Ιστορικά μνημεία της Ηλείας

Ιωάννα ΔούρουΕκπαιδευτικός Π.Ε.

Μέλος Δ.Σ. ΣυλλόγουΑπανταχού Δουκιωτών«Ο Άγιος Νικόλαος»

Ναός Αγίας Σοφίας Ανδραβίδας

Ναός Αγίας Σοφίας Ανδραβίδας

Ναός Αγίας Σοφίας Ανδραβίδας• Η πόλη της Ανδραβίδας

▫ αποτέλεσε την πρωτεύουσα του Αχαϊκού πριγκιπάτου κατά τον 13ο και 14ο αιώνα.

▫ στολίστηκε από τους Φράγκους με τρεις επιβλητικές εκκλησίες, αλλά μόνο η Αγία Σοφία έμεινε όρθια.

• Ο ναός της Αγίας Σοφίας χτίστηκε από τους Δομινικανούς μοναχούς στα μέσα του 13ου αιώνα όταν πρίγκιπας της Πελοποννήσου ήταν ο Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος.

Ναός Αγίας Σοφίας Ανδραβίδας• Σήμερα σώζεται μόνο ένα μέρος

του ναού, το οποίο αντιστοιχεί στο τμήμα του ιερού με τα δύο πλάγια διαμερίσματα.

• Tο υπόλοιπο οικοδόμημα χάθηκε από τις φθορές που επιφέρει ο χρόνος.

• Στο εσωτερικό του ναού πραγματοποιούνταν οι στέψεις των διαδόχων του πριγκιπικού θρόνου και λάμβαναν χώρα οι συναντήσεις της μεγάλης «Κούρτης», δηλαδή του μεγάλου ιπποτικού συμβουλίου.

Κάστρο Χλεμούτσι

Κάστρο Χλεμούτσι

Κάστρο Χλεμούτσι•Στη χώρα μας ιπποκρατία

υπήρξε και στην Πελοπόννησο και μάλιστα αρκετά χρόνια πριν τη Ρόδο και τα γύρω νησιά.

•Kαθιερώθηκε με την ονομασία «φραγκοκρατία» λόγω της γαλλικής καταγωγής των ιπποτών κατακτητών.

•Διήρκεσε κάτι περισσότερο από δύο αιώνες (1205 – 1432).

Κάστρο Χλεμούτσι• Στην Πελοπόννησο διασώζεται πληθώρα

φράγκικων μνημείων, κυρίως φρούρια.• Ένα από αυτά, το φρούριο Χλεμούτσι (Clermont

Castle), στέκει σε χαμηλό λόφο της δυτικότερης εσοχής της Ελληνικής γης στα νερά του Ιονίου.

• Πέτρινο, επταγωνικό κάστρο που χρονολογείται μεταξύ 1220 και 1223.

• Διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση.• Αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα

ερείσματα του πριγκιπάτου της Πελοποννήσου.

Κάστρο Χλεμούτσι• Στεγάζει πλέον στις

σκοτεινές αίθουσές του το πρώτο και μοναδικό ιπποτικό μουσείο της ηπειρωτικής Ελλάδας.

• Εκθέματα του μουσείου είναι πριγκιπικά οικόσημα, νομίσματα της περιόδου, μέρη της πολεμικής εξάρτησης των ιπποτών, λυχνάρια, κοσμήματα και καλλωπιστικά σύνεργα των δεσποινών του πριγκιπάτου.

Κάστρο Γλαρέντζας

Κάστρο Γλαρέντζας

Ερείπια της παραθαλάσσιας καστροπολιτείας της Γλαρέντζας

Κάστρο Γλαρέντζας• Ήταν κάστρο της παραθαλάσσιας

μεσαιωνικής πόλης της Γλαρέντζας που βρίσκεται βορειοδυτικά της σημερινής Κυλλήνης.

• Η Γλαρέντζα:▫υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα

εμπορικά λιμάνια της Μεσογείου κατά το Μεσαίωνα.

▫ήταν κέντρο εξαγωγικού εμπορίου με το Πρίντεζι, την Αλεξάνδρεια, την Κύπρο και τη Μικρά Ασία.

▫Είχε σπουδαία τραπεζιτικά καταστήματα της εποχής εκείνης, όπως των Ατζαγιόλι και Περούτζι.

Κάστρο Γλαρέντζας•Το κάστρο χτίστηκε από τον Γοδεφρείδο

Βιλεαρδουίνο μεταξύ 1210 και 1218.•Η πόλη περνούσε από οικογένεια σε

οικογένεια μέχρι που δόθηκε ως προίκα στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, ο οποίος το 1430 αποφάσισε να την καταστρέψει. Τότε φαίνεται ότι καταστράφηκε και το κάστρο.

Κάστρο Γλαρέντζας

Κρήνη με σχέδιο σκαλιστό σταυρό στην εκκλησίατου Αγίου Φραγκίσκου της Γλαρέντζας

Μονή Βλαχερνών

Μονή Βλαχερνών

Μονή Βλαχερνών•Είναι ένα αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο

που σχετίζεται με τον αιώνα που ακολούθησε την κάθοδο των σταυροφόρων ιπποτών στην Πελοπόννησο (13ος αιώνας).

•Ξεκίνησε να οικοδομείται από τους Βυζαντινούς τον 12ο αιώνα και ολοκληρώθηκε από τους μοναχούς του Αγίου Φραγκίσκου που δημιούργησαν με τον τρόπο αυτό έναν συγκερασμό βυζαντινής και γοτθικής αρχιτεκτονικής.

Μονή Βλαχερνών• Αρχιτεκτονική

πρωτοτυπία αποτελούν οι αποτροπαϊκής σημασίας διακοσμητικές πέτρινες κεφαλές, τις οποίες διατηρεί στο εξωτερικό του και «φυλάσσουν τον ναό από κάθε κακό» μέσω της τρομακτικής τους θωριάς (όπως συμβαίνει στους αντίστοιχους ναούς γοτθικής τεχνοτροπίας στη Δύση).

Μονή Βλαχερνών

•Ένα επίπεδο, κατακόρυφο, ηλιακό ρολόι κοσμεί τον ναό. Το ρολόι αυτό είναι μια επίπεδη ορθογώνια πλάκα από λευκό μάρμαρο ενσωματωμένη στον Ν.Α. τοίχο μεταξύ των πωρόλιθων από τους οποίους είναι κατασκευασμένος ο ναός.

•Ολόκληρο το Βυζαντινό τμήμα του ναού έχει κτιστεί με ορθογώνιους, κοκκινωπούς πωρόλιθους.

Κάστρο Κουνουπέλι

Κάστρο Κουνουπέλι

Πύργος φράγκικος στο Κουνουπέλι

Κάστρο Κουνουπέλι•Δεν υπάρχουν ιδιαίτερα στοιχεία για το όνομα και την ιστορία του.

•Πιθανότατα αποτέλεσε φυλάκιο για την απόκρουση επιδρομών πειρατών που την εποχή εκείνη ήταν συχνότατες.

Κάστρο Κατακόλου (Ποντικόκαστρο)

Κάστρο Κατακόλου (Ποντικόκαστρο)

Κάστρο Κατακόλου (Ποντικόκαστρο)•Είναι ένα από τα δώδεκα κάστρα του

Μοριά που αναφέρεται πως υπήρχαν για να προστατέψουν τον τόπο τον καιρό της Φράγκικης εισβολής.

•Βρίσκεται στην κορυφή του ακρωτηρίου «ΙΧΘΥΣ».

•Πήρε το όνομα του από το σχήμα της κορυφής του ακρωτηρίου που μοιάζει σαν σώμα ποντικού.

Κάστρο Κατακόλου (Ποντικόκαστρο)•Η θέα από εκεί είναι θαυμάσια. Ο

Μουντάνερ αποκαλεί τη θέση αυτή σαν «μία από τις ωραιότερες τοποθεσίες όλου του κόσμου» και για αυτό οι Φράγκοι ονόμασαν το κάστρο Μποβουάρ ή Μπελβεντέρε.

•Υποστηρίζεται ότι πιθανόν να καταστράφηκε από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο το 1430, όταν κατέστρεψε την Γλαρέντζα.

Μονή Σκαφιδιάς

Μονή Σκαφιδιάς

Μονή Σκαφιδιάς• Μοναστηριακό συγκρότημα

2.500τ.μ. που χτίστηκε κατά τον 10ο αιώνα.

• Ξεκίνησε ως αντρική μονή και στην πορεία μετατράπηκε σε γυναικεία, καθώς οι μοναχοί αναγκάστηκαν να καταφύγουν στη Ζάκυνθο, λόγω του Ενετοτουρκικού πολέμου του 1715.

• Ο Πουκεβίλ απέδωσε το όνομά της στο γεγονός ότι είναι χτισμένη δίπλα στο χωριό του οποίου οι κάτοικοι παλαιότερα ασκούσαν το επάγγελμα των κατασκευαστών ξύλινων σκαφών, που ονομάζονταν «σκαφίδια».

Μονή Σκαφιδιάς• Δίνει την εντύπωση φράγκικου κάστρου, αν και

κατασκευάστηκε από ορθόδοξους μοναχούς.• Η κατασκευή του έγινε για την προστασία από τις συχνές

θαλάσσιες επιθέσεις Αλγερινών πειρατών.• Έχει πολεμίστρες, ενώ πιθανολογείται ότι παλαιότερα

είχε καταχύστρα, από όπου οι αμυνόμενοι ζεματούσαν με καυτό νερό τους επιτιθέμενους.

• Υπήρξε θέατρο πολεμικών συγκρούσεων στην επανάσταση του 1821.

• Από το 1860 έχει αυτόνομη οικονομική διαχείριση.• Έχει πολλούς θησαυρούς, όπως ιερά σκεύη, άμφια,

λειψανοθήκες, στολές, όπλα, εικόνες, νομίσματα και αναθήματα.

• Σημαντικό είναι το αρχείο της μονής και η βιβλιοθήκη με πολλά χειρόγραφα βιβλία.

Κάστρο Ωλένης

Κάστρο Ωλένης

Κάστρο Ωλένης•Βρίσκεται βορειοανατολικά στο οροπέδιο

πάνω από την Ωλένη, μεταξύ Πύργου και Γούμερου.

•Είναι φτιαγμένο από όχι πολύ μεγάλες πέτρες με συνδετικό χαλίκι και ασβέστη.

•Έχει χτιστεί από Βυζαντινούς και ίσως να το επισκεύασαν αργότερα οι Φράγκοι ή οι Ενετοί.

•Θα ήταν το καταφύγιο στην αρχή των ορθοδόξων Βυζαντινών Επισκόπων της Ωλένης και αργότερα των Λατίνων.

Μονή Ασκητή Γούμερου

Μονή Ασκητή Γούμερου

Μονή Ασκητή Γούμερου• Πέτρινο, ασκεπές, ασβεστωμένο ναΐδριο που

βρίσκεται στο άνοιγμα ενός φαραγγιού, στο άνοιγμα ενός πελώριου βράχου. Οροφή του είναι η φυσική σχισμή που χωρίζει στα δύο το βράχο.

• Δεν γνωρίζουμε πότε κτίστηκε ο ναός.• Στην πίσω έξοδο του βράχου υπάρχουν τα

υπολείμματα παλαιότερου κτίσματος και ίσως αυτό ήταν το αρχικό κτίριο του μοναστηριού.

• Σήμερα δεν υπάρχει μοναστική ζωή σε αυτό, σε αντίθεση με το παρελθόν.

• Θεωρείται μνημείο φυσικής ομορφιάς από την UNESCO.

Μονή Ασκητή ΓούμερουΗ παράδοση αναφέρει ότι πολλά χρόνια πριν, στη μονή ζούσε ένας ασκητής που τρεφόταν με γάλα κατσικιών, καρπούς και φρούτα από τα άγρια δέντρα.Μια νύχτα βρέθηκε εκεί ένας κυνηγός για καρτέρι, ο οποίος πυροβόλησε τον ασκητή μπερδεύοντάς τον με θήραμα, όταν ο ασκητής μπουσουλούσε στα χορτάρια για αναζήτηση τροφής.Ο κυνηγός περίμενε μέχρι το πρωί για να βρει το θήραμά του.Το αίμα τον οδήγησε στο πτώμα του ασκητή που είχε ξεψυχήσει μέσα στον βράχο.Λένε πως κρατούσε μια εικόνα της Παναγίας και από το αίμα του ξεπήδησε πηγή, από την οποία ακόμα και σήμερα αναβλύζει αγιασμένο νερό.

Άγιοι Ανάργυροι Αντρωνίου

Άγιοι Ανάργυροι Αντρωνίου

Άγιοι Ανάργυροι Αντρωνίου• Ο ναός έχει κηρυχθεί από το

Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

• Μέσα στο μικρό, βυζαντινό, κοιμητηριακό ναό των Αγίων Αναργύρων στο Αντρώνι συναντά κανείς μία από τις πιο ξεχωριστές αγιογραφίες της πατρίδας μας, αυτή του Αγίου Χριστοφόρου μεταμορφωμένου σε σκύλο.

• Δεν είναι ξεκάθαρο το ποιος ήταν ο ρόλος του Αγίου Χριστοφόρου στη χριστιανική παράδοση και το γιατί εμφανίζεται με την αλλόκοτη αυτή μορφή.

Άγιοι Ανάργυροι Αντρωνίου• Κάποιοι υποστηρίζουν πως αυτός ο Άγιος καταγόταν

από την φυλή των κυνοκέφαλων (πλάσματα με σώμα ανθρώπου και κεφάλι σκύλου).

• Σύμφωνα με τους λογιότερους ο Άγιος ήταν άνδρας όμορφος που υπηρετούσε ως φρουρός στα ανάκτορα κάποιου βασιλιά, του οποίου η κόρη τον ερωτεύτηκε. Εκείνος για να αποκρούσει τις επιθέσεις της βασιλοπούλας έκανε δέηση προς τον Κύριο για να τον λυτρώσει από τις αμαρτίες και έτσι ο Κύριος τον μεταμόρφωσε σε σκύλο.

Αγία Τριάδα Δίβρης

Αγία Τριάδα Δίβρης

Αγία Τριάδα Δίβρης• Ο ναός της Αγίας Τριάδος βρίσκεται στο

κοιμητήριο της Δίβρης στη συνοικία Γκρουστάδες ή Απάνω Μαχαλάς.

• Ανήκει σε μια ιδιότυπη παραλλαγή του απλού τετράστυλου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο ναού.

• Οι ειδικοί συμπεραίνουν ότι ανεγέρθη περί τα τέλη του 12ου και τις αρχές του 13ου αιώνα. Έχουν παρόλα αυτά διατυπωθεί απόψεις, σύμφωνα με τις οποίες είναι παλαιοχριστιανικός ναός που φτιάχτηκε πολύ νωρίτερα, περί τον 6ο αιώνα.

Αγία Τριάδα ΔίβρηςΟ ναός φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο. Διακρίνονται δύο στρώματα. Το παλαιότερο είναι του 14ου αιώνα και το νεώτερο μεταβυζαντινό. Ο ναός διαθέτει κτιστό τέμπλο με μεταβυζαντινές τοιχογραφίες καθώς επίσης και κτιστή Αγία Τράπεζα εμπρός από την αψίδα, η οποία φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο.

Μονή της Ίσοβας

Μονή της Ίσοβας

Μονή της Ίσοβας• Βρίσκεται δίπλα στην Τρυπητή.• Σήμερα είναι ερειπωμένη και θεωρείται το

σημαντικότερο φράγκικο κατάλοιπο στην Πελοπόννησο.

• Χτίστηκε πιθανότατα από καθολικούς μοναχούς στις αρχές του 13ου αιώνα.

• Το 1263 κατά την μάχη της Πρινίτσας πυρπολήθηκε από Τούρκους μισθοφόρους.

• Από τη μονή φαίνεται το σημείο που συναντιούνται οι ποταμοί Αλφειός, Λάδωνας και Ερύμανθος στα Τριπόταμα.

Μονή της Ίσοβας

Μοναστήρι Σμέρνας

Μοναστήρι Σμέρνας

Μοναστήρι Σμέρνας• Το μοναστήρι στο χωριό της Σμέρνας

βρίσκεται κάτω από την ασβεστολιθική κορυφή με σχήμα πυραμίδας του όρους Λαπίθας με υψόμετρο 773 μέτρα.

• Ορίζεται ως ένας από τους σπουδαιότερους θησαυρούς του συμπλέγματος φύσης και ανθρώπινης παρέμβασης.

• Το εκκλησάκι αποτελεί εκτός από αναπόσπαστο τμήμα ενός άλλοτε κατοικημένου μοναστηριού, ένα σπηλαιοκλήσι στο σκοτεινό εσωτερικό του οποίου συμβαίνει να βρέχει. Η βροχή δεν είναι τίποτε άλλο παρά οι σταλαγματιές από την οροφή του σπηλαίου.

Μονή Σεπετού

Μονή Σεπετού

Μονή Σεπετού•Μοναδική σε θέα, τοπίο και

αρχιτεκτονική πάνω από το φαράγγι του Τρίτωνα και ακριβώς απέναντι από τον ομώνυμο καταρράκτη.

•Στην επανάσταση του 1821 αποτέλεσε τόπο συσκέψεων για τους οπλαρχηγούς.

•Το 1915 επλήγη από καταστροφική πυρκαγιά, αλλά διασώθηκε η πολύτιμη εικόνα της Θεοτόκου.

Μονή ΣεπετούΠαρόλο που υπάρχουν πολλές βάσιμες ιστορικά ετυμολογικές πληροφορίες σχετικά με την ονομασία του μοναστηριού υπάρχει η εξής ιστορία:Ήταν δύο γυναίκες με τα παιδιά τους πάνω στο βράχο που σήμερα βρίσκεται το μοναστήρι. Η μία γυναίκα ήταν πιστή στην ορθοδοξία, ενώ η άλλη άπιστη.Στην εποχή τους υπήρχε ο θρύλος ότι στα μέρη τους κοντά στην Ανδρίτσαινα έρχεται η Παναγία και κάνει θαύματα.Παρότρυνε η θεοσεβούμενη γυναίκα την άλλη να πιστέψει τα θαύματα της Παναγίας και για να την πείσει πέταξε το παιδί της από το βράχο.Η Παναγία έσωσε το παιδί.Η δύσπιστη έριξε και αυτή με τη σειρά της το δικό της παιδί, φωνάζοντας «σε πετώ». Καθώς ήταν, όμως, άπιστη το παιδί τσακίστηκε.

Λοιπά κάστρα

Λοιπά κάστραΥπάρχουν ιστορικές πληροφορίες και για άλλα κάστρα, για τα οποία όμως διασώζονται ελάχιστές πληροφορίες. Ενδεικτικά αναφέρονται:• Κάστρο Σταμίρο (κοντά στο Σιμόπουλο και στo

Σκλίβα)• Κάστρο Βουνάργου• Κάστρο Ρέντας (Χειμαδιό)• Κάστρο Γούμερο (ανάμεσα Γούμερο, Κλινδιά και Αγία

Άννα)• Κάστρο Χελιδόνι• Κάστρο Αράκλοβο (κοντά στη Μίνθη)• Κάστρο Σμέρνας (κορυφή Λάπιθα μεταξύ Σμέρνας,

Γκραίκα, Γρύλλου και Βρίνας)• Κάστρο Αγίας Ελένης (Θεισόα)

Λοιπά κάστρα

Επάνω στο λόφο του γκρεμισμένου κάστρου του Γούμερου

Λοιπά κάστρα

Ερείπια του θρυλικού κάστρου «Αράκλοβο» κοντά στη Μίνθη

Για το τέλος…•Πληθώρα μνημείων και σίγουρα δεν έχει

γίνει αναφορά σε όλα στα πλαίσια αυτής της παρουσίασης.

•Ας επισκεφθούμε και ας γνωρίσουμε μνημεία που βρίσκονται στο νομό μας.

•Να προστατέψουμε και να αναδείξουμε τα μνημεία της περιοχής μας που αποτελούν πολιτιστική μας κληρονομιά και μπορούν να αποτελέσουν βάση ανάπτυξης.

ΕυχαριστίεςΕυχαριστούμε ιδιαίτερα τον Μέλτη Τσαπόγα (εγγονό του Μέλτη Παπακωνσταντίνου) για την εξαιρετική καταγραφή που κάνει εδώ και αρκετά χρόνια και το υλικό που ευγενικά μας παραχώρησε.

Πηγές• Η Ηλεία δια μέσου των αιώνων (1924)

Παπανδρέου Γ.• Πέτρα και ξίφος - Κάστρα και ιππότες στο Μοριά (2015)

Τσαπόγας Μέλτης• Τα μεσαιωνικά κάστρα του Μοριά

Σφυκόπουλος Ιωάννης• Φωτογραφικό Αρχείο Κωνσταντίνου Γιαννόπουλου• Ολυμπιακή Γη (2004)

Γενική Γραμματεία Ολυμπιακών Αγώνων• Ιερά Μητρόπολις Ηλείας• «Ο Άγιος Χριστόφορος ο Κυνοκέφαλος ως Απαντάται στην Ηλεία»

Αρχιμανδρίτου Φιλαρέτου Ναπ. Σπανοπούλου - androni.blogspot.gr• http://plykogiannis.blogspot.gr/• http://www.visitilia.gr/• ΓΟΥΜΕΡΟ: Αναδεικνύεται η Ιερά Μονή Ασκητή

Θοδωρής Λάμπος (http://www.protinews.gr/)• Αγία Σοφία – Ανδραβίδα

http://www.andravida-killini.gr/

ΕυχαριστώΗ παρουσίαση θα είναι διαθέσιμη στοwww.douka-ilias.gr