Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

23
ΓΕΥΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΡΩΜΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Γιάννου Βασιλική Από τις μαθήτριες: Μπόζα Παναγιώτα του Αθ. Μπόζα Παναγιώτα του Κων.

Transcript of Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

Page 1: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΓΕΥΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΚΑΙ ΡΩΜΗΣ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Υπεύθυνη Καθηγήτρια:Γιάννου Βασιλική

Από τις μαθήτριες: Μπόζα Παναγιώτα του

Αθ. Μπόζα Παναγιώτα του

Κων.

Page 2: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

ΠΗΓΕΣΟι πρώτες πληροφορίες για την διατροφή έχουν τις ρίζες τους στην εποχή του Ομήρου. Ο Όμηρος στα έπη περιγράφει πάρα πολλά φαγοπότια παρουσιάζοντας τις διατροφικές συνήθειες των ομηρικών ηρώων.

Page 3: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

Οι τελευταίοι είχαν ιδιαίτερη προτίμηση στο κρέας (βοδινό, αρνίσιο, κατσικίσιο, χοιρινό) το οπίο συνοδευόταν από άφθονο ψωμί σε ψάθινα πανέρια και από κρασί σε μεγάλα κύπελλα. Επιπρόσθετα τα φαγοτόπια συνδυάζονταν με μία θυσία, με μία προσφορά στους θεούς.Οι αθάνατοι σε αντίθεση με τους ανθρώπους τρέφονταν με αμβροσία και νέκταρ και αγαπούσαν την τσίκνα που ανδυόταν από το θυσιασμένο οικόσιτο ζώο την ώρα που ψηνόταν. Αξιοπερίεργο είναι το γεγονός ότι στο τραπέζι των ηρώων δεν υπάρχουν ψάρια ούτε πουλερικά, μπαχαρικά, σάλτσες ακόμα και λαχανικά, εκτός αν πρόκειται για κρεμμύδια και καθόλου πίτες με μέλι.

Page 4: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

Βέβαια στον αρχαίο κόσμο οι άνθρωποι ανάλογα με τον τόπο κατοικίας τους και τις γεωγραφικές ιδιομορφίες αυτού είχαν διαφορετικές διατροφικές συνήθειες. Για παράδειγμα, οι Βοιωτοί που είχαν κοντά τους τη λίμνη Κωπαΐδα, ψάρευαν τα περιζήτητα μεγάλα και παχιά χέλια και έτρωγαν τα πιο παράξενα πράγματα,όπως νυφίτσες, αλεπούδες, αρουραίους κ.α. Αντίθετα οι Θεσσαλοί με τα περίσσια σιτηρά, κοπάδια και άλογα, τρελαίνονταν για λιχουδιές και βοδινό κρέας.

Page 5: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΚΥΡΙΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

ΨΩΜΙΤο ψωμί αποτελούσε βασικό συστατικό της διατροφής των αρχαίων. Φαίνεται ότι οι Ελληνες έδειξαν μεγάλη εφευρετικότητα και επιδεξιότητα στη τέχνη της αρτοποιίας, αναπτυσσοντάς την σε μεγάλο βαθμό. Διαχώριζαν το ψωμί ανάλογα με το δημητριακό που είχε χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή τους, έχοντας μεγαλύτερη προτίμηση στο σιτάρι. Παράλληλα, ανάλογα με τα διάφορα υγρά, λίπη και καρυκεύματα που πρόσθεταν στο αλεύρι, μπορούσαν να διαφοροποιήσουν την πυκνότητα και την γεύση του ψωμιού.

Page 6: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΚΡΑΣΙΤο δεύτερο κύριο συστατικό της διατροφής τους το κρασί, ο μύθος λέει ότι ο θεός Διόνυσος έφερε αυτό το δικό του θαυματουργό και αμφιλεγόμενο δώρο από την Ανατολή. Την εποχή των ομηρικών επών εξηγείται και το γεγονός ότι οι Ελληνες είχαν γίνει δεξιοτέχνες οινοποιοιοί, οινοπαραγωγοί και οινοπότες. Στην κλασσική Ελλάδα έγιναν της μόδας τα συμπόσια, τουλάχιστον για τους άνδρες της ανώτερης κοινωνικής τάξης και σε αυτά γιορτάζονταν οι θεοί Διόνυσος και Έρως. Οι άνθρωποι, βέβαια, είχαν διδαχθεί από τον ίδιο τον Διόνυσο, σύμφωνα με τους ποιητές τους κινδύνους από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.

Page 7: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

Η λύση σε αυτό το πρόβλημα ήταν το λεγόμενο «νερωμένο» κρασί, κάτι που θα πρέπει να μείωνε κάπως τη δύναμη του. Το κρασί είχε διάφορα χρώματα (άσπρο, χρυσαφί, σκούρο ή μαύρο). Ήταν αρωματικό και ιδιαίτερα προτιμητέο το γλυκό κρασί με γεύση από μέλι. Αποθηκεύονταν σε μεγάλα και πορώδη πήλινα σκεύη, τους αμφορείς. Όμως δεν διατηρούνταν για πολλά χρόνια και τελικα οξειδώνονταν, με αποτέλεσμα να γίνει ξίδι, το οποίο επίσης έπιναν αλλά και χρησιμοποιούσαν ως καρύκευμα στην κουζίνα.

Page 8: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΑΜΦΟΡΕΑΣ

Page 9: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΛΑΔΙΤο τρίτο δώρο, συμβολή στην διατροφή της αρχαιότητας, κατά τους Έλληνες, ήταν εκείνο της θεάς Αθηνάς, η οποία φύτεψε την πρώτη ελιά στην Αθήνα και έμαθε στους ανθρώπους να τη φροντίζουν. Ο επεξεργασμένος καρπός και το λάδι αποτελούσαν βασικά στοιχεία της διατροφής των αρχαίων μεσογειακών λαών. Το λάδι χρησίμευε επίσης ως καύσιμη ύλη για τα λυχνάρια, ως καθαριστικό του σώματος και ως βάση για την παρασκευή αρωμάτων και φαρμάκων. Υπήρχαν διαφορές στην ποιότητα, τη γεύση και φυσικά την τιμή των λαδιών, ανάλογα με το είδος του καρπού και τις μεθόδους έκθλιψης και αποθήκευσης.

Page 10: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΔΕΙΠΝΑΚατά τη διάρκεια των δείπνων σερβίρονται στους συνδαιτήμονες διάφορα πιάτα, όπως αχινοί, κομματάκια καπνιστού ψαριού με κάππαρη, λεπτές φέτες κρέατος, βολβοί και ορισμένα φρέσκα σαλατικά. Για τους βολβούς και τις σαλάτες που περιελαμβανόταν στο πρώτο πιάτο, συνιστούσαν μια ξινή σάλτσα με ξίδι και «δυνατό σπόρο σιναπιού», καθώς αυτού του είδους τα καρυκεύματα θεωρούσαν ότι «ξυπνούν τα αισθητήρια όργανα» ακόμα και των ηλικιωμένων ανδρών και ότι «διώχνουν την οκνηρία και την άμβλυνση της επιθυμίας τους και τους ανοίγουν την όρεξη».

Page 11: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

Ύστερα από το πρώτο πιάτο ερχόταν το κρασί. Το κύριο πιάτο ήταν ψάρι, βραστό ή ψητό με κρασί, ελαιόλαδο και καρυκεύματα. Υπήρχε επίσης κρέας. Τα λαχανικά που συνόδευαν το ψάρι ή το κρέας περιελάμβαναν χυμό από μπιζέλια, φακές, σπαράγγια, άσπρο παντζάρι, λάχανο και γογγύλια. Ένα τρίτο πιάτο, στο τέλος του δείπνου, θα περιελάμβανε γλυκές πίτες, ξηρούς καρπούς και φρούτα ή η συντροφιά θα περνούσε στο χώρο του συμποσίου και το ενδιαφέρον θα μετατοπιζόταν από το φαγητό στην κρασοκατάνυξη.

Page 12: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Page 13: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΕΠΙΡΡΟΕΣΗ εκλεπτυσμένη ελληνική κουζίνα φαίνεται ότι επηρεάστηκε τόσο από την Ανατολή όσο και από τη Δύση. Τα αρχαία βασίλεια της Λυδίας και της Περσίας στα ανατολικά αντιπροσώπευαν για τους Έλληνες μυθικά πλούτη και το απόγειο της χλιδής, μιας χλιδής την οποία συχνά αποδοκίμαζαν, αλλά κρυφά την ζήλευαν. Η δυτική επιρροή ήλθε από τις ίδιες τους τις αποικίες, τις οποίες θεμελίωσαν στις αρχές του 8ου και 7ου αι π.Χ. στα εύφορα εδάφη της Σικελίας και της κάτω Ιταλίας και οι οποίες γρήγορα έγιναν πολύ πλούσιες. Από την Ανατολή υιοθέτησαν ορισμένα βαριά και περίπλοκα φαγητά, αρώματα, καθώς και τους καλύτερους αρτοποιούς και ζαχαροπλάστες. Η Σικελία έδωσε στην υπόλοιπη Ελλάδα, και αργότερα στη Ρώμη, μερικούς ιδιαίτερα προικισμένους επαγγελματίες μαγείρους και συγγραφείς οδηγών μαγειρικής.

Page 14: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗΤο ενδιαφέρον για την εκλεπτυσμένη κουζίνα

εξαπλώθηκε όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ιταλική Χερσόνησο μέχρι τη Ρώμη. Οι Ρωμαίοι ενθουσιάστηκαν με το καλό φαΐ και το καλό κρασί και, καθώς η αυτοκρατορία απλωνόταν, καταπιάστηκαν με προσήλωση και επιμέλεια στην τέχνη της παραγωγής τους.

Οι Ρωμαίοι πέτυχαν να οικοδομήσουν και να διατηρήσουν τη μεγάλη τους αυτοκρατορία, επειδή ήταν πραγματιστές και πρόθυμοι να συμβουλευτούν όποιον ήταν στη θέση να τους παράσχει χρήσιμες γνώσεις. Μπορεί να έμαθαν την αμπελοκαλλιέργεια και την οινοποιία από τους Ετρούσκους ή τους Έλληνες γείτονές τους, συνέβαλαν όμως στην ανάπτυξη και τη διάδοσή τους περισσότερο από κάθε άλλον λαό.

Page 15: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

Αντιμετώπισαν την καλλιέργεια του αμπελώνα επιστημονικά, αναπτύσσοντας πολλές νέες ποικιλίες σταφυλιών, ορισμένες μάλιστα πιο κατάλληλες για τις καιρικές συνθήκες των βόρειων περιοχών της αυτοκρατορίας, ως τη Βρετανία. Συνδύασαν τα αμπέλια με τα διάφορα είδη εδάφους και βελτίωσαν τον τρόπο κλαδέματος και στερεώματος των κλημάτων με πιεστήρια σταφυλιών και τρόπους αποθήκευσης. Κάτι ανάλογο έγινε με την παραγωγή λαδιού και την εξέλιξη της Ρωμαϊκής κουζίνας. Χρωστάμε επίσης ευγνωμοσύνη στους Ρωμαίους, γιατί εισήγαγαν στις βόρειες περιοχές της Ευρώπης πολλά λαχανικά, μυρωδικά και οπωροφόρα δένδρα, όπως είναι η αμυγδαλιά, η κερασιά, η αχλαδιά, η κυδωνιά και η μουσμουλιά.

Page 16: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΠΗΓΕΣ

Τα κείμενα που διασώζονται σχετικά με τη γεωργία, την κηπουρική και την κτηνοτροφία αποδεικνύουν το ενδιαφέρον και τη φροντίδα των Ρωμαίων για την ποιότητα και την ποικιλία του φαγητού, καθώς και την ενεργητικότητα που έδειχναν κατά την παραγωγή του. Αναφορές για το φαγητό αφθονούν επίσης στα έργα των Ρωμαίων ποιητών, ρητόρων, ιστορικών, βιογραφών και συγγραφέων ιατρικών εγχειριδίων. Σύμφωνα με τον Κικέρωνα, οι Ρωμαίοι μισούσαν τη χλιδή, τους άρεσε όμως να επιδεικνύουν τη γενναιοδωρία τους.

Page 17: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΔΕΙΠΝΑ

Το φαγοπότι αποτελούσε κεντρικό χαρακτηριστικό της ζωής των Ρωμαίων. Η παρέα γύρω από το τραπέζι σήμαινε φιλία, αποδοχή, επαφή. Είναι ο λόγος που τα τραπεζώματα ήταν χρήσιμα, όχι μόνον ως οικογενειακές ή φιλικές συγκεντρώσεις, αλλά και ως μέσα προώθησης εμπορικών ή πολιτικών συναλλαγών.

Το δείπνο απαρτιζόταν από τουλάχιστον τρία πιάτα: το γκουστάτιο ή ορεκτικό, το πρίμε μένσε ή κύριο πιάτο και τέλος το σεκούντε μένσε ή επιδόρπιο. Κάθε πιάτο είχε μία μικρότερη ή μεγαλύτερη ποικιλία από συνοδευτικά. Το ψωμί ήταν το απαραίτητο συνοδευτικό των πρώτων δύο πιάτων και χρησίμευε ως βάση για να σερβίρουν κρέας ή ψάρι ή το βουτούσαν στη σούπα ή τη σάλτσα.

Page 18: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

Για τους Ρωμαίους το βραδινό ήταν το κύριο γεύμα της ημέρας. Δεν ήταν σημαντικό ούτε το πρωινό ούτε το μεσημεριανό, που ήταν λιτά και έτρωγαν βιαστικά. Στο δείπνο, που το ονόμαζαν κανβίβιουμ, είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν τόσο το φαγητό όσο και τη συντροφία. Κανβίβιουμ σημαίνει «κοινόβιο». Επέλεγαν συνειδητά να διαχωρίσουν τους εαυτούς τους από τους Έλληνες, των οποίων η βασική κοινή διασκέδαση ήταν το συμπόσιο, δηλαδή η «οινοποσία με παρέα». Η διαφορά ήταν όντως σημαντική: οι Ρωμαίες συνόδευαν τους συζύγους τους στα τράπεζια, ενώ οι Ελληνίδες όχι. Οι Ρωμαίοι αγαπούσαν το κρασί εξίσου με τους Έλληνες, αλλά το έπιναν με το φαγητό τους. Δεν έβλεπαν με καλό μάτι τα μεθοκοπήματα με δικαιολογία τον Διόνυσο ή τον Έρωτα – τους θεούς προς τιμή των οποίων γίνονταν τα συμπόσια -, και τους θεωρούσαν σεβαστούς μεν αλλά επικίνδυνους.

Page 19: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΚΑΡΥΚΕΥΜΑΤΑΟι Ρωμαίοι κληρονόμησαν από τους Έλληνες

τα δύο πιο δημοφιλή καρυκεύματα, το σίλφιον και το περίφημο γάρο. Το σίλφιον ήταν ένα άγριο βότανο από τη βόρεια Αφρική. Το σίλφιον αν και δεν μπορούσε να καλλιεργηθεί συστηματικά, ήταν πολύ δημοφιλές εξαιτίας της φήμης του ως αντισυλληπτικού. Το άλλο καρύκευμα που χρησιμοποιούσαν κατά κόρον οι Ρωμαίοι μάγειροι ήταν γάρος ή λίκοναμεν, ένα ζουμί από ψάρια που είχαν υποστεί ζύμωση. Ο γάρος έβγαινε σε διάφορες ποιότητες, γεύσεις και χρώματα, και φυσικά τιμές.

Page 20: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΕΡΓΑΣΙΑΟ Ρωμαίος μάγειρας εργαζόταν σε τζάκια με ξύλα, μαγκάλια με κάρβουνα, σχάρες, φούρνους από πηλό ή τούβλα, χωρίς όμως να μπορεί να ελέγξει απόλυτα την ένταση της φωτιάς. Τα μαγειρικά σκεύη στις αρχαίες κουζίνες μοιάζουν πολύ με τα σημερινά: τηγάνια με μακριά χερούλια, κατσαρόλες, τσουκάλια, χύτρες και άλλα παρόμοια, κατασκευασμένα από χαλκό ή ψημένο πηλό. Οι συλλογές κουζινικών σκευών στα αρχαιολογικά ευρήματα περιλαμβάνουν χάλκινες κουτάλες, κουτάλια και σιδερένια μαχαίρια, τρίφτες για τυρί, σουρωτήρια, καθώς και την απόλυτη «κουζινομηχανή» της εποχής, το γουδί και το γουδοχέρι. Το αρχαίο γουδί ήταν μια βαριά γαβάθα με τραχύ εσωτερικό, ώστε να διευκολύνεται το άλεσμα, και η ανάμειξη των υλικών γινόταν με το ξύλινο γουδοχέρι, που συχνά είχε σιδερένια άκρη.

Page 21: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΡΟΛΟΣΟι αρχαίοι Ρωμαίοι κληροδότησαν στην αιωνιότητα την εκτίμηση της εκλεπτυσμένης κουζίνας ως βασικού στοιχείου μιας πολιτισμένης κοινωνικής ζωής. Αυτή η πεποίθηση μαζί με κάποιες γενικές προδιαγραφές σχετικά με το τι συνιστά ένα καλό γεύμα, επέζησε της κατάρρευσης της αυτοκρατορίας, και πολλές φορές ανέτρεψε τον πολιτισμό του ασκητισμού και της νηστείας.

Page 23: Γεύσεις Αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ