Τεύχος 6 / 2017 › Publications › ekteconmonth..., ο πληθωρισμός (βάσει...

Οικονομικό Δελτίο

Τεύχος 6 / 2017

Περιεχόμενα

Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 2

Συνοπτική παρουσίαση 2

1 Εξωτερικό περιβάλλον 6

2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις 12

3 Οικονομική δραστηριότητα 18

4 Τιμές και κόστος 25

5 Χρήμα και πίστη 30

6 Δημοσιονομικές εξελίξεις 38

Πλαίσια 41

1 Η δυναμική των επενδύσεων στις ανεπτυγμένες οικονομίες από τη χρηματοπιστωτική κρίση και έπειτα 41

2 Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την περίοδο 3 Μαΐου - 25 Ιουλίου 2017 47

3 Πρόσφατες εξελίξεις της προσφοράς εργασίας στη ζώνη του ευρώ 53

4 Η μείωση της ανεργίας από ιστορική σκοπιά 59

5 Ανάγκες για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη ζώνη του ευρώ: πληροφορίες από έρευνα μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων 63

6 Ο ρόλος των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης στην προβλεπόμενη πορεία του πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ 69

7 Η νομισματική βάση, η ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια και το πρόγραμμα αγοράς τίτλων (APP) 73

Στατιστικά στοιχεία S1-S25

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Περιεχόμενα 1

Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις

Συνοπτική παρουσίαση

Κατά τη συνεδρίασή του στις 7.9.2017, το Διοικητικό Συμβούλιο έκρινε ότι, ενώ η συνεχιζόμενη οικονομική επέκταση εμπνέει εμπιστοσύνη ότι ο πληθωρισμός θα κινηθεί σταδιακά προς επίπεδα συμβατά με την επιδίωξή του για τον πληθωρισμό, δεν έχει ακόμη επαρκώς οδηγήσει σε εντονότερη δυναμική του πληθωρισμού. Η οικονομική επέκταση, η οποία επιταχύνθηκε πέραν του αναμενόμενου το α' εξάμηνο του 2017, εξακολουθεί να είναι ισχυρή και ευρείας βάσης στις επιμέρους χώρες και τομείς. Ταυτόχρονα, η πρόσφατη μεταβλητότητα της συναλλαγματικής ισοτιμίας αποτελεί πηγή αβεβαιότητας, η οποία απαιτεί παρακολούθηση όσον αφορά τις πιθανές επιπτώσεις της στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές για τη σταθερότητα των τιμών. Οι δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού αυξήθηκαν ελαφρώς τους τελευταίους μήνες, αλλά παραμένουν συνολικά σε χαμηλά επίπεδα. Ως εκ τούτου, ο εξαιρετικά διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής εξακολουθεί να είναι αναγκαία για τη σταδιακή ανάπτυξη πιέσεων στον υποκείμενο πληθωρισμό, οι οποίες θα στηρίξουν τις εξελίξεις στον μετρούμενο πληθωρισμό μεσοπρόθεσμα. Έτσι, το Διοικητικό Συμβούλιο διατήρησε την κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής του και θα αποφασίσει το φθινόπωρο για τη διαμόρφωση των μέσων άσκησης πολιτικής πέραν του τέλους του έτους.

Οικονομική και νομισματική αξιολόγηση κατά τη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου στις 7.9.2017

Η οικονομική επέκταση στη ζώνη του ευρώ συνεχίζεται και γίνεται όλο και ανθεκτικότερη, καθώς τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ στηρίζουν την εγχώρια ζήτηση. Το πραγματικό ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε κατά 0,6% (σε τριμηνιαία βάση) το β΄ τρίμηνο του 2017, έναντι 0,5% το α΄ τρίμηνο. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ υποστηρίζεται πρωτίστως από την εγχώρια ζήτηση. Η ιδιωτική κατανάλωση στηρίζεται από την αύξηση της απασχόλησης, στην οποία συμβάλλουν και οι προηγηθείσες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, και από την αύξηση του πλούτου των νοικοκυριών. Η ανάκαμψη των επενδύσεων εξακολουθεί να ωφελείται από τις πολύ ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης και τη βελτίωση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων. Έρευνες και βραχυχρόνιοι δείκτες επιβεβαιώνουν την εύρωστη δυναμική ανάπτυξης την προσεχή περίοδο.

Η ευρείας βάσης παγκόσμια ανάκαμψη θα στηρίξει τις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ. Η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να επιταχυνθεί συγκρατημένα, βασιζόμενη στη συνεχιζόμενη στήριξη από τη νομισματική και τη δημοσιονομική πολιτική στις ανεπτυγμένες οικονομίες και την ανάκαμψη στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς που εξάγουν βασικά εμπορεύματα. Μετά από σαφή βελτίωση στο τέλος του προηγούμενου και στην αρχή του τρέχοντος έτους, το παγκόσμιο εμπόριο εξασθένησε πρόσφατα, αν και οι προπορευόμενοι δείκτες εξακολουθούν να προοιωνίζονται θετικές προοπτικές. Συνολικά, η ευρείας βάσης

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Συνοπτική παρουσίαση 2

παγκόσμια ανάκαμψη θα μετριάσει την επίδραση που ενδέχεται να ασκήσει στις εξαγωγές η ισχυρότερη συναλλαγματική ισοτιμία, η οποία ανατιμήθηκε κατά 3,4% σε όρους σταθμισμένης ισοτιμίας μετά τη συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής του Διοικητικού Συμβουλίου τον Ιούνιο.

Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2017 προβλέπουν αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,2% το 2017, 1,8% το 2018 και 1,7% το 2019. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2017, οι αναμενόμενοι ρυθμοί αύξησης αναθεωρήθηκαν προς τα άνω το 2017 και παρέμειναν γενικά αμετάβλητοι στη συνέχεια. Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ παραμένουν σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι. Αφενός, η τρέχουσα θετική κυκλική δυναμική αυξάνει τις πιθανότητες ισχυρότερης από την αναμενόμενη οικονομικής ανάκαμψης. Αφετέρου, εξακολουθούν να υφίστανται καθοδικοί κίνδυνοι που σχετίζονται, κατά κύριο λόγο, με παγκόσμιους παράγοντες και εξελίξεις στις αγορές συναλλάγματος.

Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ τον Αύγουστο του 2017 ήταν 1,5%, αυξημένος έναντι 1,3% τον Ιούλιο. Το γεγονός αυτό αντανακλούσε την άνοδο του πληθωρισμού της ενέργειας και, σε μικρότερο βαθμό, των επεξεργασμένων ειδών διατροφής. Με βάση τις σημερινές τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου, οι ετήσιοι ρυθμοί του μετρούμενου πληθωρισμού ενδέχεται να υποχωρήσουν προσωρινά περί την αλλαγή του έτους, αντανακλώντας κυρίως τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης στις τιμές της ενέργειας, και στη συνέχεια θα αυξηθούν εκ νέου.

Οι δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού επιταχύνθηκαν ελαφρώς τους τελευταίους μήνες, αλλά δεν έχουν ακόμη δώσει πειστικές ενδείξεις διαρκούς ανοδικής τάσης. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Εurostat, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής ήταν 1,2% τον Αύγουστο, αμετάβλητος από τον Ιούλιο, αλλά 0,4 της ποσοστιαίας μονάδας υψηλότερος από τον μέσο όρο του τελευταίου τριμήνου του 2016. Οι πιέσεις από την πλευρά του εγχώριου κόστους, ιδίως από τις αγορές εργασίας, εξακολουθούν να είναι συγκρατημένες. Ο υποκείμενος πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να σημειώσει σταδιακή άνοδο μεσοπρόθεσμα, υποβοηθούμενος από τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, από τη συνεχιζόμενη οικονομική επέκταση, και την αντίστοιχη σταδιακή υποχώρηση του βαθμού υποαπασχόλησης των πόρων στην οικονομία και άνοδο των μισθών.

Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2017 προβλέπουν ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ 1,5% το 2017, 1,2% το 2018 και 1,5% το 2019. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2017, οι προοπτικές για τον μετρούμενο πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναθεωρήθηκαν ελαφρώς προς τα κάτω, αντανακλώντας κυρίως την πρόσφατη ανατίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ.


Το δημοσιονομικό έλλειμμα της ζώνης του ευρώ προβλέπεται ότι θα μειωθεί περαιτέρω στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής (2017-19) λόγω της βελτίωσης των κυκλικών συνθηκών και της μείωσης των δαπανών για τόκους. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2017, προβλέπεται μείωση του λόγου του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ από 1,5% του ΑΕΠ το 2016 σε 0.9% του ΑΕΠ το 2019. Ωστόσο, τα διαρθρωτικά ελλείμματα δεν υποχωρούν, παρά την ευνοϊκή δυναμική της ανάπτυξης.

Ο ρυθμός αύξησης της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια παρέμεινε ισχυρός, παρά κάποια μηνιαία μεταβλητότητα. Συνεχίζεται η ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα. Παράλληλα, η ετήσια ροή συνολικής εξωτερικής χρηματοδότησης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις εκτιμάται ότι αυξήθηκε κάπως το β΄ τρίμηνο του 2017.

Η μετακύλιση των μέτρων νομισματικής πολιτικής που έχουν τεθεί σε εφαρμογή τα τελευταία χρόνια εξακολουθεί να στηρίζει σημαντικά τις συνθήκες δανεισμού. Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ παρέμειναν ουσιαστικά αμετάβλητες από τη συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής του Διοικητικού Συμβουλίου τον Ιούνιο. Οι διαφορές αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων έναντι του επιτοκίου μηδενικού κινδύνου υποχώρησαν οριακά και παραμένουν χαμηλότερες από τα επίπεδα που είχαν καταγραφεί στις αρχές Μαρτίου του 2016, όταν ανακοινώθηκε το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα (CSPP).

Αποφάσεις νομισματικής πολιτικής

Με βάση τη διασταύρωση του αποτελέσματος της οικονομικής ανάλυσης με τις ενδείξεις από τη νομισματική ανάλυση, το Διοικητικό Συμβούλιο διαπίστωσε την ανάγκη να διατηρηθεί η εξαιρετικά διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής ούτως ώστε να διασφαλιστεί η διατηρήσιμη επάνοδος των ρυθμών πληθωρισμού σε επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2%. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ και αναμένει ότι θα παραμείνουν στα σημερινά επίπεδα για παρατεταμένη χρονική περίοδο και πολύ πέραν του χρονικού ορίζοντα των καθαρών αγορών περιουσιακών στοιχείων. Όσον αφορά τα μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής, το Διοικητικό Συμβούλιο επιβεβαίωσε την πρόθεσή του να συνεχίσει τη διενέργεια καθαρών αγορών στοιχείων ενεργητικού με το σημερινό ρυθμό, δηλ. 60 δισεκ. ευρώ μηνιαίως, μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου του 2017 ή και αργότερα, εφόσον χρειαστεί, και πάντως έως ότου το Διοικητικό Συμβούλιο διαπιστώσει μια διατηρήσιμη προσαρμογή της πορείας του πληθωρισμού η οποία να είναι συμβατή με την επιδίωξή του για τον πληθωρισμό. Οι καθαρές αγορές πραγματοποιούνται παράλληλα με την επανεπένδυση ποσών από την εξόφληση τίτλων που έχουν αποκτηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού (APP) κατά τη λήξη τους. Επιπλέον, το Διοικητικό Συμβούλιο επιβεβαίωσε εκ νέου τη δέσμευσή του να αυξήσει τον όγκο ή/και τη διάρκεια του APP εάν οι προοπτικές γίνουν λιγότερο ευνοϊκές ή εάν οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες δεν συμβαδίζουν με περαιτέρω πρόοδο προς μια διατηρήσιμη προσαρμογή της πορείας του πληθωρισμού. Το


φθινόπωρο το Διοικητικό Συμβούλιο θα αποφασίσει πώς θα διαμορφωθούν τα μέσα άσκησης πολιτικής πέραν του τέλους του έτους, λαμβάνοντας υπόψη την αναμενόμενη πορεία του πληθωρισμού και τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες που απαιτούνται για μια διατηρήσιμη επάνοδο των ρυθμών πληθωρισμού σε επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2%.


1 Εξωτερικό περιβάλλον

Η παγκόσμια οικονομία συνεχίζει να επεκτείνεται με σταθερό ρυθμό. Μετά από προσωρινή υποχώρηση της δυναμικής σε ορισμένες χώρες στην αρχή του χρόνου, τα στοιχεία δείχνουν ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ. Όσον αφορά το μέλλον, η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να επιταχυνθεί συγκρατημένα, βασιζόμενη στη συνεχιζόμενη στήριξη από τη νομισματική και τη δημοσιονομική πολιτική στις προηγμένες οικονομίες και στην ανάκαμψη στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς που εξάγουν βασικά εμπορεύματα. Μετά από σαφή βελτίωση στο τέλος του προηγούμενου και στην αρχή του τρέχοντος έτους, το παγκόσμιο εμπόριο εξασθένησε πρόσφατα, αν και οι προπορευόμενοι δείκτες εξακολουθούν να προοιωνίζονται θετικές προοπτικές. Ο παγκόσμιος πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί, καθώς το αναξιοποίητο παραγωγικό δυναμικό σε παγκόσμιο επίπεδο βαίνει μειούμενο.

Παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα και εμπόριο

Η παγκόσμια οικονομία συνέχισε να επεκτείνεται σταθερά. Μετά από προσωρινή υποχώρηση της ανάκαμψης σε ορισμένες οικονομίες το α΄ τρίμηνο, τα πιο πρόσφατα στοιχεία και οι δείκτες ερευνών καταγράφουν ανάκαμψη της παγκόσμιας ανάπτυξης. Όσον αφορά τις προηγμένες οικονομίες, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ ανέκαμψε στις Ηνωμένες Πολιτείες το β΄ τρίμηνο, καθώς η καταναλωτική δαπάνη και τα αποθέματα ανέκαμψαν από τα προηγούμενα χαμηλά επίπεδα, υποβοηθούμενα από την αυξανόμενη στενότητα της αγοράς εργασίας και την υψηλή εμπιστοσύνη των νοικοκυριών. Στην Ιαπωνία η δραστηριότητα αυξήθηκε έντονα το β΄ τρίμηνο υποστηριζόμενη από το ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον και τα δημοσιονομικά μέτρα τόνωσης της οικονομίας. Αντίθετα, η δραστηριότητα στο Ηνωμένο Βασίλειο παρέμεινε σχετικά υποτονική, καθώς τα εισοδήματα των νοικοκυριών επλήγησαν από την άνοδο του πληθωρισμού και την πτώση των πραγματικών μισθών. Όσον αφορά τις αναδυόμενες οικονομίες, στη Βραζιλία και τη Ρωσία η δραστηριότητα ενισχύθηκε από την ανάκαμψη της ανάπτυξης μετά από βαθιά ύφεση, ενώ η οικονομική ανάπτυξη παρέμεινε ανθεκτική στην Ινδία και την Κίνα.

Οι δείκτες ερευνών υποδηλώνουν διατήρηση της παγκόσμιας ανάπτυξης βραχυπρόθεσμα. Ο παγκόσμιος σύνθετος δείκτης PMI για την παραγωγή (εκτός της ζώνης του ευρώ) αυξήθηκε τον Αύγουστο, υπερβαίνοντας ελαφρώς τον μακροχρόνιο μέσο όρο του. Η έρευνα καταγράφει τον υψηλότερο ρυθμό επέκτασης από τις αρχές του 2015 (βλ. Διάγραμμα 1). Οι δείκτες οικονομικού κλίματος βάσει ερευνών επίσης κατέγραψαν άνοδο τους τελευταίους μήνες.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Εξωτερικό περιβάλλον 6

Διάγραμμα 1 Παγκόσμιος σύνθετος δείκτης PMI για την παραγωγή

(δείκτης διάχυσης)

Πηγές: Haver Analytics, Markit και υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Αύγουστος 2017. Ο "μακροπρόθεσμος μέσος όρος" αφορά την περίοδο από τον Ιανουάριο 1999 έως τον Αύγουστο 2017.

Οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές συνθήκες παραμένουν συνολικά υποστηρικτικές της ανάπτυξης. Οι αγορές μετοχών στις προηγμένες οικονομίες παρέμειναν αμετάβλητες σε γενικές γραμμές τις τελευταίες εβδομάδες υπό συνθήκες υποτονικής μεταβλητότητας και χαμηλής αποστροφής προς τον κίνδυνο. Τα μακροπρόθεσμα επιτόκια στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν υποχωρήσει τους τελευταίους μήνες. Στην Ιαπωνία οι αποδόσεις παρέμειναν σταθερές, αντανακλώντας το πρόγραμμα της Τράπεζας της Ιαπωνίας για τον έλεγχο της καμπύλης των αποδόσεων. Οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς επίσης ωφελούνται από προσδοκίες για καλύτερες προοπτικές παγκόσμιας ανάπτυξης εν μέσω ανθεκτικών εισροών κεφαλαίων. Στην Κίνα οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες χαλάρωσαν κάπως μετά από μια περίοδο κατά την οποία οι αρχές τις είχαν αυστηροποιήσει σημαντικά σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τη μόχλευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Οι νομισματικές πολιτικές παραμένουν διευκολυντικές στις προηγμένες οικονομίες και οι κεντρικές τράπεζες σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες έχουν μειώσει τα επιτόκιά τους. Επιβεβαιώνοντας τις προσδοκίες της αγοράς, το Ομοσπονδιακό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών των ΗΠΑ αύξησε τα επιτόκια κατά τη συνεδρίασή του τον Ιούνιο. Ανακοίνωσε επίσης την πρόθεσή του να αρχίσει την κανονικοποίηση του ισολογισμού του εντός του έτους. Ωστόσο, οι αγορές εξακολουθούν να ενσωματώνουν στις τιμές τους μια πολύ σταδιακή νομισματική αυστηροποίηση στις ΗΠΑ, ενώ οι κεντρικές τράπεζες σε άλλες προηγμένες οικονομίες αναμένεται να διατηρήσουν τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής τους. Μεταξύ των αναδυόμενων οικονομιών, ορισμένες χώρες εξαγωγής βασικών εμπορευμάτων μείωσαν τα επιτόκια πολιτικής τους, καθώς οι πληθωριστικές πιέσεις υποχώρησαν και οι συναλλαγματικές ισοτιμίες σταθεροποιήθηκαν.

Όσον αφορά το μέλλον, η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να επιταχυνθεί σταδιακά. Για τις προηγμένες οικονομίες προβλέπεται

48

50

52

54

56

58

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

παγκόσμιοςπαγκόσμιος – μακροχρόνιος μέσος όροςπροηγμένες οικονομίεςαναδυόμενες οικονομίες της αγοράς


συγκρατημένη επέκταση, βασιζόμενη στη συνεχιζόμενη στήριξη από τη νομισματική και τη δημοσιονομική πολιτική, καθώς η κυκλική ανάκαμψη συνεχίζεται και σταδιακά μειώνεται το παραγωγικό κενό. Στις αναδυόμενες οικονομίες, οι προοπτικές υποστηρίζονται από την ανθεκτική ανάπτυξη στην Κίνα και την Ινδία, και την ανάκαμψη των χωρών-εξαγωγέων βασικών εμπορευμάτων μετά από σημαντικές δυσμενείς μεταβολές των όρων εμπορίου τους. Ωστόσο, ο ρυθμός της παγκόσμιας ανάπτυξης θα παραμείνει κάτω από τα προ της κρίσης επίπεδα, γεγονός που συνάδει με εκτιμήσεις για υποχώρηση του αναπτυξιακού δυναμικού στις περισσότερες προηγμένες και αναδυόμενες οικονομίες τα τελευταία χρόνια. Ένας από τους λόγους αυτής της επιβράδυνσης είναι η ασθενής συμβολή του κεφαλαίου. Στο Πλαίσιο 1 αναπτύσσονται οι παράγοντες που συμβάλλουν στην υποτονικότητα των επενδύσεων στις προηγμένες οικονομίες.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες η δραστηριότητα αναμένεται να ενισχυθεί. H πρόσφατη υποτίμηση του δολαρίου ΗΠΑ και η άνοδος της παγκόσμιας ανάπτυξης αναμένεται να τονώσουν τη συμβολή των καθαρών εξαγωγών στην ανάπτυξη. Η άνοδος των τιμών των κατοικιών και των μετοχών, σε συνδυασμό με την ισχυρή εμπιστοσύνη των καταναλωτών και τη στενότητα της αγοράς εργασίας αναμένεται να ενισχύσουν περαιτέρω την καταναλωτική δαπάνη. Λαμβάνοντας υπόψη τη βελτίωση των εσόδων των επιχειρήσεων και την υψηλή εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων, οι επενδύσεις προβλέπεται να ενισχυθούν σταθερά. Ωστόσο, οι προσδοκίες της αγοράς για περιορισμό των δημοσιονομικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας συνεπάγονται μικρότερη ώθηση της οικονομικής δραστηριότητας σε σχέση με τις προηγούμενες προβλέψεις. Επιπλέον, βραχυπρόθεσμα υπάρχει κάποια αβεβαιότητα ως προς τις συνέπειες του τυφώνα Χάρβεϊ στην οικονομική δραστηριότητα στις πληγείσες περιοχές.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να παραμείνει σχετικά υποτονική στο άμεσο μέλλον. Αν και η υποτίμηση της λίρας Αγγλίας είναι πιθανό να στηρίξει τις εξαγωγές, η άνοδος του πληθωρισμού θα μειώσει τα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών και την ιδιωτική κατανάλωση. Η αυξημένη αβεβαιότητα σχετικά με τις μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες του Ηνωμένου Βασιλείου επίσης επηρεάζει δυσμενώς τις επενδύσεις.

Στην Ιαπωνία οι διευκολυντικές πολιτικές εξακολουθούν να στηρίζουν την επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας. Στο άμεσο μέλλον η διευκολυντική νομισματική πολιτική και το πρόγραμμα δημοσιονομικής τόνωσης αναμένεται να στηρίξουν την εγχώρια ζήτηση, ενώ οι εξαγωγές ανακάμπτουν σταδιακά καθώς βελτιώνεται η εξωτερική ζήτηση. Ωστόσο, στη συνέχεια η δραστηριότητα αναμένεται να επιβραδυνθεί συγκλίνοντας προς το δυνητικό ΑΕΠ, καθώς θα περιορίζεται σταδιακά η δημοσιονομική στήριξη και θα μειώνεται ο βαθμός υποαπασχόλησης των πόρων. Επιπλέον, παρά την εύρωστη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης, οι μισθολογικές αυξήσεις παραμένουν συγκρατημένες, επιδρώντας καθοδικά στις προοπτικές της ιδιωτικής κατανάλωσης.

Στην Κίνα η δραστηριότητα εξακολουθεί να επεκτείνεται με εύρωστο ρυθμό, υποβοηθούμενη από την ανθεκτική κατανάλωση και την ακμάζουσα αγορά κατοικιών. Ενώ η δημοσιονομική πολιτική αναμένεται να παραμείνει υποστηρικτική, η έμφαση που έχουν δώσει επίσης οι αρχές στον περιορισμό των κινδύνων για τη


χρηματοπιστωτική σταθερότητα αναμένεται να συμβάλουν σε σταδιακή εξισορρόπηση καθώς οι επενδύσεις θα επιβραδύνονται.

Οι χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης επωφελούνται από ισχυρή κατανάλωση και επενδύσεις. Οι τελευταίες δέχονται στήριξη από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ. Παρόλο που ο πληθωρισμός προβλέπεται να αυξηθεί σταδιακά, αντανακλώντας τη σταδιακή εξασθένηση της επίδρασης από την πτώση των τιμών της ενέργειας, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα προβλέπεται να ενισχύσει την αύξηση του ΑΕΠ υπό συνθήκες περαιτέρω ενίσχυσης της αγοράς εργασίας και μισθολογικών αυξήσεων.

Οι χώρες που είναι σημαντικοί εξαγωγείς βασικών εμπορευμάτων εξακολουθούν να ανακάμπτουν ύστερα από βαθιά ύφεση. Στη Ρωσία η ανάκαμψη της δραστηριότητας από την αρχή του έτους είναι πιθανό να συνεχιστεί, υποβοηθούμενη από τις τιμές του πετρελαίου, το ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον και τη διευκολυντική νομισματική πολιτική. Η κατανάλωση αναμένεται να βελτιωθεί με συγκρατημένο ρυθμό υπό την επίδραση της ανόδου των πραγματικών μισθών και της αυξανόμενης εμπιστοσύνης των καταναλωτών, αν και από πολύ χαμηλά αρχικά επίπεδα. Οι δημοσιονομικές προκλήσεις θα εξακολουθήσουν να επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη. Η οικονομική δραστηριότητα στη Βραζιλία αναμένεται να ωφεληθεί από τη σταθεροποίηση της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης, τη βελτίωση των όρων εμπορίου και τη χαλάρωση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών. Ταυτόχρονα, οι επανεμφανιζόμενες πολιτικές αβεβαιότητες και οι ανάγκες δημοσιονομικής προσαρμογής συνεχίζουν να επηρεάζουν δυσμενώς τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές.

Η ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου επιβραδύνθηκε το β΄ τρίμηνο, αλλά οι προπορευόμενοι δείκτες εξακολουθούν να δείχνουν θετικές προοπτικές. Ο όγκος των παγκόσμιων εισαγωγών αγαθών αυξήθηκε κατά 0,5% σε τριμηνιαία βάση το β΄ τρίμηνο του 2017, σημειώνοντας μικρότερη άνοδο σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 2). Στην επιβράδυνση του εμπορίου αγαθών συνέβαλαν κυρίως οι αναδυόμενες οικονομίες. Ωστόσο, από τους προπορευόμενους δείκτες προκύπτουν θετικές προοπτικές για το παγκόσμιο εμπόριο βραχυπρόθεσμα, καθώς ο παγκόσμιος δείκτης PMI για νέες παραγγελίες εξαγωγών σημείωσε αύξηση τον Αύγουστο. Πιο μακροπρόθεσμα, το παγκόσμιο εμπόριο προβλέπεται να επεκταθεί σε γενικές γραμμές κατ' αντιστοιχία προς την παγκόσμια δραστηριότητα.


Διάγραμμα 2 Παγκόσμιο εμπόριο αγαθών

(αριστερή κλίμακα: ποσοστιαίες μεταβολές έναντι των προηγούμενων τριών μηνών, δεξιά κλίμακα: δείκτης διάχυσης)

Πηγές: Markit, CPB και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Μάιος 2017 (PMI) και Μάρτιος 2017 (εμπόριο).

Συνολικά, ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξη προβλέπεται να επιταχυνθεί σταδιακά την περίοδο 2017-19. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2017, ο ετήσιος ρυθμός ανόδου του παγκόσμιου πραγματικού ΑΕΠ (εκτός της ζώνης του ευρώ) προβλέπεται να επιταχυνθεί από 3,2% το 2016 σε 3,7% το 2017 και 3,8% το 2018-19. Ο ρυθμός αύξησης της εξωτερικής ζήτησης της ζώνης του ευρώ αναμένεται να ενισχυθεί από 1,6% το 2016 σε 4,7% το 2017, 3,4% το 2018 και 3,5% το 2019. Σε σύγκριση με τις προβολές του Ιουνίου 2017, η αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ δεν έχει αναθεωρηθεί ουσιωδώς, ενώ οι προς τα κάτω αναθεωρήσεις των προοπτικών στις ΗΠΑ αντανακλούν προσδοκίες μικρότερης δημοσιονομικής τόνωσης, οι οποίες αντισταθμίζονται από καλύτερες προοπτικές σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες. Ο ρυθμός αύξησης της εξωτερικής ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ αναθεωρήθηκε προς τα άνω το 2017, αντανακλώντας στοιχεία για υψηλότερες εισαγωγές το α΄ τρίμηνο.

Το βασικό σενάριο των προβολών για την παγκόσμια δραστηριότητα εξακολουθεί να περιβάλλεται από υψηλή αβεβαιότητα και το ισοζύγιο των κινδύνων είναι κυρίως καθοδικό. Μεταξύ των ανοδικών κινδύνων, υπάρχει πιθανότητα να μεταφραστεί η βελτίωση της εμπιστοσύνης - όπως καταγράφεται στις έρευνες και τις χρηματοπιστωτικές αγορές - σε ταχύτερη αναζωογόνηση της δραστηριότητας και του εμπορίου βραχυπρόθεσμα. Οι βασικοί καθοδικοί κίνδυνοι περιλαμβάνουν μια πιθανή άνοδο του εμπορικού προστατευτισμού, τυχόν άτακτη αυστηροποίηση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών διεθνώς, που θα μπορούσε να επηρεάσει κυρίως τις ευπαθείς αναδυόμενες οικονομίες, πιθανές εμπλοκές συνδεόμενες με τη διαδικασία μεταρρυθμίσεων και φιλελευθεροποίησης στην Κίνα, καθώς και πιθανή μεταβλητότητα λόγω πολιτικής και γεωπολιτικής αβεβαιότητας, συμπεριλαμβανομένης της αβεβαιότητας που συνδέεται με τις διαπραγματεύσεις σχετικά με τις μελλοντικές σχέσεις μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος, υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα σχετικά με τις προοπτικές της δημοσιονομικής πολιτικής στις ΗΠΑ.

46

48

50

52

54

56

58

60

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

παγκόσμιο εμπόριο (αριστερή κλίμακα)παγκόσμιο εμπόριο, μέσος όρος 1991-2007 (αριστερή κλίμακα)παγκόσμιος PMI μεταποίησης, χωρίς τη ζώνη του ευρώ (δεξιά κλίμακα)παγκόσμιος PMI, νέες παραγγελίες εξαγωγών (δεξιά κλίμακα)


Εξελίξεις στις τιμές διεθνώς

Ο παγκόσμιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή παραμένει σχετικά συγκρατημένος. Αφού έπεσε στις αρχές του έτους, καθώς εξασθένησε η συμβολή των τιμών της ενέργειας, ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ υποχώρησε ελαφρώς τον Ιούλιο σε 2,0% (βλ. Διάγραμμα 3). Εξαιρουμένων των τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ο ετήσιος πληθωρισμός στις χώρες του ΟΟΣΑ παρέμεινε σταθερός στο 1,8% τον Ιούλιο.

Διάγραμμα 3 Πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγή: ΟΟΣΑ. Σημείωση: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2017.

Οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες. Μετά από πτώση στις πρώτες εβδομάδες του καλοκαιριού, οι τιμές αργού πετρελαίου τύπου Brent ανέκαμψαν φθάνοντας περίπου τα 52 δολ. ΗΠΑ το βαρέλι. Η αύξηση αυτή αντανακλά προσδοκίες για συγκρατημένα ταχύτερη εξισορρόπηση της αγοράς πετρελαίου. Τα αποθέματα αργού πετρελαίου των ΗΠΑ σημείωσαν μεγαλύτερη πτώση από ό,τι ανέμενε η αγορά, ενώ η ζήτηση πετρελαίου ήταν κάπως υψηλότερη σε σχέση με το β΄ τρίμηνο του 2017. Ταυτόχρονα οι περιορισμοί από την πλευρά της προσφοράς ενίσχυσαν τις τιμές εν μέσω επιβράδυνσης του ρυθμού αύξησης του αριθμού των αμερικανικών εξεδρών εξαγωγής πετρελαίου και προσδοκιών περί μείωσης των εξαγωγών αργού πετρελαίου από τη Σαουδική Αραβία. Μέχρι σήμερα, οι τιμές του αργού πετρελαίου τύπου Brent ή των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης δεν έχουν επηρεαστεί από την τροπική καταιγίδα Χάρβεϊ, που έπληξε τις ΗΠΑ στον Κόλπο του Μεξικού.

Όσον αφορά την προσεχή περίοδο, μετά από ελαφρά επιβράδυνση στο εγγύς μέλλον, ο παγκόσμιος πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί με βραδείς ρυθμούς. Η καμπύλη των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης δείχνει συγκρατημένη αύξηση των τιμών του πετρελαίου στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής και μια μικρή θετική συμβολή των τιμών της ενέργειας στον πληθωρισμό. Παράλληλα, η βραδεία μείωση του αχρησιμοποίητου παραγωγικού δυναμικού σε παγκόσμιο επίπεδο αναμένεται να στηρίξει τον υποκείμενο πληθωρισμό.

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

συμβολή της ενέργειαςσυμβολή των ειδών διατροφήςχωρίς τη συμβολή των ειδών διατροφής και της ενέργειας χωρίς τη συμβολή των ειδών διατροφής και της ενέργειαςόλα τα είδη


2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις

Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ διατηρήθηκαν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες από τη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου για τη νομισματική πολιτική στις 8 Ιουνίου. Οι διαφορές αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων έναντι του επιτοκίου μηδενικού κινδύνου υποχώρησαν οριακά και παραμένουν χαμηλότερες από τα επίπεδα που είχαν καταγραφεί στις αρχές Μαρτίου του 2016, όταν ανακοινώθηκε το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα (CSPP). Οι τιμές των μετοχών των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (ΜΧΕ) της ζώνης του ευρώ σημείωσαν πτώση, κυρίως λόγω της αύξησης των εκτιμώμενων γεωπολιτικών κινδύνων, αλλά εξακολουθούν να στηρίζονται από τις ισχυρές προσδοκίες για τα κέρδη. Στις αγορές συναλλάγματος, το ευρώ ενισχύθηκε σημαντικά.

Οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ στο σύνολό τους παρέμειναν γενικώς αμετάβλητες από τις αρχές Ιουνίου. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο (8.6-6.9.2017), το επιτόκιο δέκα ετών για συμφωνίες ανταλλαγής επί του δείκτη μίας ημέρας (OIS) στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε κατά 3 μονάδες βάσης (μ.β.) και διαμορφώθηκε σε 0,58%, ενώ η σταθμισμένη ως προς το ΑΕΠ απόδοση των δεκαετών κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε κατά 1 μ.β. σε 0,99% (βλ. Διάγραμμα 4). Στις ΗΠΑ, οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων μειώθηκαν κατά 8 μ.β. σε 2,11%. Οι εξελίξεις στα μακροπρόθεσμα επιτόκια της ζώνης του ευρώ από τις αρχές Ιουνίου και έπειτα ήταν γενικώς υποτονικές, συγκαλύπτοντας ένα μεμονωμένο επεισόδιο μεταβλητότητας όταν οι συμμετέχοντες στην αγορά αναθεώρησαν σχετικά αιφνιδίως τις προσδοκίες τους για τη μελλοντική πορεία της νομισματικής πολιτικής, με συνέπεια να αυξηθούν οι αποδόσεις. Ωστόσο, η αύξηση αυτή εξαλείφθηκε προς το τέλος της εξεταζόμενης περιόδου, εν μέρει λόγω γεωπολιτικών εντάσεων και λιγότερο θετικών ειδήσεων σχετικά με τα μακροοικονομικά μεγέθη τόσο εντός όσο και εκτός της ευρωζώνης.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις 12

Διάγραμμα 4 Αποδόσεις 10ετών κρατικών ομολόγων στη ζώνη του ευρώ, τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο

(% ετησίως)

Πηγές: Bloomberg και ΕΚΤ. Σημειώσεις: Για τη ζώνη του ευρώ αναφέρεται ο σταθμισμένος ως προς το ΑΕΠ μέσος όρος των αποδόσεων των 10ετών κρατικών ομολόγων. Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 8.6.2017. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: 6.9.2017.

Οι διαφορές αποδόσεων των κρατικών ομολόγων έναντι των επιτοκίων OIS μηδενικού κινδύνου μειώθηκαν σε αρκετές χώρες εν όψει των βελτιωμένων μακροοικονομικών προοπτικών για τη ζώνη του ευρώ. Η μείωση κυμάνθηκε από 1 μ.β. στη Γαλλία έως 19 μ.β. στην Ιταλία και 20 μ.β. στην Πορτογαλία (βλ. Διάγραμμα 5). Αρχικά, προήλθε από τα αποτελέσματα των γαλλικών προεδρικών εκλογών του Απριλίου. Στη συνέχεια, αντανακλούσε πρωτίστως τη βελτίωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος της ευρωζώνης.

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

01/15 04/15 07/15 10/15 01/16 04/16 07/16 10/16 01/17 04/17 07/17

ζώνη του ευρώ ΗΠΑ Ηνωμένο Βασίλειο


Διάγραμμα 5 Διαφορές αποδόσεων των κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ έναντι του επιτοκίου OIS

(% ετησίως)

Πηγές: Thomson Reuters και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Για τον υπολογισμό της διαφοράς αποδόσεων αφαιρείται το επιτόκιο OIS από την απόδοση του κρατικού ομολόγου. Για τη ζώνη του ευρώ αναφέρεται ο σταθμισμένος ως προς το ΑΕΠ μέσος όρος των αποδόσεων των 10ετών κρατικών ομολόγων. Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 8.6.2017. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: 6.9.2017.

Η καμπύλη των προθεσμιακών επιτοκίων ΕΟΝΙΑ (του μέσου δείκτη των επιτοκίων του ευρώ για τοποθετήσεις διάρκειας μίας ημέρας) μετατοπίστηκε ελαφρώς προς τα κάτω για τις βραχύτερες διάρκειες, αλλά παραμένει εν πολλοίς αμετάβλητη για τις μεγαλύτερες διάρκειες (βλ. Διάγραμμα 6). Η σταδιακά ανοδική κλίση της καμπύλης υποδηλώνει ότι οι συμμετέχοντες στην αγορά εξακολουθούν να αναμένουν μια παρατεταμένη περίοδο αρνητικών επιτοκίων ΕΟΝΙΑ μέχρι περίπου τα μέσα του 2020.

Διάγραμμα 6 Προθεσμιακά επιτόκια EONIA

(% ετησίως)

Πηγές: Thomson Reuters και υπολογισμοί της ΕΚΤ.

-1

0

1

2

3

4

01/15 04/15 07/15 10/15 01/16 04/16 07/16 10/16 01/17 04/17 07/17

ζώνη του ευρώ Γερμανία ΙσπανίαΓαλλία Ιταλία Πορτογαλία

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2017 2019 2021 2023 2025 2027

6 Σεπτεμβρίου 20178 Ιουνίου 2017


Ο δείκτης ΕΟΝΙΑ κυμάνθηκε γύρω στις -36 μονάδες βάσης κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Η πλεονάζουσα ρευστότητα αυξήθηκε κατά 100 δισεκ. ευρώ, φθάνοντας περίπου τα 1.770 δισεκ. ευρώ. Η αύξηση αυτή μπορεί να αποδοθεί στις συνεχιζόμενες αγορές στο πλαίσιο του διευρυμένου προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων. Οι συνθήκες ρευστότητας εξετάζονται διεξοδικότερα στο Πλαίσιο 2.

Οι διαφορές αποδόσεων των ομολόγων που εκδόθηκαν από ΜΧΕ υποχώρησαν οριακά κατά την εξεταζόμενη περίοδο (βλ. Διάγραμμα 7). Στις 6 Σεπτεμβρίου οι διαφορές αποδόσεων των ομολόγων επενδυτικής βαθμίδας που έχουν εκδοθεί από ΜΧΕ (έναντι της μέσης καμπύλης αποδόσεων για τους αντίστοιχους τίτλους της ζώνης του ευρώ με πιστοληπτική διαβάθμιση ΑΑΑ) ήταν κατά μέσο όρο 5 μ.β. χαμηλότερες σε σχέση με τις αρχές Ιουνίου και περίπου 70 μ.β. χαμηλότερες σε σχέση με τα επίπεδα που είχαν καταγράψει τον Μάρτιο του 2016, πριν από την ανακοίνωση και συνακόλουθη έναρξη του προγράμματος CSPP. Οι διαφορές αποδόσεων των ομολόγων μη επενδυτικής βαθμίδας του μη χρηματοπιστωτικού και του χρηματοπιστωτικού τομέα μειώθηκαν επίσης κατά την εξεταζόμενη περίοδο, κατά 39 μ.β. και 6 μ.β. αντίστοιχα. Το χαμηλό επίπεδο και η περαιτέρω συμπίεση των διαφορών αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων συνάδουν με την εδραίωση της οικονομικής ανάκαμψης.

Διάγραμμα 7 Διαφορές αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ

(μονάδες βάσης)

Πηγές: Δείκτες iBoxx και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 8.6.2017. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: 6.9.2017.

Οι τιμές των μετοχών της ζώνης του ευρώ υποχώρησαν από τις αρχές Ιουνίου (βλ. Διάγραμμα 8). Στο τέλος της εξεταζόμενης περιόδου, οι τιμές των μετοχών των ΜΧΕ στη ζώνη του ευρώ διαμορφώθηκαν σε επίπεδα περίπου 3% χαμηλότερα σε σύγκριση με την αρχή της περιόδου, ενώ οι τιμές των μετοχών του χρηματοπιστωτικού τομέα υποχώρησαν κατά 2,5%. Η υποχώρηση αυτή αντανακλά κατά κύριο λόγο την αύξηση του εκτιμώμενου γεωπολιτικού κινδύνου. Πάντως, οι τιμές των τραπεζικών μετοχών συνεχίζουν να βρίσκονται συνολικά σε επίπεδα περίπου 65% υψηλότερα σε σχέση με τα χαμηλά επίπεδα που είχαν καταγράψει

0

40

80

120

160

01/15 04/15 07/15 10/15 01/16 04/16 07/16 10/16 01/17 04/17 07/17

διαφορές αποδόσεων ομολόγων του χρηματοπιστωτικού τομέαδιαφορές αποδόσεων ομολόγων ΜΧΕ


στον απόηχο του βρετανικού δημοψηφίσματος για την παραμονή της χώρας στην ΕΕ τον Ιούνιο του 2016 (οι τιμές των μετοχών των ΜΧΕ είναι μόλις 25% υψηλότερες). Σε αντίθεση με την υποχώρηση των τιμών των μετοχών του μη χρηματοπιστωτικού τομέα της ζώνης του ευρώ, οι τιμές των αντίστοιχων μετοχών στις ΗΠΑ διαμορφώθηκαν σε επίπεδα 1,5% υψηλότερα στο τέλος της εξεταζόμενης περιόδου, σε σύγκριση με την αρχή της. Μια πιθανή αιτία για τη χαμηλότερη απόδοση των μετοχών των ΜΧΕ της ευρωζώνης είναι ότι η ενίσχυση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ μετρίασε τις προσδοκίες της αγοράς για τα βραχυπρόθεσμα κέρδη των επιχειρήσεων που εξαρτώνται έντονα από τις εξαγωγές. Οι προσδοκίες για τα πιο μακροπρόθεσμα κέρδη όμως παρέμειναν ισχυρές και συνέχισαν να στηρίζουν τις τιμές των μετοχών των ΜΧΕ. Οι προσδοκίες της αγοράς σχετικά με τη μεταβλητότητα των τιμών των μετοχών στη ζώνη του ευρώ ενισχύθηκαν μετά την αναζωπύρωση των γεωπολιτικών εντάσεων στα μέσα Αυγούστου, αλλά στην πορεία επανήλθαν στα χαμηλά επίπεδα που επικρατούσαν καθ' όλη τη διάρκεια του 2017. Και στις ΗΠΑ, οι προσδοκίες για τη μεταβλητότητα των τιμών των μετοχών επιδεινώθηκαν στο σύνολό τους.

Διάγραμμα 8 Δείκτες τιμών μετοχών στη ζώνη του ευρώ και τις ΗΠΑ

(1 Ιανουαρίου 2015 = 100)

Πηγές: Thomson Reuters και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 8.6.2017. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: 6.9.2017.

Στις αγορές συναλλάγματος, το ευρώ ανατιμήθηκε κατά 3,7% σε όρους σταθμισμένης ισοτιμίας με βάση το εξωτερικό εμπόριο από τις αρχές Ιουνίου (βλ. Διάγραμμα 9). Το ευρώ ενισχύθηκε έναντι των περισσότερων άλλων κύριων νομισμάτων υπό συνθήκες βελτιωμένων μακροοικονομικών προοπτικών για τη ζώνη του ευρώ. Σε διμερείς όρους, από τις 8 Ιουνίου το ευρώ ενισχύθηκε κατά 6,3% έναντι του δολαρίου ΗΠΑ, κατά 5,0% έναντι του γιεν Ιαπωνίας, κατά 5,4% έναντι της λίρας Αγγλίας και κατά 5,0% έναντι του φράγκου Ελβετίας. Επίσης, το ευρώ ανατιμήθηκε έναντι των νομισμάτων των περισσότερων αναδυόμενων οικονομιών, συμπεριλαμβανομένου του γιουάν Κίνας (κατά 2,0%), καθώς και έναντι των νομισμάτων άλλων οικονομιών στην Ασία, ενώ υποτιμήθηκε ελαφρώς έναντι των νομισμάτων ορισμένων κρατών-μελών της ΕΕ εκτός ευρωζώνης. Η ανατίμηση του

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

01/15 04/15 07/15 10/15 01/16 04/16 07/16 10/16 01/17 04/17 07/17

τραπεζικών μετοχών – ζώνη του ευρώ μετοχών ΜΧΕ – ζώνη του ευρώ τραπεζικών μετοχών – ΗΠΑ μετοχών ΜΧΕ – ΗΠΑ


ευρώ έναντι του δολαρίου ΗΠΑ οφείλεται σε τρεις παράγοντες παρόμοιας ισχύος: τις βελτιωμένες προοπτικές για την ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ, την πιο περιοριστική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής σε σχέση με τις ΗΠΑ και μια εξωγενή συνιστώσα που πιθανόν να αντανακλά τη βελτίωση του κλίματος της αγοράς για τη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου ΗΠΑ.

Διάγραμμα 9 Μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ έναντι επιλεγμένων νομισμάτων

(%)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η ΣΣΙ-38 είναι η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ έναντι των νομισμάτων των 38 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ. Όλες οι μεταβολές υπολογίζονται με βάση τις συναλλαγματικές ισοτιμίες στις 6.9.2017.

-10 -5 0 5 10 15 20 25 30

κούνα Κροατίαςρουπία Ινδίας

ρεάλ Βραζιλίαςδολάριο Ταϊβάν

λέι Ρουμανίαςκορώνα Δανίας

φιορίνι Ουγγαρίαςρουπία Ινδονησίας

γουόν Νότιας Κορέαςλίρα Τουρκίας

ρούβλι Ρωσίαςκορώνα Σουηδίας

κορώνα Τσεχίαςζλότυ Πολωνίας

γιεν Ιαπωνίαςφράγκο Ελβετίας

λίρα Αγγλίαςδολάριο ΗΠΑγιουάν Κίνας

ΣΣΙ-38

σε σχέση με 7 Ιουνίου 2017σε σχέση με 6 Σεπτεμβρίου 2016


3 Οικονομική δραστηριότητα

Η οικονομική επέκταση της ζώνης του ευρώ συνεχίζεται και γίνεται ολοένα ανθεκτικότερη. Στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ συμβάλλει πρωτίστως η εγχώρια ζήτηση. Έρευνες και βραχυχρόνιοι δείκτες επιβεβαιώνουν τις προοπτικές για εύρωστη δυναμική ανάπτυξης την προσεχή περίοδο. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2017, οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2017 αναθεωρήθηκαν προς τα άνω το 2017 και παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες για τα επόμενα έτη. Το πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2,2% το 2017, 1,8% το 2018 και 1,7% το 2019.

Η οικονομική επέκταση στη ζώνη του ευρώ απέκτησε θετική δυναμική, με κύριο προωθητικό παράγοντα την εγχώρια ζήτηση. Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,6% σε τριμηνιαία βάση το β΄ τρίμηνο του 2017, μετά από άνοδο κατά 0,5% το προηγούμενο τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 10). Η εγχώρια ζήτηση παρέμεινε η κινητήρια δύναμη στην ανάπτυξη, σε συνδυασμό με τη μικρότερη συμβολή των καθαρών εξαγωγών, ενώ οι μεταβολές των αποθεμάτων είχαν μικρή αρνητική συμβολή. Από την πλευρά της παραγωγής, η οικονομική δραστηριότητα είχε ευρεία βάση, εμφανίζοντας θετική αύξηση της προστιθέμενης αξίας στη βιομηχανία (εκτός των κατασκευών), καθώς και στους τομείς των κατασκευών και των υπηρεσιών.

Διάγραμμα 10 Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ και συνιστώσες αυτού

(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές και τριμηνιαίες συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγή: Eurostat. Σημειώσεις: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: β΄ τρίμηνο 2017.

Οι αγορές εργασίας της ζώνης του ευρώ εξακολουθούν να εμφανίζουν ευνοϊκή δυναμική. Η αύξηση της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ συνεχίστηκε το α' τρίμηνο 2017 και διαμορφώθηκε σε 0,4% σε τριμηνιαία βάση, υπερβαίνοντας έτσι για πρώτη φορά την κορυφαία τιμή που είχε καταγράψει το 2008 πριν από την έναρξη της κρίσης (βλ. Διάγραμμα 11). Οι συνολικές πραγματικές ώρες εργασίας επίσης

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ΑΕΠ σε αγοραίες τιμέςιδιωτική κατανάλωσηδημόσια κατανάλωσηακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίουκαθαρές εξαγωγέςμεταβολές αποθεμάτων

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Οικονομική δραστηριότητα 18

συνέχισαν να ανακάμπτουν, αν και οι μέσες πραγματικές ώρες εργασίας ανά απασχολούμενο παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές, παρά το γεγονός ότι τόσο οι εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης όσο και οι εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης εργάστηκαν κατά μέσο όρο περισσότερες ώρες, καθώς οι εν λόγω αυξήσεις αντισταθμίστηκαν από τη μεταβαλλόμενη σύνθεση της απασχόλησης προς την κατεύθυνση της αύξησης του ποσοστού των εργαζομένων μερικής απασχόλησης.1 Η ανεργία της ζώνης του ευρώ παρουσίασε σημαντική μείωση, αφού είχε κορυφωθεί σε 12,1% το β΄ τρίμηνο του 2013. Τον Ιούλιο του 2017 το ποσοστό ανεργίας διαμορφώθηκε σε 9,1%, το χαμηλότερο από τον Φεβρουάριο του 2009. Τα στοιχεία των ερευνών που ήταν διαθέσιμα έως τον Αύγουστο του 2017 δείχνουν περαιτέρω βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας, καθώς όλο και περισσότεροι ερωτώμενοι αναφέρουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στις μεγάλες οικονομίες της ζώνης του ευρώ.

Η ταχεία μείωση της ανεργίας στη ζώνη του ευρώ αποτελεί ιδιαίτερα ενθαρρυντική εξέλιξη σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης προσφοράς εργασίας. Η άνοδος της προσφοράς εργασίας, η οποία συνεχίστηκε καθ' όλη τη διάρκεια της κρίσης και μετά την έναρξη της ανάκαμψης, μπορεί πρωτίστως να αποδοθεί στα αυξημένα ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας και των γυναικών (βλ. Πλαίσιο 3 “Πρόσφατες εξελίξεις της προσφοράς εργασίας στη ζώνη του ευρώ” στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου). Εντούτοις, ευρύτεροι δείκτες ανεργίας υποδηλώνουν ότι ο βαθμός υποχρησιμοποίησης του εργατικού δυναμικού παραμένει σε υψηλά επίπεδα σε αρκετές αγορές εργασίας της ζώνης του ευρώ. Η έρευνα μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ (βλ. Πλαίσιο 5 “Ανάγκες για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη ζώνη του ευρώ: πληροφορίες από έρευνα μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων” στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου) υποδηλώνει ότι περαιτέρω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις αγορές εργασίας της ζώνης του ευρώ θα βελτίωναν τη λειτουργία τους και θα ενίσχυαν τις ευρύτερες αναπτυξιακές προοπτικές.

1 Βλ. το Πλαίσιο “Παράγοντες που επηρέασαν την εξέλιξη των μέσων πραγματικών ωρών εργασίας ανά απασχολούμενο από το 2008”, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6, ΕΚΤ, 2016.


Διάγραμμα 11 Εξελίξεις στην αγορά εργασίας της ζώνης του ευρώ

(αριστερή κλίμακα: δείκτης α΄ τρ. 2008 =100, δεξιά κλίμακα: ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: α΄ τρίμηνο 2017 για την απασχόληση και για τις πραγματικές ώρες εργασίας, Ιούλιος 2017 για το ποσοστό ανεργίας.

Η βελτίωση των αγορών εργασίας εξακολουθεί να στηρίζει την αύξηση του εισοδήματος και την καταναλωτική δαπάνη. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης παρέμεινε σταθερή σε 0,5% σε τριμηνιαία βάση το β΄ τρίμηνο του 2017, από 0,4% το προηγούμενο τρίμηνο. Η εύρωστη αύξηση του εισοδήματος από εργασία, που αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα ενίσχυσης του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών, σε συνδυασμό με την ελαφρά μείωση του ποσοστού αποταμίευσης των νοικοκυριών, συνέχισε να επηρεάζει ευνοϊκά την κατανάλωση των νοικοκυριών. Τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, τα οποία οδήγησαν σε βελτίωση των χρηματοδοτικών συνθηκών, επίσης συνέχισαν να στηρίζουν τις δαπάνες των νοικοκυριών. Η εμπιστοσύνη των καταναλωτών, η οποία αυξήθηκε περαιτέρω τον Αύγουστο του 2017, παραμένει σαφώς πάνω από τον μακροχρόνιο μέσο όρο της, σηματοδοτώντας ισχυρή δυναμική της καταναλωτικής δαπάνης βραχυπρόθεσμα.

Η εξέλιξη των αγορών κατοικιών της ζώνης του ευρώ συνεχίζει να υποστηρίζει τη δυναμική της ανάπτυξης. Οι επενδύσεις σε κατοικίες αυξήθηκαν κατά 1,3% το β΄ τρίμηνο του 2017, αντικατοπτρίζοντας τη συνέχιση της ανάκαμψης στη ζώνη του ευρώ και σε πολλές χώρες της ζώνης του ευρώ. Η εν λόγω ανάκαμψη, αν και από πολύ χαμηλά επίπεδα σε μερικές χώρες, υποστηρίχθηκε από την έντονη άνοδο του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών, τις βελτιωμένες συνθήκες στην αγορά εργασίας, τους ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης και την αυξημένη προτίμηση για επενδύσεις σε κατοικίες, στο πλαίσιο των χαμηλών αποδόσεων των τοκοφόρων τοποθετήσεων. Επιπλέον, οι επιχειρηματικές προσδοκίες σημείωσαν πολύ έντονη άνοδο στον τομέα των κατασκευών. Επίσης, ο αυξανόμενος αριθμός των οικοδομικών αδειών που έχουν εκδοθεί, η αυξανόμενη ζήτηση στεγαστικών δανείων και η βελτίωση των όρων χορήγησης τραπεζικών πιστώσεων θα συνεχίσουν να στηρίζουν την ανοδική πορεία των επενδύσεων σε κατοικίες στη ζώνη του ευρώ.

Οι επιχειρηματικές επενδύσεις ανέκαμψαν το β΄ τρίμηνο του 2017. Η άνοδος (1,0% σε τριμηνιαία βάση) αποδίδεται στις επενδύσεις σε προϊόντα διανοητικής ιδιοκτησίας, σε μηχανήματα και οπλικά συστήματα πλην εξοπλισμού μεταφορών.

9

10

11

12

13

85

90

95

100

105

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

απασχόληση (αριστερή κλίμακα)πραγματικές ώρες εργασίας (αριστερή κλίμακα)ποσοστό ανεργίας (δεξιά κλίμακα)


Περαιτέρω, ορισμένα στοιχεία, όπως η βιομηχανική παραγωγή στον τομέα των κεφαλαιακών αγαθών – που αυξήθηκε κατά 0,7% σε τριμηνιαία βάση το β΄ τρίμηνο του 2017 – δείχνουν επιτάχυνση των επιχειρηματικών επενδύσεων στη ζώνη του ευρώ.

Διάγραμμα 12 Εξελίξεις στον τομέα των κεφαλαιακών αγαθών της ζώνης του ευρώ

(δείκτης, απόκλιση από τον μακροχρόνιο μέσο όρο)

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Αύγουστος 2017.

Οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να συνεχίσουν να ανακάμπτουν. Διάφοροι παράγοντες ασκούν ευνοϊκή επίδραση στις προοπτικές για τις επενδύσεις. Η εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων, οι προσδοκίες για την παραγωγή και οι παραγγελίες εξαγωγών στον τομέα των κεφαλαιακών αγαθών παραμένουν σε υψηλά επίπεδα παρά κάποια πτώση που σημειώθηκε τον Αύγουστο (βλ. Διάγραμμα 12). Ο βαθμός χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού συνέχισε να αυξάνεται πάνω από τα μέσα προ της κρίσης επίπεδα, οι συνθήκες χρηματοδότησης παραμένουν πολύ ευνοϊκές, τα παρακρατούμενα κέρδη των επιχειρήσεων για δυνητικές επενδυτικές δαπάνες διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα και υπάρχει ανάγκη εκσυγχρονισμού του κεφαλαιακού αποθέματος μετά από αρκετά χρόνια υποτονικών επενδύσεων. Εντούτοις, ορισμένοι παράγοντες αναμένεται να συνεχίσουν να επηρεάζουν δυσμενώς τις προοπτικές για τις επιχειρηματικές επενδύσεις. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι προσδοκίες για ασθενέστερο μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό σε σχέση με το παρελθόν, οι δυσκαμψίες στις αγορές προϊόντων και ο βραδύς ρυθμός μεταβολής του κανονιστικού περιβάλλοντος. Η χαμηλή κερδοφορία των τραπεζών και το ακόμη υψηλό επίπεδο μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών σε αρκετές χώρες επίσης αναμένεται ότι θα συνεχίσουν να επηρεάζουν δυσμενώς τη δυνατότητα των τραπεζών να επιτελέσουν τον διαμεσολαβητικό τους ρόλο και, κατ' επέκταση, τη χρηματοδότηση επενδύσεων των επιχειρήσεων βραχυπρόθεσμα.

Το εξωτερικό εμπόριο της ζώνης του ευρώ συνέχισε να ανακάμπτει. Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ αυξήθηκαν κατά 1,1% σε τριμηνιαία βάση το β΄ τρίμηνο του 2017 και η δυναμική των εμπορικών συναλλαγών επί αγαθών με χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ βελτιώνεται σταθερά από το

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

επιχειρηματικές προσδοκίες στη μεταποίησηπαραγγελίες εξαγωγώνπροσδοκίες για την παραγωγή


καλοκαίρι του 2016. Σύμφωνα με μηνιαία στοιχεία εμπορικών συναλλαγών, οι εξαγωγές αγαθών σε χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2017 επηρεάστηκαν κυρίως από τις εξαγωγές προς την Κίνα, τις λοιπές ασιατικές χώρες και άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ. Αυτό αποτελεί θετική ένδειξη για τις γενικές προοπτικές ανάπτυξης, καθώς η εξωτερική ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ αποκτά ολοένα ευρύτερη βάση. Οι βραχυπρόθεσμοι δείκτες όπως οι έρευνες και οι νέες παραγγελίες εξαγωγών που αφορούν το δεύτερο εξάμηνο του 2017 δείχνουν ότι η δυναμική των εξαγωγών διατηρείται παρά την πρόσφατη ενίσχυση της σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ (βλ. Διάγραμμα 13). Όσον αφορά το μέλλον, η ευρείας βάσης παγκόσμια ανάκαμψη θα στηρίξει τις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ. Ωστόσο, οι κίνδυνοι για το εμπόριο παραμένουν σε υψηλά επίπεδα και σχετίζονται πρωτίστως με τις γεωπολιτικές εντάσεις, οι οποίες μπορεί να εμποδίσουν την παγκόσμια ανάπτυξη.

Διάγραμμα 13 Εξαγωγές αγαθών εκτός της ζώνης του ευρώ

(αριστερή κλίμακα: ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές των κινητών μέσων όρων τριών μηνών, δεξιά κλίμακα: δείκτης)

Πηγές: Eurostat, Markit και Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σημείωση: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: για τις έρευνες: Αύγουστος 2017, για τις εξαγωγές: β΄ τρίμηνο του 2017.

Συνολικά, τα εισερχόμενα στοιχεία δείχνουν σταθερά θετική ανάπτυξη το γ΄ τρίμηνο του 2017. Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ESI) και ο σύνθετος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) για την παραγωγή παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα τον Αύγουστο και διατηρήθηκαν σαφώς πάνω από τα μέσα επίπεδά τους (βλ. Διάγραμμα 14). Έτσι, συνολικά, δείχνουν εύρωστη αύξηση το γ΄ τρίμηνο του 2017.

-2

-1

0

1

2

3

-10

-5

0

5

10

15

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

εξαγωγές αγαθών εκτός της ζώνης του ευρώ (αριστερή κλίμακα)προσδοκίες για τις εξαγωγές (δεξιά κλίμακα)κλίμα εξαγωγικής αγοράς (δεξιά κλίμακα)νέες παραγγελίες εξαγωγών στη μεταποίηση (δεξιά κλίμακα)


Διάγραμμα 14 Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ, σύνθετος δείκτης PMI για την παραγωγή και δείκτης οικονομικού κλίματος (ESI)

(ποσοστιαίες μεταβολές σε τριμηνιαία βάση, κανονικοποιημένη διαφορά θετικών-αρνητικών απαντήσεων και δείκτες διάχυσης)

Πηγές: Markit, Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Eurostat. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: β΄ τρίμηνο του 2017 για το πραγματικό ΑΕΠ και Αύγουστος 2017 για ESI και PMI.

Η παρατηρούμενη οικονομική επέκταση στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να συνεχιστεί, υποστηριζόμενη από την επίδραση των μέτρων νομισματικής πολιτικής, η οποία μεταδίδεται στην πραγματική οικονομία. Οι πολύ ευνοϊκοί όροι χρηματοδότησης, τα χαμηλά επιτόκια και η βελτίωση των αγορών εργασίας συνεχίζουν να στηρίζουν την ιδιωτική κατανάλωση και την ανάκαμψη των επενδύσεων εν μέσω αύξησης των κερδών και μείωσης της ανάγκης απομόχλευσης. Οι θετικές επιδράσεις από το εξωτερικό περιβάλλον επίσης θα στηρίξουν την ανάπτυξη, με την ενίσχυση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και την αντίστοιχη βελτίωση της εξωτερικής ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ.

Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2017 προβλέπουν αύξηση του ετήσιου πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,2% το 2017, 1,8% το 2018 και 1,7% το 2019 (βλ. Διάγραμμα 15). Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2017, οι προοπτικές για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί προς τα άνω για το 2017 και παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες για τα επόμενα έτη. Η αναθεώρηση προς τα άνω για το 2017 σχετίζεται κυρίως με την πρόσφατη ισχυρή δυναμική της αύξησης του ΑΕΠ.

-1

0

1

2

45

50

55

60

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

πραγματικό ΑΕΠ (δεξιά κλίμακα)δείκτης ESI (αριστερή κλίμακα)σύνθετος δείκτης PMI (αριστερή κλίμακα)


Διάγραμμα 15 Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των προβολών)

(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές)

Πηγές: Eurostat και το άρθρο με τίτλο “Σεπτέμβριος 2017 – Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ”, που δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 7 Σεπτεμβρίου 2017. Σημειώσεις: Τα διαστήματα που παρουσιάζονται γύρω από τις κεντρικές προβολές βασίζονται στις διαφορές μεταξύ των πραγματοποιήσεων και των προηγούμενων προβολών που είχαν καταρτιστεί επί σειρά ετών. Το εύρος κάθε διαστήματος είναι διπλάσιο από τον μέσο όρο της διαφοράς, σε απόλυτες τιμές. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό των διαστημάτων, βάσει της οποίας γίνεται και η διόρθωση για έκτακτα γεγονότα, περιγράφεται στο κείμενο “New procedure for constructing Eurosystem and ECB staff projection ranges”, ΕΚΤ, Δεκέμβριος 2009, το οποίο διατίθεται στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ.

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019


4 Τιμές και κόστος

Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ τον Αύγουστο του 2017 ήταν 1,5%, αυξημένος έναντι 1,3% τον Ιούλιο. Σε ό,τι αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, με βάση τις σημερινές τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου, οι ετήσιοι ρυθμοί του μετρούμενου πληθωρισμού ενδέχεται να υποχωρήσουν προσωρινά προς την αλλαγή του έτους, αντανακλώντας κυρίως τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης στις τιμές της ενέργειας. Ταυτόχρονα, οι δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού κατέγραψαν συγκρατημένη αύξηση τους τελευταίους μήνες, αλλά δεν έχουν ακόμη δώσει πειστικές ενδείξεις μιας διαρκούς ανοδικής τάσης. Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2017 προβλέπουν ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ 1,5% το 2017, 1,2% το 2018 και 1,5% το 2019.

Ο μετρούμενος πληθωρισμός αυξήθηκε τον Αύγουστο. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο μετρούμενος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ αυξήθηκε σε 1,5% τον Αύγουστο, αφού είχε διατηρηθεί σε 1,3% τον Ιούνιο και τον Ιούλιο (βλ. Διάγραμμα 16). Το γεγονός αυτό αντανακλούσε υψηλότερο πληθωρισμό της ενέργειας και, σε μικρότερο βαθμό, υψηλότερο πληθωρισμό των επεξεργασμένων ειδών διατροφής. Η αύξηση στον πληθωρισμό της ενέργειας ήταν αναμενόμενη, καθώς αντανακλά την ανοδική επίδραση της βάσης σύγκρισης και τη ανοδική πίεση που προέρχεται από τις πιο πρόσφατες αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου.

Διάγραμμα 16 Συμβολή συνιστωσών στον μετρούμενο πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του ευρώ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Αύγουστος 2017 (προκαταρκτικές εκτιμήσεις).

Οι δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού κινήθηκαν σε ελαφρώς υψηλότερα επίπεδα από το τέλος του προηγούμενου έτους. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Εurostat, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ΕνΔΤΚείδη διατροφήςενέργειαμη ενεργειακά βιομηχανικά αγαθά υπηρεσίες

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Τιμές και κόστος 25

είδη διατροφής ήταν 1,2% τον Αύγουστο, αμετάβλητος από τον Ιούλιο, αλλά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερος από τον μέσο όρο του τελευταίου τριμήνου του προηγούμενου έτους (βλ. Διάγραμμα 17). Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής και τις πολύ ευμετάβλητες συνιστώσες των ειδών που σχετίζονται με τα ταξίδια και των ειδών ένδυσης και υπόδησης δείχνει μόλις μια συγκρατημένη αύξηση.

Διάγραμμα 17 Aνάλυση του ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Οι πιο πρόσφατες παρατηρήσεις αφορούν τον Αύγουστο 2017(προκαταρκτική εκτίμηση) για τον ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας, και τον Ιούλιο του 2017 για όλες τις άλλες μεταβλητές.

Η πρόσφατη ανατίμηση του ευρώ συνεπάγεται κάποια υποχώρηση των πιέσεων επί των τιμών στα αρχικά στάδια της παραγωγικής και τιμολογιακής αλυσίδας. Η ανατίμηση της ονομαστικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας (ΣΣΙ) του ευρώ τους τελευταίους μήνες έχει αρχίσει να ασκεί καθοδική πίεση στις τιμές των εισαγομένων. Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των τιμών των εισαγόμενων μη διατροφικών καταναλωτικών αγαθών υποχώρησε από 1,3% τον Απρίλιο σε 0,1% τον Ιούλιο (βλ. Διάγραμμα 18). Αυτή η καθοδική πίεση θα μετριάσει την ανοδική πίεση που προέρχεται από την έντονη ανάκαμψη σε παγκόσμιο επίπεδο του πληθωρισμού τιμών παραγωγού εκτός της ενέργειας που ξεκίνησε στα μέσα του 2016. Παρά τις ισχυρές προϋπάρχουσες πιέσεις από εξωτερικούς παράγοντες, οι οποίες ενδεχομένως θα μετριαστούν κάπως, οι εγχώριες τιμές παραγωγού για τα μη διατροφικά καταναλωτικά αγαθά παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές, με μόνον μια οριακή ανοδική κίνηση από 0,2% τον Μάιο σε 0,3% τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Η μετακύλιση της πρόσφατης ανατίμησης του ευρώ στις εγχώριες προϋπάρχουσες πιέσεις περιβάλλεται από μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας και επίσης εξαρτάται από μια ενδεχόμενη προσαρμογή των περιθωρίων κέρδους.

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ΕνΔΤΚ χωρίς τιμές ενέργειας και ειδών διατροφήςμη ενεργειακά βιομηχανικά αγαθά χωρίς τιμές ειδών ένδυσηςυπηρεσίες χωρίς ταξιδιωτικές υπηρεσίες ταξιδιωτικές υπηρεσίες είδη ένδυσης


Διάγραμμα 18 Εξελίξεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας και τιμές εισαγομένων και παραγωγού για μη διατροφικά καταναλωτικά αγαθά


Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Οι πιο πρόσφατες παρατηρήσεις αφορούν τον Αύγουστο 2017 για την ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ έναντι 38 εκ των πιο σημαντικών εμπορικών εταίρων του (ΣΣΙ-38), και τον Ιούλιο για τις τιμές παραγωγού και τις τιμές των εισαγομένων.

Ο ρυθμός αύξησης των μισθών παραμένει συγκρατημένος. Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των συμβατικών αποδοχών ανά απασχολούμενο ήταν 1,4% το δεύτερο τρίμηνο του 2017, ελαφρώς μειωμένος έναντι 1,6%, αλλά παρέμεινε σταθερός όταν δεν συμπεριληφθούν ευμετάβλητες μη επαναλαμβανόμενες πληρωμές. Η μισθολογική δαπάνη ανά μισθωτό επίσης παρέμεινε χαμηλή μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2017, αλλά απέκλινε από την ωριαία μισθολογική δαπάνη λόγω της μείωσης του μέσου αριθμού πραγματικών ωρών εργασίας ανά μισθωτό. Γενικά, μεταξύ των παραγόντων που ενδεχομένως δρουν ανασταλτικά στην αύξηση των μισθών συμπεριλαμβάνονται η υπερπροσφορά στην αγορά εργασίας που εξακολουθεί να είναι σημαντική, ο χαμηλός πληθωρισμός, ο ασθενής ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας και οι συνεχιζόμενες επιδράσεις από τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας που εφαρμόστηκαν σε ορισμένες χώρες κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Οι δείκτες των μακροπρόθεσμων προσδοκιών για τον πληθωρισμό, τόσο αυτοί που βασίζονται σε στοιχεία της αγοράς όσο και εκείνοι που βασίζονται σε στοιχεία ερευνών, παρέμειναν σταθεροί. Ο ρυθμός πληθωρισμού μετά από πέντε έτη για ορίζοντα πέντε ετών διαμορφώθηκε σε 1,61% στις 6 Σεπτεμβρίου 2017, ελαφρώς επάνω από το επίπεδο που παρατηρήθηκε στην αρχή του Ιουνίου (βλ. Διάγραμμα 19). Οι δείκτες πιο μακροπρόθεσμων προσδοκιών για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ που βασίζονται σε στοιχεία ερευνών, όπως αναφέρεται στην έρευνα της ΕΚΤ μεταξύ των εξειδικευμένων φορέων διενέργειας προβλέψεων (Survey of Professional Forecasters) για το τρίτο τρίμηνο του 2017, παρέμειναν αμετάβλητοι στο 1,8%.

-4

-2

0

2

4

6

-10

-5

0

5

10

15

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

δείκτης τιμών παραγωγού (δεξιά κλίμακα)ΝΕΕR-38 (αντεστραμμένος, αριστερή κλίμακα)τιμές των καταναλωτικών αγαθών που εισάγονται από χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ (δεξιά κλίμακα)


Διάγραμμα 19 Δείκτες προσδοκιών για τον πληθωρισμό που βασίζονται στην αγορά


Πηγές: Thomson Reuters και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: 6 Σεπτεμβρίου 2017.

Όσον αφορά το μέλλον, η αύξηση του πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να είναι ελαφρώς χαμηλότερη από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως. Με βάση τα στοιχεία που ήταν διαθέσιμα στα μέσα Αυγούστου, οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2017 προβλέπουν ότι ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ θα διαμορφωθεί στο 1,5% το 2017, στο 1,2% το 2018 και στο 1,5% το 2019 (βλ. Διάγραμμα 20).2 Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2017, οι προοπτικές για τον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ αναθεωρήθηκαν ελαφρώς προς τα κάτω, αντανακλώντας κυρίως την πρόσφατη ανατίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ. Οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης συνεπάγονται σημαντική μείωση της συμβολής του πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ενέργειας στον μετρούμενο πληθωρισμό μεταξύ του τελευταίου τριμήνου του 2017 και του πρώτου τριμήνου του 2018 (βλ. επίσης το πλαίσιο με τίτλο "Ο ρόλος των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης στην προβλεπόμενη πορεία του πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ" στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου). Η υπόθεση για αύξηση, αν και μέτρια, των τιμών του πετρελαίου στο υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής, όπως αποτυπώνεται στην καμπύλη των τιμών των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου, συνεπάγεται κάποια ανάκαμψη του πληθωρισμού της ενέργειας βάσει του ΕνΔΤΚ το 2019.

Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής αναμένεται να αυξηθεί σταδιακά μεσοπρόθεσμα. Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής προβλέπεται ότι θα διαμορφωθεί σε 1,1% το 2017, σε 1,3% το 2018 και σε 1,5% το 2019. Ενώ η

2 Βλ. το άρθρο με τίτλο “Σεπτέμβριος 2017 – Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ”, που δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 7 Σεπτεμβρίου 2017.

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

01/14 05/14 09/14 01/15 05/15 09/15 01/16 05/16 09/16 01/17 05/17 09/17

ρυθμός ενός έτους με ορίζοντα 1 έτους ρυθμός ενός έτους με ορίζοντα 2 ετών ρυθμός ενός έτους με ορίζοντα 4 ετών ρυθμός ενός έτους με ορίζοντα 9 ετών ρυθμός πέντε ετών με ορίζοντα 5 ετών


ανατίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ θα ασκήσει καθοδικές πιέσεις στον υποκείμενο πληθωρισμό στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αυτό αντισταθμίζεται εν μέρει από τις βελτιωμένες προοπτικές για την εγχώρια ζήτηση στη ζώνη του ευρώ. Από πλευράς εγχώριου κόστους, ένας σημαντικός παράγοντας που θα συμβάλει στη σταδιακή ανάκαμψη του υποκείμενου πληθωρισμού είναι η αναμενόμενη μείωση της υπερπροσφοράς στην αγορά εργασίας και οι αυξανόμενες ελλείψεις στην προσφορά εργασίας σε ορισμένα μέρη της ζώνης του ευρώ, τα οποία αναμένεται να οδηγήσουν σε ανάκαμψη στο ρυθμό αύξησης των μισθών. Πέρα από αυτό, η πρόσφατη σημαντική άνοδος του μετρούμενου πληθωρισμού μπορεί επίσης να αναμένεται ότι θα μεταφραστεί συν τω χρόνω σε υψηλότερες ονομαστικές μισθολογικές αυξήσεις στις χώρες της ζώνης του ευρώ όπου οι διαδικασίες καθορισμού των μισθών συναρτώνται εν μέρει με τον καταγεγραμμένο ή τον προσδοκώμενο πληθωρισμό.

Διάγραμμα 20 Πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ για τη ζώνη του ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των προβολών)


Πηγές: Eurostat και το άρθρο με τίτλο “Σεπτέμβριος 2017 – Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ”, που δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 7 Σεπτεμβρίου 2017.

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019


5 Χρήμα και πίστη

Το β΄ τρίμηνο του 2017 η ποσότητα χρήματος εξακολούθησε να αυξάνεται με τον ταχύ ρυθμό που γενικώς παρατηρείται από τα μέσα του 2015 και έδειξε να μετριάζεται τον Ιούλιο. Ο ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα συνεχίζει να ανακάμπτει. Επίσης, η ετήσια ροή συνολικής εξωτερικής χρηματοδότησης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (ΜΧΕ) εκτιμάται ότι μετριάστηκε κάπως το β΄ τρίμηνο του 2017.

Ο ρυθμός αύξησης της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια ήταν έντονος στο 5% το β΄ τρίμηνο του 2017, συμβατός με τους ρυθμούς που καταγράφονται από τα μέσα του 2015, και κατόπιν μετριάστηκε τον Ιούλιο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 επιβραδύνθηκε σε 4,5% τον Ιούλιο του 2017, πιθανώς λόγω πρόσκαιρων παραγόντων (βλ. Διάγραμμα 21). Το χαμηλό κόστος ευκαιρίας διακράτησης των πιο ρευστών χρηματοδοτικών μέσων σε ένα περιβάλλον πολύ χαμηλών επιτοκίων και η επίδραση των μέτρων νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ συνέχισαν να στηρίζουν την αύξηση της ποσότητας χρήματος. Ωστόσο, η συμβολή των πιο ρευστών συνιστωσών στην ετήσια αύξηση του Μ3 μειώθηκε και ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του M1 υποχώρησε σε 9,1% τον Ιούλιο (σε σύγκριση με 9,3% το β΄ τρίμηνο του 2017 και 9,7% τον Ιούνιο).

Διάγραμμα 21 Μ3, Μ1 και δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, με εποχική και ημερολογιακή διόρθωση)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Τα δάνεια είναι προσαρμοσμένα ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling). Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2017.

Οι καταθέσεις μίας ημέρας συνέχισαν να αποτελούν την κυριότερη συμβολή στην άνοδο του Μ3. Συγκεκριμένα, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των καταθέσεων διάρκειας μίας ημέρας που τηρούν τα νοικοκυριά και οι μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (ΜΧΕ) παρέμεινε ενισχυμένος το β΄ τρίμηνο του 2017 αλλά εξασθένησε τον Ιούλιο του 2017, πιθανώς λόγω παροδικών παραγόντων. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του νομίσματος σε κυκλοφορία επιβραδύνθηκε και αυτός τον Ιούλιο, συνεπώς φαίνεται ότι δεν υπήρξε τάση υποκατάστασης των καταθέσεων με μετρητά από τον τομέα διακράτησης χρήματος σε περιβάλλον πολύ χαμηλών ή αρνητικών

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

M3M1δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρήμα και πίστη 30

επιτοκίων. Οι βραχυπρόθεσμες καταθέσεις εκτός των καταθέσεων διάρκειας μίας ημέρας (δηλ. M2 μείον M1) συνέχισαν να ασκούν αρνητική επίδραση στο Μ3 το β’ τρίμηνο και τον Ιούλιο. Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των εμπορεύσιμων χρηματοδοτικών μέσων (δηλ. Μ3 μείον Μ2) – που αποτελούν μια μικρή συνιστώσα του Μ3 – έγινε σημαντικά αρνητικός τον Ιούλιο, συμβάλλοντας στην επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του Μ3 που παρατηρήθηκε εκείνη την περίοδο. Αυτή η εξέλιξη σημειώθηκε μετά από θετική συμβολή κατά το β' τρίμηνο του 2017 και προήλθε κυρίως από την περαιτέρω μείωση της έκδοσης βραχυπρόθεσμων χρεογράφων από τα νομισματικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (ΝΧΙ). Αντιθέτως, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήματος παρέμεινε θετικός.

Οι εγχώριες πηγές δημιουργίας χρήματος ήταν και πάλι ο κύριος παράγοντας ανόδου της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια (βλ. Διάγραμμα 22). Από τη σκοπιά των παραγόντων μεταβολής, οι αγορές χρεογράφων της γενικής κυβέρνησης από το Ευρωσύστημα (βλ. το κόκκινο τμήμα των ράβδων του Διαγράμματος 22), κυρίως στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς τίτλων του δημόσιου τομέα (PSPP) που εφαρμόζει η ΕΚΤ, συνέβαλαν θετικά στην αύξηση του Μ3. 3 Η συνεχιζόμενη ανάκαμψη της χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα (βλ. το μπλε τμήμα των ράβδων του Διαγράμματος 22) επίσης εξακολούθησε να στηρίζει την αύξηση του Μ3. Περιλαμβάνει τόσο τα δάνεια των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα όσο και τα χρεόγραφα που εξέδωσε ο ιδιωτικός μη χρηματοπιστωτικός τομέας της ζώνης του ευρώ και διακρατούν τα ΝΧΙ. Υπό αυτήν την έννοια, περιλαμβάνει επίσης τις αγορές χρεογράφων από το Ευρωσύστημα στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς τίτλων του επιχειρηματικού τομέα (CSPP). Οι πιο μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες άσκησαν ελαφρώς αρνητική επίδραση στον ρυθμό μεταβολής του Μ3, γεγονός που οφείλεται στους άλλους παράγοντες (κυρίως τις συμφωνίες επαναγοράς) (βλ. το σκούρο πράσινο τμήμα των ράβδων του Διαγράμματος 22). Ωστόσο, η συνεχιζόμενη μείωση των πιο μακροπρόθεσμων χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων των ΝΧΙ (εκτός κεφαλαίου και αποθεματικών) συνέβαλε στην αύξηση του Μ3. Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής αυτών των υποχρεώσεων παραμένει αρνητικός από το β' τρίμηνο του 2012, γεγονός που οφείλεται εν μέρει στην επίδραση των στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (TLTRO-II) της ΕΚΤ, οι οποίες πιθανόν να λειτουργούν ως υποκατάστατο της πιο μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης των τραπεζών από την αγορά. Τέλος, οι πωλήσεις κρατικών ομολόγων από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ πλην του Ευρωσυστήματος συνέβαλαν στον αρνητικό ετήσιο ρυθμό μεταβολής της χρηματοδότησης προς τη γενική κυβέρνηση από τα ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήματος και επέδρασαν ανασχετικά στην άνοδο του Μ3 (βλ. πράσινο τμήμα των ράβδων του Διαγράμματος 22).

3 Βλ. επίσης το πλαίσιο με τίτλο "Η νομισματική βάση, η ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια και το πρόγραμμα αγοράς τίτλων (APP)", το οποίο περιγράφει την εξέλιξη του χρήματος με την ευρεία έννοια τα τελευταία χρόνια και τις επιδράσεις των μη συμβατικών μέτρων της ΕΚΤ.


Διάγραμμα 22 Μ3 και παράγοντες μεταβολής του

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες, με εποχική και ημερολογιακή διόρθωση)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Οι πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τομέα περιλαμβάνουν τα δάνεια των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα και τις τοποθετήσεις των ΝΧΙ σε χρεόγραφα που εξέδωσε ο ιδιωτικός μη χρηματοπιστωτικός τομέας της ζώνης του ευρώ. Συνεπώς περιλαμβάνει τα χρεόγραφα που διακρατεί το Ευρωσύστημα στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς του επιχειρηματικού τομέα (CSPP). Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2017.

Οι καθαρές απαιτήσεις των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού εξακολούθησαν να ασκούν καθοδικές πιέσεις στην ετήσια αύξηση του M3. Ενώ η ετήσια ροή καθαρών απαιτήσεων έναντι του εξωτερικού παρέμεινε αρνητική κατά το β' τρίμηνο του 2017 και τον Ιούλιο, καταγράφηκε μηνιαία εισροή τον Ιούλιο του 2017. Αυτό συνέβαλε στη μείωση της σχετικής καθοδικής πίεσης στον ρυθμό αύξησης του Μ3 (βλ. κίτρινο τμήμα των ράβδων του Διαγράμματος 22). Η ετήσια ροή συνέχισε να αντανακλά τις εκροές κεφαλαίου από τη ζώνη του ευρώ, γεγονός που αποδίδεται εν μέρει στις πωλήσεις κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ από μη κατοίκους στο πλαίσιο του PSPP . Οι πρόσφατες υποδηλώνουν συνεπώς ότι δεν πραγματοποιούνται σημαντικές αγορές από το Ευρωσύστημα στο πλαίσιο του PSPP από μη κατοίκους.

Συνεχίζεται η ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης των δανείων που παρατηρείται από την αρχή του 2014. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα (μετά από προσαρμογή ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου – notional cash pooling) ενισχύθηκε περαιτέρω το β΄ τρίμηνο του 2017 και τον Ιούλιο (βλ. Διάγραμμα 21). Αναλυτικά κατά τομέα, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις επιταχύνθηκε σε 2,4% και στις δύο περιόδους, μετά από πρόσκαιρη υποχώρηση τον Ιούνιο λόγω έκτακτων επιδράσεων σε ορισμένες χώρες (βλ. Διάγραμμα 23). Ο ρυθμός αύξησης των δανείων προς ΜΧΕ ανέκαμψε σημαντικά από το κατώτατο σημείο στο οποίο είχε διαμορφωθεί το α΄ τρίμηνο του 2014. Αυτή η εξέλιξη ήταν γενικευμένη στις μεγαλύτερες χώρες, αν και οι ρυθμοί μεταβολής των δανείων παραμένουν ακόμη αρνητικοί σε ορισμένες άλλες χώρες. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων των προς τα νοικοκυριά επιταχύνθηκε το β΄ τρίμηνο του 2017 και παρέμεινε σταθερός τον

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

2013 2014 2015 2016 2017

M3 καθαρές απαιτήσεις έναντι του εξωτερικούχρεόγραφα της γενικής κυβέρνησης που διακρατούνται από το Ευρωσύστημαχρηματοδότηση προς τη γενική κυβέρνηση από τα ΝΧΙ πλην του Ευρωσυστήματοςχρηματοδότηση προς τον ιδιωτικό τομέαεισροές από τις πιο μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις και άλλους παράγοντες


Ιούλιο στο 2,6% (βλ. Διάγραμμα 24). Οι σημαντικές μειώσεις των επιτοκίων τραπεζικών χορηγήσεων σε πολλές χώρες της ζώνης του ευρώ από το καλοκαίρι του 2014 (που οφείλονταν κυρίως στα μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ) και η βελτίωση τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης τραπεζικών δανείων στήριξαν αυτές τις τάσεις. Επίσης, οι τράπεζες σημείωσαν πρόοδο στην εξυγίανση των ισολογισμών τους, παρότι το επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων παραμένει υψηλό σε ορισμένες χώρες και ίσως λειτουργεί ανασχετικά στη χορήγηση τραπεζικών δανείων.

Διάγραμμα 23 Δάνεια των ΝΧΙ προς ΜΧΕ σε επιλεγμένες χώρες της ζώνης του ευρώ


Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Προσαρμοσμένα ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling). Η διασπορά μεταξύ των χωρών υπολογίζεται ως το εύρος μεταξύ ενός ελαχίστου/μεγίστου για ένα σταθερό δείγμα 12 χωρών της ζώνης του ευρώ. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2017.

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ζώνη του ευρώΓερμανία ΓαλλίαΙταλία Ισπανία διασπορά μεταξύ των χωρών


Διάγραμμα 24 Δάνεια των ΝΧΙ προς νοικοκυριά σε επιλεγμένες χώρες της ζώνης του ευρώ


Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Προσαρμοσμένα ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling). Η διασπορά μεταξύ των χωρών υπολογίζεται ως το εύρος μεταξύ ενός ελαχίστου/μεγίστου για ένα σταθερό δείγμα 12 χωρών της ζώνης του ευρώ. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2017.

Οι συνθήκες χρηματοδότησης των τραπεζών παρέμειναν ευνοϊκές. Το σύνθετο κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών με ανάληψη χρέους υποχώρησε τον Ιούλιο σε νέο ιστορικό χαμηλό, αφού σταθεροποιήθηκε σε γενικές γραμμές το β΄ τρίμηνο του 2017 (βλ. Διάγραμμα 25). Η τάση αυτή οφείλεται κυρίως στις εξελίξεις στο κόστος των καταθέσεων, το οποίο μειώθηκε οριακά σε νέο ιστορικό χαμηλό τον Ιούλιο, ακολουθώντας μια πορεία χωρίς ιδιαίτερες διακυμάνσεις κατά το β' τρίμηνο του 2017. Επιπλέον, οι αποδόσεις των τραπεζικών ομολόγων παρέμειναν γενικά σταθερές κατά το β' τρίμηνο, παρά μια προσωρινή αύξηση τον Ιούνιο, και μειώθηκαν τον Ιούλιο. Η διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, η καθαρή εξόφληση πιο μακροπρόθεσμων χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων των ΝΧΙ, η ενίσχυση των ισολογισμών των τραπεζών και η ελάττωση του κατακερματισμού των χρηματοπιστωτικών αγορών συνέβαλαν σε αυτές τις ευνοϊκές συνθήκες.

-10

-5

0

5

10

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ζώνη του ευρώ Γερμανία Γαλλία Ιταλία Ισπανία διασπορά μεταξύ των χωρών


Διάγραμμα 25 Σύνθετος δείκτης κόστους χρηματοδότησης των τραπεζών με ανάληψη χρέους

(σύνθετο κόστος καταθέσεων και χρηματοδότησης από την αγορά χωρίς παροχή ασφάλειας, ποσοστά % ετησίως)

Πηγές: ΕΚΤ, Merrill Lynch Global Index και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Το σύνθετο κόστος καταθέσεων υπολογίζεται ως μέσος όρος των επιτοκίων για νέες καταθέσεις διάρκειας μίας ημέρας, καταθέσεις με συμφωνημένη διάρκεια και καταθέσεις υπό προειδοποίηση, σταθμισμένων ως προς τα αντίστοιχα υπόλοιπα. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2017.

Τα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων για τις ΜΧΕ και τα νοικοκυριά παρέμειναν ίσα ή παραπλήσια προς τα αντίστοιχα ιστορικά χαμηλά το β΄ τρίμηνο του 2017 και τον Ιούλιο (βλ. Διαγράμματα 26 και 27). Τα σύνθετα επιτόκια χορηγήσεων τόσο προς ΜΧΕ όσο και προς τα νοικοκυριά υποχώρησαν από τις αρχές του 2014 έως τα τέλη του 2016, αλλά από τότε ακολούθησαν διαφορετική πορεία, καθώς το σύνθετο επιτόκιο των στεγαστικών δανείων αυξήθηκε ελαφρά μέχρι τον Ιούλιο του 2017, ενώ το σύνθετο επιτόκιο χορηγήσεων προς ΜΧΕ μειώθηκε περαιτέρω, φθάνοντας σε νέο ιστορικό χαμηλό τον Ιούλιο. Συνολικά, τα σύνθετα επιτόκια χορηγήσεων προς τις ΜΧΕ και τα νοικοκυριά μειώθηκε κατά πολύ περισσότερο από ό,τι τα επιτόκια αναφοράς της αγοράς από την ανακοίνωση των μέτρων της ΕΚΤ για χαλάρωση των πιστωτικών συνθηκών τον Ιούλιο του 2014, σηματοδοτώντας βελτίωση της μετάδοσης των επιδράσεων των μέτρων νομισματικής πολιτικής στα επιτόκια τραπεζικών χορηγήσεων. Η προαναφερθείσα μείωση του σύνθετου δείκτη του κόστους χρηματοδότησης των τραπεζών συνέβαλε στην υποχώρηση των σύνθετων δεικτών τραπεζικών επιτοκίων χορηγήσεων. Μεταξύ Μαΐου 2014 και Ιουλίου 2017 οι σύνθετοι δείκτες τραπεζικών επιτοκίων χορηγήσεων για δάνεια προς ΜΧΕ και προς νοικοκυριά σημείωσαν πτώση κατά περίπου 119 και 103 μονάδες βάσης αντίστοιχα. Η μείωση των τραπεζικών επιτοκίων χορηγήσεων για δάνεια προς ΜΧΕ ήταν ιδιαίτερα έντονη στις ευάλωτες χώρες της ζώνης του ευρώ, συμβάλλοντας σε μια πιο ομοιόμορφη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής στα εν λόγω επιτόκια μεταξύ των χωρών. Την ίδια περίοδο, η διαφορά μεταξύ των επιτοκίων των πολύ μικρών δανείων (έως 0,25 εκατ. ευρώ) και των επιτοκίων των μεγάλων δανείων (άνω του 1 εκατ. ευρώ) στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε σημαντικά και διαμορφώθηκε κοντά στην ιστορικά χαμηλή τιμή του τον Ιούλιο του 2017. Αυτό δείχνει ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν ωφεληθεί γενικώς περισσότερο από τη μείωση των τραπεζικών επιτοκίων χορηγήσεων από ό,τι οι μεγάλες επιχειρήσεις.

0

1

2

3

4

5

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ζώνη του ευρώ ΓερμανίαΓαλλία Ιταλία Ισπανία


Διάγραμμα 26 Σύνθετα επιτόκια δανείων προς ΜΧΕ

(% ετησίως, κινητοί μέσοι όροι τριών μηνών)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Ο δείκτης συνολικού κόστους τραπεζικού δανεισμού υπολογίζεται αθροιστικά από τα βραχυπρόθεσμα και τα μακροπρόθεσμα επιτόκια και με στάθμιση ως προς τον μέσο όγκο νέων δανείων σε ένα κυλιόμενο 24μηνο. Η τυπική απόκλιση μεταξύ χωρών υπολογίζεται για ένα σταθερό δείγμα 12 χωρών της ζώνης του ευρώ. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2017.

Διάγραμμα 27 Σύνθετα επιτόκια δανείων για αγορά κατοικίας

(% ετησίως, κινητοί μέσοι όροι τριών μηνών)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Ο δείκτης συνολικού κόστους τραπεζικού δανεισμού υπολογίζεται αθροιστικά από τα βραχυπρόθεσμα και τα μακροπρόθεσμα επιτόκια και με στάθμιση ως προς τον μέσο όγκο νέων δανείων σε ένα κυλιόμενο 24μηνο. Η τυπική απόκλιση μεταξύ χωρών υπολογίζεται για ένα σταθερό δείγμα 12 χωρών της ζώνης του ευρώ. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2017.

Η ετήσια ροή της συνολικής εξωτερικής χρηματοδότησης προς τις ΜΧΕ της ζώνης του ευρώ εκτιμάται ότι μετριάστηκε κάπως το β΄ τρίμηνο του 2017. Αυτή η συγκράτηση αντανακλά την εξασθένηση της δυναμικής τόσο των τραπεζικών χορηγήσεων όσο και της έκδοσης των χρεογράφων, η οποία οφείλεται εν μέρει σε έκτακτους και πρόσκαιρους παράγοντες στην περίπτωση τραπεζικών χορηγήσεων. Συνολικά, την ανάκαμψη που παρατηρείται στην εξωτερική χρηματοδότηση των ΜΧΕ

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

1,6

0

1

2

3

4

5

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ζώνη του ευρώ Γερμανία Γαλλία Ιταλία Ισπανία τυπική απόκλιση μεταξύ χωρών (δεξιά κλίμακα)

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

0

1

2

3

4

5

6

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ζώνη του ευρώ Γερμανία Γαλλία Ιταλία Ισπανία τυπική απόκλιση μεταξύ χωρών (δεξιά κλίμακα)


από τις αρχές του 2014 στήριξαν η ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας, περαιτέρω μειώσεις του κόστους τραπεζικών χορηγήσεων, η χαλάρωση των όρων χορήγησης τραπεζικών πιστώσεων και οι αυξημένες συγχωνεύσεις και εξαγορές. Ταυτόχρονα, τα πρωτοφανή υψηλά ταμειακά διαθέσιμα των ΜΧΕ περιόρισαν την ανάγκη εξωτερικής χρηματοδότησης.

Η ακαθάριστη έκδοση χρεογράφων από ΜΧΕ ήταν υποτονική τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2017 αφού ενισχύθηκε τον Ιούνιο. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΚΤ υποδηλώνουν ότι η εκδοτική δραστηριότητα ήταν έντονη τον Ιούνιο, μετά από ελαφρά υποχώρηση τον Απρίλιο και τον Μάιο. Πάντως, η εκδοτική δραστηριότητα ήταν αρνητική σε καθαρή βάση, λόγω των σημαντικών εξοφλήσεων βραχυπρόθεσμων τίτλων. Θα πρέπει να επισημανθεί επίσης ότι τα στοιχεία από τις αγορές που υποδηλώνουν υποτονική εκδοτική δραστηριότητα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο αντανακλούν κυρίως εποχικούς παράγοντες. Την ίδια περίπου περίοδο η καθαρή έκδοση εισηγμένων μετοχών από ΜΧΕ ήταν πιο ενισχυμένη από ό,τι τους πρώτους μήνες του 2017, κατά τους οποίους μετριάστηκε λόγω σημαντικών όγκων επαναγορών μετοχών.

Το κόστος χρηματοδότησης των ΜΧΕ παραμένει ευνοϊκό. Το συνολικό ονομαστικό κόστος εξωτερικής χρηματοδότησης των ΜΧΕ, που περιλαμβάνει τις τραπεζικές χορηγήσεις, την έκδοση χρεογράφων στην αγορά και τη χρηματοδότηση μέσω της έκδοσης μετοχών, εκτιμάται ότι υποχώρησε ελαφρώς σε 4,4% τον Αύγουστο του 2017 μετά από μικρή αύξηση τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Οι εξελίξεις αυτές αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις στο κόστος χρηματοδότησης μέσω της έκδοσης μετοχών. Το κόστος χρηματοδότησης διαμορφώνεται επί του παρόντος 40 μονάδες βάσης άνω του ιστορικώς χαμηλού επιπέδου του Ιουλίου 2016 αλλά παραμένει σημαντικά χαμηλότερο από το επίπεδο που είχε καταγραφεί το καλοκαίρι του 2014 (πριν ενσωματώσουν οι αγορές στις τιμές τους τις προσδοκίες σχετικά με το πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων). Το κόστος χρηματοδότησης, εκφρασμένο ως σταθμισμένος μέσος όρος του κόστους τραπεζικού δανεισμού και του κόστους χρηματοδότησης μέσω της έκδοσης χρεογράφων εξακολουθεί να κυμαίνεται γύρω από το ιστορικώς χαμηλό του επίπεδο.


6 Δημοσιονομικές εξελίξεις

Το δημοσιονομικό έλλειμμα της ζώνης του ευρώ προβλέπεται ότι θα μειωθεί περαιτέρω στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής (2017-19) λόγω της βελτίωσης των κυκλικών συνθηκών και της μείωσης των δαπανών για τόκους. Η συνολική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ προβλέπεται να είναι ελαφρώς επεκτατική το 2017 και σε γενικές γραμμές ουδέτερη το 2018-2019. Ο λόγος του δημόσιου χρέους/ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ παραμένει υψηλός, παρόλο που θα συνεχίσει να μειώνεται. Ειδικότερα οι χώρες με υψηλά επίπεδα χρέους θα ωφελούνταν από πρόσθετες προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής προκειμένου να θέσουν σταθερά το λόγο δημόσιου χρέους τους σε καθοδική τροχιά.

Το δημοσιονομικό έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ προβλέπεται ότι θα υποχωρήσει σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2017, 4 προβλέπεται πτώση του λόγου του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ από 1,5% του ΑΕΠ το 2016 σε 0.9% του ΑΕΠ το 2019 (βλ. τον πίνακα). Η βελτίωση των δημοσιονομικών προοπτικών, οι οποίες είναι ελαφρώς καλύτερες σε σύγκριση με τις προβολές του Ιουνίου 2017, υποστηρίζεται κυρίως από τις ευνοϊκές κυκλικές συνθήκες και τις μειούμενες δαπάνες για τόκους.

Πίνακας Δημοσιονομικές εξελίξεις στη ζώνη του ευρώ

(% του ΑΕΠ)

2016 2017 2018 2019

α. Συνολικά έσοδα 46,2 46,0 45,9 45,8

β. Συνολικές δαπάνες 47,7 47,3 46,9 46,6

εκ των οποίων:

γ. Δαπάνες για τόκους 2,2 2,0 1,9 1,8

δ. Πρωτογενείς δαπάνες (β - γ) 45,5 45,3 45,0 44,8

Δημοσιονομικό αποτέλεσμα (α - β) -1,5 -1,3 -1,0 -0,9

Πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα (α - δ) 0,7 0,7 0,9 0,9

Κυκλικά προσαρμοσμένο δημοσιονομικό αποτέλεσμα -1,5 -1,4 -1,3 -1,2

Διαρθρωτικό πρωτογενές αποτέλεσμα 0,7 0,6 0,6 0,6

Ακαθάριστο χρέος 89,1 87,5 86,0 84,2

Υπόμνηση: πραγματικό ΑΕΠ (ποσοστιαίες μεταβολές) 1,8 2,2 1,8 1,7

Πηγές: Eurostat, ΕΚΤ και μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2017. Σημειώσεις: Τα στοιχεία αφορούν τον συνολικό τομέα της γενικής κυβέρνησης της ζώνης του ευρώ. Το άθροισμα ενδέχεται να μη συμφωνεί με το σύνολο λόγω στρογγυλοποίησης. Επειδή οι προβολές λαμβάνουν συνήθως υπόψη τις πιο πρόσφατες αναθεωρήσεις στοιχείων, ενδέχεται να υπάρχουν αποκλίσεις σε σχέση με τα τελευταία επικυρωμένα στοιχεία της Eurostat.

Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ προβλέπεται να είναι ελαφρώς επεκτατική το 2017 και σε γενικές γραμμές ουδέτερη την

4 Βλ. τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2017.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Δημοσιονομικές εξελίξεις 38

http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/ecb.ecbstaffprojections201709.el.pdf?bc07d0ed394df5780fc6ecad60e3305f

http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/ecb.ecbstaffprojections201709.el.pdf?bc07d0ed394df5780fc6ecad60e3305f

περίοδο 2018-19. 5 Οι προοπτικές για το 2017 οφείλονται στην ανάκαμψη των δημόσιων επενδύσεων και σε μια μη επαναλαμβανόμενη πληρωμή του Γερμανικού Δημοσίου προς παραγωγούς πυρηνικής ενέργειας. 6 Το 2018-19 η αναμενόμενη ουδέτερη κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής θα αντανακλά αντίρροπες επιδράσεις στα έσοδα και τις δημόσιες δαπάνες. Παράλληλα, η ουδέτερη σε γενικές γραμμές κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής δείχνει ότι οι χώρες δεν χρησιμοποιούν πλήρως την ευνοϊκή δυναμική της οικονομικής ανάπτυξης για να δημιουργήσουν δημοσιονομικά αποθέματα ασφαλείας.

Τα υψηλά επίπεδα του δημόσιου χρέους της ζώνης του ευρώ αναμένεται να εξακολουθήσουν να μειώνονται. Ο λόγος χρέους/ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ, ο οποίος κορυφώθηκε το 2014, προβλέπεται ότι θα μειωθεί από 89,1% του ΑΕΠ το 2016 σε 84,2% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2019. Η μείωση υποστηρίζεται κυρίως από την αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος και την ευνοϊκή διαφορά επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης. Η τελευταία αντανακλά τις σχετικά σταθερές μακροοικονομικές προοπτικές. Οι προσαρμογές ελλείμματος-χρέους αναμένεται να ασκήσουν μικρή αρνητική επίδραση από το 2018 και εξής. Παρόλο που οι προοπτικές μεταβλήθηκαν ελάχιστα σε σχέση με τις προβολές του Ιουνίου, το 2017 το επίπεδο του χρέους αναμένεται να είναι κάπως χαμηλότερο, αντανακλώντας συγκεκριμένα την ευνοϊκότερη διαφορά επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης. Εξεταζόμενες σε επίπεδο επιμέρους χωρών, οι προοπτικές για το χρέος προβλέπεται ότι θα βελτιωθούν στην πλειοψηφία των χωρών της ζώνης του ευρώ, ενώ σε ορισμένες χώρες ο λόγος του δημόσιου χρέους αναμένεται να αυξηθεί στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ειδικότερα οι χώρες με υψηλά επίπεδα χρέους θα ωφελούνταν από πρόσθετες προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής προκειμένου να θέσουν σταθερά το λόγο δημόσιου χρέους τους σε καθοδική τροχιά. Έτσι θα ελαττωνόταν η ευπάθειά τους σε περίπτωση επανεμφάνισης αστάθειας στις χρηματοπιστωτικές αγορές ή εκ νέου αύξησης των επιτοκίων.

Όλες οι χώρες θα ωφελούνταν εάν ενέτειναν τις προσπάθειές τους προκειμένου να επιτύχουν μια σύνθεση των δημόσιων οικονομικών η οποία να είναι περισσότερο φιλική προς την ανάπτυξη. Η μετατόπιση των δαπανών προς κατηγορίες που συμβάλλουν περισσότερο στην ενίσχυση της ανάπτυξης, όπως η εκπαίδευση και οι υποδομές, ή της φορολογικής επιβάρυνσης προς λιγότερο στρεβλωτικούς φόρους, όπως οι φόροι κατανάλωσης ή ακίνητης περιουσίας, μπορεί να επιδράσει θετικά στον ρυθμό αύξησης του προϊόντος και με αυτό τον τρόπο να συμβάλει στη δημιουργία δημοσιονομικών αποθεμάτων ασφαλείας. 7

5 Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αντανακλά τη φορά και το μέγεθος της επίδρασης στην οικονομία από τις δημοσιονομικές πολιτικές, πέραν της αυτόματης αντίδρασης των δημόσιων οικονομικών στον οικονομικό κύκλο. Μετρείται ως η μεταβολή του διαρθρωτικού πρωτογενούς αποτελέσματος, δηλ. του κυκλικά προσαρμοσμένου πρωτογενούς δημοσιονομικού αποτελέσματος χωρίς να συνυπολογίζονται προσωρινά μέτρα, όπως η κρατική στήριξη προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την έννοια της κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ, βλ. το άρθρο με τίτλο “The euro area fiscal stance”, Economic Bulletin, Issue 4, ECB, 2016.

6 Η μη επαναλαμβανόμενη πληρωμή του Γερμανικού Δημοσίου ανέρχεται σε 0,2% του ΑΕΠ της Γερμανίας.

7 Βλ. το άρθρο με τίτλο “The composition of public finances in the euro area”, Economic Bulletin, Issue 5, ECB, 2017.


https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/eb201604_article02.en.pdf

http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/ebart201705_01.en.pdf?759ce38ffc8f50bfe7a05129f69b4cb1

Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, θα είναι σημαντικό τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων, που πρέπει να υποβληθούν έως τα μέσα Οκτωβρίου, να συμμορφώνονται πλήρως προς τις απαιτήσεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η διαδικασία που αφορά τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων, εάν εφαρμοστεί πλήρως και με συνέπεια, αποτελεί ένα σημαντικό και αποτελεσματικό εργαλείο έγκαιρης προειδοποίησης και διόρθωσης. Αφού οι χώρες της ζώνης του ευρώ υποβάλουν τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων, η Επιτροπή θα αξιολογήσει κατά πόσον αυτά συμμορφώνονται πλήρως προς τις απαιτήσεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, η Επιτροπή θα πρέπει να αναπέμψει τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων στις αντίστοιχες χώρες.


Πλαίσια

1 Η δυναμική των επενδύσεων στις ανεπτυγμένες οικονομίες από τη χρηματοπιστωτική κρίση και έπειτα

Σκοπός του παρόντος πλαισίου είναι να διερευνήσει αντιπαραθέτοντας στοιχεία από επιμέρους χώρες τις διαταραχές που επηρέασαν τις επενδύσεις στις ανεπτυγμένες οικονομίες από τη χρηματοπιστωτική κρίση και μετά.

Συχνά υποστηρίζεται ότι ένας από τους κυριότερους ανασταλτικούς παράγοντες για την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας κατά τον τρέχοντα οικονομικό κύκλο είναι ο υποτονικός ρυθμός της επενδυτικής δραστηριότητας, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Το γεγονός αυτό αποδίδεται σε δυσλειτουργίες των χρηματοπιστωτικών αγορών, στον περιορισμένο προϋπολογισμό του δημόσιου τομέα, στην αυξημένη αβεβαιότητα που περιβάλλει τις ασκούμενες πολιτικές και στις ασθενείς οικονομικές προοπτικές. Ταυτόχρονα, η έλλειψη δυναμισμού στον επιχειρηματικό τομέα φαίνεται να είναι εντονότερη σε σχέση με προηγούμενες περιόδους ανάκαμψης, ενώ, σε συνδυασμό με την ισχυρότερη μείωση των επενδυτικών δαπανών ως απόρροια της Μεγάλης Ύφεσης, έχει επιφέρει σημαντικά επενδυτικά κενά, δηλ. επίμονα αρνητικές αποκλίσεις από τους μακροχρόνιους μέσους όρους.

Το σύνηθες πρότυπο εξέλιξης των επιχειρηματικών επενδύσεων, σύμφωνα με το οποίο αυτές φθάνουν στο κατώτατο σημείο μετά από μια ύφεση και επανέρχονται σχετικά γρήγορα στα προ κρίσης επίπεδα, δεν πραγματώθηκε στον ίδιο βαθμό μετά τη Μεγάλη Ύφεση. 8 Ενώ το πρότυπο αυτό ήταν ορατό κατά τους οικονομικούς κύκλους της δεκαετίας του 1990 και της πρώτης δεκαετίας του 2000, δεν παρατηρείται στον τρέχοντα κύκλο: η αρχική ανάκαμψη των επενδύσεων μετά το κατώτατο επίπεδο που είχαν καταγράψει το α΄ τρίμηνο του 2009 διακόπηκε από μια δεύτερη ύφεση στη ζώνη του ευρώ λόγω της κρίσης δημόσιου χρέους. Η διακοπή της ανάκαμψης είναι εμφανής στο Διάγραμμα Α, το οποίο απεικονίζει τον λόγο των επενδύσεων προς το ΑΕΠ στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Ο λόγος αυτός άρχισε να φθίνει από ένα σχετικά χαμηλό επίπεδο (12,5%) σε σύγκριση με προγενέστερους οικονομικούς κύκλους και μειώθηκε κοντά στο 10,5% το 2009. Στο επίπεδο αυτό, οι επιχειρηματικές επενδύσεις εισήλθαν σε μια πορεία διαρκούς και ταχείας ανάκαμψης η οποία ανακόπηκε από την κρίση δημόσιου χρέους στη ζώνη του ευρώ. Στη συνέχεια, ο λόγος των επενδύσεων μειώθηκε εκ νέου από το δεύτερο εξάμηνο του 2015 έως το τέλος του 2016. Η μείωση προκλήθηκε κυρίως από το γεγονός ότι οι χώρες παραγωγής βασικών εμπορευμάτων, όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία και σε μικρότερο βαθμό οι ΗΠΑ, μείωσαν τις επενδύσεις τους, εν μέρει εξαιτίας της ραγδαίας πτώσης των διεθνών τιμών των βασικών εμπορευμάτων

8 Η έννοια των επενδύσεων που υιοθετείται στο παρόν αφορά τις επιχειρηματικές επενδύσεις (ιδιωτικές πλην επενδύσεων σε κατοικίες) και περιλαμβάνει τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα σε εγκαταστάσεις, εξοπλισμό (πληροφορικής, βιομηχανικό και μεταφορών) καθώς και δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Η έννοια ενδέχεται να ποικίλλει οριακά από χώρα σε χώρα.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Πλαίσια Η δυναμική των επενδύσεων στις ανεπτυγμένες οικονομίες από τη χρηματοπιστωτική κρίση και έπειτα 41

(ιδιαίτερα του πετρελαίου) σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Μόλις πολύ πρόσφατα, στην αρχή του 2017, άρχισε να διαφαίνεται μια νέα επιτάχυνση των επενδύσεων. Συνολικά όμως, ο λόγος των επιχειρηματικών επενδύσεων προς το ΑΕΠ στις ανεπτυγμένες οικονομίες εξακολουθούσε να είναι κάτω του μακροχρόνιου μέσου όρου του το α΄ τρίμηνο του 2017.

Διάγραμμα A Λόγος επενδύσεων προς ΑΕΠ στις ανεπτυγμένες οικονομίες

(ποσοστό, τριμηνιαία στοιχεία)

Πηγή: Υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ βάσει στοιχείων της Haver Analytics. Σημειώσεις: Το δείγμα των ανεπτυγμένων οικονομιών περιλαμβάνει την Αυστραλία, τον Καναδά, τη ζώνη του ευρώ, την Ιαπωνία, τη Νέα Ζηλανδία, τη Σουηδία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Το σύνολο είναι ο σταθμικός μέσος όρος των λόγων των επιχειρηματικών επενδύσεων των επιμέρους χωρών με βάση χρονικά μεταβαλλόμενες σταθμίσεις ΑΕΠ-ισοτιμίας αγοραστικών δυνάμεων (ΙΑΔ). Οι σκιασμένες επιφάνειες αναφέρονται σε έναν συνδυαστικό δείκτη για τις περιόδους ύφεσης στη ζώνη του ευρώ (Centre for Economic Policy Research) και στις ΗΠΑ (National Bureau for Economic Research). Πιο πρόσφατη παρατήρηση: α΄ τρίμηνο 2017.

Οι τέσσερις παράγοντες που γενικώς πιστεύεται ότι μπορούν να ενισχύσουν τις επενδύσεις, σε μακροοικονομικό επίπεδο, είναι οι προσδοκίες για τη ζήτηση, οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες, η αβεβαιότητα και οι διαταραχές στην πλευρά της προσφοράς. 9 Από τη χρηματοπιστωτική κρίση και έπειτα, οι παράγοντες αυτοί έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη βαρύτητα στις θεωρητικές και εμπειρικές αναλύσεις σχετικά με τις επενδύσεις. Οι δυσχερείς χρηματοπιστωτικές συνθήκες και οι αρνητικές διαταραχές της ζήτησης θεωρούνται επιζήμιες για τις επιχειρηματικές επενδύσεις. 10 Συγκεκριμένα, οι επιδεινούμενες οικονομικές προοπτικές διεθνώς αναμένεται να επιφέρουν μείωση των αποδόσεων των επενδύσεων, επιδρώντας ανασχετικά στον σχηματισμό νέου κεφαλαίου και καθυστερώντας την αντικατάσταση του παλαιού κεφαλαίου. Οι διαταραχές που

9 Χρησιμοποιείται ένα κατά Bayes διανυσματικό αυτοπαλίνδρομο (VAR) υπόδειγμα με στοιχεία πάνελ, το οποίο ενσωματώνει την ανομοιογένεια μεταξύ των χωρών, και εκτιμάται για τον Καναδά, την Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Οι μεταβλητές περιλαμβάνουν την αβεβαιότητα, όπως μετρείται από τη διασπορά των προσδοκιών για την ανάπτυξη μεταξύ των εξειδικευμένων φορέων διενέργειας προβλέψεων, τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες, τους δείκτες χρηματοπιστωτικών συνθηκών με βάση τα βραχυπρόθεσμα και τα μακροπρόθεσμα επιτόκια και τις τιμές των μετοχών, καθώς και τους αναμενόμενους ρυθμούς ανάπτυξης και την εξέλιξη των τιμών. Ο προσδιορισμός των διαρθρωτικών διαταραχών επιτυγχάνεται με την επιβολή περιορισμών ως προς τις μηδενικές τιμές, το πρόσημο και το μέγεθος (zero, sign and magnitude restrictions).

10 Καθώς η αβεβαιότητα και οι χρηματοπιστωτικές μεταβλητές παρουσιάζουν υψηλή συσχέτιση μεταξύ τους, χρησιμοποιούνται σχετικοί περιορισμοί ως προς το μέγεθος για τον προσδιορισμό διαταραχών με διαρθρωτική σημασία.

10,0

10,5

11,0

11,5

12,0

12,5

13,0

13,5

14,0

1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017

λόγος επιχειρηματικών επενδύσεωνμέσος όρος δείγματος


συνδέονται με την αβεβαιότητα ενδέχεται επίσης να έχουν επίμονα αρνητικές επιδράσεις στις επιχειρηματικές επενδύσεις. 11 Τέλος, οι απροσδόκητες αρνητικές διαταραχές στην πλευρά της προσφοράς, όπως η πτώση της παραγωγικότητας της εργασίας στις επιμέρους χώρες, θα μπορούσαν να χειροτερεύσουν τις προσδοκίες για τη μελλοντική κερδοφορία και να οδηγήσουν σε υποχώρηση της επενδυτικής δραστηριότητας.

Η πορεία που ακολουθούν οι επενδύσεις μετά τις διάφορες υπό εξέταση διαταραχές επιβεβαιώνεται εμπειρικά από συναρτήσεις αντίδρασης. Με βάση το χρησιμοποιούμενο υπόδειγμα, τα κύρια ευρήματα είναι ότι οι διαταραχές της αβεβαιότητας έχουν μια επίμονα αρνητική επίδραση σε σχήμα ανεστραμμένου U επί του λόγου των επιχειρηματικών επενδύσεων προς το ΑΕΠ, 12 ότι η επιδείνωση της αναμενόμενης ζήτησης και οι αυξανόμενοι χρηματοοικονομικοί περιορισμοί μειώνουν τις επενδυτικές δαπάνες και ότι η υψηλότερη παραγωγικότητα αυξάνει διαρκώς τις επιχειρηματικές επενδύσεις. Στις επιμέρους χώρες, οι παράγοντες που συνδέονται με τη ζήτηση ήταν αυτοί που κυρίως προσδιόρισαν την εξέλιξη των επενδύσεων, αντιστοιχώντας σε πάνω από το 50% της διακύμανσης στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία, ενώ στον Καναδά ήταν μόλις 40% περίπου (μετά από 16 τρίμηνα). Δεύτεροι σε σπουδαιότητα ήταν οι παράγοντες που σχετίζονται με την προσφορά (στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο), η αβεβαιότητα (στον Καναδά) και οι χρηματοοικονομικοί παράγοντες (στην Ιαπωνία).

Στη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης οι δυσμενείς παράγοντες από την πλευρά της ζήτησης ήταν σαφώς η βασική αιτία για την επιβράδυνση των επιχειρηματικών επενδύσεων στο δείγμα των εξεταζόμενων χωρών, αλλά κατά την περίοδο μετά την κρίση οι εξελίξεις ήταν πιο ανομοιογενείς από χώρα σε χώρα (βλ. Διάγραμμα Β). 13 Έως το 2012 οι λόγοι των επενδύσεων στις ΗΠΑ είχαν επιστρέψει στο επίπεδο της τάσης τους όπου και κυμάνθηκαν έκτοτε. Το υπόδειγμα δείχνει ότι η υποχώρηση της αρνητικής ζήτησης, η μειούμενη αβεβαιότητα και οι ευνοϊκές χρηματοπιστωτικές συνθήκες συνέβαλαν στην ανάκαμψη. Ωστόσο, το 2015 οι επενδύσεις επιβραδύνθηκαν εκ νέου, εν μέρει λόγω της πτώσης των τιμών του πετρελαίου και της έντονης επίδρασης που είχε στις επενδύσεις στον κλάδο εξόρυξης σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ. Στην Ιαπωνία, η ανάκαμψη προήλθε κυρίως από τις θετικότερες χρηματοπιστωτικές συνθήκες που συνδέονται με τη νομισματική χαλάρωση, καθώς και από τις λιγότερο αρνητικές προσδοκίες για τη ζήτηση. Στον Καναδά, αντίθετα, ο λόγος των επενδύσεων ανέκαμψε γρήγορα μετά τη Μεγάλη Ύφεση και παρέμεινε πάνω από τα επίπεδα τάσης μέχρι το δεύτερο εξάμηνο του 2014. Το υπόδειγμα υποδηλώνει ότι οι επιχειρηματικές επενδύσεις ευνοήθηκαν από τις θετικές προοπτικές της ζήτησης, τη χαμηλή αβεβαιότητα και τις διευκολυντικές χρηματοπιστωτικές συνθήκες, στηριζόμενες από τις έντονες εξελίξεις στις διεθνείς τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Η πτώση των τιμών των βασικών

11 Για μια πιο ενδελεχή ανάλυση των επιδράσεων στις επιχειρηματικές επενδύσεις αναφορικά με τις ΗΠΑ, βλ. Bloom, N., “The impact of uncertainty shocks”, Econometrica, Vol. 77, 2009.

12 Αυτό το εμπειρικό εύρημα είναι συνεπές τόσο με τις διαθέσιμες εκτιμήσεις για την κάθε μεμονωμένη χώρα όσο και με την οικονομική θεωρία.

13 Τα αποτελέσματα παραμένουν ισχυρά ακόμη και αν χρησιμοποιηθούν διαφορετικοί δείκτες για την αβεβαιότητα (αβεβαιότητα της οικονομικής πολιτικής), παράγοντες από την πλευρά της ζήτησης και χρηματοοικονομικοί παράγοντες (συμπεριλαμβανομένων δεικτών που βασίζονται σε στοιχεία ερευνών και δεικτών για τη δραστηριότητα) και δείκτες τιμών (τιμές παραγωγού).


εμπορευμάτων το 2015 οδήγησε σε ραγδαία μείωση των επιχειρηματικών επενδύσεων, η οποία επιτάθηκε στη συνέχεια από την αύξηση της αβεβαιότητας και τις δυσχερέστερες χρηματοπιστωτικές συνθήκες. Αντίθετα, ο λόγος των επενδύσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο παρέμεινε κατά κύριο λόγο κάτω από τα μακροχρόνια επίπεδά του. Με βάση το υπόδειγμα, τόσο η αρνητική ζήτηση όσο και οι διαταραχές στην πλευρά της προσφοράς υπεραντιστάθμισαν τις κάπως ευνοϊκές χρηματοπιστωτικές συνθήκες και τη στήριξη που παρείχε το περιβάλλον χαμηλής αβεβαιότητας. Το τελευταίο διάστημα, το δεύτερο εξάμηνο του 2016, η αυξημένη αβεβαιότητα μετά την έκβαση του βρετανικού δημοψηφίσματος για την παραμονή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση προκάλεσε υποχώρηση του λόγου των επενδύσεων. Στις αρχές του 2017 οι λόγοι των επενδύσεων κινούνταν κοντά στα επίπεδα τάσης στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, και πάνω από την τάση στην Ιαπωνία, ενώ στον Καναδά το επενδυτικό κενό ήταν αρνητικό.

Η επέκταση της ανάλυσης στη ζώνη του ευρώ επιβεβαιώνει τον ρόλο των παραγόντων που συνδέονται με τη ζήτηση ως της κύριας αιτίας για την επιβράδυνση των επιχειρηματικών επενδύσεων μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση. Όμως, σε αντίθεση με άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες, η ανάκαμψη του λόγου των επενδύσεων ανακόπηκε όταν οξύνθηκε η κρίση δημόσιου χρέους. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε νέες αρνητικές και επίμονες διαταραχές στη ζήτηση, σε συνδυασμό με την εμφάνιση αρνητικής οικονομικής αβεβαιότητας και χρηματοπιστωτικών κλονισμών μέχρι τις αρχές του 2015. Έως τις αρχές του 2017, ο λόγος των επενδύσεων της ζώνης του ευρώ είχε διαμορφωθεί σε επίπεδα ελαφρώς υψηλότερα από την τάση του, ωθούμενος από τις ευνοϊκές χρηματοπιστωτικές συνθήκες και τη χαμηλή αβεβαιότητα.


Διάγραμμα B Διαχρονική ανάλυση του λόγου επενδύσεων προς ΑΕΠ

(ποσοστό και συμβολές, απόκλιση από την τάση, τριμηνιαία στοιχεία)

Πηγή: Υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: α΄ τρίμηνο 2017.

Όσον αφορά το μέλλον, η γενικότερη βελτίωση των επιχειρηματικών προσδοκιών που καταγράφηκε τους τελευταίους μήνες, μαζί με τις ευμενέστερες προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, αναμένεται να

-0,8

-0,6

-0,4

-0,2

0,0

0,2

0,4

0,6

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ζώνη του ευρώ

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Ιαπωνία

-1,4

-1,2

-1,0

-0,8

-0,6

-0,4

-0,2

0,0

0,2

0,4

0,6

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Ηνωμένο Βασίλειο

-2,0

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

καταγραφόμενο ποσοστό αβεβαιότητα ζήτηση χρηματοοικονομικοί παράγοντες προσφορά

ΗΠΑ

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Καναδάς


στηρίξουν την ανάκαμψη των επιχειρηματικών επενδύσεων στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Εξάλλου, οι δείκτες που μετρούν την αβεβαιότητα, όπως η διασπορά των προσδοκιών για την ανάπτυξη μεταξύ των εξειδικευμένων φορέων διενέργειας προβλέψεων, βαίνουν μειούμενοι από την αρχή του 2017. Επιπλέον, η σταθεροποίηση των διεθνών τιμών των βασικών εμπορευμάτων προβλέπεται να οδηγήσει σε επανέναρξη των επενδύσεων από τις χώρες παραγωγής βασικών εμπορευμάτων.


2 Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την περίοδο 3 Μαΐου - 25 Ιουλίου 2017

Το παρόν πλαίσιο περιγράφει τις πράξεις νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ κατά την τρίτη και τέταρτη περίοδο τήρησης ελάχιστων αποθεματικών του 2017, οι οποίες διήρκεσαν από τις 3 Μαΐου έως τις 13 Ιουνίου 2017 και από τις 14 Ιουνίου έως τις 25 Ιουλίου 2017 αντίστοιχα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα επιτόκια των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης (MRO), της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης και της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων παρέμειναν αμετάβλητα στο 0,00%, 0,25% και -0,40% αντίστοιχα.

Παράλληλα, το Ευρωσύστημα συνέχισε να αγοράζει τίτλους του δημόσιου τομέα, καλυμμένες ομολογίες, προϊόντα τιτλοποίησης και τίτλους του επιχειρηματικού τομέα στο πλαίσιο του διευρυμένου προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων (ΑPP), με στόχο μηνιαίες αγορές που θα ανέρχονται κατά μέσο όρο σε 60 δισεκ. ευρώ.

Ανάγκες ρευστότητας

Κατά την εξεταζόμενη περίοδο, οι μέσες ημερήσιες ανάγκες ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος, οι οποίες ορίζονται ως το άθροισμα των αυτόνομων παραγόντων και των υποχρεωτικών αποθεματικών, διαμορφώθηκαν σε 1.168,7 δισεκ. ευρώ, αυξημένες κατά 82,5 δισεκ. ευρώ σε σύγκριση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο (δηλ. την πρώτη και τη δεύτερη περίοδο τήρησης του 2017). Αυτή η αύξηση στις ανάγκες ρευστότητας οφειλόταν σχεδόν αποκλειστικά στην άνοδο των μέσων καθαρών αυτόνομων παραγόντων, οι οποίοι αυξήθηκαν κατά 80,6 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκαν στο πρωτοφανές ύψος των 1.046,3 δισεκ. ευρώ κατά την εξεταζόμενη περίοδο, ενώ τα ελάχιστα υποχρεωτικά αποθεματικά αυξήθηκαν μόνον οριακά κατά 2 δισεκ. ευρώ σε 122,5 δισεκ. ευρώ.

Η άνοδος των συνολικών αυτόνομων παραγόντων προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσμα της αύξησης των παραγόντων που απορροφούν ρευστότητα. Την κυριότερη συμβολή είχαν οι καταθέσεις του Δημοσίου, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 25,6 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκαν σε 196,7 δισεκ. ευρώ κατά μέσο όρο την εξεταζόμενη περίοδο. Οι λοιποί αυτόνομοι παράγοντες επίσης αυξήθηκαν, αφού σημείωσαν άνοδο κατά 22,5 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκαν κατά μέσο όρο σε 720,5 δισεκ. ευρώ. Η ζήτηση τραπεζογραμματίων αυξήθηκε, κατά μέσο όρο, κατά 16,6 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκε σε 1.131,2 δισεκ. ευρώ, αντανακλώντας εν πολλοίς την επιπρόσθετη, εποχική ζήτηση κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου.

Επιπροσθέτως, οι αυτόνομοι παράγοντες χορήγησης ρευστότητας μειώθηκαν την εξεταζόμενη περίοδο, λόγω της συνεχιζόμενης μείωσης των καθαρών απαιτήσεων σε ευρώ και της ελαφράς μείωσης των καθαρών απαιτήσεων σε ξένο νόμισμα. Οι μέσες καθαρές απαιτήσεις σε ευρώ υποχώρησαν κατά 15,4 δισεκ. ευρώ σε 332,4 δισεκ. ευρώ σε σχέση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο, κυρίως λόγω της υποχώρησης της αξίας των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων που διακρατεί το Ευρωσύστημα για σκοπούς άλλους από τη νομισματική πολιτική. Επιπλέον, υπήρξε αύξηση των υποχρεώσεων των εθνικών κεντρικών

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Πλαίσια Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την περίοδο 3 Μαΐου - 25 Ιουλίου 2017 47

τραπεζών έναντι ξένων επίσημων ιδρυμάτων, με αποτέλεσμα να μειωθεί περαιτέρω η καθαρή επίδραση χορήγησης ρευστότητας αυτού του αυτόνομου παράγοντα. Οι μέσες καθαρές απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού μειώθηκαν οριακά κατά 0,5 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκαν σε 670 δισεκ. ευρώ.


Πίνακας Α Κατάσταση ρευστότητας του Ευρωσυστήματος

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Λόγω στρογγυλοποίησης όλων των μεγεθών του πίνακα, σε ορισμένες περιπτώσεις η αναγραφόμενη μεταβολή έναντι της προηγούμενης περιόδου δεν αντιστοιχεί στη διαφορά μεταξύ των στρογγυλοποιημένων μεγεθών που παρέχονται για αυτές τις περιόδους (διαφορά 0,1 δισεκ. ευρώ). 1) Στο συνολικό μέγεθος των αυτόνομων παραγόντων περιλαμβάνονται και τα «τακτοποιητέα στοιχεία».

3 Μαΐου 2017 έως 25 Ιουλίου

2017 25 Ιανουαρίου 2017 έως 2 Μαΐου 2017

Τέταρτη περίοδος τήρησης

Τρίτη περίοδος τήρησης

Υποχρεώσεις - ανάγκες ρευστότητας (μέσοι όροι, δισεκ. ευρώ)

Αυτόνομοι παράγοντες ρευστότητας 2.048,3 (+64,6) 1.983,7 2.071,6 (+46,6) 2.025,0 (+10,2)

Τραπεζογραμμάτια σε κυκλοφορία 1.131,2 (+16,6) 1.114,6 1.136,3 (+10,3) 1.126,0 (+7,7)

Καταθέσεις Δημοσίου 196,7 (+25,6) 171,1 229,8 (+66,2) 163,6 (-18,3)

Λοιποί αυτόνομοι παράγοντες 720,5 (+22,5) 698,0 705,5 (-29,9) 735,4 (+20,8)

Τρεχούμενοι λογαριασμοί 1.174,0 (+153,0) 1.021,0 1.169,2 (-9,5) 1.178,7 (+97,6)

Μέσα νομισματικής πολιτικής 717,0 (+81,9) 635,1 717,9 (+1,9) 716,0 (+45,4)

Υποχρεωτικά αποθεματικά 122,5 (+2,0) 120,5 122,6 (+0,3) 122,3 (+1,7)

Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων 594,5 (+79,9) 514,6 595,3 (+1,6) 593,7 (+43,8)

Πράξεις εξομάλυνσης των βραχυχρόνιων διακυμάνσεων για απορρόφηση ρευστότητας 0,0 (+0,0) 0,0 0,0 (+0,0) 0,0 (+0,0)

Απαιτήσεις - παροχή ρευστότητας (μέσοι όροι, δισεκ. ευρώ)

Αυτόνομοι παράγοντες ρευστότητας 1.002,4 (-15,9) 1.018,3 983,3 (-38,2) 1.021,5 (+6,7)

Καθαρές απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού 670,0 (-0,5) 670,5 656,9 (-26,2) 683,1 (+4,5)

Καθαρές απαιτήσεις σε ευρώ 332,4 (-15,4) 347,8 326,4 (-11,9) 338,4 (+2,2)

Μέσα νομισματικής πολιτικής 2.814,7 (+313,4) 2.501,3 2.853,1 (+76,8) 2.776,3 (+144,8)

Πράξεις ανοικτής αγοράς 2.814,5 (+313,5) 2.501,0 2.852,9 (+76,8) 2.776,1 (+144,9)

Δημοπρασίες 779,0 (+124,4) 654,6 776,8 (-4,3) 781,1 (+55,2)

MRO 11,5 (-12,2) 23,8 9,4 (-4,3) 13,7 (-4,8)

ΠΠΜΑ διάρκειας 3 μηνών 6,1 (-2,1) 8,2 6,7 (+1,2) 5,5 (-1,9)

Πράξεις TLTRO-Ι 21,1 (-11,4) 32,5 20,5 (-1,2) 21,7 (-4,8)

Πράξεις TLTRO-ΙΙ 740,2 (+150,1) 590,1 740,2 (+0,0) 740,2 (+66,7)

Χαρτοφυλάκια οριστικών αγορών 2.035,5 (+189,1) 1.846,4 2.076,1 (+81,1) 1.995,0 (+89,7)

Πρώτο πρόγραμμα αγοράς καλυμμένων ομολογιών 8,0 (-2,3) 10,3 7,7 (-0,6) 8,3 (-1,3)

Δεύτερο πρόγραμμα αγοράς καλυμμένων ομολογιών 5,5 (-0,9) 6,4 5,3 (-0,4) 5,7 (-0,3)

Τρίτο πρόγραμμα αγοράς καλυμμένων ομολογιών 221,3 (+8,1) 213,3 223,3 (+3,9) 219,4 (+4,1)

Πρόγραμμα για τις Αγορές Τίτλων 98,3 (-1,2) 99,5 98,2 (-0,2) 98,4 (-0,8)

Πρόγραμμα αγοράς προϊόντων τιτλοποίησης 24,0 (+0,2) 23,8 24,2 (+0,5) 23,7 (-0,4)

Πρόγραμμα αγοράς τίτλων του δημόσιου τομέα 1.585,6 (+163,6) 1.422,0 1.619,7 (+68,1) 1.551,5 (+78,0)

Πρόγραμμα αγοράς τίτλων του επιχειρηματικού τομέα 92,8 (+21,7) 71,1 97,7 (+9,8) 87,9 (+10,4)

Διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης 0,2 (-0,1) 0,3 0,2 (+0,0) 0,2 (-0,1)

Άλλες πληροφορίες που αφορούν τη ρευστότητα (μέσοι όροι, δισεκ. ευρώ)

Συνολικές ανάγκες ρευστότητας 1.168,7 (+82,5) 1.086,2 1.211,3 (+85,0) 1.126,2 (+5,1)

Αυτόνομοι παράγοντες1 1.046,3 (+80,6) 965,7 1.088,6 (+84,7) 1.003,9 (+3,5)

Υπερβάλλουσα ρευστότητα 1.645,8 (+231,0) 1.414,8 1.641,6 (-8,3) 1.649,9 (+139,8)

Εξελίξεις στα επιτόκια (μέσοι όροι, ποσοστά %)

MRO 0,00 (+0,00) 0,00 0,00 (+0,00) 0,00 (+0,00)

Διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης 0,25 (+0,00) 0,25 0,25 (+0,00) 0,25 (+0,00)

Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων -0,40 (+0,00) -0,40 -0,40 (+0,00) -0,40 (+0,00)

ΕΟΝΙΑ -0,358 (-0,004) -0,354 -0,359 (-0,002) -0,357 (-0,002)


Η μεταβλητότητα των αυτόνομων παραγόντων παρέμεινε αυξημένη σε επίπεδα σε γενικές γραμμές αμετάβλητα σε σχέση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο. Η μεταβλητότητα αυτή αντανακλούσε πρωτίστως διακυμάνσεις τόσο στις καταθέσεις του Δημοσίου όσο και στις καθαρές απαιτήσεις σε ευρώ.

Ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω πράξεων ανοικτής αγοράς

Το μέσο ύψος της ρευστότητας που χορηγήθηκε μέσω των πράξεων ανοικτής αγοράς – τόσο μέσω δημοπρασιών όσο και οριστικών αγορών στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων – αυξήθηκε κατά 313,5 δισεκ. ευρώ, φθάνοντας τα 2.814,5 δισεκ. ευρώ (βλ. το διάγραμμα A). Η αύξηση αυτή οφειλόταν κυρίως στο πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων (APP) της ΕΚΤ και στην τέταρτη στοχευμένη πράξη πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης στη δεύτερη σειρά των TLTRO (TLTRO-II), η οποία διακανονίστηκε για ποσό 233,4 δισεκ. ευρώ στις 29 Μαρτίου 2017.

Διάγραμμα A Eξέλιξη των πράξεων ανοικτής αγοράς και της υπερβάλλουσας ρευστότητας

(δισεκ. ευρώ)

Πηγή: ΕΚΤ.

Η μέση ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω δημοπρασιών αυξήθηκε κατά 124,4 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκε σε 779 δισεκ. ευρώ. Η αύξηση αυτή αντανακλά κυρίως τη ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω της τέταρτης TLTRO-II, η οποία, αντίθετα με την προηγούμενο εξεταζόμενη περίοδο, αντανακλάται πλήρως στις μέσες συνθήκες ρευστότητας της τρέχουσας εξεταζόμενης περιόδου. Το μέσο υφιστάμενο υπόλοιπο των TLTRO αυξήθηκε κατά 138,7 δισεκ. ευρώ ως καθαρό αποτέλεσμα του διακανονισμού της τέταρτης πράξης TLTRO-II και των οικειοθελών πρόωρων αποπληρωμών για τα κεφάλαια που χορηγήθηκαν μέσω των πράξεων ΤLTRO-I. H μέση ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω ΜRO και LTRO διάρκειας τριών μηνών μειώθηκε κατά 12,2 δισεκ. ευρώ και 2,1 δισεκ. ευρώ αντίστοιχα.

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

07/14 10/14 01/15 04/15 07/15 10/15 01/16 04/16 07/16 10/16 01/17 04/17 07/17

δημοπρασίεςχαρτοφυλάκια οριστικών αγορώνυπερβάλλουσα ρευστότητα


Η ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω των χαρτοφυλακίων οριστικών συναλλαγών του Ευρωσυστήματος για σκοπούς νομισματικής πολιτικής αυξήθηκε κατά 189,1 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκε σε 2.035,5 δισεκ. ευρώ κατά μέσο όρο, καθώς οι αγορές στο πλαίσιο του APP συνεχίστηκαν. Η μέση ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω του προγράμματος αγοράς τίτλων του δημόσιου τομέα (PSPP), του τρίτου προγράμματος αγοράς καλυμμένων ομολογιών, του προγράμματος αγοράς τιτλοποιημένων απαιτήσεων και του προγράμματος αγοράς τίτλων του επιχειρηματικού τομέα αυξήθηκε κατά 163,6 δισεκ. ευρώ, 8,1 δισεκ. ευρώ, 0,2 δισεκ. ευρώ και 21,7 δισεκ. ευρώ αντίστοιχα. Η εξόφληση ομολόγων που διακρατούνται στο πλαίσιο του προγράμματος για τις αγορές τίτλων και των δύο προηγούμενων προγραμμάτων αγοράς καλυμμένων ομολογιών ανήλθε συνολικά σε 4,4 δισεκ. ευρώ.

Υπερβάλλουσα ρευστότητα

Λόγω των εξελίξεων που αναφέρθηκαν αναλυτικά παραπάνω, η μέση υπερβάλλουσα ρευστότητα κατά την εξεταζόμενη περίοδο αυξήθηκε κατά 231 δισεκ. ευρώ σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο και διαμορφώθηκε σε 1.645,8 δισεκ. ευρώ (βλ. το διάγραμμα). Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η αύξηση αυτή αντανακλά κυρίως τη ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω του APP με ρυθμό 60 δισεκ. ευρώ μηνιαίως, καθώς και την κατανομή 233,4 δισεκ. ευρώ από την τέταρτη TLTRO-II, η οποία αντισταθμίστηκε ελαφρώς από την αύξηση των αναγκών ρευστότητας που προέκυψαν από τους αυτόνομους παράγοντες. Εστιάζοντας μόνον στην εξεταζόμενη περίοδο, μια πιο λεπτομερής ανάλυση δείχνει ότι η υπερβάλλουσα ρευστότητα αυξήθηκε την τρίτη περίοδο τήρησης, κατά 139,8 δισεκ. ευρώ, λόγω της ρευστότητας που χορηγήθηκε με την τέταρτη πράξη TLTRO-II και τις αγορές στο πλαίσιο του APP. Κατά την τέταρτη περίοδο τήρησης όμως, η υπερβάλλουσα ρευστότητα κατέγραψε μικρή μείωση κατά 8,3 δισεκ. ευρώ, καθώς η ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω των αγορών στο πλαίσιο του APP υπεραντισταθμίστηκε από την αύξηση στην επίδραση απορρόφησης ρευστότητας των αυτόνομων παραγόντων και από τη μείωση της προσφυγής στις MRO και στις LTRO διάρκειας τριών μηνών, όπως προαναφέρθηκε.

Η άνοδος της υπερβάλλουσας ρευστότητας αντιστοιχούσε σε υψηλότερα μέσα υπόλοιπα που τηρούνται στους τρεχούμενους λογαριασμούς, τα οποία αυξήθηκαν κατά 153 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκαν σε 1.174 δισεκ. ευρώ την εξεταζόμενη περίοδο, ενώ η μέση προσφυγή στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων αυξήθηκε κατά 79,9 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκε σε 594,5 δισεκ. ευρώ.

Εξελίξεις στα επιτόκια

Τα επιτόκια μίας ημέρας της αγοράς χρήματος παρέμειναν πλησίον του επιτοκίου της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων, ενώ ορισμένα επιτόκια μειώθηκαν κάτω από αυτό για ορισμένα "καλάθια" εξασφαλίσεων στα τμήματα της αγοράς με παροχή ασφάλειας. Στην αγορά χωρίς παροχή ασφάλειας, ο δείκτης ΕΟΝΙΑ διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο σε -0,358%, μειωμένος οριακά έναντι


μέσου -0,354% την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο. Ο δείκτης ΕΟΝΙΑ διακυμάνθηκε εντός ενός σχετικά μικρού εύρους, καταγράφοντας υψηλό -0,331% πριν από την αργία του Αγίου Πνεύματος στις αρχές Ιουνίου 2017, και ιστορικό χαμηλό -0,373% αμέσως μετά. Επίσης, στην αγορά με παροχή ασφάλειας, τα μέσα επιτόκια των συμφωνιών επαναγοράς μίας ημέρας στην αγορά GC Pooling υποχώρησαν ελαφρώς με το τυποποιημένο "καλάθι" εξασφαλίσεων να διαμορφώνεται σε -0,433%, μειωμένο κατά 0,001 της ποσοστιαίας μονάδας σε σχέση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο, ενώ για το διευρυμένο "καλάθι" εξασφαλίσεων το αντίστοιχο επιτόκιο των συμφωνιών επαναγοράς μίας ημέρας διαμορφώθηκε σε -0,401%, αυξημένο κατά 0,002 της ποσοστιαίας μονάδας σε σύγκριση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο.

Η μείωση των επιτοκίων στις υψηλής ποιότητας συμφωνίες επαναγοράς (core repo rates) στο τέλος του τριμήνου τον Ιούνιο του 2017 ήταν σχετικά ήπια σε σύγκριση με τη μείωση στο τέλος του έτους 2016 και με τη μείωση στο τέλος τριμήνου τον Μάρτιο του 2017. Αυτό υποδηλώνει ότι οι συμμετέχοντες στις αγορές έχουν υιοθετήσει πιο αποτελεσματικές πρακτικές διαχείρισης ενεχύρου. Επιπλέον, η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να αντανακλά θετικές επιδράσεις από τη δυνατότητα κατάθεσης μετρητών ως ασφάλειας για τον δανεισμό τίτλων που έχουν αποκτηθεί στο πλαίσιο του PSPP..


3 Πρόσφατες εξελίξεις της προσφοράς εργασίας στη ζώνη του ευρώ

Οι εξελίξεις της προσφοράς εργασίας αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την οικονομική ανάκαμψη και την πιο μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Από διαρθρωτικής πλευράς, η προσφορά εργασίας μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τη δυνητική ανάπτυξη, ενώ, από κυκλική άποψη, ασκεί άμεση επίδραση στην απασχόληση και στην ανεργία. Πέρα από το μέγεθος του εργατικού δυναμικού, σημασία έχει επίσης η σύνθεσή του. Η προσφορά εργασίας στη ζώνη του ευρώ αυξάνεται εδώ και πολύ καιρό, όμως, παρότι αυτό συνεχίστηκε στη διάρκεια της πρόσφατης ανάκαμψης, ο ρυθμός ανόδου της έχει επιβραδυνθεί σε σχέση τόσο με την περίοδο της κρίσης όσο και με την προ της κρίσης περίοδο (βλ. Διάγραμμα Α). Το παρόν πλαίσιο εξετάζει τους παράγοντες που συνέβαλαν στην άνοδο της προσφοράς εργασίας στη διάρκεια της οικονομικής ανάκαμψης και στην επιβράδυνση του ρυθμού της, αλλά και στις μεταβολές της σύνθεσής της.

Διάγραμμα A Μέσος ρυθμός μεταβολής του εργατικού δυναμικού για τη ζώνη του ευρώ και τις μεγαλύτερες χώρες της

(μέσοι ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής, ποσοστά)

Πηγές: Eurostat, εθνικοί λογαριασμοί και βραχυχρόνιες στατιστικές. Σημείωση: Το εργατικό δυναμικό ορίζεται ως το άθροισμα των απασχολουμένων και των ανέργων.

Παρότι η προσφορά εργασίας συνεχίζει να αυξάνεται στη ζώνη του ευρώ, την τελευταία δεκαετία ο ρυθμός αύξησής της έχει επιβραδυνθεί. Αμέσως μετά τη “μεγάλη ύφεση” ο μέσος ρυθμός αύξησης του εργατικού δυναμικού επιβραδύνθηκε σε σχέση με την προ της κρίσης περίοδο σε όλες τις μεγαλύτερες χώρες της ευρωζώνης. Η επιβράδυνσή του συνεχίστηκε στη διάρκεια της ανάκαμψης (γ΄ τρίμηνο του 2013 - α΄ τρίμηνο του 2017), με αξιοσημείωτη εξαίρεση τη Γερμανία, όπου ο ρυθμός αύξησης του εργατικού δυναμικού επιταχύνθηκε και πλέον υπερβαίνει τους ρυθμούς αύξησής του πριν από την κρίση. Η εντονότερη επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του εργατικού δυναμικού σημειώθηκε στην Ισπανία και αποδίδεται πρωτίστως στην επίδραση της μεταβολής των μεταναστευτικών ροών. Πριν από την κρίση παρατηρούνταν σημαντική καθαρή εισροή μεταναστών στην Ισπανία, η οποία αντιστράφηκε μετά τη σημαντική αύξηση

-1

0

1

2

3

ζώνη του ευρώ DE FR IT ES λοιπές χώρες

α΄ τρ. 1999 - α΄ τρ. 2008 β΄ τρ. 2008 - β΄ τρ. 2013 γ΄ τρ. 2013 - α΄ τρ. 2017

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Πλαίσια Πρόσφατες εξελίξεις της προσφοράς εργασίας στη ζώνη του ευρώ 53

του ποσοστού ανεργίας της χώρας. Το γεγονός αυτό είχε σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο στον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας και στην προσφορά εργασίας στην Ισπανία και αποτυπώθηκε επίσης στις εξελίξεις της προσφοράς εργασίας στη ζώνη του ευρώ. Εντούτοις, στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο η μετανάστευση είχε σημαντική θετική συμβολή στον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας στη διάρκεια της ανάκαμψης, αντανακλώντας πρωτίστως την εισροή εργαζομένων από νέα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό με τη σειρά του άσκησε πιθανώς σημαντική επίδραση στο εργατικό δυναμικό, ιδίως στη Γερμανία και στην Ιταλία, αλλά και σε κάποιες μικρότερες οικονομίες.

Αφότου άρχισε η ανάκαμψη, η άνοδος του ποσοστού συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό αποτελεί μείζονα παράγοντα που συμβάλλει στην αύξηση του εργατικού δυναμικού (βλ. Διάγραμμα Β). Η μεταβολή του εργατικού δυναμικού μπορεί να αναλυθεί σε προσδιοριστικούς παράγοντες, δηλ. σε συμβολές που προέρχονται από μεταβολές του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας (15-64 ετών) και σε συμβολές που προέρχονται από μεταβολές του ποσοστού συμμετοχής. Η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της προσφοράς εργασίας σε σχέση με την προ της κρίσης περίοδο αντανακλά την πιο συγκρατημένη αύξηση τόσο του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας όσο και του ποσοστού συμμετοχής, παρότι η συμβολή και των δύο αυτών συνιστωσών παρέμεινε θετική στη διάρκεια της ανάκαμψης. Παρ’ όλα αυτά, η μεγαλύτερη συμβολή στην αύξηση του εργατικού δυναμικού προήλθε από την άνοδο του ποσοστού συμμετοχής.

Διάγραμμα Β Προσδιοριστικοί παράγοντες της σωρευτικής μεταβολής του εργατικού δυναμικού έναντι του β΄ τριμήνου του 2013

(ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγή: Eurostat, Έρευνα εργατικού δυναμικού. Σημειώσεις: Ηλικιακή ομάδα 15-64 ετών. Στοιχεία εθνικών λογαριασμών. Η μεταβολή του εργατικού δυναμικού μπορεί να αναλυθεί σε προσδιοριστικούς παράγοντες, δηλ. στη μεταβολή του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας και στη μεταβολή του ποσοστού συμμετοχής. Η τελευταία μπορεί να αναλυθεί περαιτέρω στην εξέλιξη του σχετικού μεγέθους κάθε ηλικιακής ομάδας στον πληθυσμό και στη μεταβολή του ποσοστού συμμετοχής της. Για τους υπολογισμούς χρησιμοποιήθηκαν ηλικιακές ομάδες που ορίζονται ανά πέντε έτη ηλικίας. Το κατάλοιπο περιλαμβάνει άλλες μεταβολές της σύνθεσης (π.χ. κατά φύλο).

Το εργατικό δυναμικό της ευρωζώνης γερνά και περισσότερα άτομα παραμένουν οικονομικά ενεργά σε μεγαλύτερη ηλικία. Ακολουθώντας μια πιο μακροχρόνια ανοδική τάση, το ποσοστό των ατόμων 50-64 ετών στο εργατικό

-0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0

μεταβολή του πληθυσμού σε ηλικία εργασίαςμεταβολή των ποσοστών συμμετοχής των ηλικιακών ομάδωνμεταβολή της σύνθεσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας κατάλοιποσυνολική μεταβολή


δυναμικό ηλικίας 15-64 ετών αυξήθηκε από 30% σε 32% στη διάρκεια της ανάκαμψης.14 Με δεδομένα τα παραδοσιακά χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό αυτής της ηλικιακής ομάδας, θα αναμενόταν ίσως ότι η αύξησή της ως ποσοστού του πληθυσμού θα είχε επιφέρει μείωση του συνολικού ποσοστού συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό. Ωστόσο, τα ποσοστά συμμετοχής στις ηλικίες 50-64 ετών σημειώνουν άνοδο την τελευταία τετραετία – από το β΄ τρίμηνο του 2013 έως το α΄ τρίμηνο του 2017 το ποσοστό συμμετοχής της ηλικιακής ομάδας 50-54 ετών αυξήθηκε κατά 0,7 της ποσοστιαίας μονάδας, της ηλικιακής ομάδας 55-59 ετών κατά 3,8 ποσοστιαίες μονάδες και της ηλικιακής ομάδας 60-64 ετών κατά 7,6 ποσοστιαίες μονάδες – τόσο επειδή αυξήθηκε η ηλικία συνταξιοδότησης στις περισσότερες χώρες, αλλά και για άλλους λόγους όπως λ.χ. η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου του πληθυσμού (θέμα που αναλύεται στη συνέχεια). Αυτό επιδρά ανοδικά στο συνολικό ποσοστό συμμετοχής, αντισταθμίζοντας την αρνητική επίδραση της μεταβαλλόμενης ηλικιακής του σύνθεσης (βλ. κόκκινη ράβδο Διαγράμματος Β). Η μείωση της ηλικιακής ομάδας 15-24 ετών ως ποσοστού του πληθυσμού συνέβαλε επίσης στην αύξηση του συνολικού ποσοστού συμμετοχής, δεδομένου ότι η ομάδα αυτή έχει συνήθως σχετικά χαμηλό ποσοστό συμμετοχής. Ωστόσο, αυτή η θετική επίδραση αντισταθμίστηκε εν μέρει από τη μείωση του ποσοστού συμμετοχής αυτής της ηλικιακής ομάδας από το 2008 και μετά.

Συνεχίζοντας μια μακροχρόνια τάση, η αύξηση του εργατικού δυναμικού στη διάρκεια της οικονομικής ανάκαμψης προήλθε κυρίως από τη συμμετοχή των γυναικών. Ενώ η ανοδική τάση που παρουσιάζει η συμμετοχή των μεγαλύτερων ηλικιακά ομάδων είναι κοινή και στα δύο φύλα, στις γυναίκες η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής στη διάρκεια της ανάκαμψης ήταν μεγαλύτερη και η μείωση του εργατικού δυναμικού πλέον παραγωγικής ηλικίας μικρότερη (βλ. Διάγραμμα Γ). Το αυξανόμενο ποσοστό συμμετοχής των γυναικών και οι διαφορές που χαρακτηρίζουν τη συμμετοχή τους έναντι αυτής των ανδρών εξηγούνται σε μεγάλο βαθμό από τις αποκλίνουσες εξελίξεις ως προς το μορφωτικό επίπεδο των δύο φύλων. Το ποσοστό των γυναικών με τριτοβάθμια εκπαίδευση στον πληθυσμό των γυναικών σε ηλικία εργασίας υπερβαίνει το αντίστοιχο των ανδρών. 15 Επίσης, αυξήθηκε εντονότερα κατά την τελευταία δεκαετία τόσο στην πλέον παραγωγική ηλικία όσο και σε μεγαλύτερες ηλικίες και αποτελεί μείζονα παράγοντα της αυξανόμενης συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό. 16

14 Η αύξηση της συμμετοχής των μεγαλύτερων γενιών, η οποία είναι συνεπής με την ανοδική τους τάση, οφείλεται στο γεγονός ότι μέρος αυτών είναι πλέον η μεταπολεμική γενιά των “baby boomers”, ενώ το ποσοστό συμμετοχής των νεότερων γενιών έχει μειωθεί. Βλ. “Population structure and ageing”, Eurostat Statistics Explained, Eurostat, June 2017 (διαθέσιμο στο διαδίκτυο στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/eurostat).

15 Μεταξύ του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, το ποσοστό αυτών με τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι χαμηλότερο στις γυναίκες μόνο στις μεγαλύτερες ηλικίες (55-64 ετών). Εντούτοις, στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας η διαφορά του έναντι του ποσοστού των ανδρών έχει περιοριστεί σημαντικά.

16 Βλ. Thévenon, O., “Drivers of Female Labour Force Participation in the OECD”, OECD Social, Employment and Migration Working Papers, No 145, OECD, 2013 (διαθέσιμο στο διαδίκτυο στη διεύθυνση: http://www.oecd-ilibrary.org).


http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Population_structure_and_ageing

http://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/drivers-of-female-labour-force-participation-in-the-oecd_5k46cvrgnms6-en;jsessionid=6vggtmgrrei75.x-oecd-live-03

Διάγραμμα Γ Προσδιοριστικοί παράγοντες της σωρευτικής μεταβολής του εργατικού δυναμικού κατά φύλο και ηλικία στη ζώνη του ευρώ και τις μεγαλύτερες χώρες της κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης (β΄ τρ. 2013 - α΄ τρ. 2017)

(ποσοστά % του εργατικού δυναμικού το β΄ τρ. του 2013)

Πηγή: Έρευνα εργατικού δυναμικού. Σημειώσεις: Νέοι (15-24 ετών), πλέον παραγωγική ηλικία (25-54 ετών), μεγαλύτεροι (55-64 ετών). Στοιχεία εθνικών λογαριασμών.

Οι κυκλικές επιδράσεις έχουν συμβάλει στις αποκλίνουσες εξελίξεις των ποσοστών συμμετοχής των ανδρών και των γυναικών ηλικίας 25-54 ετών. Το ποσοστό συμμετοχής των ανδρών αυτής της ηλικίας υποχωρεί από την αρχή της κρίσης, γεγονός το οποίο οφείλεται πιθανώς στην κυκλική μείωση της απασχόλησης σε παραδοσιακά ανδροκρατούμενους τομείς και θέσεις (κατασκευές, χειρωνακτικές εργασίες χαμηλής εξειδίκευσης). 17 Η πρόσφατη επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης του ποσοστού αυτού στη διάρκεια της οικονομικής ανάκαμψης αντανακλά τη βελτιούμενη κατάσταση της αγοράς εργασίας στους εν λόγω ανδροκρατούμενους τομείς. Παράλληλα, το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών μπορεί να επηρεάστηκε κατά τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου από το φαινόμενο του “πρόσθετου εργαζόμενου” (added worker effect) – (γυναίκες που εισέρχονται στην αγορά εργασίας όταν ο σύζυγος έχει μείνει άνεργος ή αποχώρησε από την αγορά εργασίας). Το φαινόμενο αυτό ενδέχεται να έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία λόγω των σοβαρών επιπτώσεων της κρίσης στα εισοδήματα (και τον πλούτο) και, ως εκ τούτου, πιθανώς συνετέλεσε στην άνοδο της συμμετοχής των γυναικών σε διάφορες χώρες της ζώνης του ευρώ την περίοδο της κρίσης. 18 Πιο πρόσφατα, το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών πλέον παραγωγικής ηλικίας αυξάνεται με βραδύτερο ρυθμό κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης, το οποίο ίσως οφείλεται και πάλι στο

17 Βλ. το άρθρο Black, S., Furman, J., Rackstraw, E. and Rao, N., “The long-term decline in US prime-age male labour force participation”, VOX, CEPR’s Policy Portal, Centre for Economic Policy Research, 2016, (διαθέσιμο στο διαδίκτυο στη διεύθυνση: http://voxeu.org), στο οποίο εξηγούνται οι λόγοι της μείωσης της απασχόλησης των ανδρών ηλικίας 25-54 ετών στις ΗΠΑ. Παρόμοιοι παράγοντες μπορεί να δρουν και στην περίπτωση της ζώνης του ευρώ. Μεταξύ των μεγαλύτερων χωρών της ευρωζώνης, στη διάρκεια της κρίσης τα ποσοστά συμμετοχής των ανδρών ηλικίας 25-54 ετών μειώθηκαν περισσότερο στην Ιταλία, αλλά κάποια μείωση παρατηρήθηκε και στη Γερμανία και τη Γαλλία (στην τελευταία ακόμη και πριν από την κρίση).

18 Για μια εξέταση του φαινομένου του “πρόσθετου εργαζομένου” στις ευρωπαϊκές χώρες, βλ. Riedl, A. and Schoiswohl, F. “Is there an added worker effect? – European labor supply during the crisis”, Focus on European Economic Integration, No Q4/15, Oesterreichische Nationalbank, 2015.

-6

-4

-2

0

2

4

άνδρες γυναίκες άνδρες γυναίκες άνδρες γυναίκες άνδρες γυναίκες άνδρες γυναίκες

ζώνη του ευρώ DE FR IT ES

σύνολο νέοι πλέον παραγωγική ηλικία μεγαλύτεροι


http://voxeu.org/article/long-term-decline-us-prime-age-male-labour-force-participation-and-policies-address-it

γεγονός ότι, λόγω της ανάκαμψης της απασχόλησης των ανδρών, είναι μικρότερη πλέον η ανάγκη εισόδου των γυναικών στην αγορά εργασίας αποκλειστικά και μόνο για τη διατήρηση του οικογενειακού εισοδήματος.

Η σύνθεση του εργατικού δυναμικού από πλευράς εκπαιδευτικού επιπέδου επίσης αλλάζει, γεγονός το οποίο αποδίδεται σε διαρθρωτικούς παράγοντες. Κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης η αύξηση της προσφοράς εργασίας ήταν συγκεντρωμένη κυρίως στα άτομα με υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο. Παρατηρήθηκε σαφής πιο μακροπρόθεσμη τάση αύξησης των ατόμων που διαθέτουν υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο στην προσφορά εργασίας, ενώ μετά το β΄ τρίμηνο του 2013 ο αριθμός εκείνων που έχουν το πολύ πρωτοβάθμια εκπαίδευση μειώνεται. Ο αριθμός των ατόμων με μεσαίο εκπαιδευτικό επίπεδο σημειώνει συγκρατημένη άνοδο, καθώς η κατηγορία αυτή εμφανίζει αύξηση της προσφοράς εργασίας στις μεγαλύτερες ηλικίες και μειώσεις στην ηλικιακή ομάδα των 25-54 ετών (βλ. Διάγραμμα Δ). Ο κυριότερος παράγοντας που συμβάλλει σε όλες αυτές τις αλλαγές είναι οι εξελίξεις στη σύνθεση του πληθυσμού από πλευράς εκπαιδευτικού επιπέδου.

Διάγραμμα Δ Σύνθεση της μεταβολής του εργατικού δυναμικού της ζώνης του ευρώ κατά ηλικία και μορφωτικό επίπεδο πριν από την κρίση, στη διάρκεια αυτής και κατά την επακόλουθη ανάκαμψη

(εκατομμύρια άτομα)

Πηγή: Έρευνα εργατικού δυναμικού. Σημειώσεις: Ηλικιακή ομάδα 15-64 ετών. Χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο: προσχολική, πρωτοβάθμια ή κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (επίπεδα 0-2), μεσαίο εκπαιδευτικό επίπεδο: ανώτερη δευτεροβάθμια ή μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση μη τριτοβάθμιου επιπέδου (επίπεδα 3-4), υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο: τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στοιχεία εθνικών λογαριασμών.

Συνολικά, ενώ ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης έχει επιβραδυνθεί, η προσφορά εργασίας συνέχισε να αυξάνεται κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης, κυρίως λόγω συνεχιζόμενων διαρθρωτικών παραγόντων. Η άνοδος των ποσοστών συμμετοχής μεγαλύτερων γενιών αποτελεί τον σημαντικότερο ερμηνευτικό παράγοντα των πρόσφατων αυξήσεων, ενώ η αυξανόμενη συμμετοχή των γυναικών είχε επίσης θετική συμβολή. Αντιθέτως, οι μεταβολές της ηλικιακής σύνθεσης του εργατικού δυναμικού και η μείωση της συμμετοχής των ανδρών ηλικίας 25-54 ετών και των νέων είχαν αρνητική συμβολή στην προσφορά εργασίας.

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

α΄ τρ. 2005 -

α΄ τρ. 2008

α΄ τρ. 2008 -

β΄ τρ. 2013

β΄ τρ. 2013 -

α΄ τρ. 2017

α΄ τρ. 2005 -

α΄ τρ. 2008

α΄ τρ. 2008 -

β΄ τρ. 2013

β΄ τρ. 2013 -

α΄ τρ. 2017

α΄ τρ. 2005 -

α΄ τρ. 2008

α΄ τρ. 2008 -

β΄ τρ. 2013

β΄ τρ. 2013 -

α΄ τρ. 2017

χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο μεσαίο εκπαιδευτικό επίπεδο υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο

15-24 ετών25-54 ετών55-64 ετώνσύνολο


Τέλος, η αύξηση του εργατικού δυναμικού προήλθε από τα άτομα με υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, ενώ η προσφορά εργασίας μειώθηκε στο χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο. Οι εξελίξεις αυτές ακολουθούν πιο μακροχρόνιες τάσεις, ενώ ο οικονομικός κύκλος άσκησε μικρότερη επίδραση στην προσφορά εργασίας. Η αυξανόμενη συμβολή των μεγαλύτερων ηλικιακά ομάδων, των γυναικών και των ατόμων με υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο στην προσφορά εργασίας αποτυπώνεται επίσης στη μεταβολή της σύνθεσης της απασχόλησης. Παράλληλα, υπάρχει περιθώριο για πολιτικές τόνωσης της προσφοράς εργασίας, όπως υποδηλώνεται επίσης από την ανομοιογένεια των ποσοστών συμμετοχής στην ευρωζώνη. Οι πολιτικές αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, αυξημένη ευελιξία στη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, φορολογικά συστήματα που δίνουν κίνητρα για τη συμμετοχή και δεύτερου προσώπου στο οικογενειακό εισόδημα, διαθεσιμότητα ποιοτικών και οικονομικά προσιτών δομών για τη φροντίδα των παιδιών και πολιτικές κατάρτισης και επανακατάρτισης που ευθυγραμμίζονται με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.


4 Η μείωση της ανεργίας από ιστορική σκοπιά

Το παρόν πλαίσιο παρουσιάζει τις μακροοικονομικές και διαρθρωτικές συνθήκες που προκάλεσαν μεγάλες μειώσεις της ανεργίας, από ιστορική σκοπιά. Το δείγμα που εξετάζεται καλύπτει όλες τις χώρες του ΟΑΣΑ τα τελευταία 35 έτη. Από τη σύγκριση των χαρακτηριστικών της εμπειρίας του παρελθόντος με τα χαρακτηριστικά της τρέχουσας ανάκαμψης με άφθονες θέσεις εργασίας στη ζώνη του ευρώ μπορούν να αντληθούν συμπεράσματα, που είναι ίσως χρήσιμα για την ανάλυση των μελλοντικών εξελίξεων της ανεργίας.

Σύμφωνα με την υπάρχουσα βιβλιογραφία, το παρόν πλαίσιο ορίζει ένα επεισόδιο μεγάλης μείωσης της ανεργίας ως ένα περιστατικό που πληροί τρία κριτήρια: 1) το ποσοστό ανεργίας υποχωρεί κατά τουλάχιστον 3 ποσοστιαίες μονάδες τρία έτη μετά την κορύφωση του ποσοστού ανεργίας, 2) η μείωση του ποσοστού ανεργίας σε διάστημα τριών ετών είναι τουλάχιστον 25% του αρχικού ποσοστού ανεργίας, 3) μετά από πέντε έτη το ποσοστό ανεργίας παραμένει χαμηλότερο από ό,τι στην αρχή του επεισοδίου. 19

Εάν εφαρμοστούν και τα τρία αυτά κριτήρια στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και σε άλλες χώρες του ΟΑΣΑ την περίοδο 1980-2015, εντοπίζονται 25 επεισόδια κατά τα οποία παρατηρήθηκαν μεγάλες μειώσεις της ανεργίας. Κατά μέσο όρο, στα εν λόγω 25 επεισόδια, το αρχικό επίπεδο της ανεργίας ήταν 13,4%. Τρία έτη αργότερα το επίπεδο της ανεργίας υποχώρησε κατά 4,5 ποσοστιαίες μονάδες, ή κατά 35% σε σχέση με το αρχικό, ενώ μετά από πέντε έτη το ποσοστό ανεργίας ήταν σχεδόν το μισό του αρχικού (βλ. πίνακα). Όσον αφορά τις χώρες της ζώνης του ευρώ, τα περισσότερα από αυτά τα επεισόδια ξεκίνησαν στα μέσα της δεκαετίας του '90. 20 Το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του '90 το ποσοστό ανεργίας διαμορφώθηκε σε ιστορικώς υψηλά επίπεδα και η Ευρώπη κατέγραψε ανάπτυξη που δεν συνοδευόταν από αύξηση της απασχόλησης (jobless growth). Η περίοδος από το δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του '90 έως τις αρχές της δεκαετίας του 2000 συνέπεσε με εξαιρετικά εντατικές μεταρρυθμίσεις στις αγορές εργασίας και προϊόντων. Η άνοδος αυτή της μεταρρυθμιστικής δυναμικής ήταν αποτέλεσμα όχι μόνο του υψηλού ποσοστού ανεργίας, αλλά κατά πάσα πιθανότητα και της εισαγωγής του ευρώ και της διαδικασίας ενσωμάτωσης στην ΕΕ. 21

Επί του παρόντος πέντε χώρες της ζώνης του ευρώ φαίνεται να πληρούν τα κριτήρια που προαναφέρθηκαν (βλ. πίνακα). 22 Οι εν λόγω χώρες είναι η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Κύπρος, η Πορτογαλία και η Σλοβακία. Άλλες χώρες με υψηλά ποσοστά ανεργίας, οι οποίες επίσης καταγράφουν επί του παρόντος μείωση της

19 Οι Freund, C. and Rijkers, B. υιοθέτησαν μια συναφή προσέγγιση στο “Episodes of unemployment reduction in rich, middle-income and transition economies”, Journal of Comparative Economics, Vol. 42(4), December 2014, pp. 907-923.

20 Οι χώρες της ζώνης του ευρώ που κατέγραψαν επεισόδια μείωσης της ανεργίας από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 και εξής ήταν η Ιρλανδία (1993-98), η Ολλανδία (1995-2000), η Φινλανδία (1995-2000) και η Ισπανία (1996-2001).

21 Βλ. για παράδειγμα Dias da Silva, A, Givone, A. and Sondermann, D., “When do countries implement structural reforms?”, Working Paper Series, No 2078, ECB, June 2017.

22 Δεδομένου ότι τα εν εξελίξει επεισόδια μείωσης της ανεργίας ξεκίνησαν το 2013, για τα έτη 2017 και 2018 χρησιμοποιήθηκαν οι προβολές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Ιουνίου 2017, προκειμένου να εκτιμηθεί κατά πόσον πληρούται το τρίτο κριτήριο.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Πλαίσια Η μείωση της ανεργίας από ιστορική σκοπιά 59

ανεργίας, είναι η Ελλάδα, η Ιταλία και η Σλοβενία. Ωστόσο, δεν πληρούν ακόμη τα τρία κριτήρια. Η Ιταλία και η Σλοβενία δεν πληρούν κανένα από τα τρία κριτήρια, ενώ η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί οριακή περίπτωση, καθώς δεν έχει εκπληρωθεί το δεύτερο κριτήριο, δηλ. μείωση τουλάχιστον κατά 25% του αρχικού ποσοστού ανεργίας μετά από τρία έτη.

Πίνακας Εν εξελίξει επεισόδια μεγάλων μειώσεων της ανεργίας

Έναρξη επεισοδίου

(ποσοστά)

Αρχικό ποσοστό ανεργίας


Μείωση του ποσοστού

ανεργίας μετά από τρία έτη



ανεργίας μετά από τρία έτη

(ποσοστά)


ανεργίας μετά από πέντε έτη


Ιστορικός μέσος όρος - 13,4 4,5 35 6,2

Ιρλανδία 2012 14,7 5,3 36% 8,3

προηγούμενο επεισόδιο 1993 15,6 3,9 25 8,1

Ισπανία 2013 26,1 6,5 25 10,2


Κύπρος 2014 16,1 4,4 27 5,5

Πορτογαλία 2013 16,4 5,2 32 7,2


Σλοβακία 2013 14,2 4,5 32 6,6


Υπομνήσεις:

Ελλάδα 2013 27,5 3,9 14 -5,9

Ιταλία 2014 12,7 1,2 9 1,4*

Σλοβενία 2013 10,1 2,1 21 3,8

Ζώνη του ευρώ 2013 12,0 2,1 17 3,2

Πηγή: Υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ με βάση δεδομένα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σημειώσεις: * Δεδομένα έως τέσσερα έτη μετά την έναρξη της μείωσης της ανεργίας. Ο ιστορικός μέσος όρος είναι ο απλός μέσος όρος των 25 επεισοδίων που εντοπίστηκαν στις 41 χώρες της ΕΕ και του ΟΟΣΑ από το 1980 έως το 2010.

Οι μακροοικονομικές και διαρθρωτικές συνθήκες κατά την έναρξη των επεισοδίων μεγάλης μείωσης της ανεργίας διέφεραν σημαντικά από τις συνθήκες που επικρατούσαν σε περιόδους κατά τις οποίες δεν παρατηρήθηκε μείωση της ανεργίας. Στο Διάγραμμα A συγκρίνονται τα μακροοικονομικά και διαρθρωτικά χαρακτηριστικά των 25 επεισοδίων μεγάλης μείωσης της ανεργίας με τα χαρακτηριστικά μιας ομάδας χωρών που δεν κατέγραψαν τέτοιο επεισόδιο, παρά το γεγονός ότι στην δεύτερη ομάδα το ποσοστό ανεργίας ήταν τουλάχιστον εξίσου υψηλό με το μέσο ποσοστό ανεργίας της πρώτης ομάδας κατά την έναρξη του επεισοδίου.

Γενικά, η έναρξη ενός μεγάλου επεισοδίου μείωσης της ανεργίας σημειώνεται όταν υπάρχει υψηλός βαθμός υποαπασχόλησης του παραγωγικού δυναμικού. Το Διάγραμμα A (α) δείχνει ότι οι χώρες που αντιμετωπίζουν επεισόδιο μεγάλης μείωσης της ανεργίας χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερο αρνητικό παραγωγικό κενό σε σύγκριση με τις χώρες στις οποίες το ποσοστό ανεργίας παραμένει υψηλό.


Τα επεισόδια μεγάλης μείωσης της ανεργίας συνδέονται με την ύπαρξη πιο αποτελεσματικών δομών και θεσμών. Από τη σύγκριση της ομάδας χωρών που εμφανίζει μεγάλη μείωση της ανεργίας με την ομάδα που δεν παρουσιάζει τέτοια μείωση προκύπτει ότι η δεύτερη χαρακτηρίζεται από σημαντικά ασθενέστερες δομές και πιο αδύναμους οικονομικούς θεσμούς, όπως αυτοί αξιολογούνται βάσει της αποτελεσματικότητας της αγοράς προϊόντων και της γενικότερης αποτελεσματικότητας των οικονομικών θεσμών (βλ. Διάγραμμα A (β) και (γ)). Το γεγονός αυτό φαίνεται να υποδηλώνει ότι τα επιτυχή επεισόδια μείωσης της ανεργίας σημειώνονται όταν οι διαρθρωτικές συνθήκες, συμπεριλαμβανομένου του κανονιστικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία των αγορών προϊόντων και εργασίας, καθώς και η συνολική ποιότητα των θεσμών, είναι πιο εύρωστες.

Διάγραμμα A Σύγκριση των μακροοικονομικών και διαρθρωτικών χαρακτηριστικών μεταξύ χωρών με υψηλά ποσοστά ανεργίας, που καταγράφηκε μεγάλη μείωση της ανεργίας (A) και χωρών που δεν εμφάνισαν μεγάλη μείωση της ανεργίας (B)

Πηγή: Υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ με βάση δεδομένα της Eurostat. Σημειώσεις: Το A αναφέρεται σε παρατηρήσεις με μέσο ποσοστό ανεργίας άνω του 13%, όπου επακολούθησε μεγάλη μείωση της ανεργίας. Το Β αναφέρεται σε παρατηρήσεις με μέσο ποσοστό ανεργίας άνω του 13%, όπου δεν επακολούθησε μεγάλη μείωση της ανεργίας. Το όριο 13% σχετίζεται με το μέσο ποσοστό ανεργίας κατά την έναρξη του επεισοδίου μεγάλης μείωσης της ανεργίας (βλ. πίνακα).

Η εξέλιξη των βασικών μακροοικονομικών και διαρθρωτικών μεταβλητών την περίοδο πριν και μετά τα ιστορικά επεισόδια μείωσης της ανεργίας μπορεί να εξηγήσει περαιτέρω τις διαφορετικές εξελίξεις στη μείωση της ανεργίας. Το Διάγραμμα Β παρουσιάζει την εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας, της αύξησης του ΑΕΠ, της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό και της μεταρρυθμιστικής έντασης 23

23 Η μεταρρυθμιστική ένταση υπολογίζεται με τη χρήση της μεταβολής των δεικτών νομοθεσίας προστασίας της απασχόλησης (EPL) του ΟΑΣΑ που αφορούν το κανονιστικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία των κλάδων δικτύων, δηλ. ενέργεια, μεταφορές και επικοινωνίες (ETCR), καθώς και ενός δείκτη που απεικονίζει το βαθμό συγκέντρωσης των μισθολογικών διαπραγματεύσεων, όπως αυτός καταρτίζεται από το ίδρυμα Fraser. Οι μεταβολές των εν λόγω σειρών χρησιμοποιούνται ως προσεγγιστική μεταβλητή των μεταρρυθμίσεων στις αγορές εργασίας και προϊόντων, οι οποίες ενδέχεται να έχουν κάποια επίδραση στη ζήτηση και την προσφορά εργασίας και, ως εκ τούτου, στο ποσοστό ανεργίας. Η ανάλυση εστιάζει σε σχετικά μεγάλες μεταρρυθμίσεις, οι οποίες ορίζονται ως μεταρρυθμίσεις που υπερβαίνουν δύο τυπικές αποκλίσεις της μεταβολής του δείκτη μεταξύ όλων των παρατηρήσεων κάθε σειράς. Ο δείκτης έντασης των μεταρρυθμίσεων λαμβάνει τιμή 0 εάν δεν πραγματοποιήθηκαν μεγάλες μεταρρυθμίσεις, 1 εάν πραγματοποιήθηκε μία μεγάλη μεταρρύθμιση, 2 εάν πραγματοποιήθηκαν μεγάλες μεταρρυθμίσεις σε δύο τομείς και 3 εάν οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις πραγματοποιούνται παράλληλα και στους τρεις δείκτες.

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

A B

β) Αποτελεσματικότητα αγορών προϊόντων και εργασίας

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

A B

γ) Αποτελεσματικότητα οικονομικών θεσμών

-4,0

-3,5

-3,0

-2,5

-2,0

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

A B

α) Παραγωγικό κενό


στις χώρες που κατέγραψαν μεγάλες μειώσεις της ανεργίας σε σύγκριση με τον μέσο όρο του δείγματος.24 Δείχνει ότι ο ρυθμός αύξησης της πραγματικής μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό μετριάζεται σημαντικά πριν από ένα επεισόδιο μεγάλης μείωσης της ανεργίας και είναι σχεδόν μηδενικός μέχρι και τρία έτη μετά την έναρξη του επεισοδίου. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ εμφανίζει αξιοσημείωτη επιβράδυνση κατά τα δύο έτη πριν από το επεισόδιο. Μετά την έναρξη του επεισοδίου μεγάλης μείωσης της ανεργίας, το ΑΕΠ αυξάνεται σημαντικά στη διάρκεια της πενταετίας. Πέραν του ρόλου που διαδραματίζει ο οικονομικός κύκλος, η αύξηση του μεταρρυθμιστικών προσπαθειών συνδέεται με επακόλουθη μείωση του ποσοστού ανεργίας. Αυτό φαίνεται στο Διάγραμμα B, καθώς ο αριθμός των μεταρρυθμίσεων κορυφώνεται προτού ξεκινήσει το επεισόδιο μείωσης της ανεργίας.

Διάγραμμα Β Εξέλιξη των μακροοικονομικών μεταβλητών και της μεταρρυθμιστικής έντασης πριν και μετά από επεισόδια μεγάλης μείωσης της ανεργίας

(μεταρρυθμιστική ένταση (δείκτης 0-3, προσαρμοσμένος), ποσοστό ανεργίας (ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού, προσαρμοσμένο), πραγματικό ΑΕΠ (ετήσια ποσοστιαία μεταβολή, προσαρμοσμένη), πραγματική μισθολογική δαπάνη ανά μισθωτό (ετήσια ποσοστιαία μεταβολή, προσαρμοσμένη))

Πηγή: Υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ με βάση δεδομένα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σημειώσεις: Η τιμή “0” σηματοδοτεί την έναρξη του επεισοδίου μείωσης της ανεργίας. Από κάθε μεταβλητή αφαιρείται ο μέσος όρος του δείγματος των παρατηρήσεων κάθε έτους. Η ανεργία εκφράζεται ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού. Η αύξηση του ΑΕΠ και η πραγματική μισθολογική δαπάνη ανά μισθωτό εκφράζονται ως ετήσιοι ρυθμοί αύξησης. Η μεταρρυθμιστική ένταση μετρείται ως δείκτης που κυμαίνεται μεταξύ 0 (καμία μεταρρύθμιση) και 3, ενώ έχει αφαιρεθεί ο μέσος όρος του δείγματος των παρατηρήσεων κάθε έτους. Δεν διατίθενται στοιχεία σχετικά με τις διαρθρωτικές μεταβλητές μετά το 2013.

Συνολικά, οι ανωτέρω στατικές και δυναμικές αναλύσεις παλαιότερων επεισοδίων δείχνουν ότι οι διαρθρωτικοί παράγοντες διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο στην επιτυχή μείωση της ανεργίας. Αξιόλογες και παρατεταμένες μειώσεις της ανεργίας καταγράφηκαν σε περιπτώσεις όπου υπήρχαν ευνοϊκές κυκλικές συνθήκες και αξιόπιστες μισθολογικές πολιτικές και μετά από εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων και εργασίας.

24 Όλες οι μεταβλητές έχουν προσαρμοστεί με αφαίρεση της επίδρασης της μέσης τιμής (demeaned variables) προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι διαταραχές των λοιπών μεταβλητών και οι χρονικές τάσεις.

-0,6

-0,4

-0,2

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5

ένταση μεταρρυθμίσεων (δεξιά κλίμακα)ανεργία πραγματικό ΑΕΠπραγματική μισθολογική δαπάνη ανά μισθωτό


5 Ανάγκες για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη ζώνη του ευρώ: πληροφορίες από έρευνα μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων

Το παρόν πλαίσιο συνοψίζει τα αποτελέσματα ειδικής έρευνας της ΕΚΤ μεταξύ κορυφαίων επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ σχετικά με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη ζώνη του ευρώ. 25 Η σημασία των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ως μέσου αύξησης του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας της οικονομίας της ζώνης του ευρώ έχει τονιστεί επανειλημμένα από τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής τα τελευταία χρόνια. 26 Όμως, μέχρι σήμερα, έχουν γίνει λιγοστές απόπειρες να καταγραφεί η γνώμη της επιχειρηματικής κοινότητας επί του θέματος. Η έρευνα είχε τρεις στόχους: (1) να συλλέξει πληροφορίες σχετικά με την επίδραση των μεταρρυθμίσεων που υλοποιήθηκαν πρόσφατα στη ζώνη του ευρώ από τη σκοπιά των επιχειρήσεων, (2) να κατανοήσει τα σημαντικότερα εκτιμώμενα εμπόδια στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και (3) να αναδείξει τις προτεραιότητες ως προς τις μεταρρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για να βελτιωθούν περαιτέρω το επιχειρηματικό περιβάλλον και οι αγορές εργασίας της ζώνης του ευρώ, καθώς και για να ολοκληρωθεί η ευρωπαϊκή Ενιαία Αγορά.

Οι απαντήσεις προήλθαν από 55 περίπου κορυφαίες μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ που δραστηριοποιούνται σε ευρύ φάσμα τομέων. Κατά κανόνα οι συμμετέχοντες περιλαμβάνονταν μεταξύ των κορυφαίων επιχειρήσεων του τομέα τους. Αυτές οι 55 επιχειρήσεις από κοινού αντιπροσωπεύουν το 1% περίπου της συνολικής απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ. Όσον αφορά την τομεακή σύνθεση, περίπου 30 συμμετέχοντες δραστηριοποιούνταν κυρίως στον ευρύτερο βιομηχανικό τομέα (συμπεριλαμβανομένων των κατασκευών), ενώ 25 εταιρίες στον τομέα των υπηρεσιών. Περίπου τα 2/3 των επιχειρήσεων ασχολούνταν κυρίως με την προμήθεια προϊόντων και την παροχή υπηρεσιών από επιχειρήσεις προς επιχειρήσεις, ενώ το υπόλοιπο 1/3 αποτελείται από επιχειρήσεις που συναλλάσσονται κυρίως με καταναλωτές.

Οι περισσότερες εταιρίες δήλωσαν ότι οι πρόσφατες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είχαν θετική επίδραση στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Οι θετικές εκτιμήσεις συνδέονταν κυρίως με την επίδραση των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας. Οι συμμετέχοντες επισήμαναν ιδίως την επίδραση των μεταρρυθμίσεων του 2012 στην Ισπανία 27, οι οποίες βελτίωσαν την ευελιξία της αγοράς εργασίας.

25 Η έρευνα πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 2017. 26 Για παράδειγμα, βλ. Draghi, M., Structural Reforms, Inflation and Monetary Policy, εισαγωγική ομιλία

στο Φόρουμ Κεντρικών Τραπεζών της ΕΚΤ, Σίντρα, 22.5.2015, Praet, P., The euro area economy, monetary policy and structural reforms, παρατηρήσεις στο Observatory Group roundtable, Νέα Υόρκη, 18.11.2016.

27 Για την Ισπανία, το 1/3 περίπου των συμμετεχόντων έκρινε ότι οι μεταρρυθμίσεις που έχουν θεσπιστεί από το 2008 είχαν θετική επίδραση στις επενδύσεις (ιδίως μέσω της αύξησης του μεριδίου των συνολικών επενδύσεων που κατευθύνεται στην έρευνα και τεχνολογία, γεγονός που ενίσχυσε την καινοτομία). Επιπλέον, άνω του 40% των συμμετεχόντων θεωρεί ότι οι μεταρρυθμίσεις στηρίζουν την αύξηση της παραγωγικότητας και περίπου το 40% εκτιμά ότι οι μεταρρυθμίσεις συνέβαλαν σε μεγαλύτερη αύξηση της απασχόλησης μέσω της μείωσης των κινδύνων (και του κόστους) των προσλήψεων και μέσω της συμβολής τους στην αύξηση της ευελιξίας των μισθών.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Πλαίσια Ανάγκες για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη ζώνη του ευρώ: πληροφορίες από έρευνα μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων 63

Ο ρυθμός των μεταρρυθμίσεων κατά την περίοδο 2013-16 (βλ. Διάγραμμα Α) χαρακτηρίστηκε "βραδύς και αποσπασματικός" από ποσοστό άνω του 60% των συμμετεχόντων. Λίγοι περισσότεροι από το 1/4 των συμμετεχόντων – από ευρύ φάσμα τομέων – θεωρούν ότι η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων είναι "βραδεία αλλά συνολική". Αξιοσημείωτη εξαίρεση αποτέλεσαν οι εταιρίες με έντονη παρουσία στην Ισπανία, οι οποίες έτειναν να είναι πιο θετικές στο σημείο αυτό. Ωστόσο, συνολικά λίγες μόνο εταιρίες (δραστηριοποιούμενες κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών) χαρακτήρισαν την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων "ταχεία", ενώ κανένας συμμετέχων δεν χαρακτήρισε τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις "ταχείες και συνολικές".

Διάγραμμα A Υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων (2013-16)

(ποσοστό % απαντήσεων)

Πηγές: ECB Structural Reforms Survey και υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Σημείωση: με βάση τις απαντήσεις στην ερώτηση "Πώς θα χαρακτηρίζατε τον ρυθμό της υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων τα τρία τελευταία χρόνια στη ζώνη του ευρώ;"

Διάγραμμα B Εμπόδια στη δυναμική των μεταρρυθμίσεων

(ποσοστό % απαντήσεων)

Πηγές: ECB Structural Reforms Survey και υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Σημείωση: με βάση τις απαντήσεις στην ερώτηση "Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι τα πιο σημαντικά εμπόδια στην υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στη ζώνη του ευρώ;" Τα αρνητικά ποσοστά αφορούν συμμετέχοντες που χαρακτήρισαν το εμπόδιο ως "όχι σημαντικό".

0

10

20

30

40

50

60

70

ταχεία και συνολική ταχεία αλλά αποσπασματική βραδεία αλλά συνολική βραδεία και αποσπασματική

-40 -20 0 20 40 60 80 100

ανεπαρκής προσδιορισμός των διαρθρωτικών προκλήσεων

αντιδράσεις από κοινωνικούς εταίρους

ασυμφωνία μεταξύ υπευθύνων λήψεως αποφάσεων

αντιδράσεις από κεκτημένα συμφέροντα

πολιτικό κόστος υλοποίησης μεταρρυθμίσεων

πολύ σημαντικόσημαντικόόχι σημαντικό


Τα εμπόδια στην προώθηση των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών (βλ. Διάγραμμα Β) αποδόθηκαν κυρίως σε πολιτικούς περιορισμούς και στις αντιδράσεις από κεκτημένα συμφέροντα. Λίγοι ήταν οι συμμετέχοντες που θεώρησαν ως λόγο καθυστέρησης των μεταρρυθμίσεων την ασάφεια σχετικά με τις μεταρρυθμιστικές ανάγκες. Αντίθετα, περίπου το 85% των εταιριών δήλωσε ότι η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων παρεμποδίζεται κυρίως από πολιτικές σκοπιμότητες. Οι αντιδράσεις από εκπροσώπους "κεκτημένων συμφερόντων" και η έλλειψη συμφωνίας μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής περιλαμβάνονται επίσης μεταξύ των σημαντικότερων εμποδίων στις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες (τουλάχιστον το 40% των ερωτηθέντων τα χαρακτήρισε "πολύ σημαντικά" εμπόδια).

Σε ερώτηση σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει ακόμη να γίνουν, οι επιχειρήσεις σταθερά ανέφεραν ότι η αγορά εργασίας είναι ο τομέας στον οποίο είναι επιτακτικότερη η ανάγκη για περαιτέρω δράση, ενώ σημαντικές θεωρήθηκαν και οι μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων και στο ευρύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον. Το συμπέρασμα αυτό αντανακλά τόσο τη σταθερά υψηλότερη κατάταξη των μεταβλητών της αγοράς εργασίας, που χαρακτηρίζονται "σημαντικές" και "πολύ σημαντικές" στις τυποποιημένες ερωτήσεις σχετικά με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις σε τρεις διαφορετικούς τομείς (ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής Ενιαίας Αγοράς, επιχειρηματικό περιβάλλον σε επίπεδο χώρας και αγορές εργασίας), καθώς και τις απαντήσεις σε ερώτηση ανοιχτού τύπου όπου ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να προσδιορίσουν τις "πιο επείγουσες" μεταρρυθμίσεις κατά την άποψή τους. 28

Όσον αφορά την αγορά εργασίας (βλ. Διάγραμμα Γ), οι μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στην περαιτέρω βελτίωση της "ευελιξίας" του εργατικού δυναμικού ήταν αυτές στις οποίες κρίθηκε ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα. Οι προσπάθειες στήριξης πιο ευέλικτων διευθετήσεων του χρόνου εργασίας, η διευκόλυνση της χρήσης συμβάσεων προσωρινής απασχόλησης και η λιγότερο αυστηρή νομοθεσία για την προστασία της απασχόλησης είναι οι τρεις από τις τέσσερις κορυφαίες προτεραιότητες για τουλάχιστον το 80% των επιχειρήσεων. Επιπλέον, από τις απαντήσεις του 50% περίπου των συμμετεχόντων συνάγεται ότι οι μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ευελιξίας του εργατικού δυναμικού είναι πιθανόν αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στα αποτελέσματα των επιχειρήσεων – λόγω της σημασίας τους στην ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας και επίσης διότι επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να ανταποκρίνονται καλύτερα στην αύξηση της μεταβλητότητας της ζήτησης και στις μεταβολές των προτύπων της ζήτησης.

28 Τα αποτελέσματα συμφωνούν με εκείνα άλλων ερευνών της ΕΚΤ μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων, που έχουν αναφερθεί σε προηγούμενα τεύχη του Οικονομικού Δελτίου. Βλ. ιδίως τα πλαίσια με τίτλο "Πού οφείλονται οι χαμηλές επενδύσεις στη ζώνη του ευρώ; Απαντήσεις από έρευνα μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ” (τεύχος 8, 2015) και “Πρότυπα της παγκόσμιας παραγωγής από ευρωπαϊκή σκοπιά: πληροφορίες από έρευνα μεταξύ μεγάλων επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ” (τεύχος 6, 2016).


Διάγραμμα Γ Μεταρρυθμιστικές ανάγκες στις αγορές εργασίας της ζώνης του ευρώ

(ποσοστό % απαντήσεων, κατάταξη απαντήσεων με βάση τη συνολική αξιολόγηση)

Πηγές: Έρευνα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων της ΕΚΤ και υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Σημειώσεις: με βάση τις απαντήσεις στην ερώτηση "Πώς κρίνετε τις μεταρρυθμιστικές ανάγκες στις αγορές εργασίας των χωρών της ζώνης του ευρώ στον τομέα σας;" Τα αρνητικά ποσοστά αφορούν συμμετέχοντες που χαρακτήρισαν τον αντίστοιχο παράγοντα ως "όχι σημαντικό".

Επιπλέον, άνω του 90% των επιχειρήσεων υπογραμμίζει την ανάγκη μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η ανάγκη αυτή κρίθηκε ιδιαίτερα σημαντική λόγω της στροφής προς δεξιότητες εντάσεως γνώσεως, της ψηφιοποίησης και μακροχρόνιων διαρθρωτικών ελλείψεων μηχανικών. Οι περαιτέρω προσπάθειες ελάφρυνσης των φορολογικών και ασφαλιστικών επιβαρύνσεων της εργασίας αναφέρθηκαν επίσης ως σημαντικοί τομείς για πρόσθετες μεταρρυθμίσεις, ενώ λιγότερο συχνά αναφέρθηκαν οι περαιτέρω μεταρρυθμίσεις των συστημάτων συλλογικών μισθολογικών διαπραγματεύσεων και των πλαισίων καθορισμού των μισθών (συμπεριλαμβανομένων των κατώτατων μισθών).

Όσον αφορά τις δυνητικές μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες για την ενίσχυση του ευρύτερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος (βλ. Διάγραμμα Δ), οι προσπάθειες μείωσης των διοικητικών επιβαρύνσεων επίσης υπογραμμίστηκαν από περισσότερες από το 90% των επιχειρήσεων. Ειδικότερα, σχεδόν το 60% ανέφερε ότι οι περαιτέρω εργασίες σε αυτόν τον τομέα είναι "πολύ σημαντικές" 29. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα υπαινίχθηκαν ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα ήταν πιθανό να συμβάλουν στη μείωση του διοικητικού κόστους που βαρύνει τους προμηθευτές, στην αξιοποίηση πόρων που θα αποσπώνταν από τις διαδικασίες συμμόρφωσης και στο γρηγορότερο άνοιγμα νέων καταστημάτων. 30 Σημαντικοί θεωρήθηκαν και οι περιορισμοί των δικτύων, καθώς το 80% περίπου των επιχειρήσεων υπογράμμισε την ανάγκη περαιτέρω βελτιώσεων της υποδομής

29 Μόνο οι μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της ποιότητας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης συγκέντρωσαν υψηλότερο ποσοστό.

30 Αν και πρόκειται σαφώς για μειοψηφική άποψη, ένας συμμετέχων υποστήριξε ότι κατά τη γνώμη του οι διοικητικές επιβαρύνσεις έχουν αυξηθεί από το 2008. Άλλοι υποστήριξαν ότι οι δυσανάλογες ρυθμιστικές υποχρεώσεις και υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων ίσως να αποτελούν εμπόδιο για τη συμμόρφωση ή την εποπτεία από τις αρχές επίβλεψης.

-60 -40 -20 0 20 40 60 80 100

καθορισμός κατώτατων μισθών

επιδόσεις δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης

παράνομη χρήση άτυπης εργασίας

σύστημα διαπραγμάτευσης και καθορισμού των μισθών

ευκολία προσαρμογής μισθών

επανένταξη ανέργων

ελάφρυνση φορολογικών επιβαρύνσεων της εργασίας

χαλάρωση νομοθεσίας για την προστασία της απασχόλησης

ευελιξία στη χρήση συμβάσεων προσωρινής απασχόλησης

βελτίωση ποιότητας συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης

ευελιξία διευθετήσεων χρόνου εργασίας



μεταφορών 31 και το 60% τόνισε την έλλειψη ανταγωνισμού στους τομείς των δικτύων.

Διάγραμμα Δ Ανάγκες μεταρρύθμισης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος της ζώνης του ευρώ


Πηγές: ECB Structural Reforms Survey και υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Σημειώσεις: με βάση τις απαντήσεις στην ερώτηση "Πώς κρίνετε τις ανάγκες διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων όσον αφορά το επιχειρηματικό περιβάλλον σε επίπεδο χωρών της ζώνης του ευρώ στον τομέα σας;" Τα αρνητικά ποσοστά αφορούν συμμετέχοντες που χαρακτήρισαν τον αντίστοιχο παράγοντα ως "όχι σημαντικό".

Οι μεταρρυθμιστικές ανάγκες που αφορούν την ολοκλήρωση της Ενιαίας Αγοράς (βλ. Διάγραμμα Ε) επίσης υπογραμμίστηκαν. Περίπου το 80% των συμμετεχόντων έκρινε αναγκαίες περαιτέρω μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση της περιπλοκότητας και ανομοιογένειας του πλαισίου αδειοδότησης στις διάφορες χώρες της ζώνης του ευρώ και το 75% δήλωσε ότι είναι αναγκαίες και άλλες ακόμη μεταρρυθμίσεις προκειμένου να μειωθούν οι διοικητικές διαδικασίες που εμποδίζουν τις επιχειρήσεις να λειτουργούν σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ. Οι επιχειρήσεις επισήμαναν ότι ακόμη και σήμερα η διασυνοριακή επιχειρηματική δραστηριότητα εντός της Ενιαίας Αγοράς εξακολουθεί να είναι αρκετά περίπλοκη.

31 Οι επιχειρήσεις υποστήριξαν ότι η βελτίωση της υποδομής μεταφορών θα συνέβαλλε στη μείωση του κόστους της αλυσίδας της προσφοράς, στην ενίσχυση των επενδύσεων και της απασχόλησης και θα οδηγούσε σε αύξηση του όγκου των συναλλαγών.

-60 -40 -20 0 20 40 60 80 100

μείωση φραγμών εισόδου

ενίσχυση ρυθμιστικών φορέων ανταγωνισμού

βελτίωση πτωχευτικών διαδικασιών/πλαισίων αφερεγγυότητας

αύξηση αποτελεσματικότητας δημόσιων συμβάσεων

άνοιγμα τομέων δικτύων στον ανταγωνισμό

μείωση χωροταξικών νόμων

αύξηση κρατικής χρηματοδότησης/στήριξης της καινοτομίας

μείωση χρόνου αναγκαστικής εκτέλεσης απαιτήσεων

αντιμετώπιση άτυπης οικονομίας και διαφθοράς

βελτίωση υποδομής μεταφορών

μείωση διοικητικών επιβαρύνσεων



Διάγραμμα Ε Μεταρρυθμιστικές ανάγκες σχετικά με την ολοκλήρωση της Ενιαίας Αγοράς


Πηγές: Έρευνα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων της ΕΚΤ και υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Με βάση τις απαντήσεις στην ερώτηση "Κατά τη γνώμη σας, ποια από τις ακόλουθες μεταρρυθμιστικές ανάγκες σε σχέση με την ολοκλήρωση της Ενιαίας ευρωπαϊκής Αγοράς δημιουργεί προβλήματα στη διασυνοριακή άσκηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στη ζώνη του ευρώ στον τομέα σας;" Τα αρνητικά ποσοστά αφορούν συμμετέχοντες που χαρακτήρισαν τον αντίστοιχο παράγοντα ως "όχι σημαντικό".

Υπογραμμίστηκε επίσης η έλλειψη εναρμόνισης των φορολογικών πολιτικών. Αρκετές επιχειρήσεις αναφέρθηκαν στην ανάγκη εναρμόνισης των φορολογικών πολιτικών σε όλες τις χώρες της ΕΕ όσον αφορά τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων, τα τοπικά τέλη και τις ασφαλιστικές εισφορές. Προτάθηκε επίσης μια πιο εναρμονισμένη "ευρωπαϊκή προσέγγιση" των τιμών μεταβίβασης που να είναι αποδεκτή από όλες τις ευρωπαϊκές φορολογικές αρχές.

Τα αποτελέσματα της Έρευνας διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων της ΕΚΤ δείχνουν ότι υπάρχει σημαντική συναίνεση για την αναγκαιότητα περαιτέρω μεταρρυθμίσεων στις εθνικές αγορές εργασίας, αναδεικνύουν ορισμένους σημαντικούς τομείς στους οποίους μπορούν να υλοποιηθούν πρόσθετες μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος σε εθνικό επίπεδο και επίσης αποκαλύπτουν πού πιστεύουν οι επιχειρήσεις ότι πρέπει ακόμη να γίνουν περισσότερες προσπάθειες για την προώθηση της εναρμόνισης σε ολόκληρη την ΕΕ. Από τη σκοπιά της χάραξης πολιτικής, τα αποτελέσματα της έρευνας, συμπεριλαμβανομένων όσων αφορούν τα κύρια εμπόδια στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, φαίνεται ότι υπογραμμίζουν την ανάγκη για περαιτέρω εθνικό και υπερεθνικό συντονισμό και εποπτεία των μεταρρυθμιστικών διαδικασιών. Καθότι υπάρχει σημαντικό περιθώριο υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων προς όφελος των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της οικονομίας της ζώνης του ευρώ, κρίνεται σκόπιμο να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων.

-60 -40 -20 0 20 40 60 80 100

φραγμοί στο διασυνοριακό ηλεκτρονικό εμπόριο

προνομιακή μεταχείριση εγχώριων προμηθευτών

εμπόδια στην πρόσβαση στις δημόσιες συμβάσεις

φραγμοί στο διασυνοριακό εμπόριο υπηρεσιών

διπλή φορολόγηση

ανεπαρκής αναγνώριση προσόντων εργαζομένων

πολιτική ανταγωνισμού

περίπλοκες διοικητικές διαδικασίες

περίπλοκοι και ανομοιογενείς κανονισμοί αδειοδότησης



6 Ο ρόλος των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης στην προβλεπόμενη πορεία του πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ

Οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης θα επηρεάσουν έντονα την προβλεπόμενη εξέλιξη του μετρούμενου πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) τα επόμενα τρίμηνα. Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2017 για τη ζώνη του ευρώ προβλέπουν έντονη αυξομείωση (σε σχήμα V) του μετρούμενου πληθωρισμού τα επόμενα τρίμηνα, με κατώτατη τιμή 0.9% το α΄ τρίμηνο του 2018. 32 Αυτό αντανακλά ουσιαστικά τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης στους ετήσιους ρυθμούς μεταβολής των τιμών της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής, που αποτελούν τις πιο ευμετάβλητες συνιστώσες του πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ.

Η έντονη διακύμανση του ετήσιου ρυθμού μεταβολής των τιμών του πετρελαίου θα αντικατοπτριστεί στον πληθωρισμό της ενέργειας σε ορίζοντα ενός έτους, με βάση την τρέχουσα πορεία των τιμών των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου. Οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν από τις αρχές του 2016 έως τον Φεβρουάριο του 2017, αλλά στη συνέχεια υποχώρησαν έως τον Ιούνιο του 2017. Αυτές οι εξελίξεις συνεπάγονται μεγάλες αυξήσεις του ετήσιου ρυθμού μεταβολής των τιμών του πετρελαίου, ακολουθούμενες από μεγάλες μειώσεις. Οι αυξομειώσεις αυτές αντικατοπτρίστηκαν και στις εξελίξεις του πληθωρισμού της ενέργειας βάσει του ΕνΔΤΚ. Όσον αφορά το μέλλον και υπό την προϋπόθεση ότι οι τιμές του πετρελαίου θα ακολουθήσουν την ομαλή και μετρίως ανοδική πορεία που υποδηλώνουν οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου, οι ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής του πληθωρισμού των τιμών του πετρελαίου και της ενέργειας θα αντανακλούν κυρίως την προηγούμενη διακύμανση των τιμών του πετρελαίου. Ως εκ τούτου, η εξέλιξη του ετήσιου ρυθμού ανόδου των τιμών του πετρελαίου (άρα και της ενέργειας) θα καθοριστεί από τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης, δηλ. τις “μη τυπικές” μηνιαίες μεταβολές του δείκτη 12 μήνες νωρίτερα.

32 Βλ. το άρθρο με τίτλο “September 2017 ECB staff macroeconomic projections for the euro area”, που δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 7.9.2017.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Πλαίσια Ο ρόλος των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης στην προβλεπόμενη πορεία του πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ 69

Διάγραμμα A Τιμές του πετρελαίου και τιμές της ενέργειας


Πηγή: Bloomberg και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Η κάθετη γραμμή διαχωρίζει τους ετήσιους ρυθμούς μεταβολής των τιμών του πετρελαίου που υπολογίζονται με βάση τις άμεσες (spot) τιμές από αυτούς που υπολογίζονται με βάση τις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης στις 14.8.2017, δηλ. την τελευταία ημερομηνία των στοιχείων των μακροοικονομικών προβολών των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2017.

Ο πληθωρισμός των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής κατέγραψε και αυτός έντονη πρόσκαιρη άνοδο τους πρώτους μήνες του 2017. Αυτή η αύξηση αντανακλούσε την ανοδική επίδραση των καιρικών συνθηκών προς το τέλος του έτους στις τιμές των οπωροκηπευτικών, που αποτελούν περίπου το 40% της συνιστώσας των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής (βλ. Διάγραμμα B). Λόγω των έντονων μεταβολών αυτών των τιμών, η εξέλιξη του πληθωρισμού των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής θα επηρεαστεί και από αρνητικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης, ιδίως τον Φεβρουάριο του 2018.

Διάγραμμα B Πληθωρισμός των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, δείκτης: 2015 = 100)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.

Λόγω των συνδυασμένων επιδράσεων της βάσης σύγκρισης από τις συνιστώσες της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής βάσει

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

-90

-75

-60

-45

-30

-15

0

15

30

45

60

75

90

2014 2015 2016 2017 2018

τιμές αργού πετρελαίου τύπου Brent σε ευρώ (αριστερή κλίμακα) ενέργεια βάσει του ΕνΔΤΚ (δεξιά κλίμακα)

85

90

95

100

105

110

115

-6

-4

-2

0

2

4

6

2014 2015 2016 2017

μη επεξεργασμένα είδη διατροφής βάσει του ΕνΔΤΚ (αριστερή κλίμακα) οπωροκηπευτικά βάσει του ΕνΔΤΚ (δείκτης επιπέδου τιμών, δεξιά κλίμακα)


του ΕνΔΤΚ, ο μετρούμενος πληθωρισμός θα υποχωρήσει το α' τρίμηνο του 2018 αλλά θα σημειώσει άνοδο το επόμενο τρίμηνο. Ο ποσοτικός προσδιορισμός των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης εμπεριέχει ένα βαθμό αβεβαιότητας, καθώς δεν υπάρχει ένας μόνο τρόπος για να υπολογιστεί η επίδραση μιας μη τυπικής μηνιαίας μεταβολής. Σε προηγούμενες αναλύσεις που περιλαμβάνονταν στο Δελτίο της ΕΚΤ, αυτή η επίδραση υπολογίστηκε αφαιρώντας την παρατηρηθείσα μηνιαία μεταβολή από την τυπική κίνηση (δηλ. την εκτιμώμενη εποχική επίδραση και μια "τάση", που προσδιορίζεται ποσοτικά ως η μέση μηνιαία μεταβολή από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και εξής). 33 Το Διάγραμμα Γ δείχνει την εκτιμώμενη συμβολή των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης από τις συνιστώσες της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής στη μεταβολή του ετήσιου πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ από μήνα σε μήνα για το υπόλοιπο 2017 και το α' εξάμηνο του 2018. Εκτιμάται ότι οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης στη συνιστώσα της ενέργειας θα είναι κυρίως αρνητικές έως τον Ιανουάριο του 2018 και θετικές στη συνέχεια, ενώ για τη συνιστώσα των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής και της ενέργειας θα είναι αρνητικές από τον Δεκέμβριο του 2017 έως τον Φεβρουάριο του 2018 και θετικές από τον Μάρτιο του 2018. Η σωρευτική επίδραση της βάσης σύγκρισης στο συνολικό πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ παρουσιάζεται πάντοτε σε σχέση με συγκεκριμένο μήνα αναφοράς. Για παράδειγμα, σε σχέση με τον ετήσιο μετρούμενο πληθωρισμό του Ιουλίου 2017, η σωρευτική αρνητική επίδραση της βάσης σύγκρισης στον μετρούμενο πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ τον Φεβρουάριο του 2018 θα είναι μισή ποσοστιαία μονάδα. Ωστόσο, καθώς οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης θα είναι θετικές τους επόμενους μήνες, η σωρευτική επίδραση στον μετρούμενο πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ θα αλλάξει πρόσημο και θα ανέλθει σε +0,2 της ποσοστιαίας μονάδας τον Ιούλιο του 2018 (βλ. Διάγραμμα Γ) .

Διάγραμμα Γ Συμβολή των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής στις εξελίξεις του πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ

(συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγή: Υπολογισμοί της ΕΚΤ.

33 Βλ. π.χ. το πλαίσιο με τίτλο “Base effects from the volatile components of the HICP and their impact on HICP inflation in 2014”, Monthly Bulletin, ECB, Φεβρουάριος 2014.

-0,6

-0,4

-0,2

0,0

0,2

0,4

0,6

-0,3

-0,2

-0,1

0,0

0,1

0,2

0,3

08/17 09/17 10/17 11/17 12/17 01/18 02/18 03/18 04/18 05/18 06/18 07/18

σωρευτική επίδραση της βάσης σύγκρισης σε σχέση με τον Ιούλιο του 2017 (δεξιά κλίμακα) επίδραση της βάσης σύγκρισης στη συνιστώσα της ενέργειας επίδραση της βάσης σύγκρισης στη συνιστώσα των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής


Αν και η μελλοντική εξέλιξη του ετήσιου πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ θα επηρεαστεί από τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης, ενδέχεται να επηρεαστεί έντονα και από απροσδόκητες εξελίξεις των τιμών. Κατά την αξιολόγηση των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης στην ενδεχόμενη έκβαση του πληθωρισμού της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής και του μετρούμενου πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ την επόμενη περίοδο, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι οι μελλοντικοί ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού θα εξαρτηθούν βεβαίως και από τις μηνιαίες μεταβολές των τιμών της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής που θα καταγραφούν στο ενδιάμεσο διάστημα.


7 Η νομισματική βάση, η ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια και το πρόγραμμα αγοράς τίτλων (APP)

Η σημαντική επέκταση της νομισματικής βάσης που αποδίδεται στο πρόγραμμα αγοράς τίτλων (APP) συγκεντρώνει σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό το ενδιαφέρον του κοινού. Το παρόν πλαίσιο επισκοπεί τις πρόσφατες εξελίξεις της νομισματικής βάσης 34 και αναλύει σε ποιο βαθμό οι εξελίξεις αυτές επηρέασαν την ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια 35.

Την περίοδο προ της κρίσης οι εξελίξεις της νομισματικής βάσης αντικατόπτριζαν σε μεγάλο βαθμό τις μεταβολές του νομίσματος σε κυκλοφορία και των υποχρεωτικών αποθεματικών κεντρικής τράπεζας (βλ. Διάγραμμα A). Σε περιόδους κατά τις οποίες οι διατραπεζικές αγορές λειτουργούν ομαλά, το Ευρωσύστημα παρέχει τα αποθεματικά κεντρικής τράπεζας σε ευρώ που χρειάζεται συνολικά το τραπεζικό σύστημα, τα οποία στη συνέχεια αποτελούν αντικείμενο συναλλαγής μεταξύ των τραπεζών και, ως εκ τούτου, αναδιανέμονται εντός του τραπεζικού συστήματος αναλόγως με τις ανάγκες. Έτσι, η συνολική ζήτηση για αποθεματικά κεντρικής τράπεζας καλύπτεται ουσιαστικά από το Ευρωσύστημα και τα υπερβάλλοντα αποθεματικά είναι πολύ περιορισμένου ύψους. Ως εκ τούτου, την περίοδο προ της κρίσης η εξέλιξη της νομισματικής βάσης στη ζώνη του ευρώ σε μεγάλο βαθμό αντανακλούσε τις μεταβολές του νομίσματος σε κυκλοφορία και των απαιτούμενων αποθεματικών κεντρικής τράπεζας.

34 Η νομισματική βάση αποτελείται από τα τραπεζογραμμάτια σε κυκλοφορία, τις καταθέσεις που υποχρεούνται να τηρούν τα πιστωτικά ιδρύματα σε τρεχούμενους λογαριασμούς στο Ευρωσύστημα ως υποχρεωτικά αποθεματικά στην κεντρική τράπεζα) και τις πολύ εύκολα ρευστοποιήσιμες καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων στο Ευρωσύστημα πέραν των υποχρεωτικών αποθεματικών στην κεντρική τράπεζα (υπερβάλλοντα αποθεματικά στην κεντρική τράπεζα και προσφυγή στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων).

35 Η ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια, ή M3, περιλαμβάνει τις εύκολα ρευστοποιήσιμες υποχρεώσεις των εγχώριων ΝΧΙ έναντι του τομέα διακράτησης χρήματος (δηλ. μη ΝΧΙ που είναι κάτοικοι της ζώνης του ευρώ, εκτός της κεντρικής κυβέρνησης): νόμισμα σε κυκλοφορία, καταθέσεις μίας ημέρας, καταθέσεις διάρκειας έως δύο ετών, καταθέσεις υπό προειδοποίηση έως 3 μηνών, συμφωνίες επαναγοράς, μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήματος και χρεόγραφα διάρκειας έως δύο ετών εκδοθέντα από ΝΧΙ. Από τη σκοπιά της νομισματικής ανάλυσης, η ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια έχει ενδιαφέρον γιατί συνδέεται με το σύνολο των πόρων που είναι διαθέσιμοι στην οικονομία για την αγορά αγαθών, υπηρεσιών και μη νομισματικών περιουσιακών στοιχείων, καθώς και για επενδυτικές δαπάνες.

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 - Πλαίσια Η νομισματική βάση, η ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια και το πρόγραμμα αγοράς τίτλων (APP) 73

Διάγραμμα A Νομισματική βάση

(υπόλοιπα σε δισεκ. ευρώ)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Αύγουστος 2017.

Προ της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι εξελίξεις της νομισματικής βάσης και της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια ακολουθούσαν παρόμοια πορεία (βλ. Διάγραμμα B). Η αύξηση της νομισματικής βάσης συνοδευόταν από αντίστοιχη αύξηση της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια, καθώς η χορήγηση αποθεματικών κεντρικής τράπεζας εκείνο το διάστημα προσδιοριζόταν κυρίως από τη ζήτηση, δηλ. από το νόμισμα σε κυκλοφορία και την εξέλιξη των ελάχιστων αποθεματικών των τραπεζών, η οποία με τη σειρά της βασίζονταν στην εξέλιξη των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων των τραπεζών (καταθέσεις και χρεόγραφα με εναπομένουσα διάρκεια έως δύο ετών). Ως εκ τούτου, ο πολλαπλασιαστής χρήματος (ο λόγος της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια προς τη νομισματική βάση) ήταν σχετικά σταθερός.

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017

τραπεζογραμμάτια σε κυκλοφορίατρεχούμενοι λογαριασμοί (περιλαμβανομένων των υποχρεωτικών αποθεματικών)διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων


Διάγραμμα B Νομισματική βάση και πολλαπλασιαστής χρήματος

(αριστερή κλίμακα: δείκτης: 1999=100, δεξιά κλίμακα: πολλαπλασιαστής χρήματος)

Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Ο πολλαπλασιαστής χρήματος είναι ο λόγος της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια προς τη νομισματική βάση. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιούλιος 2017.

Από την εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης και μετά η νομισματική βάση προσδιορίζεται σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό από τις πράξεις νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος. Σε συμφωνία με την ανταπόκριση των σημαντικότερων κεντρικών τραπεζών στη χρηματοπιστωτική κρίση, ο όγκος των πράξεων νομισματικής πολιτικής που διενεργήθηκαν από το Ευρωσύστημα αυξήθηκε σημαντικά από το 2007, ιδίως από τον Σεπτέμβριο του 2008 και εξής. Σε ένα περιβάλλον δυσλειτουργικών αγορών χρήματος και προβλημάτων ρευστότητας στους ισολογισμούς των τραπεζών, το Ευρωσύστημα παρείχε αποθεματικά κεντρικής τράπεζας σε κάθε αντισυμβαλλόμενο με ελαστικό τρόπο, σε επίπεδο σαφώς υψηλότερο από τη συνολική ζήτηση του τραπεζικού συστήματος, μέσω δημοπρασιών σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή. Επιπλέον, το 2009 ξεκίνησε το πρώτο πρόγραμμα οριστικής αγοράς καλυμμένων ομολογιών (CBPP1). Η αύξηση της υπερβάλλουσας ρευστότητας κεντρικής τράπεζας που παρατηρήθηκε αντικατοπτρίστηκε στη σημαντική επέκταση της νομισματικής βάσης (βλ. Διάγραμμα A). Ο όγκος των πράξεων νομισματικής πολιτικής αυξήθηκε εκ νέου κατακόρυφα το δεύτερο εξάμηνο του 2011, κυρίως λόγω των δύο πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΠΠΜΑ) διάρκειας τριών ετών που διενεργήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2011 και τον Φεβρουάριο του 2012 και, σε μικρότερο βαθμό, των οριστικών αγορών τίτλων βάσει του CBPP2. Ως αποτέλεσμα αυτών των πράξεων, τα υπερβάλλοντα αποθεματικά και, κατά συνέπεια, η νομισματική βάση παρουσίασαν περαιτέρω σημαντική άνοδο.

Μετά την υιοθέτηση των μη συμβατικών μέτρων, η ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια έπαψε να συμβαδίζει με την εξέλιξη της νομισματικής βάσης. Από το 2008 και εξής παρατηρήθηκε αποσύνδεση των τάσεων της νομισματικής βάσης και της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια, καθώς η επέκταση της νομισματικής βάσης λόγω της επίδρασης των μη συμβατικών μέτρων δεν υποστηρίχθηκε από παρόμοια άνοδο της διακράτησης χρήματος εκτός του τραπεζικού τομέα. Σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από σημαντικό

3

6

9

12

15

0

200

400

600

800

1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017

Πρόγραμμα αγοράς

περιουσιακών στοιχείων

Δημοπρασία σταθερού επιτοκίου με πλήρη

κατανομή ποσού

ΠΠΜΑ διάρκειας 3 ετών

νομισματική βάσηποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια - Μ3 πολλαπλασιαστής (δεξιά κλίμακα)


κατακερματισμό της χρηματοπιστωτικής αγοράς, οικονομική αβεβαιότητα και μειωμένη ζήτηση πιστώσεων, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η άνοδος των αποθεματικών που τηρούν οι τράπεζες στην κεντρική τράπεζα, συχνά ως εξασφάλιση έναντι του κινδύνου ρευστότητας, δεν οδήγησε μηχανιστικά σε αύξηση της προσφοράς πιστώσεων προς τον ιδιωτικό μη χρηματοπιστωτικό τομέα και, κατά συνέπεια, της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια, τα επίπεδα του οποίου παρέμειναν χαμηλά. 36 Παράλληλα, η επέκταση της νομισματικής βάσης διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο προκειμένου να αποφευχθούν πωλήσεις υπό πίεση και περιστολή της προσφοράς πιστώσεων, με δυνητικά σοβαρές συνέπειες για την πραγματική οικονομία. Δεδομένης αυτής της ασθενούς σύνδεσης μεταξύ νομισματικής βάσης και χρήματος με την ευρεία έννοια, ο πολλαπλασιαστής χρήματος ακολούθησε καθοδική πορεία από την εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης μέχρι το τέλος του 2012.

Το 2013 εξασθένησε η προτίμηση που έδειχναν οι τράπεζες για ρευστότητα κεντρικής τράπεζας και η νομισματική βάση επανήλθε στα επίπεδα που υποδηλώνονταν από την τάση προ της κρίσης. Ο περιορισμός του κατακερματισμού των χρηματοπιστωτικών αγορών και η βελτίωση των συνθηκών άντλησης ρευστότητας από τις χρηματοπιστωτικές αγορές της ζώνης του ευρώ από τα μέσα του 2012 και εξής είχαν ως συνέπεια οι τράπεζες να μην έχουν τόσο ισχυρά κίνητρα να διατηρήσουν υψηλά επίπεδα ρευστότητας. Έτσι, οι τράπεζες το 2013 αξιοποίησαν τη δυνατότητα που προσέφερε η ΕΚΤ για εκούσια πρώιμη αποπληρωμή των VLTRO, γεγονός που οδήγησε σε επαναφορά της νομισματικής βάσης κοντά στα επίπεδα που υποδηλώνει η παρεκβολή της τάσης προ της κρίσης. Ο περιορισμός της νομισματικής βάσης σε συνδυασμό με τη μη υποχώρηση της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια, που στηρίχθηκε από κάποια ανάκαμψη των νομισματικών περιουσιακών στοιχείων, είχε ως αποτέλεσμα την άνοδο του πολλαπλασιαστή χρήματος.

Το διευρυμένο APP σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας φάσης αυξήσεων του όγκου της νομισματικής βάσης που προήλθαν από την πλευρά της προσφοράς. Η ανακοίνωση του APP αντιπροσώπευε μετάβαση σε ένα νέο καθεστώς, εντελώς αντίθετο προς την προηγούμενη πρακτική σύμφωνα με την οποία οι τράπεζες δήλωναν τη ζήτηση για ρευστότητα κεντρικής τράπεζας, η οποία ικανοποιούνταν με ελαστικό τρόπο. Βάσει του APP το Ευρωσύστημα προσφέρει αποθεματικά κεντρικής τράπεζας όταν αγοράζει περιουσιακά στοιχεία. Δεδομένου ότι οι τράπεζες αποτελούν συνήθως τις μοναδικές οντότητες, πέραν της κεντρικής κυβέρνησης, που τηρούν λογαριασμούς καταθέσεων στην κεντρική τράπεζα, οι

36 Εν τέλει, τα συνολικά υπόλοιπα της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια στην οικονομία προσδιορίζονται από πολλούς άλλους παράγοντες, μεταξύ αυτών η οικονομική δραστηριότητα και οι τραπεζικές χορηγήσεις, η προτίμηση που δείχνουν οι τράπεζες για άντληση ρευστότητας μέσω καταθέσεων λιανικής ή μέσω έκδοσης χρεογράφων, καθώς και το ποσοστό των χρεογράφων που πράγματι πωλούνται από τις τράπεζες–κατοίκους ή από τον τομέα των μη κατοίκων. Επιπλέον, η μεταβολή της τραπεζικής χρηματοδότησης εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων που προσδιορίζουν τη ζήτηση πιστώσεων και από άλλους παράγοντες που σχετίζονται με την προσφορά πιστώσεων. Στους παράγοντες που σχετίζονται με τη ζήτηση περιλαμβάνονται το συσσωρευμένο χρέος, το κόστος δανεισμού και οι προοπτικές για την αύξηση των εισοδημάτων. Παράγοντες που αφορούν την προσφορά πιστώσεων είναι η αποδοτικότητα των χορηγήσεων (σταθμισμένη ως προς τον κίνδυνο), η κεφαλαιακή θέση της τράπεζας, η στάση που τηρεί ως προς την ανάληψη κινδύνων, το κόστος άντλησης ρευστών διαθεσίμων προς δανεισμό και ο κίνδυνος ρευστότητας.


αγορές διακανονίζονται πάντα μέσω αυτών, ανεξαρτήτως του ποιος είναι ο τελικός πωλητής. Ως εκ τούτου, οι αγορές που διενεργούνται βάσει του APP προκάλεσαν μηχανιστική, άμεση αύξηση της νομισματικής βάσης.

Το APP αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα που συνέβαλε στην εύρωστη εξέλιξη της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια που καταγράφεται από το 2015, ενώ οι έμμεσες επιδράσεις διαδραμάτισαν επίσης σημαντικό ρόλο. 37 Έως τώρα, οι μη κάτοικοι και οι τράπεζες ήταν οι κύριοι πωλητές κρατικών ομολόγων στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς τίτλων του δημόσιου τομέα (το μεγαλύτερο πρόγραμμα αγοράς βάσει του APP), ενώ οι πωλήσεις από τον εγχώριο τομέα διακράτησης χρήματος ήταν συγκρατημένες, και ως εκ τούτου ο άμεσος αντίκτυπος του APP στην ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια ήταν συγκρατημένος. 38 Μεγάλο μέρος των επιδράσεων του APP στην ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια ασκήθηκαν έμμεσα. Πρώτον, έμμεσες επιδράσεις προκύπτουν από την ανακατανομή χαρτοφυλακίων την οποία επιδιώκει να επιφέρει το πρόγραμμα. Επιπλέον, οι τράπεζες επέκτειναν τη χρηματοδότηση προς εγχώριες επιχειρήσεις και νοικοκυριά, με αποτέλεσμα άνοδο των καταθέσεων που τηρεί ο τομέας διακράτησης χρήματος της ζώνης του ευρώ. Ορισμένες τράπεζες χρησιμοποίησαν επίσης την αυξημένη ρευστότητα που είχαν στη διάθεσή τους προκειμένου να αποπληρώσουν τις πιο δαπανηρές υποχρεώσεις τους. Περαιτέρω έμμεσες επιδράσεις του APP στην ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια ασκήθηκαν μέσα από ευρύ φάσμα διαύλων, μέσω των οποίων το APP επηρέασε τις χρηματοπιστωτικές αγορές και την οικονομική δραστηριότητα. Το APP πράγματι οδήγησε σε γενικότερη χαλάρωση των συνθηκών χρηματοδότησης και σε ευνοϊκές επιδράσεις του πλούτου, παρέχοντας καίριας σημασίας υποστήριξη στην ανάκαμψη των δανειοδοτήσεων και της οικονομικής ανάπτυξης. Ο πολλαπλασιαστής χρήματος υποχωρεί αφότου ξεκίνησε το APP, αντικατοπτρίζοντας μηχανιστικά την αναλογικά ισχυρότερη θετική επίδραση του προγράμματος στη νομισματική βάση σε σχέση με την επίδραση στην ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια. Ενώ η ποσότητα χρήματος χαρακτηρίζεται από άμεση σχέση με τις αγορές τίτλων, η ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια διαμορφώνεται κυρίως από σύνθετες έμμεσες επιδράσεις, όπως αναλύθηκαν παραπάνω.

37 Η πρόσφατη επέκταση της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια ευνοήθηκε επίσης από τα άλλα μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, όπως τα αρνητικά επιτόκια, που συνέβαλαν στη μείωση του κόστους ευκαιρίας της διακράτησης νομισματικών χρηματοδοτικών μέσων σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα και οι στοχευμένες πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (TLTRO), που αντιπροσώπευαν μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση αντί της μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης από την αγορά. Επίσης, οι TLTRO συνέβαλαν στη διαμόρφωση των πρόσφατων εξελίξεων της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια παρέχοντας κίνητρα για την επέκταση των χορηγήσεων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.

38 Οι άμεσες επιδράσεις του APP στην ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια ασκούνται μόνο όταν τους τίτλους πωλεί ο τομέας διακράτησης χρήματος της ζώνης του ευρώ. Αναλυτικότερα βλ. στο άρθρο “The transmission of the ECB’s recent non-standard monetary policy measures”, Economic Bulletin, Issue 7, ECB, 2015. Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις αγορές μέσω PSPP ανά τομέα βλ. στο πλαίσιο “Ποιοι τομείς πώλησαν τους τίτλους του δημόσιου τομέα τους οποίους απέκτησε το Ευρωσύστημα;”, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 4, ΕΚΤ, 2017.


S 1ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6 / 2017 – Στατιστικά Στοιχεία

Στατιστικά στοιχεία

Περιεχόμενα

1 Εξωτερικό περιβάλλον S 2

2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις S 3

3 Οικονομική δραστηριότητα S 8

4 Τιμές και κόστος S 14

5 Χρήμα και πίστη S 18

6 Δημοσιονομικές εξελίξεις S 23

Περισσότερες πληροφορίες

Τα στατιστικά στοιχεία της ΕΚΤ παρατίθενται στο Statistical Data Warehouse (SDW): http://sdw.ecb.europa.eu/

Στοιχεία από τη στατιστική ενότητα του Οικονομικού Δελτίου διατίθενται από το SDW: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=1000004813

Πλήρες Στατιστικό Δελτίο διατίθεται στο SDW: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=1000004045

Μεθοδολογικοί ορισμοί περιλαμβάνονται στις Γενικές Σημειώσεις του Στατιστικού Δελτίου: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=10000023

Λεπτομέρειες για τους υπολογισμούς περιλαμβάνονται στις Τεχνικές Σημειώσεις του Στατιστικού Δελτίου: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=10000022

Επεξήγηση όρων και συντομογραφιών περιλαμβάνεται στο στατιστικό γλωσσάριο της ΕΚΤ: www.ecb.europa.eu/home/glossary/html/glossa.en.html

Στους πίνακες εμφανίζονται τα εξής σύμβολα:

- δεν υπάρχουν/δεν εφαρμόζονται στοιχεία

. τα στοιχεία δεν είναι ακόμη διαθέσιμα

... στοιχεία μηδενικά ή αμελητέα

(π) προσωρινά στοιχεία

ε.δ. με εποχική διόρθωση

χ.ε.δ. χωρίς εποχική διόρθωση


1 Εξωτερικό περιβάλλον

1.1 Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι, ΑΕΠ και ΔΤΚ

1.2 Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι, Δείκτες Υπευθύνων Προμηθειών και παγκόσμιο εμπόριο

ΑΕΠ1)

(ποσοστιαίες μεταβολές έναντι της προηγούμενης περιόδου)ΔΤΚ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)G202) ΗΠΑ Ηνωμένο

ΒασίλειοΙαπωνία Κίνα Υπόμνηση:

ζώνη του ευρώΧώρες του ΟΟΣΑ ΗΠΑ Ηνωμένο

Βασίλειο (ΕνΔΤΚ)

Ιαπωνία Κίνα Υπόμνηση: ζώνη του ευρώ3)

(ΕνΔΤΚ)Σύνολο χωρίς τις τιμές

των ειδών διατροφής και της ενέργειας

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 132014 3,5 2,6 3,1 0,3 7,3 1,3 1,7 1,8 1,6 1,5 2,7 2,0 0,42015 3,4 2,9 2,2 1,1 6,9 2,0 0,6 1,7 0,1 0,0 0,8 1,4 0,02016 3,1 1,5 1,8 1,0 6,7 1,8 1,1 1,8 1,3 0,7 -0,1 2,0 0,22016 γ΄ τρ. 0,8 0,7 0,5 0,3 1,8 0,5 1,0 1,8 1,1 0,7 -0,5 1,7 0,3

δ΄ τρ. 0,9 0,4 0,7 0,4 1,7 0,6 1,5 1,7 1,8 1,2 0,3 2,2 0,7

2017 α΄ τρ. 0,9 0,3 0,2 0,4 1,3 0,5 2,4 1,8 2,5 2,1 0,3 1,4 1,8β΄ τρ. . 0,8 0,3 1,0 1,7 0,6 2,1 1,8 1,9 2,7 0,4 1,4 1,5

2017 Μάρτ. - - - - - - 2,3 1,8 2,4 2,3 0,2 0,9 1,5Απρ. - - - - - - 2,4 1,9 2,2 2,7 0,4 1,2 1,9Μάϊος - - - - - - 2,1 1,8 1,9 2,9 0,4 1,5 1,4Ιούν. - - - - - - 1,9 1,8 1,6 2,6 0,4 1,5 1,3Ιούλ. - - - - - - 2,0 1,8 1,7 2,6 0,4 1,4 1,3Aύγ.4) - - - - - - . . . . . . 1,5

Έρευνες των Υπευθύνων Προμηθειών (δείκτες διάχυσης, ε.δ.) Εισαγωγές εμπορευμάτων1)

Σύνθετος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών Παγκόσμιος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών2)

Παγκό-σμιο

σύνολο2)

ΗΠΑ Ηνωμένο Βασίλειο

Ιαπωνία Κίνα Υπόμνηση: ζώνη του ευρώ

Μεταποίηση Υπηρεσίες Νέες παραγγελίες

εξαγωγών

Παγκό-σμιο

σύνολο

Προηγ-μένες οικο-

νομίες

Αναδυό-μενες

οικονομίες της αγοράς

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 122014 54,2 57,3 57,9 50,9 51,1 52,7 53,3 54,1 51,5 2,7 3,8 2,02015 53,2 55,8 56,2 51,4 50,4 53,8 51,8 53,7 50,3 0,9 3,7 -0,92016 51,6 52,4 53,4 50,5 51,4 53,3 51,8 51,9 50,2 0,9 1,2 0,72016 γ΄ τρ. 51,4 51,9 51,6 49,6 51,7 52,9 51,8 51,3 50,1 0,9 1,1 0,8

δ΄ τρ. 53,2 54,6 55,5 52,0 53,1 53,8 53,4 53,2 50,5 1,7 -1,3 3,92017 α΄ τρ. 53,3 54,3 54,6 52,5 52,3 55,6 53,4 53,3 51,8 2,0 1,3 2,4

β΄ τρ. 53,1 53,6 54,8 53,0 51,3 56,6 52,5 53,3 51,5 0,0 1,6 -1,12017 Μάρτ. 53,2 53,0 54,9 52,9 52,1 56,4 53,5 53,1 51,6 2,0 1,3 2,4

Απρ. 53,0 53,2 56,1 52,6 51,2 56,8 52,7 53,1 51,6 -0,1 0,3 -0,4Μάϊος 53,1 53,6 54,3 53,4 51,5 56,8 52,6 53,3 51,4 0,3 1,4 -0,4Ιούν. 53,1 53,9 53,8 52,9 51,1 56,3 52,1 53,4 51,7 0,0 1,6 -1,1Ιούλ. 53,1 54,6 54,1 51,8 51,9 55,7 52,5 53,3 51,6 . . .Aύγ.4) . 56,0 54,0 51,9 52,4 55,7 52,6 . 52,3 . . .

Πηγές: Markit (στήλες 1-9), CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis και υπολογισμοί της ΕΚΤ (στήλες 10-12).1) Το παγκόσμιο σύνολο και το σύνολο των προηγμένων οικονομιών δεν περιλαμβάνουν τη ζώνη του ευρώ. Τα ετήσια και τριμηνιαία στοιχεία είναι ποσοστιαίες μεταβολές έναντι της προηγούμενης περιόδου και τα μηνιαία στοιχεία έναντι των προηγούμενων 3 μηνών. Όλα τα στοιχεία έχουν υποστεί εποχική διόρθωση.2) Χωρίς τη ζώνη του ευρώ.

Πηγές: Eurostat (στήλες 3, 6, 10, 13), ΤΔΔ (στήλες 9, 11, 12), ΟΟΣΑ (στήλες 1, 2, 4, 5, 7, 8).1) Τριμηνιαία στοιχεία με εποχική διόρθωση, ετήσια στοιχεία χωρίς εποχική διόρθωση.2) Επί του παρόντος δεν διατίθενται στοιχεία για την Αργεντινή εξαιτίας της κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην οποία η κυβέρνηση της χώρας κήρυξε το εθνικό στατιστικό σύστημα στις 7.1.2016. Ως εκ τούτου, η Αργεντινή δεν συμπεριλαμβάνεται στους υπολογισμούς που αφορούν το “G20”. H συμπερίληψη της Αργεντινής θα επανεξεταστεί στο μέλλον με βάση τις περαιτέρω εξελίξεις.3) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.4) Το μέγεθος για τη ζώνη του ευρώ αποτελεί εκτίμηση βάσει προσωρινών εθνικών στοιχείων, καθώς και πρώιμων πληροφοριών για τις τιμές της ενέργειας.



2.1 Επιτόκια της αγοράς χρήματος(% ετησίως, μέσοι όροι περιόδου)

2.2 Καμπύλες αποδόσεων(τέλος περιόδου, σε % ετησίως, διαφορές αποδόσεων σε ποσοστιαίες μονάδες)

2.3 Χρηματιστηριακοί δείκτες(επίπεδα δεικτών σε μονάδες, μέσοι όροι περιόδου)

Πηγή: ΕΚΤ.

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ, βλ. τις Γενικές Σημειώσεις.2) Υπολογισμοί της ΕΚΤ με βάση δεδομένα της EuroMTS και πιστοληπτικές διαβαθμίσεις της Fitch Ratings.

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ, βλ. τις Γενικές Σημειώσεις.

Ζώνη του ευρώ1) ΗΠΑ ΙαπωνίαΚαταθέσεις μίας ημέρας (ΕΟΝΙΑ)

Καταθέσεις διαρκείας 1 μηνός

(EURIBOR)

Καταθέσεις διάρκειας 3 μηνών

(EURIBOR)


(EURIBOR)

Καταθέσεις διάρκειας 12

μηνών (EURIBOR)


(LIBOR)


(LIBOR)1 2 3 4 5 6 7

2014 0,09 0,13 0,21 0,31 0,48 0,23 0,132015 -0,11 -0,07 -0,02 0,05 0,17 0,32 0,092016 -0,32 -0,34 -0,26 -0,17 -0,03 0,74 -0,022017 Φεβρ. -0,35 -0,37 -0,33 -0,24 -0,11 1,04 -0,01

Μάρτ. -0,35 -0,37 -0,33 -0,24 -0,11 1,13 0,00Απρ. -0,36 -0,37 -0,33 -0,25 -0,12 1,16 0,02Μάϊος -0,36 -0,37 -0,33 -0,25 -0,13 1,19 -0,01Ιούν. -0,36 -0,37 -0,33 -0,27 -0,15 1,26 -0,01Ιούλ. -0,36 -0,37 -0,33 -0,27 -0,15 1,31 -0,01Αύγ. -0,36 -0,37 -0,33 -0,27 -0,16 1,31 -0,03

Επιτόκια spot Διαφορές αποδόσεων Στιγμιαία προθεσμιακά επιτόκια Ζώνη του ευρώ1), 2) Ζώνη του ευρώ1), 2) ΗΠΑ Ηνωμένο

Βασίλειο Ζώνη του ευρώ1), 2)

3 μήνες 1 έτος 2 έτη 5 έτη 10 έτη 10 έτη - 1 έτος 10 έτη - 1 έτος 10 έτη - 1 έτος 1 έτος 2 έτη 5 έτη 10 έτη 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2014 -0,02 -0,09 -0,12 0,07 0,65 0,74 1,95 1,45 -0,15 -0,11 0,58 1,772015 -0,45 -0,40 -0,35 0,02 0,77 1,17 1,66 1,68 -0,35 -0,22 0,82 1,982016 -0,93 -0,82 -0,80 -0,47 0,26 1,08 1,63 1,17 -0,78 -0,75 0,35 1,352017 Φεβρ. -0,87 -0,88 -0,90 -0,54 0,25 1,13 1,56 1,05 -0,92 -0,86 0,34 1,46

Μάρτ. -0,75 -0,74 -0,73 -0,36 0,38 1,12 1,36 1,01 -0,75 -0,64 0,47 1,52Απρ. -0,78 -0,77 -0,73 -0,35 0,38 1,15 1,21 1,03 -0,75 -0,61 0,48 1,50Μάϊος -0,73 -0,74 -0,74 -0,39 0,36 1,10 1,05 0,88 -0,76 -0,67 0,43 1,54Ιούν. -0,69 -0,65 -0,59 -0,17 0,54 1,19 1,07 0,93 -0,60 -0,41 0,65 1,63Ιούλ. -0,71 -0,71 -0,67 -0,21 0,58 1,29 1,07 0,93 -0,70 -0,51 0,72 1,75Αύγ. -0,78 -0,77 -0,73 -0,35 0,38 1,15 0,89 0,92 -0,75 -0,62 0,48 1,52

Δείκτες Dow Jones EURO STOXX ΗΠΑ ΙαπωνίαΔείκτες αναφοράς Κύριοι κλαδικοί δείκτες

Ευρύς δείκτης

Euro STOXX

50

Βασικά υλικά

Κατανα-λωτικές

υπηρεσίες

Κατανα-λωτικά αγαθά

Πετρέ-λαιο και φυσικό

αέριο

Χρηματο-πιστωτικές

επιχειρή-σεις

Βιομη-χανικές

επιχειρή-σεις

Τεχνο-λογία

Υπηρεσί-ες κοινής ωφέλειας

Τηλεπικοι-νωνίες

Υγεία Standard & Poor‘s

500

Nikkei 225

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 142014 318,7 3 145,3 644,3 216,6 510,6 335,5 180,0 452,9 310,8 279,2 306,7 668,1 1 931,4 15 460,42015 356,2 3 444,1 717,4 261,9 628,2 299,9 189,8 500,6 373,2 278,0 377,7 821,3 2 061,1 19 203,82016 321,6 3 003,7 620,7 250,9 600,1 278,9 148,7 496,0 375,8 248,6 326,9 770,9 2 094,7 16 920,52017 Φεβρ. 353,2 3 293,1 728,9 257,0 644,9 312,5 166,6 563,0 431,7 239,1 334,6 839,5 2 329,9 19 188,7

Μάρτ. 365,7 3 427,1 740,4 261,7 671,6 314,2 174,7 578,4 450,3 252,1 349,6 870,0 2 366,8 19 340,2Απρ. 373,9 3 491,8 753,7 271,1 683,6 319,4 178,0 598,4 459,3 260,7 349,8 893,3 2 359,3 18 736,4Μάϊος 387,1 3 601,9 765,9 281,9 707,5 318,8 186,4 616,2 477,1 272,5 363,8 935,1 2 395,3 19 726,8Ιούν. 383,6 3 547,8 767,8 283,0 698,8 299,9 182,4 617,2 475,2 283,6 355,4 927,3 2 434,0 20 045,6Ιούλ. 377,8 3 483,9 745,3 270,9 685,3 289,5 187,7 606,5 465,2 273,5 339,7 891,3 2 454,1 20 044,9Αύγ. 375,1 3 451,3 727,5 266,5 681,4 288,8 187,3 596,2 467,4 284,4 340,3 861,1 2 456,2 19 670,2


Καταθέσεις Ανακυ-κλούμενα

δάνεια και

υπερανα-λήψεις

Χο-ρηγη-θείσα

πί-στωση μέσω

πιστω-τικών καρ-τών

Καταναλωτικά δάνεια Δάνεια προς

ατομικές επιχειρή-

σεις και μονά-

δες μη εταιρικής

μορφής

Δάνεια για αγορά κατοικίαςΜίας

ημέραςΥπό

προειδο-ποίηση

έως 3 μηνών

Με συμ-φωνημένη διάρκεια

Κατά αρχική περίοδο σταθε-ρού επιτοκίου

ΣΕΠΕ3) Κατά αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου

ΣΕΠΕ3) Σύν-θετος

δείκτης κόστους

δανει-σμού

Έως 2 έτη

Άνω των 2 ετών

Κυμαι-νόμενο

επιτόκιο και

σταθε-ρό έως 1 έτος

Άνω του 1 έτους

Κυμαι-νόμενο

επιτόκιο και

σταθε-ρό έως 1 έτος

Άνω του

1 και έως 5

έτη

Άνω των

5 και έως 10

έτη

Άνω των 10

ετών

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 162016 Αύγ. 0,08 0,51 0,52 0,83 6,48 16,78 5,43 6,01 6,37 2,40 1,86 1,95 1,86 1,88 2,31 1,90

Σεπτ. 0,08 0,50 0,50 0,79 6,50 16,78 5,16 5,75 6,14 2,35 1,80 1,98 1,85 1,85 2,28 1,86Οκτ. 0,08 0,49 0,44 0,75 6,42 16,78 5,16 5,69 6,11 2,43 1,78 1,90 1,80 1,81 2,25 1,81Νοέμ. 0,08 0,49 0,43 0,78 6,39 16,71 4,91 5,74 6,12 2,43 1,76 1,91 1,76 1,79 2,24 1,79Δεκ. 0,08 0,49 0,43 0,76 6,33 16,68 4,78 5,48 5,87 2,31 1,77 1,90 1,80 1,75 2,24 1,78

2017 Ιαν. 0,07 0,48 0,42 0,75 6,34 16,62 5,05 5,87 6,24 2,27 1,76 1,88 1,80 1,76 2,28 1,81Φεβρ. 0,07 0,48 0,40 0,76 6,38 16,68 5,09 5,72 6,17 2,39 1,77 1,89 1,84 1,81 2,29 1,85Μάρτ. 0,06 0,48 0,40 0,74 6,39 16,69 4,99 5,62 6,08 2,39 1,74 1,88 1,85 1,82 2,25 1,85Απρ. 0,06 0,47 0,40 0,74 6,34 16,70 4,83 5,58 5,96 2,36 1,73 1,89 1,91 1,85 2,26 1,87Μάϊος 0,06 0,47 0,39 0,83 6,33 16,70 5,08 5,78 6,22 2,44 1,73 1,90 1,90 1,87 2,23 1,87Ιούν. 0,06 0,47 0,38 0,79 6,31 16,83 4,68 5,74 6,20 2,41 1,69 1,89 1,91 1,89 2,21 1,87Ιούλ.(π) 0,05 0,46 0,38 0,76 6,28 16,81 4,95 5,84 6,28 2,36 1,75 1,91 1,90 1,90 2,21 1,88

Καταθέσεις Ανακυ-κλούμενα δάνεια και υπερανα-

λήψεις

Λοιπά δάνεια κατά μέγεθος και αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου Σύνθετος δείκτης

κόστους δανεισμού

Μίας ημέρας

Με συμφωνημένη

διάρκεια

Έως 0,25 εκατ. ευρώ Άνω των 0,25 εκατ. ευρώ και έως 1 εκατ. ευρώ

Άνω του 1 εκατ. ευρώ

Έως 2 έτη


Κυμαινόμε-νο επιτόκιο και σταθε-ρό έως 3

μήνες

Άνω των 3 μηνών

και έως 1 έτος



μήνες





μήνες




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 142016 Αύγ. 0,09 0,16 0,47 2,74 2,69 3,02 2,46 1,87 1,95 1,80 1,22 1,48 1,54 1,83

Σεπτ. 0,09 0,12 0,47 2,73 2,65 2,96 2,42 1,83 1,86 1,73 1,28 1,61 1,63 1,86Οκτ. 0,08 0,15 0,49 2,68 2,63 3,04 2,37 1,81 1,84 1,72 1,28 1,40 1,63 1,83Νοέμ. 0,07 0,12 0,42 2,65 2,60 2,91 2,38 1,82 1,82 1,68 1,29 1,43 1,52 1,82Δεκ. 0,07 0,12 0,59 2,64 2,58 2,84 2,30 1,83 1,84 1,68 1,33 1,46 1,62 1,81

2017 Ιαν. 0,06 0,12 0,51 2,64 2,68 2,80 2,30 1,81 1,86 1,73 1,22 1,37 1,62 1,79Φεβρ. 0,06 0,10 0,53 2,64 2,58 2,78 2,35 1,77 1,76 1,71 1,18 1,31 1,53 1,76Μάρτ. 0,06 0,08 0,58 2,58 2,52 2,79 2,35 1,76 1,79 1,72 1,31 1,63 1,58 1,82Απρ. 0,06 0,10 0,40 2,56 2,55 2,69 2,35 1,79 1,78 1,70 1,34 1,50 1,64 1,81Μάϊος 0,05 0,10 0,43 2,52 2,49 2,77 2,37 1,76 1,73 1,71 1,20 1,47 1,63 1,76Ιούν. 0,05 0,06 0,43 2,51 2,46 2,68 2,34 1,74 1,71 1,67 1,26 1,43 1,55 1,76Ιούλ.(π) 0,05 0,11 0,35 2,45 2,45 2,76 2,36 1,75 1,74 1,71 1,23 1,33 1,65 1,74


2.4 Επιτόκια ΝΧΙ επί νέων δανείων και καταθέσεων νοικοκυριών1), 2)

(% ετησίως, μέσος όρος περιόδου, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

2.5 Επιτόκια ΝΧΙ επί νέων δανείων και καταθέσεων χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων1), 2)

(% ετησίως, μέσος όρος περιόδου, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Σύμφωνα με το ESA 2010, τον Δεκέμβριο του 2014 οι εταιρίες συμμετοχών των μη χρηματοπιστωτικών ομίλων αναταξινομήθηκαν από τον τομέα των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων.

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Περιλαμβάνονται τα μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που εξυπηρετούν νοικοκυριά. 3) Συνολικό ετήσιο ποσοστό επιβάρυνσης (ΣΕΠΕ).



2.6 Εκδόσεις χρεογράφων κατοίκων της ζώνης του ευρώ, κατά τομέα εκδότη και αρχική διάρκεια(δισεκ. ευρώ, συναλλαγές στη διάρκεια του μηνός και υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου, ονομαστική αξία)

2.7 Ρυθμοί μεταβολής και υπόλοιπα χρεογράφων και εισηγμένων μετοχών (δισεκ. ευρώ, ποσοστιαίες μεταβολές)

Υπόλοιπα Ακαθάριστες εκδόσεις1)

Σύνολο ΝΧΙ (συμπερι-λαμβανο-μένου του

Ευρω-συστή-ματος)

Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Γενική κυβέρνηση Σύνολο ΝΧΙ (συμπερι-λαμβανο-μένου του

Ευρω-συστή-ματος)

Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Γενική κυβέρνησηΧρηματοπιστωτικές

επιχειρήσεις πλην ΝΧΙΜη

χρημα-τοπιστω-

τικές επιχει-ρήσεις

Κεντρ. κυβέρ-

νηση

Λοιπή γενική κυβέρ-

νηση

Χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ

Μη χρημα-

τοπιστω-τικές

επιχει-ρήσεις

Κεντρ. κυβέρ-

νηση

Λοιπή γενική κυβέρ-

νησηΧρηματοδο-

τικές εταιρίες ειδικού σκοπού

Χρηματοδο-τικές εταιρίες

ειδικού σκοπού

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14Βραχυπρόθεσμες

2014 1 322 544 132 . 59 538 50 410 219 34 . 38 93 252015 1 269 517 147 . 62 478 65 347 161 37 . 33 82 342016 1 242 520 135 . 59 466 62 351 161 46 . 32 79 332017 Ιαν. 1 276 536 135 . 73 469 63 420 203 49 . 39 88 41

Φεβρ. 1 303 550 141 . 79 466 66 348 168 49 . 31 72 29Μάρτ. 1 315 547 131 . 82 480 74 389 171 52 . 43 90 33Απρ. 1 302 525 136 . 91 479 72 357 155 47 . 43 75 36Μάϊος 1 301 522 138 . 93 481 68 358 173 43 . 37 84 21Ιούν. 1 284 508 140 . 80 484 72 341 145 50 . 33 81 33

Μακροπρόθεσμες 2014 15 143 4 055 3 165 . 995 6 285 643 220 65 43 . 16 85 102015 15 250 3 784 3 288 . 1 059 6 482 637 215 68 45 . 13 81 92016 15 281 3 641 3 217 . 1 140 6 643 641 210 59 48 . 17 78 82017 Ιαν. 15 340 3 645 3 227 . 1 142 6 688 638 317 103 82 . 15 108 9

Φεβρ. 15 370 3 667 3 232 . 1 145 6 686 641 246 80 54 . 12 89 12Μάρτ. 15 404 3 648 3 221 . 1 155 6 735 644 298 65 103 . 24 97 9Απρ. 15 378 3 633 3 240 . 1 155 6 717 632 252 54 94 . 13 87 5Μάϊος 15 449 3 635 3 242 . 1 158 6 780 634 259 63 73 . 18 101 4Ιούν. 15 442 3 627 3 229 . 1 158 6 791 637 213 60 36 . 23 84 9

Πηγή: ΕΚΤ.1) Για λόγους σύγκρισης, τα ετήσια στοιχεία αφορούν τον μέσο όρο ανά μήνα στη διάρκεια του έτους.

Πηγή: ΕΚΤ.

Χρεόγραφα Εισηγμένες μετοχές Σύνολο ΝΧΙ (συμπε-

ριλαμβανο-μένου του

Ευρωσυστή-ματος)

Επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ Γενική κυβέρνηση Σύνολο ΝΧΙ Χρηματο-πιστωτικές

επιχειρή-σεις πλην

ΝΧΙ

Μη χρημα-τοπιστω-τικές επι-χειρήσεις

Χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις πλην ΝΧΙ

Μη χρημα-τοπιστω-τικές επι-χειρήσεις

Κεντρική κυβέρνηση

Λοιπή γενική

κυβέρνησηΧρηματοδοτικές εταιρίες ειδικού σκοπού

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11Υπόλοιπο

2014 16 464,5 4 598,5 3 296,2 . 1 053,6 6 823,2 693,0 5 958,1 591,3 782,2 4 584,62015 16 518,9 4 301,6 3 434,4 . 1 120,3 6 960,1 702,4 6 745,0 586,4 907,6 5 251,02016 16 523,6 4 160,2 3 352,2 . 1 199,2 7 108,5 703,4 7 029,3 538,8 1 020,0 5 470,52017 Ιαν. 16 616,6 4 181,7 3 362,4 . 1 214,7 7 156,9 700,9 7 015,4 542,5 1 018,4 5 454,5

Φεβρ. 16 672,8 4 217,3 3 373,1 . 1 223,9 7 151,8 706,8 7 201,4 539,1 1 028,8 5 633,4Μάρτ. 16 718,9 4 195,5 3 352,3 . 1 237,6 7 216,0 717,4 7 509,3 610,0 1 058,8 5 840,5Απρ. 16 680,0 4 158,0 3 376,5 . 1 245,7 7 195,8 704,0 7 689,7 636,9 1 077,2 5 975,6Μάϊος 16 749,9 4 156,2 3 379,9 . 1 250,7 7 261,0 702,1 7 781,6 631,3 1 070,8 6 079,5Ιούν. 16 725,9 4 134,5 3 369,4 . 1 237,5 7 275,3 709,2 7 630,9 640,5 1 067,8 5 922,7

Ρυθμός μεταβολής 2014 -0,8 -8,1 0,1 . 5,0 3,1 1,1 1,6 7,2 2,0 0,72015 0,2 -7,0 5,5 . 4,5 1,8 0,6 1,1 4,5 1,5 0,62016 0,2 -3,1 -1,8 . 7,2 2,1 -0,1 0,5 1,2 1,0 0,42017 Ιαν. 0,8 -2,1 -0,6 . 9,1 2,2 -0,2 0,6 1,5 1,1 0,4

Φεβρ. 1,3 -1,7 1,6 . 10,0 1,6 0,8 0,7 4,1 1,3 0,3Μάρτ. 1,6 -1,4 2,6 . 9,7 1,7 0,8 0,8 5,8 0,9 0,3Απρ. 1,8 -2,0 3,8 . 8,7 2,2 0,2 0,8 5,8 1,1 0,3Μάϊος 1,9 -1,9 4,1 . 8,6 2,2 0,1 0,8 5,8 1,2 0,3Ιούν. 1,9 -2,1 5,6 . 8,5 1,7 0,4 0,7 4,8 1,2 0,3



2.8 Σταθμισμένες συναλλαγματικές ισοτιμίες1)

(μέσοι όροι περιόδου, δείκτης: α′ τρ. 1999=100)

2.9 Διμερείς συναλλαγματικές ισοτιμίες(μέσοι όροι περιόδου, μονάδες εθνικού νομίσματος ανά ευρώ)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Ορισμό των ομάδων εμπορικών εταίρων και λοιπές πληροφορίες βλ. στις Γενικές Σημειώσεις του Στατιστικού Δελτίου.2) Σειρές αποπληθωρισμένες με το μοναδιαίο κόστος εργασίας στη μεταποίηση είναι διαθέσιμες μόνο για την ομάδα εμπορικών εταίρων ΣΣΙ-18.

ΣΣΙ-19 ΣΣΙ-38Ονομαστική Πραγματική ΔΤΚ Πραγματική ΔΤΠ Αποπληθωρι-

στής πραγματι-κού ΑΕΠ

Πραγματική με βάση το μονα-

διαίο κόστος εργασίας στη μεταποίηση2)

Πραγματική με βάση το μοναδι-αίο κόστος εργα-σίας στο σύνολο

της οικονομίας

Ονομαστική Πραγματική ΔΤΚ

1 2 3 4 5 6 7 82014 101,4 97,2 96,4 90,6 96,4 98,5 114,3 95,42015 91,7 87,6 88,6 82,3 80,9 88,0 105,7 87,02016 94,4 89,5 90,8 84,5 79,9 89,1 109,7 89,32016 γ΄ τρ. 94,8 90,0 91,3 84,9 79,9 89,3 110,0 89,5

δ΄ τρ. 94,5 89,6 90,5 84,3 79,7 88,9 109,4 88,92017 α΄ τρ. 93,8 89,0 89,6 82,9 79,0 88,0 108,6 88,1

β΄ τρ. 95,3 90,3 91,0 . . . 110,2 89,12017 Μάρτ. 94,0 89,2 89,8 - - - 108,6 88,0

Απρ. 93,7 89,0 89,6 - - - 108,3 87,7Μάϊος 95,6 90,5 91,4 - - - 110,5 89,3Ιούν. 96,3 91,3 91,9 - - - 111,5 90,1Ιούλ. 97,6 92,4 93,0 - - - 113,4 91,6Αύγ. 99,0 93,8 94,2 - - - 115,1 93,0

Ποσοστιαία μεταβολή έναντι του προηγούμενου μηνός2017 Αύγ. 1,5 1,5 1,3 - - - 1,5 1,5

Ποσοστιαία μεταβολή έναντι του προηγούμενου έτους2017 Αύγ. 4,4 4,2 3,1 - - - 4,6 3,8

Πηγή: ΕΚΤ.

Γιουάν Κίνας

Κούνα Κροατίας

Κορώνα Τσεχίας

Κορώνα Δανίας

Φιορίνι Ουγγαρίας

Γιεν Ιαπωνίας

Ζλότυ Πολωνίας

Λίρα Αγγλίας

Λέι Ρουμανίας

Κορώνα Σουηδίας

Φράγκο Ελβετίας

Δολάριο ΗΠΑ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 122014 8,186 7,634 27,536 7,455 308,706 140,306 4,184 0,806 44,437 9,099 1,215 1,3292015 6,973 7,614 27,279 7,459 309,996 134,314 4,184 0,726 44,454 9,353 1,068 1,1102016 7,352 7,533 27,034 7,445 311,438 120,197 4,363 0,819 44,904 9,469 1,090 1,1072016 γ΄ τρ. 7,443 7,493 27,029 7,442 311,016 114,292 4,338 0,850 44,646 9,511 1,089 1,117

δ΄ τρ. 7,369 7,523 27,029 7,439 309,342 117,918 4,378 0,869 45,069 9,757 1,080 1,0792017 α΄ τρ. 7,335 7,467 27,021 7,435 309,095 121,014 4,321 0,860 45,217 9,506 1,069 1,065

β΄ τρ. 7,560 7,430 26,535 7,438 309,764 122,584 4,215 0,861 45,532 9,692 1,084 1,1022017 Μάρτ. 7,369 7,423 27,021 7,436 309,714 120,676 4,287 0,866 45,476 9,528 1,071 1,068

Απρ. 7,389 7,450 26,823 7,438 311,566 118,294 4,237 0,848 45,291 9,594 1,073 1,072Μάϊος 7,613 7,432 26,572 7,440 309,768 124,093 4,200 0,856 45,539 9,710 1,090 1,106Ιούν. 7,646 7,410 26,264 7,438 308,285 124,585 4,211 0,877 45,721 9,754 1,087 1,123Ιούλ. 7,796 7,412 26,079 7,437 306,715 129,482 4,236 0,886 45,689 9,589 1,106 1,151Αύγ. 7,876 7,405 26,101 7,438 304,366 129,703 4,267 0,911 45,789 9,548 1,140 1,181

Ποσοστιαία μεταβολή έναντι του προηγούμενου μηνός2017 Αύγ. 1,0 -0,1 0,1 0,0 -0,8 0,2 0,7 2,8 0,2 -0,4 3,1 2,6

Ποσοστιαία μεταβολή έναντι του προηγούμενου έτους2017 Αύγ. 5,7 -1,1 -3,4 0,0 -1,9 14,3 -0,8 6,5 2,7 0,6 4,7 5,3



2.10 Ισοζύγιο πληρωμών της ζώνης του ευρώ, ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών (δισεκ. ευρώ, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα καθαρά χρηματοοικονομικά παράγωγα περιλαμβάνονται στις συνολικές απαιτήσεις.

Σύνολο1) Άμεσες επενδύσεις Επενδύσεις χαρτοφυλακίου

Καθαρά χρημα-τοοικο-νομικά παρά-γωγα

Λοιπές επενδύσεις Συναλ-λαγματικά διαθέσιμα

Υπόμνηση: ακαθάριστο

εξωτερικό χρέος

Απαιτή-σεις

Υποχρε-ώσεις

Καθαρό αποτέ-λεσμα







1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Υπόλοιπα (διεθνής επενδυτική θέση)

2016 β΄ τρ. 22 882,6 23 691,0 -808,5 9 940,6 8 276,0 7 430,2 9 989,1 -65,1 4 855,0 5 425,9 721,8 13 618,7γ΄ τρ. 23 116,4 23 859,3 -743,0 9 911,5 8 142,6 7 690,0 10 166,4 -62,1 4 849,9 5 550,4 727,0 13 617,3δ΄ τρ. 23 598,0 24 253,6 -655,5 10 246,5 8 382,5 7 883,9 10 324,0 -53,8 4 813,8 5 547,1 707,7 13 616,0

2017 α΄ τρ. 24 733,9 25 094,7 -360,8 10 613,8 8 559,8 8 223,2 10 601,2 -51,3 5 221,6 5 933,7 726,6 13 959,6Υπόλοιπα ως ποσοστό του ΑΕΠ

2017 α΄ τρ. 228,6 231,9 -3,3 98,1 79,1 76,0 98,0 -0,5 48,3 54,8 6,7 129,0Συναλλαγές

2016 γ΄ τρ. 218,8 87,7 131,0 55,8 -79,4 127,5 14,8 23,9 3,8 152,4 7,7 -δ΄ τρ. 95,4 11,7 83,7 120,1 102,9 14,6 -78,2 15,2 -59,1 -13,0 4,6 -

2017 α΄ τρ. 566,7 513,6 53,1 147,2 110,5 167,7 91,2 15,5 238,8 311,9 -2,5 -β΄ τρ. 184,8 66,8 118,0 11,2 27,6 196,5 122,8 -4,4 -16,8 -83,6 -1,7 -

2017 Ιαν. 350,2 362,6 -12,5 52,5 64,8 43,0 31,4 2,2 257,6 266,4 -5,1 -Φεβρ. 219,7 197,7 22,0 85,4 53,0 82,5 26,9 8,1 41,7 117,8 2,0 -Μάρτ. -3,2 -46,7 43,5 9,3 -7,3 42,2 32,9 5,2 -60,5 -72,3 0,6 -Απρ. 150,2 135,3 14,9 28,0 7,7 44,0 -5,8 1,0 81,7 133,3 -4,5 -Μάϊος 97,8 89,3 8,5 22,9 15,2 79,1 94,5 3,1 -8,7 -20,4 1,4 -Ιούν. -63,1 -157,7 94,6 -39,7 4,7 73,4 34,0 -8,5 -89,8 -196,5 1,4 -

Σωρευτικές συναλλαγές 12μήνου2017 Ιούν. 1 065,7 679,8 385,9 334,3 161,6 506,3 150,5 50,2 166,8 367,8 8,1 -

Σωρευτικές συναλλαγές 12μήνου ως ποσοστό του ΑΕΠ2017 Ιούν. 9,8 6,3 3,6 3,1 1,5 4,7 1,4 0,5 1,5 3,4 0,1 -



3.1 ΑΕΠ και συνιστώσες της δαπάνης(τριμηνιαία στοιχεία με εποχική διόρθωση, ετήσια στοιχεία χωρίς εποχική διόρθωση)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Οι εξαγωγές/εισαγωγές καλύπτουν αγαθά και υπηρεσίες και συμπεριλαμβάνουν τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ.2) Συμπεριλαμβάνεται η κτήση (μείον διάθεση) τιμαλφών.

ΑΕΠΣύνολο Εγχώρια ζήτηση Εξωτερικό ισοζύγιο1)

Σύνολο Ιδιωτική κατανά-

λωση

Δημόσια κατανά-

λωση

Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου Μεταβολές αποθεμά-

των2)

Σύνολο Εξαγω-γές1)

Εισαγω-γές1)

Σύνολο κατασκευών

Σύνολο μη-χανημάτων

Προϊόντα διανοητικής ιδιοκτησίας

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Τρέχουσες τιμές (δισεκ. ευρώ)

2014 10 153,7 9 781,8 5 633,1 2 128,2 1 993,7 1 003,8 600,7 384,2 26,7 371,9 4 539,6 4 167,82015 10 498,2 10 009,4 5 745,1 2 167,6 2 070,3 1 016,3 635,9 413,0 26,4 488,8 4 856,5 4 367,72016 10 772,9 10 287,6 5 882,4 2 217,8 2 179,6 1 051,3 669,1 454,2 7,7 485,4 4 944,1 4 458,72016 γ΄ τρ. 2 695,7 2 577,0 1 471,7 555,6 546,7 262,8 167,1 115,6 2,9 118,8 1 235,7 1 117,0

δ΄ τρ. 2 722,1 2 609,4 1 487,3 558,8 556,1 267,1 169,8 118,0 7,2 112,6 1 266,9 1 154,32017 α΄ τρ. 2 740,2 2 623,9 1 501,2 561,8 556,4 271,8 170,0 113,4 4,5 116,2 1 299,8 1 183,6

β΄ τρ. 2 768,0 2 643,1 1 511,6 565,2 562,8 275,5 171,1 114,9 3,5 124,9 1 309,5 1 184,6Ως ποσοστό του ΑΕΠ

2016 100,0 95,5 54,6 20,6 20,2 9,8 6,2 4,2 0,1 4,5 - -Αλυσωτοί όγκοι (τιμές προηγούμενου έτους)

τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές2016 γ΄ τρ. 0,5 0,5 0,3 0,2 0,1 0,5 -0,3 -0,2 - - 0,4 0,5

δ΄ τρ. 0,6 0,8 0,6 0,4 1,3 1,6 1,3 0,6 - - 1,5 2,02017 α΄ τρ. 0,5 0,1 0,4 0,2 -0,3 1,6 1,0 -6,2 - - 1,3 0,4

β΄ τρ. 0,6 0,5 0,5 0,5 0,9 0,8 0,9 1,1 - - 1,1 0,9ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές

2014 1,3 1,3 0,8 0,7 1,7 -0,7 4,7 3,5 - - 4,6 4,72015 2,0 1,9 1,7 1,3 3,1 0,7 5,1 6,4 - - 6,6 6,82016 1,8 2,3 2,1 1,7 4,4 2,3 5,0 8,9 - - 3,2 4,62016 γ΄ τρ. 1,7 2,3 1,9 1,6 4,6 2,5 4,8 9,4 - - 3,0 4,3

δ΄ τρ. 1,9 2,4 2,0 1,6 4,4 2,4 2,6 12,1 - - 3,6 4,72017 α΄ τρ. 2,0 1,9 1,6 1,0 3,8 3,3 3,2 6,0 - - 4,5 4,7

β΄ τρ. 2,3 2,0 1,8 1,2 2,0 4,5 2,9 -4,8 - - 4,4 3,9συμβολές στις τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές του ΑΕΠ, ποσοστιαίες μονάδες

2016 γ΄ τρ. 0,5 0,5 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 - -δ΄ τρ. 0,6 0,8 0,3 0,1 0,3 0,2 0,1 0,0 0,1 -0,2 - -

2017 α΄ τρ. 0,5 0,1 0,2 0,0 -0,1 0,2 0,1 -0,3 -0,1 0,4 - -β΄ τρ. 0,6 0,5 0,3 0,1 0,2 0,1 0,1 0,0 -0,1 0,1 - -

συμβολές στις ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές του ΑΕΠ, ποσοστιαίες μονάδες2014 1,3 1,2 0,5 0,2 0,3 -0,1 0,3 0,1 0,3 0,1 - -2015 2,0 1,9 1,0 0,3 0,6 0,1 0,3 0,2 0,0 0,1 - -2016 1,8 2,2 1,1 0,4 0,9 0,2 0,3 0,3 -0,1 -0,4 - -2016 γ΄ τρ. 1,7 2,2 1,0 0,3 0,9 0,2 0,3 0,4 -0,1 -0,4 - -

δ΄ τρ. 1,9 2,3 1,1 0,3 0,9 0,2 0,2 0,5 0,0 -0,3 - -2017 α΄ τρ. 2,0 1,8 0,9 0,2 0,8 0,3 0,2 0,2 0,0 0,1 - -

β΄ τρ. 2,3 1,9 1,0 0,3 0,4 0,4 0,2 -0,2 0,2 0,4 - -



3.2 Προστιθέμενη αξία κατά οικονομική δραστηριότητα(τριμηνιαία στοιχεία με εποχική διόρθωση, ετήσια στοιχεία χωρίς εποχική διόρθωση)

Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (βασικές τιμές) Φόροι μείον επι-δοτήσεις

προϊό-ντων

Σύνολο Γεωργία, δασοκο-

μία και αλιεία

Μεταποίηση, ενέργεια και εταιρίες κοι-

νής ωφέλειας

Κατα-σκευές

Εμπόριο, μεταφορές,

ξενοδοχεία και εστιατόρια

Ενημέ-ρωση και επικοινω-

νία

Χρηματο-πιστωτικές και ασφα-

λιστικές δραστηρι-

ότητες

Δρα-στηρι-ότητες

σχετικές με

ακίνητη περιου-

σία

Επαγγελ-ματικές,

επιχειρη-ματικές και

υποστη-ρικτικές

υπηρεσίες

Δημόσια δι-οίκηση, παι-

δεία, υγεία και κοινωνική

εργασία

Τέχνες, ψυχαγω-

γία και λοιπές

υπηρεσίες

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Τρέχουσες τιμές (δισεκ. ευρώ)

2014 9 119,2 150,0 1 781,2 462,2 1 718,4 417,5 459,4 1 049,8 981,1 1 777,5 322,1 1 034,52015 9 426,7 151,1 1 899,9 468,6 1 777,2 430,6 464,6 1 068,4 1 026,3 1 811,3 328,8 1 071,52016 9 665,1 149,7 1 935,5 488,3 1 829,4 448,1 453,1 1 095,3 1 070,5 1 858,2 337,0 1 107,92016 γ΄ τρ. 2 417,9 37,4 482,3 122,4 457,4 112,8 112,8 274,4 268,3 465,8 84,3 277,9

δ΄ τρ. 2 440,7 38,6 489,8 123,6 462,8 113,8 111,8 276,5 270,5 468,6 84,8 281,32017 α΄ τρ. 2 457,6 39,1 489,8 125,7 467,7 114,1 112,1 278,6 274,9 470,6 85,1 282,6

β΄ τρ. 2 482,7 39,4 496,9 127,6 473,7 115,1 112,1 280,8 278,3 473,0 85,7 285,3ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας

2016 100,0 1,5 20,0 5,1 18,9 4,6 4,7 11,3 11,1 19,2 3,5 -Αλυσωτοί όγκοι (τιμές προηγούμενου έτους)

τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές2016 γ΄ τρ. 0,5 -0,3 0,8 0,5 0,5 2,0 -0,3 0,2 0,2 0,3 0,2 0,7

δ΄ τρ. 0,6 -0,4 1,2 0,4 0,8 0,8 -0,4 0,3 0,7 0,4 0,2 0,92017 α΄ τρ. 0,6 1,6 -0,1 1,5 0,9 1,1 0,0 0,5 1,3 0,2 0,3 0,5

β΄ τρ. 0,6 -0,9 1,1 1,0 0,7 1,0 0,1 0,3 0,8 0,2 0,3 0,8ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές

2014 1,4 1,4 2,7 -0,9 1,6 3,9 -1,4 0,4 2,7 0,5 0,1 1,22015 1,9 3,0 4,2 0,2 1,6 3,0 0,1 0,5 3,0 0,9 0,3 3,22016 1,7 -1,3 1,8 1,7 2,3 3,0 -0,1 0,9 2,9 1,2 1,0 2,82016 γ΄ τρ. 1,6 -1,5 1,4 2,2 2,2 3,5 0,1 0,9 2,7 1,3 1,0 2,8

δ΄ τρ. 1,9 -2,7 2,5 1,8 2,6 3,8 -0,8 1,1 2,8 1,5 1,1 2,22017 α΄ τρ. 1,9 0,3 1,6 2,6 2,6 4,5 -1,0 1,3 3,4 1,2 1,0 2,5

β΄ τρ. 2,2 -0,1 3,0 3,5 2,9 5,0 -0,6 1,2 2,9 1,1 1,0 2,9συμβολές στις τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές της προστιθέμενης αξίας, ποσοστιαίες μονάδες

2016 γ΄ τρ. 0,5 0,0 0,2 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 -δ΄ τρ. 0,6 0,0 0,2 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,0 -

2017 α΄ τρ. 0,6 0,0 0,0 0,1 0,2 0,1 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 -β΄ τρ. 0,6 0,0 0,2 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 -

συμβολές στις ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές της προστιθέμενης αξίας, ποσοστιαίες μονάδες2014 1,4 0,0 0,5 0,0 0,3 0,2 -0,1 0,0 0,3 0,1 0,0 -2015 1,9 0,0 0,8 0,0 0,3 0,1 0,0 0,1 0,3 0,2 0,0 -2016 1,7 0,0 0,4 0,1 0,4 0,1 0,0 0,1 0,3 0,2 0,0 -2016 γ΄ τρ. 1,6 0,0 0,3 0,1 0,4 0,2 0,0 0,1 0,3 0,2 0,0 -

δ΄ τρ. 1,9 0,0 0,5 0,1 0,5 0,2 0,0 0,1 0,3 0,3 0,0 -2017 α΄ τρ. 1,9 0,0 0,3 0,1 0,5 0,2 0,0 0,1 0,4 0,2 0,0 -

β΄ τρ. 2,2 0,0 0,6 0,2 0,6 0,2 0,0 0,1 0,3 0,2 0,0 -




3.3 Απασχόληση1)

(τριμηνιαία στοιχεία με εποχική διόρθωση, ετήσια στοιχεία χωρίς εποχική διόρθωση)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία για την απασχόληση βασίζονται στο ESA 2010.

Σύνο-λο

Κατά εργασιακό καθεστώς

Κατά οικονομική δραστηριότητα

Μισθω-τοί

Αυτοαπα-σχολού-

μενοι

Γεωργία, δασοκομία

και αλιεία

Μετα-ποίηση, ενέργεια και κοινή ωφέλεια


Εμπόριο, μεταφο-

ρές, ξενο-δοχεία και

εστιατό-ρια

Ενημέ-ρωση και επικοινω-

νία

Χρηματο-πιστωτικές και ασφα-

λιστικές δραστηρι-

ότητες

Δραστη-ριότητες

σχετι-κές με

ακίνητη περιου-

σία

Επαγγελ-ματικές,



υπηρεσίες

Δημόσια δι-οίκηση, παι-

δεία, υγεία και κοινωνική

εργασία

Τέχνες, ψυχα-γωγία

και λοιπές υπηρε-

σίες1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Αριθμός απασχολουμένωνως ποσοστό του συνολικού αριθμού απασχολουμένων

2014 100,0 85,1 14,9 3,4 15,1 6,1 24,7 2,7 2,7 1,0 13,0 24,3 7,12015 100,0 85,3 14,7 3,3 14,9 6,0 24,8 2,7 2,6 1,0 13,3 24,2 7,12016 100,0 85,5 14,5 3,2 14,8 5,9 24,9 2,7 2,6 1,0 13,5 24,2 7,1

ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές2014 0,5 0,6 0,0 0,0 -0,4 -1,6 0,7 0,5 -0,9 0,2 2,2 1,0 0,52015 1,0 1,2 -0,4 -1,2 0,2 0,0 1,1 1,3 -0,2 1,8 3,0 0,9 0,82016 1,4 1,6 -0,2 -0,6 0,6 0,1 1,9 2,3 0,1 1,6 2,9 1,2 0,92016 β΄ τρ. 1,4 1,6 -0,2 -0,8 0,6 -0,2 2,0 2,0 0,1 1,0 2,8 1,3 1,0

γ΄ τρ. 1,3 1,6 0,0 -0,3 0,6 0,0 1,9 2,2 0,2 1,9 2,7 1,3 0,6δ΄ τρ. 1,4 1,6 0,2 0,2 0,7 0,5 1,8 2,7 0,3 1,9 2,6 1,2 0,5

2017 α΄ τρ. 1,5 1,7 0,2 0,9 0,7 1,3 1,7 2,6 -0,2 1,7 3,0 1,2 0,9Πραγματικές ώρες εργασίας

ως ποσοστό των συνολικών ωρών εργασίας2014 100,0 80,3 19,7 4,4 15,6 6,8 25,6 2,9 2,7 1,0 12,7 22,0 6,32015 100,0 80,6 19,4 4,3 15,5 6,8 25,6 2,9 2,7 1,0 13,0 22,0 6,32016 100,0 80,7 19,3 4,2 15,4 6,7 25,8 2,9 2,6 1,0 13,2 21,9 6,3

ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές2014 0,6 0,8 -0,5 -0,4 0,0 -1,3 0,3 0,5 -1,0 0,0 2,3 1,3 0,22015 1,1 1,4 -0,3 -0,3 0,6 0,7 0,8 2,4 0,0 2,3 3,1 0,9 0,82016 0,8 1,0 -0,1 -0,4 0,3 -0,5 1,5 1,1 -1,3 1,4 2,5 0,2 0,62016 β΄ τρ. 1,0 1,1 0,7 -0,1 0,4 -0,5 1,9 1,1 -0,9 1,6 2,9 0,2 0,7

γ΄ τρ. 0,6 0,8 -0,3 -0,6 0,0 -0,7 1,6 0,6 -1,6 1,2 1,8 0,1 0,0δ΄ τρ. 0,7 0,9 -0,2 -0,7 0,5 -0,7 1,5 1,4 -1,4 1,6 2,2 0,1 0,2

2017 α΄ τρ. 1,0 1,2 0,1 -0,4 0,6 0,5 1,2 2,1 -0,9 1,7 2,6 0,4 0,9Πραγματικές ώρες εργασίας ανά απασχολούμενο

ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές2014 0,0 0,2 -0,5 -0,4 0,4 0,3 -0,3 0,0 -0,1 -0,2 0,1 0,3 -0,32015 0,1 0,2 0,1 0,9 0,4 0,7 -0,3 1,1 0,2 0,5 0,1 0,0 0,02016 -0,6 -0,6 0,1 0,2 -0,4 -0,6 -0,3 -1,1 -1,4 -0,2 -0,3 -1,0 -0,22016 β΄ τρ. -0,4 -0,6 0,9 0,7 -0,1 -0,3 -0,2 -0,8 -1,0 0,6 0,1 -1,1 -0,3

γ΄ τρ. -0,7 -0,8 -0,3 -0,3 -0,6 -0,7 -0,3 -1,5 -1,8 -0,7 -0,8 -1,2 -0,6δ΄ τρ. -0,7 -0,6 -0,4 -0,9 -0,2 -1,3 -0,4 -1,3 -1,6 -0,4 -0,5 -1,1 -0,3

2017 α΄ τρ. -0,5 -0,5 -0,1 -1,3 -0,1 -0,7 -0,4 -0,5 -0,7 0,1 -0,3 -0,8 0,0



3.4 Εργατικό δυναμικό, ανεργία και κενές θέσεις εργασίας(με εποχική διόρθωση, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Εργατικό δυναμι-κό, εκα-

τομμύρια άτομα1)

Υποαπα-σχόληση,

% του εργατικού

δυναμι-κού1)

Ανεργία Ποσοστό κενών

θέσεων εργασίας2)

Σύνολο Μακρο-πρόθεσμη

ανεργία, % του

εργατικού δυναμι-

κού1)

Κατά ηλικία Κατά φύλοΕκατομ-

μύρια% του εργα-τικού

δυναμι-κού

Ενήλικες Νέοι Άνδρες Γυναίκες

Εκατομ-μύρια

% του εργα-τικού

δυναμι-κού



δυναμι-κού



δυναμι-κού



δυναμι-κού

% των συ-νολικών θέσεων

εργασίας

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14% του συνόλου

το 2016100,0 81,8 18,2 52,2 47,8

2014 160 334 4,6 18 637 11,6 6,1 15 216 10,4 3 421 23,7 9 933 11,5 8 704 11,8 1,42015 160 600 4,6 17 446 10,9 5,6 14 295 9,8 3 151 22,3 9 254 10,7 8 192 11,0 1,52016 161 882 4,3 16 228 10,0 5,0 13 279 9,0 2 950 20,9 8 474 9,7 7 755 10,4 1,72016 γ΄ τρ. 162 280 4,1 16 072 9,9 4,8 13 162 8,9 2 910 20,6 8 376 9,6 7 696 10,3 1,6

δ΄ τρ. 162 306 4,2 15 755 9,7 4,9 12 873 8,7 2 882 20,4 8 243 9,4 7 512 10,0 1,72017 α΄ τρ. 161 634 4,3 15 380 9,5 4,8 12 632 8,5 2 748 19,6 7 970 9,1 7 410 9,9 1,9

β΄ τρ. . . 14 896 9,2 . 12 213 8,2 2 682 19,2 7 705 8,8 7 190 9,6 1,92017 Φεβρ. - - 15 350 9,5 - 12 620 8,5 2 729 19,5 7 944 9,1 7 406 9,9 -

Μάρτ. - - 15 249 9,4 - 12 537 8,5 2 713 19,3 7 902 9,1 7 348 9,8 -Απρ. - - 14 985 9,2 - 12 293 8,3 2 692 19,2 7 741 8,9 7 244 9,7 -Μάϊος - - 14 915 9,2 - 12 221 8,2 2 694 19,3 7 714 8,8 7 201 9,6 -Ιούν. - - 14 787 9,1 - 12 126 8,2 2 661 19,0 7 661 8,8 7 126 9,5 -Ιούλ. - - 14 860 9,1 - 12 190 8,2 2 670 19,1 7 681 8,8 7 179 9,6 -

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Χωρίς εποχική διόρθωση.2) Το ποσοστό κενών θέσεων εργασίας ισούται με το πηλίκο του αριθμού των κενών θέσεων εργασίας προς τον συνολικό αριθμό θέσεων εργασίας (άθροισμα κατειλημμένων και κενών), εκφραζόμενο ως ποσοστό.

3.5 Βραχυχρόνιοι δείκτες επιχειρηματικής δραστηριότητας

Βιομηχανική παραγωγή Παραγω-γή τομέα

κατα-σκευών

Δείκτης ΕΚΤ για τις νέες βιομη-

χανικές παραγ-

γελίες

Λιανικές πωλήσεις Νέες κυκλοφορίες

Ι.Χ. επιβατικών

αυτοκινήτων

Σύνολο (εκτός των κατασκευών)

Βασικές ομάδες αγαθών Σύνολο Είδη διατρο-φής-

ποτά-καπνός

Προϊόντα πλην

ειδών δια-τροφής

Καύσι-μα

Μεταποίηση Ενδιά-μεσα

αγαθά

Κεφα-λαιακά αγαθά

Καταναλω-τικά αγαθά

Ενέρ-γεια

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13% του συνόλου

το 2010100,0 86,0 33,6 29,2 22,5 14,7 100,0 100,0 100,0 39,3 51,5 9,1 100,0

Ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές2014 0,8 1,7 1,1 1,8 2,6 -5,3 2,0 3,1 1,5 0,7 2,4 0,0 3,82015 2,1 2,3 1,0 3,6 2,5 0,8 -0,9 3,6 2,6 1,7 3,2 2,3 8,82016 1,4 1,5 1,8 1,7 1,1 0,1 2,2 0,2 1,4 1,3 1,5 1,8 7,22016 γ΄ τρ. 1,0 1,3 1,7 0,8 1,3 -0,5 3,6 -0,2 0,9 1,3 0,5 2,5 6,4

δ΄ τρ. 2,3 1,8 2,4 1,7 1,2 5,4 2,3 3,3 2,3 1,7 3,0 1,4 4,12017 α΄ τρ. 1,4 1,3 2,2 1,4 -0,6 2,0 1,8 5,7 2,1 1,4 2,9 1,4 4,8

β΄ τρ. 2,5 2,7 3,6 2,4 1,7 1,6 3,3 6,7 2,8 2,7 3,2 1,3 6,02017 Φεβρ. 1,4 1,2 2,1 1,6 -1,6 2,4 5,4 6,6 2,1 1,1 3,1 1,3 4,8

Μάρτ. 2,2 3,2 3,8 3,6 2,1 -4,9 4,1 7,5 2,9 1,6 4,3 1,2 5,5Απρ. 1,2 1,5 3,1 0,3 0,8 -0,9 3,3 6,6 2,7 3,4 2,6 -0,1 4,3Μάϊος 3,9 4,3 3,9 5,4 3,1 1,0 2,7 7,3 2,6 2,1 3,5 -0,1 7,1Ιούν. 2,6 2,4 3,8 1,6 1,1 5,1 3,4 6,1 3,3 2,7 3,6 4,2 6,5Ιούλ. . . . . . . . . 2,6 1,5 3,9 0,8 .

Μηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές (ε.δ.)2017 Φεβρ. -0,2 0,5 1,2 1,1 -1,2 -5,7 5,5 2,2 0,6 0,2 0,9 -0,3 0,8

Μάρτ. 0,4 0,8 0,7 0,9 1,9 -2,9 -0,9 1,0 0,3 0,2 0,6 0,6 -0,6Απρ. 0,4 0,0 0,2 -1,1 0,2 3,8 0,3 -1,2 0,0 1,2 -0,8 -0,6 0,2Μάϊος 1,2 1,3 0,5 2,2 1,2 0,2 -0,2 1,1 0,3 -0,6 0,8 1,2 3,0Ιούν. -0,6 -0,9 -0,3 -1,9 -0,5 1,8 -0,5 0,5 0,6 0,6 0,5 0,9 -1,9Ιούλ. . . . . . . . . -0,3 -0,5 0,1 -0,9 .

Πηγές: Eurostat, υπολογισμοί της ΕΚΤ, πειραματικά στατιστικά στοιχεία της ΕΚΤ (στήλη 8) και European Automobile Manufacturers Association (στήλη 13).



3.6 Έρευνες γνώμης(με εποχική διόρθωση)

3.7 Συνοπτικοί λογαριασμοί νοικοκυριών και μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων(τρέχουσες τιμές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, χωρίς εποχική διόρθωση)

Έρευνες Επιχειρήσεων και Καταναλωτών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (διαφορά ποσοστών θετικών και αρνητικών απαντήσεων, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Έρευνες Υπευθύνων Προμηθειών (δείκτες διάχυσης)

Δείκτης οικονο-

μικού κλίματος (μακρο-χρόνιος

μέσος όρος=

100)

Μεταποιητική βιομηχανία

Δείκτης εμπιστοσύ-νης κατανα-

λωτών

Δείκτης εμπιστο-

σύνης στις κατασκευές


σύνης στο

λιανικό εμπόριο

Κλάδοι υπηρεσιών Δείκτης Υπευ-θύνων

Προμηθει-ών (PMI)

για τη μεταποίηση

Μεταποι-ητική πα-

ραγωγή

Επιχει-ρηματική δραστη-ριότητα

για τις υπηρεσίες

Σύνθετος δείκτης

παραγω-γής


σύνης στη βιομηχανία

Βαθμός χρησιμο-ποίησης

παρα-γωγικού

δυναμικού (%)


σύνης στις υπηρεσίες

Βαθμός χρησιμο-ποίησης

παρα-γωγικού

δυναμικού (%)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121999-2013 100,0 -6,1 80,7 -12,8 -13,6 -8,7 7,0 - 51,0 52,4 52,9 52,72014 101,4 -3,8 80,5 -10,1 -26,6 -3,1 4,7 87,7 51,8 53,3 52,5 52,72015 104,2 -3,1 81,4 -6,2 -22,4 1,6 9,2 88,4 52,2 53,4 54,0 53,82016 104,8 -2,6 81,9 -7,7 -16,6 1,5 11,2 89,1 52,5 53,6 53,1 53,32016 γ΄ τρ. 104,2 -2,9 82,0 -8,3 -16,0 0,3 10,3 89,3 52,1 53,7 52,6 52,9

δ΄ τρ. 106,9 -0,6 82,4 -6,5 -13,1 1,8 12,4 89,4 54,0 54,9 53,5 53,82017 α΄ τρ. 108,0 1,1 82,6 -5,5 -11,0 2,0 13,2 89,4 55,6 56,9 55,1 55,6

β΄ τρ. 110,0 3,3 82,9 -2,7 -5,0 3,2 13,4 89,8 57,0 58,3 56,0 56,62017 Μάρτ. 108,0 1,3 - -5,1 -9,9 1,8 12,8 - 56,2 57,5 56,0 56,4

Απρ. 109,7 2,6 82,6 -3,6 -6,0 3,1 14,2 89,4 56,7 57,9 56,4 56,8Μάϊος 109,3 2,8 - -3,3 -5,6 2,0 12,8 - 57,0 58,3 56,3 56,8Ιούν. 111,1 4,5 - -1,3 -3,5 4,4 13,3 - 57,4 58,7 55,4 56,3Ιούλ. 111,3 4,5 83,2 -1,7 -1,8 3,9 14,2 90,2 56,6 56,5 55,4 55,7Αύγ. 111,9 5,1 - -1,5 -3,3 1,6 14,9 - 57,4 58,3 54,7 55,7

Πηγές: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση ECFIN) (στήλες 1-8) και Markit (στήλες 9-12).

Πηγές: ΕΚΤ και Eurostat.1) Με βάση τα σωρευτικά αθροίσματα τεσσάρων τριμήνων της αποταμίευσης και του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος (διορθωμένων ως προς τη μεταβολή του καθαρού μεριδίου των νοικοκυριών στα αποθεματικά των ταμείων συντάξεων).2) Χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία (μείον αντίστοιχες υποχρεώσεις) και μη χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία. Τα μη χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία αποτελούνται κυρίως από τον οικιστικό πλούτο (κατοικίες και οικόπεδα). Περιλαμβάνουν επίσης μη χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία επιχειρήσεων μη εταιρικής μορφής που ταξινομούνται εντός του τομέα των νοικοκυριών.3) Το μερίδιο κέρδους χρησιμοποιεί το καθαρό επιχειρηματικό εισόδημα, που ισοδυναμεί περίπου με τα τρέχοντα κέρδη στην επιχειρηματική λογιστική.4) Με βάση τα υπόλοιπα των δανείων, των χρεογράφων, των εμπορικών πιστώσεων και των υποχρεώσεων των συνταξιοδοτικών υποχρεώσεων.

Νοικοκυριά Μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσειςΠοσοστό

αποτα-μίευσης

(ακαθάρι-στο)1)

Λόγος χρέ-ους

Πραγματικό ακαθάριστο

διαθέσιμο εισόδημα

Χρηματοοι-κονομικές

επενδύσεις

Μη χρηματοοι-κονομικές

επενδύσεις (ακαθάρι-

στες)

Κα-θαρή

θέση2)

Οικι-στικός πλού-

τος

Μερίδιο κέρ-

δους3)

Πο-σοστό

αποτα-μίευσης

(καθα-ρό))

Λόγος χρέους4)

Χρηματοοι-κονομικές

επενδύσεις

Μη χρηματοοι-κονομικές

επενδύσεις (ακαθάρι-

στες)

Χρημα-τοδότη-

ση

Ποσοστό ακαθά-ριστου διαθέσιμου

εισοδήματος (διορθωμένο)

Ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές Ποσοστό καθαρής προστιθέμενης

αξίας

Ποσοστό του ΑΕΠ

Ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 132014 12,7 94,6 0,9 1,8 1,4 2,7 1,0 32,8 4,9 131,1 2,7 7,3 1,52015 12,4 93,9 1,6 2,1 2,8 3,4 2,5 34,0 6,3 133,3 3,9 3,5 2,22016 12,2 93,5 1,9 1,9 4,7 4,4 4,5 33,5 7,7 132,9 3,2 4,7 1,52016 β΄ τρ. 12,4 93,5 2,4 2,3 5,9 3,2 3,7 33,6 7,2 133,4 3,6 3,3 2,0

γ΄ τρ. 12,4 93,5 1,6 2,3 4,9 4,4 4,1 33,6 7,6 132,0 3,4 2,9 1,7δ΄ τρ. 12,2 93,5 1,3 1,9 4,3 4,4 4,5 33,5 7,7 132,9 3,2 9,1 1,5

2017 α΄ τρ. 12,2 93,1 1,7 2,0 9,4 4,8 4,8 33,5 7,2 132,7 3,7 12,0 2,0



3.8 Ισοζύγιο πληρωμών της ζώνης του ευρώ, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και ισοζύγιο κεφαλαίων(δισεκ. ευρώ, με εποχική διόρθωση, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, συναλλαγές)

Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών Ισοζύγιο κεφαλαίων1)

Σύνολο Αγαθά Υπηρεσίες Πρωτογενές εισόδημα

Δευτερογενές εισόδημα

Πίστωση Χρέωση Καθαρό Πίστωση Χρέωση Πίστωση Χρέωση Πίστωση Χρέωση Πίστωση Χρέωση Πίστωση Χρέωση1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

2016 γ΄ τρ. 907,1 812,1 95,0 526,6 433,6 197,6 177,9 155,8 133,3 27,2 67,5 6,6 5,5δ΄ τρ. 940,1 864,1 76,0 545,1 456,5 199,6 205,0 167,2 138,5 28,2 64,0 9,6 10,0

2017 α΄ τρ. 958,3 867,5 90,8 559,0 478,2 208,0 187,8 163,4 146,8 27,8 54,7 6,7 22,3β΄ τρ. 945,5 870,8 74,6 555,9 477,3 203,5 191,5 160,9 135,0 25,2 67,0 5,6 4,6

2017 Ιαν. 317,9 295,1 22,8 183,2 159,4 68,7 66,2 57,4 48,2 8,6 21,3 2,3 10,9Φεβρ. 319,2 284,9 34,3 187,2 159,1 69,9 61,7 53,2 50,4 8,9 13,7 2,4 5,3Μάρτ. 321,2 287,4 33,8 188,6 159,6 69,4 59,8 52,9 48,3 10,3 19,7 2,0 6,1Απρ. 312,4 289,4 23,0 182,0 157,5 68,1 61,0 54,0 44,0 8,2 26,9 1,6 2,0Μάϊος 321,2 290,7 30,5 188,8 162,2 67,3 64,6 56,0 44,7 9,1 19,2 1,6 1,3Ιούν. 311,9 290,7 21,2 185,0 157,6 68,0 65,9 50,9 46,3 7,9 20,9 2,4 1,3

Σωρευτικές συναλλαγές 12 μηνών2017 Ιούν. 3 751,0 3 414,6 336,5 2 186,6 1 845,6 808,6 762,2 647,4 553,6 108,4 253,2 28,5 42,4

Σωρευτικές συναλλαγές 12 μηνών ως ποσοστό του ΑΕΠ2017 Ιούν. 34,7 31,6 3,1 20,2 17,1 7,5 7,1 6,0 5,1 1,0 2,3 0,3 0,4

1) Το ισοζύγιο κεφαλαίων δεν είναι εποχικά διορθωμένο.

3.9 Εξωτερικό εμπόριο αγαθών της ζώνης του ευρώ, αξίες και όγκοι κατά ομάδα προϊόντων(με εποχική διόρθωση, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Πηγές: ΕΚΤ και Eurostat.1) Οι διαφορές μεταξύ του ισοζυγίου αγαθών που καταρτίζει η ΕΚΤ (Πίνακας 3.8) και των εμπορικών συναλλαγών επί αγαθών που καταρτίζει η Eurostat (Πίνακας 3.9) οφείλονται κυρίως στους διαφορετικούς ορισμούς.2) Οι ομάδες προϊόντων ταξινομούνται στις μεγάλες οικονομικές κατηγορίες.

Σύνολο Εξαγωγές (f.o.b.) Εισαγωγές (c.i.f.)Εξαγω-

γέςΕισαγω-

γέςΣύνολο Υπόμνηση: Σύνολο Υπόμνηση

Ενδιάμεσα αγαθά



Μεταποίηση Ενδιάμεσα αγαθά



Μεταποίηση Πετρέ-λαιο

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13Αξίες (δισεκ. ευρώ, ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές για τις στήλες 1 και 2)

2016 γ΄ τρ. -0,2 -1,7 508,9 237,4 103,4 154,3 426,3 443,7 244,8 72,8 117,6 328,1 43,9δ΄ τρ. 2,3 2,4 525,8 244,9 108,8 157,5 439,9 461,2 256,9 74,9 119,5 335,3 50,1

2017 α΄ τρ. 10,9 13,8 539,7 256,9 108,9 160,8 449,4 485,0 279,1 77,3 119,8 343,6 59,9β΄ τρ. 5,2 9,4 544,6 . . . 454,1 484,5 . . . 349,4 .

2017 Ιαν. 12,8 17,7 177,6 84,9 35,1 53,3 146,3 162,5 93,2 26,4 39,9 114,7 20,7Φεβρ. 5,1 7,0 179,0 85,6 36,4 52,7 149,9 160,8 92,8 25,7 39,3 113,9 20,7Μάρτ. 14,6 16,8 183,1 86,5 37,5 54,8 153,2 161,6 93,1 25,3 40,7 115,0 18,5Απρ. -1,6 4,2 179,9 85,4 36,2 53,6 149,6 161,1 91,5 25,6 40,0 116,0 17,7Μάϊος 13,6 17,9 184,1 86,6 38,0 55,1 154,5 165,1 93,5 26,1 42,0 119,3 17,5Ιούν. 3,9 6,2 180,6 . . . 150,0 158,3 . . . 114,1 .

Δείκτες όγκου (2000=100, ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές για τις στήλες 1 και 2)2016 γ΄ τρ. 0,6 1,8 118,2 116,2 113,5 124,1 117,3 109,3 108,4 107,0 112,1 112,3 101,0

δ΄ τρ. 1,5 0,8 120,5 118,2 118,6 124,9 120,0 109,8 108,9 107,0 111,9 112,4 104,62017 α΄ τρ. 6,4 3,3 121,1 121,0 117,8 124,2 120,4 110,3 111,4 107,2 109,8 112,3 110,0

β΄ τρ. . . . . . . . . . . . . .2016 Δεκ. 4,8 -0,1 122,3 119,2 125,7 124,2 122,6 108,8 107,5 105,3 111,4 111,0 102,92017 Ιαν. 9,0 6,9 119,9 119,9 114,2 124,4 118,1 110,5 111,4 109,9 108,2 112,2 112,4

Φεβρ. 1,0 -3,3 120,6 121,1 117,8 122,5 120,8 109,8 111,0 106,6 108,5 111,9 113,3Μάρτ. 9,2 6,2 122,7 121,9 121,2 125,7 122,5 110,7 111,7 105,1 112,8 112,7 104,2Απρ. -6,2 -4,8 120,9 120,8 117,1 123,6 119,9 110,9 110,7 106,3 111,0 113,9 101,3Μάϊος 8,7 9,6 123,5 122,5 122,8 126,6 123,5 114,7 114,6 110,5 116,3 117,6 104,5


4. Τιμές και κόστος

4.1 Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή1)

(ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Τον Μάιο του 2016 η ΕΚΤ ξεκίνησε τη δημοσίευση βελτιωμένων εποχικώς διορθωμένων σειρών ΕνΔΤΚ για τη ζώνη του ευρώ, κατόπιν αναθεώρησης της μεθοδολογίας για την εποχική διόρθωση, όπως περιγράφεται στο Box 1, Economic Bulletin, Issue 3, ECB, 2016 (https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/ecbu/eb201603.en.pdf).3) Το μέγεθος για τη ζώνη του ευρώ αποτελεί εκτίμηση βάσει προσωρινών εθνικών στοιχείων, καθώς και πρώιμων πληροφοριών για τις τιμές της ενέργειας.

Σύνολο Σύνολο (ε.δ., ποσοστιαία μεταβολή έναντι της προηγούμενης περιόδου)2)

Υπόμνηση: διοικητικά καθοριζόμενες

τιμέςΔεί-κτης

2015= 100

Σύνολο Αγαθά Υπηρεσίες Σύνολο Επεξεργα-σμένα είδη διατροφής

Μη επεξερ-γασμένα

είδη διατρο-φής

Βιομηχανι-κά αγαθά

εκτός ενέργειας

Ενέρ-γεια

(μ.ε.δ.)

Υπηρεσίες Σύνολο ΕνΔΤΚ

χωρίς τις διοικητικά

καθοριζόμε-νες τιμές

Διοικητικά καθοριζόμε-

νες τιμέςΣύνολο

πλην ειδών δια-

τροφής και ενέργειας

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13% του συνόλου

το 2017100,0 100,0 70,9 55,4 44,6 100,0 12,1 7,5 26,3 9,5 44,6 86,8 13,2

2014 100,0 0,4 0,8 -0,2 1,2 - - - - - - 0,2 1,92015 100,0 0,0 0,8 -0,8 1,2 - - - - - - -0,1 0,92016 100,2 0,2 0,9 -0,4 1,1 - - - - - - 0,2 0,22016 γ΄ τρ. 100,3 0,3 0,8 -0,4 1,1 0,3 0,1 1,1 0,0 0,3 0,4 0,3 0,3

δ΄ τρ. 101,0 0,7 0,8 0,4 1,1 0,4 0,3 -0,1 0,1 2,4 0,3 0,8 0,32017 α΄ τρ. 101,0 1,8 0,8 2,3 1,1 0,6 0,3 1,9 0,1 3,3 0,3 2,0 0,5

β΄ τρ. 102,0 1,5 1,1 1,5 1,6 0,1 0,7 -1,2 0,1 -1,4 0,6 1,6 1,3

2017 Μάρτ. 101,7 1,5 0,7 2,0 1,0 -0,1 0,1 -1,6 0,1 -0,8 0,0 1,7 0,7Απρ. 102,0 1,9 1,2 1,9 1,8 0,2 0,2 -0,5 0,0 0,3 0,5 2,0 1,3Μάϊος 101,9 1,4 0,9 1,5 1,3 -0,1 0,4 -0,1 0,0 -1,2 -0,1 1,4 1,2Ιούν. 102,0 1,3 1,1 1,0 1,6 0,0 0,2 -0,5 0,1 -0,9 0,3 1,3 1,3Ιούλ. 101,4 1,3 1,2 1,1 1,6 0,1 0,2 0,2 0,1 -0,7 0,2 1,3 1,1Αύγ. 3) 101,7 1,5 1,2 . 1,6 0,2 0,2 0,6 0,0 0,7 0,1 . .

Αγαθά ΥπηρεσίεςΕίδη διατροφής

(συμπεριλαμβάνονται αλκοολούχα ποτά και καπνός)

Βιομηχανικά αγαθά Στέγαση Μετα-φορές

Επικοινωνία Ψυχαγωγία και προσωπικές

υπηρεσίες

Διάφορα

Σύνολο Επεξεργα-σμένα είδη διατροφής

Μη επεξερ-γασμένα είδη

διατροφής

Σύνολο Βιομηχανικά αγαθά εκτός

ενέργειας

Ενέρ-γεια

Ενοίκια

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25% του συνόλου

το 201719,6 12,1 7,5 35,8 26,3 9,5 10,7 6,5 7,3 3,2 15,1 8,2

2014 0,5 1,2 -0,8 -0,5 0,1 -1,9 1,7 1,4 1,7 -2,8 1,5 1,32015 1,0 0,6 1,6 -1,8 0,3 -6,8 1,2 1,1 1,3 -0,8 1,5 1,22016 0,9 0,6 1,4 -1,1 0,4 -5,1 1,1 1,1 0,8 0,0 1,4 1,22016 γ΄ τρ. 1,1 0,5 2,1 -1,3 0,3 -5,1 1,1 1,0 0,9 0,0 1,5 1,3

δ΄ τρ. 0,8 0,6 1,0 0,2 0,3 0,2 1,2 1,2 1,2 -0,1 1,3 1,22017 α΄ τρ. 2,0 0,9 4,0 2,4 0,3 8,2 1,3 1,2 1,7 -1,1 1,4 0,7

β΄ τρ. 1,5 1,4 1,6 1,5 0,3 4,6 1,3 1,3 2,6 -1,4 2,3 0,82017 Μάρτ. 1,8 1,0 3,1 2,1 0,3 7,4 1,3 1,2 1,9 -1,2 0,9 0,8

Απρ. 1,5 1,1 2,2 2,2 0,3 7,6 1,3 1,3 3,3 -1,2 2,8 0,8Μάϊος 1,5 1,5 1,6 1,4 0,3 4,5 1,3 1,3 2,1 -1,4 1,8 0,8Ιούν. 1,4 1,6 1,0 0,8 0,4 1,9 1,3 1,3 2,4 -1,6 2,4 0,9Ιούλ. 1,4 1,9 0,6 0,9 0,5 2,2 1,3 1,2 2,2 -1,8 2,5 0,8Αύγ. 3) 1,4 2,0 0,6 . 0,5 4,0 . . . . . .



4.2 Βιομηχανία, κατασκευές και τιμές ακινήτων(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

4.3 Τιμές βασικών εμπορευμάτων και αποπληθωριστές του ΑΕΠ(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Πηγές: Eurostat, υπολογισμοί της ΕΚΤ και υπολογισμοί της ΕΚΤ με βάση στοιχεία MSCI και εθνικών πηγών (στήλη 13).1) Μόνο εγχώριες πωλήσεις.2) Πειραματικά στοιχεία με βάση μη εναρμονισμένες πηγές (βλ. http://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_statistics/governance_and_quality_framework/html/experimental-data.en.html για περισσότερες λεπτομέρειες).

Πηγές: Eurostat, υπολογισμοί της ΕΚΤ και Bloomberg (στήλη 9).1) Οι αποπληθωριστές εξαγωγών και εισαγωγών αφορούν αγαθά και υπηρεσίες και περιλαμβάνουν εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ.2) Σταθμισμένες ως προς τις εισαγωγές: σταθμισμένες σύμφωνα με τη μέση διάρθρωση των εισαγωγών την περίοδο 2009-11. Σταθμισμένες ως προς τη χρήση: σταθμισμένες σύμφωνα με τη μέση διάρθρωση της εγχώριας ζήτησης την περίοδο 2009-11.

Τιμές παραγωγού στη βιομηχανία πλην των κατασκευών1) Κατα-σκευές

Τιμές οικιστικών ακινήτων2)

Πειραματι-κός δείκτης

τιμών επαγ-γελματικών ακινήτων2)

Σύνολο(δείκτης

2010= 100)

Σύνολο Βιομηχανία πλην των κατασκευών και της ενέργειας Ενέργεια Μετα-

ποίησηΣύνολο Ενδιάμεσα

αγαθάΚεφα-λαιακά αγαθά

Καταναλωτικά αγαθά

Σύνολο Είδη διατροφής-

ποτά-καπνός

Προϊόντα πλην ειδών

διατρο-φής

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13% του συνόλου

(2010)100,0 100,0 78,1 72,1 29,4 20,1 22,6 13,8 8,9 27,9

2014 106,9 -1,5 -0,9 -0,3 -1,1 0,4 0,1 -0,1 0,3 -4,3 0,3 0,3 1,02015 104,0 -2,7 -2,4 -0,5 -1,3 0,7 -0,6 -0,9 0,2 -8,2 0,2 1,6 2,92016 101,6 -2,3 -1,5 -0,5 -1,7 0,4 0,0 0,0 0,1 -6,9 0,4 3,2 5,22016 γ΄ τρ. 101,9 -2,0 -1,3 -0,6 -1,8 0,4 0,0 0,0 0,1 -5,9 0,4 3,3 7,1

δ΄ τρ. 103,1 0,4 1,0 0,4 0,0 0,5 0,8 1,3 0,1 0,4 1,1 3,7 5,12017 α΄ τρ. 104,7 4,1 4,0 2,1 3,1 0,8 1,7 2,6 0,2 9,9 1,9 3,9 .

β΄ τρ. 104,2 3,3 3,1 2,4 3,5 0,9 2,4 3,5 0,2 5,7 . . .2017 Φεβρ. 104,8 4,5 4,4 2,1 3,4 0,8 1,7 2,6 0,1 11,4 - - -

Μάρτ. 104,5 3,9 4,0 2,5 3,9 0,9 2,0 3,0 0,2 8,1 - - -Απρ. 104,5 4,3 3,9 2,6 4,0 0,9 2,3 3,5 0,2 9,0 - - -Μάϊος 104,2 3,4 3,1 2,4 3,6 0,9 2,3 3,5 0,2 5,8 - - -Ιούν. 104,0 2,4 2,1 2,2 3,0 0,9 2,4 3,4 0,3 2,5 - - -Ιούλ. 104,0 2,0 2,3 2,1 2,7 0,9 2,1 3,2 0,3 2,0 - - -

Αποπληθωριστές του ΑΕΠ Τιμές πετρε-λαίου

(ευρώ/βαρέλι)

Τιμές μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων (σε ευρώ)Σύνολο

(ε.δ., δείκτης 2010=

100)

Σύνολο Εγχώρια ζήτηση Εξα-γωγές1)

Εισα-γωγές1)

Σταθμισμένες ως προς τις εισαγωγές2)

Σταθμισμένες ως προς τη χρήση2)

Σύνολο Ιδιωτική κατανά-

λωση

Δημόσια κατανά-

λωση

Ακαθάριστες επενδύσεις

πάγιου κεφαλαίου

Σύνολο Είδη διατρο-

φής

Προ-ϊόντα πλην ειδών

διατρο-φής

Σύνολο Είδη διατρο-

φής

Προϊόντα πλην ειδών διατροφής

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15% του συνόλου 100,0 45,4 54,6 100,0 50,4 49,62014 104,5 0,9 0,6 0,5 0,8 0,7 -0,7 -1,5 74,1 -3,4 2,0 -8,5 -0,4 4,6 -6,42015 105,9 1,3 0,4 0,2 0,6 0,7 0,4 -1,9 47,1 0,0 4,2 -4,5 2,9 7,0 -2,72016 106,8 0,8 0,4 0,3 0,6 0,8 -1,4 -2,4 39,9 -3,5 -3,9 -3,2 -7,3 -10,3 -2,92016 γ΄ τρ. 106,8 0,6 0,4 0,3 0,6 0,8 -1,5 -2,2 41,0 -0,5 -2,1 1,4 -5,8 -10,6 1,3

δ΄ τρ. 107,1 0,7 0,8 0,7 0,6 1,0 0,0 0,1 46,5 9,1 1,1 18,6 3,3 -6,7 18,52017 α΄ τρ. 107,3 0,7 1,4 1,5 1,0 1,3 2,7 4,6 50,8 18,3 5,9 33,2 13,0 0,1 32,4

β΄ τρ. 107,7 1,0 1,3 1,4 1,0 1,4 2,5 3,3 45,6 6,8 -2,7 18,2 6,7 -2,4 19,92017 Μάρτ. - - - - - - - - 48,7 14,6 2,7 28,5 10,5 -2,2 29,3

Απρ. - - - - - - - - 49,6 11,4 1,2 23,2 9,9 -0,5 24,8Μάϊος - - - - - - - - 46,0 7,0 -2,1 17,7 6,9 -1,8 19,7Ιούν. - - - - - - - - 41,7 2,3 -7,1 13,7 3,2 -4,8 15,1Ιούλ. - - - - - - - - 42,2 1,0 -6,0 8,9 2,0 -3,9 10,1Αύγ. - - - - - - - - 43,5 1,1 -8,7 12,1 1,2 -7,6 13,0



4.4 Έρευνες γνώμης σχετικά με τις τιμές(με εποχική διόρθωση)

4.5 Δείκτες κόστους εργασίας(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά)

Πηγές: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Χρηματοπιστωτικών Θεμάτων) και Markit.

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.1) Πειραματικά στοιχεία με βάση μη εναρμονισμένες πηγές (βλ. http://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_statistics/governance_and_quality_framework/html/experimental-data.en.html για περισσότερες λεπτομέρειες).

Έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Επιχειρήσεις και τους Καταναλωτές (διαφορές θετικών και αρνητικών απαντήσεων)

Έρευνες Υπευθύνων Προμηθειών (δείκτες διάχυσης)

Προσδοκίες για τις τιμές πώλησης (τους επόμενους 3 μήνες) Τάσεις τιμών κατανα-λωτή το προηγούμενο

12μηνο

Τιμές εισροών Τιμές που χρεώνονταιΜεταποίηση Λιανικό εμπόριο Υπηρεσίες Κατασκευές Μεταποίηση Υπηρεσίες Μεταποίηση Υπηρεσίες

1 2 3 4 5 6 7 8 91999-2013 4,7 - - -2,0 34,7 57,7 56,7 - 49,92014 -0,9 -1,5 0,9 -17,4 15,1 49,6 53,5 49,7 48,22015 -2,8 1,3 2,7 -13,2 -0,2 48,9 53,5 49,6 49,02016 -0,4 1,7 4,4 -7,3 0,2 49,8 53,9 49,3 49,62016 γ΄ τρ. -0,2 1,0 4,5 -6,6 0,6 51,4 54,0 49,6 49,8

δ΄ τρ. 4,6 3,1 4,9 -5,4 2,4 58,6 54,9 51,6 50,52017 α΄ τρ. 9,0 5,5 6,4 -3,7 12,9 67,8 56,7 55,0 51,4

β΄ τρ. 7,8 4,2 5,9 1,8 12,3 62,5 55,9 54,6 51,52017 Μάρτ. 9,6 5,1 6,1 -2,9 15,6 68,1 56,8 55,6 52,2

Απρ. 8,2 5,5 6,7 2,3 13,5 67,1 56,5 55,4 51,7Μάϊος 8,2 3,6 5,1 -0,5 11,8 62,0 55,9 54,1 51,7Ιούν. 7,1 3,4 5,8 3,6 11,7 58,4 55,3 54,3 50,9Ιούλ. 7,5 4,4 6,2 5,3 10,1 57,8 55,2 53,7 51,0Αύγ. 8,3 4,0 6,3 0,0 9,9 59,4 55,6 54,3 51,3

Σύνολο (ε.δ., δείκτης

2012=100)

Σύνολο Κατά συνιστώσα Για επιλεγμένες οικονομικές δραστηριότητες

Υπόμνηση: Δείκτης συμβατικών αποδοχών1)

Μισθοί και ημερομίσθια

Εργοδοτικές εισφορές

Επιχειρηματική οικονομία

Κυρίως μη επιχειρηματική

οικονομία1 2 3 4 5 6 7

% του συνόλου το 2012

100,0 100,0 74,6 25,4 69,3 30,7

2014 102,6 1,2 1,3 1,2 1,3 1,2 1,72015 104,2 1,6 1,9 0,4 1,6 1,6 1,52016 105,7 1,4 1,4 1,4 1,3 1,6 1,42016 γ΄ τρ. 102,5 1,4 1,5 1,1 1,2 1,8 1,5

δ΄ τρ. 112,1 1,4 1,6 1,4 1,5 1,4 1,4

2017 α΄ τρ. 100,4 1,5 1,4 1,5 1,3 1,7 1,6β΄ τρ. . . . . . . 1,4



4.6 Μοναδιαίο κόστος εργασίας, αμοιβή εισροών εργασίας και παραγωγικότητα εργασίας(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, τριμηνιαία στοιχεία: με εποχική διόρθωση, ετήσια στοιχεία: χωρίς εποχική διόρθωση)


Σύνολο (ε.δ.,

δείκτης 2010=

100)

Σύνολο Κατά οικονομική δραστηριότηταΓεωργία, δασοκο-

μία και αλιεία

Μεταποίηση, ενέργεια και επιχειρήσεις κοινής ωφέ-

λειας


Εμπόριο, μεταφο-

ρές, ξενο-δοχεία και εστιατόρια

Ενημέρωση και επικοι-

νωνία

Χρηματοπι-στωτικές και

ασφα-λιστικές

υπηρεσίες

Ακίνητα Επαγγελ-ματικές,



υπηρεσίες

Δημόσια διοίκηση, παιδεία,

υγεία και κοινωνική

εργασία

Τέχνες, ψυχαγωγία και λοιπές υπηρεσίες

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Μοναδιαίο κόστος εργασίας

2014 104,4 0,6 -1,2 -0,9 1,1 0,3 -1,1 2,4 1,7 1,1 1,6 1,52015 104,6 0,2 -3,3 -2,3 0,5 0,8 0,7 0,7 2,5 1,6 1,2 1,42016 105,5 0,8 1,6 0,0 -0,4 0,7 0,3 1,3 4,0 1,2 1,4 2,02016 β΄ τρ. 105,3 0,7 1,0 -0,1 -0,8 1,4 0,8 1,2 3,6 0,2 1,2 1,4

γ΄ τρ. 105,6 0,8 1,9 0,4 -0,6 1,0 -0,6 1,5 4,2 0,4 1,4 1,8δ΄ τρ. 105,9 0,9 3,7 -0,3 0,1 0,9 -0,2 2,3 4,7 0,6 1,3 1,7

2017 α΄ τρ. 106,2 1,0 0,9 0,7 0,3 0,6 -0,6 2,1 3,7 1,5 1,5 1,8Μισθολογική δαπάνη ανά μισθωτό

2014 106,6 1,4 0,2 2,1 1,9 1,2 2,3 1,8 1,9 1,7 1,1 1,22015 107,9 1,2 0,8 1,6 0,7 1,3 2,4 1,0 1,2 1,5 1,2 0,92016 109,3 1,2 0,8 1,1 1,2 1,2 1,1 1,1 3,3 1,3 1,4 2,12016 β΄ τρ. 109,0 1,0 1,1 0,9 0,9 1,5 1,0 1,0 3,5 0,7 1,1 1,5

γ΄ τρ. 109,5 1,2 0,6 1,2 1,6 1,3 0,7 1,4 3,1 0,4 1,4 2,2δ΄ τρ. 110,0 1,4 0,7 1,5 1,4 1,7 0,9 1,2 3,8 0,7 1,6 2,3

2017 α΄ τρ. 110,5 1,5 0,3 1,7 1,7 1,5 1,2 1,2 3,3 2,0 1,5 1,8Παραγωγικότητα εργασίας ανά απασχολούμενο

2014 102,1 0,8 1,4 3,0 0,8 1,0 3,4 -0,6 0,1 0,5 -0,4 -0,42015 103,2 1,0 4,3 4,0 0,2 0,5 1,7 0,3 -1,3 -0,1 0,0 -0,42016 103,6 0,4 -0,8 1,1 1,6 0,5 0,7 -0,2 -0,7 0,0 0,0 0,12016 β΄ τρ. 103,5 0,3 0,1 1,0 1,8 0,1 0,3 -0,2 -0,1 0,5 -0,1 0,1

γ΄ τρ. 103,7 0,4 -1,3 0,8 2,2 0,3 1,3 -0,1 -1,0 0,0 0,1 0,4δ΄ τρ. 103,9 0,6 -2,9 1,8 1,2 0,7 1,1 -1,1 -0,8 0,1 0,3 0,6

2017 α΄ τρ. 104,1 0,5 -0,6 0,9 1,3 0,9 1,9 -0,9 -0,4 0,4 0,0 0,1Μισθολογική δαπάνη ανά ώρα εργασίας

2014 108,5 1,3 1,1 1,6 1,4 1,4 2,2 1,8 1,7 1,2 0,8 1,22015 109,7 1,1 0,9 1,1 0,1 1,3 1,2 0,9 0,8 1,2 1,2 0,92016 111,7 1,9 0,0 1,4 2,1 1,6 2,3 2,9 3,7 1,7 2,4 3,02016 β΄ τρ. 111,1 1,6 -0,1 1,0 1,7 1,8 2,1 2,6 3,5 1,1 2,2 2,7

γ΄ τρ. 111,8 2,0 0,4 1,8 2,7 1,6 2,3 3,5 4,4 1,3 2,4 3,5δ΄ τρ. 112,6 2,1 1,0 1,7 2,5 2,1 2,4 3,1 4,3 1,1 2,5 3,3

2017 α΄ τρ. 113,0 2,0 0,7 1,8 2,9 1,9 1,7 2,0 3,9 2,1 2,4 2,4Ωριαία παραγωγικότητα της εργασίας

2014 104,2 0,8 1,9 2,6 0,4 1,3 3,4 -0,5 0,4 0,4 -0,7 -0,12015 105,2 0,9 3,4 3,5 -0,6 0,8 0,7 0,0 -1,7 -0,1 0,0 -0,52016 106,2 1,0 -0,9 1,5 2,2 0,8 1,9 1,2 -0,5 0,3 1,1 0,42016 β΄ τρ. 105,6 0,7 -0,6 1,1 2,1 0,3 1,1 0,8 -0,6 0,4 1,0 0,4

γ΄ τρ. 106,2 1,2 -1,0 1,4 2,9 0,6 2,9 1,7 -0,3 0,8 1,2 1,0δ΄ τρ. 106,6 1,2 -2,0 2,0 2,5 1,1 2,4 0,6 -0,5 0,6 1,4 0,9

2017 α΄ τρ. 106,8 1,0 0,7 1,0 2,1 1,3 2,4 -0,2 -0,5 0,8 0,8 0,1


5. Χρήμα και πίστη

5.1 Νομισματικά μεγέθη1)

(δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής, ε.δ., υπόλοιπα και ρυθμοί μεταβολής στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.

M3M2 M3-M2

M1 M2-M1Νόμισμα

σε κυκλο-φορία

Καταθέ-σεις διάρ-κειας μιας

ημέρας

Καταθέσεις με συμ-

φωνημένη διάρκεια έως

2 έτη

Καταθέσεις υπό προειδο-

ποίηση έως 3 μηνών

Συμ-φωνίες

επαναγο-ράς

Μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς

χρήματος

Χρεόγρα-φα διάρ-

κειας έως 2 ετών

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Υπόλοιπα

2014 969,5 4 970,5 5 939,9 1 581,7 2 147,6 3 729,4 9 669,3 121,5 430,3 109,2 661,0 10 330,32015 1 036,5 5 566,3 6 602,8 1 439,2 2 159,8 3 599,1 10 201,8 74,6 485,5 75,4 635,5 10 837,32016 1 073,1 6 117,1 7 190,2 1 320,3 2 175,8 3 496,1 10 686,3 70,4 523,7 95,8 689,9 11 376,22016 γ΄ τρ. 1 066,6 5 946,7 7 013,3 1 393,3 2 172,6 3 565,8 10 579,2 80,5 504,0 92,3 676,8 11 255,9

δ΄ τρ. 1 073,1 6 117,1 7 190,2 1 320,3 2 175,8 3 496,1 10 686,3 70,4 523,7 95,8 689,9 11 376,22017 α΄ τρ. 1 088,6 6 303,7 7 392,2 1 306,0 2 180,0 3 486,0 10 878,2 73,5 533,5 102,4 709,5 11 587,7

β΄ τρ. 1 095,0 6 435,6 7 530,5 1 259,1 2 195,1 3 454,2 10 984,8 68,3 515,1 80,5 663,9 11 648,72017 Φεβρ. 1 086,1 6 208,5 7 294,6 1 325,0 2 178,0 3 503,0 10 797,6 66,7 514,0 96,6 677,4 11 475,0

Μάρτ. 1 088,6 6 303,7 7 392,2 1 306,0 2 180,0 3 486,0 10 878,2 73,5 533,5 102,4 709,5 11 587,7Απρ. 1 092,3 6 345,9 7 438,2 1 279,4 2 183,0 3 462,4 10 900,6 72,3 518,6 81,0 671,9 11 572,5Μάϊος 1 092,4 6 379,6 7 472,0 1 263,9 2 190,4 3 454,4 10 926,4 72,5 518,4 81,8 672,8 11 599,2Ιούν. 1 095,0 6 435,6 7 530,5 1 259,1 2 195,1 3 454,2 10 984,8 68,3 515,1 80,5 663,9 11 648,7Ιούλ.(π) 1 093,9 6 459,6 7 553,5 1 244,7 2 200,8 3 445,6 10 999,1 66,7 512,7 75,7 655,1 11 654,1

Συναλλαγές2014 59,0 374,9 433,9 -91,8 3,7 -88,1 345,8 3,6 11,9 13,0 28,5 374,32015 65,9 562,6 628,5 -135,4 12,3 -123,0 505,5 -48,0 49,8 -26,6 -24,8 480,72016 36,7 544,5 581,3 -109,2 15,9 -93,3 488,0 -4,3 38,1 16,4 50,2 538,22016 γ΄ τρ. 12,0 127,9 139,9 -15,7 2,3 -13,5 126,5 -3,7 13,1 -3,2 6,3 132,7

δ΄ τρ. 6,5 156,1 162,6 -66,7 3,2 -63,5 99,1 -10,4 19,7 4,2 13,5 112,62017 α΄ τρ. 15,5 189,1 204,5 -11,7 4,1 -7,6 197,0 3,1 9,9 6,0 19,1 216,0

β΄ τρ. 6,4 151,4 157,9 -37,2 14,7 -22,5 135,4 -4,7 -18,1 -20,1 -43,0 92,42017 Φεβρ. 4,3 50,0 54,3 -5,3 -0,2 -5,4 48,9 -8,5 -5,4 2,0 -11,9 37,0

Μάρτ. 2,4 97,4 99,8 -18,2 2,0 -16,2 83,6 6,9 19,5 6,1 32,4 116,1Απρ. 3,7 46,8 50,5 -25,1 3,1 -22,0 28,5 -1,1 -14,9 -21,5 -37,5 -9,0Μάϊος 0,1 44,9 45,0 -8,5 6,9 -1,5 43,5 0,5 -0,1 0,0 0,4 43,9Ιούν. 2,6 59,8 62,4 -3,7 4,7 1,1 63,4 -4,1 -3,2 1,3 -5,9 57,5Ιούλ.(π) -1,1 30,2 29,1 -12,3 2,5 -9,8 19,3 -1,4 -2,4 -3,0 -6,8 12,5

Ρυθμοί μεταβολής 2014 6,5 8,4 8,0 -5,4 0,2 -2,3 3,7 2,9 2,9 19,2 4,6 3,82015 6,8 11,3 10,5 -8,6 0,6 -3,3 5,2 -39,1 11,4 -25,0 -3,7 4,62016 3,5 9,8 8,8 -7,6 0,7 -2,6 4,8 -5,8 7,8 21,6 7,9 5,02016 γ΄ τρ. 3,7 9,3 8,4 -3,3 0,5 -1,0 5,0 -12,8 7,7 13,7 5,4 5,1

δ΄ τρ. 3,5 9,8 8,8 -7,6 0,7 -2,6 4,8 -5,8 7,8 21,6 7,9 5,02017 α΄ τρ. 3,7 10,1 9,1 -7,5 0,8 -2,5 5,1 -14,4 12,9 4,2 8,0 5,3

β΄ τρ. 3,8 10,7 9,7 -9,4 1,1 -3,0 5,3 -18,6 5,0 -13,9 -0,6 5,02017 Φεβρ. 3,9 9,2 8,4 -6,3 0,7 -2,1 4,7 -24,4 7,2 7,0 2,9 4,6

Μάρτ. 3,7 10,1 9,1 -7,5 0,8 -2,5 5,1 -14,4 12,9 4,2 8,0 5,3Απρ. 4,2 10,2 9,3 -8,7 0,9 -2,9 5,1 -17,8 7,9 -16,0 1,1 4,8Μάϊος 3,9 10,3 9,3 -8,7 1,0 -2,8 5,1 -17,0 7,1 -9,4 1,6 4,9Ιούν. 3,8 10,7 9,7 -9,4 1,1 -3,0 5,3 -18,6 5,0 -13,9 -0,6 5,0Ιούλ.(π) 3,4 10,1 9,1 -10,0 1,2 -3,2 4,9 -18,5 3,6 -21,5 -2,8 4,5



5.2 Καταθέσεις που περιλαμβάνονται στο Μ31)

(δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθμοί αύξησης, με εποχική διόρθωση, υπόλοιπα και ρυθμοί μεταβολής στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Σύμφωνα με το ESA 2010, τον Δεκέμβριο του 2014 οι εταιρίες συμμετοχών των μη χρηματοπιστωτικών ομίλων αναταξινομήθηκαν από τον τομέα των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων. Οι οντότητες αυτές περιλαμβάνονται στα στατιστικά στοιχεία των ισολογισμών των ΝΧΙ μαζί με τις χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις πλην των ΝΧΙ και τις ασφαλιστικές εταιρίες και τα ταμεία συντάξεων (ΑΕΤΣ).3) Περιλαμβάνονται μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που εξυπηρετούν νοικοκυριά.4) Αφορά τον τομέα της γενικής κυβέρνησης πλην της κεντρικής κυβέρνησης.

Μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις2) Νοικοκυριά3) Χρηματο-πιστωτικές

επιχειρήσεις πλην των

ΝΧΙ και των ΑΕΤΣ2)

Ασφαλιστι-κές εταιρίες

και ταμεία συντάξεων

Λοιπή γενική

κυβέρνη-ση4)

Σύνολο Μίας ημέρας

Με συμφω-νημένη

διάρκεια έως 2 έτη

Υπό προ-ειδοποίη-ση έως 3

μηνών

Συμ-φωνίες επανα-γοράς

Σύνολο Μίας ημέρας

Με συμφω-νημένη

διάρκεια έως 2 έτη

Υπό προ-ειδοποίη-ση έως 3

μηνών

Συμ-φωνίες επανα-γοράς

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13Υπόλοιπα

2014 1 863,4 1 366,3 365,1 112,6 19,4 5 555,6 2 749,5 812,1 1 991,1 2,8 847,2 222,2 332,92015 1 950,8 1 503,1 321,8 117,5 8,4 5 748,9 3 059,7 695,1 1 991,7 2,4 949,7 225,8 364,72016 2 077,2 1 656,4 293,9 118,3 8,6 6 049,8 3 399,6 643,6 2 004,8 1,7 979,5 196,6 380,62016 γ΄ τρ. 2 069,0 1 622,9 317,7 119,3 9,1 5 977,7 3 301,8 672,0 2 001,3 2,6 953,9 206,2 386,3

δ΄ τρ. 2 077,2 1 656,4 293,9 118,3 8,6 6 049,8 3 399,6 643,6 2 004,8 1,7 979,5 196,6 380,62017 α΄ τρ. 2 170,9 1 743,5 303,6 117,4 6,4 6 139,8 3 503,3 620,0 2 013,7 2,7 972,5 190,9 389,1

β΄ τρ. 2 196,1 1 775,3 295,4 118,9 6,5 6 188,7 3 560,9 599,1 2 026,4 2,3 975,1 198,0 400,22017 Φεβρ. 2 142,7 1 717,1 301,5 117,3 6,8 6 111,5 3 469,4 627,2 2 012,0 2,8 937,2 195,5 391,2

Μάρτ. 2 170,9 1 743,5 303,6 117,4 6,4 6 139,8 3 503,3 620,0 2 013,7 2,7 972,5 190,9 389,1Απρ. 2 164,8 1 746,1 294,8 117,1 6,8 6 156,5 3 524,2 611,5 2 017,6 3,2 962,0 199,7 397,6Μάϊος 2 172,7 1 753,3 294,5 118,8 6,2 6 173,6 3 542,3 605,5 2 023,2 2,7 966,6 195,8 397,7Ιούν. 2 196,1 1 775,3 295,4 118,9 6,5 6 188,7 3 560,9 599,1 2 026,4 2,3 975,1 198,0 400,2Ιούλ.(π) 2 177,8 1 761,9 290,6 119,1 6,2 6 200,4 3 573,4 593,1 2 031,8 2,0 992,3 193,7 407,6

Συναλλαγές2014 68,7 91,1 -26,7 1,5 2,8 140,7 208,8 -65,0 -1,4 -1,7 52,7 7,3 21,02015 83,9 123,7 -33,5 4,9 -11,2 193,6 303,0 -109,9 0,9 -0,4 84,0 -0,1 30,32016 128,7 152,9 -24,7 0,2 0,2 300,8 334,9 -46,8 13,4 -0,8 28,6 -28,2 17,12016 γ΄ τρ. 35,2 29,9 3,9 0,7 0,7 73,8 87,7 -16,6 3,2 -0,5 -0,2 -4,2 6,2

δ΄ τρ. 4,2 28,2 -22,3 -1,2 -0,5 70,6 92,6 -24,5 3,4 -0,9 21,2 -8,9 -4,92017 α΄ τρ. 96,5 88,5 11,1 -1,0 -2,2 90,1 104,1 -23,9 8,8 1,1 -5,4 -5,2 8,6

β΄ τρ. 34,9 37,8 -5,1 1,9 0,2 52,1 60,8 -20,0 11,8 -0,5 19,1 7,5 10,82017 Φεβρ. 19,9 17,8 2,3 0,0 -0,2 22,7 30,3 -9,3 1,5 0,1 -6,2 0,9 -1,2

Μάρτ. 30,0 27,6 2,7 0,0 -0,4 28,8 34,2 -7,1 1,7 -0,1 36,3 -4,4 -2,5Απρ. -2,6 4,4 -7,2 -0,3 0,5 17,9 21,8 -8,3 4,0 0,5 -8,8 9,0 8,2Μάϊος 11,9 10,2 0,6 1,7 -0,6 18,4 19,6 -5,6 5,0 -0,6 17,1 -3,7 0,1Ιούν. 25,5 23,2 1,5 0,5 0,4 15,7 19,5 -6,2 2,8 -0,4 10,8 2,2 2,5Ιούλ.(π) -14,7 -10,7 -4,0 0,2 -0,3 9,5 13,1 -5,7 2,4 -0,2 20,7 -4,0 7,5

Ρυθμοί μεταβολής2014 4,0 7,6 -6,6 1,3 15,9 2,6 8,2 -7,4 -0,1 -37,8 6,6 3,9 7,02015 4,5 9,0 -9,4 4,4 -57,4 3,5 11,0 -13,6 0,0 -15,1 9,7 0,0 9,12016 6,6 10,2 -7,7 0,2 2,2 5,2 10,9 -6,8 0,7 -31,2 3,0 -12,5 4,72016 γ΄ τρ. 7,5 9,9 -1,3 1,8 -8,5 5,1 10,6 -4,9 0,4 -18,2 0,9 -5,7 7,7

δ΄ τρ. 6,6 10,2 -7,7 0,2 2,2 5,2 10,9 -6,8 0,7 -31,2 3,0 -12,5 4,72017 α΄ τρ. 8,1 11,8 -5,0 -0,3 -32,6 5,3 11,5 -10,1 1,0 2,1 1,6 -12,3 3,6

β΄ τρ. 8,4 11,6 -3,9 0,3 -21,3 4,9 10,7 -12,4 1,4 -25,5 3,6 -5,1 5,42017 Φεβρ. 7,5 10,9 -4,8 -0,4 -26,7 5,4 11,5 -9,0 0,9 -4,8 -2,2 -14,8 5,1

Μάρτ. 8,1 11,8 -5,0 -0,3 -32,6 5,3 11,5 -10,1 1,0 2,1 1,6 -12,3 3,6Απρ. 7,0 10,6 -6,9 -0,5 -20,0 5,2 11,4 -11,1 1,2 -9,9 1,3 -6,6 5,4Μάϊος 7,5 10,8 -5,7 0,5 -22,4 5,1 11,2 -11,7 1,3 -24,0 2,8 -8,0 4,9Ιούν. 8,4 11,6 -3,9 0,3 -21,3 4,9 10,7 -12,4 1,4 -25,5 3,6 -5,1 5,4Ιούλ.(π) 6,8 9,7 -5,2 1,0 -25,1 4,5 10,1 -12,6 1,4 -30,3 5,9 -8,8 5,8



5.3 Χρηματοδότηση προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ1)

(δισεκ. ευρώ και ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής, με εποχική διόρθωση, υπόλοιπα και ρυθμοί μεταβολής στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές στη διάρκεια της περιόδου)

Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Με διόρθωση ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων (που συνεπάγονται διαγραφή τους από τη συγκεντρωτική λογιστική κατάσταση των ΝΧΙ) και ως προς τις θέσεις που προκύπτουν από τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling) που παρέχουν τα ΝΧΙ. 3) Σύμφωνα με το ESA 2010, τον Δεκέμβριο του 2014 οι εταιρίες συμμετοχών των μη χρηματοπιστωτικών ομίλων αναταξινομήθηκαν από τον τομέα των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων. Οι οντότητες αυτές περιλαμβάνονται στα στατιστικά στοιχεία των ισολογισμών των ΝΧΙ μαζί με τις χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις πλην των ΝΧΙ και τις ασφαλιστικές εταιρίες και τα ταμεία συντάξεων (ΑΕΤΣ). 4) Περιλαμβάνονται μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που εξυπηρετούν νοικοκυριά.

Χρηματοδότηση προς τη γενική κυβέρνηση

Χρηματοδότηση προς άλλους κατοίκους της ζώνης του ευρώ

Σύνολο Δάνεια Χρεόγρα-φα

Σύνολο Δάνεια Χρεόγρα-φα

Μετοχικοί τίτλοι και

μερίδια αμοι-βαίων κεφα-λαίων εκτός

αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς

χρήματος

Σύνολο Προς μη χρηματο-

πιστωτικές επιχειρή-

σεις3)

Προς νοικο-κυριά4)

Προς χρημα-τοπιστωτικές επιχειρήσεις

πλην των ΝΧΙ και των ΑΕΤΣ3)

Προς ασφαλι-στικές εταιρί-ες και ταμεία

συντάξεων

Διορ-θωμένο

μέγεθος2)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Υπόλοιπα

2014 3 615,6 1 135,0 2 478,5 12 506,8 10 454,5 10 725,2 4 317,2 5 200,2 808,1 129,0 1 280,0 772,42015 3 904,2 1 112,3 2 789,5 12 599,4 10 512,0 10 805,8 4 291,4 5 306,9 790,1 123,5 1 305,1 782,32016 4 397,8 1 081,9 3 302,7 12 838,1 10 671,8 10 978,5 4 313,5 5 407,7 838,2 112,5 1 382,1 784,22016 γ΄ τρ. 4 272,2 1 105,2 3 153,7 12 768,5 10 623,5 10 926,2 4 303,6 5 378,2 832,6 109,1 1 364,5 780,5

δ΄ τρ. 4 397,8 1 081,9 3 302,7 12 838,1 10 671,8 10 978,5 4 313,5 5 407,7 838,2 112,5 1 382,1 784,22017 α΄ τρ. 4 439,1 1 070,3 3 354,7 12 971,0 10 755,0 11 046,5 4 334,2 5 456,5 851,5 112,9 1 423,8 792,2

β΄ τρ. 4 457,9 1 065,2 3 378,5 12 967,2 10 725,8 11 041,7 4 300,9 5 486,2 826,2 112,5 1 439,9 801,62017 Φεβρ. 4 400,1 1 073,1 3 313,2 12 908,2 10 717,7 11 013,6 4 334,6 5 441,6 830,0 111,6 1 397,5 793,0

Μάρτ. 4 439,1 1 070,3 3 354,7 12 971,0 10 755,0 11 046,5 4 334,2 5 456,5 851,5 112,9 1 423,8 792,2Απρ. 4 465,9 1 072,2 3 379,5 12 953,3 10 741,3 11 044,1 4 337,2 5 465,7 823,9 114,4 1 423,4 788,7Μάϊος 4 477,8 1 066,3 3 397,1 12 975,4 10 746,2 11 058,1 4 341,5 5 473,0 820,6 111,0 1 439,9 789,4Ιούν. 4 457,9 1 065,2 3 378,5 12 967,2 10 725,8 11 041,7 4 300,9 5 486,2 826,2 112,5 1 439,9 801,6Ιούλ.(π) 4 492,3 1 058,3 3 419,6 12 988,5 10 735,2 11 070,9 4 304,7 5 484,6 831,6 114,4 1 456,7 796,6

Συναλλαγές2014 73,8 16,4 57,4 -99,9 -47,1 -32,6 -60,6 -14,9 16,7 11,7 -89,8 37,02015 296,1 -21,1 316,9 84,9 58,2 76,2 -13,7 98,1 -20,5 -5,7 25,1 1,52016 489,5 -34,8 524,2 316,8 234,4 258,3 81,2 120,2 44,1 -11,1 78,1 4,32016 γ΄ τρ. 78,1 -7,3 85,2 113,1 70,3 72,5 4,0 33,7 27,5 5,2 20,7 22,1

δ΄ τρ. 161,4 -20,2 181,7 79,6 62,6 69,2 22,1 36,1 1,1 3,3 15,3 1,62017 α΄ τρ. 77,9 -10,9 88,3 149,0 98,9 87,5 29,6 51,2 17,6 0,5 40,6 9,5

β΄ τρ. 21,6 -3,2 24,7 55,5 18,8 42,0 -2,3 39,0 -17,6 -0,3 20,8 16,02017 Φεβρ. 8,0 -13,0 20,9 24,5 20,0 15,3 3,8 20,1 -0,9 -3,0 0,2 4,4

Μάρτ. 47,6 -3,2 50,8 73,1 48,4 45,8 7,1 17,1 22,8 1,3 25,3 -0,6Απρ. 24,2 1,8 22,3 -7,9 -4,7 6,6 7,1 12,0 -25,4 1,6 -0,4 -2,7Μάϊος 13,7 -3,4 17,0 31,1 14,3 22,9 9,0 9,1 -0,5 -3,3 16,9 0,0Ιούν. -16,3 -1,6 -14,5 32,3 9,2 12,5 -18,3 17,9 8,2 1,5 4,3 18,7Ιούλ.(π) 34,5 -6,4 40,8 34,6 22,6 44,7 11,8 0,3 8,5 2,0 17,4 -5,5

Ρυθμοί μεταβολής 2014 2,1 1,5 2,4 -0,8 -0,4 -0,3 -1,4 -0,3 1,8 11,9 -6,6 4,62015 8,2 -1,9 12,8 0,7 0,6 0,7 -0,3 1,9 -2,5 -4,4 2,0 0,22016 12,5 -3,1 18,8 2,5 2,2 2,4 1,9 2,3 5,6 -9,0 6,0 0,62016 γ΄ τρ. 10,8 -2,5 16,3 2,0 1,9 2,1 1,4 2,1 5,4 -10,7 3,5 0,8

δ΄ τρ. 12,5 -3,1 18,8 2,5 2,2 2,4 1,9 2,3 5,6 -9,0 6,0 0,62017 α΄ τρ. 10,9 -4,2 16,8 3,1 2,4 2,7 1,8 2,5 4,9 3,6 8,2 4,6

β΄ τρ. 8,1 -3,7 12,5 3,1 2,4 2,5 1,2 3,0 3,6 8,3 7,2 6,52017 Φεβρ. 10,7 -3,9 16,3 2,6 2,0 2,3 1,5 2,4 4,2 -11,5 6,3 3,7

Μάρτ. 10,9 -4,2 16,8 3,1 2,4 2,7 1,8 2,5 4,9 3,6 8,2 4,6Απρ. 10,3 -4,4 15,9 2,9 2,2 2,6 1,7 2,6 2,5 1,5 7,6 4,5Μάϊος 9,5 -4,8 14,9 2,9 2,2 2,7 1,6 2,8 2,1 0,2 8,1 3,9Ιούν. 8,1 -3,7 12,5 3,1 2,4 2,5 1,2 3,0 3,6 8,3 7,2 6,5Ιούλ.(π) 7,7 -4,0 11,9 3,0 2,2 2,6 1,2 2,9 3,3 3,8 7,4 5,5



5.4 Δάνεια από ΝΧΙ προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά της ζώνης του ευρώ1)


Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Σύμφωνα με το ESA 2010, τον Δεκέμβριο του 2014 οι εταιρίες συμμετοχών των μη χρηματοπιστωτικών ομίλων αναταξινομήθηκαν από τον τομέα των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων. Οι οντότητες αυτές περιλαμβάνονται στα στατιστικά στοιχεία των ισολογισμών των ΝΧΙ μαζί με τις χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις πλην των ΝΧΙ και τις ασφαλιστικές εταιρίες και τα ταμεία συντάξεων (ΑΕΤΣ). 3) Περιλαμβάνονται μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που εξυπηρετούν νοικοκυριά.4) Με διόρθωση ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων (που συνεπάγονται διαγραφή τους από τη συγκεντρωτική λογιστική κατάσταση των ΝΧΙ) και ως προς τις θέσεις που προκύπτουν από τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling) που παρέχουν τα ΝΧΙ.

Μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις2) Νοικοκυριά3)

Σύνολο Έως 1 έτος

Άνω του 1 και έως 5

έτη


Σύνολο Καταναλω-τικά δάνεια

Δάνεια για αγορά κατοι-

κίας

Λοιπά δάνειαΔιορθωμένο

μέγεθος4)Διορθωμένο

μέγεθος4)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Υπόλοιπα

2014 4 317,2 4 270,2 1 112,3 724,9 2 480,0 5 200,2 5 545,5 562,9 3 860,9 776,42015 4 291,4 4 273,3 1 041,1 762,2 2 488,2 5 306,9 5 640,0 595,2 3 948,4 763,32016 4 313,5 4 312,8 998,3 798,3 2 516,8 5 407,7 5 724,3 615,0 4 044,9 747,72016 γ΄ τρ. 4 303,6 4 295,8 1 011,5 789,1 2 503,1 5 378,2 5 700,0 607,3 4 018,2 752,6

δ΄ τρ. 4 313,5 4 312,8 998,3 798,3 2 516,8 5 407,7 5 724,3 615,0 4 044,9 747,72017 α΄ τρ. 4 334,2 4 332,9 1 004,3 803,0 2 526,9 5 456,5 5 768,2 626,5 4 085,6 744,4

β΄ τρ. 4 300,9 4 313,5 988,8 797,4 2 514,7 5 486,2 5 798,4 634,8 4 114,0 737,32017 Φεβρ. 4 334,6 4 327,5 1 011,4 798,9 2 524,3 5 441,6 5 754,9 622,7 4 072,4 746,5

Μάρτ. 4 334,2 4 332,9 1 004,3 803,0 2 526,9 5 456,5 5 768,2 626,5 4 085,6 744,4Απρ. 4 337,2 4 339,5 998,2 805,3 2 533,7 5 465,7 5 776,2 628,5 4 096,4 740,8Μάϊος 4 341,5 4 344,3 1 001,2 804,7 2 535,6 5 473,0 5 792,3 635,2 4 096,7 741,1Ιούν. 4 300,9 4 313,5 988,8 797,4 2 514,7 5 486,2 5 798,4 634,8 4 114,0 737,3Ιούλ.(π) 4 304,7 4 327,7 985,2 801,7 2 517,8 5 484,6 5 808,5 639,0 4 111,9 733,7

Συναλλαγές2014 -60,6 -67,1 -14,1 2,6 -49,0 -14,9 5,6 -3,0 -3,2 -8,72015 -13,7 22,9 -64,2 32,0 18,5 98,1 76,4 21,8 80,0 -3,62016 81,2 98,7 -18,1 44,3 55,0 120,2 113,8 23,4 106,0 -9,22016 γ΄ τρ. 4,0 12,3 -23,7 13,5 14,2 33,7 27,9 5,0 32,5 -3,8

δ΄ τρ. 22,1 32,5 -9,5 9,0 22,5 36,1 31,4 9,2 31,5 -4,52017 α΄ τρ. 29,6 32,3 9,3 6,8 13,5 51,2 46,2 11,3 40,1 -0,1

β΄ τρ. -2,3 9,7 -2,1 0,6 -0,8 39,0 40,5 10,2 29,0 -0,32017 Φεβρ. 3,8 5,3 -2,7 -1,1 7,6 20,1 12,5 2,1 18,6 -0,7

Μάρτ. 7,1 14,6 -4,6 5,9 5,8 17,1 14,9 4,3 13,9 -1,1Απρ. 7,1 9,9 -4,0 3,6 7,5 12,0 11,4 2,3 10,8 -1,1Μάϊος 9,0 8,6 6,7 1,0 1,3 9,1 18,0 7,1 1,1 0,9Ιούν. -18,3 -8,9 -4,8 -3,9 -9,6 17,9 11,1 0,8 17,1 -0,1Ιούλ.(π) 11,8 23,6 -0,3 5,9 6,1 0,3 12,6 4,6 -1,9 -2,4

Ρυθμοί μεταβολής 2014 -1,4 -1,5 -1,3 0,4 -1,9 -0,3 0,1 -0,5 -0,1 -1,12015 -0,3 0,5 -5,8 4,4 0,7 1,9 1,4 3,8 2,1 -0,52016 1,9 2,3 -1,8 5,8 2,2 2,3 2,0 3,9 2,7 -1,22016 γ΄ τρ. 1,4 2,0 -3,0 6,5 1,8 2,1 1,8 3,3 2,4 -0,9

δ΄ τρ. 1,9 2,3 -1,8 5,8 2,2 2,3 2,0 3,9 2,7 -1,22017 α΄ τρ. 1,8 2,4 -2,7 5,0 2,6 2,5 2,4 4,5 3,0 -1,2

β΄ τρ. 1,2 2,0 -2,5 3,8 2,0 3,0 2,6 5,9 3,3 -1,22017 Φεβρ. 1,5 2,0 -2,2 3,9 2,3 2,4 2,3 4,2 2,8 -1,0

Μάρτ. 1,8 2,4 -2,7 5,0 2,6 2,5 2,4 4,5 3,0 -1,2Απρ. 1,7 2,5 -3,0 5,0 2,6 2,6 2,5 4,6 3,0 -1,1Μάϊος 1,6 2,5 -2,5 5,0 2,4 2,8 2,6 6,3 2,9 -1,0Ιούν. 1,2 2,0 -2,5 3,8 2,0 3,0 2,6 5,9 3,3 -1,2Ιούλ.(π) 1,2 2,4 -2,0 3,7 1,8 2,9 2,6 6,6 3,1 -1,3



5.5 Παράγοντες μεταβολής του Μ3 πλην των πιστώσεων προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ1)


Πηγή: ΕΚΤ.1) Τα στοιχεία αφορούν την εκάστοτε σύνθεση της ζώνης του ευρώ.2) Περιλαμβάνονται καταθέσεις της κεντρικής κυβέρνησης σε ΝΧΙ και τίτλοι που έχουν εκδοθεί από τον τομέα των ΝΧΙ και διακρατούνται από την κεντρική κυβέρνηση.3) Χωρίς εποχική διόρθωση.

Υποχρεώσεις των ΝΧΙ Απαιτήσεις των ΝΧΙ Τοποθε-

τήσεις κεντρικής κυβέρνη-

σης2)

Πιο μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις έναντι άλλων κατοίκων της ζώνης του ευρώ

Καθαρές απαιτήσεις έναντι του

εξωτερικού

Λοιπές

Σύνολο Καταθέσεις με συμφωνη-μένη διάρκεια άνω των δύο

ετών

Καταθέσεις υπό προειδο-

ποίηση άνω των 3 μηνών

Χρεόγραφα με συμ-

φωνημένη διάρκεια

άνω των 2 ετών

Κεφάλαιο και αποθε-

ματικά

Σύνολο

Συμφωνίες επαναγοράς

με την κεντρική κυβέρνηση3)

Συμφωνίες επαναπώ-

λησης με κεντρικούς

αντισυμβαλλό-μενους3)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Υπόλοιπα

2014 269,4 7 131,5 2 186,6 92,2 2 391,5 2 461,1 1 389,0 219,7 184,5 139,72015 284,8 6 996,9 2 119,7 79,8 2 254,0 2 543,5 1 353,7 261,7 205,9 135,62016 318,8 6 921,4 2 054,4 70,6 2 144,3 2 652,0 1 142,6 237,9 205,9 121,62016 γ΄ τρ. 310,1 6 966,7 2 068,5 72,4 2 130,8 2 695,0 1 210,7 281,3 209,2 129,1

δ΄ τρ. 318,8 6 921,4 2 054,4 70,6 2 144,3 2 652,0 1 142,6 237,9 205,9 121,62017 α΄ τρ. 304,1 6 880,5 2 033,2 69,2 2 100,3 2 677,8 1 110,1 252,1 182,2 111,8

β΄ τρ. 296,6 6 772,2 2 003,4 67,0 2 066,1 2 635,7 1 031,1 261,2 154,2 109,72017 Φεβρ. 295,7 6 920,3 2 028,4 69,6 2 125,3 2 697,0 1 126,4 256,4 171,3 104,4

Μάρτ. 304,1 6 880,5 2 033,2 69,2 2 100,3 2 677,8 1 110,1 252,1 182,2 111,8Απρ. 335,9 6 848,5 2 023,4 69,3 2 082,5 2 673,3 1 095,2 242,4 175,4 103,7Μάϊος 310,5 6 832,0 2 015,7 67,0 2 080,9 2 668,4 1 044,0 244,5 162,4 104,3Ιούν. 296,6 6 772,2 2 003,4 67,0 2 066,1 2 635,7 1 031,1 261,2 154,2 109,7Ιούλ.(π) 322,4 6 724,8 1 989,9 63,5 2 058,1 2 613,3 1 058,6 161,8 128,1 76,4

Συναλλαγές2014 -4,0 -171,0 -120,8 2,0 -160,1 107,9 238,7 -13,2 0,7 17,82015 9,2 -213,6 -106,2 -13,5 -216,1 122,2 -85,3 -19,3 21,4 -4,02016 31,0 -107,8 -73,3 -9,1 -111,0 85,5 -273,7 -71,2 12,8 -12,02016 γ΄ τρ. -9,2 -45,0 -25,8 -2,0 -41,7 24,6 -97,7 -15,0 -19,2 -13,7

δ΄ τρ. 6,6 -12,5 -21,6 -2,6 -11,9 23,6 -41,9 -92,4 -0,2 -7,52017 α΄ τρ. -16,2 -14,8 -15,0 -1,4 -31,4 33,1 -32,8 -9,1 -22,6 -9,1

β΄ τρ. -7,6 -11,1 -22,3 -2,1 3,4 9,9 -20,7 17,3 -28,0 -2,12017 Φεβρ. -8,2 13,5 -10,9 -0,2 -5,6 30,2 -34,0 43,8 -5,1 -2,0

Μάρτ. 8,4 -7,1 5,8 -0,4 -20,9 8,4 -5,2 1,9 10,8 7,5Απρ. 31,8 -18,4 -8,2 0,2 -6,0 -4,3 -3,8 -8,1 -6,8 -8,2Μάϊος -25,4 14,9 -5,6 -2,3 14,3 8,4 -27,9 16,4 -13,0 0,6Ιούν. -14,0 -7,6 -8,4 0,0 -4,9 5,7 11,0 9,0 -8,2 5,4Ιούλ.(π) 25,8 -24,7 -11,5 -1,1 5,5 -17,7 46,9 -102,4 -26,0 -33,3

Ρυθμοί μεταβολής2014 -1,6 -2,3 -5,1 2,2 -6,3 4,5 - - 0,4 14,62015 3,6 -3,0 -4,8 -14,5 -8,8 4,9 - - 11,6 -2,92016 10,9 -1,5 -3,5 -11,5 -5,0 3,3 - - 6,3 -9,02016 γ΄ τρ. 5,3 -2,1 -4,3 -12,2 -6,2 3,8 - - 1,5 -8,2

δ΄ τρ. 10,9 -1,5 -3,5 -11,5 -5,0 3,3 - - 6,3 -9,02017 α΄ τρ. -4,6 -1,1 -4,0 -10,1 -4,6 4,5 - - -21,2 -25,3

β΄ τρ. -8,2 -1,2 -4,0 -10,8 -3,7 3,5 - - -30,7 -22,62017 Φεβρ. -1,7 -1,0 -4,4 -10,5 -3,4 3,9 - - -25,7 -25,7

Μάρτ. -4,6 -1,1 -4,0 -10,1 -4,6 4,5 - - -21,2 -25,3Απρ. 5,5 -1,5 -4,4 -9,0 -4,6 3,8 - - -20,9 -24,8Μάϊος 3,2 -1,3 -4,4 -11,6 -3,9 3,8 - - -23,5 -23,6Ιούν. -8,2 -1,2 -4,0 -10,8 -3,7 3,5 - - -30,7 -22,6Ιούλ.(π) -2,4 -1,2 -4,2 -11,4 -2,7 2,5 - - -35,6 -39,5



6.2 Έσοδα και δαπάνες(ως ποσοστό του ΑΕΠ, ροές στη διάρκεια ενός έτους)

6.1 Έλλειμμα/πλεόνασμα(ως ποσοστό του ΑΕΠ, ροές στη διάρκεια ενός έτους)

6.3 Λόγος χρέους γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ(ως ποσοστό του ΑΕΠ, υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου)

Πηγές: ΕΚΤ για τα ετήσια στοιχεία, Eurostat για τα τριμηνιαία στοιχεία.



Έσοδα ΔαπάνεςΣύνολο Τρέχοντα έσοδα Κεφαλαι-

ακά έσοδαΣύνολο Τρέχουσες δαπάνες Κεφαλαιακές

δαπάνες

2

Άμεσοι φόροι

Έμμεσοι φόροι

Καθαρές εισφορές

κοινωνικής ασφάλισης

8

Αμοιβές μισθωτών

Ενδιάμεση κατανάλωση

Τόκοι Κοινωνικά επιδόματα

7 131 3 4 5 6 9 10 11 12

2013 46,7 46,2 12,6 13,0 15,5 0,5 49,7 45,6 10,4 5,3 2,8 23,0 4,12014 46,7 46,3 12,5 13,1 15,5 0,5 49,3 45,3 10,3 5,3 2,7 23,0 4,02015 46,4 45,9 12,6 13,1 15,3 0,5 48,5 44,6 10,1 5,2 2,4 22,8 3,92016 46,3 45,8 12,6 13,0 15,4 0,5 47,8 44,3 10,0 5,2 2,2 22,8 3,52016 β΄ τρ. 46,3 45,8 12,5 13,1 15,3 0,5 48,1 44,2 10,0 5,2 2,3 22,8 3,8

γ΄ τρ. 46,3 45,8 12,6 13,1 15,4 0,5 48,1 44,3 10,0 5,2 2,2 22,8 3,8δ΄ τρ. 46,3 45,8 12,6 13,0 15,4 0,5 47,8 44,3 10,0 5,2 2,2 22,8 3,5

2017 α΄ τρ. 46,3 45,8 12,7 13,0 15,3 0,4 47,6 44,1 10,0 5,1 2,2 22,8 3,5

Σύνο-λο

Κατηγορία χρηματοοικονομικού μέσου

Κατηγορία δανειστή Αρχική διάρκεια Εναπομένουσα διάρκεια Νόμισμα

Νόμισμα και κατα-

θέσεις

Δάνεια Χρεόγρα-φα

Κάτοικοι Μη κάτοικοι

Έως 1 έτος


Έως 1 έτος

Άνω του 1 και έως

5 έτη


Ευρώ ή συμμετέχοντα

νομίσματα

Λοιπά νομίσματα

ΝΧΙ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 142013 91,4 2,6 17,5 71,2 46,4 26,3 45,0 10,4 81,0 19,4 32,1 39,9 89,3 2,12014 92,0 2,7 17,1 72,1 45,2 26,0 46,8 10,0 82,0 18,8 31,9 41,2 89,9 2,12015 90,3 2,8 16,2 71,3 45,5 27,5 44,7 9,3 81,0 17,7 31,1 41,5 88,2 2,12016 89,2 2,7 15,5 71,0 47,8 30,3 41,5 9,0 80,3 17,3 29,5 42,5 87,2 2,12016 β΄ τρ. 91,2 2,7 16,0 72,5 . . . . . . . . . .

γ΄ τρ. 90,0 2,7 15,6 71,7 . . . . . . . . . .δ΄ τρ. 89,2 2,7 15,4 71,1 . . . . . . . . . .

2017 α΄ τρ. 89,5 2,7 15,1 71,7 . . . . . . . . . .

Έλλειμμα (-) /πλεόνασμα (+) Υπόμνηση: πρωτογενές έλλειμμα (-) /

πλεόνασμα (+)Σύνολο Κεντρική κυβέρνηση Κυβέρνηση ομόσπονδων κρατιδίων

Τοπική αυτοδιοίκηση Ασφαλιστικοί οργανισμοί

1 2 3 4 5 62013 -3,0 -2,6 -0,2 -0,1 -0,1 -0,22014 -2,6 -2,2 -0,2 0,0 -0,2 0,12015 -2,1 -1,9 -0,2 0,1 -0,1 0,32016 -1,5 -1,7 0,0 0,2 0,0 0,72016 β΄ τρ. -1,8 . . . . 0,5

γ΄ τρ. -1,8 . . . . 0,5δ΄ τρ. -1,5 . . . . 0,7

2017 α΄ τρ. -1,3 . . . . 0,9



6.4 Ετήσια μεταβολή του λόγου δημόσιου χρέους/ΑΕΠ και προσδιοριστικοί παράγοντες1)

(ως ποσοστό του ΑΕΠ, ροές στη διάρκεια ενός έτους)

6.5 Κρατικά χρεόγραφα1)

(εξυπηρέτηση χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, ροές στη διάρκεια της περιόδου εξυπηρέτησης χρέους, μέσες ονομαστικές αποδόσεις σε ποσοστά ετησίως)

Πηγές: ΕΚΤ για τα ετήσια στοιχεία, Eurostat για τα τριμηνιαία στοιχεία.1) Δάνεια μεταξύ χωρών στο πλαίσιο της χρηματοπιστωτικής κρίσης καταγράφονται σε ενοποιημένη βάση πλην των τριμηνιαίων στοιχείων για την προσαρμογή ελλείμματος-χρέους.2) Υπολογίζεται ως η διαφορά του λόγου χρέους/ΑΕΠ στο τέλος της περιόδου αναφοράς σε σχέση με ένα έτος νωρίτερα.

Πηγή: ΕΚΤ.1) Στην ονομαστική αξία και χωρίς ενοποίηση εντός του τομέα της γενικής κυβέρνησης.2) Δεν περιλαμβάνονται μελλοντικές πληρωμές επί χρεογράφων που δεν έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμα και οι πρόωρες εξοφλήσεις.3) Εναπομένουσα διάρκεια στο τέλος της περιόδου.4) Υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου, συναλλαγές ως μέσος όρος 12μήνου.

Εξυπηρέτηση χρέους που λήγει εντός 1 έτους 2) Μέση εναπομένουσα

διάρκεια σε έτη3)

Μέσες ονομαστικές αποδόσεις4)

Σύνολο Χρεολύσια Τόκοι Υπόλοιπα ΣυναλλαγέςΔιάρκειες

έως 3 μήνες

4

Διάρκειες έως 3 μήνες

Σύνολο Κυμαινόμενο επιτόκιο

Μηδε-νικό

τοκομε-ρίδιο

Σταθερό επιτόκιο Εκδόσεις Εξοφλήσεις

10

Διάρκειες έως 1 έτος

1 2 3 5 6 7 8 9 11 12 132014 15,9 13,8 5,1 2,0 0,5 6,4 3,1 1,6 0,4 3,5 2,8 0,8 1,62015 14,7 12,8 4,3 1,9 0,5 6,6 2,9 1,4 0,1 3,3 3,0 0,4 1,22016 14,7 12,9 4,8 1,7 0,4 6,7 2,6 1,2 -0,1 3,0 2,9 0,2 1,22016 β΄ τρ. 15,4 13,6 4,8 1,8 0,5 6,7 2,7 1,3 -0,1 3,1 2,9 0,3 1,1

γ΄ τρ. 15,0 13,2 4,0 1,8 0,4 6,8 2,6 1,3 -0,1 3,1 2,8 0,2 1,2δ΄ τρ. 14,7 12,9 4,8 1,7 0,4 6,9 2,6 1,2 -0,1 3,0 2,9 0,2 1,2

2016 α΄ τρ. 14,6 12,8 4,6 1,7 0,4 6,9 2,6 1,2 -0,2 3,0 2,9 0,2 1,12017 Φεβρ. 14,4 12,7 4,3 1,7 0,4 6,9 2,6 1,2 -0,2 3,0 2,9 0,2 1,3

Μάρτ. 14,6 12,8 4,6 1,7 0,4 6,9 2,6 1,2 -0,2 3,0 2,9 0,2 1,1Απρ. 14,2 12,5 4,6 1,7 0,4 7,0 2,6 1,2 -0,2 3,0 2,7 0,2 1,2Μάϊος 14,3 12,6 4,6 1,7 0,4 7,0 2,5 1,2 -0,2 2,9 2,6 0,1 1,2Ιούν. 13,8 12,1 4,3 1,7 0,4 7,1 2,5 1,2 -0,2 2,9 2,6 0,2 1,2Ιούλ. 13,5 11,8 4,3 1,7 0,4 7,1 2,5 1,2 -0,2 2,9 2,6 0,2 1,3

Μεταβολή του λόγου

χρέους/ΑΕΠ 2)

Πρω-τογενές έλλειμ-μα (+) /

πλεό-νασμα

(-)

Προσαρμογή ελλείμματος-χρέους Διαφορά επιτοκίου-

ρυθμού ανάπτυξης

Υπόμνηση: δανειακές

ανάγκεςΣύνολο Συναλλαγές σε κύρια χρηματοοικονομικά περιουσιακά

στοιχείαΕπιδράσεις

αναπροσαρμογής αξίας και λοιπές

μεταβολές όγκου

Λοιπά

Σύνολο Νόμισμα και κατα-

θέσεις

Δάνεια Χρεόγραφα Μετοχικοί τίτλοι και μερίδια

επενδυτικών αμοιβαίων κεφαλαίων

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 122013 1,9 0,2 -0,2 -0,8 -0,5 -0,4 -0,2 0,4 0,2 0,4 1,9 2,62014 0,6 -0,1 -0,1 -0,3 0,2 -0,2 -0,3 0,0 0,0 0,2 0,8 2,52015 -1,7 -0,3 -0,9 -0,5 0,2 -0,2 -0,3 -0,1 -0,1 -0,3 -0,5 1,32016 -1,0 -0,7 -0,3 0,2 0,2 -0,1 0,0 0,1 -0,3 -0,2 -0,1 1,52016 β΄ τρ. -0,9 -0,5 0,1 0,4 0,8 -0,2 -0,2 0,0 -0,1 -0,2 -0,5 2,0

γ΄ τρ. -1,4 -0,5 -0,5 -0,2 0,2 -0,1 -0,3 0,0 -0,2 -0,1 -0,4 1,4δ΄ τρ. -1,0 -0,7 -0,3 0,3 0,2 0,0 0,0 0,1 -0,3 -0,3 -0,1 1,5

2017 α΄ τρ. -1,6 -0,9 -0,5 -0,1 -0,1 -0,2 0,0 0,1 -0,2 -0,2 -0,2 1,0


Βέλγιο Γερμανία Εσθονία Ιρλανδία1) Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Ιταλία Κύπρος1 2 3 4 5 6 7 8 9

Δημοσιονομικό έλλειμμα (-) /πλεόνασμα (+) 2013 -3,1 -0,2 -0,2 -5,7 -13,1 -7,0 -4,0 -2,9 -5,12014 -3,1 0,3 0,7 -3,7 -3,7 -6,0 -3,9 -3,0 -8,82015 -2,5 0,7 0,1 -2,0 -5,9 -5,1 -3,6 -2,7 -1,22016 -2,6 0,8 0,3 -0,6 0,7 -4,5 -3,4 -2,4 0,42016 β΄ τρ. -2,6 0,7 0,8 -1,5 -3,7 -5,3 -3,2 -2,4 -1,3

γ΄ τρ. -3,0 0,5 0,5 -1,6 -1,8 -4,8 -3,3 -2,4 -1,0δ΄ τρ. -2,6 0,8 0,3 -0,7 0,7 -4,5 -3,4 -2,4 0,4

2017 α΄ τρ. -2,3 1,0 0,0 -0,5 1,3 -4,2 -3,4 -2,3 0,7Δημόσιο χρέος

2013 105,6 77,5 10,2 119,5 177,4 95,5 92,3 129,0 102,22014 106,7 74,9 10,7 105,3 179,7 100,4 94,9 131,8 107,12015 106,0 71,2 10,1 78,7 177,4 99,8 95,6 132,1 107,52016 105,9 68,3 9,5 75,4 179,0 99,4 96,0 132,6 107,82016 β΄ τρ. 109,7 70,2 9,7 74,9 179,7 101,1 97,9 135,4 107,5

γ΄ τρ. 108,7 69,4 9,6 75,1 176,3 100,4 97,2 132,7 110,6δ΄ τρ. 106,0 68,3 9,5 72,8 179,0 99,4 96,3 132,6 107,8

2017 α΄ τρ. 107,7 66,9 9,2 74,3 176,2 100,4 98,7 134,7 107,0

Λεττονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Ολλανδία Αυστρία Πορτογαλία Σλοβενία Σλοβακία Φινλανδία 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Δημοσιονομικό έλλειμμα (-) /πλεόνασμα (+) 2013 -1,0 -2,6 1,0 -2,6 -2,4 -1,4 -4,8 -15,1 -2,7 -2,62014 -1,6 -0,7 1,4 -2,0 -2,3 -2,7 -7,2 -5,4 -2,7 -3,22015 -1,3 -0,2 1,4 -1,3 -2,1 -1,1 -4,4 -2,9 -2,7 -2,72016 0,0 0,3 1,6 1,0 0,4 -1,6 -2,0 -1,8 -1,7 -1,92016 β΄ τρ. -0,4 0,4 1,4 0,4 -1,0 -0,9 -3,5 -1,8 -2,3 -2,4

γ΄ τρ. 0,2 0,2 1,5 0,8 -0,4 -0,6 -3,7 -1,7 -2,0 -2,2δ΄ τρ. 0,0 0,3 1,6 1,0 0,4 -1,6 -2,0 -1,8 -1,7 -1,9

2017 α΄ τρ. -0,1 0,7 1,3 2,1 1,0 -1,2 -1,7 -1,4 -1,5 -1,6Δημόσιο χρέος

2013 39,0 38,7 23,4 68,7 67,7 81,3 129,0 71,0 54,7 56,52014 40,9 40,5 22,4 64,3 67,9 84,4 130,6 80,9 53,6 60,22015 36,5 42,7 21,6 60,6 65,2 85,5 129,0 83,1 52,5 63,72016 40,1 40,2 20,0 58,3 62,3 84,6 130,4 79,7 51,9 63,62016 β΄ τρ. 38,9 40,1 21,4 61,0 63,2 86,2 131,6 82,5 52,9 61,7

γ΄ τρ. 37,9 41,3 20,9 59,8 61,5 83,7 133,1 82,8 52,7 61,7δ΄ τρ. 40,1 40,2 20,0 58,3 61,8 84,6 130,3 79,7 51,9 63,1

2017 α΄ τρ. 39,0 39,3 23,0 59,0 59,6 82,6 130,5 81,4 53,5 62,6


6.6 Δημοσιονομικές εξελίξεις στις χώρες της ζώνης του ευρώ(ως ποσοστό του ΑΕΠ, ροές στη διάρκεια ενός έτους και υπόλοιπα στο τέλος της περιόδου)

Πηγή: Eurostat.

© Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, 2017

Διεύθυνση 60640 Frankfurt am Main, Germany Τηλέφωνο +49 69 1344 0 Δικτυακός τόπος www.ecb.europa.eu

Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη εμπορικούς σκοπούς, εφόσον αναφέρεται η πηγή.

Το Δελτίο καταρτίστηκε με ευθύνη της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ. Η μετάφραση και η έκδοση στην εθνική γλώσσα γίνεται από την αντίστοιχη κεντρική τράπεζα.

Τελευταία ημερομηνία για τα στατιστικά στοιχεία που περιλαμβάνονται στο παρόν τεύχος: 6 Σεπτεμβρίου 2017.

ISSN 2363-3484 (ηλεκτρονική μορφή) Αριθμός καταλόγου ΕΕ QB-BP-17-006-EL-N (pdf)

http://www.ecb.europa.eu/

Τεύχος 6 / 2017 › Publications › ekteconmonth..., ο πληθωρισμός (βάσει...

Documents

Transcript of Τεύχος 6 / 2017 › Publications › ekteconmonth..., ο πληθωρισμός (βάσει...