότητα

για τις υπηρεσίες

Σύνθετος δείκτης

παραγω-γής


σύνης στη βιομηχανία

Βαθμός χρησιμο-ποίησης

παρα-γωγικού

δυναμικού (%)


σύνης στις υπηρεσίες

Βαθμός χρησιμο-ποίησης

παρα-γωγικού

δυναμικού (%)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121999-2015 98,7 -5,2 80,6 -11,7 -15,4 -8,6 7,3 - 51,2 52,5 53,0 52,82017 110,4 5,7 83,1 -5,4 -3,0 2,3 14,7 89,9 57,4 58,5 55,6 56,42018 111,5 6,7 83,7 -4,9 7,0 1,3 15,2 90,4 54,9 54,7 54,5 54,62019 103,1 -5,1 81,9 -7,1 6,4 -0,4 10,7 90,5 47,4 47,8 52,7 51,32019 γ΄ τρ. 102,0 -7,1 81,4 -6,8 5,1 0,0 9,7 90,4 46,4 47,0 52,8 51,2

δ΄ τρ. 100,6 -9,2 80,9 -7,7 4,9 -0,1 9,8 90,2 46,4 46,7 52,3 50,72020 α΄ τρ. 100,0 -8,1 74,6 -8,8 3,4 -3,0 6,6 88,0 47,2 45,1 43,9 44,2

β΄ τρ. 69,4 -27,2 70,2 -18,5 -14,9 -26,4 -39,2 85,6 40,1 34,2 30,3 31,32020 Μάρτ. 94,1 -11,2 - -11,6 -1,0 -8,6 -2,3 - 44,5 38,5 26,4 29,7

Απρ. 64,9 -32,5 68,3 -22,0 -16,1 -30,1 -38,6 85,7 33,4 18,1 12,0 13,6Μάιος 67,5 -27,5 - -18,8 -17,5 -29,8 -43,6 - 39,4 35,6 30,5 31,9Ιούν. 75,8 -21,6 - -14,7 -11,3 -19,4 -35,5 - 47,4 48,9 48,3 48,5Ιούλ. 82,4 -16,2 72,1 -15,0 -11,4 -15,1 -26,2 85,6 51,8 55,3 54,7 54,9Αύγ. 87,7 -12,7 - -14,7 -11,8 -10,5 -17,2 - 51,7 55,6 50,5 51,9

Πηγές: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση ECFIN) (στήλες 1-8) και Markit (στήλες 9-12).

Πηγές: ΕΚΤ και Eurostat.1) Με βάση τα σωρευτικά αθροίσματα τεσσάρων τριμήνων της αποταμίευσης, του χρέους και του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος (προσαρμοσμένα για τη μεταβολή των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων).2) Χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία (μείον αντίστοιχες υποχρεώσεις) και μη χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία. Τα μη χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία αποτελούνται κυρίως από τον οικιστικό πλούτο (κατοικίες και οικόπεδα). Περιλαμβάνουν επίσης μη χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία επιχειρήσεων χωρίς νομική προσωπικότητα που ταξινομούνται εντός του τομέα των νοικοκυριών.3) Το μερίδιο κέρδους χρησιμοποιεί το καθαρό επιχειρηματικό εισόδημα, που ισοδυναμεί περίπου με τα τρέχοντα κέρδη στην επιχειρηματική λογιστική.4) Ενοποιημένα υπόλοιπα δανείων και χρεογράφων.

Νοικοκυριά Μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσειςΠοσοστό

ακαθά-ριστης

αποταμί-ευσης

Λόγος χρέ-ους

Πραγματικό ακαθάριστο

διαθέσιμο εισόδημα

Χρηματοοι-κονομικές

επενδύσεις

Ακαθάριστες μη χρηματο-οικονομικές επενδύσεις

Κα-θαρή

θέση2)

Οικι-στικός πλού-

τος

Μερίδιο κέρ-

δους3)

Πο-σοστό

καθαρής αποτα-

μίευσης

Λόγος χρέους4)

Χρηματοοι-κονομικές

επενδύσεις

Ακαθάριστες μη χρηματο-οικονομικές επενδύσεις

Χρημα-τοδότη-

ση

% προσαρμοσμέ-νου ακαθάριστου

διαθέσιμου εισοδήματος1)

Ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές % καθαρής προ-στιθέμενης αξίας

% του ΑΕΠ

Ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 132017 12,1 93,9 1,5 2,3 5,1 4,7 4,7 34,1 7,3 77,5 4,6 8,7 3,12018 12,5 93,5 1,8 2,0 6,8 2,5 4,5 34,3 6,0 77,5 2,2 6,9 1,52019 13,2 93,8 1,9 2,6 4,8 5,4 3,6 33,6 6,3 77,5 2,2 4,0 1,72019 β΄ τρ. 13,1 93,3 2,4 2,4 4,7 4,0 3,9 33,9 6,1 78,2 1,5 18,6 1,2

γ΄ τρ. 13,3 93,4 2,4 2,5 4,1 4,5 3,6 33,7 6,2 79,0 1,7 -0,8 1,3δ΄ τρ. 13,2 93,8 0,8 2,6 3,1 5,4 3,6 33,6 6,3 77,5 2,2 -6,9 1,7

2020 α΄ τρ. 14,1 93,6 0,6 2,7 -1,7 2,8 4,0 32,6 5,2 79,0 2,1 1,7 1,8



3.8 Ισοζύγιο πληρωμών της ζώνης του ευρώ, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και ισοζύγιο κεφαλαίων(δισεκ. ευρώ, με εποχική διόρθωση, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, συναλλαγές)

Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών Ισοζύγιο κεφαλαίων1)

Σύνολο Αγαθά Υπηρεσίες Πρωτογενές εισόδημα

Δευτερογενές εισόδημα

Εισπράξεις Πληρωμές Έλλειμμα(-)/Πλεόνασμα(+)

Εισπράξεις Πληρωμές Εισπράξεις Πληρωμές Εισπράξεις Πληρωμές Εισπράξεις Πληρωμές Εισπράξεις Πληρωμές

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 132019 γ΄ τρ. 1 089,0 996,1 92,9 604,3 519,6 251,2 222,3 205,2 184,8 28,3 69,4 9,8 7,8

δ΄ τρ. 1 089,2 1 010,5 78,7 609,2 519,7 252,9 247,8 198,0 180,1 29,2 62,9 16,5 18,72020 α΄ τρ. 1 050,0 1 000,7 49,3 585,8 498,2 241,8 257,8 193,2 180,8 29,3 63,8 10,8 10,8

β΄ τρ. 860,7 814,9 45,9 473,3 414,0 194,0 181,4 166,2 151,9 27,3 67,6 10,7 8,72020 Ιαν. 364,0 350,5 13,4 201,6 174,4 84,9 88,9 67,3 61,3 10,2 25,9 2,9 3,3

Φεβρ. 362,6 339,9 22,7 200,8 171,2 84,2 90,0 67,5 60,2 10,1 18,5 3,8 3,3Μάρτ. 323,5 310,3 13,2 183,4 152,6 72,7 78,9 58,5 59,3 8,9 19,5 4,1 4,3Απρ. 275,8 261,8 13,9 144,9 131,4 63,1 58,9 58,2 50,3 9,5 21,3 4,0 3,6Μάιος 283,8 272,5 11,3 157,0 136,4 64,6 60,5 53,8 49,0 8,4 26,6 3,4 2,3Ιούν. 301,2 280,5 20,7 171,4 146,2 66,3 62,0 54,1 52,6 9,4 19,7 3,3 2,8

Σωρευτικές συναλλαγές 12 μηνών2020 Ιούν. 4 089,0 3 822,2 266,8 2 272,5 1 951,5 939,8 909,2 762,5 697,7 114,1 263,7 47,7 46,0

Σωρευτικές συναλλαγές 12 μηνών ως ποσοστό του ΑΕΠ2020 Ιούν. 35,5 33,2 2,3 19,7 16,9 8,2 7,9 6,6 6,1 1,0 2,3 0,4 0,4

1) Το ισοζύγιο κεφαλαίων δεν είναι εποχικά διορθωμένο.

3.9 Εξωτερικό εμπόριο αγαθών της ζώνης του ευρώ1), αξίες και όγκοι κατά ομάδα προϊόντων2)

(με εποχική διόρθωση, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Πηγές: ΕΚΤ και Eurostat.1) Οι διαφορές μεταξύ του ισοζυγίου αγαθών που καταρτίζει η ΕΚΤ (Πίνακας 3.8) και των εμπορικών συναλλαγών επί αγαθών που καταρτίζει η Eurostat (Πίνακας 3.9) οφείλονται κυρίως στους διαφορετικούς ορισμούς.2) Ομάδες προϊόντων σύμφωνα με την ταξινόμηση σε Ευρείες Οικονομικές Κατηγορίες.

Σύνολο (χ.ε.δ.) Εξαγωγές (f.o.b.) Εισαγωγές (c.i.f.)Εξαγω-

γέςΕισαγω-

γέςΣύνολο Υπόμνηση: Σύνολο Υπόμνηση:

Ενδιάμεσα αγαθά



Μεταποίηση Ενδιάμεσα αγαθά



Μεταποίηση Πετρέ-λαιο

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13Αξίες (δισεκ. ευρώ, ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές για τις στήλες 1 και 2)

2019 γ΄ τρ. 3,3 0,5 586,5 279,3 117,9 177,9 489,1 531,7 298,3 88,0 137,3 388,2 60,2δ΄ τρ. 2,2 -2,1 591,9 276,5 125,1 179,0 496,6 525,7 291,3 86,4 138,5 385,2 60,7

2020 α΄ τρ. -1,7 -4,2 577,3 275,1 115,3 175,5 480,4 506,8 283,4 82,3 133,5 369,7 56,7β΄ τρ. -23,5 -21,7 447,9 . . . 369,4 421,3 . . . 317,8 .

2020 Ιαν. 0,2 -0,6 196,8 93,5 39,0 60,1 164,7 177,7 100,1 28,7 46,1 129,0 22,3Φεβρ. 1,2 -1,7 198,2 93,1 41,0 61,0 166,3 172,8 97,1 27,0 46,1 126,8 20,0Μάρτ. -6,0 -10,2 182,3 88,5 35,3 54,4 149,4 156,3 86,3 26,5 41,3 113,9 14,4Απρ. -30,0 -25,4 136,1 69,4 26,3 37,4 109,6 135,1 72,1 24,6 36,0 99,5 7,8Μάιος -29,9 -26,8 147,7 71,7 28,6 44,3 123,3 139,1 71,6 25,2 39,7 106,8 7,8Ιούν. -10,0 -12,3 164,2 . . . 136,5 147,0 . . . 111,5 .

Δείκτες όγκου (2000=100, ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές για τις στήλες 1 και 2)

2019 γ΄ τρ. 1,0 1,5 106,9 109,4 103,4 106,3 106,2 109,9 108,5 111,4 113,2 112,0 96,7δ΄ τρ. 0,0 -1,8 107,2 108,4 108,3 105,8 107,1 107,4 105,5 105,6 112,9 109,9 96,4

2020 α΄ τρ. -4,1 -5,0 103,6 106,7 100,0 102,3 102,3 103,7 103,4 99,7 108,4 104,7 98,9β΄ τρ. . . . . . . . . . . . . .

2019 Δεκ. 2,1 -0,9 106,3 107,7 106,6 104,1 105,6 105,7 104,2 101,1 111,2 107,7 99,22020 Ιαν. -2,8 -3,6 105,5 107,7 101,3 105,2 105,0 107,1 106,2 105,4 111,4 109,3 102,0

Φεβρ. -1,3 -2,1 106,9 108,1 107,3 106,9 106,6 106,8 106,3 100,2 113,4 109,2 101,1Μάρτ. -7,8 -9,1 98,5 104,2 91,3 94,8 95,3 97,3 97,7 93,5 100,4 95,7 93,6Απρ. -30,0 -20,3 74,5 82,4 67,6 67,0 70,4 88,2 88,4 87,9 88,4 84,6 82,9Μάιος -29,5 -21,3 81,1 85,4 75,5 78,9 79,4 91,6 88,7 92,5 97,2 91,6 79,6



4.1 Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή1)

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Τον Μάιο του 2016 η ΕΚΤ ξεκίνησε τη δημοσίευση βελτιωμένων εποχικώς διορθωμένων σειρών ΕνΔΤΚ για τη ζώνη του ευρώ, κατόπιν αναθεώρησης της μεθοδολογίας για την εποχική διόρθωση, όπως περιγράφεται στο Box 1, Economic Bulletin, Issue 3, ECB, 2016 (https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/ecbu/eb201603.en.pdf).3) Εκτίμηση με βάση προκαταρκτικά εθνικά στοιχεία, καθώς και πρώιμες πληροφορίες για τις τιμές της ενέργειας.

Σύνολο Σύνολο (ε.δ., ποσοστιαία μεταβολή έναντι της προηγούμενης περιόδου)2)

Διοικητικά καθοριζόμενες τιμές

Δεί-κτης

2015= 100

Σύνολο Αγαθά Υπηρεσίες Σύνολο Επεξεργα-σμένα είδη διατροφής

Μη επεξερ-γασμένα

είδη διατρο-φής

Βιομηχανι-κά αγαθά

εκτός ενέργειας

Ενέρ-γεια

(χ.ε.δ.)

Υπηρεσίες Σύνολο ΕνΔΤΚ

χωρίς τις διοικητικά

καθοριζόμε-νες τιμές

Διοικητικά καθοριζόμε-

νες τιμέςΣύνολο

πλην ειδών δια-

τροφής και ενέργειας

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13% του συνόλου

το 2019100,0 100,0 70,9 55,5 44,5 100,0 14,5 4,5 26,4 10,1 44,5 87,0 13,0

2017 101,8 1,5 1,0 1,6 1,4 - - - - - - 1,6 1,02018 103,6 1,8 1,0 2,0 1,5 - - - - - - 1,7 2,12019 104,8 1,2 1,0 1,0 1,5 - - - - - - 1,1 1,92019 γ΄ τρ. 105,1 1,0 0,9 0,7 1,3 0,2 0,5 1,7 0,2 -1,5 0,4 0,9 1,6

δ΄ τρ. 105,3 1,0 1,2 0,4 1,7 0,3 0,4 0,0 0,1 0,2 0,4 1,0 1,22020 α΄ τρ. 104,7 1,1 1,1 0,8 1,5 0,1 0,6 1,2 0,1 -1,3 0,1 1,2 0,8

β΄ τρ. 105,5 0,2 0,9 -0,6 1,2 -0,4 0,8 3,6 -0,1 -7,9 0,3 0,2 0,52020 Μάρτ. 105,1 0,7 1,0 0,3 1,3 -0,3 0,3 -0,1 0,0 -3,3 0,0 0,8 0,7

Απρ. 105,4 0,3 0,9 -0,4 1,2 -0,2 0,3 3,7 -0,1 -4,8 0,2 0,3 0,6Μάιος 105,3 0,1 0,9 -0,9 1,3 -0,1 0,2 -0,3 0,0 -1,7 0,1 0,0 0,6Ιούν. 105,7 0,3 0,8 -0,5 1,2 0,2 0,1 -0,2 0,0 1,7 0,1 0,2 0,4Ιούλ. 105,3 0,4 1,2 -0,1 0,9 0,2 -0,4 -1,9 1,5 0,5 -0,2 0,4 0,4Αύγ. 3) 104,9 -0,2 0,4 . 0,7 -0,4 0,1 0,2 -1,6 0,0 0,0 . .

Αγαθά ΥπηρεσίεςΕίδη διατροφής

(συμπεριλαμβάνονται αλκοολούχα ποτά και καπνός)

Βιομηχανικά αγαθά Στέγαση Μετα-φορές

Επικοινωνία Ψυχαγωγία και προσωπικές

υπηρεσίες

Διάφορα

Σύνολο Επεξεργα-σμένα είδη διατροφής

Μη επεξερ-γασμένα είδη

διατροφής

Σύνολο Βιομηχανικά αγαθά εκτός

ενέργειας

Ενέρ-γεια

Ενοίκια

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25% του συνόλου

το 201919,0 14,5 4,5 36,5 26,4 10,1 11,0 6,5 7,2 2,6 15,3 8,4

2017 1,8 1,5 2,4 1,5 0,3 4,9 1,3 1,2 2,1 -1,1 2,1 0,82018 2,2 2,1 2,3 1,9 0,3 6,4 1,2 1,2 1,5 -0,1 2,0 1,42019 1,8 1,9 1,4 0,5 0,3 1,1 1,4 1,3 2,0 -0,7 1,7 1,52019 γ΄ τρ. 1,8 1,9 1,6 0,0 0,3 -0,7 1,5 1,5 2,2 -0,8 1,1 1,5

δ΄ τρ. 1,8 1,9 1,6 -0,3 0,4 -2,1 1,5 1,5 2,4 -0,2 2,0 1,52020 α΄ τρ. 2,2 2,0 2,8 0,0 0,5 -1,0 1,6 1,4 1,7 0,0 1,6 1,5

β΄ τρ. 3,4 2,3 6,7 -2,7 0,2 -10,3 1,4 1,3 1,1 0,1 1,2 1,52020 Μάρτ. 2,4 2,1 3,6 -0,9 0,5 -4,5 1,5 1,4 1,2 0,1 1,4 1,5

Απρ. 3,6 2,3 7,6 -2,4 0,3 -9,7 1,4 1,3 0,7 -0,4 1,3 1,5Μάιος 3,4 2,4 6,7 -3,2 0,2 -11,9 1,4 1,3 1,4 0,3 1,3 1,6Ιούν. 3,2 2,3 6,0 -2,4 0,2 -9,3 1,4 1,3 1,1 0,3 1,2 1,5Ιούλ. 2,0 1,6 3,1 -1,2 1,6 -8,4 1,3 1,2 0,2 -0,6 0,9 1,5Αύγ. 3) 1,7 1,6 2,3 . -0,1 -7,8 . . . . . .



4.2 Βιομηχανία, κατασκευές και τιμές ακινήτων(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

4.3 Τιμές βασικών εμπορευμάτων και αποπληθωριστές του ΑΕΠ(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Πηγές: Eurostat, υπολογισμοί της ΕΚΤ και υπολογισμοί της ΕΚΤ με βάση στοιχεία από τη MSCI και εθνικές πηγές (στήλη 13).1) Μόνο εγχώριες πωλήσεις.2) Τιμές εισροών για οικιστικά ακίνητα.3) Πειραματικά στοιχεία με βάση μη εναρμονισμένες πηγές (βλ. https://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_statistics/governance_and_quality_framework/html/experimental-data.en.html για περισσότερες λεπτομέρειες).

Πηγές: Eurostat, υπολογισμοί της ΕΚΤ και Bloomberg (στήλη 9).1) Οι αποπληθωριστές εξαγωγών και εισαγωγών αφορούν αγαθά και υπηρεσίες και περιλαμβάνουν εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ.2) Με στάθμιση ως προς τις εισαγωγές: Στάθμιση με βάση τη διάρθρωση των εισαγωγών (κατά μέσο όρο) την περίοδο 2009-2011. Με στάθμιση ως προς τη χρήση: Στάθμιση με βάση τη διάρθρωση της εγχώριας ζήτησης (κατά μέσο όρο) την περίοδο 2009-2011.

Τιμές παραγωγού στη βιομηχανία πλην των κατασκευών1) Κατα-σκευές2)

Τιμές οικιστικών ακινήτων3)

Πειραματι-κός δείκτης

τιμών επαγ-γελματικών ακινήτων3)

Σύνολο(δείκτης

2015= 100)

Σύνολο Βιομηχανία πλην των κατασκευών και της ενέργειας Ενέργεια Μετα-

ποίησηΣύνολο Ενδιάμεσα

αγαθάΚεφα-λαιακά αγαθά

Καταναλωτικά αγαθά

Σύνολο Είδη διατροφής-

ποτά-καπνός

Προϊόντα πλην ειδών

διατρο-φής

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13% του συνόλου

(2015)100,0 100,0 77,3 72,1 28,9 20,7 22,5 16,5 5,9 27,9

2017 100,8 3,0 3,0 2,1 3,2 0,9 1,9 2,9 0,2 5,6 2,0 4,4 4,72018 104,0 3,2 2,4 1,5 2,6 1,0 0,4 0,2 0,6 8,1 2,5 4,8 4,12019 104,7 0,7 0,6 0,7 0,1 1,5 1,0 1,1 0,8 -0,1 1,9 4,2 4,62019 β΄ τρ. 104,2 -0,6 0,0 0,5 -0,4 1,5 1,0 1,2 0,8 -4,3 1,1 4,0 4,3

δ΄ τρ. 104,4 -1,2 0,0 0,4 -1,2 1,4 1,7 2,4 0,7 -5,9 1,7 4,3 4,32020 α΄ τρ. 103,8 -1,5 0,0 0,4 -1,4 1,2 2,3 3,4 0,6 -7,3 1,4 4,9 .

β΄ τρ. 100,2 -4,4 -3,0 -0,4 -2,6 1,0 1,1 1,5 0,6 -15,5 . . .2020 Φεβρ. 104,1 -1,3 0,3 0,5 -1,1 1,2 2,3 3,4 0,7 -6,6 - - -

Μάρτ. 102,5 -2,8 -1,4 0,2 -1,9 1,1 2,3 3,5 0,6 -11,1 - - -Απρ. 100,4 -4,5 -3,1 -0,3 -2,6 1,1 1,7 2,5 0,6 -16,5 - - -Μάιος 99,8 -5,0 -3,5 -0,6 -2,9 0,9 1,0 1,3 0,5 -17,2 - - -Ιούν. 100,5 -3,7 -2,3 -0,5 -2,5 1,1 0,7 0,8 0,6 -12,8 - - -Ιούλ. 101,1 -3,3 -2,1 -0,4 -2,0 0,9 0,6 0,5 0,7 -11,6 - - -

Αποπληθωριστές του ΑΕΠ Τιμές πετρελαί-ου (ευρώ/

βαρέλι)

Τιμές μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων (σε ευρώ)

Σύνολο (ε.δ.,

δείκτης 2015=

100)

Σύνολο Εγχώρια ζήτηση Εξα-γωγές1)

Εισα-γωγές1)

Με στάθμιση ως προς τις εισαγωγές2)

Με στάθμιση ως προς τη χρήση2)

Σύνολο Ιδιωτική κατανά-

λωση

Δημόσια κατανά-

λωση

Ακαθάριστες επενδύσεις

πάγιου κεφαλαίου

Σύνολο Τρόφι-μα

Μη διατρο-

φικές πρώτες

ύλες

Σύνολο Τρόφι-μα

Μη δια-τροφικές πρώτες

ύλες

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15% του συνόλου 100,0 45,4 54,6 100,0 50,4 49,62017 102,0 1,1 1,5 1,3 1,6 1,7 1,9 2,8 48,1 5,8 -3,5 16,6 6,7 -1,6 17,82018 103,4 1,4 1,7 1,5 1,8 1,9 1,4 2,2 60,4 -0,7 -5,8 4,3 -0,1 -5,3 5,72019 105,2 1,7 1,5 1,2 1,7 2,2 0,7 0,2 57,2 1,6 3,7 -0,1 2,6 7,5 -2,32019 γ΄ τρ. 105,3 1,8 1,3 1,0 1,7 2,2 0,2 -1,0 55,7 1,8 3,7 0,2 1,7 6,5 -3,1

δ΄ τρ. 106,0 1,8 1,2 1,1 1,6 1,7 0,4 -0,8 56,5 3,7 8,6 -0,6 5,1 13,7 -3,62020 α΄ τρ. 106,6 1,9 1,4 1,2 2,6 2,1 0,0 -1,3 45,9 1,9 7,6 -3,1 1,4 7,5 -4,9

β΄ τρ. 107,6 2,4 1,4 0,7 4,5 1,7 -1,8 -4,4 28,5 -2,6 3,7 -8,1 -4,8 -0,9 -9,22020 Μάρτ. - - - - - - - - 29,7 -3,2 3,9 -9,4 -4,3 1,4 -10,4

Απρ. - - - - - - - - 21,5 -4,5 4,2 -12,1 -7,3 -2,0 -13,0Μάιος - - - - - - - - 28,4 -1,4 5,5 -7,5 -3,5 1,3 -8,7Ιούν. - - - - - - - - 35,5 -1,8 1,3 -4,6 -3,7 -2,0 -5,7Ιούλ. - - - - - - - - 37,3 -2,3 -1,4 -3,2 -5,0 -5,7 -4,2Αύγ. - - - - - - - - 37,4 . . . . . .



4.4 Έρευνες γνώμης σχετικά με τις τιμές(με εποχική διόρθωση)

4.5 Δείκτες κόστους εργασίας(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Πηγές: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων) και Markit.

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Πειραματικά στοιχεία με βάση μη εναρμονισμένες πηγές (βλ. https://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_statistics/governance_and_quality_framework/html/experimental-data.en.html για περισσότερες λεπτομέρειες).

Έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε Επιχειρήσεις και Καταναλωτές (διαφορά ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων)

Έρευνες Υπευθύνων Προμηθειών (δείκτες διάχυσης)

Προσδοκίες για τις τιμές πώλησης (τους επόμενους 3 μήνες) Τάσεις τιμών κατανα-λωτή το προηγούμενο

12μηνο

Τιμές εισροών Τιμές που χρεώνονταιΜεταποίηση Λιανικό εμπόριο Υπηρεσίες Κατασκευές Μεταποίηση Υπηρεσίες Μεταποίηση Υπηρεσίες

1 2 3 4 5 6 7 8 91999-2015 4,3 - - -4,5 32,3 56,7 56,3 - 49,72017 9,3 5,2 7,1 2,8 12,9 64,6 56,3 55,1 51,62018 11,6 7,5 9,5 12,5 20,6 65,4 57,9 56,1 52,72019 4,3 7,2 9,0 7,4 18,3 48,8 57,1 50,4 52,42019 γ΄ τρ. 1,9 6,6 8,4 4,9 17,9 46,4 56,5 48,9 52,0

δ΄ τρ. 1,4 6,9 7,9 5,9 14,7 44,2 56,9 48,6 52,02020 α΄ τρ. 2,0 6,6 7,4 3,9 13,3 45,6 54,7 48,0 49,7

β΄ τρ. -6,8 -3,7 -7,5 -11,7 11,0 44,2 48,1 46,1 43,32020 Μάρτ. -0,3 3,9 2,8 -1,1 10,6 44,2 49,7 47,2 45,3

Απρ. -7,5 -8,0 -9,9 -12,9 5,9 44,6 44,5 45,8 40,2Μάιος -8,6 -3,1 -8,8 -11,3 12,6 43,0 47,7 45,8 43,3Ιούν. -4,4 0,1 -3,9 -10,8 14,5 45,1 52,2 46,6 46,3Ιούλ. -1,1 -0,6 -0,1 -9,9 12,7 47,5 52,5 49,0 47,8Αύγ. -2,1 0,7 -1,2 -7,7 13,9 50,1 53,4 49,4 48,2

Σύνολο (δείκτης

2016=100)

Σύνολο Κατά συνιστώσα Για επιλεγμένες οικονομικές δραστηριότητες

Υπόμνηση: δείκτης συμβατικών αποδοχών1)

Μισθοί και ημερομίσθια

Εργοδοτικές εισφορές

Επιχειρηματική οικονομία

Κυρίως μη επιχειρηματική

οικονομία1 2 3 4 5 6 7

% του συνόλου το 2018

100,0 100,0 75,3 24,7 69,0 31,0

2017 101,8 1,8 1,7 1,8 1,8 1,7 1,52018 104,2 2,4 2,3 2,6 2,5 2,1 2,12019 106,8 2,5 2,6 2,2 2,4 2,6 2,2

2019 γ΄ τρ. 103,4 2,5 2,7 2,3 2,6 2,4 2,6δ΄ τρ. 113,2 2,4 2,3 2,2 2,2 2,6 2,0

2020 α΄ τρ. 103,2 3,4 3,4 3,6 3,1 4,2 1,9β΄ τρ. . . . . . . 1,7



4.6 Μοναδιαίο κόστος εργασίας, αμοιβή εισροών εργασίας και παραγωγικότητα εργασίας(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, τριμηνιαία στοιχεία: με εποχική διόρθωση, ετήσια στοιχεία: χωρίς εποχική διόρθωση)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.

Σύνολο (δείκτης

2015= 100)

Σύνολο Κατά οικονομική δραστηριότηταΓεωργία, δασοκο-

μία και αλιεία

Μεταποίηση, ενέργεια και επιχειρήσεις κοινής ωφέ-

λειας


Εμπόριο, μεταφο-

ρές, ξενο-δοχεία και εστιατόρια

Ενημέρωση και επικοι-

νωνία

Χρηματοπι-στωτικές και

ασφα-λιστικές

υπηρεσίες

Ακίνητα Επαγγελ-ματικές,



υπηρεσίες

Δημόσια διοίκηση, παιδεία,

υγεία και κοινωνική

εργασία

Τέχνες, ψυχαγωγία και λοιπές υπηρεσίες

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Μοναδιαίο κόστος εργασίας

2017 106,3 0,7 0,1 -0,7 0,6 0,6 -0,9 -1,7 4,2 1,3 1,9 1,12018 108,3 1,9 1,5 1,8 1,5 1,4 0,3 0,4 4,7 2,4 2,3 2,62019 110,3 1,9 -0,8 3,4 1,0 1,6 1,1 -0,5 2,5 1,1 2,5 1,72019 γ΄ τρ. 110,6 1,7 -1,8 3,6 0,7 1,5 0,9 -0,9 2,3 0,9 2,4 0,9

δ΄ τρ. 110,9 1,6 -0,2 2,5 1,3 1,4 0,2 -0,6 -0,2 1,5 2,7 1,92020 α΄ τρ. 114,1 4,4 -2,1 4,5 2,5 5,7 2,7 -1,3 1,9 4,7 5,2 6,9

β΄ τρ. 119,6 8,6 -0,6 10,2 7,0 13,3 2,8 -1,0 -3,9 11,2 10,8 21,0Μισθολογική δαπάνη ανά μισθωτό

2017 111,4 1,7 1,1 1,6 1,6 1,5 2,0 1,1 3,3 2,6 1,9 1,72018 113,8 2,2 1,4 1,9 1,8 2,1 2,6 2,2 4,2 2,8 2,0 3,02019 116,0 1,9 1,3 1,5 1,8 2,1 1,7 2,0 2,8 1,3 2,2 2,72019 γ΄ τρ. 116,6 2,0 0,7 2,0 1,7 2,3 1,8 1,7 3,0 1,3 2,1 2,3

δ΄ τρ. 116,7 1,6 2,0 0,8 1,2 1,6 1,3 1,5 1,4 1,1 2,3 2,52020 α΄ τρ. 115,9 0,6 0,8 -0,5 -1,9 -1,0 1,9 -0,4 2,5 1,2 2,4 0,4

β΄ τρ. 110,4 -4,6 1,5 -8,0 -8,4 -10,4 -2,2 -0,9 -4,0 -6,3 1,0 -6,7Παραγωγικότητα εργασίας ανά απασχολούμενο

2017 104,8 1,0 0,9 2,3 1,0 0,9 2,9 2,8 -0,9 1,4 0,0 0,62018 105,1 0,3 -0,1 0,1 0,3 0,7 2,4 1,8 -0,5 0,4 -0,2 0,32019 105,1 0,0 2,0 -1,8 0,7 0,5 0,6 2,4 0,3 0,2 -0,4 1,12019 γ΄ τρ. 105,4 0,3 2,6 -1,5 1,0 0,8 0,9 2,6 0,7 0,5 -0,3 1,4

δ΄ τρ. 105,2 -0,1 2,2 -1,7 -0,1 0,2 1,1 2,1 1,6 -0,4 -0,4 0,62020 α΄ τρ. 101,6 -3,6 2,9 -4,8 -4,2 -6,3 -0,8 1,0 0,7 -3,3 -2,6 -6,1

β΄ τρ. 92,3 -12,2 2,1 -16,5 -14,4 -20,9 -4,9 0,1 -0,1 -15,7 -8,9 -22,9Μισθολογική δαπάνη ανά ώρα εργασίας

2017 113,4 2,1 1,3 1,9 1,7 1,9 2,1 1,8 3,3 2,6 2,5 2,32018 115,9 2,2 0,9 2,0 1,2 2,2 2,8 2,4 3,4 2,8 2,0 2,72019 118,1 1,9 0,8 2,0 2,2 2,2 2,5 1,5 2,8 1,3 1,7 2,82019 γ΄ τρ. 118,2 2,0 0,9 2,4 2,3 2,3 2,5 0,9 2,4 1,3 1,5 2,4

δ΄ τρ. 118,6 1,8 1,3 1,6 2,3 1,8 2,4 1,2 0,7 1,1 2,1 2,52020 α΄ τρ. 121,7 4,2 3,0 3,2 2,9 4,3 3,7 1,8 5,7 3,4 4,5 8,1

β΄ τρ. 128,1 9,0 5,4 6,2 7,4 12,7 4,5 4,4 6,3 6,1 6,5 15,0Ωριαία παραγωγικότητα της εργασίας

2017 107,2 1,5 1,5 2,7 1,2 1,5 3,1 3,4 -0,6 1,6 0,6 1,22018 107,6 0,4 -0,9 0,3 0,0 1,0 2,7 2,0 -1,2 0,4 -0,3 0,32019 107,7 0,2 1,6 -1,4 1,1 0,8 1,5 2,2 0,5 0,3 -0,7 1,02019 γ΄ τρ. 107,6 0,4 2,4 -1,2 1,6 1,1 1,8 2,1 0,2 0,7 -0,8 1,5

δ΄ τρ. 107,6 0,2 1,4 -1,0 0,9 0,5 2,0 2,0 0,6 -0,3 -0,5 0,42020 α΄ τρ. 108,0 0,5 3,3 -0,9 1,6 -0,3 1,1 3,5 5,6 -0,7 -0,5 1,9

β΄ τρ. 109,3 1,7 5,0 -2,9 3,1 2,0 0,2 3,3 10,0 -3,1 -3,4 -3,6



5.1 Νομισματικά μεγέθη1)

(δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής, με εποχική διόρθωση, υπόλοιπα και ρυθμοί μεταβολής στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.

M3M2 M3-M2

M1 M2-M1Νόμισμα

σε κυκλο-φορία

Καταθέ-σεις διάρ-κειας μίας

ημέρας

Καταθέσεις με συμ-

φωνημένη διάρκεια έως

2 έτη

Καταθέσεις υπό προειδο-

ποίηση έως 3 μηνών

Συμ-φωνίες

επαναγο-ράς

Μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς

χρήματος

Χρεόγρα-φα διάρ-

κειας έως 2 ετών

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Υπόλοιπα

2017 1 112,0 6 638,1 7 750,1 1 196,6 2 261,8 3 458,3 11 208,5 74,4 512,0 72,6 659,1 11 867,52018 1 163,3 7 114,7 8 278,1 1 124,9 2 299,0 3 423,9 11 702,0 74,3 524,0 71,5 669,8 12 371,82019 1 220,0 7 724,2 8 944,2 1 069,5 2 363,8 3 433,4 12 377,5 78,5 531,6 7,9 618,0 12 995,62019 γ΄ τρ. 1 204,1 7 605,6 8 809,6 1 110,0 2 354,8 3 464,7 12 274,4 74,5 546,3 19,1 640,0 12 914,4

δ΄ τρ. 1 220,0 7 724,2 8 944,2 1 069,5 2 363,8 3 433,4 12 377,5 78,5 531,6 7,9 618,0 12 995,62020 α΄ τρ. 1 261,8 8 075,3 9 337,1 1 077,5 2 361,4 3 439,0 12 776,1 109,9 533,5 56,5 700,0 13 476,0

β΄ τρ. 1 304,5 8 401,0 9 705,5 1 076,0 2 403,1 3 479,1 13 184,5 96,4 584,6 16,7 697,7 13 882,32020 Φεβρ. 1 236,2 7 826,7 9 062,8 1 065,0 2 359,7 3 424,8 12 487,6 84,9 551,3 26,0 662,2 13 149,8

Μάρτ. 1 261,8 8 075,3 9 337,1 1 077,5 2 361,4 3 439,0 12 776,1 109,9 533,5 56,5 700,0 13 476,0Απρ. 1 276,8 8 229,6 9 506,5 1 071,0 2 376,7 3 447,7 12 954,2 94,9 546,6 37,7 679,3 13 633,4Μάιος 1 296,5 8 334,7 9 631,3 1 095,1 2 389,1 3 484,2 13 115,4 96,6 556,9 26,8 680,2 13 795,6Ιούν. 1 304,5 8 401,0 9 705,5 1 076,0 2 403,1 3 479,1 13 184,5 96,4 584,6 16,7 697,7 13 882,3Ιούλ. (π) 1 311,1 8 473,0 9 784,1 1 082,7 2 409,4 3 492,0 13 276,1 109,5 607,5 10,3 727,3 14 003,4

Συναλλαγές2017 36,0 592,6 628,6 -109,5 34,5 -74,9 553,7 6,5 -10,8 -18,5 -22,7 530,92018 50,3 465,1 515,4 -74,0 45,2 -28,9 486,6 -0,9 12,3 -3,3 8,1 494,72019 56,7 603,1 659,8 -60,0 62,8 2,7 662,5 4,1 -1,8 -57,6 -55,3 607,22019 γ΄ τρ. 15,1 181,2 196,3 -4,6 14,8 10,2 206,5 -0,6 21,1 -18,1 2,5 209,0

δ΄ τρ. 15,9 122,8 138,8 -38,0 8,1 -29,9 108,8 4,5 -16,0 -9,5 -21,1 87,82020 α΄ τρ. 41,8 346,6 388,3 6,1 -2,5 3,7 392,0 31,1 2,0 46,7 79,8 471,7

β΄ τρ. 42,7 322,7 365,4 0,4 42,1 42,5 407,8 -12,9 51,1 -40,7 -2,4 405,42020 Φεβρ. 7,9 81,9 89,8 1,2 -2,6 -1,4 88,4 9,0 3,0 1,3 13,3 101,7

Μάρτ. 25,6 249,3 274,9 12,8 1,7 14,5 289,5 25,0 -17,6 28,7 36,1 325,6Απρ. 15,1 151,4 166,5 -7,8 15,2 7,4 173,9 -15,4 13,2 -18,5 -20,7 153,2Μάιος 19,7 103,3 123,0 26,7 12,8 39,5 162,5 2,4 10,3 -11,7 1,0 163,5Ιούν. 7,9 67,9 75,9 -18,5 14,0 -4,4 71,4 0,1 27,7 -10,4 17,4 88,8Ιούλ. (π) 6,6 151,5 158,1 11,7 6,5 18,1 176,2 14,1 22,9 -4,3 32,8 209,0

Ρυθμοί μεταβολής 2017 3,3 9,8 8,8 -8,3 1,6 -2,1 5,2 9,5 -2,1 -21,1 -3,3 4,72018 4,5 7,0 6,6 -6,2 2,0 -0,8 4,3 -1,3 2,4 -4,7 1,2 4,22019 4,9 8,5 8,0 -5,3 2,7 0,1 5,7 5,4 -0,4 -86,7 -8,2 4,92019 γ΄ τρ. 4,7 8,5 7,9 -2,6 3,0 1,1 5,9 3,0 8,7 -65,4 1,1 5,7

δ΄ τρ. 4,9 8,5 8,0 -5,3 2,7 0,1 5,7 5,4 -0,4 -86,7 -8,2 4,92020 α΄ τρ. 7,0 10,9 10,4 -3,7 1,8 0,0 7,4 47,5 2,0 51,5 9,8 7,5

β΄ τρ. 9,7 13,1 12,6 -3,3 2,7 0,8 9,2 29,4 11,1 -54,1 9,2 9,22020 Φεβρ. 5,4 8,6 8,1 -5,6 2,0 -0,4 5,6 17,6 6,0 -47,4 2,5 5,5

Μάρτ. 7,0 10,9 10,4 -3,7 1,8 0,0 7,4 47,5 2,0 51,5 9,8 7,5Απρ. 8,0 12,5 11,9 -5,2 2,1 -0,3 8,3 28,2 3,8 2,0 6,2 8,2Μάιος 9,3 13,0 12,5 -2,5 2,3 0,7 9,1 35,9 5,8 -34,2 6,3 9,0Ιούν. 9,7 13,1 12,6 -3,3 2,7 0,8 9,2 29,4 11,1 -54,1 9,2 9,2Ιούλ. (π) 9,8 14,1 13,5 -1,5 2,7 1,4 10,1 46,2 13,4 -64,3 12,8 10,2



5.2 Καταθέσεις που περιλαμβάνονται στο Μ31)

(δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθμοί αύξησης, με εποχική διόρθωση, υπόλοιπα και ρυθμοί μεταβολής στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Σύμφωνα με το ESA 2010, τον Δεκέμβριο του 2014 οι εταιρίες συμμετοχών των μη χρηματοπιστωτικών ομίλων αναταξινομήθηκαν από τον τομέα των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων. Οι οντότητες αυτές περιλαμβάνονται στα στατιστικά στοιχεία των ισολογισμών των ΝΧΙ μαζί με τις χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις πλην των ΝΧΙ και των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και ταμείων συντάξεων (ΑΕΤΣ).3) Περιλαμβάνονται τα μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που εξυπηρετούν νοικοκυριά.4) Ο τομέας της γενικής κυβέρνησης πλην της κεντρικής κυβέρνησης.

Μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις2) Νοικοκυριά3) Χρηματο-πιστωτικές

επιχειρήσεις πλην των

ΝΧΙ και των ΑΕΤΣ2)

Ασφαλι-στικές επι-χειρήσεις και ταμεία

συντάξεων

Λοιπή γενική

κυβέρνη-ση4)

Σύνολο Μίας ημέρας

Με συμφω-νημένη

διάρκεια έως 2 έτη

Υπό προ-ειδοποίη-ση έως 3

μηνών

Συμ-φωνίες επανα-γοράς

Σύνολο Μίας ημέρας

Με συμφω-νημένη

διάρκεια έως 2 έτη

Υπό προ-ειδοποίη-ση έως 3

μηνών

Συμ-φωνίες επανα-γοράς

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13Υπόλοιπα

2017 2 240,3 1 797,4 285,0 149,1 8,8 6 317,6 3 702,8 562,1 2 051,9 0,8 991,1 206,6 415,32018 2 331,4 1 898,7 277,3 147,8 7,6 6 644,9 4 035,9 517,6 2 090,1 1,4 998,2 202,9 435,52019 2 476,2 2 062,7 256,9 150,1 6,5 7 040,7 4 395,5 492,5 2 151,8 0,9 1 036,9 214,4 467,82019 γ΄ τρ. 2 450,9 2 031,3 262,2 151,4 5,9 6 964,9 4 318,1 504,5 2 141,3 1,0 1 042,3 221,3 465,5

δ΄ τρ. 2 476,2 2 062,7 256,9 150,1 6,5 7 040,7 4 395,5 492,5 2 151,8 0,9 1 036,9 214,4 467,82020 α΄ τρ. 2 609,4 2 190,9 263,2 147,5 7,7 7 161,4 4 530,5 472,0 2 158,3 0,6 1 151,7 226,4 475,3

β΄ τρ. 2 867,6 2 392,7 320,1 148,6 6,2 7 349,8 4 681,9 462,7 2 204,3 0,9 1 067,8 225,3 466,02020 Φεβρ. 2 507,0 2 097,6 253,7 150,3 5,4 7 086,6 4 452,7 482,5 2 150,6 0,8 1 051,7 215,3 475,7

Μάρτ. 2 609,4 2 190,9 263,2 147,5 7,7 7 161,4 4 530,5 472,0 2 158,3 0,6 1 151,7 226,4 475,3Απρ. 2 715,5 2 277,9 284,8 146,5 6,3 7 242,1 4 596,8 467,1 2 177,4 0,8 1 120,1 229,8 464,8Μάιος 2 824,5 2 355,8 316,8 147,2 4,7 7 299,7 4 642,9 464,8 2 191,1 1,0 1 100,8 231,1 459,4Ιούν. 2 867,6 2 392,7 320,1 148,6 6,2 7 349,8 4 681,9 462,7 2 204,3 0,9 1 067,8 225,3 466,0Ιούλ. (π) 2 919,1 2 433,7 333,1 147,1 5,2 7 400,2 4 729,7 456,1 2 213,3 1,1 1 037,8 243,5 473,8

Συναλλαγές2017 180,7 182,4 -1,9 -0,8 0,9 254,7 304,7 -82,1 33,6 -1,5 54,9 7,2 26,72018 93,1 105,3 -9,7 -1,1 -1,4 326,5 324,8 -45,0 46,1 0,5 0,5 -3,9 19,12019 146,1 163,7 -18,8 1,7 -0,5 394,5 358,4 -25,7 62,4 -0,5 29,1 10,2 30,12019 γ΄ τρ. 40,7 43,9 -2,9 1,0 -1,3 116,9 109,6 -6,0 13,9 -0,6 25,1 3,8 4,4

δ΄ τρ. 28,8 34,6 -4,3 -2,2 0,7 76,8 76,9 -11,5 11,5 -0,2 -3,0 -6,9 1,8

2020 α΄ τρ. 130,6 126,4 5,6 -2,5 1,2 119,5 134,2 -20,9 6,4 -0,3 112,1 11,7 7,4β΄ τρ. 260,4 203,1 57,7 1,1 -1,5 190,4 152,7 -9,0 46,5 0,3 -88,7 -0,6 -9,2

2020 Φεβρ. 31,3 33,6 -3,3 -0,2 1,3 25,2 30,9 -4,9 -0,8 0,0 27,0 -2,5 8,5Μάρτ. 102,7 93,5 9,6 -2,7 2,3 74,9 77,8 -10,4 7,7 -0,2 100,6 11,1 -0,4Απρ. 104,6 86,0 21,0 -1,0 -1,4 80,2 66,0 -5,1 19,1 0,2 -34,4 3,5 -10,5Μάιος 112,3 80,2 33,0 0,7 -1,5 59,1 46,7 -1,9 14,2 0,1 -22,4 1,6 -5,4Ιούν. 43,5 36,9 3,7 1,4 1,5 51,1 40,0 -2,0 13,2 -0,1 -32,0 -5,7 6,7Ιούλ. (π) 59,2 46,3 15,2 -1,5 -0,8 53,1 49,6 -5,8 9,1 0,2 44,5 19,0 7,9

Ρυθμοί μεταβολής2017 8,6 11,2 -0,7 -0,5 11,5 4,2 9,0 -12,7 1,7 -65,1 5,8 3,6 6,92018 4,2 5,9 -3,5 -0,7 -16,5 5,2 8,8 -8,0 2,3 67,7 0,0 -1,9 4,62019 6,3 8,6 -6,8 1,2 -6,8 5,9 8,9 -5,0 3,0 -36,8 2,9 5,0 6,92019 γ΄ τρ. 6,4 8,0 -2,6 2,8 -11,8 6,3 9,3 -4,1 3,1 -10,1 3,6 4,3 6,6

δ΄ τρ. 6,3 8,6 -6,8 1,2 -6,8 5,9 8,9 -5,0 3,0 -36,8 2,9 5,0 6,92020 α΄ τρ. 9,7 12,1 -2,2 -1,0 24,8 6,0 9,8 -8,4 2,3 -56,7 16,8 5,9 2,9

β΄ τρ. 19,1 20,5 21,2 -1,7 -13,5 7,4 11,2 -9,3 3,7 -48,3 4,5 3,7 0,92020 Φεβρ. 6,5 9,0 -7,6 1,1 -13,8 5,4 8,6 -6,8 2,3 -46,9 7,1 3,1 4,6

Μάρτ. 9,7 12,1 -2,2 -1,0 24,8 6,0 9,8 -8,4 2,3 -56,7 16,8 5,9 2,9Απρ. 13,7 16,1 5,5 -2,2 -11,6 6,7 10,6 -9,1 2,9 -48,2 12,2 8,0 1,0Μάιος 17,7 19,2 18,3 -2,0 -31,8 7,0 10,9 -9,2 3,2 -37,5 9,6 7,1 -0,2Ιούν. 19,1 20,5 21,2 -1,7 -13,5 7,4 11,2 -9,3 3,7 -48,3 4,5 3,7 0,9Ιούλ. (π) 20,4 21,4 27,2 -2,8 -15,8 7,4 11,3 -10,2 3,8 -40,1 9,2 10,4 3,2



5.3 Χρηματοδότηση προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ1)


Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Με διόρθωση ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων (που συνεπάγονται διαγραφή τους από τον ισολογισμό των ΝΧΙ για στατιστικούς σκοπούς) και ως προς τις θέσεις που προκύπτουν από τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling) που παρέχουν τα ΝΧΙ. 3) Σύμφωνα με το ESA 2010, τον Δεκέμβριο του 2014 οι εταιρίες συμμετοχών των μη χρηματοπιστωτικών ομίλων αναταξινομήθηκαν από τον τομέα των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων. Οι οντότητες αυτές περιλαμβάνονται στα στατιστικά στοιχεία των ισολογισμών των ΝΧΙ μαζί με τις χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις πλην των ΝΧΙ και των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και ταμείων συντάξεων (ΑΕΤΣ). 4) Περιλαμβάνονται τα μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που εξυπηρετούν νοικοκυριά.

Χρηματοδότηση προς τη γενική κυβέρνηση

Χρηματοδότηση προς άλλους κατοίκους της ζώνης του ευρώ

Σύνολο Δάνεια Χρεόγρα-φα

Σύνολο Δάνεια Χρεόγρα-φα

Μετοχικοί τίτλοι και

μερίδια αμοι-βαίων κεφα-λαίων εκτός

αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς

χρήματος

Σύνολο Προς μη χρηματο-

πιστωτικές επιχειρή-

σεις3)

Προς νοικο-κυριά4)

Προς χρημα-τοπιστωτικές επιχειρήσεις

πλην των ΝΧΙ και των ΑΕΤΣ3)

Προς ασφαλιστικές επιχειρήσεις

και ταμεία συντάξεων

Διορ-θωμένα δάνεια2)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Υπόλοιπα

2017 4 617,2 1 032,3 3 571,0 13 114,0 10 870,5 11 165,8 4 323,4 5 600,3 838,0 108,7 1 440,4 803,22018 4 676,7 1 006,2 3 659,0 13 415,9 11 122,4 11 482,8 4 402,3 5 742,1 851,2 126,8 1 517,9 775,62019 4 652,5 984,4 3 656,3 13 865,6 11 452,2 11 838,5 4 472,5 5 930,9 896,1 152,6 1 560,5 852,92019 γ΄ τρ. 4 696,5 999,8 3 685,1 13 776,5 11 394,4 11 764,2 4 488,5 5 876,3 883,5 146,2 1 570,6 811,5

δ΄ τρ. 4 652,5 984,4 3 656,3 13 865,6 11 452,2 11 838,5 4 472,5 5 930,9 896,1 152,6 1 560,5 852,92020 α΄ τρ. 4 775,0 1 006,9 3 756,3 14 046,9 11 688,3 12 063,7 4 601,8 5 966,5 958,5 161,5 1 558,2 800,3

β΄ τρ. 5 300,8 1 005,8 4 283,3 14 245,5 11 783,1 12 165,5 4 717,7 5 993,9 917,8 153,7 1 644,2 818,22020 Φεβρ. 4 672,1 993,0 3 667,3 13 942,3 11 531,5 11 897,5 4 488,9 5 983,3 909,1 150,1 1 565,3 845,5

Μάρτ. 4 775,0 1 006,9 3 756,3 14 046,9 11 688,3 12 063,7 4 601,8 5 966,5 958,5 161,5 1 558,2 800,3Απρ. 4 962,3 1 015,5 3 935,0 14 122,9 11 728,0 12 103,9 4 670,7 5 960,9 939,7 156,8 1 609,0 785,9Μάιος 5 131,2 1 017,5 4 101,9 14 225,1 11 805,1 12 179,2 4 719,2 5 981,8 949,7 154,4 1 627,1 793,0Ιούν. 5 300,8 1 005,8 4 283,3 14 245,5 11 783,1 12 165,5 4 717,7 5 993,9 917,8 153,7 1 644,2 818,2Ιούλ. (π) 5 589,1 1 003,6 4 573,7 14 126,8 11 813,4 12 183,2 4 729,6 6 015,7 914,0 154,1 1 496,8 816,6

Συναλλαγές2017 287,5 -43,7 330,6 363,2 274,2 316,4 84,9 173,2 19,7 -3,5 63,6 25,42018 90,3 -28,4 118,7 374,8 307,3 382,1 123,6 166,3 -0,4 17,8 88,1 -20,62019 -88,3 -23,5 -65,2 453,0 378,7 426,0 115,0 199,9 42,5 21,2 30,6 43,82019 γ΄ τρ. -2,6 -0,9 -1,7 129,7 102,3 104,5 27,2 52,0 9,2 13,9 20,7 6,6

δ΄ τρ. -5,2 -15,6 10,2 90,2 78,5 104,6 2,8 60,2 9,1 6,5 -7,8 19,52020 α΄ τρ. 134,0 21,9 112,2 228,6 246,0 238,3 135,7 41,8 59,6 8,8 15,0 -32,3

β΄ τρ. 506,4 -1,7 508,0 194,8 102,5 110,3 123,1 33,0 -45,9 -7,7 80,8 11,52020 Φεβρ. 6,7 -1,5 8,2 40,7 20,9 26,1 6,5 22,9 -5,0 -3,4 20,6 -0,9

Μάρτ. 136,3 13,8 122,5 143,5 167,1 176,9 118,6 -11,6 48,7 11,4 8,9 -32,6Απρ. 194,0 8,3 185,6 68,4 38,2 38,0 71,6 -5,3 -23,5 -4,7 46,7 -16,4Μάιος 159,0 1,6 157,5 103,8 79,1 76,9 51,4 22,1 7,9 -2,4 19,2 5,6Ιούν. 153,4 -11,5 164,9 22,6 -14,8 -4,6 0,0 16,2 -30,4 -0,6 14,9 22,4Ιούλ. (π) 96,6 -2,1 98,7 75,0 47,7 37,7 21,6 24,4 1,1 0,6 26,7 0,7

Ρυθμοί μεταβολής 2017 6,6 -4,1 10,2 2,8 2,6 2,9 2,0 3,2 2,4 -3,2 4,6 3,22018 2,0 -2,8 3,4 2,9 2,8 3,4 2,9 3,0 -0,1 16,4 6,1 -2,62019 -1,9 -2,3 -1,8 3,4 3,4 3,7 2,6 3,5 5,0 16,2 2,0 5,62019 γ΄ τρ. -1,1 -0,5 -1,3 3,2 3,2 3,6 2,9 3,2 3,5 14,4 3,3 2,6

δ΄ τρ. -1,9 -2,3 -1,8 3,4 3,4 3,7 2,6 3,5 5,0 16,2 2,0 5,62020 α΄ τρ. 1,6 0,4 1,9 4,2 4,8 5,0 4,9 3,3 11,4 20,7 3,0 -0,6

β΄ τρ. 13,6 0,4 17,3 4,7 4,7 4,8 6,5 3,2 4,1 16,3 7,1 0,72020 Φεβρ. -2,0 -1,0 -2,2 3,4 3,5 3,7 2,4 3,9 5,0 14,8 2,0 4,1

Μάρτ. 1,6 0,4 1,9 4,2 4,8 5,0 4,9 3,3 11,4 20,7 3,0 -0,6Απρ. 6,2 1,5 7,5 4,4 4,7 4,9 6,0 3,0 7,7 21,2 6,3 -3,4Μάιος 9,8 1,1 12,2 4,9 5,2 5,3 6,7 3,3 8,5 20,9 6,8 -2,4Ιούν. 13,6 0,4 17,3 4,7 4,7 4,8 6,5 3,2 4,1 16,3 7,1 0,7Ιούλ. (π) 15,5 0,2 19,8 5,0 4,7 4,7 6,5 3,3 4,0 14,8 9,3 0,4



5.4 Δάνεια από ΝΧΙ προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά της ζώνης του ευρώ1)


Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Σύμφωνα με το ESA 2010, τον Δεκέμβριο του 2014 οι εταιρίες συμμετοχών των μη χρηματοπιστωτικών ομίλων αναταξινομήθηκαν από τον τομέα των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων. Οι οντότητες αυτές περιλαμβάνονται στα στατιστικά στοιχεία των ισολογισμών των ΝΧΙ μαζί με τις χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις πλην των ΝΧΙ και των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και των ταμείων συντάξεων (ΑΕΤΣ). 3) Περιλαμβάνονται τα μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που εξυπηρετούν νοικοκυριά.4) Με διόρθωση ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων (που συνεπάγονται διαγραφή τους από τον ισολογισμό των ΝΧΙ για στατιστικούς σκοπούς) και ως προς τις θέσεις που προκύπτουν από τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling) που παρέχουν τα ΝΧΙ.

Μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις2) Νοικοκυριά3)

Σύνολο Έως 1 έτος

Άνω του 1 και έως

5 έτη

Άνω των 5 ετών

Σύνολο Καταναλω-τικά δάνεια

Δάνεια για αγορά κατοι-

κίας

Λοιπά δάνειαΔιορθωμένα

δάνεια4)Διορθωμένα

δάνεια4)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Υπόλοιπα

2017 4 323,4 4 358,7 986,2 821,2 2 516,1 5 600,3 5 867,4 654,8 4 216,4 729,02018 4 402,3 4 487,6 993,0 843,7 2 565,6 5 742,1 6 025,2 682,6 4 356,8 702,72019 4 472,5 4 575,5 970,7 877,0 2 624,8 5 930,9 6 224,3 719,8 4 524,2 686,92019 γ΄ τρ. 4 488,5 4 581,9 982,0 873,5 2 633,0 5 876,3 6 165,7 711,2 4 473,5 691,6

δ΄ τρ. 4 472,5 4 575,5 970,7 877,0 2 624,8 5 930,9 6 224,3 719,8 4 524,2 686,92020 α΄ τρ. 4 601,8 4 703,7 1 002,0 915,8 2 683,9 5 966,5 6 254,2 715,5 4 566,5 684,5

β΄ τρ. 4 717,7 4 827,0 957,9 991,5 2 768,3 5 993,9 6 277,6 700,6 4 602,9 690,32020 Φεβρ. 4 488,9 4 586,3 957,4 880,0 2 651,5 5 983,3 6 264,7 728,4 4 567,3 687,6

Μάρτ. 4 601,8 4 703,7 1 002,0 915,8 2 683,9 5 966,5 6 254,2 715,5 4 566,5 684,5Απρ. 4 670,7 4 775,2 988,4 961,2 2 721,1 5 960,9 6 247,1 701,0 4 574,6 685,3Μάιος 4 719,2 4 822,8 958,1 997,9 2 763,2 5 981,8 6 265,1 698,6 4 593,9 689,3Ιούν. 4 717,7 4 827,0 957,9 991,5 2 768,3 5 993,9 6 277,6 700,6 4 602,9 690,3Ιούλ. (π) 4 729,6 4 831,4 950,7 997,9 2 781,1 6 015,7 6 292,4 703,2 4 620,5 692,0

Συναλλαγές2017 84,9 134,8 0,6 39,1 45,2 173,2 165,6 45,0 134,0 -5,92018 123,6 175,7 18,6 32,7 72,3 166,3 188,6 41,3 134,3 -9,32019 115,0 144,7 -11,7 43,1 83,6 199,9 217,2 40,7 168,7 -9,42019 γ΄ τρ. 27,2 34,0 3,6 6,3 17,3 52,0 54,9 8,4 46,5 -2,9

δ΄ τρ. 2,8 21,7 -5,3 7,5 0,5 60,2 63,7 9,4 53,7 -2,92020 α΄ τρ. 135,7 135,2 28,9 43,4 63,3 41,8 37,6 -2,9 45,9 -1,1

β΄ τρ. 123,1 130,4 -38,0 80,8 80,3 33,0 30,0 -13,2 36,8 9,42020 Φεβρ. 6,5 7,5 -8,0 4,2 10,3 22,9 22,3 4,5 17,5 0,9

Μάρτ. 118,6 121,4 48,0 36,1 34,6 -11,6 -4,3 -11,9 3,5 -3,1Απρ. 71,6 72,8 -13,4 47,0 38,0 -5,3 -6,1 -14,2 7,0 1,9Μάιος 51,4 50,5 -28,4 39,1 40,8 22,1 18,8 -2,1 19,7 4,6Ιούν. 0,0 7,2 3,9 -5,3 1,5 16,2 17,3 3,2 10,1 3,0Ιούλ. (π) 21,6 15,9 -6,0 10,2 17,4 24,4 18,4 3,0 18,8 2,6

Ρυθμοί μεταβολής 2017 2,0 3,2 0,1 5,0 1,8 3,2 2,9 7,3 3,3 -0,82018 2,9 4,1 1,9 4,0 2,9 3,0 3,2 6,4 3,2 -1,32019 2,6 3,2 -1,2 5,1 3,3 3,5 3,6 6,0 3,9 -1,32019 γ΄ τρ. 2,9 3,6 -0,8 5,1 3,6 3,2 3,4 6,0 3,5 -1,6

δ΄ τρ. 2,6 3,2 -1,2 5,1 3,3 3,5 3,6 6,0 3,9 -1,32020 α΄ τρ. 4,9 5,5 2,9 9,1 4,3 3,3 3,4 3,8 4,0 -1,2

β΄ τρ. 6,5 7,1 -1,1 16,1 6,2 3,2 3,0 0,2 4,1 0,42020 Φεβρ. 2,4 3,0 -2,1 5,0 3,2 3,9 3,7 6,2 4,3 -1,0

Μάρτ. 4,9 5,5 2,9 9,1 4,3 3,3 3,4 3,8 4,0 -1,2Απρ. 6,0 6,6 1,1 13,7 5,3 3,0 3,0 1,3 3,9 -0,8Μάιος 6,7 7,3 -1,5 17,5 6,3 3,3 3,0 0,3 4,2 0,1Ιούν. 6,5 7,1 -1,1 16,1 6,2 3,2 3,0 0,2 4,1 0,4Ιούλ. (π) 6,5 7,0 -2,2 16,5 6,4 3,3 3,0 0,2 4,2 0,9



5.5 Παράγοντες μεταβολής του Μ3 πλην των πιστώσεων προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ1)


Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Περιλαμβάνονται καταθέσεις της κεντρικής κυβέρνησης σε ΝΧΙ και τίτλοι που έχουν εκδοθεί από τον τομέα των ΝΧΙ και διακρατούνται από την κεντρική κυβέρνηση.3) Χωρίς εποχική διόρθωση.

Υποχρεώσεις των ΝΧΙ Απαιτήσεις των ΝΧΙ Τοποθε-

τήσεις κεντρικής κυβέρνη-

σης2)

Πιο μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις έναντι άλλων κατοίκων της ζώνης του ευρώ

Καθαρές απαιτήσεις έναντι του

εξωτερικού

Λοιπές

Σύνολο Καταθέσεις με συμφωνη-μένη διάρκεια

άνω των 2 ετών

Καταθέσεις υπό προειδο-

ποίηση άνω των 3 μηνών

Χρεόγραφα με συμ-

φωνημένη διάρκεια

άνω των 2 ετών

Κεφάλαιο και αποθε-

ματικά

Σύνολο

Συμφωνίες επαναγοράς

με κεντρικούς αντισυμβαλλο-

μένους3)

Συμφωνίες επαναπώ-

λησης με κεντρικούς

αντισυμβαλλο-μένους3)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Υπόλοιπα

2017 342,7 6 771,1 1 967,5 59,8 2 017,5 2 726,2 933,7 316,3 143,5 92,52018 379,3 6 818,7 1 940,7 56,1 2 099,1 2 722,8 1 033,7 443,4 187,0 194,92019 350,3 7 062,0 1 946,5 50,1 2 156,1 2 909,3 1 459,9 429,9 178,9 187,22019 γ΄ τρ. 388,0 7 101,1 1 948,1 57,2 2 162,2 2 933,6 1 484,9 445,6 184,2 198,1

δ΄ τρ. 350,3 7 062,0 1 946,5 50,1 2 156,1 2 909,3 1 459,9 429,9 178,9 187,22020 α΄ τρ. 413,2 7 036,8 1 935,5 47,2 2 121,7 2 932,4 1 573,5 530,7 183,7 196,5

β΄ τρ. 676,1 7 039,4 1 931,4 43,9 2 080,5 2 983,7 1 555,9 495,6 158,3 173,72020 Φεβρ. 417,1 7 130,4 1 942,5 48,2 2 162,2 2 977,4 1 613,8 469,2 177,9 191,2

Μάρτ. 413,2 7 036,8 1 935,5 47,2 2 121,7 2 932,4 1 573,5 530,7 183,7 196,5Απρ. 521,0 7 059,6 1 930,3 46,1 2 125,7 2 957,4 1 568,2 560,6 187,6 203,3Μάιος 598,8 7 046,5 1 934,1 45,1 2 101,8 2 965,4 1 543,7 540,8 196,5 211,4Ιούν. 676,1 7 039,4 1 931,4 43,9 2 080,5 2 983,7 1 555,9 495,6 158,3 173,7Ιούλ. (π) 756,4 7 041,6 1 931,5 43,7 2 046,7 3 019,8 1 529,3 556,1 159,8 172,6

Συναλλαγές2017 39,0 -73,4 -83,5 -6,6 -71,1 87,8 -96,1 -58,2 -61,2 -28,52018 40,5 51,2 -37,8 -4,9 16,0 77,9 89,0 32,3 16,2 23,62019 -28,2 106,9 -5,3 -3,3 27,5 88,1 310,1 11,1 -2,7 -2,52019 γ΄ τρ. 14,6 12,7 -14,6 -1,0 4,8 23,6 93,5 15,8 6,9 7,4

δ΄ τρ. -37,5 4,3 -1,4 -3,7 -14,3 23,7 -1,0 -29,4 -5,3 -10,92020 α΄ τρ. 63,2 -47,7 -8,9 -2,9 -45,2 9,3 74,3 50,2 4,7 9,3

β΄ τρ. 263,0 -4,7 -2,3 -3,3 -16,0 16,9 -47,6 10,2 -25,4 -22,82020 Φεβρ. 45,0 0,5 -6,8 -0,6 -5,0 12,8 58,2 41,6 6,8 9,0

Μάρτ. -3,9 -40,8 0,5 -1,0 -42,7 2,4 -27,2 28,2 5,8 5,3Απρ. 107,9 -19,3 -6,0 -1,0 -1,1 -11,1 -62,5 41,9 4,0 6,8Μάιος 77,8 16,4 5,7 -1,0 -8,1 19,6 1,8 -7,0 8,9 8,1Ιούν. 77,4 -1,8 -2,0 -1,2 -6,8 8,3 13,2 -24,7 -38,2 -37,6Ιούλ.(π) 17,3 -9,4 -2,1 -0,2 -9,0 1,9 -33,4 78,6 1,5 -1,1

Ρυθμοί μεταβολής2017 12,6 -1,1 -4,0 -9,6 -3,4 3,4 - - -29,8 -23,52018 11,8 0,8 -1,9 -8,1 0,8 2,9 - - 8,1 7,72019 -7,4 1,6 -0,3 -6,0 1,3 3,2 - - -1,5 -1,52019 γ΄ τρ. -3,2 1,8 -0,3 -0,7 2,2 3,1 - - 6,9 11,0

δ΄ τρ. -7,4 1,6 -0,3 -6,0 1,3 3,2 - - -1,5 -1,52020 α΄ τρ. 11,9 0,2 -0,1 -11,1 -2,5 2,8 - - -0,3 0,6

β΄ τρ. 81,3 -0,5 -1,4 -19,6 -3,3 2,5 - - -10,9 -9,22020 Φεβρ. 4,2 0,9 -0,3 -9,1 -0,7 3,0 - - -7,6 -6,9

Μάρτ. 11,9 0,2 -0,1 -11,1 -2,5 2,8 - - -0,3 0,6Απρ. 42,3 0,0 -0,4 -13,4 -2,2 2,1 - - -6,6 -4,9Μάιος 63,1 0,1 0,0 -15,9 -2,6 2,5 - - -0,3 0,2Ιούν. 81,3 -0,5 -1,4 -19,6 -3,3 2,5 - - -10,9 -9,2Ιούλ.(π) 85,6 -0,6 -0,1 -20,2 -4,1 2,2 - - -16,6 -16,3



6.2 Έσοδα και δαπάνες(ως ποσοστό του ΑΕΠ, ροές στη διάρκεια ενός έτους)

6.1 Έλλειμμα/πλεόνασμα(ως ποσοστό του ΑΕΠ, ροές στη διάρκεια ενός έτους)

6.3 Λόγος χρέους γενικής κυβέρνησης προς ΑΕΠ(ως ποσοστό του ΑΕΠ, υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου)

Πηγές: ΕΚΤ για τα ετήσια στοιχεία, Eurostat για τα τριμηνιαία στοιχεία.



Έσοδα ΔαπάνεςΣύνολο Τρέχοντα έσοδα Κεφαλαι-

ακά έσοδαΣύνολο Τρέχουσες δαπάνες Κεφαλαιακές

δαπάνες

2

Άμεσοι φόροι

Έμμεσοι φόροι

Καθαρές εισφορές

κοινωνικής ασφάλισης

8

Αμοιβές μισθωτών

Ενδιάμεση κατανάλωση

Τόκοι Κοινωνικά επιδόματα

7 131 3 4 5 6 9 10 11 12

2016 46,2 45,7 12,6 13,0 15,3 0,5 47,7 44,1 10,0 5,3 2,1 22,7 3,62017 46,2 45,8 12,8 13,0 15,2 0,4 47,2 43,4 9,9 5,3 1,9 22,5 3,82018 46,5 46,0 13,0 13,0 15,2 0,5 47,0 43,3 9,9 5,3 1,8 22,3 3,72019 46,5 46,0 13,0 13,1 15,1 0,5 47,1 43,4 9,9 5,3 1,6 22,5 3,72019 β΄ τρ. 46,4 46,0 12,9 13,1 15,1 0,5 47,1 43,4 9,9 5,3 1,8 22,4 3,7

γ΄ τρ. 46,4 45,9 12,9 13,1 15,1 0,5 47,2 43,4 9,9 5,3 1,7 22,5 3,8δ΄ τρ. 46,5 46,0 13,0 13,1 15,1 0,4 47,1 43,4 9,9 5,3 1,6 22,5 3,7

2020 α΄ τρ. 46,6 46,1 13,1 13,0 15,1 0,5 47,6 43,9 10,0 5,4 1,6 22,9 3,8

Σύνο-λο

Κατηγορία χρηματοοικονομικού μέσου

Κατηγορία δανειστή Αρχική διάρκεια Εναπομένουσα διάρκεια Νόμισμα

Νόμισμα και κατα-

θέσεις

Δάνεια Χρεόγρα-φα

Κάτοικοι Μη κάτοικοι

Έως 1 έτος


Έως 1 έτος

Άνω του 1 και έως

5 έτη

Άνω των 5 ετών

Ευρώ ή συμμετέχοντα

νομίσματα

Λοιπά νομίσματα

ΝΧΙ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 142016 90,0 3,3 15,7 71,0 47,5 30,9 42,5 9,4 80,7 17,9 29,8 42,3 87,9 2,12017 87,8 3,2 14,6 70,0 48,3 32,2 39,5 8,6 79,1 16,4 29,0 42,3 86,0 1,82018 85,8 3,1 13,8 68,9 48,1 32,5 37,8 8,0 77,8 16,0 28,4 41,3 84,4 1,52019 84,1 3,0 13,1 68,0 45,5 30,7 38,6 7,7 76,4 15,7 28,0 40,4 82,8 1,32019 β΄ τρ. 86,2 3,1 13,4 69,7 . . . . . . . . . .

γ΄ τρ. 85,9 3,2 13,3 69,3 . . . . . . . . . .δ΄ τρ. 84,1 3,0 13,1 68,0 . . . . . . . . . .

2020 α΄ τρ. 86,3 3,1 13,4 69,8 . . . . . . . . . .

Έλλειμμα (-) /πλεόνασμα (+) Υπόμνηση: πρωτογενές έλλειμμα (-) /

πλεόνασμα (+)Σύνολο Κεντρική κυβέρνηση Κυβέρνηση ομόσπονδων κρατιδίων

Τοπική αυτοδιοίκηση Ασφαλιστικοί οργανισμοί

1 2 3 4 5 62016 -1,5 -1,7 0,0 0,2 0,1 0,72017 -1,0 -1,4 0,1 0,2 0,1 1,02018 -0,5 -1,0 0,1 0,2 0,3 1,42019 -0,6 -1,0 0,1 0,0 0,2 1,02019 β΄ τρ. -0,7 . . . . 1,1

γ΄ τρ. -0,8 . . . . 0,9δ΄ τρ. -0,6 . . . . 1,0

2020 α΄ τρ. -1,0 . . . . 0,6



6.4 Ετήσια μεταβολή του λόγου δημόσιου χρέους/ΑΕΠ και προσδιοριστικοί παράγοντες1)

(ως ποσοστό του ΑΕΠ, ροές στη διάρκεια ενός έτους)

6.5 Κρατικά χρεόγραφα1)

(εξυπηρέτηση χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, ροές στη διάρκεια της περιόδου εξυπηρέτησης χρέους, μέσες ονομαστικές αποδόσεις σε ποσοστά ετησίως)

Πηγές: ΕΚΤ για τα ετήσια στοιχεία, Eurostat για τα τριμηνιαία στοιχεία.1) Δάνεια μεταξύ χωρών στο πλαίσιο της χρηματοπιστωτικής κρίσης καταγράφονται σε ενοποιημένη βάση πλην των τριμηνιαίων στοιχείων για την προσαρμογή ελλείμματος-χρέους.2) Υπολογίζεται ως η διαφορά του λόγου χρέους/ΑΕΠ στο τέλος της περιόδου αναφοράς σε σχέση με ένα έτος νωρίτερα.

Πηγή: ΕΚΤ.1) Στην ονομαστική αξία και χωρίς ενοποίηση εντός του τομέα της γενικής κυβέρνησης.2) Δεν περιλαμβάνονται μελλοντικές πληρωμές επί χρεογράφων που δεν έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμα και οι πρόωρες εξοφλήσεις.3) Εναπομένουσα διάρκεια στο τέλος της περιόδου.4) Υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές ως μέσος όρος 12μήνου.

Εξυπηρέτηση χρέους που λήγει εντός 1 έτους 2) Μέση εναπομένουσα

διάρκεια σε έτη3)

Μέσες ονομαστικές αποδόσεις4)

Σύνολο Χρεολύσια Τόκοι Υπόλοιπα ΣυναλλαγέςΔιάρκειες

έως 3 μήνες

4

Διάρκειες έως 3 μήνες

Σύνολο Κυμαινόμενο επιτόκιο

Μηδε-νικό

τοκομε-ρίδιο

Σταθερό επιτόκιο Εκδόσεις Εξοφλήσεις

10

Διάρκειες έως 1 έτος

1 2 3 5 6 7 8 9 11 12 132017 12,9 11,2 4,2 1,7 0,4 7,1 2,4 1,1 -0,2 2,8 2,3 0,3 1,12018 12,6 11,1 3,7 1,5 0,4 7,3 2,3 1,1 -0,1 2,7 2,5 0,4 0,92019 12,2 10,8 3,6 1,4 0,3 7,5 2,1 1,3 -0,1 2,4 2,1 0,3 1,12019 β΄ τρ. 12,5 11,0 3,6 1,4 0,4 7,4 2,3 1,3 0,0 2,6 2,3 0,5 0,9

γ΄ τρ. 12,7 11,3 3,8 1,4 0,4 7,4 2,2 1,3 -0,1 2,6 2,3 0,3 1,0δ΄ τρ. 12,2 10,8 3,6 1,4 0,3 7,5 2,1 1,3 -0,1 2,4 2,1 0,3 1,1

2020 α΄ τρ. 12,3 11,0 4,1 1,3 0,3 7,5 2,0 1,2 -0,2 2,4 1,9 0,1 1,02020 Φεβρ. 12,0 10,7 4,1 1,3 0,3 7,6 2,1 1,2 -0,1 2,4 1,9 0,2 1,1

Μάρτ. 12,3 11,0 4,1 1,3 0,3 7,5 2,0 1,2 -0,2 2,4 1,9 0,1 1,0Απρ. 13,1 11,8 4,5 1,3 0,3 7,5 2,0 1,2 -0,2 2,3 2,1 0,1 1,1Μάιος 14,1 12,7 4,2 1,4 0,4 7,4 2,0 1,2 -0,2 2,4 2,1 0,1 1,1Ιούν. 14,7 13,3 4,7 1,4 0,4 7,5 2,0 1,1 -0,2 2,3 2,0 0,1 0,9Ιούλ. 14,5 13,2 4,6 1,4 0,4 7,5 1,9 1,1 -0,2 2,3 2,0 0,1 1,0

Μεταβολή του λόγου

χρέους/ΑΕΠ 2)

Πρω-τογενές έλλειμ-μα (+) /

πλεό-νασμα

(-)

Προσαρμογή ελλείμματος-χρέους Διαφορά επιτοκίου-

ρυθμού ανάπτυξης

Υπόμνηση: δανειακές

ανάγκεςΣύνολο Συναλλαγές σε κύρια χρηματοοικονομικά περιουσιακά

στοιχείαΕπιδράσεις

αναπροσαρμογής αξίας και λοιπές

μεταβολές όγκου

Λοιπά

Σύνολο Νόμισμα και κατα-

θέσεις

Δάνεια Χρεόγραφα Μετοχικοί τίτλοι και μερίδια

επενδυτικών αμοιβαίων κεφαλαίων

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 122016 -0,8 -0,7 0,2 0,3 0,3 -0,1 0,0 0,1 0,0 -0,1 -0,3 1,62017 -2,3 -1,0 -0,1 0,4 0,5 0,0 -0,2 0,1 -0,1 -0,4 -1,2 0,92018 -1,9 -1,4 0,4 0,5 0,4 -0,1 0,0 0,2 0,0 -0,1 -0,9 0,82019 -1,7 -1,0 0,1 0,2 0,0 0,0 0,1 0,2 -0,2 0,1 -0,8 0,92019 β΄ τρ. -1,0 -1,1 0,8 0,7 0,7 -0,1 0,0 0,2 0,1 0,0 -0,8 1,4

γ΄ τρ. -1,2 -0,9 0,6 0,3 0,2 -0,1 0,0 0,2 -0,1 0,3 -0,9 1,4δ΄ τρ. -1,7 -1,0 0,1 0,2 0,0 0,0 0,1 0,2 -0,2 0,1 -0,9 0,9

2020 α΄ τρ. -0,1 -0,6 0,5 0,7 0,5 0,0 0,0 0,1 -0,2 0,1 -0,1 1,8


Βέλγιο Γερμανία Εσθονία Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Ιταλία Κύπρος1 2 3 4 5 6 7 8 9

Δημοσιονομικό έλλειμμα (-) /πλεόνασμα (+) 2016 -2,4 1,2 -0,5 -0,7 0,5 -4,3 -3,6 -2,4 0,32017 -0,7 1,2 -0,8 -0,3 0,7 -3,0 -2,9 -2,4 2,02018 -0,8 1,9 -0,6 0,1 1,0 -2,5 -2,3 -2,2 -3,72019 -1,9 1,4 -0,3 0,4 1,5 -2,8 -3,0 -1,6 1,72019 β΄ τρ. -1,6 1,7 -0,9 0,4 0,6 -2,8 -2,9 -2,2 -4,9

γ΄ τρ. -1,8 1,4 -1,0 0,5 0,6 -2,7 -3,2 -2,0 2,2δ΄ τρ. -1,9 1,5 -0,3 0,4 1,5 -2,8 -3,0 -1,6 1,7

2020 α΄ τρ. -2,7 1,3 -1,3 0,0 1,0 -3,3 -3,5 -2,4 2,2Δημόσιο χρέος

2016 104,9 69,2 10,2 73,8 178,5 99,2 98,0 134,8 103,42017 101,7 65,3 9,3 67,7 176,2 98,6 98,3 134,1 93,92018 99,8 61,9 8,4 63,5 181,2 97,6 98,1 134,8 100,62019 98,6 59,8 8,4 58,8 176,6 95,5 98,1 134,8 95,52019 β΄ τρ. 102,4 61,1 9,1 63,0 179,5 98,6 99,2 137,7 107,0

γ΄ τρ. 102,2 61,1 9,0 61,3 178,1 97,5 100,1 137,0 97,9δ΄ τρ. 98,7 59,8 8,4 57,3 176,6 95,5 98,1 134,8 95,5

2020 α΄ τρ. 104,4 61,3 8,9 59,1 176,7 98,8 101,2 137,6 97,7

Λεττονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Αυστρία Πορτογαλία Σλοβενία Σλοβακία Φινλανδία 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Δημοσιονομικό έλλειμμα (-) /πλεόνασμα (+) 2016 0,2 0,2 1,8 1,0 0,0 -1,5 -1,9 -1,9 -2,5 -1,72017 -0,8 0,5 1,3 3,3 1,3 -0,8 -3,0 0,0 -1,0 -0,72018 -0,8 0,6 3,1 1,9 1,4 0,2 -0,4 0,7 -1,0 -0,92019 -0,2 0,3 2,2 0,5 1,7 0,7 0,2 0,5 -1,3 -1,12019 β΄ τρ. -1,4 0,0 4,0 1,0 1,5 0,3 0,1 0,5 -1,0 -1,3

γ΄ τρ. -1,1 -0,3 3,2 0,5 1,3 0,3 -0,1 0,6 -1,1 -1,9δ΄ τρ. -0,2 0,3 2,2 0,5 1,7 0,7 0,2 0,5 -1,3 -1,0

2020 α΄ τρ. -0,6 -0,4 1,2 -1,7 1,5 0,4 -0,1 -0,8 -1,9 -1,1Δημόσιο χρέος

2016 40,9 39,7 20,1 55,5 61,9 82,9 131,5 78,7 52,0 63,22017 39,3 39,1 22,3 50,3 56,9 78,3 126,1 74,1 51,3 61,32018 37,2 33,8 21,0 45,6 52,4 74,0 122,0 70,4 49,4 59,62019 36,9 36,3 22,1 43,1 48,6 70,4 117,7 66,1 48,0 59,42019 β΄ τρ. 37,5 35,9 20,3 45,5 51,0 71,7 120,7 67,7 48,7 61,5

γ΄ τρ. 37,1 35,7 20,0 43,2 49,3 71,0 120,2 68,1 48,5 60,1δ΄ τρ. 36,9 36,2 22,1 42,9 48,7 70,3 117,7 66,1 48,0 59,2

2020 α΄ τρ. 37,1 33,2 22,3 44,4 49,5 72,8 120,0 69,6 49,3 64,2


6.6 Δημοσιονομικές εξελίξεις στις χώρες της ζώνης του ευρώ(ως ποσοστό του ΑΕΠ, ροές στη διάρκεια ενός έτους και υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου)

Πηγή: Eurostat.

© Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, 2020

Διεύθυνση 60640 Frankfurt am Main, Germany Τηλέφωνο +49 69 1344 0 Δικτυακός τόπος www.ecb.europa.eu

Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη εμπορικούς σκοπούς, εφόσον αναφέρεται η πηγή.

Το Δελτίο καταρτίστηκε με ευθύνη της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ. Η μετάφραση και η έκδοση στην εθνική γλώσσα γίνεται από την αντίστοιχη κεντρική τράπεζα.

Τελευταία ημερομηνία για τα στατιστικά στοιχεία που περιλαμβάνονται στο παρόν τεύχος: 9 Σεπτεμβρίου 2020.

Για συγκεκριμένους όρους και συντομογραφίες, βλ. το γλωσσάριο της ΕΚΤ (διαθέσιμο μόνο στα αγγλικά).

PDF ISSN 2363-3484, QB-BP-20-006-EL-N

http://www.ecb.europa.eu/

https://www.ecb.europa.eu/home/glossary/html/index.el.html

Τεύχος 6 / 2020 · Συνοπτική παρουσίαση 2. κρίσης . covid-19, που...

Documents

Transcript of Τεύχος 6 / 2020 · Συνοπτική παρουσίαση 2. κρίσης . covid-19, που...