Ο χρυσός ως συναλλαγματικό και αποθεματικό μέσο και...

Κουγιούρης Παναγιώτης

Νίκας Παναγιώτης

Παναγιωτίδου Ιωάννα

Παπά Μαρία

Σοφιανού Ειρήνη

Ο χρυσός ως συναλλαγματικό και αποθεματικό μέσο και πρωτογενής έρευνα για τα ανταλλακτήρια χρυσού στην Ελλάδα

Ερευνητική εργασία για το μάθημα ‘Ελληνική και Διεθνής Οικονομία’

Επιβλέπων καθηγητής: Θεόδωρος Κατσανέβας

Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Πειραιώς

Ημερομηνία, 26/6/2014

2

Κουγιούρης Παναγιώτης (ο10111)

Νίκας Παναγιώτης (ο10169)

Παναγιωτίδου Ιωάννα (ο10180)

Παπά Μαρία (ο10199)

Σοφιανού Ειρήνη (ο10296)

Εργασία στα πλαίσια του μαθήματος της Ελληνικής

και Διεθνούς Οικονομίας

Εξάμηνο:8ο

Στους συναδέλφους μας,

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εσώφυλλο…………………………………………………………………………….2

Περιεχόμενα…………………………………………………………………………..3

Πρόλογος……………………………………………………………………………...4

Εισαγωγή-μεθοδολογία………………………………………………………………6

Κυρίως μέρος:

1. Ιστορική αναδρομή……………………………………………………………...7 2. Μεγάλες κρίσεις και αποθέματα-τιμή χρυσού………………………………..18 3. Σύγχρονη Ελλάδα………………………………………………………………23

3.1. Κρατικά Ενεχυροδανειστήρια………………………………………….......23 3.2. Τράπεζα της Ελλάδας………………………………………………………25

4. Η οικονομική κρίση και το φαινόμενο των ανταλλακτηρίων χρυσού………35 4.1. Νομικό πλαίσιο λειτουργίας αγορών χρυσού……………………………...35 4.2. Αριθμός ενεχυροδανειστηρίων και βιοτικό επίπεδο ανά δήμο……………..36

5. Στοιχεία πρωτογενούς έρευνας………………………………………………...42 5.1. Εισαγωγή………………………………………………………………….42 5.2. Στοιχεία από τα ανταλλακτήρια που πήγαμε ως φοιτητές………………..43 5.3. Στοιχεία από τα ανταλλακτήρια που πήγαμε ωε πελάτες………………....47 5.4. Στοιχεία σχετικά με τον προορισμό του χρυσού………………………….48

6. Δράση του Σ.Δ.Ο.Ε……………………………………………………………..50 7. Κοινή γνώμη για τα ανταλλακτήρια χρυσού…………………………………51 8. Δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε κατά την περαίωση της εργασίας…………52

Επίλογος-Συμπεράσματα…………………………………………………………...55

Παράρτημα………………………………………………………………………….57

Βιβλιογραφία………………………………………………………………………..69

4

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η εργασία αυτή γίνεται στα πλαίσια του μαθήματος της Ελληνικής και Διεθνούς Οικονομίας και στόχο έχει να αναδείξει τη διαχρονική και αναντικατάστατη σημασία του χρυσού για τον άνθρωπο από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Επίσης, προσπαθεί να θίξει και να εξετάσει το επίκαιρο -λόγω της οικονομικής κρίσης- φαινόμενο των ανταλλακτηρίων χρυσού, των οποίων ο αριθμός έχει αυξηθεί ραγδαία στη χώρα μας.

Κύριο χαρακτηριστικό του χρυσού αποτελεί το γεγονός ότι η ποσότητά του παραμένει αμετάβλητη μεσοπρόθεσμα, καθώς συνήθως μεσολαβεί αρκετό χρονικό διάστημα από την εύρεση κοιτασμάτων μέχρι την εξόρυξή τους. Γίνεται έτσι κατανοητό ότι η τιμή του χρυσού καθορίζεται πλήρως από τη ζήτηση γι’ αυτόν, δεδομένου ότι η προσφορά του μεταβάλλεται πολύ δύσκολα. Υπολογίστηκε ότι, από την αρχή της γνωστής ανθρώπινης ιστορίας μέχρι και το 2009, εξορύχθηκαν συνολικά 165.000 τόννοι ή περίπου 8.500 κυβικά μέτρα χρυσού.

Η σημασία του χρυσού για τον άθρωπο μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτή, αν αναλογιστεί κανείς τις πολλαπλές χρήσεις του στην καθημερινότητά μας. Χρησιμοποιείται λόγω των ιδιαίτερων φυσικών ιδιοτήτων του στην κατασκευή κοσμημάτων, στη δημιουργία αποθεμάτων, αλλά και στη βιομηχανία, την οδοντιατρική και την ηλεκτρονική. Η παγκόσμια κατανάλωση του εξορυσσόμενου χρυσού είναι περίπου 50% σε κοσμήματα, 40% σε επενδυτικά αποθέματα, και 10% σε βιομηχανικές εφαρμογές.1 Οι πολλαπλές χρήσεις του, καθώς και η σχετική σπανιότητά του, τον καθιστούν ένα ιδιαίτερα πολύτιμο και περιζήτητο αγαθό.

Ένα ακόμα θετικό στοιχείο του χρυσού είναι ότι δεν χάνει την εσωτερική αξία του ως μέταλλο με την πάροδο των χρόνων. Έτσι, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν μέσο για τη διαφύλαξη περιουσιών και γενικά σαν ένας τρόπος επένδυσης σε περιόδους κρίσης. Εδώ απορρέει και ο λόγος ύπαρξης και χρησιμότητας των ανταλλακτηρίων χρυσού. Οι άνθρωποι που κάποτε αγόραζαν χρυσά κοσμήματα ή νομίσματα και τώρα αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, καταφεύγουν σε τέτοια καταστήματα με σκοπό να αποκομίσουν κάποια χρήματα για να ανταπεξέλθουν στις οικονομικές υποχρεώσεις τους. Πουλούν έτσι αντικείμενα με μεγάλη συχνά συναισθηματική γι’ αυτούς αξία σε πολύ χαμηλές, εξευτελιστικές -όπως θα δούμε και στη συνέχεια- τιμές. Όπως, καταλαβαίνουμε η πώληση χρυσών αντικειμένων σε αυτά τα καταστήματα οδηγεί αναπόφευκτα στην υποτίμηση του χρυσού σαν αντικείμενο. Εκτός όμως από την «εκμετάλλευση» των ανθρώπων που βρίσκονται σε ανάγκη, τα ανταλλακτήρια χρυσού αποτελούν μια σκοτεινή πλευρά της σημερινής πραγματικότητας, λόγω των συνεχών παραβάσεων και παρανομιών στις οποίες προβαίνουν οι ιδιοκτήτες τους. Με αυτή την εργασία θα προσπαθήσουμε να διελευκάνουμε τις κυριότερες λειτουργίες τους.

1 Πηγή: Wikipedia

5

Σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε κάποιους ανθρώπους που συνέβαλαν, με την πολύτιμη βοήθειά τους, στην ολοκλήρωση αυτής της έρευνας. Συγκεκριμένα, απονείμουμε ευχαριστίες στους υπαλλήλους του Νομισματικού Μουσείου για την απολαυστική και μορφωτική περιήγηση στα εκθέματα του μουσείου, η οποία μας βοήθησε να εντρυφήσουμε στα δρώμενα κάθε ιστορικής περιόδου, καθώς και να είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε τους λόγους κοπής των νομισμάτων στο σχήμα, το μέγεθος και το βάρος που είχαν αυτά ανά τους αιώνες. Ιδιαίτερα όμως ευχαριστούμε την ιστορικό κυρία Γιόρκα Νικολάου για τη βιβλιογραφία που μας πρότεινε κατά τη διάρκεια της παρουσίας μας στη βιβλιοθήκη του μουσείου, αλλά και για την ανιδιοτελή παροχή πληροφοριών και διευκρινήσεων, όπου αυτές ήταν αναγκαίες.

Θερμές ευχαριστίες αποδίδονται, επίσης, στην κυρία Ανέστη Κατερίνα από το γραφείο Μηχανογραφικών Εφαρμογών του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, στον κύριο Κιούπη από το αντίστοιχο τμήμα του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Πειραιώς, καθώς και στους υπαλλήλους του τμήματος μηχανογράφησης του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών, για την υπερμεγέθη συνεισφορά τους στην εύρεση πληροφοριών σχετικά με τον αριθμό των ανταλλακτηρίων χρυσού.

Ακόμα, ευχαριστούμε τον κύριο Κωστάκη Μιχαήλ από το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος, αλλά και τους υπαλλήλους του γραφείου τύπου του αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας για τις πληροφορίες σχετικά με τις παραβάσεις που προκύπτουν από τη λειτουργία των ανταλλακτηρίων χρυσού.

Επίσης, θα θέλαμε να απονείμουμε ευχαριστίες στους εργαζομένους της βιβλιοθήκης της Τράπεζας της Ελλάδος, σε αυτούς της υπηρεσίας «Αγοραπωλησίας Χρυσού», καθώς και σε εκείνους του τμήματος Διαχείρησης συναλλαγματικών διαθεσίμων και χρυσού, που υπάγεται στη Διεύθυνση Χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων, ομοίως της Τράπεζας της Ελλάδος, για την άμεση ανταπόκριση και βοήθεια που μας παρείχαν κατά την εκτέλεση του θεωρητικού πλαισίου της έρευνάς μας.

Τέλος, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον καθηγητή μας Θεόδωρο Κατσανέβα και τη διδακτορική φοιτήτρια Ιωάννα Τσιαπαρίκου για την αρχική καθοδήγησή τους, καθώς και για την άμεση συμβολή τους στη λύση κάθε προβλήματος που δημιουργήθηκε κατά την εκπόνηση της έρευνας.

6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Λόγω του μεγάλου εύρους του αντικειμένου της έρευνάς μας κρίθηκε απαραίτητο να δημιουργήσουμε εξαρχής ένα χρονοδιάγραμμα, ώστε να κατανείμουμε σωστά τις ενέργειές μας και να αφιερώσουμε σε κάθε τμήμα της εργασίας μας τον κατάλληλο χρόνο και κόπο για να έχουμε ένα άρτιο αποτέλεσμα.

Έτσι, χρειάστηκε κατ΄ αρχάς να ανατρέξουμε σε ιστορικές πηγές για την κάλυψη του θεωρητικού πλαισίου και την εύρεση ιστορικών γεγονότων, τα οποία σημάδεψαν τη χρήση του χρυσού στις οργανωμένες κοινωνίες των ανθρώπων. Εκτός από το βιβλιογραφικό υλικό που συλλέξαμε, το οποίο εν τέλει είχε μεγάλη έκταση, επισκεφτήκαμε το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών από το οποίο πληροφορηθήκαμε εκτενέστερα για την κοπή νομισμάτων ανά τους αιώνες. Με την άριστη ξενάγηση των υπαλλήλων του μουσείου καταφέραμε να εισχωρήσουμε στα πεπραγμένα της κάθε εποχής και με αυτόν τον τρόπο αντιληφθήκαμε τους λόγους που τα νομίσματα διέφεραν σε κάθε περίοδο στο σχήμα, στο μέγεθος, στην απεικόνιση και στην περιεκτικότητα σε χρυσό.

Όσον αφορά το κομμάτι της πρωτογενούς έρευνας, απευθυνθήκαμε στα Επαγγελματικά και Βιομηχανικά και Εμπορικά Επιμελητήρια σε Αθήνα και Πειραιά, καθώς και στην Αστυνομία, προκειμένου να ενημερωθούμε σχετικά με τον αριθμό των ανταλλακτηρίων χρυσού στην περιοχή της Αττικής. Επίσης, αναζητήσαμε στοιχεία για την παράνομη δραστηριότητα των ανταλλακτηρίων στην Αστυνομία και στο Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος, κρατικούς δηλαδή φορείς που ασχολούνται με τον έλεγχο επιχειρήσεων για τη διασφάλιση της νομιμότητας των λειτουργιών τους. Οι φορείς αυτοί αν διαπιστώσουν ότι κατά τη λειτουργία μιας επιχείρησης γίνονται διάφορες παραβάσεις του θεσμικού πλαισίου που τη διέπει, αναλαμβάνουν να «τιμωρήσουν» τους ιδιοκτήτες της με διαφόρων ειδών πρόστιμα, τα οποία έχουν διάφορες διαβαθμίσεις ανάλογα με το μέγεθος της παράβασης. Αν η παράβαση είναι αρκετά σοβαρή, τότε λαμβάνονται σκληρότερα μέτρα και η ποινή είναι σαφώς μεγαλύτερη. Τέλος, επισκεφτήκαμε –όπως ήταν αναμενόμενο- έναν αριθμό ανταλλακτηρίων χρυσού, με σκοπό να μπορέσουμε να εξάγουμε συμπεράσματα σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας τους. Λόγω της φύσης των καταστημάτων αυτών, αυτό ήταν το πιο δύσκολο τμήμα της έρευνας, καθώς και το πιο απαιτητικό από άποψη χρόνου.

Εκτός όμως από τους φορείς που επισκεφτήκαμε και καταφέραμε να αντλήσουμε κάποια στοιχεία για την έρευνά μας, υπήρξαν και κάποιες υπηρεσίες που δεν είχαν σχετικές πληροφορίες ή που λόγω της περίπλοκης οργάνωσής τους ήταν δύσκολο να τις συγκεντρώσουν και να μας τις παρέχουν με ακρίβεια. Αυτές οι υπηρεσίες- φορείς περιλαμβάνονται στη συνέχεια της εργασίας και ειδικότερα στο τμήμα που αναφερόμαστε στις δυσκολίες που συναντήσαμε κατά τη διαδικασία διεκπεραίωσής της.

7

1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Εισαγωγή

Από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, ο χρυσός κατείχε δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στα μέταλλα που χρησιμοποιούσε ο άνθρωπος. Παρά το γεγονός ότι πολλές φορές η αξία του έπεφτε –κυρίως σε σχέση με τον άργυρο- ήταν πάντα ένα αντικείμενο επιθυμητό από όλους γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιούταν πολλές φορές ως μέσο στις οικονομικές συναλλαγές των ανθρώπων. Ο χρυσός επίσης έχει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό με την έννοια ότι είναι το μόνο «εμπόρευμα» που παράγεται με σκοπό τη συσσώρευση και όχι την κατανάλωση. Συμερασματικά, ο χρυσός έχει αξία και ως ανταλλακτικό και ως αποθεματικό μέσο.

Πριν αρχίσουμε την εμβάθυνση στα γεγονότα που συνόδεψαν την πορεία του χρυσού ανά τους αιώνες, πρέπει να αναφέρουμε κάποια επιπλέον στοιχεία για τη χρήση του χρυσού ως αποθεματικό μέσο. Ο χρυσός λόγω του μεγέθους του και της υψηλής εσωτερικής του αξίας, η οποία προκύπτει από τη σχετική του σπανιότητα, ήταν πάντα εύκολο να μεταφερθεί και να αποθηκευτεί. Αυτό το είχαν καταλάβει οι άνθρωποι από τα αρχαία χρόνια, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε εύκολα αν λάβουμε υπ’ όψιν μας τα ευρήματα ανασκαφών που έγιναν διαχρονικά σε πολλές περιοχές του κόσμου. Σε θησαυρούς των αρχαίων λαών –όπως των Ίνκας, των Μάγια, καθώς και αρχαιοελληνικών πολιτισμών- βρέθηκαν εκτός των άλλων τεράστιες ποσότητες χρυσών αντικειμένων, κοσμημάτων και νομισμάτων, αλλά και καθαρού χρυσού. Επίσης, οι αρχαίοι έθαβαν τους βασιλείς και γενικότερα τους ηγεμόνες τους τοποθετώντας στους τάφους χρυσά αντικείμενα. Με αυτό τον τρόπο πίστευαν ότι τιμούσαν τους νεκρούς, προσφέροντας τους κάποιο μέρος από τις πειουσίες που είχαν αποκτήσει εν ζωή. Με ιδιαίτερη λαμπρότητα στολίζονταν και οι τάφοι των Φαραώ στην Αρχαία Αίγυπτο. Οι μούμιες καλύπτονταν με χρυσή μάσκα και ήταν μεγαλοπρεπείς.

Αλλά και αργότερα ο χρυσός αποτέλεσε για τους ανθρώπους ένα μέσο για τη διαφύλαξη των περιουσιών τους. Τόσο τα διακοσμητικά αντικείμενα όσο και τα κοσμήματα που περιείχαν χρυσό αποτελούσαν πάντοτε έναν εναλλακτικό τρόπο διαφύλαξης των περιουσιών των ανθρώπων. Επίσης, εκτός από την αισθητική πλευρά, με αυτόν τον τρόπο επένδυαν τα πλεονάζοντα κεφάλαιά τους για να μην χάνουν την αξία τους -όσο θα παρέμεναν ανεκμετάλλευτα- σε ενδεχόμενη αύξηση του πληθωρισμού. Αυτά τα αντικείμενα δεν έχαναν την αξία τους και μπορούσαν πάντα να πωληθούν σε αξία ίδια περίπου με την αρχική. Τέλος, αξίζει να τονιστεί ότι σε καιρούς πολέμων οι άνθρωποι που αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους έπαιρναν μαζί τους οχτιδήποτε μπορούσαν να μεταφέρουν σε χρυσό λόγω του μικρού βάρους και μεγέθους, αλλά και της μεγάλης του αξίας.

8

Πέρα όμως από τη λειτουργία του ως αποθεματικό μέσο, ο χρυσός χρησιμοποιήθηκε έντονα καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας στις καθημερινές συναλλαγές των ανθρώπων είτε αυτούσιος είτε με τη μορφή νομισμάτων. Στις σελίδες που ακολουθούν θα δούμε αναλυτικά τη λειτουργία του χρυσού ως μέσο συναλλαγών και τις διακυμάνσεις της αξίας του διαχρονικά, όπως αυτές διαμορφώθηκαν από τα ιστορικά γεγονότα της κάθε εποχής.

Ιστορικοί Χρόνοι

Όσον αφορά την αξία του χρυσού ενδείξεις για τη σχετική τιμή του είχαμε αρχικά στη Μεσοποταμία, όπου μακροχρόνια υπήρχαν διακυμάνσεις σε αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν διμεταλλική αναλογία, δηλαδή την αναλογία των τιμών του χρυσού και του αργύρου. Συγκεκριμένα, γύρω στο 2700 π.Χ. η αναλογία ήταν 9 προς 1, γύρω στο 1800 π.Χ. υπό τον Χαμουραμπί ήταν 6 προς 1 και τον 6ο π.Χ. αιώνα ήταν 12 προς 12. Από αυτό μπορούμε να καταλάβουμε ότι η τιμή των μετάλλων δεν ήταν ποτέ σταθερή και εξαρτιόταν και αυτή από την προσφορά και τη ζήτηση γι’ αυτά, και αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι θεωρούνταν πολύτιμα, εύκολα διαπιστώνουμε ότι η παραγωγή και η ποσότητά τους έπαιζε το μεγαλύτερο ρόλο.

Παρά τη μεγάλη ανάπτυξη κάποιων πολιτισμών, όπως της Αιγύπτου και της Μεσοποταμίας, η εμφάνιση του χρήματος, με τη σημερινή έννοια, χρονολογείται στα τέλη του 7ου και στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ., πρώτα στις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και μετά στην περιοχή της Ελλάδας. Πρέπει να αναφέρουμε ότι ο χρυσός δεν ήταν το πρώτο μέταλλο που χρησιμοποιήθηκε για την κοπή νομισμάτων. Ο άργυρος και ο χαλκός ήταν πιο άφθονα και κυκλοφόρησαν σε μορφή νομισμάτων πιο παλιά και σε ευρύτερη κλίμακα. Ο χρυσός χρησιμοποιήθηκε αρχικά στη διακόσμηση. Τα πρώτα νομίσματα που περιείχαν χρυσό, κόπηκαν τον 6ο αιώνα π.Χ. στη Λυδία της Μ. Ασίας και ήταν φτιαγμένα από ήλεκτρο, ένα τεχνητό κράμα χρυσού και αργύρου3. Ο χρυσός κόπηκε αυτούσιος σε νόμισμα (στατήρα) τον 6ο αιώνα π.Χ. στη Λυδία και πάλι, κατά τη βασιλεία του Κροίσου. Σε αυτό συντέλεσαν και οι μεγάλες ποσότητες χρυσού που περιέχονταν στον Πακτωλό ποταμό.

Από τότε και έπειτα δημιουργήθηκαν χιλιάδες χρυσά νομίσματα ανά τον κόσμο. Το κάθε νόμισμα έφερε το σύμβολο της εκδίδουσας αρχής για να πιστοποιείται έτσι το βάρος και η αυθεντικότητά του. Τα συνήθη σύμβολα που σηματοδοτούσαν τα νομίσματα ήταν εκτός των άλλων ήρωες, ζώα, φυτά και θεότητες. Ο βασιλιάς Φίλιππος Β’ ήταν αυτός που διέδωσε τη χρήση των χρυσών νομισμάτων, καθώς είχε πρόσβαση στα ιδιαίτερα πλούσια μεταλλεία χρυσού του Παγγαίου. Επίσης, επί Μεγάλου Αλεξάνδρου κόπηκαν πολλά σε αριθμό χρυσά και αργυρά νομίσματα, απόρροια των μεγάλων ποσοτήτων πολύτιμων μετάλλων που βρέθηκαν στις πόλεις

2 Πηγή: Pierre Vilar, ‘’A history of gold and money’’, 2011 3 Πηγή: Μαντώ Οικονομίδου, ‘’Ελληνική Τέχνη: Αρχαία Νομίσματα’’, 1996

9

που κατέκτησε4. Μετά το θάνατό του άρχισαν να απεικονίζονται στα νομίσματα ηγεμόνες και βασιλείς της κάθε περιοχής.

Γενικότερα παρατηρούμε ότι ανά περιόδους κόπηκαν διαφορετικά νομίσματα με διαφορετική περιεκτικότητα σε χρυσό και διαφορετική αξία, ώστε να συμβαδίζουν με τις ανάγκες της εποχής και την ποσότητα των μετάλλων που είχαν στη διάθεσή τους. Έτσι, εκτός από το στατήρα και τις υποδιαιρέσεις του παρατηρούνται νομίσματα όπως τετράδραχμα, πεντάδραχμα και οκτάδραχμα. Η κυκλοφορία χρυσών και άλλων στατήρων συνεχίστηκε μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ. σε όλες τις ελληνικές πόλεις και στις πόλεις που κατακτήθηκαν.

Ρωμαϊκή περίοδος και Μεσαίωνας

Η κατάκτηση των ελληνικών βασιλείων από τους Ρωμαίους οδήγησε σε αναδιανομή του χρυσού, που ήταν συγκεντρωμένος σε αυτά, και κατανομή του σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τα ρωμαϊκά νομίσματα που κόπηκαν από τον 1ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ. απεικόνιζαν κατά κύριο λόγο τον ηγεμόνα αυτοκράτορα της κάθε εποχής. Εκείνη την εποχή κόπηκαν νομίσματα και από τα τρία πολύτιμα μέταλλα, τα οποία λόγω της μεγάλης έκτασης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας διαδόθηκαν σε όλο το, μέχρι τότε, γνωστό κόσμο. Από τα νομίσματα αυτά ξεχώρισε ο aureus -που σημαίνει χρυσός-, ένα ιδιαίτερα ισχυρό νόμισμα.

Με την έλευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας καθιερώθηκε ως κύριο νόμισμα ο σόλιδος, ο οποίος κυκλοφόρησε για πρώτη φορά κατά το Μέγα Κωνσταντίνο γύρω στο 309 μ.Χ., και ήταν για πολλούς αιώνες το δυνατότερο νόμισμα στον κόσμο. Χαρακτηρίστηκε από πολλούς ‘δολλάριο του Μεσσαίωνα’ και αυτό υποδηλώνει το κύρος και τη σταθερότητά του. Στα βυζαντινά νομίσματα εκτός από την απεικόνιση του αυτοκράτορα, χρησιμοποιήθηκαν έντονα διάφορα χριστιανικά πρόσωπα σύμβολα. Πιο συγκεκριμένα απεικονίζονταν συχνά ο Χριστός, η Θεοτόκος, το χέρι του Θεού, καθώς και σταυροί και διάφορες παραστάσεις που θύμιζαν αγιογραφίες. Όλα αυτά εξασφάλιζαν την αυθεντικότητα των νομισμάτων και ενίσχυαν στη συνείδηση των ανθρώπων την πίστη στον ηγεμόνα και την κεντρική θρησκεία το Χριστιανισμό.

Την ίδια περίοδο στην Ανατολή, ο χαλίφης Abd al Malik με μια νομισματική μεταρρύθμιση επέτρεψε την κυκλοφορία του σόλιδου στον αραβικό κόσμο. Όμως έπειτα από πολλές θρησκευτικές και ιδεολογικές κριτικές και αντιπαραθέσεις αναγκάστηκε να κυκλοφορήσει νομίσματα με διαφορετικές απεικονίσεις. Έτσι, γύρω στο 694 μ.Χ. έκοψε χρυσά νομίσματα στο πρότυπο του σόλιδου, αλλά με σκαλιστές μουσουλμανικές επιγραφές, οι οποίες ήταν ως επί το πλείστον φράσεις από το Κοράνι. Από τότε το δηνάριο ανταγωνίστηκε το bezant, που ήταν η δυτική ονομασία για το βυζαντινό sovereign. Όταν υπήρχαν πολλά χαλιφάτα ο χρυσός κοβόταν σε

4 Νομισματικό Μουσείο, ‘’Η ιστορία του νομίσματος’’, 2010

10

νομίσματα στην Κόρδοβα, το Κάιρο και τη Βαγδάτη. Ο χρυσός των Αράβων ήταν άφθονος και προερχόταν από πολλές πηγές κυρίως από λεηλασίες θησαυρών, εκκλησιών και τάφων, αλλά και από την παραγωγή ορυχείων, όπως της Νουβίας.

Κάπως έτσι φτάνουμε στην παρακμή του σόλιδου τον 11ο μ.Χ. αιώνα. Εκείνη την εποχή συνέβησαν και οι κατακτήσεις της Ισπανίας από τους Αλμοχάδες και τους Αλμοραβίδες. Οι βασιλιάδες της έθεσαν το μουσουλμανικό χρυσό νόμισμα σε κυκλοφορία και προσπάθησαν με επιτυχία να το αντιγράψουν. Αργότερα, αντικατέστησαν τις επιγραφές από το Κοράνι που απεικονίζονταν στο νόμισμα με χριστιανικές γραμμένες στην Αραβική γλώσσα.

Τον 13ο αιώνα λόγω των ραγδαία αυξανόμενων εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των χωρών –κυρίως αυτών που βρίσκονταν γύρω από τη Μεσόγειο- παρουσιάστηκε η ανάγκη για την κοπή και την υιοθέτηση ενός ισχυρού και κοινώς αποδεκτού νομίσματος. Γι’ αυτόν το λόγο το 1252 κόπηκε το φιορίνι της Φλωρεντίας, το οποίο έγινε το κυρίαρχο νόμισμα για μεγάλες εμπορικές συναλλαγές. Το 1284, άρχισε να χρησιμοποιείται το δουκάτο της Βενετίας, το οποίο ήταν πολύ διαδεδομένο λόγω του μικρού μεγέθους και της μεγάλης αξίας του. Τα δύο αυτά νομίσματα λόγω του μεγάλου κύρους τους θεωρήθηκαν άξιοι διάδοχοι του σόλιδου. Τον 14ο αιώνα, η ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων πολύτιμων μετάλλων, κυρίως στην Ουγγαρία, δίνει ώθηση στη νομισματική παραγωγή της μεσαιωνικής Ευρώπης.

Περίοδος της Αναγέννησης και ανακάλυψη του Νέου Κόσμου

Το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα, η Ευρώπη ήρθε αντιμέτωπη με μία πτώση στις τιμές, ειδικά όπως αυτές εκφράζονταν σε χρυσό. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι η αξία του χρυσού αυξανόταν σε σχέση με τα υπόλοιπα αγαθά, δηλαδή η ίδια ποσότητα χρυσού αγόραζε όλο και περισσότερα αγαθά. Αυτός ήταν ένας καλός λόγος να ψάξει κανείς για χρυσό. Με αυτόν τον τρόπο ξεκίνησαν οι μεγάλες ανακαλύψεις.

Αρχικά, οι Γενουάτες (από τη Γένοβα, γνωστή στο Μεσαίωνα ως Γένουα) και στη συνέχεια οι Πορτογάλοι στράφηκαν προς την Αφρική για την αναζήτηση πολύτιμων μετάλλων. Σε αυτές τις εκστρατείες γνώρισαν λαούς της Αφρικής ιδιαίτερα εξελιγμένους εμπορικά και χώρες με αμύθητο πλούτο. Οι Ευρωπαίοι εξερευνητές κατάφεραν τελικά να συνάψουν εμπορικές σχέσεις με πολλές χώρες και έτσι πέτυχαν την εισροή μεγάλων ποσοτήτων χρυσού στην Ευρώπη. Οι συναλλαγές γίνονταν είτε μέσω νομισμάτων είτε με απευθείας ανταλλαγή χρυσού. Το νόμισμα που χρησιμοποιούσαν γι’ αυτές τις συναλλαγές ήταν συνήθως το δουβλόνι.

Το μέρος στο οποίο γίνονταν οι μεγαλύτερες αγοραπωλησίες και διακινήσεις χρυσού εκείνη την εποχή, βρισκόταν στις ακτές του Κόλπου της Γουινέας, στην περιοχή της σημερινής Γκάνας. Οι Πορτογάλοι είχαν εγκαθιδρύσει εκεί την επιχείρηση ‘Mina Company’. Μεταξύ των προϊόντων που προσέφεραν στους ιθαγενείς περιλαμβάνονταν ρουχισμός, κοράλια, υαλικά, υφάσματα και προϊόντα από

11

χαλκό και ορείχαλκο. Ως αντάλλαγμα έπαιρναν χρυσό, ο οποίος προερχόταν από άλλες χώρες εκείνης της εποχής και διακινούταν μέσω εμπόρων και ατόμων, που τον αντάλλασσαν για την απόκτηση χρημάτων. Το 1457 οι Πορτογάλοι έκοψαν και χρησιμοποίησαν ως νόμισμα το ‘cruzado’, το οποίο είχε πολύ μεγάλη περιεκτικότητα σε χρυσό.

Το σύνολο αυτού του χρυσού συλλεγόταν με αυτόν τον τρόπο και μεταφερόταν με καραβέλες στην Πορτογαλία, συνήθως μία φορά το μήνα και κυρίως με τη μορφή νομισμάτων. Τις μεταφορές αυτές προς την Ευρώπη διευκόλυναν και οι κατακτήσεις πόλεων, όπως της Θέουτας και του Σαφί από τους Πορτογάλους. Άλλες περιοχές από τις οποίες μεταφερόταν χρυσός ήταν η Σιέρα Λεόνε, η Γκάμπια, η Σενεγάλη, η Μαυριτανία και το Μαρόκο. Η ποσότητα του χρυσού που υπολογίζεται ότι μεταφερόταν από όλες αυτές τις περιοχές της Αφρικής στην Ευρώπη την περίοδο 1500-1520 –που ήταν η περίοδος αιχμής- ανέρχεται περίπου σε 700 κιλά το χρόνο!

Στα τέλη του 15ου αιώνα, ξεκίνησε το εμπόριο με τις ανατολικές Ινδίες και την Άπω Ανατολή. Ο αφρικανικός χρυσός μεταφερόταν από την Ευρώπη και τη Μεσόγειο στην Ανατολή για την αγορά μπαχαρικών. Η μεταφορά αυτή γινόταν μέσω της ανοικτής θάλασσας και αυτό οδήγησε στην ανακάλυψη του Πράσινου Ακρωτηρίου και της Βραζιλίας στις αρχές του 16ου αιώνα. Αυτές οι ανακαλύψεις έδωσαν στους Πορτογάλους διαφορετικούς πόρους από το χρυσό της Αφρικής που τώρα πέρασε σε δεύτερη θέση. Οι αποικίες που δημιούργησαν οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι στην Αμερική ήταν πλούσιες σε πολύτιμα μέταλλα και έτσι επιτεύχθηκε μια μεγάλη ακόμα εισροή στην Ευρώπη.

Μετά το 1520 και ειδικά μετά το 1540, η σημασία του χρυσού παράκμασε σημαντικά ως αποτέλεσμα της τεράστιας εισαγωγής χρυσού -που ήδη αναφέραμε- από την Αφρική και την Αμερική. Η αξία του χρυσού έπεφτε συνεχώς σε σχέση με τα υπόλοιπα αγαθά και αυτό σήμαινε μια αύξηση στο γενικό επίπεδο τιμών. Με αυτόν τον τρόπο οδηγηθήκαμε από τον 15ο αιώνα, τον αιώνα της μεγάλης έλλειψης χρυσού, στον 16ο αιώνα και την ‘επανάσταστη των τιμών’.

Με τον καιρό εμφανίζονταν και άλλες περιοχές που παρήγαγαν χρυσό. Μια τέτοια ήταν η Monotapa (σημερινή Ζιμπάμπουε και Μοζαμβίκη), η οποία παρόλο που μέχρι τα μέσα του 16ου αιώνα δεν είχε αξιοσημείωτη παραγωγή, το 1660 είχε περίπου 1500 κιλά. Αυτός ο χρυσός πήγαινε στην Ινδία, όπου μετατρεπόταν σε νομίσματα, τις ‘saotomes’, από τον Άγιο Θωμά που απεικονιζόταν στο νόμισμα και τις παγόδες. Αυτά τα νομίσματα ήταν συνήθως χρυσά ή ημίχρυσα. Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι παρότι ο χρυσός αυτής της περιοχής ελεγχόταν αποκλειστικά από τους Πορτογάλους –ιδίως μετά το 1580-, μόνο ένα μικρό μέρος του πήγαινε στη Λισαβόνα.

Ένα νόμισμα που κυκλοφορούσε εκείνη την εποχή στην Ευρώπη και χρησιμοποιήθηκε μαζί με το cruzado στις συναλλαγές με την Ινδία ήταν το βενετικό φλουρί ή όπως ονομαζόταν ζεκίνο. Την ίδια περίοδο στη Γαλλία χρησιμοποιήθηκε ως βασικό νόμισμα το χρυσό ecu-soleil. Επίσης, ο χρυσός της Νουβίας και της Αιθιοπίας

12

μεταφερόταν στην Αίγυπτο, όπου και κοβόταν σα νόμισμα με την ονομασία σεραφείμ.

Στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, στις περιοχές της Αμερικής που σιγά-σιγά ανακαλύπτονταν από τους Ευρωπαίους και συγκεκριμένα στην Κόστα Ρίκα και το Μεξικό, τον 16ο αιώνα κυκλοφορούσε ως νόμισμα το χρυσό πέσο. Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι εκείνη την εποχή εντοπίστηκαν τεράστιες ποσότητες χρυσού σε θησαυρούς αρχαίων πολιτισμών. Πιο ειδικά, στο θησαυρό των Αταχουάλπα στην Κατζαμάρκα υπολογίζεται ότι βρέθηκαν 2.475.302 χρυσά πέσος, ποιότητας από 4 μέχρι 22 καράτια!

Παρ’ όλα αυτά, ο 16ος αιώνας –ιδιαίτερα από τα μέσα του και μετά- χαρακτηρίστηκε από μια ιδιαίτερα χαμηλή παραγωγή χρυσού και μια όλο και αυξανόμενη παραγωγή αργύρου στις περιοχές του Μεξικό και του Περού. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό οδήγησε σε μία αύξηση της σχετικής τιμής του χρυσού, καθιστώντας περιζήτητη την κατοχή του.

Το ίδιο χρονικό διάστημα στην Ευρώπη συνέβαινε κάτι παρόμοιο. Κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 16ου αιώνα το μέταλλο που διακινούταν περισσότερο ήταν ο χρυσός, ενώ στο δεύτερο μισό ήταν το ασήμι. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της μεγάλης εισροής ασημιού από τις αποικίες της Αμερικής, καθώς και της αυξανόμενης ευρωπαϊκής παραγωγής κυρίως της Γαλλίας και της Γερμανίας. Στις αρχές του 17ου αιώνα και το ασήμι έγινε πιο σπάνιο και έτσι άρχισε η πιο εντατική εξόρυξη και χρήση του χαλκού.

Νεώτεροι Χρόνοι

Στα τέλη του 17ου αιώνα, παρατηρούνται οι ιδρύσεις δύο μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών, της Τράπεζας του Άμστερνταμ και της Τράπεζας της Αγγλίας. Έτσι, άρχισαν να αυξάνονται όλο και περισσότερο οι συναλλαγές των ανθρώπων, οι οποίοι επένδυαν με αυτόν τον τρόπο τα κεφάλαιά τους. Εκείνη την περίοδο στην Αγγλία ήταν προσοδοφόρο να εξάγει κάποιος χρυσό, γιατί η επίσημη αναλογία χρυσού προς ασήμι ήταν 13,3 προς 1, όταν στην υπόλοιπη Ευρώπη ήταν πολύ υψηλότερη. Το 1663 κόπηκε στο Βασίλειο της Αγγλίας ένα χρυσό νόμισμα η γουινέα, η οποία διατηρήθηκε σε κυκλοφορία μέχρι το 1816.

Κατά το 18ο αιώνα, παρατηρήθηκε στην Πορτογαλία μια τεράστια αύξηση της ποσότητας χρυσού από 725 κιλά το 1699 σε 20.000 κιλά το 1725. Το γεγονός αυτό δημιούργησε σημαντικές ανακατανομές και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως στην Ισπανία, αλλά και στο οικονομικό κέντρο, την Αγγλία. Η νομισματική κρίση έλαβε τέλος μερικά χρόνια αργότερα, με την ανακύκλωση χρυσών και ασημένιων νομισμάτων.

13

Στην Ισπανία, που όπως αναφέραμε και παραπάνω επηρεάστηκε αισθητά από τη ραγδαία αύξηση της ποσότητας του χρυσού, συνέβησαν κάποιες δομικές αλλαγές στην τοπική οικονομική κατάσταση και οργάνωση. Δημιουργήθηκαν αυτόνομες περιφερειακές οικονομίες, όπου ο χρυσός επανεμφανίστηκε δυναμικά στον οικονομικό κύκλο. Παρ’ όλα αυτά μετά το 1735, χρησιμοποιούνται κατά κόρον ασημένια νομίσματα.

Οι μεταβολές που παρατηρήθηκαν στις τιμές και τις ποσότητες του χρυσού καθ’ όλη τη διάρκεια του 18ου αιώνα είχαν αντίκτυπο στην ποσότητα των εισαγωγών και των εξαγωγών της Βρετανίας προς τρίτες χώρες. Κατά το διάστημα 1721-1726 παρατηρήθηκαν μεγάλες μεταφορές ποσοτήτων χρυσού προς την Αγγλία, κυρίως από τη Βραζιλία και την Πορτογαλία. Η προσφορά χρυσού, όμως, από τη Βραζιλία άρχισε να μειώνεται και έτσι εμφανίστηκε η τάση της επανεισαγωγής χρησιμοποιημένου ασημιού.

Το 19ο αιώνα, ο χρυσός που έφτανε στην Ευρώπη από τη Βραζιλία ήταν σχεδόν μηδαμινός, λόγω της ανεξαρτησίας της. Όμως, μια εξέλιξη στην Αυστραλία έμελλε να αλλάξει την πορεία των γεγονότων. Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, μετά από μια φήμη ότι στην Αυστραλία υπάρχει ανεκμετάλλευτος κρυμμένος χρυσός, άρχισαν όλοι οι κάτοικοι να ψάχνουν για χρυσό. Όταν μάλιστα βρέθηκαν οι πρώτες ποσότητες του πολύτιμου μετάλλου, αυξήθηκε ραγδαία η μετανάστευση. Σε μια δεκαετία είχε εξορυχθεί χρυσός συνολικής αξίας 150 εκατομμυρίων λιρών! Ο χρυσός αυτός έδωσε την ευκαιρία στην Αυστραλία να αναπτυχθεί οικονομικά και να διαρθρώσει το κράτος της. Όπως ήταν φυσιολογικό όμως, ένα μεγάλο μέρος του μεταφέρθηκε σε άλλες χώρες.

Νομίσματα χρυσά και αργυρά συναντάμε την ίδια εποχή και στο νέο Ελληνικό κράτος, που κυκλοφόρησαν κατά την περίοδο του βασιλιά Όθωνα, του Γεωργίου Α’ και του Γεωργίου Β’, και τα οποία κόπηκαν στα νομισματοκοπεία του Μονάχου και των Παρισιού.

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα παρατηρήθηκε πολύ μεγάλη αύξηση στην παραγωγή του χρυσού. Συγκεκριμένα, ο χρυσός που παράχθηκε κατά τη δεκαπενταετία μέχρι το 1910 ήταν υποτριπλάσιος σε μέγεθος από τη συνολική παραγωγή που προήλθε από την ανακάλυψη της Αμερικής και τέσσερις φορές περισσότερος από την παραγωγή της περιόδου 1800-1850. Κατά το διάστημα αυτό παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση των τιμών, η οποία συσχετίζεται, προφανώς, με την παραπάνω παραγωγή.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις οικονομικές εξελίξεις και τα γεγονότα που σχετίζονται με το χρυσό, παρατίθενται παρακάτω στο τμήμα που αναφερόμαστε στις μεγάλες οικονομικές και άλλες κρίσεις και στον τρόπο που αυτές συσχετίζονται με μεταβολές στις τιμές και τα αποθέματα του χρυσού.

14

Παγκόσμια παραγωγή χρυσού

Παρότι η ποσότητα του χρυσού δεν αφορά άμεσα την έρευνά μας, η παγκόσμια παραγωγή του και οι μεταβολές της, έχουν αντίκτυπο στις οικονομικές εξελίξεις και στη χρήση του ως ανταλλακτικό μέσο. Ήδη παρατηρήσαμε ότι κατά τη διάρκεια της ιστορίας, όταν αυξανόταν η παραγωγή του χρυσού, αυξανόταν αυτομάτως και το πλήθος των νομισμάτων που κόβονταν από αυτόν, καθώς επίσης και η περιεκτικότητά τους. Για το λόγο αυτό, στο παράρτημα παρατίθεται ένας πίνακας (πίνακας 1), που περιέχει τις ποσότητες παγκόσμιας παραγωγής χρυσού για τα έτη 1493-1910.

Πρέπει να αναφέρουμε ότι τα στοιχεία μέχρι το έτος 1850, τα οποία είναι ως επί το πλείστον οργανωμένα σε δεκαετίες και εικοσαετίες αφορούν την ετήσια παραγωγή χρυσού και όχι όλης της περιόδου. Ο πίνακας αυτός περιγράφει ότι ακριβώς αναφέρθηκε και ανωτέρω στην ιστορική αναδρομή, δηλαδή ότι η παραγωγή χρυσού αυξήθηκε ραγδαία από το δεύτερο μισό του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Η μέγιστη παραγωγή χρυσού παρατηρείται το έτος 1910, όπου είναι ίση με κάτι παραπάνω από 624 τόνους! Αντίθετα η μικρότερη τιμή της παρατηρείται κατά τη διάρκεια της περιόδου 1493-1520, όπου η μέση παγκόσμια παραγωγή ανά έτος ήταν ίση με 5,273 τόνους. Για την πιο παραστατική απεικόνιση των μεταβολών της παγκόσμιας παραγωγής χρυσού την περίοδο 1493-1910, παραθέτουμε ένα διάγραμμα που δείχνει την τάση εξέλιξής της στο χρόνο.

Διάγραμμα 1, Μεταβολές στην παγκόσμια παραγωγή χρυσού την περίοδο 1493-1910

0

100

200

300

400

500

600

700

Παραγωγή χρυσού σε τόνους

Παραγωγή χρυσού σε τόνους

15

Σημαντικά χρυσά νομίσματα

Στο σημείο αυτό κρίνουμε απαραίτητο να παραθέσουμε τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά κάποιων χρυσών νομισμάτων, που με την κυκλοφορία τους σημάδεψαν ολόκληρες ιστορικές περιόδους και άλλαξαν τις διεθνείς εξελίξεις. Έτσι, στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα εννιά πιο δημοφιλή χρυσά νομίσματα που εμφανίστηκαν στην ιστορία από την Αρχαία Ελλάδα έως τον νεότερο κόσμο. Η περιεκτικότητα σε χρυσό, καθώς και τα γραμμάρια του κάθε νομίσματος απεικονίζει την οικονομική κατάσταση που επικρατούσε την κάθε εποχή.

Ονομασία Νομίσματος

Χρονολογία Πρώτης Κοπής

Βάρος Νομίσματος σε

γραμμάρια

Περιεκτικότητα σε Χρυσό

Χρυσός Στατήρ 345 π.Χ 8,54 22-24 καράτια

Δηνάριο 268 π.Χ 4,55 22καράτια Σόλιδος 309 π.Χ 4,55 22-24 καράτια Υπέρπυρον 330 μ.Χ 4,45 24 καράτια Δουκάτο 1140 3,49 24 καράτια Sovereign 1489 7.98 22 καράτια

Σουλτάνι 1844 6,615 22 καράτια

Γαλλική Λίρα 1899 6,45 90% καθαρός χρυσός

Φιορίνι 1252 3,5 γραμμάρια καθαρού χρυσού

Πίνακας 2, Χαρακτηριστικά βασικών νομισμάτων

· Χρυσός Στατήρ: Βασικό χρυσό νόμισμα κατά την αρχαία Ελλάδα, που κόπηκε από τον Φίλιππο Β’ στη Μακεδονία περίπου το 345 π.Χ. Ο στατήρας είχε θεωρητικό βάρος 8,54 γραμμάρια και ουσιαστικά ήταν αποτέλεσμα της νέα οικονομικής εποχής που άνθισε υπό την βασιλεία του. Ο στατήρ τα επόμενα χρόνια εμφανίστηκε σε πολλές διαφορετικές πόλεις-κράτη στον ελλαδικό χώρο.

· Σόλιδος: Αποτελεί χρυσό κέρμα που εμφανίστηκε την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και καθιερώθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α’ το Μέγα, περίπου το 309 π.Χ. Έχει ονομαστεί και «δολάριο του Μεσαίωνα», καθώς κυριάρχησε για περίπου 800 χρόνια στις αγορές και διατηρήθηκε ανόθευτο για τα περισσότερα. Το θεωρητικό βάρος του σόλιδου ήταν περίπου 4,55 γραμμάρια ενώ μέχρι τον 11ο αιώνα η καθαρότητα του κυμαίνονταν ανάμεσα στα 24 και 22 καράτια. Υποδιαιρέσεις του σόλιδου ήταν το σημίσιο (semissis) που ήταν το ½ του αρχικού και το τρημίσιο (tremissis), το 1/3. Ο

16

σόλιδος ισοδυναμούσε σε αξία με 24 αργυρές siliquae ή 1/72 της Ρωμαϊκής λίρας.

· Δηνάριο: Ονομασία αρχαίου ρωμαικού νομίσματος, που διατηρήθηκε και σε νομίσματα διαφόρων χωρών και εποχών. Το αραβικό δηνάριο κόπηκε για πρώτη φορά το 860, έμοιαζε πολύ με το ασημένιο βυζαντινό μιλιαρέσι. Είχε βάρος περίπου 4,55 γραμμάρια και αξία 10 ασαρίων. Υπήρξαν αρκετές διακυμάνσεις στο βάρος του κατά τα έτη, κυρίως λόγω οικονομικών μεταβολών.

· Υπέρπυρον: Σημαντικό χρυσό νόμισμα που κυκλοφόρησε κατά την Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά επί Μεγάλου Κωνσταντίνου. Υποδιαίρεση του υπέρπυρου ήταν τα κεράτια (1 υπέρπυρον= 24 κεράτια).

· Σουλτάνι (Σερίφι): Εμφανίστηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μεταξύ 1844 και 1923 και αντικατέστησε το γρόσι, ενώ αυτό με τη σειρά του αποτέλεσε υποδιαίρεση (100 γρόσια= 1 σουλτάνι). Ήταν 6,615 γραμμάρια και περίπου 22 καράτια.

· Δουκάτο: Αποτελεί χρυσό νόμισμα που κόπηκε για πρώτη φορά το 1140 και χρησιμοποιήθηκε καθ’όλη τη φραγκοκρατία. Το βάρος του υπολογίζεται στα 3,49 γραμμάρια καθαρού χρυσού, ενώ η καθαρότητα του έφτανε τα 24 καράτια. Είχε αξία ίση με 9 σελίνια και 4 πένες. Ακόμα και στις μέρες μας γίνεται κοπή για συλλεκτικούς σκοπούς.

· Δουβλόνι: Ισπανικό χρυσό νόμισμα που κόπηκε κατά την φραγκοκρατία και προέρχεται από την λατινική λέξη doble (διπλός), γιατί είχε την διπλή αξία από το δουκάτο. Αποτέλεσε ένα σημαντικό νόμισμα της παγκόσμιας ιστορίας. Έχει θεωρηθεί ένας από τους βασικότερους θησαυρούς πειρατών εκείνη την εποχή.

· Φιορίνι: Χρυσό νόμισμα το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη Φλωρεντία το 1252 και παρέμεινε στο προσκήνιο για περίπου τρεις αιώνες. Αποτέλεσε το πρώτο ευρείας κυκλοφορίας χρυσό νόμισμα στη Δυτική

17

Ευρώπη μετά τον 7ο μ.Χ. αιώνα. Η σημερινή του αξία αντιστοιχεί σε τιμή περίπου ίση με 150 ευρώ.

· Sovereign (Χρυσή Λίρα αγγλίας): Κόπηκε για πρώτη φορά το 1489 από τον Ερρίκο VII και αντιστοιχούσε σε 20 σελίνια. Αποτέλεσε σημαντικό παγκόσμιο ανταλλακτικό μέσο, κυρίως λόγω της επέκτασης της Μεγάλης Βρετανίας σε όλο τον κόσμο κατά την εποχή. Το βάρος τους ήταν 7,98 γραμμάρια και εμπεριείχαν 22 καράτια χρυσού. Οι χρυσές λίρες θεωρούνται σπάνιες και έχουν σημερινή αξία που μπορεί να ξεκινήσει από 300 ευρώ.

· Γαλλική Λίρα: Ανηκεί στην κατηγορία των φλουροειδών και αποτέλεσε για πολλά χρόνια ανταλλακτικό μέσο στην Γαλλία. Ήταν 6,45 γραμμάρια και εμπεριείχε 90% καθαρό χρυσό. Η πρώτη κοπή πραγματοποιήθηκε το 1899.

· 50 Πέσσος Μεξικού: Δημοφιλές χρυσό νόμισμα που κόπηκε στην λατινική Αμερική τον προηγούμενο αιώνα. Εμπεριέχει 37,5 γραμμάρια χρυσού και στης ημέρες αποτελεί σημαντικό συλλεκτικό νόμισμα, ενώ η αναλογία του σε πολύτιμα μέταλλα είναι 90% σε χρυσό και 10% σε χαλκό.

18

2. ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ-ΤΙΜΗ ΧΡΥΣΟΥ

Στο σημείο αυτό της εργασίας μας θα αναφερθούμε σε ιστορικά γεγονότα που επηρέασαν την τιμή του πολύτιμου αυτού μετάλλου, αλλά και γενικότερα την παγκόσμια οικονομική και πολιτική ζωή. Προτού προβούμε στην καταγραφή των γεγονότων αυτών, καλό θα ήταν να αναφερθούμε σε κάποια πιο γενικά στοιχεία για τις αγορές γενικότερα και για την αγορά του χρυσού ειδικότερα.

Αρχικά πρέπει να πούμε ότι υπάρχουν δύο είδη αγορών στις οποίες δραστηριοποιούνται οι επενδυτές: η πραγματική αγορά (Real Asset Market) που περιλαμβάνει τα πολύτιμα μέταλλα (χρυσός, ασήμι, κ.α.), το πετρέλαιο, τα σιτηρά, κ.α. και η χρηματιστηριακή αγορά (Financial Market) που περιλαμβάνει τα ομόλογα, τις μετοχές, τα αμοιβαία κεφάλαια, κ.α. Τα διεθνή κεφάλαια που τοποθετούνται στις δύο αυτές αγορές είναι περιορισμένα με αποτέλεσμα η κίνηση των δύο αγορών να είναι σε αντιδιαστολή, δηλαδή όταν η μια συγκεντρώνει περισσότερα κεφάλαια τότε από την άλλη θα αφαιρούνται κεφάλαια που θα μπορούσαν να επενδυθούν σε αυτήν. Τα κεφάλαια τοποθετούνται σε κάθε αγορά στην αρχή της κάθε δεκαετίας και ρευστοποιούνται στο τέλος της, αποκομίζοντας στους κατόχους τους κέρδη ή ζημίες. Την δεκαετία του ’70 είχαμε αύξηση της πραγματικής αγοράς και μείωση της χρηματιστηριακής, ενώ στις επόμενες δύο δεκαετίες (’80 και ’90) είχαμε το αντίστροφο, καθώς η πραγματική αγορά μειώθηκε και η χρηματιστηριακή αυξήθηκε. Την δεκαετία του 2000 είχαμε και πάλι αντίστροφη πορεία στις δύο αγορές, αφού η πραγματική αγορά αυξήθηκε και η χρηματιστηριακή μειώθηκε, ενώ την επόμενη δεκαετία (2010) τα στοιχεία δείχνουν και πάλι αντιστροφή της πορείας των δύο αγορών.

Ας αναφερθούμε τώρα, ειδικότερα, στην αγορά του χρυσού και στους παράγοντες που επηρεάζουν διεθνώς την τιμή του πολύτιμου μετάλλου. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, η τιμή του χρυσού διεθνώς είναι πολύ δύσκολο να μεταβληθεί εξαιτίας της προσφοράς του. Επομένως οι παράγοντες που επηρεάζουν την τιμή του είναι οι εξής:

· Η ζήτηση από την πραγματική αγορά (κοσμήματα) και η ζήτηση για επενδυτικές λόγους (χαρτοφυλάκια μεγάλων επενδυτών).

· Η πορεία της ισοτιμίας του αμερικανικού δολαρίου ($). · Μεταβολές στα αποθέματα χρυσού των Κεντρικών Τραπεζών των χωρών. · Ανησυχίες για πληθωριστικές πιέσεις.

Ο χρυσός αποτελεί ένα μέσο μακροπρόθεσμης αποθηκευτικής αξίας και πολλοί επενδυτές καταφεύγουν σε καιρούς οικονομικής αβεβαιότητας και μεγάλων πολιτικών και κοινωνικών κρίσεων. Όπως θα δούμε και στην συνέχεια, η τιμή του χρυσού παρόλο που διαπραγματεύεται σε αμερικανικά δολάρια, κινείται διαχρονικά σε αντιδιαστολή με αυτήν του δολαρίου. Η τιμή του μετά το 1971, όπου έχουμε την

19

αρχή των νομισματικών συστημάτων με κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες, καθορίζεται ημερησίως μετά από τηλεδιάσκεψη μεταξύ των τραπεζών κατά την οποία ο πρόεδρος της συνεδρίασης ανακοινώνει μια τιμή εκκίνησης στα υπόλοιπα μέλη και αυτά με την σειρά τους την μεταφέρουν στους πελάτες τους, οι οποίοι ενημερώνουν τους εκπροσώπους τους είτε να αγοράσουν είτε να πουλήσουν στην συγκεκριμένη τιμή ανοίγματος. Η τιμή μεταβάλλεται έως ότου υπάρξει αντιστοιχία μεταξύ της ζήτησης και της προσφοράς, οπότε και ανακοινώνεται η τιμή κλεισίματος της ημέρας.

Ιστορικά γεγονότα

Αφού παρουσιάσαμε μια γενικότερη εικόνα της αγοράς του χρυσού, θα αναφερθούμε στο σημείο αυτό στα διάφορα ιστορικά γεγονότα που επηρέασαν διαχρονικά την τιμή και τα αποθέματα του πολύτιμου μετάλλου. Ας ξεκινήσουμε την αναφορά μας από τον κανόνα του χρυσού (Gold standard).

Ο κανόνας του χρυσού υιοθετήθηκε ως νομισματικό σύστημα από τις περισσότερες χώρες του κόσμου περί τα τέλη του 19ου αιώνα, με πρώτη χώρα την Αγγλία όπου είχε υιοθετήσει το σύστημα αυτό από το 1819. Σύμφωνα με τον κανόνα του χρυσού, κάθε χώρα καθόριζε μια συγκεκριμένη ισοτιμία του νομίσματός της με τον χρυσό. Ο χρυσός επιλέχθηκε, καθώς η αξία του διαχρονικά είναι πιο σταθερή από κάθε άλλο αγαθό και με αυτόν τον τρόπο η χρήση του συστήματος αυτού εξασφάλιζε ως ένα βαθμό τη διατήρηση της αξίας του νομίσματος της κάθε χώρας. Μάλιστα αν μια χώρα ήθελε να «κόψει» καινούργιο χρήμα θα έπρεπε να κατέχει, σύμφωνα με την ισοτιμία του νομίσματός της με τον χρυσό βάση του κανόνα του χρυσού, ισόποση ποσότητα αποθέματος χρυσού. Με τον τρόπο αυτόν υπήρχε μια προστασία έναντι του πληθωρισμού σε κάθε χώρα που είχε υιοθετήσει το νομισματικό αυτό σύστημα. Το καθεστώς του κανόνα του χρυσού ίσχυσε για 35 χρόνια περίπου (1880-1914) και εγκαταλείφθηκε σταδιακά κατά την διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου πόλεμου.

Μετά το τέλος του πολέμου πολλές χώρες επιχείρησαν να επαναφέρουν το σύστημα του κανόνα του χρυσού, αλλά τελικά χωρίς επιτυχία5. Πρώτες οι Η.Π.Α. επανέφεραν το σύστημα αυτό το 1919 και όρισαν την ισοτιμία του δολαρίου με τον χρυσό στα 35$ η ουγγιά, ενώ ακολούθησαν η Αγγλία το 1925 και έπειτα άλλες 50 περίπου χώρες. Η οριστική κατάρρευση του συστήματος του κανόνα του χρυσού ήρθε το 1935. Σημαντικό γεγονός που οδήγησε στη κατάρρευση του συστήματος ήταν η μεγάλη οικονομική κρίση που ξέσπασε στην Αμερική τον Οκτώβριο του 1929, η οποία είχε ως συνέπεια την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος πολλών χωρών και τον κλονισμό της εμπιστοσύνης προς τις κεντρικές τράπεζες ως προς την ικανότητά τους να μετατρέπουν το νόμισμά τους σε χρυσό. Λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης πολλές κεντρικές τράπεζες άλλων χωρών ζήτησαν από την κεντρική 5 Από το βιβλίο ‘Διεθνής Μακροοικονομική & Χρηματοοικονομική του Ιωάννη Α. Λεβεντάκη, εκδόσεις ΑΘ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ.

20

τράπεζα της Αμερικής τη μετατροπή των δολαρίων που διακρατούσαν σε χρυσό, αίτημα που αυτή δεν μπορούσε να ικανοποιήσει, με αποτέλεσμα το 1933 να καταργήσει την μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό και έτσι να καταρρεύσει ουσιαστικά ο κανόνας του χρυσού.

Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη για ένα ευρύτερο σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, το οποίο δημιουργήθηκε στο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1944 στο Νιού Χάμπσαϊρ των Η.Π.Α. Στο συνέδριο αυτό αποφασίστηκε, οι 44 συμμαχικές χώρες που κέρδισαν στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, να υιοθετήσουν ένα σύστημα σταθερών ισοτιμιών. Το σύστημα αυτό ονομάστηκε σύστημα Bretton Woods και ίσχυσε μέχρι το 1971. Μετά το τέλος του πολέμου μεγάλος νικητής ήταν η Αμερική, δηλαδή το δολάριο, το οποίο αποτελούσε πλέον διεθνές νόμισμα. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό οι κεντρικές τράπεζες των χωρών που συμμετείχαν, εκτός της Αμερικής. δεν μπορούσαν να μετατρέψουν κατ’ ευθείαν τα νομίσματά τους σε χρυσό, αλλά έπρεπε πρώτα να τα μετατρέψουν σε δολάρια και στη συνέχεια να τα μετατρέψουν σε χρυσό, σύμφωνα με την ισοτιμία που είχε οριστεί (35$/ουγγιά). Αυτή ήταν και η ουσιαστική διαφορά από τον κανόνα του χρυσού. Στο συνέδριο αυτό αποφασίστηκε και η ίδρυση ενός διεθνούς οργανισμού, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (Δ.Ν.Τ.), που είχε ως ρόλο την εποπτεία και τον διοικητικό συντονισμό του νέου αυτού συστήματος. Η λήξη του συστήματος του Bretton Woods ήρθε τον Αύγουστο του 1971, όταν και η αμερικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε την αναστολή της μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό, λόγω της γενικότερης δυσπιστίας προς το δολάριο και της σημαντικής μείωσης των αποθεμάτων χρυσού της Ομοσπονδιακής Τράπεζας. Αυτό ήταν και το τέλος των συστημάτων σταθερών ισοτιμιών και η αρχή των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Μέχρι το 1971 οι διάφορες κρίσεις που δημιουργήθηκαν (μεγάλη οικονομική κρίση του 1929 στην Αμερική) δεν επηρέασαν ουσιαστικά την τιμή του πολύτιμου μετάλλου, εξαιτίας της ύπαρξης των νομισματικών συστημάτων με σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες (κανόνας του χρυσού και σύστημα Bretton Woods), αλλά κυρίως τα αποθέματα των χωρών σε χρυσό. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χώρα μας, όπου την Άνοιξη του 1932, δήλωσε αδυναμία πληρωμής των εξωτερικών της δανείων και οδηγήθηκε σε πτώχευση. Είχε προηγηθεί η προσπάθεια της τότε ελληνικής κυβέρνησης να στηρίξει τη σταθερότητα του εθνικού της νομίσματος, διαθέτοντας τα αποθέματα σε χρυσό που κατείχε. Η εξάντληση των αποθεμάτων είχε σαν συνέπεια η δραχμή να χάσει την αξία της και να πάψει να μετατρέπεται σε ξένα νομίσματα ή σε χρυσό. Μετά το τέλος των σταθερών ισοτιμιών και την αρχή των κυμαινόμενων, παρουσιάστηκε μια συνεχόμενη αύξηση της τιμής του χρυσού σε όλη την διάρκεια της επόμενης δεκαετίας μέχρι και το 1980. Σημαντική επίδραση σε αυτό έπαιξε και η πετρελαϊκή κρίση του 1973-1974, η οποία αύξησε τις πληθωριστικές πιέσεις λόγω της αύξησης της τιμής του πετρελαίου, με αποτέλεσμα να στραφούν οι περισσότεροι επενδυτές στην ασφάλεια του χρυσού.

21

Οι επόμενες δύο δεκαετίες χαρακτηρίστηκαν από την μεγάλη άνοδο της χρηματιστηριακής αγοράς και την πτώση της πραγματικής αγοράς, όπως έχουμε αναφέρει και προηγουμένως. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από πολλούς παρατηρητές ως μια περίοδο σταθερότητας και παρατεταμένης οικονομικής άνθησης, όπου η αμερικανική οικονομία διένυσε 18 έτη οικονομικής επέκτασης, μετά το 1982, με μια κάμψη την διετία 1990-1991. Βέβαια είχε προηγηθεί μια ακόμα οικονομική κάμψη (1981-1982), η οποία οφειλόταν στην πετρελαϊκή κρίση που δημιουργήθηκε εξαιτίας του πολέμου μεταξύ του Ιράκ και του Ιράν τον Σεπτέμβριο του 1980, κατά την διάρκεια του οποίου η παραγωγή πετρελαίου μειώθηκε κατά 6,5 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως και η τιμή του υπερδιπλασιάστηκε από 14$ το βαρέλι το 1979 σε 35$ το 1981. Η δεύτερη κάμψη στην οικονομία της Αμερικής το 1991-1992, οφειλόταν σε μια άλλη πετρελαϊκή κρίση που ξέσπασε εξαιτίας της εισβολής των αμερικανικών και συμμαχικών τους δυνάμεων στο Ιράκ το 1991 (Gulf War). H εισβολή αυτή είχε σαν συνέπεια την μείωση της παραγωγής πετρελαίου, η οποία έφθασε το 1994 σε ιστορικά χαμηλά, και την αύξηση της τιμής του για ακόμα μια φορά. Παρόλο που λόγω των πετρελαϊκών κρίσεων θα περιμέναμε να δούμε την τιμή του χρυσού να αυξάνεται, εξαιτίας των πληθωριστικών πιέσεων που προκαλούν στην αγορά με αποτέλεσμα να οδηγούν τους επενδυτές στην ασφάλεια του χρυσού, αυτό δεν συνέβη (ειδικά στην κρίση του 1991-1992) λόγω των αντιπληθωριστικών ενεργειών της Ομοσπονδιακής Τράπεζας που ξεκίνησαν το 1979. Στόχος της ήταν να μην απασχολεί ο πληθωρισμός τους επενδυτές και τους καταναλωτές αλλά και να μειωθούν οι πληθωριστικές προσδοκίες τα επόμενα χρόνια. Αρχικά η πολιτική της ήταν ασταθής και χωρίς αποτέλεσμα, κυρίως λόγω του μεγάλου πληθωρισμού την δεκαετία του ΄70 και την αρχική αναξιοπιστία που υπήρχε στο όλο εγχείρημά της, όμως μετά το 1990 ο πληθωρισμός σταδιακά μειώθηκε όπως συνέβη και με τις πληθωριστικές προσδοκίες6. Αυτό φαίνεται και από την τιμή του χρυσού, όπου από το 1990 και μετά μειώνεται ή παραμένει στο ίδιο επίπεδο, γεγονός που δείχνει ότι τους επενδυτές δεν τους απασχολούσε πλέον ο κίνδυνος του πληθωρισμού και έτσι σταμάτησαν να επενδύουν τα κεφάλαιά τους σε χρυσό.

Η πτώση της τιμής του χρυσού τερματίστηκε στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001, μετά την τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους στο Μανχάταν των Η.Π.Α. και συνεχίστηκε μέχρι και το 2011, με ανοδικές τάσεις μάλιστα. Άλλα γεγονότα που έκαναν τους επενδυτές να στραφούν στην αγορά χρυσού για την μεγαλύτερη ασφάλεια των χαρτοφυλακίων τους, ήταν τα εξής: η εισβολή των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ το 2003 (λόγω της απόφασης που πήρε το Ιράκ το 2000 να εξάγει το πετρέλαιό του σε ευρώ και όχι σε δολάρια), οι φόβοι για νέα εισβολή των αμερικανικών και συμμαχικών τους δυνάμεων το 2007 στο Ιράν εξαιτίας του ότι ακολούθησε το παράδειγμα του Ιράκ και άρχισε να πουλάει το πετρέλαιο και σε άλλα νομίσματα εκτός του δολαρίου (κυρίως σε ευρώ), το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 2008 και η κατάρρευση της αγοράς ακινήτων στις Η.Π.Α. οδήγησαν τις μετοχές σε πολύ χαμηλά επίπεδα με 6 Από το βιβλίο ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ των ANDREW B. ABEL, BEN S. BERNANKE και DEAN CROUSHORE, εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ.

22

αποκορύφωμα το 2009, όπου ο Down Jones έπεσε σε ιστορικά χαμηλά. Η άνοδος της τιμής του χρυσού συνεχίστηκε και το 2010 λόγω της επέκτασης της οικονομικής κρίσης σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου και της εξάπλωσης του φόβου γύρω από την χρηματιστηριακή αγορά. Μάλιστα στις 25 Αυγούστου του 2011 η τιμή του χρυσού έφθασε στο υψηλότερο ιστορικά σημείο της (1760,60$/ουγγιά), ενώ τα επόμενα χρόνια (μέχρι και σήμερα) η τιμή του παρουσιάζει μια κάμψη για διάφορους λόγους, κυρίως λόγω της μείωσης της ζήτησης του, εκτός από την περίοδο 22 Ιουνίου-14 Σεπτεμβρίου του 2012, όπου η τιμή του ανακάμπτει και φθάνει στο επίπεδο της 25ης Αυγούστου του 2011.

Οι κυριότεροι λόγοι της μείωσης της ζήτησης του πολύτιμου μετάλλου τα τελευταία χρόνια είναι οι εξής: η άνοδος της τιμής των μετοχών στην Αμερική γεγονός που έκανε τους επενδυτές να αποσύρουν τα κεφάλαια τους από τον χρυσό και να τα επενδύσουν σε μετοχές, οι αρνητικές εκτιμήσεις από επενδυτικούς οίκους (Goldman Sachs) και η πώληση αποθεμάτων χρυσού από μεγάλες τράπεζες το 2012 (Barclays, Merrill Lynch) συνέβαλε στην επιδείνωση του γενικότερου κλίματος που υπήρχε εναντίον του χρυσού. Επίσης πολύ σημαντικός παράγοντας που οδήγησε στην μείωση της ζήτησης του χρυσού αποτελεί το γεγονός, ότι η κυβέρνηση της Ινδίας τριπλασίασε το φόρο εισαγωγής χρυσού στα τέλη του 2011, με αποτέλεσμα οι εισαγωγές χρυσού να μειωθούν κατά 10% το 2012 και αν αναλογιστούμε ότι η Ινδία είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής χρυσού στον κόσμο, η μείωση αυτή είναι πολύ μεγάλη. Τέλος, η ζήτηση για χρυσό επηρεάστηκε και από τις δηλώσεις το 2012 του μεγαλοεπενδυτή George Soros ότι θα μειώσει κατά πολύ τις επενδύσεις σε χρυσό τα επόμενα χρόνια, γεγονός που έκανε πολλούς άλλους επενδυτές να τον ακολουθήσουν μη θέλοντας να ποντάρουν εναντίον του, ενώ κάποια συμβολή μπορεί να έχει και η εμφάνιση του ψηφιακού νομίσματος (Bitcoin) τα τελευταία χρόνια και η μεγάλη του προβολή, μέσω διάφορων άρθρων που δημοσιεύονται στο καθημερινό τύπο, καθώς κάποιοι επενδυτές θα θελήσουν να ρισκάρουν τα κεφάλαιά τους στο νέο επενδυτικό μέσο και όχι στον χρυσό.

Η τιμή του χρυσού σήμερα κυμαίνεται γύρω από τα 1260 $/ουγγιά με πολλές και συνεχόμενες αυξομειώσεις. Η σημερινή χαμηλή τιμή του χρυσού, μπορεί να δημιουργήσει και αρκετά καλές ευκαιρίες για συμφέρουσα αγορά χρυσού, με πολλούς αναλυτές της αγοράς να αναφέρουν ότι το γεγονός αυτό μπορεί να αποτελέσει την ευκαιρία της δεκαετίας. Βέβαια θα πρέπει η τιμή του να παραμείνει σε κάποιο επίπεδο, ώστε να προσελκύσει επενδυτές, και να σταματήσει την καθοδική της πορεία των τελευταίων ετών.

23

3. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ

3.1. Κρατικά Ενεχυροδανειστήρια

Σε αυτό το σημείο θα αρχίσουμε να συνδέουμε τη μέχρι τώρα έρευνά μας με την πρωτογενή. Έτσι, αρχικά θα αναφερθούμε σε δύο φορείς που πραγματοποιούν αγοραπωλησίες και ενεχυριάσεις χρυσού. Αρχίζοντας από τα Κρατικά Ενεχυροδανειστήρια που λειτουργούν στην Ελλάδα, πρέπει να αναφέρουμε ότι δεν είναι ευρέως γνωστό ότι στην Ελλάδα (σε Αθήνα-Σοφοκλέους 2 και Θεσσαλονίκη-Αιγαίου 104, Καλαμαριά) λειτουργούσαν κρατικά ενεχυροδανειστήρια υπό τη σκέπη του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου (και αργότερα του Νέου Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου). Σύμφωνα με τους διοικούντες του ΤΤ, ο λόγος που δεν είναι γνωστό είναι ότι δεν επέλεξαν να το διαφημίσουν ή να το γνωστοποιήσουν μέσω άλλης διαδικασίας στο κοινό, γιατί δεν ήταν στρατηγική τους προτεραιότητα. Μετά τη συγχώνευση του Νέου Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου με τη Eurobank το τμήμα ενεχυροδανειστηρίου συνεχίζει να υφίσταται και να λειτουργεί με τους ίδιους όρους, αλλά έχει χάσει την κρατική του ιδιότητα.

Το κρατικό ενεχυροδανειστήριο ήταν η πιο αξιόπιστη επιλογή για ενεχυρίαση ή ακόμα και για μια απλή, αλλά έγκυρη και χωρίς υστεροβουλία, εκτίμηση. Ιδρύθηκε στις 11 Οκτωβρίου του 1934 και στηρίχθηκε οικονομικά από το τότε ΤΤ. Ο σκοπός της ίδρυσης του ήταν να ελαφρύνει τους οικονομικά ασθενέστερους, παρέχοντας τους χαμηλότοκα δάνεια με ενέχυρο. Μέχρι την ίδρυση του, οι χρήζοντες άμεσης ρευστότητας (λόγω της οικονομικής κρίσης που διανύαμε και τότε) γίνονταν βορά των τοκογλύφων. Τώρα, όπως και τότε, χαρακτηρίζεται ως ουσιαστικό μέτρο κοινωνικής πολιτικής, αφού σε περίπτωση εκποίησης (αναλύεται παρακάτω αυτό το ενδεχόμενο) του αντικειμένου το τυχόν πλεόνασμα που προκύπτει μετά την αποπληρωμή του δανείου επιστρέφεται στον οφειλέτη.

Γενικά, τα αντικείμενα που μπορεί να δοθούν προς ενεχυρίαση είναι χρυσά κοσμήματα (με ή χωρίς πολύτιμους λίθους), αργυρά σκεύη, ρολόγια χρυσά ή επώνυμης μάρκας (κουρδιστά και αυτόματα) και χρυσά νομίσματα. Η εκτίμηση αυτών γίνεται από αρμόδιο εμπειρογνώμονα-εκτιμητή του ΤΤ, που στεγάζεται στο κτίριο του ενεχυροδανειστηρίου. Σημειώνεται ότι για αντικείμενα μεγάλης αξίας συναποφασίζουν 2-3 εκτιμητές για τον προσδιορισμό της τελικής τιμής. Ο ενδιαφερόμενος δανειολήπτης πρέπει να είναι ενήλικος. Στη συνέχεια, κάνει μια αίτηση για ένα τρίμηνο δάνειο. Με την υπογραφή του δανείου πρέπει να καταβληθούν και οι αναλογούντες τόκοι του δανείου. Τα δάνεια που χορηγούνται φτάνουν το ποσό των 5000 ευρώ. Το επιτόκιο θα είναι το ισχύον κατά την ημέρα σύναψης του δανείου (σημερινό επιτόκιο 6% ετησίως). Η επιβάρυνση του δανειολήπτη προσαυξάνεται κατά 4% ετησίως επί του ποσού της εκτίμησης και με Φ.Π.Α. 23% επί του ποσού των εξόδων. Ως τιμή βάσης για των χρυσό 24 καρατίων

24

έχει καθοριστεί το ποσό των 10000 ευρώ ανά κιλό και για τον άργυρο το ποσό των 200 ευρώ ανά κιλό.

Η διαδικασία της δανειοληψίας έχει ως εξής: Ο αιτών παραδίδει τα αντικείμενα στον αρμόδιο εκτιμητή και υπογράφει την σχετική αίτηση. Προϋπόθεση είναι να προσκομίσει την αστυνομική του ταυτότητα, έναν πρόσφατο λογαριασμό Οργανισμού Κοινής Ωφέλειας και το εκκαθαριστικό σημείωμα της εφορίας. Με τη σύναψη του δανείου παραλαμβάνει ενεχυροαπόδειξη με την ακριβή περιγραφή των αντικειμένων και ταυτόχρονα εισπράττει το ποσό του δανείου. Τα ενέχυρα συσκευάζονται κατάλληλα και σφραγίζονται με μολυβδοσφραγίδα και φυλάσσονται στα υψίστης ασφαλείας θησαυροφυλάκια του ΤΤ.

Με τη λήξη του δανείου ο δανειζόμενος μπορεί να εξοφλήσει το δάνειο του και να παραλάβει τα ενεχυριασθέντα αντικείμενα ή να ανανεώσει το δάνειο του για ένα ακόμη τρίμηνο. Για να συμβεί αυτό, ο δανειζόμενος υποχρεούται να υπογράψει μία νέα δανειακή σύμβαση, κατά την οποία θα επανεκτιμηθούν τα ενέχυρα και θα πληρώσει το ισχύον επιτόκιο κατά την ημέρα ανανέωσης. Σε περίπτωση μη εξόφλησης ή μη ανανέωσης του δανείου, τότε αυτό καθίσταται υπερήμερο και βαρύνεται από τόκους υπερημερίας. Το επιτόκιο υπερημερίας καθορίζεται με απόφαση του Διοικητού της Τράπεζας της Ελλάδος (το σημερινό επιτόκιο υπερημερίας είναι 2,5% ετησίως).

Μετά την παρέλευση δύο τριμήνων από την αρχική σύναψη του δανείου και μη εμφάνισης του δανειολήπτη, το δάνειο θεωρείται ληξιπρόθεσμο. Τα ληξιπρόθεσμα δάνεια εκποιούνται σε δημόσιους πλειστηριασμούς με ευθύνη του ΤΤ και χωρίς την υποχρέωση ειδοποίησης του οφειλέτη. Τα προς εκποίηση ενέχυρα τοποθετούνται πέντε ημέρες πριν από την ημέρα διεξαγωγής της εκποίησης σε ειδικές προθήκες στην αίθουσα του Ενεχυροδανειστηρίου. Η εκποίηση διενεργείται από αρμόδια επιτροπή. Οι πλειστηριασμοί πραγματοποιούνται μόνο Τετάρτες μετά τις 15:00 και από Σεπτέμβριο μέχρι Ιούνιο. Στην Αθήνα η διαδικασία αυτή πραγματώνεται 1-2 φορές το μήνα, ενώ στη Θεσσαλονίκη μόνο μια φορά το μήνα. Μετά την εκποίηση (όπως προαναφέρθηκε) το χρηματικό πλεόνασμα που ενδεχομένως προκύπτει, ανήκει στον οφειλέτη.

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι ενώ στον ιστότοπο της Eurobank (συγχώνευση με ΤΤ) αναφέρει στις «Συνήθεις Ερωτήσεις Πελατών Πρώην “Νέου Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου Ελλάδος Α.Τ.Ε.”» στην σελίδα 9 σε σχετική ερώτηση: «Έχω λάβει δάνειο από το Ενεχυροδανειστήριο Νέου ΤΤ, (Αθηνών και Θεσσαλονίκης). Θα συνεχίσει η λειτουργία του;» και η απάντηση ήταν: «Ναι, η λειτουργία του συνεχίζει κανονικά.», όταν πήγαμε στο κατάστημα του ενεχυροδανειστηρίου, προκειμένου να συλλέξουμε πληροφορίες για τον όγκο των συναλλαγών και λοιπές πληροφορίες για την παρούσα εργασία, καθώς και να εκτιμήσουμε κάποια χρυσά κοσμήματα, η απάντηση των υπαλλήλων ήταν αρνητική και ισχυρίστηκαν ότι τα δεδομένα βρίσκονται σε μεταφορά λόγω συγχώνευσης, αλλά και ότι νέα δάνεια, και κατ’ επέκταση εκτιμήσεις αντικειμένων, δεν πραγματοποιούνται.

25

3.2. Τράπεζα της Ελλάδος

Ίδρυση και λειτουργία

Λίγα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, η Κοινωνία των Εθνών, μέλος της οποίας ήταν και η Ελλάδα, θεωρούσε ασύμβατο η τράπεζα μίας χώρας η οποία έχει το εκδοτικό προνόμιο, να ασκεί ταυτόχρονα και εμπορική δραστηριότητα. Ζητήθηκε λοιπόν από την ελληνική κυβέρνηση να πάψει η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία εκτύπωνε μέχρι τότε τα χαρτονομίσματα στην Ελλάδα, να είναι ταυτόχρονα και εμπορική. Η Ελληνική κυβέρνηση τελικά αποφάσισε να ιδρυθεί μια νέα τράπεζα, στην οποία θα μεταφέρονταν τόσο το εκδοτικό προνόμιο όσο και όλες οι υπηρεσίες και τα λογιστικά μεγέθη που απέρρεαν από την δραστηριότητα αυτή.

Το 1927 βάσει ενός Παραρτήματος του Πρωτοκόλλου της Γενεύης, ιδρύθηκε λοιπόν η νέα τράπεζα, η Τράπεζα της Ελλάδος και άρχισε να λειτουργεί τον Μάιο του 1928, με πρώτο Διοικητή τον Αλέξανδρο Διομήδη. Το Πρωτόκολλο της Γενεύης καθόρισε, επίσης, το περιεχόμενο της δραχμής σε χρυσό και όρισε ότι η δραχμή θα ακολουθούσε τον Κανόνα Χρυσού-Συναλλάγματος. Έχει συσταθεί με τη μορφή ανωνύμου εταιρίας. Ως έδρα της ορίζεται από το Καταστατικό της η Αθήνα, ενώ διατηρεί 17 Υποκαταστήματα, 33 Πρακτορεία και 9 Θυρίδες σε όλη την Ελλάδα. Η Τράπεζα της Ελλάδος δεν είναι κρατική, αλλά μια Ανώνυμη Εταιρεία. Έχει ειδικά προνόμια, ειδικές αρμοδιότητες αλλά και περιορισμούς, όπως ότι δεν μπορεί να λειτουργεί ως εμπορική τράπεζα και το ποσοστό του Ελληνικού κράτους στην μετοχική της σύνθεση δεν μπορεί να υπερβαίνει το 35% όπως ορίζεται στο καταστατικό της.

Από τον Ιανουάριο 2001 η Τράπεζα της Ελλάδος αποτελεί αναπόσπαστο μέλος του Ευρωσυστήματος, που απαρτίζεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ανήκουν στη ζώνη του ευρώ. Έκτοτε η Τράπεζα της Ελλάδος συμβάλλει με τη δράση της στην επίτευξη των στόχων και την εκτέλεση των καθηκόντων του Ευρωσυστήματος, το οποίο χαράσσει και εφαρμόζει τη νομισματική πολιτική στη ζώνη του ευρώ. Η Τράπεζα της Ελλάδος είναι αρμόδια για την εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος στην Ελλάδα και τη διαφύλαξη της σταθερότητας του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ως πρωταρχικός σκοπός ορίζεται από το Καταστατικό της η διασφάλιση της σταθερότητας του γενικού επιπέδου των τιμών. Στο βαθμό που δεν επηρεάζεται η επίτευξη του πρωταρχικού της σκοπού, η Τράπεζα στηρίζει τη γενική οικονομική πολιτική της κυβέρνησης.

Στις εργασίες της Τράπεζας της Ελλάδος περιλαμβάνεται η αγοραπωλησία χρυσού σύμφωνα με τον ν. 2771/99, άρθρο 15, παρ. 1, και τις κατ΄ εξουσιοδότησή του

26

αποφάσεις της Τράπεζας της Ελλάδος. Σύμφωνα με αυτό το νομοθετικό πλαίσιο, η αγορά και πώληση επενδυτικού χρυσού (χρυσών λιρών, χρυσών νομισμάτων και τυποποιημένων ράβδων ή πλακών διεθνών προδιαγραφών, του χρυσού δηλαδή που δεν χρησιμοποιείται για εμπορευματικούς ή βιομηχανικούς σκοπούς) διενεργείται νομίμως μόνο από την Τράπεζα της Ελλάδος και τα πιστωτικά ιδρύματα. Η κατ’ επάγγελμα άσκηση των εν λόγω δραστηριοτήτων από άλλα πρόσωπα κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας επισύρει κυρώσεις εις βάρος τους. Η Τράπεζα της Ελλάδος πωλεί χρυσές λίρες Αγγλίας στο κεντρικό της κατάστημα, καθώς και στα υποκαταστήματά της. Η Τράπεζα της Ελλάδος αγοράζει χρυσές λίρες Αγγλίας, χρυσά νομίσματα και τυποποιημένες ράβδους χρυσού μόνο στο κεντρικό της κατάστημα. Στο μέρος που ακολουθεί θα μελετήσουμε διεξοδικά τις μεταβολές στις τιμές των αντικειμένων αυτών, όσον αφορά την αγορά και την πώληση από και προς ιδιώτες, όπως αυτές προκύπτουν διαχρονικά. Διαχρονική εξέλιξη των τιμών της ράβδου χρυσού και της λίρας Αγγλίας

Είναι δόκιμο σε αυτό το σημείο της εργασίας να παρουσιαστούν οι τιμές, που κυμάνθηκαν σε βάθος χρόνου (01/01/2003-31/12/2013)7, το γραμμάριο του χρυσού και η χρυσή λίρα Αγγλίας, όπως αυτές διαμορφώθηκαν από τις συναλλαγές της Τράπεζας της Ελλάδος με ιδιώτες. Λόγω του μεγάλου πλήθους των τιμών που χρησιμοποιήθηκαν, ήταν αδύνατο να αποπληθωριστούν και να παρουσιάσουμε τις πραγματικές τιμές, όμως για να έχουν νόημα οικονομικά και να βοηθήσουν στην εξαγωγή συμπερασμάτων, θα τις μελετήσουμε παράλληλα με το ρυθμό πληθωρισμού του κάθε έτους. Τα ποσά που θα λάβουν χώρα σε αυτό το τμήμα, εμφανίζονται και στο Παράρτημα (στους πίνακες από 9-20β, σελ. 59-67), οργανωμένα σε πίνακες.

Ας ξεκινήσουμε με τις διαφορές των ελάχιστων και των μέγιστων τιμών προς ιδιώτες που σημειώθηκαν από το 2003 έως το 2014. Η ελάχιστη τιμή αγοράς γραμμαρίου του χρυσού αυξήθηκε κατά 18,18 μονάδες του ευρώ (ή 196,97%), ενώ στη λίρα κατά 135,96 μονάδες του ευρώ (ή 205,44%). Ταυτόχρονα οι μέγιστες τιμές αγοράς εκείνων των ετών διαμορφώθηκαν ως εξής: το γραμμάριο κατέλαβε αύξηση της τάξεως των 172,74 ποσοστιαίων μονάδων (ή 19,26 €), ενώ η λίρα των 179,28 ποσοστιαίων μονάδων (ή 144,39 €). Στην πώληση η αύξηση της ελάχιστης τιμής του γραμμαρίου ήταν 20,82 € (ή 204,32%), ενώ της λίρας ήταν 164,19 (ή 205,19%), ενώ η μέγιστη τιμή πώλησης του γραμμαρίου άγγιξε αύξηση της τάξεως των 188,35 ποσοστιαίων μονάδων (ή 22,47 €) και της λίρας των 190,08 ποσοστιαίων μονάδων (ή 177,75 €).8

7 Σημείωση: Τα ποσά του 2014 δεν λαμβάνουν μέρος στο παρόν κείμενο, καθώς δεν έχει κλείσει το έτος και το συγκεντρωμένο δείγμα δεν είναι αντιπροσωπευτικό. 8 Τα ποσά που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτήν την παράγραφο θα τα βρείτε στους πίνακες 9-20α, σελ. 59-67

27

Ας συνεχίσουμε με το εύρος (R) των τιμών προς ιδιώτες που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια των ετών 2003-2014. Το εύρος αυτό, υπολογίστηκε για κάθε έτος από τη διαφορά μεταξύ μεγίστων και ελαχίστων τιμών προς ιδιώτες. Τα ποσά που προκύπτουν έχουν ως εξής:

α) Αγορά:

1) γραμμαρίου: R2003=1,92 €, R2004=1,01 €, R2005=4,19 €, R2006=3,72 €, R2007=3,37 €, R2008=4,65 €, R2009=5,09 €, R2010=9,14 €, R2011=12,64 €, R2012=5,26 €, R2013=12,75 €

2) λίρα: R2003=14,36 €, R2004=8,42 €, R2005=31,65 €, R2006=28,76 €, R2007=24,70 €, R2008=35,02 €, R2009=35,97€, R2010=67,65€, R2011=93,53 €, R2012=38,04 €, R2013=94,77 €

β) Πώληση:

1) γραμμαρίου: R2003=1,74 €, R2004=1,07 €, R2005=4,43 €, R2006= 3,95€, R2007=3,57 €, R2008=5,23 €, R2009=6,62 €, R2010=10,30 €, R2011=14,30 €, R2012=5,88 €, R2013=14,39 €

2) λίρα: R2003=13,49 €, R2004=9,00 €, R2005=34,83 €, R2006=31,48 €, R2007=25,51 €, R2008=39,79 €, R2009=53,34 €, R2010=83,48 €, R2011=112,09 €, R2012=46,24 €, R2013=113,27 €9

Στη συνέχεια θα υπολογίσουμε τη διαφορά (δ) του κάθε έτους με το επόμενο του για τις τιμές προς ιδιώτες, καθώς επίσης και τις ποσοστιαίες μεταβολές των εν λόγω τιμών.

· 2003-2004

α) Αγορά:

1) γραμμάριο: δmin=0,84 € (ή 9,10%), δmax=-0,07 € (ή -0,62%) 2) λίρα: δmin=9,18 € (ή 13,87%), δmax=3,24 € (ή 4,02%) β) Πώληση:

1) γραμμάριο: δmin=0,51 € (ή 5,00%), δmax=-11,93 € (ή -1,34%)

2) λίρα: δmin=3,73 € (ή 4,66%), δmax=-0,76 € (ή -0,81%)

9 Τα ποσά που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτήν την παράγραφο θα τα βρείτε στους πίνακες 9 έως 14,15α,16α,17α,18α,19α σελ. 59-66.

28

· 2004-2005 α) Αγορά:

1) γραμμάριο: δmin=0,15 € (ή 1,49%), δmax=3,33 € (ή 30,05%)

2) λίρα: δmin=1,36€ (ή 1,80%), δmax=24,59 € (ή 29,35%)

β) Πώληση:


2) λίρα: δmin=1,26 € (ή 1,50%), δmax=27,09 € (ή 29,21%)

· 2005-2006

α) Αγορά:

1) γραμμάριο: δmin=3,76 € (ή 36,79%), δmax=3,29€ (ή 22,83%)

2) λίρα: δmin=28,84 € (ή 37,59%), δmax=25,95 € (ή 23,95%)

β) Πώληση:


2) λίρα: δmin=31,86 € (ή 37,48%), δmax=28,51 € (ή 23,79%)

· 2006-2007

α) Αγορά:

1) γραμμάριο: δmin= 0,9 € (ή 6,44%), δmax= 0,55 € (ή 3,11%)

2) λίρα: δmin=6,66 € (ή 6,31%), δmax=2,6 € (ή 1,94%)

β) Πώληση:


2) λίρα: δmin=6,96 € (ή 5,96%), δmax=0,99 € (ή 0,67%)

· 2007-2008

α) Αγορά:


2) λίρα: δmin=15,81 € (ή 14,09%), δmax=26,13 € (ή 19,08%)

29

β) Πώληση:


2) λίρα: δmin=16,09 € (ή 12,99%), δmax=30,37 € (ή 20,34 %)

· 2008-2009

α) Αγορά:


2) λίρα: δmin=19,58 € (ή 15,29%), δmax=20,53 € (ή 12,59%)

β) Πώληση:


2) λίρα: δmin=25,12 € (ή 17,95%), δmax=38,67 € (ή 21,52%)

· 2009-2010

α) Αγορά:

1) γραμμάριο: δmin=4,15 € (ή 21,14%), δmax=8,2 € (ή 33,17%), δμ.ο.=6,91 € (ή 31,65%)

2) λίρα: δmin=28,06 € (ή 19,01%), δmax=59,74 € (ή 32,54%), δμ.ο.=50,09 € (ή 30,89%)

β) Πώληση:



· 2010-2011

α) Αγορά:



30

β) Πώληση:



· 2011-2012

α) Αγορά:



β) Πώληση:

1) γραμμάριο: δmin=8,75 € (ή 26,32%), δmax=0,33 € (ή 0,69%), δμ.ο.=4,68€ (ή 11,61%)


· 2012-2013

α) Αγορά:

1) γραμμάριο: δmin=-10,42 € (ή -28,05%), δmax=-2,88 € (ή -6,80%), δμ.ο.=-7,22 € (ή -18,14%)

2) λίρα: δmin=-77,32 € (ή -28,16%), δmax=-20,59 € (ή -6,59%), δμ.ο.=-53,33 € (ή -18,13%)

β) Πώληση:

1) γραμμάριο: δmin=-11,76 € (ή -28,00%), δmax=-3,25 € (ή -6,79%), δμ.ο.=-8,14 € (ή -18,09%)

2) λίρα: δmin=-92,78 € (ή -28,03%), δmax=-25,75 € (ή -6,83%), δμ.ο.=-64,07 € (ή -18,07%)

Τα παραπάνω δεδομένα μπορούν να παρασταθούν καλύτερα με τη βοήθεια διαγραμμάτων, για να μπορέσει ο αναγνώστης να συγκρίνει πιο εύκολα τις μεταβολές των ονομαστικών τιμών αγοράς και πώλησης του γραμμαρίου

31

ράβδου χρυσού και της χρυσής λίρας για τις περιόδους που αναφέραμε παραπάνω. Έτσι στα παρακάτω ραβδογράμματα, όπως και στο χρονοδιάγραμμα τάσης που ακολουθεί, παρουσιάζονται τα δεδομένα αυτά.

4,70% 3,10%

1,00% -0,90%

31,65%

24,08%

11,64%

-7,22% -10,00%

-5,00%

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

35,00%

2009-2010 2010 -2011 2011-2012 2012-2013

Διάγραμμα 2

ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ

ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΙΜΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΓΡΑΜΜΑΡΙΟΥ

4,70% 3,10% 1,00% -0,90%

30,89%

24,12%

11,62%

-18,13%

-30,00%

-20,00%

-10,00%

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013



ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΙΜΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΛΙΡΑΣ ΑΓΓΛΙΑΣ

32

4,70% 3,10% 1,00% -0,90%

33,53%

24,06%

11,61%

-18,09%

-30,00%

-20,00%

-10,00%

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013



ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΙΜΗΣ ΠΩΛΗΣΗΣ ΓΡΑΜΜΑΡΙΟΥ

4,70% 3,10% 1,00% -0,90%

34,76%

24,57%

11,55%

-18,07%

-30,00%

-20,00%

-10,00%

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013



ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΙΜΗΣ ΠΩΛΗΣΗΣ ΛΙΡΑΣ ΑΓΓΛΙΑΣ

33

Θα διαπιστώσατε από τα διαγράμματα 1-4 ότι οι ρυθμοί μεταβολής των τιμών που σχετίζονται με το χρυσό ακολουθούν το ρυθμό μεταβολής του πληθωρισμού10. Αναμενόμενο γεγονός, αφού εξ αρχής αναφέρθηκε ότι τα ποσά είναι ονομαστικά.

Παρά το εύρος των παραπάνω πληροφοριών, παρατηρήθηκαν ελλείψεις στα στοιχεία που αφορούν την τιμή του χρυσού. Είναι οφθαλμοφανές ότι δεν υπάρχουν μέσοι όροι για τα έτη 2003-2008. Αυτό συνέβη, γιατί ήταν μεμονωμένα τα δελτία τιμών και δεν υπήρχαν συγκεντρωτικές καταστάσεις των ποσών αυτών με έτοιμες συμπερασματικές τιμές. Επίσης, θα εντοπίσατε στα έτη 2009-2013 ανυπαρξία τιμών προς πιστωτικά ιδρύματα. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι η Τράπεζα της Ελλάδος έχει πάψει τα τελευταία χρόνια να εμπορεύεται χρυσό με εμπορικές τράπεζες.

Τέλος, ας σχολιάσουμε σύντομα τα ποσά του πίνακα αγοραπωλησίας των λιρών σε τεμάχια (βλ. Παράρτημα, σελ. 68). Παρατηρούμε ότι το 2007 η Τράπεζα της Ελλάδος αγόρασε τα περισσότερα κομμάτια λιρών Αγγλίας και τα λιγότερα εμφανίζονται το Β΄ τρίμηνο του 2012 (άλλα και το 2012 ως έτος έγιναν οι λιγότερες αγορές). Από την άλλη, οι πωλήσεις εμφανίζουν μέγιστο το 2010, ενώ ελάχιστο το Δ΄ τρίμηνο του 2012. Το συμπέρασμα που προκύπτει από το τελευταίο έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που αναφέραμε διεξοδικά στην εισαγωγή, ότι δηλαδή ο χρυσός αποτελεί ένα αποθεματικό μέσο. Έτσι, πολλοί άνθρωποι θέλοντας να διαφυλλάξουν τις περιουσίες τους κατά τη διάρκεια της κρίσης, επένδυσαν σε χρυσό και συγκεκριμένα σε χρυσές λίρες Αγγλίας, για να μην κρατούν ρευστά διαθέσιμα που διατρέχουν πολλούς κινδύνους να χάσουν την αξία τους.

10 πηγή: Eurostat

0

50

100

150

200

250

300

350

400

2009 2010 2011 2012 2013


Μ.Ο. ΤΙΜΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΓΡΑΜΜΑΡΙΟΥ

Μ.Ο. ΤΙΜΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΛΙΡΑΣ ΑΓΓΛΙΑΣ

Μ.Ο. ΤΙΜΗΣ ΠΩΛΗΣΗΣ ΓΡΑΜΜΑΡΙΟΥ

Μ.Ο. ΤΙΜΗΣ ΠΩΛΗΣΗΣ ΛΙΡΑΣ ΑΓΓΛΙΑΣ

34

4. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΗΡΙΩΝ ΧΡΥΣΟΥ

4.1. Νομικό Πλαίσιο λειτουργίας Αγορών Χρυσού

Χωρίς την ύπαρξη μιας ειδικής νομοθεσίας για την λειτουργία των Αγορών Χρυσού στην Ελλάδα, παρά την απότομη αύξησή τους τα τελευταία 3 έτη, υπάγονται στις ήδη υπάρχουσες νομοθεσίες σχετικές με τις συναλλαγές χρυσού και τις ενεχυριάσεις. Ο νόμος ν.2771/99, άρθρο 15, παράγρ.1 αναφέρεται στις συναλλαγές χρυσού και θεωρεί το χρυσό συνάλλαγμα. Συγκεκριμένα, οι αγορές και πωλήσεις χρυσού δύνανται να διενεργούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος και τα πιστωτικά ιδρύματα που λειτουργούν στην Ελλάδα και έχουν εξουσιοδοτηθεί για τη διενέργεια πράξεων συναλλάγματος, ενεργούντα για δικό τους λογαριασμό και με δικό τους κίνδυνο, με τους όρους που θέτει εκάστοτε η Τράπεζα της Ελλάδος στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της. Ως χρυσός, για τους σκοπούς του, νοούνται οι χρυσές λίρες, τα χρυσά νομίσματα και οι τυποποιημένες ράβδοι ή πλάκες χρυσού διεθνών προδιαγραφών. Από προσθήκη στον αρχικό νόμο, Ν.2842/2000, ΦΕΚ Α 207/27.9.2000, η Τράπεζα της Ελλάδος θεσπίζει και ρυθμίζει επακριβώς τους κανόνες και τις τιμές για τις συναλλαγές χρυσού μεταξύ άλλων προσώπων.

Η λειτουργία των αγορών χρυσού ή ανταλλακτηρίων χρυσού, υπόκειται στους ισχύοντες νόμους για τα ενεχυροδανειστήρια. Πιο αναλυτικά και σύμφωνα με βασικά άρθρα του Αστικού Κώδικα, ως ενέχυρο χρυσού ορίζεται το χρυσό αυτό αντικείμενο που μπορεί να συσταθεί εμπράγματο δικαίωμα ενεχύρου για την εξασφάλιση απαίτησης με την προνομιακή ικανοποίηση του δανειστή από το πράγμα (Α.Κ. Άρθρο 1209). Η παραγραφή της ενεχυρίασης μπορεί να γίνει μετά από 6 μήνες από την απόσβεση του ενεχύρου (Α.Κ. Άρθρο 1235) Σύμφωνα με το άρθρο 1230 του Αστικού Κώδικα, ο ενεχυροδανειστής και πριν από τη λήξη του χρέους έχει το δικαίωμα, αν του παρουσιασθεί ευκαιρία για συμφέρουσα για αυτόν πώληση του αντικειμένου, να ζητήσει από το δικαστήριο την άδεια να το πουλήσει. Το δικαστήριο ορίζει τους όρους της πώλησης και την κατάθεση του τιμήματος. Σύμφωνα με το ν.2251/94 «Προστασία καταναλωτών» σε περίπτωση που οι καταναλωτές αλλάξουν γνώμη και θέλουν να ανακτήσουν τα αντικείμενά τους έχουν δικαίωμα υπαναχώρησης και ματαίωσης της συναλλαγής εντός 14 ημερολογιακών ημερών από την παραλαβή του χρηματικού ποσού συναλλαγής.

Για την έκδοση άδειας «Αγοράς Χρυσού», χορηγείται δυνάμει της Α.Δ.5/96 (ΦΕΚ.Β΄550/96) η άδεια άσκησης του επαγγέλματος του αργυραμοιβού κ.λπ. χορηγείται για μεν τις περιφέρειες των Γενικών Αστυνομικών Διευθύνσεων Αττικής-Θεσσαλονίκης από την οικεία Διεύθυνση Ασφαλείας για τις περιφέρειες των Αστυνομικών Διευθύνσεων των Νομών. Οι προϋποθέσεις που θα πρέπει να

35

πληρούνται είναι η συμπλήρωση του 18ου έτους και η μη ύπαρξη ποινικών πράξεων από τον αιτούντα.

Σύμφωνα με αναφορά της αστυνομίας, κατά την έρευνα μας, το νέο νομικό πλαίσιο σε συνδυασμό με τις επικρατούσες οικονομικές συνθήκες στη χώρα, διαμόρφωσαν νέα δεδομένα ως προς τη λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών, με αποτέλεσμα να παρατηρείται ραγδαία αύξηση του αριθμού αλλά και της δραστηριότητας των καταστημάτων ενεχυρίασης-αγοράς πολύτιμων μετάλλων. Η εξάπλωσή τους δε, παρατηρείται κατά κύριο λόγο, στα αστικά κέντρα της Αττικής και της περιφέρειας σε κεντρικά σημεία, αλλά και σε περιοχές απομακρυσμένες από το κέντρο. Ενώ υπάρχει συγκεκριμένη νομοθεσία για τις ποινές που επιβάλλονται στις παραβάσεις από τις ίδιες τις Αστυνομικές Διευθύνσεις.

Οι αγορές χρυσού, όπως ο νόμος επιβάλλει, θα πρέπει να έχουν άδεια εκδομένη από την Αστυνομική Διεύθυνση και καθώς και να τηρούν λογιστικά βιβλία για κάθε δραστηριότητα τους. Η μη έκδοση άδειας ή μη τήρηση λογιστικών εγγραφών αποτελεί παράβαση και διώκεται ποινικά. Συγκεκριμένα, η παραβατική συμπεριφορά που διαπιστώνεται αφορά παραβάσεις του Ν. 2523/1997 «Διοικητικές και ποινικές κυρώσεις στη φορολογική νομοθεσία και άλλες διατάξεις», παραβάσεις σε βαθμό πλημμελήματος, όπου και σχηματίζονται δικογραφίες και ακολουθείται η αυτόφωρη διαδικασία σε βάρος των υπευθύνων.

4.2. Αριθμός ενεχυροδανειστηρίων και βιοτικό επίπεδο ανά δήμο

Στο σημείο αυτό θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε αν υπάρχει κάποια σχέση του αριθμού των επιχειρήσεων αυτού του είδους με το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων μιας περιοχής. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που μας δόθηκαν από τα επιμελητήρια της Αθήνας και του Πειραιά, (Βιομηχανικό και Εμπορικό, Επαγγελματικό), εγγεγραμμένα ενεχυροδανειστήρια υπάρχουν σε 48 δήμους της Αττικής. Ο αριθμός τους ανά δήμο παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα, ο οποίος αναφέρεται στα ενεχυροδανειστήρια που είναι ενεργά το έτος 2014:

Δήμος Ενεργές Επιχειρήσεις Δήμος Ενεργές

Επιχειρήσεις Αγίου Δημητρίου 5 Γλυφάδας 6 Αγίων Αναργύρων 2 Αίγινας 1 Αγίου Στεφάνου 1 Μοσχάτου 2 Αγίας Βαρβάρας 2 Περάματος 1

Αγίας Παρασκευής 2 Μεγάρων 1 Αθήνας 40 Καλλιθέας 5

Παλαιού Φαλήρου 2 Αιγάλεω 1 Μεταμόρφωσης 4 Αμαρουσίου 1

36

Νέας Ιωνίας 3 Βάρκιζας 1 Γαλατσίου 1 Βριλησσίων 1

Σαλούρι Κορωπίου 1 Δάφνης − Νέας Σμύρνης 2 Ίλιον 2 Ηλιούπολης 1 Κηφισιάς 3 Χολαργού 2 Λυκόβρυσης 1

Ψυχικού 3 Νέας Φιλαδέλφειας 1

Πετρούπολης 1 Παλλήνης 1 Μελισσίων 1 Περιστερίου 3

Βύρωνα 3 Χαϊδαρίου − Ζωγράφου 2 Ραφήνας 2 Αχαρνών 3 Ωροπού 1 Πειραιώς 22 Χαλανδρίου 1 Νίκαιας 5 Αλίμου −

Κορυδαλλού 6 Μαρκοπούλου 1 Κερατσινίου 3 Καισαριανής − Ελευσίνας 3 Πεντέλης 1

Βάρης 1 Αναβύσσου 1 Δροσιάς −

Πίνακας 3, Αριθμός ενεχυροδανειστηρίων ανά δήμο της Αττικής

Όπως παρατηρούμε οι συνολικές εγγεγραμμένες επιχειρήσεις στο σύνολο του νομού Αττικής είναι μόλις 159, πολύ μικρός αριθμός αν αναλογιστούμε πόσα τέτοιου είδους μαγαζιά παρατηρούμε στους δρόμους της Αττικής. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει και το μεγάλο ποσοστό παραβάσεων που παρατηρούνται στα μαγαζιά αυτά, έπειτα από τους ελέγχους του σώματος δίωξής οικονομικού εγκλήματος (Σ.Δ.Ο.Ε.), κάτι που θα ασχοληθούμε σε επόμενο σημείο της εργασίας μας.

Σχεδόν τα μισά από τα εγγεγραμμένα ενεχυροδανειστήρια (62 από τα 159) βρίσκονται στους δήμους Αθηνών και Πειραιώς, γεγονός που μπορεί να χαρακτηριστεί λογικό, αφού πρόκειται για δύο δήμους που καλύπτουν πολύ μεγάλη γεωγραφική έκταση και με μεγάλο αριθμό δημοτών. Επίσης σημαντικός παράγοντας είναι και το ότι οι δήμοι αυτοί περιλαμβάνουν περιοχές που αποτελούν πολύ κεντρικά σημεία του νομού Αττικής, στα οποία κυκλοφορούν χιλιάδες πολίτες ημερησίως, με αποτέλεσμα να αποτελεί μια πολύ καλή τοποθεσία για την ίδρυση ενός μαγαζιού. Βέβαια τα ενεχυροδανειστήρια στους δύο αυτούς δήμους είναι πολύ περισσότερα από τα εγγεγραμμένα, όπως και στους άλλους δήμους φυσικά, αλλά το ποσοστό των εγγεγραμμένων είναι μεγαλύτερο εξαιτίας της θέσης τους, όπως αναφέραμε προηγουμένως, καθώς μπορούν πιο εύκολά οι αρμόδιες αρχές να πραγματοποιήσουν ελέγχους, σε σχέση με κάποιους άλλους δήμους.

Σύμφωνα με την λογική, θα περιμέναμε να δούμε ότι ο αριθμός των ανταλλακτηρίων-ενεχυροδανειστηρίων θα είναι μεγαλύτερος στους δήμους με

37

χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο, λόγω του χαρακτήρα των καταστημάτων αυτών (εκμετάλλευση της αδυναμίας των ανθρώπων), σε σύγκριση με τους δήμους που παρουσιάζουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Το γεγονός αυτό, με βάση τα επίσημα στοιχεία που μας δόθηκαν, φαίνεται πως επιβεβαιώνεται, αφού σε δήμους με μεσαίο και χαμηλό βιοτικό επίπεδο υπάρχουν καταγεγραμμένα 81 και 47 αντίστοιχα ενεχυροδανειστήρια από το σύνολο των 159 που είναι ενεργά το 2014, ενώ υπάρχουν μόλις 31 επίσημα καταγεγραμμένα σε δήμους υψηλότερου βιοτικού επιπέδου.

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, στους δήμους Πειραιώς και Αθήνας (δήμοι με μεσαίο βιοτικό επίπεδο) υπάρχουν 62 καταγεγραμμένα ενεχυροδανειστήρια από τα 81 που είναι συνολικά καταγεγραμμένα σε δήμους με μεσαίο βιοτικό επίπεδο, γεγονός που δείχνει ότι στους υπόλοιπους έντεκα δήμους είναι επίσημα καταγεγραμμένα 1-2 ενεχυροδανειστήρια, εκτός από τον δήμο Καλλιθέας (5) και Βύρωνα (3), αλλά και τους δήμους Δάφνης και Κερατσινίου όπου δεν έχουν κανένα επίσημα καταγεγραμμένο ενεχυροδανειστήριο. Όσον αφορά τους 18 δήμους με χαμηλό βιοτικό επίπεδο, στους οποίους είναι καταγεγραμμένα 47 ενεχυροδανειστήρια, αυτός με τον μεγαλύτερο αριθμό είναι ο Κορυδαλλός με 6 ενεχυροδανειστήρια, ενώ ακολουθούν η Νίκαια και ο Άγιος Δημήτριος με 5, η Μεταμόρφωση με 4, το Κερατσίνι, η Ελευσίνα, η Νέα Ιωνία, το Περιστέρι και οι Αχαρνές με 3 και οι υπόλοιποι δήμοι που έχουν από 1-2, εκτός του δήμου Χαϊδαρίου που δεν έχει κανένα καταγεγραμμένα. Τέλος, παρόλο που οι δήμοι υψηλού βιοτικού επιπέδου είναι περισσότεροι από αυτούς των άλλων δύο κατηγοριών (20 δήμοι), έχουν λιγότερα επίσημα καταγεγραμμένα ενεχυροδανειστήρια (31) από αυτούς. Αυτό συμβαίνει διότι στους περισσότερους δήμους από αυτούς είναι καταγεγραμμένα από 1-2 ενεχυροδανειστήρια, εκτός από την Γλυφάδα (6), την Κηφισιά και το Ψυχικό (3), αλλά και τον Άλιμο και την Δροσιά που δεν έχουν κανένα καταγεγραμμένο σήμερα.

Το γεγονός ότι υπάρχουν περισσότερα ενεχυροδανειστήρια στους δήμους μεσαίου και χαμηλού βιοτικού επιπέδου, εξηγείται από το ότι οι πολίτες των δήμων αυτών είναι συνήθως χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου και έχουν μικρότερα εισοδήματα, σε σχέση με τους πολίτες των δήμων υψηλότερου βιοτικού επιπέδου. Τα τελευταία χρόνια, με όλες αυτές τις μειώσεις μισθών και συντάξεων και την αύξηση των φόρων, πολλοί άνθρωποι έχουν οδηγηθεί στα καταστήματα αυτά προκειμένου να πουλήσουν τα πολύτιμα χρυσαφικά τους και άλλα αντικείμενα προκειμένου να εξασφαλίσουν κάποια χρήματα για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ιδιαίτερα στους δήμους που αναφέραμε προηγουμένως, σε αντίθεση με τους δήμους υψηλότερου βιοτικού επιπέδου, όπου είναι πιο σπάνιο οι πολίτες να στραφούν στα ενεχυροδανειστήρια. Αυτό συμβαίνει διότι οι πολίτες των δήμων αυτών συνήθως έχουν υψηλότερα εισοδήματα και παρόλο την κρίση, δεν έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη, ώστε να πάνε σε κάποιο τέτοιο κατάστημα. Συνήθως ανταλλάσουν αντικείμενα τα οποία δεν τα χρειάζονται τόσο πολύ πλέον και λαμβάνουν τα χρήματα για διάφορους άλλους λόγους (ταξίδια-ψυχαγωγεία, αποταμίευση κ.α.) και όχι τόσο για λόγους επιβίωσης. Για αυτό είναι και μικρότερος

38

ο αριθμός των ενεχυροδανειστηρίων στους δήμους αυτούς, σε σχέση με τους δήμους μεσαίου και χαμηλού βιοτικού επιπέδου (μικρότερη ζήτηση).

Τάση του αριθμού των ενεχυροδανειστηρίων

Στο σημείο αυτό θα παραθέσουμε δύο πίνακες, καθώς και δύο διαγράμματα, που θα αποτυπώνουν την τάση του αριθμού των ενεργών ενεχυροδανειστηρίων από το 2008 μέχρι το 2014 αλλά και την τάση των εγγραφών και των διαγραφών ενεχυροδανειστηρίων στα επιμελητήρια της Αττικής, το ίδιο χρονικό διάστημα. Τα στοιχεία του πρώτου πίνακα μας έχουν παραχωρηθεί από το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών, ενώ του δεύτερου από το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Πειραιώς και από το Βιομηχανικό και Εμπορικό Επιμελητήριο Αθηνών.

Πίνακας 4, Αριθμός ενεργών ενεχυροδανειστηρίων στην Αττική

Διάγραμμα 7, Αριθμός ενεργών ανταλλακτηρίων στην περιοχή της Αττικής

Έτος Αριθμός

εγγραφών Αριθμός

Διαγραφών 2008 4 2 2009 0 2 2010 6 3 2011 20 2 2012 38 3 2013 6 2 2014 1 2

Πίνακας 5, Αριθμός εγγραφών-διαγραφών ενεχυροδανειστηρίων στην Αττική

0102030405060708090

ΕΝΕΡΓΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ΕΝΕΡΓΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ΕΝΕΡΓΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 31/12/2008 31/12/2009 31/12/2010 31/12/2011 31/12/2012 31/12/2013 30/4/2014 ΣΥΝΟΛΟ 9 13 24 59 82 78 71

39

Διάγραμμα 8, Αριθμός εγγραφών και διαγραφών ανταλλακτηρίων Αττικής Όπως παρατηρούμε από τους παραπάνω πίνακες και τα διαγράμματα, ο αριθμός των ενεχυροδανειστηρίων από το 2010 αρχίζει να αυξάνεται σημαντικά μέχρι το 2012, χρονιά όπου ο αριθμός τους φθάνει στο μέγιστο σημείο, και στην συνέχεια μειώνεται με μικρότερο ρυθμό από ότι αυξανόταν τα προηγούμενα χρόνια. Το γεγονός αυτό οφείλεται σίγουρα στις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στην ελληνική κοινωνία, αλλά και στον εύκολο τρόπο ανοίγματος ενός ενεχυροδανειστηρίου. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα πάντα με τα επίσημα στοιχεία, ο αριθμός διαγραφών ενεχυροδανειστηρίων από τα επιμελητήρια είναι σχεδόν ο ίδιος για όλα τα χρόνια (2008-2014) που αναφερόμαστε (2-3 διαγραφές ετησίως). Την ίδια τάση, με τον ενεργό αριθμό ενεχυροδανειστηρίων, παρουσιάζει και ο αριθμός εγγραφών νέων ενεχυροδανειστηρίων με το 2012 να παρουσιάζει τις περισσότερες εγγραφές (38). Άξιο αναφοράς αποτελεί το γεγονός ότι το 2009 δεν πραγματοποιήθηκε καμία εγγραφή νέου ενεχυροδανειστηρίου ούτε στο Επαγγελματικό Επιμελητήριο Πειραιώς ούτε και στο Βιομηχανικό και Εμπορικό Επιμελητήριο Αθηνών. Τέλος στο σημείο αυτό θα παραθέσουμε τον αριθμό των εγγραφών νέων ενεχυροδανειστηρίων για ολόκληρη την Ελλάδα, σύμφωνα μα τα στοιχεία που μας δόθηκαν από την Ελληνική Αστυνομία, για το χρονικό διάστημα 2007-2014.

Πίνακας 6, Αριθμός εγγραφών για όλη την Ελλάδα

0

5

10

15

20

25

30

35

40

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Αριθμός εγγραφών

Αριθμός Διαγραφών

Έτος Αριθμός Εγγραφών 2007 73 2008 90 2009 106 2010 152 2011 534 2012 1249 2013 953 2014 24

40

Διάγραμμα 9, Αριθμός εγγραφών ανταλλακτηρίων για όλη την Ελλάδα

0 200 400 600 800 1000 1200 1400

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Αριθμός Εγγραφών

Αριθμός Εγγραφών

41

5. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

5.1. Εισαγωγή

Τα στοιχεία που συλλέξαμε από τους φορείς που επισκεφτήκαμε, αλλά και από το διαδίκτυο, μας βοήθησαν να καταλάβουμε πολλά πράγματα για τη γενικότερη οργάνωση και δράση των ανταλλακτηρίων χρυσού. Για να μπορέσουμε, όμως, να κατανοήσουμε εις βάθος το φαινόμενο της ραγδαίας αύξησής τους, καθώς και να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα για τη λειτουργία τους, έπρεπε να επισκεφτούμε εμείς οι ίδιοι τέτοια καταστήματα. Αυτό ήταν και το δυσκολότερο μέρος της έρευνας αν αναλογιστεί κανείς τις προκαταλήψεις και τις κακοφημίες που συνδέονται με αυτά, αλλά και με τους ιδιοκτήτες τους ειδικότερα. Έπρεπε να οργανώσουμε προσεκτικά τον τρόπο προσέγγισής τους για να καταφέρουμε τελικά να αντλήσουμε τις απαραίτητες για την έρευνά μας πληροφορίες.

Για τους παραπάνω λόγους, αποφασίσαμε να δράσουμε με δύο διαφορετικούς άξονες προσέγγισης. Ο πρώτος επαφίεται στη φοιτητική μας ιδιότητά, με την έννοια ότι ως ερευνητικοί επιστήμονες έχουμε το δικαίωμα να μελετάμε φαινόμενα που συμβαίνουν στην καθημερινότητα, καθώς και να αναζητούμε πληροφορίες για την εξυπηρέτηση αυτού του σκοπού. Έτσι, συγκεντρώσαμε κάποιες ερωτήσεις, τις οποίες και υποβάλαμε στους εργαζομένους ενός τυχαίου δείγματος 20 ανταλλακτηρίων χρυσού. Οι ερωτήσεις αυτές, –που παρατίθενται παρακάτω για μελέτη- δημιουργήθηκαν με τέτοιο τρόπο, ώστε να αφορούν στοιχεία σχετικά με τη γενικότερη λειτουργία των καταστημάτων αυτών. Αυτό έγινε με στόχο να μπορούν να απαντηθούν εύκολα και γρήγορα, –γιατί γνωρίζαμε εξαρχής ότι η επαφή και επικοινωνία μαζί τους θα είχε μικρή χρονική διάρκεια- αλλά και να μας βοηθήσουν τελικά να αντλήσουμε τα στοιχεία που χρειαζόμασταν.

Ο δεύτερος τρόπος προσέγγισης έγινε με σκοπό να αποσπάσουμε πιο συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με την αντιμετώπιση των πελατών-συναλλασσομένων από τους υπαλλήλους των ανταλλακτηρίων χρυσού. Επίσης, έπρεπε να δούμε ιδίοις όμμασι αν πράγματι υποτιμάται ο χρυσός, με τη λειτουργία τους, και σε ποιο βαθμό. Συνεπώς, επισκεφτήκαμε ορισμένα καταστήματα για να εκτιμήσουν την αξία κάποιων κοσμημάτων από χρυσό, δηλαδή με την ιδιότητα των δυνητικών πελατών.

Κινούμενοι με αυτόν τον τρόπο τελικά καταφέραμε να συγκεντρώσουμε όλα τα στοιχεία που χρειαζόμαστε για να έχουμε μια σφαιρική άποψη για το φαινόμενο των ανταλλακτηρίων χρυσού. Τα αποτελέσματα από την πρωτογενή έρευνα, καθώς και πιο συγκεκριμένα στοιχεία για τη μέθοδο που ακολουθήσαμε, αναλύονται στις σελίδες που ακολουθούν.

42

5.2. Στοιχεία από τα ανταλλακτήρια που πήγαμε ως φοιτητές

Κατά τον πρώτο τρόπο δράσης μας είχαμε και την πρώτη μας ουσιαστική επαφή με τα ανταλλακτήρια χρυσού. Χρησιμοποιώντας τη φοιτητική μας ιδιότητα επισκεφτήκαμε -όπως αναφέραμε και στην εισαγωγή, 20 ανταλλακτήρια χρυσού, τα οποία βρίσκονταν στο κέντρο της Αθήνας, στην Ανατολική Αττική και στον Πειραιά- επικαλούμενοι την ερευνητική μας εργασία και τον σκοπό αυτής. Παρατηρήσαμε κάτι που ήταν προφανές και αναμενόμενο από τη φύση της έρευνας, κυρίως στα ανταλλακτήρια του κέντρου της Αθήνας. Πρόκειται για την έντονη καχυποψία και δυσπιστία των ιδιοκτητών ή των υπαλλήλων των ανταλλακτηρίων, καθώς και την άρνησή τους να συνεργαστούν και να απαντήσουν τελικά στις ερωτήσεις μας. Για να υποστηρίξουν τη στάση τους αυτή προφασίστηκαν διάφορες δικαιολογίες. Η συχνότερη από αυτές ήταν ότι οι ιδιοκτήτες των καταστημάτων αυτών δεν τους επέτρεπαν να δώσουν οποιεσδήποτε πληροφορίες σχετίζονταν με την επιχείρηση, και λόγω του γεγονότος ότι στα μαγαζιά αυτά υπήρχαν εγκατεστημένες κάμερες, φοβούνταν το ενδεχόμενο να τους αντιληφθούν και να χάσουν τη θέση τους. Επίσης, μια σύνηθης δικαιολογία ήταν ότι εκείνες τις μέρες μετακόμιζαν από ή στο κατάστημα και έτσι ήταν δύσκολο να μας απαντήσουν στις ερωτήσεις γιατί είχαν πολλές εκκρεμότητες να τακτοποιήσουν.

Αλλά και στην περίπτωση που τους ζητούσαμε να μας δώσουν κάποια στοιχεία του ιδιοκτήτη για να κανονίσουμε μια συνάντηση μαζί του ή αν αυτό δεν ήταν εφικτό, να μας έκλειναν εκείνοι ένα ραντεβού μαζί του για να πάρουμε έτσι τις πληροφορίες που χρειαζόμασταν, η απάντηση ήταν και πάλι αρνητική. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι και σ’ αυτήν την περίπτωση υπήρξαν διάφορες προφάσεις από τους εργαζομένους των ανταλλακτηρίων. Πιο ειδικά, σε πολλές περιπτώσεις μας πρότειναν να πάμε μια άλλη συγκεκριμένη στιγμή στο κατάστημα που θα βρισκόταν ‘σίγουρα’ –όπως ακριβώς έλεγαν- ο ιδιοκτήτης, ο οποίος προφανώς και δεν εμφανιζόταν ποτέ. Άλλοι υπάλληλοι ισχυρίζονταν ότι ο ιδιοκτήτης δεν επισκεπτόταν ποτέ το κατάστημα. Τέλος, ο πιο τραγελαφικός ισχυρισμός υπαλλήλου όταν ζητήσαμε να συναντήσουμε τον ιδιοκτήτη του καταστήματος, ήταν ότι ούτε ο ίδιος γνώριζε προσωπικά τον ιδιοκτήτη!

Από το πλήθος των ανταλλακτηρίων που επισκεφτήκαμε μόνο με τρία, που είχαν έδρα τον Πειραιά, καταφέραμε να συνεργαστούμε. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι επειδή αυτά τα ανταλλακτήρια βρίσκονταν κοντά στο πανεπιστήμιο, ήταν πιο εύκολο να μας εμπιστευτούν και να μας δώσουν τελικά τις πληροφορίες που χρειαζόμασταν. Το ένα από αυτά ανήκει σε αλυσίδα, που περιλαμβάνει πολλά καταστήματα, ενώ στα άλλα δύο ταυτιζόταν ο ιδιοκτήτης με τον άνθρωπο που λειτουργούσε την επιχείρηση. Προσπαθήσαμε να τους πείσουμε να μας δώσουν όσο το δυνατόν πιο ειλικρινής απαντήσεις γινόταν, καθησυχάζοντας τους με την πληροφορία πως η έρευνα είναι ανώνυμη και τα στοιχεία που θα προκύψουν θα χρησιμοποιηθούν μονάχα για το σκοπό της εργασίας μας και χωρίς να αναφέρονται σε αυτήν ή οπουδήποτε αλλού τα ιδιαίτερα στοιχεία της επιχείρησης.

43

Θα ξεκινήσουμε την ανάλυση των στοιχείων που συλλέξαμε από τα κοινά σημεία-απαντήσεις που προέκυψαν. Ένα από αυτά είναι το έτος ίδρυσης όπου και για τις τρεις επιχειρήσεις ήταν το 2012, χρονιά μεγάλης έξαρσης του φαινομένου των αυξανόμενων ανταλλακτηρίων χρυσού σε όλη τη χώρα. Στην ερώτηση για το αν χρειάζονται σπουδές πάνω στο αντικείμενο του χρυσού ή απλά αρκεί μια εκπαίδευση για τον υπάλληλο απαντήθηκε -χωρίς σκέψη- το δεύτερο. Τα αντικείμενα που δέχονται είναι κυρίως χρυσός, ασημί και στο ένα ακόμη και πλατίνα, ενώ όσον αφορά τον τρόπο εκτίμησης των αντικειμένων και για τα τρία καταστήματα είναι ο ίδιος, η χρήση δηλαδή της λυδίας λίθου και των δοχείων με τα οξέα για την ακριβή εύρεση της περιεκτικότητας των αντικειμένων σε χρυσό. Ένα ακόμη σημαντικό θέμα και δυσάρεστο για τους ιδιοκτήτες τέτοιων επιχειρήσεων, είναι ο αριθμός των πελατών που μπαίνουν καθημερινά σε αυτά τα καταστήματα, ο οποίος όπως αποδείχθηκε διαφέρει από μέρα σε μέρα παρουσιάζοντας όμως μια αισθητή πτώση το τελευταίο διάστημα –πράγμα που έχει οδηγήσει πλέον πολλά ανταλλακτήρια να πάψουν τη λειτουργία τους-. Η ηλικία και το βιοτικό τους επίπεδο επίσης ποικίλουν, αφού περιλαμβάνουν άτομα από νέους μέχρι και ηλικιωμένους και πολίτες μεσαίας κοινωνικής τάξης ή ανθρώπους που χρειάζονται άμεσα κάποια ρευστά διαθέσιμα για να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους. Τέλος, και τα τρία ανταλλακτήρια μας ενημέρωσαν πως η τιμή ενός κοσμήματος δεν επηρεάζεται από τυχόν φθορές που μπορεί να έχει υποστεί εφόσον αυτά ύστερα από την αγορά τους πηγαίνουν για λιώσιμο στα χυτήρια.

Οι διαφορές που παρατηρήσαμε είναι λιγότερες σε σχέση με τις ομοιότητες. Τα δύο εκ των τριών κατείχαν άδεια ενεχυροδανειστηρίου και έτσι παρείχαν και δάνεια ενεχύρου, ενώ το άλλο κατείχε μόνο άδεια αργυραμοιβού, επομένως δεν είχε τη δυνατότητα να παρέχει δάνεια για να κρατάει αντικείμενα ως ενέχυρα. Τα πρώτα έδιναν κοινό επιτόκιο της τάξεως του 10% για τα δάνεια που παρείχαν και φύλασσαν τα αντικείμενα σε ασφαλή χώρο ή θυρίδα στη τράπεζα για ένα μήνα, ενώ παράλληλα υποστήριξαν πως είναι αδύνατο να χαθούν. Στην περίπτωση, όμως, που συμβεί κάτι τέτοιο, το ένα εξ αυτών, προσφέρει αποζημίωση, ενώ στο άλλο ο συναλλασσόμενος επιβαρύνεται ουσιαστικά με την απώλεια του αντικειμένου του. Όσον αφορά τα κέρδη τους οι απαντήσεις ποικίλουν από οριακά κέρδη μέχρι και αρκετά ικανοποιητικά, αυτό μπορεί να οφείλεται στη διαφορετική δραστηριότητα που έχουν ή στη διαφορετική τιμή που μπορεί να προσφέρουν. Η τελευταία όπως μας αποκάλυψαν είναι αρκετά χαμηλότερη από το ποσό το οποίο αγοράστηκε το κόσμημα, ενώ ο υπάλληλος στο δεύτερο κατάστημα, που ήταν πιο αποκαλυπτικός, μας ομολόγησε πως αξιολογούν τον πελάτη και ανάλογα με την ψυχολογική του κατάσταση, καθώς και την ενδεχόμενη διαπραγματευτική του ικανότητα προσφέρουν και την ανάλογη τιμή, με αποτέλεσμα να έχουν το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος. Σε κανένα από τα ανταλλακτήρια δεν είχε συμβεί κάποιο άσχημο περιστατικό-δυσμενές συμβάν, ωστόσο μία εκ των τριών μας έδειξε πως είχε πάρει μέτρα ασφαλείας λόγω του φόβου της. Τέλος, οι δύο από τους τρεις υποστήριξαν πως έχουν συναίσθηση της δραστηριότητας τους, –«εκμετάλλευση» ανθρώπων που έχουν ανάγκη για χρήματα- αλλά αυτό είναι αποτέλεσμα της δουλειάς τους για το οποίο δεν ευθύνονται, ενώ

44

αντίθετα την τρίτη φάνηκε να την απασχολεί σε μεγαλύτερο βαθμό, αφού ορισμένες φορές αισθανόταν να μην της αρέσει αυτό που έχει κληθεί να κάνει.

Τα στοιχεία της πρωτογενούς έρευνας που πραγματοποιήσαμε και αναλύσαμε διεξοδικά ανωτέρω, παρουσιάζονται και συγκεντρωτικά στον παρακάτω πίνακα:

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΡΩΤΟ

ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ 1 Πριν 2 χρόνια Πριν 2 χρόνια Πριν 2 χρόνια 2 1 1-4 1

3 οπωσδήποτε εκπαίδευση

χρειάζεται βασική εκπαίδευση

χρειάζεται εκπαίδευση, είναι εύκολο (έμαθε από τον πεθερό της που έχει

χρυσοχοείο)

4 ενεχυροδανειστηρίου δεν ήξερε ακριβώς, άδεια

από αστυνομία λογικά ενεχειροδανειστηρίου

άδεια αργυραμοιβού

5 ποικίλει ο αριθμός πλέον έχει μειωθεί η δουλειά στο 90% 1-2 άτομα συνήθως

6 περίπου ηλικίες από 20-70

περίπου 50 χρονών οι περισσότεροι αλλά όλες

οι ηλικίες

από νέοι μέχρι ηλικιωμένοι

7 υπάρχει ποικιλία είναι συνήθως μεσαία τάξη

είναι άνθρωποι που έχουν ανάγκη ή που δεν

χρειάζονται πλέον τα αντικείμενα αυτά

8 φέρνει κέρδη

βασικό μισθό και λίγο μεγαλύτερο, παλιά υπήρχαν παραπάνω

κέρδη

οριακά τα κέρδη τώρα πλέον

9

α) χρυσά και ασημένια

αντικείμενα β) πολλά π.χ. χρυσά

δόντια

α) χρυσό, ασήμι και πλατίνα μερικές φορές β) πολλά: στυλό, χρυσά

δόντια

α) χρυσά ή ασημένια β) δεν υπήρχε κατι ακραίο

10

χρησιμοποιώντας λυδία λίθο ξύνοντας το αντικείμενο και τη χρήση οξέων για εύρεση καρατίων

χρησιμοποιώντας λυδία λίθο ξύνοντας το

αντικείμενο και τη χρήση οξέων για εύρεση

καρατίων ή φασματογράφο

χρησιμοποιώντας λυδία λίθο ξύνοντας το

αντικείμενο και τη χρήση οξέων για εύρεση

καρατίων

45

Πίνακας 7, Στοιχεία από τα ανταλλακτήρια που επισκεφτήκαμε ως φοιτητές

11

η τιμή είναι περίπου το ήμισυ και πιο

κάτω της τιμής που αγοράστηκε το

κόσμημα αρχικά

ανάλογα με την περίπτωση λένε και τιμή ώστε να αγοράσουν πιο

φθηνά

αρκετά μεγάλη διαφορά γιατί π.χ. ο

κοσμηματοπώλης χρεώνει και άλλα πράγματα όπως

τη βιτρίνα, τους λογαριασμούς που

πληρώνει κ.α.

12 δεν τα πουλάμε, πάνε για λιώσιμο

δεν τα πουλάμε, πάνε για λιώσιμο Ναι

13 όχι εφόσον πάνε για λιώσιμο, μόνο στη λίρα παίζει ρόλο

όχι εφόσον πάνε για λιώσιμο

όχι εφόσον πάνε για λιώσιμο

14 όχι όχι δεν δίνουν δάνεια για

ενέχυρο

15 τόκος 10% το μήνα

δίνουν ως δάνειο το 50% της αξίας του

αντικειμένου και τόκος 10% το μήνα

δεν δίνουν δάνεια για ενέχυρο

16 2-8 μήνες ανάλογα δεν δίνουν δάνεια για ενέχυρο

17 συνήθως για ακόμα ένα μήνα

φυλάσσονται για ένα μήνα

δεν δίνουν δάνεια για ενέχυρο

18 φυλάσσονται σε ασφαλή χώρο ή

θυρίδα στη τράπεζα σε ασφαλή χώρο δεν δίνουν δάνεια για

ενέχυρο

19 ειδοποιούν πότε θα το πάρουν άμεση συναλλαγή δεν δίνουν δάνεια για

ενέχυρο

20 δεν έχει συμβεί άσχημο περιστατικό όχι δεν υπάρχει φόβος

υπάρχει φόβος, είχε αλεξίσφερο τζάμι, δεν

έχει συμβεί κάποιο περιστατικό

21 αποζημίωση για απώλεια δεν υπάρχουν απώλειες δεν δίνουν δάνεια για

ενέχυρο

22 πηγαίνουν στα χυτήρια πηγαίνουν στα χυτήρια πηγαίνουν στα χυτήρια

23 είναι δουλειά ισχύει, είναι δουλειά όμως

υπάρχει στεναχώρια (στην αρχή έκανε καλύτερη τιμή

όταν την άγγιζε ο πόνος του πελάτη)

46

5.3. Στοιχεία από τα ανταλλακτήρια που πήγαμε ως πελάτες Τα στοιχεία που συλλέξαμε από τα ανταλλακτήρια χρυσού με την έρευνα που κάναμε ως φοιτητές μας βοήθησαν να καταλάβουμε κάποια πράγματα για τη λειτουργία τους, όπως επίσης και να διαπιστώσουμε το φόβο των υπαλλήλων να απαντήσουν στις ερωτήσεις μας. Αυτό κυρίως προκύπτει από τις πολλές παρανομίες που συνδέονται με αυτά τα καταστήματα. Για να μπορέσουμε να έχουμε, όμως, μια πιο σαφή εικόνα για την ενδεχόμενη υποτίμηση του χρυσού από τέτοιου είδους επιχειρήσεις, καθώς και να δούμε εκ των έσω τη λειτουργία τους, επισκεφτήκαμε ορισμένες επιχειρήσεις ως πελάτες.

Έτσι, έχοντας μαζί μας τρία χρυσά κοσμήματα, επισκεφτήκαμε τέσσερα τυχαία ανταλλακτήρια στο κέντρο της Αθήνας και συγκεκριμένα στην περιοχή της Ομόνοιας, με σκοπό να εκτιμήσουν την αξία τους. Αρχικά, πρέπει να αναφέρουμε τα χαρακτηριστικά των εν λόγω κοσμημάτων. Πρόκειται για μία αλυσίδα λαιμού και 2 αλυσίδες χειρός ποιότητας 14 καρατίων, δηλαδή περιεκτικότητας 58,5% σε καθαρό χρυσό, και συνολικής μάζας 24,1 περίπου γραμμαρίων. Για την πιο ενδιαφέρουσα και παραστατική απεικόνιση των προσφορών που δεχθήκαμε για την πώληση ή την ενεχυρίαση των κοσμημάτων, παραθέτουμε τον παρακάτω πίνακα με συγκεντρωμένα τα στοιχεία αυτά.

Ανταλλακτήρια Προσφορά για αγορά των κοσμημάτων

Προσφορά για ενεχυρίαση των κοσμημάτων

1ο 300 € για όλα τα κοσμήματα 150 € με επιτόκιο 10%/μήνα

2ο 355 € για όλα τα κοσμήματα μέχρι 200 € με επιτόκιο 10%/μήνα

3ο 350 € για όλα τα κοσμήματα 170 € με επιτόκιο 10%/μήνα

4ο μέχρι 370 €, αλλά ήθελε να

παρατηρήσει καλύτερα τη μέθοδο συγκόλλησης που χρησιμοποιήθηκε

δεν κρατούν αντικείμενα ως ενέχυρα

Πίνακας 8, Προσφορές ανταλλακτηρίων χρυσού για αγορά/ενεχυρίαση κοσμημάτων

Για την εκτίμηση της αξίας των παραπάνω κοσμημάτων χρησιμοποιήθηκαν τρεις διαφορετικές μέθοδοι από τους υπαλλήλους των ανταλλακτηρίων. Στο πρώτο και στο τρίτο ανταλλακτήριο οι υπάλληλοι χρησιμοποίησαν τη μέθοδο με βάση οξέα. Το σύστημα εκτίμησης με βάση οξέα περιλαμβάνει μικρά δοχεία οξέων για εκτίμηση του χρυσού και μια λυδία λίθο11. Η διαδικασία αυτή χωρίζεται στα εξής βήματα:

Α) Το κόσμημα τρίβεται ελαφρά πάνω στη λυδία λίθο, ώστε να αφήσει ένα ίχνος του υλικού του πάνω στην επιφάνειά της,

11 Η λυδία λίθος, της οποίας το όνομα προέρχεται από τη Λυδία της Μικράς Ασίας, είναι ένα πέτρωμα μαύρου χρώματος είδους βασάλτη. Χρησιμοποιείται για να εξακριβωθεί εάν ένα αντικείμενο είναι φτιαγμένο από καθαρό χρυσό και τι περιεκτικότητας. Η διαδικασία με την οποία γίνεται αυτό αναλύεται παραπάνω. Πηγή: Βικιπαίδεια

47

Β) στη συνέχεια τοποθετείται πάνω στο ίχνος, μία σταγόνα από το χαμηλότερο οξύ. Αν δεν αντιδράσει, τότε είναι τουλάχιστον τόσα καράτια όσα αναφέρονται στο δοχείο του οξέως.

Γ) Το τρίτο και τελευταίο βήμα αφορά την επανάληψη της διαδικασίας, ρίχνοντας κάθε φορά στο ίχνος του χρυσού όλο και υψηλότερο οξύ. Το πρώτο οξύ, στο οποίο θα αντιδράσει με αυτόν τον τρόπο, θα μας υποδηλώσει και την ποιότητα του κοσμήματος σε καράτια.

Η μέθοδος εκτίμησης που χρησιμοποιήθηκε από τον υπάλληλο του δεύτερου καταστήματος ήταν με βάση τον κωδικό πιστοποίησης της ποιότητας που αναγράφεται πάνω στα κοσμήματα. Εν προκειμένω, η σφραγίδα που βρίσκεται πάνω στα κοσμήματα είναι κοινή, αφού έχουν την ίδια περιεκτικότητα σε χρυσό, και απεικονίζει τον αριθμό 585. Με αυτόν τον τρόπο ο υπάλληλος διαπίστωσε την ποιότητα των κοσμημάτων.

Ο υπάλληλος του τελευταίου καταστήματος χρησιμοποίησε την πιο σύγχρονη τεχνολογικά μέθοδο, δηλαδή τη μέθοδο του ηλεκτρονικού ελέγχου. Η μέθοδος αυτή θεωρείται πολύ αξιόπιστη και χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο, λόγω του ότι είναι γρήγορη και οικονομική. Έτσι, διαπίστωσε αμέσως ότι η ποιότητα των κοσμημάτων είναι 14 καράτια.

Ανεξαρτήτως, όμως, της μεθόδου εκτίμησης που χρησιμοποιήθηκε, και στις τρεις περιπτώσεις για να μας προσφέρουν κάποια τιμή, ζύγιζαν τα αντικείμενα όλα μαζί, αλλά και ξεχωριστά για να διαπιστώσουν το βάρος τους, και περισσότερες από μία φορές για να μην υποπέσουν σε λάθος εκτίμηση.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι στο πρώτο ανταλλακτήριο, στο οποίο ισχυριστήκαμε στον υπάλληλο ότι έχουμε πολλά χρόνια τα κοσμήματα και δεν ξέρουμε την αξία τους, εκείνος προσπάθησε να μας εμεταλλευτεί και να βγάλει το διπλάσιο και παραπάνω κέρδος από τους άλλους! Κάπου εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι οι υπάλληλοι των καταστημάτων που επισκεφτήκαμε ήταν, καθ’ όλη τη διάρκεια της παρουσίας μας σε αυτά, νευρικοί, πράγμα που συμπεράναμε από τις γρήγορες και απότομες κινήσεις που έκαναν, καθώς και από διάφορες σπαστικές κινήσεις μελών του σώματος τους.

Όταν πήραμε τις εκτιμήσεις που χρειαζόμασταν από τα παραπάνω ανταλλακτήρια, αποφασίσαμε να επισκεφτούμε ένα γνωστό και έμπιστο σε μας χρυσοχόο για να δούμε την ακριβή τρέχουσα αξία των κοσμημάτων. Σύμφωνα με το χρυσοχόο, η αξία των παραπάνω κοσμημάτων σε χρυσό είναι περίπου ίση με 400 ευρώ, ενώ η πραγματική αξία των κοσμημάτων είναι 2-3 φορές μεγαλύτερη από την αξία τους σε χρυσό, δηλαδή περίπου ίση με 1000 ευρώ. Με αυτόν τον τρόπο μπορέσαμε να διακρίνουμε το περιθώριο κέρδους των ανταλλακτηρίων χρυσού, καθώς και να δούμε την άγρια πλευρά τους, αφού όπως αναφέραμε το κλίμα που επικρατούσε σε αυτά ήταν αφιλόξενο και αμήχανο, και οι υπάλληλοι προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν με την πρώτη ευκαιρία.

48

5.4. Στοιχεία σχετικά με τον προορισμό του χρυσού

Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφέρουμε κάποιες πληροφορίες που συλλέξαμε κατά την διάρκεια της πρωτογενής μας έρευνας σχετικά με τις μετακινήσεις των χρυσών αντικειμένων, αφότου αγοραστούν από τα ανταλλακτήρια χρυσού. Τις πληροφορίες αυτές τις συλλέξαμε από τα τρία ανταλλακτήρια χρυσού που απάντησαν στις ερωτήσεις μας, καθώς και από έμπιστους σε μας ανθρώπους που διατηρούν κοσμηματοπωλεία.

Τα ανταλλακτήρια χρυσού διαθέτουν χυτήρια στα οποία λιώνουν τα χρυσά αντικείμενα που έχουν αγοράσει και στη συνέχεια τοποθετούν την λιωμένη αυτή ποσότητα χρυσού σε ειδικά καλούπια που διαθέτουν, ώστε να σχηματιστούν οι ράβδοι χρυσού. Με την σειρά τους, οι ράβδοι του χρυσού πωλούνται σε διαφορετικές κατευθύνσεις ανάλογα με τους σκοπούς του κάθε ανταλλακτηρίου. Πολλά ανταλλακτήρια μεταφέρουν τις ράβδους χρυσού στο εξωτερικό υποκύπτοντας πολλές φορές σε παράνομες διαδικασίες, όπως θα αναφέρομε και στο τμήμα που περιγράφουμε τη δράση του Σώματος Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος, ενώ άλλα πωλούν τις ράβδους σε κοσμηματοπωλεία, τα οποία στη συνέχεια τις λιώνουν σε δικά τους χυτήρια και ανάλογα με τις ανάγκες των καταναλωτών μετατρέπουν την λιωμένη ποσότητα, μέσω ειδικών καλουπιών που διαθέτουν, σε κοσμήματα.

Επομένως παρατηρούμε ότι ο χρυσός ακολουθεί μια κυκλική διαδρομή, αφού όπως βλέπουμε περνάει πολλές φορές από κάποια στάδια. Αυτό μπορούμε να πούμε ότι δικαιολογείται και από τη διαθέσιμη ποσότητα του πολύτιμου μετάλλου, που όπως έχουμε αναφέρει προηγουμένως στο θεωρητικό κομμάτι της έρευνάς μας, παραμένει μεσοπρόθεσμα σταθερή.

49

6. ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ Σ.Δ.Ο.Ε.

Σύμφωνα με το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος, οι έλεγχοι του πραγματοποιούνται με την μέθοδο σύγκρισης των ποσοτήτων πωλήσεων και αγορών χρυσού που παρουσιάζουν τα καταστήματα. Εάν οι πωλήσεις είναι μεγαλύτερες από τις αγορές (σύνηθες φαινόμενο), τότε ένα ποσό του χρυσού αγοράστηκε μέσω λαθρεμπορίου. Η περίπτωση οι αγορές να είναι περισσότερες από τις πωλήσεις είναι σπάνιο. (λαθρεμπορικές παραβάσεις νόμος 2168/1993) Για την περίπτωση του λαθρεμπορίου (κλεπταποδοχή), γίνεται προσπάθεια να περιοριστεί με την επίδειξη αστυνομικών ταυτοτήτων κατά την πώληση/αγορά καθώς και την επίδειξη του Α.Φ.Μ. (νέο μέτρο).

Η πιο συχνή παράβαση από την πλευρά των αγορών χρυσού σχετίζεται με την φορολογία και την απόδοση Φ.Π.Α. Κατά την αγορά από ιδιώτη, κρίνεται αναγκαία η καταβολή ειδικού τέλους χαρτοσήμου (Νόμος 2523/1997 περί χαρτοσήμου), ενώ σε άλλη περίπτωση καταβάλλεται το απαιτούμενο ποσοστό Φ.Π.Α. Στον τομέα αυτό παρουσιάζεται υψηλή παραβατικότητα στις φορολογικές διατάξεις. Συγκεκριμένα για την απόδοση Φ.Π.Α. παρουσιάζεται πολύ συχνά το «απάτη τύπου Carousel», το οποίο αποτελεί μια κυκλική κατάσταση μη απόδοσης του φόρο στο δημόσιο. Εφόσον η αποστολή χρυσού απαλλάσσεται από το Φ.Π.Α., οι εταιρείες διεκδικούν από το δημόσιο μεγάλες επιστροφές του φόρου. Το Σ.Δ.Ο.Ε. ελέγχει εάν έχει πραγματικά καταβληθεί ο οφελούμενος φόρος στο ελληνικό δημόσιο και πολλές φορές ανακαλύπτει ότι το αίτημα για επιστροφή φόρου είναι άτοπο, λόγω μη καταβολής εξαρχής του φόρου από της εταιρίες.

Άλλες παραβάσεις που παρατηρούνται σχετίζονται με την μαύρη εργασία και την μη νομιμότητα τον επιχειρήσεων. (Συγκεκριμένα το Σ.Δ.Ο.Ε. δεν έχει βρει κανένα κατάστημα χωρίς άδεια, γιατί ελέγχει καταστήματα που έχουν κάνει ήδη έναρξη επιχείρησης). Το ποσοστό παραβατικότητας κυμαίνεται στο 80-90% και το κάθε κατάστημα μπορεί να έχει πάνω από μια παραβάσεις. Οι σημαντικότερες παραβάσεις δεν παρατηρούνται εντός των καταστημάτων αλλά κατά την διακίνηση του χρυσού. Γι’ αυτό και το Σ.Δ.Ο.Ε. πραγματοποιεί ελέγχους διακίνησης εξαγωγών χρυσού από την χώρα μας. Τα συχνότερα «δρομολόγια χρυσού» έχουν ως προορισμό την Κωνσταντινούπολη και την Γερμανία (Φρανκφούρτη). Δεν μεταφέρονται αθροιστικά πάνω από 10 κιλά χρυσού σε κάθε διαδρομή. Οι έλεγχοι αυτοί πραγματοποιούνται και στο εξωτερικό από τις αρμόδιες αρχές. Τα καταστήματα αυτά εφόσον είναι αποτέλεσμα της γενικότερης ζήτησης για ρευστότητα από τους πολίτες, αισχροκερδούν κατά το ζύγισμα και την περιεκτικότητα σε χρυσό. Το περιθώριο κέρδους είναι ρευστό και δεν αποτελεί αρμοδιότητα του Σ.Δ.Ο.Ε.

Τα πρόστιμα που επιβάλλονται για την λαθρεμπορική παράβαση είναι η κατάσχεση και έγκειται σε ποινική δίωξη, για χρέη άνω των 500 ευρώ στο δημόσιο, και καταβολή σχετικών προστίμων. Η μη καταβολή των προστίμων για ύψος παραβάσεων άνω των 150.000 ευρώ προς το δημόσιο, εκδιώκονται ποινικά και θεωρούνται κακούργημα. Οι περισσότερες εταιρίες που ελέγχονται είναι κάποια

50

μορφής προσωπικής και ατομικής εταιρίας και όχι ανώνυμες εταιρίες. Η λειτουργία των συγκεκριμένων επιχειρήσεων είναι ξεκάθαρη και γίνεται προσπάθεια από μέρους τους να περιορίσουν τα κόστη τους σε κάθε μορφή. (λογιστικά ή άλλα κόστη) Αντικείμενο των ανταλλαγών είναι κυρίως κοσμήματα και σκέυη, τα οποία θα πρέπει να μείνουν στο κατάστημα για τουλάχιστον ένα μήνα πριν γίνει ο διαχωρισμός των μετάλλων από ειδικές εταιρείες με την μέθοδο της φασματογράφησης. (Υπάρχουν ειδικοί εκτιμητές αξίας μετάλλων) Η γενικότερη οικονομική κρίση στον δημόσιο τομέα είχε ως αποτέλεσμα την δραματική μείωση των συγκεκριμένων ελέγχων του Σ.Δ.Ο.Ε.

7. ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΗΡΙΑ ΧΡΥΣΟΥ Σε αυτό το τμήμα της εργασίας μας θα αναφερθούμε στην κοινή γνώμη που επικρατεί σχετικά με τα ανταλλακτήρια χρυσού. Παρά το γεγονός ότι αυτό το κομμάτι ξεφεύγει από τα όρια της ανάλυσης των δεδομένων που συλλέξαμε κατά τη διάρκεια της πρωτογενούς μας έρευνας, είναι σημαντικό να συμπεριληφθεί στην εργασία, για να μπορέσει ο αναγνώστης να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα σχετικά με τη λειτουργία τους.

Όπως μπορεί εύκολα να συναχθεί από τις πολλές παραβάσεις που συνδέονται με τη λειτουργία τους και γίνονται ευρέως γνωστές, η γνώμη των περισσοτέρων για τους ιδιοκτήτες αυτών των καταστημάτων, είναι πολύ αρνητική. Συγκεκριμένα, πολλοί δε δίστασαν μόλις τους αναφέραμε το συγκεκριμένο επάγγελμα να χρησιμοποιήσουν κακοήθεις λέξεις για να τους χαρακτηρίσουν, όπως ‘κλέφτες’, ‘τοκογλύφοι’, ‘απατεώνες’ και ‘εκμεταλλευτές’. Ακόμα, όταν τους ζητούσαμε στοιχεία σχετικά με τη λειτουργία τους, οι περισσότεροι γελούσαν λέγοντας μας ότι τα στοιχεία που υπάρχουν διαθέσιμα γι’ αυτές τις επιχειρήσεις είναι ελάχιστα και δυσεύρετα. Χαρακτηριστικό είναι επίσης το γεγονός ότι όταν επισκεφτήκαμε την Ελληνική Στατιστική Αρχή για την αναζήτηση στοιχείων σχετικών με τον αριθμό τους, ο υπάλληλος εκεί στο άκουσμα και μόνο του επαγγέλματος αυτού φάνηκε να τρομάζει και μας έδιωξε γρήγορα με τον ισχυρισμό ότι δεν κρατούν τέτοια δεδομένα.

Σύμφωνα με την άποψή μας, η οποία δημιουργήθηκε μετά το πέρας της πρωτογενούς έρευνας, η κοινή γνώμη που επικρατεί για τα ανταλλακτήρια χρυσού είναι δικαιολογημένη, αν αναλογιστεί κανείς τις υπεράριθμες παραβάσεις που συνδέονται με τη λειτουργία τους. Επιπροσθέτως, η πλειοψηφία των ιδιοκτητών και των υπαλλήλων των ανταλλακτηρίων εκμεταλλεύεται τους έχοντες ανάγκη για άμεσα μετρητά και αγοράζουν τα χρυσά αντικείμενά τους σε εξευτελιστικές τιμές. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και ορισμένοι ιδιοκτήτες ανταλλακτηρίων που πραγματικά βοηθούν τον κόσμο και προσφέρουν πολύ καλές τιμές για την αγορά των αντικειμένων τους, αλλά και ευνοϊκούς όρους για την ενεχυρίασή τους.

51

8. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΑΜΕ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Παρά το γεγονός ότι τελικά καταφέραμε να συγκεντρώσουμε ένα ικανοποιητικό εύρος πληροφοριών για την εργασία μας, οι δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε ήταν αρκετές. Αποτέλεσμα αυτών ήταν να δημιουργηθούν διάφορες χρονοτριβές και να μην επιτραπεί η ομαλή και έγκαιρη συλλογή των πληροφοριών.

Το πρώτο πρόβλημα που συναντήσαμε στην εργασία και το οποίο αναλύσαμε ήδη, ήταν η διαρκής άρνηση των ιδιοκτητών και των υπαλλήλων των ανταλλακτηρίων να συνεργαστούν μαζί μας και να απαντήσουν στις ερωτήσεις μας. Αυτό μας οδήγησε να αναπροσαρμόσουμε πολλές φορές τον τρόπο προσέγγισης και πειθούς που ακολουθούσαμε.

Επίσης, μια δυσκολία που αντιμετωπίσαμε ήταν ο τρόπος οργάνωσης των τιμών του χρυσού στην Τράπεζα της Ελλάδος. Πιο συγκεκριμένα, οι τιμές αυτές δεν υπάρχουν στο διαδίκτυο για τα έτη μέχρι και το 2009, ενώ από το 2010 και μετά δεν είναι συγκεντρωμένες όλες μαζί με τη σειρά, αλλά είναι χωρισμένες με βάση τα παραστατικά τους. Αυτό καθιστά τη διαδικασία συλλογής τους αρκετά χρονοβόρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι για τις ανάγκες του συγκεκριμένου τμήματος χρειάστηκε να επεξεργαστούμε 1.556 δελτία τιμών -από τα οποία πήραμε 4 τιμές από το καθένα- μέχρι το 2008, που τα κατείχε η Τράπεζα συγκεντρωμένα σε μορφή βιβλίων. Ύστερα, για τις τιμές από το 2009 και μετά, καταχωρήσαμε στο excel 4 τιμές από κάθε δελτίο τιμών –των οποίων το πλήθος ήταν 852. Έτσι, συνολικά επεξεργαστήκαμε 2.408 δελτία τιμών και 9.632 τιμές! Με αυτόν τον τρόπο εύκολα προκύπτει το συμπέρασμα ότι η Τράπεζα πρέπει να δημιουργήσει μια συγκεντρωτική βάση δεδομένων για την ευκολότερη εύρεση και επεξεργασία των δεδομένων από τρίτους, καθώς και για την αντιμετώπιση του προβλήματος έλλειψης πληροφοριών που αντιμετωπίζει.

Ένα μέρος που επισκεφτήκαμε και δεν καταφέραμε τελικά να συλλέξουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμασταν ήταν το Κρατικό Ενεχυροδανειστήριο. Σε αυτό οδηγηθήκαμε αρχικά για γενικές πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία του, αλλά και για εκτίμηση των κοσμημάτων που χρησιμοποιήσαμε στην έρευνα. Όμως λόγω της εξαγοράς του από την Eurobank, τα στοιχεία αυτά μεταφέρονταν σε αυτή και δεν ήταν εύκολη η πρόσβαση σε αυτά. Επίσης, με τη δικαιολογία ότι δε έδιναν δάνεια για κοσμήματα, λόγω έλλειψης ρευστών διαθεσίμων, αρνήθηκαν να εκτιμήσουν τα κοσμήματά μας.

Το πιο δύσκολο μέρος της εργασίας ήταν να βρούμε στοιχεία για τον αριθμό των ανταλλακτηρίων χρυσού. Λόγω του μεγάλου μεγέθους της παράνομης λειτουργίας τους, οι αριθμοί που συμπεριλαμβάνονται στην εργασία δεν είναι απολύτως αντιπροσωπευτικοί του πραγματικού τους μεγέθους. Παρ’ όλα αυτά και για να βρούμε αυτούς τους αριθμούς κοπιάσαμε, όπως θα διαπιστώσετε, πολύ. Αρχικά, απευθυνθήκαμε στη Στατιστική Υπηρεσία, στην οποία όμως δεν υπήρχαν στοιχεία

52

για τον αριθμό τους ή για το μέγεθος της απασχόλησης σε αυτά. Στη συνέχεια, στραφήκαμε στην κεντρική διεύθυνση της περιφέρειας της Αττικής με σκοπό να αποκομίσουμε τα παραπάνω στοιχεία για το λεκανοπέδιο. Εκεί δεν υπήρχαν τέτοια στοιχεία και γι’ αυτό μας πρότειναν να πάμε στο αστυνομικό τμήμα Ακροπόλεως για να βρούμε τις πληροφορίες που ψάχναμε. Όταν φτάσαμε εκεί, οι υπάλληλοι μας έστελναν από το ένα γραφείο στο άλλο, ενώ στο τέλος ανακαλύψαμε ότι ο αρμόδιος, για αυτά τα στοιχεία, υπάλληλος απουσίαζε. Επιπλέον, μας πληροφόρησαν ότι κάθε αστυνομικό τμήμα κρατάει τα στοιχεία μόνο της περιοχής που βρίσκεται. Έτσι, αποφασίσαμε να αναζητήσουμε πληροφορίες στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής (Γ.Α.Δ.Α.). Για κακή μας τύχη όμως διαπιστώσαμε ότι ούτε εκεί υπήρχαν οργανωμένα στοιχεία για τον αριθμό των ανταλλακτηρίων χρυσού.

Η τελευταία μας κίνηση ήταν να απευθυνθούμε στα επιμελητήρια σε Αθήνα και Πειραιά, ξεκινώντας από το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών. Παρότι από εκεί πήραμε τελικά αρκετά στοιχεία και οι υπάλληλοι μας προσέφεραν πολύτιμη βοήθεια, -και τους ευχαριστούμε γι’ αυτό- υπήρξαν κάποια γραφειοκρατικά προβλήματα που καθυστέρησαν την έρευνα. Συγκεκριμένα, για να μας απαντήσουν στα στοιχεία που ζητούσαμε έπρεπε πρώτα να κάνουμε αίτηση και να περιμένουμε να γίνει αυτή δεκτή. Στην αίτηση που συμπληρώσαμε μας απάντησαν ηλεκτρονικά έπειτα από τρεις εβδομάδες. Ευτυχώς, όμως, μετά το πέρας μιας εβδομάδας από την αποστολή της αίτησης ξαναπήγαμε και μας υπέδειξε ένας υπάλληλος, πως μπορούμε να βρούμε ορισμένα από τα στοιχεία ηλεκτρονικά. Με τον τρόπο που μας έδειξε καταφέραμε και βρήκαμε στοιχεία και από άλλα επιμελητήρια που διέθεταν την ίδια ή παρόμοια βάση δεδομένων στην ιστοσελίδα τους, ενώ τα υπόλοιπα χρειάστηκε να τα επισκεφτούμε από κοντά.

Τέλος, δυσκολίες συναντήσαμε και στην προσπάθεια μας να συλλέξουμε στοιχεία για παραβάσεις που προέρχονται από τη λειτουργία των ανταλλακτηρίων. Γι’ αυτό το λόγο ανατρέξαμε, όπως αναφέραμε και παραπάνω, στους δημόσιους φορείς που ασχολούνται με τον έλεγχο των επιχειρήσεων και την αποκατάσταση της τάξης, το ΣΔΟΕ και την Αστυνομία. Όσον αφορά την Αστυνομία, όταν είχαμε επισκεφτεί τα κεντρικά της γραφεία στη Γ.Α.Δ.Α., μας κατεύθυναν στο γραφείο τύπου του αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας που υπάγεται στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη. Μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με μια υπάλληλο του γραφείου, μας ζητήθηκε να στείλουμε ηλεκτρονικά τα θέματα για τα οποία αναζητούσαμε πληροφορίες. Ύστερα από 6 ημέρες, μας ζητήθηκε να στείλουμε ηλεκτρονικά βεβαιώσεις, που να αποδεικνύουν ότι πράγματι είμαστε φοιτητές και ότι πραγματοποιούμε έρευνα στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Μία βδομάδα αφότου στείλαμε τις βεβαιώσεις, μας απάντησαν τελικά στις πληροφορίες που ζητήσαμε. Έπειτα, ζητήσαμε να μας διευκρινήσουν κάποιες λεπτομέρειες από τις παραπάνω πληροφορίες και πήραμε απάντηση επίσης μετά από μία βδομάδα.

Κατά την επαφή μας με το ΣΔΟΕ επίσης αντιμετωπίσαμε κάποια εμπόδια στη συλλογή πληροφοριών, καθώς τις δύο πρώτες φορές που επισκεφτήκαμε το φορέα αυτό, καταφέραμε να πάρουμε μόνο έναν τηλεφωνικό αριθμό για να

53

επικοινωνήσουμε με έναν υπάλληλο σχετικό με το θέμα. Όταν επικοινωνήσαμε μαζί του, μας κατεύθυνε στον αρμόδιο υπάλληλο από τον οποίο καταφέραμε τελικά να πάρουμε τα στοιχεία που χρειαζόμασταν, καθώς και να μας λυθούν κάποιες γενικές πληροφορίες για τη λειτουργία των ανταλλακτηρίων.

Όλες αυτές οι δυσκολίες που αναφέραμε αποτέλεσαν τροχοπέδη στην ομαλή κατανομή του χρόνου όπως είχαμε αρχικά συμφωνήσει. Έτσι, βγήκαμε εν τέλει αρκετά εκτός του αρχικού, αλλά και άλλων μεταγενέστερων χρονοδιαγραμμάτων. Γνωρίσαμε εκ των έσω το τεράστιο πρόβλημα γραφειοκρατίας των δημοσίων επιχειρήσεων-φορέων, καθώς και την ελλατωματική οργάνωση των αρχείων τους, που πολλές φορές ξεπέρασε τη θέληση των υπαλλήλων να βοηθήσουν απρόσκοπτα την έρευνά μας.

54

ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Με το πέρας της εργασίας αυτής μπορούμε να εξάγουμε πολύ σημαντικά και ενδιαφέροντα συμπεράσματα, σχετικά με την ικανότητα του χρυσού ως συναλλαγματικό και αποθεματικό μέσο κατά την διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας. Βέβαια το πολύτιμο αυτό μέταλλο χρησιμοποιείται και για διάφορες άλλες χρήσεις, όπως στην κατασκευή κοσμημάτων, στην βιομηχανία, στην οδοντιατρική κ.α., γεγονός που το καθιστά πολύ χρήσιμο για τον άνθρωπο. Η ικανότητα του χρυσού να μην χάνει την εσωτερική του αξία, του δίνει την δυνατότητα να χρησιμοποιείται κατά κόρων από πολλούς επενδυτές σε περιόδους μεγάλης οικονομικής ύφεσης ή σε καιρούς που επικρατεί μεγάλη αναταραχή παγκόσμιας κλίμακας.

Η τιμή του πολύτιμου μετάλλου από το 1971 και μετά, χρονιά όπου αρχίζουν να εμφανίζονται και να υιοθετούνται νομισματικά συστήματα κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών, παρουσιάζει πολλές και συχνές διακυμάνσεις ανά δεκαετίες. Το ίδιο δεν φαίνεται να ισχύει και με την ποσότητά του, καθώς όπως γνωρίζουμε είναι πολύ δύσκολο και αρκετά χρονοβόρο να ανακαλυφθούν νέες πηγές εξόρυξής του. Οι διακυμάνσεις της τιμής του χρυσού, όπως αναφέραμε και στο αντίστοιχο κομμάτι της παρούσας εργασίας, οφείλονται συνήθως σε μεγάλες πετρελαϊκές κρίσεις, σε ξέσπασμα κάποιου πολέμου ή στην μεγάλη άνοδο των μετοχών και του αμερικανικού δολαρίου.

Το σημαντικότερο και πιο ενδιαφέρων κομμάτι της εργασίας μας, αποτελεί η πρωτογενής έρευνα που πραγματοποιήσαμε στα ανταλλακτήρια χρυσού. Κατά την διάρκεια της έρευνας μας αντιμετωπίσαμε -όπως περιμέναμε βέβαια- αρκετές δυσκολίες, καθώς από τα είκοσι ανταλλακτήρια-ενεχυροδανειστήρια που επισκεφτήκαμε ως φοιτητές, μόνο στα τρία από αυτά οι εργαζόμενοι φάνηκαν πρόθυμοι να μας βοηθήσουν παρέχοντάς μας κάποια στοιχεία. Για τον λόγο αυτόν αποφασίσαμε να επισκεφτούμε και τέσσερα ανταλλακτήρια ως πελάτες για να διαπιστώσουμε αν θα είχαμε παρόμοια αντιμετώπιση. Οι προσφορές που δεχτήκαμε από αυτά, ήταν κατά πολύ μικρότερες από την πραγματική αξία των κοσμημάτων μας, κάτι που μας έδειξε το μεγάλο περιθώριο κέρδους, αλλά και την μεγάλη εκμετάλλευση των καταστημάτων αυτών σε βάρος ανθρώπων που έχουν μεγάλη οικονομική ανάγκη.

Η μη ύπαρξη συγκεκριμένης νομοθεσίας που να αφορά τα ανταλλακτήρια χρυσού, η εύκολη εξασφάλιση αδειών από τα αστυνομικά τμήματα σε συνδυασμό με την ανάγκη για ρευστότητα, είχε ως αποτέλεσμα την γεωμετρική αύξηση των καταστημάτων τα τελευταία έτη.

Όπως παρατηρήσαμε, από τα επίσημα στοιχεία που μας δόθηκαν από τα επιμελητήρια της Αττικής και την ελληνική αστυνομία, ο αριθμός τους είναι μεγαλύτερος σε περιοχές με χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο. Αυτό οφείλεται σίγουρα στο ότι στις περιοχές αυτές διαμένουν πολίτες με μικρότερα εισοδήματα, με

55

αποτέλεσμα να καταφεύγουν στα καταστήματα αυτά για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις οικονομικές τους υποχρεώσεις. Σημαντικό επίσης στοιχείο, που φανερώνει και την άσχημη πλευρά των ανταλλακτηρίων χρυσού, είναι και το ότι στα καταστήματα αυτά πραγματοποιείται σωρεία παραβάσεων. Η πλειονότητα αυτών έχει να κάνει με την μη απόδοση Φ.Π.Α. κατά την αγορά από ιδιώτη, καθώς και με περιπτώσεις «μαύρης» εργασίας. Το ποσοστό παραβατικότητας είναι αρκετά υψηλό και κυμαίνεται από 80-90%, ενώ πολύ σημαντικές παραβάσεις πραγματοποιούνται και κατά την διακίνηση του χρυσού.

Οι παραβάσεις αυτές ελέγχονται από την Δίωξη Οικονομικού Εγκλήματος και τις αρμόδιες Αστυνομικές Διευθύνσεις, συνήθως έπειτα από καταγγελίες και μακροχρόνιες έρευνες. Η οικονομική κρίση έχοντας επηρεάσει αισθητά τον δημόσιο τομέα, φαίνεται να έχει επηρεάσει και τον αριθμό των ελέγχων που πραγματοποιούνται. Το γεγονός αυτό συμβάλει στην γιγάντωση του προβλήματος των παράνομων ανταλλακτηρίων χρυσού τα τελευταία τρία έτη.

Βέβαια θα πρέπει να αναφέρουμε ότι υπάρχουν και τα ανταλλακτήρια χρυσού που λειτουργούν απολύτως νόμιμα τα οποία αγοράζουν τα αντικείμενα των πελατών τους στην ακριβή τους αξία, η οποία έχει εκτιμηθεί από επαγγελματίες του χώρου, και προσφέρουν δάνεια ενεχυρίασης με επιτρεπτό επιτόκιο, δείχνοντας και κάποιου είδους κατανόησης σε περιπτώσεις μη τήρησης των συμφωνημένων χρονικών περιθωρίων για την αποπληρωμή των δανείων από τους δανειολήπτες. Οι περιπτώσεις τέτοιων καταστημάτων, φυσικά και αποτελούν μια μικρή μειοψηφία στο σύνολο των ανταλλακτηρίων-ενεχυροδανειστηρίων που υπάρχουν, αλλά αποτελούν μια μικρή ελπίδα για τους συμπολίτες μας που έχουν πραγματικά πολύ μεγάλη οικονομική ανάγκη.

Εν κατακλείδι, η ραγδαία αύξηση των ανταλλακτηρίων χρυσού τα τελευταία έτη, αποτελεί σημαντικό οικονομικό αλλά και κοινωνικό φαινόμενο, ακόμα και αν υπάρχουν περιπτώσεις που υπόκειται στους ισχύοντες νόμους. Η συγκέντρωση του χρυσού σε συγκεκριμένα κέντρα για την δημιουργία ρευστότητας, έχει ιστορικά αποδεδειγμένο αντίκτυπο στις αγορές και θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη τα προσεχή έτη.

56

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Στο τμήμα αυτό της εργασίας μας, θα παραθέσουμε όσα στοιχεία αναφέραμε και στο κύριο μέρος της, όμως προς χάριν καλαισθησίας βρίσκονται συγκεντρωμένα εδώ.

Πίνακας 1, Παγκόσμια παραγωγή χρυσού σε τόνους12

Ακολουθούν οι ερωτήσεις που υποβάλαμε στους υπαλλήλους των ανταλλακτηρίων χρυσού, καθώς και οι πίνακες με τα στοιχεία που συλλέξαμε και συγκεντρώσαμε από την Τράπεζα της Ελλάδος. 12 Ο πίνακας αυτός προέρχεται από το βιβλίο ‘’A history of gold and money’’ του Pierre Vilar, όπου υπάρχουν οι παραπάνω ποσότητες σε χιλιάδες ουγγιές. Για να είναι πιο οικείο στον Έλληνα αναγνώστη, μετατρέψαμε τις ποσότητες σε τόνους, λαμβάνοντας υπ’ όψιν μας ότι: 1 ουγγιά ≈ 28,35 γραμμάρια, όπου ≈: περίπου ίσο

Περίοδος Παραγωγή χρυσού σε

τόνους


τόνους


τόνους

1493-1520 5,273

1858 178,860

1885 148,724 1521-1544 6,521

1859 189,208

1886 145,606

1545-1560 7,768

1860 168,172

1887 145,067 1561-1580 6,237

1861 166,840

1888 151,134

1581-1600 6,719

1862 164,855

1889 169,363 1601-1620 7,768

1863 168,172

1890 162,984

1621-1640 7,569

1864 166,188

1891 179,172 1641-1660 7,995

1865 180,873

1892 201,115

1661-1680 8,448

1866 185,409

1893 215,999 1681-1700 9,809

1867 177,528

1894 248,459

1701-1720 11,680

1868 176,847

1895 272,585 1721-1740 17,379

1869 176,195

1896 277,376

1741-1760 22,425

1870 171,518

1897 323,757 1761-1780 18,853

1871 176,847

1898 393,441

1781-1800 16,216

1872 188,528

1899 420,657 1801-1810 16,216

1873 150,170

1900 349,130

1811-1820 10,433

1874 140,814

1901 357,947 1821-1830 12,956

1875 138,150

1902 406,964

1831-1840 18,484

1876 142,204

1903 449,433 1841-1850 49,924

1877 156,265

1904 476,393

1851 114,789

1878 163,324

1905 521,527 1852 190,200

1879 149,178

1906 552,003

1853 204,885

1880 145,974

1907 566,348 1854 178,860

1881 141,296

1908 607,314

1855 188,216

1882 139,879

1909 622,708 1856 193,545

1883 130,835

1910 624,324

1857 188,868

1884 139,510

57

Ερωτήσεις προς τους ιδιοκτήτες ανταλλακτηρίων χρυσού

1) Πότε ανοίξατε το κατάστημά σας;

2) Πόσοι υπάλληλοι απασχολούνται στο κατάστημα;

3) Οι υπάλληλοι χρειάζεται να έχουν κάποια προεκπαίδευση ή χρειάζεται να

έχουν σπουδάσει πάνω σε κάποιο αντικείμενο; Πώς μαθαίνουν να κάνουν εκτιμήσεις;

4) Τι είδους άδεια χρειαστήκατε για να ανοίξετε το κατάστημα;

(ενεχυροδανειστηρίου;)

5) Πόσοι πελάτες μπαίνουν καθημερινά στο μαγαζί κατά μέσο όρο;

(Είτε για να πουλήσουν κάποιο αντικείμενο είτε απλά για κάποια εκτίμηση)

6) Τι ηλικία έχουν οι πελάτες που μπάινουν;

7) Ποιο είναι το βιωτικό επίπεδο της πλειοψηφίας των πελατών;

(Αν είναι δυνατό να προσδιοριστεί)

8) Η δουλειά που κάνετε σας επιφέρει κέρδη, ώστε να μπορείτε να

ανταπεξέλθετε στη σημερινή κατάσταση;

9) α) Τι είδους αντικείμενα δέχεστε;

β) Ποιο είναι το πιο ακραίο αντικείμενο που σας έχουν φέρει;

10) Πως γίνεται η εκτίμηση των αντικειμένων;

11) Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της τιμής που προσφέρετε για ένα κόσμημα και

της τιμής που αυτό αξίζει πραγματικά;

12) Δίνετε περισσότερα χρήματα για κάποιο κόσμημα που πιστεύετε ότι μπορεί

να πωληθεί πιο εύκολα;

58

13) Η τιμή του κοσμήματος επηρεάζεται από φθορές που έχει πιθανόν υποστεί;

14) Το ποσό που δίνετε ως δάνειο για ενέχυρο διαφέρει από την τιμή που θα

προσφέρατε για να αγοράσετε το αντικείμενο;

15) Τι τόκο έχουν τα δάνεια που δίνετε για ενέχυρα;

16) Τι χρονικό διάστημα παρέχετε συνήθως για την αποπληρωμή των δανείων;

17) Πόσο χρόνο μετά τη λήξη της προθεσμίας αποπληρωμής των δανείων

κρατάτε τα αντικείμενα στο κατάστημα;

18) Που φυλάσσονται τα ενέχυρα; (στο κατάστημα ή σε άλλο ασφαλή χώρο)

19) Είναι άμεση η συναλλαγή για να πάρουμε πίσω το ενέχυρο ή πρέπει να

περάσει κάποιο χρονικό διάστημα;

20) Έχουν συμβεί πολλά άσχημα περιστατικά σε ανταλλακτήρια χρυσού. Αυτό

σας δημιουργεί κάποιο φόβο ή σας οδηγεί στη λήψη προστατευτικών μέτρων; (π.χ. πόρτες ελεγχόμενης πρόσβασης, κάμερες, συναγερμός, κ.τ.λ.)

21) Αν υπάρξει απώλεια ενός ενέχυρου, υπάρχει διαδικασία αποζημίωσης του

ιδιοκτήτη του; (συνεργάζεστε με κάποια ασφαλιστική εταιρεία;)

22) Τα αντικείμενα που αποκτάτε που πηγαίνουν μετά; (χυτήρια;)

23) Πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι με τη δουλειά σας εκμεταλλεύεστε την ανάγκη

των άλλων και σας κατακρίνουν. Εσείς πως το σκέφτεστε και πως το βιώνετε;

min max 31/12 min max 31/12 min max 31/12 min max 31/129,23 11,15 10,54 10,19 11,93 11,20 9,32 11,26 10,64 10,04 11,42 11,03

26/6/2003 5/2/2003 11/6/2003 5/2/2003 26/6/2003 5/2/2003 26/6/2003 5/2/20032)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ:α)ΠΑΛΑΙΑΣ ΚΟΠΗΣ 66,18 80,54 79,73 80,02 93,51 88,27 66,84 81,36 80,54 78,83 92,13 86,97β)ΕΛΙΣΑΒΕΤ 1973 ΚΑΙ ΠΡΙΝ 66,18 80,54 79,73 80,02 93,51 88,27 66,84 81,36 80,54 78,83 92,13 86,97

γ)ΕΛΙΣΑΒΕΤ 1974 ΚΑΙ ΜΕΤΑ 66,18 80,54 79,73 80,02 93,51 88,27 66,84 81,36 80,54 78,83 92,13 86,97

11/6/2003 11/11/2003 11-6-2003, 26-6-2003 5/2/2003 11/6/2003 11/11/2003 11/6/2003 5/2/2003




10/5/2004 13/4/2004 10/5/2004 13/4/2004 10/5/2004 13/4/2004 10/5/2004 13/4/2004

Δ.Τ. No 41

Δ.Τ. No 41

Δ.Τ. No 41α

Δ.Τ. No 41α

Δ.Τ. No 4α, 5α

Δ.Τ. No 21 Δ.Τ. No 39 Δ.Τ. No

21Δ.Τ. No 4,

5

Δ.Τ. No 41

Δ.Τ. No 41 Δ. Τ. No 5Δ. Τ. No

23 Δ. Τ. No 4 Δ. Τ. No 23

ΠΩΛΗΣΗ

ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΣ ΙΔΙΩΤΕΣ ΣΕ ΕΥΡΩ (€)

Δ. Τ. No 5α

Δ.Τ. No 21α

Δ. Τ. No 39α

Δ.Τ. No 21α, 23α

Δ.Τ. No 41αΔ. Τ. No 4α Δ. Τ. No

23αΔ.Τ.

No 41α

2003

ΑΓΟΡΑ

ΑΓΟΡΑ

ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΣΕ ΕΥΡΩ (€)

ΠΩΛΗΣΗ

ΑΓΟΡΑ

ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΣΕ ΕΥΡΩ (€)ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΣ ΙΔΙΩΤΕΣ ΣΕ ΕΥΡΩ (€)

ΠΩΛΗΣΗ ΠΩΛΗΣΗ

Δ.Τ. Nο 19

Δ.Τ. No 19α Δ. Τ. No 6Δ. Τ. No 6 Δ. Τ. No

10

Δ.Τ. Nο 19

Δ. Τ. No 6α Δ. Τ. No 10

Δ. Τ. No 10α

Δ.Τ. No 10 Δ.Τ. No 6Δ.Τ. No

10 Δ.Τ. No 6 Δ.Τ. Nο 19

Δ.Τ. Nο 19

Δ.Τ. No 10α Δ. Τ. No 6α Δ.Τ. No

10αΔ.Τ.

No 19αΔ.Τ. No 6αΔ.Τ. No 19α

ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

9Π

ΙΝΑ

ΚΑ

Σ 10

2004

Δ.Τ. No 19α

1)ΧΡΥΣΟΣ ΤΙΤΛΟΥ 0,995-1,000 ΤΟ ΓΡΑΜΜΑΡΙΟ

Δ.Τ. No 10α Δ. Τ. No 6α

ΑΓΟΡΑ


Δ. Τ.** No 23α

59




4/2/2005 12/12/2005 4/2/2005 12/12/2005 4/2/2005 12/12/2005 4/2/2005 12/12/2005




14/6/2006 11/5/2006 14/6/2006 11/5/2006 14/6/2006 11/5/2006 14/6/2006 11/5/2006

Δ.Τ. No 32 Δ.Τ. No 90

Δ.Τ. No 90Δ.Τ. No 32

Δ.Τ. No 43α

Δ.Τ. No 32α

Δ.Τ. No 90α

Δ.Τ. No 43α

Δ.Τ. No 32α

Δ.Τ. No 90α

Δ.Τ. No 43 Δ.Τ. No 32 Δ.Τ.

No 90

Δ.Τ. No 32 Δ.Τ. No 90

Δ.Τ. No 43

Δ.Τ. No 43

Δ.Τ. No 43

Δ.Τ. No 33

2006 ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΣ ΙΔΙΩΤΕΣ ΣΕ ΕΥΡΩ (€) ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΣΕ ΕΥΡΩ (€)

ΑΓΟΡΑ ΠΩΛΗΣΗ ΑΓΟΡΑ ΠΩΛΗΣΗ

Δ. Τ. No 27 Δ.Τ. No 33 Δ. Τ. No 2 Δ. Τ. No 27

Δ. Τ. No 2 Δ. Τ. No 27 Δ.Τ. No 33

Δ.Τ. No 2α

Δ. Τ. No 27α

Δ.Τ. No 33α

Δ.Τ. No 2α

Δ.Τ. No 27α Δ. Τ. No 2

Δ. Τ. No 2 Δ. Τ. No 27 Δ.Τ. No 33

Δ. Τ. No 27α

Δ.Τ. No 33α

Δ. Τ. No 2α

Δ. Τ. No 27α

ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

12Π

ΙΝΑ

ΚΑ

Σ 11

2005 ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΣ ΙΔΙΩΤΕΣ ΣΕ ΕΥΡΩ (€)


Δ.Τ. No 33α

Δ.Τ. No 43α

Δ.Τ. No 32α

Δ.Τ. No 90α

Δ. Τ. No 2α


Δ.Τ. No 43α

Δ.Τ. No 32α

Δ.Τ. No 90α

ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΣΕ ΕΥΡΩ (€)


Δ.Τ. No 33α




8/1/2007 7/11/2007 8/1/2007 7/11/2007 8/1/2007 7/11/2007 8/1/2007 7/11/2007

ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

1320




Δ. Τ. No 1α

Δ. Τ. No 42α

Δ.Τ. No 53α

Δ. Τ. No 1α

Δ. Τ. No 42α

Δ.Τ. No 53α Δ. Τ. No 1 Δ. Τ. No 42 Δ.Τ. No

53 Δ. Τ. No 1 Δ. Τ. No 42 Δ.Τ. No 53

Δ.Τ. No 1α

Δ. Τ. No 42α

Δ.Τ. No 53α

Δ.Τ. No 1α

Δ.Τ. No 42α

Δ.Τ. No 53α Δ. Τ. No 1 Δ. Τ. No 42 Δ.Τ. No

53 Δ. Τ. No 1 Δ. Τ. No 42 Δ.Τ. No 53

ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

14





11/9/2008 10/10/2008 11/9/2008 10/10/2008 11/9/2008 10/10/2008 11/9/2008 10/10/2008

ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

14




Δ.Τ. No 58α

Δ.Τ. No 77α

Δ.Τ. No 116α

Δ.Τ. No 58α

Δ.Τ. No 77α

Δ.Τ. No 116α


116Δ.Τ. No

58 Δ.Τ. No 77 Δ.Τ. No 116

Δ.Τ. No 58α

Δ.Τ. No 77α

Δ.Τ. No 116α

Δ.Τ. No 58α

Δ.Τ. No 77α

Δ.Τ. No 116α


116Δ.Τ. No

58 Δ.Τ. No 77 Δ.Τ. No 116

61

min max 29/12 Μ.Ο. ΕΤΟΥΣ min max 29/12 Μ.Ο. ΕΤΟΥΣ19,63 24,72 23,53 21,35 27,97 26,63

13/1/2009 2/12/2009 13/1/2009 2/12/2009147,61 183,58 173,55 165,04 218,38 208,13

13/1/2009 18/2/2009 13/1/2009 2/12/2009

8,67% 13,25%

26/1/2009, 5/2/2009, 6/2/2009

30/11/2009

11,44% 20,20%

16/2/2009 10/7/2009

21,83

Δ.Τ. No 5α

Δ.Τ. No 34α

Δ.Τ. No 124α

Δ.Τ. No 5α

Δ.Τ. No 116α

Δ.Τ. No 116α

Δ.Τ. No 124α


ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ

ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

15α

min Μ.Ο. ΕΤΟΥΣmax

ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

15β

Δ.Τ. No 5α

Δ.Τ. No 116α

2)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ:

ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΣ ΙΔΙΩΤΕΣ ΣΕ ΕΥΡΩ (€)

ΑΓΟΡΑ ΠΩΛΗΣΗ

2009

2)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ:


2009

Δ.Τ. No 124α

Δ.Τ. No 5α 24,34

Δ.Τ. No 32α

Δ.Τ. No 83α

16,78%

11,46%

189,34162,18

Δ.Τ. No 114α

Δ.Τ. No 14α, 25α,

26α

Δ.Τ. No 124α

62


4/1/2010, 3/3/2010 29/12/2010 4/1/2010,

3/3/2010 29/12/2010

175,67 243,32 240,18 209,85 293,33 290,34

4/1/2010 29/12/2010 4/1/2010 29/12/2010

13,01% 13,20%

20/9/2010

4/1/2010, 21/1/2010, 22/1/2010, 2/2/2010, 3/32010

19,32% 21,02%

1/6/2010, 7/6/62010 8/10/2010

ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

16α 20




28,74 32,50Δ.Τ. No 1α, 21α

Δ.Τ. No 144α

Δ.Τ. No 145α

Δ.Τ. No 145α

Δ.Τ. No 1α, 21α

Δ.Τ. No 144α

Δ.Τ. No 145α

2)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ: 212,27


13,10%

Δ.Τ. No 106α

Δ.Τ. No 1α, 8α, 9α,

11α, 21α

255,15Δ.Τ. No 1α

Δ.Τ. No 144α

Δ.Τ. No 145α

Δ.Τ. No 1α

Δ.Τ. No 144α

2)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ: 20,18%Δ.Τ. No 62α, 64α

Δ.Τ. No 114α

ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

16β

2010 ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ

min max Μ.Ο. ΕΤΟΥΣ

63


28/1/2011 12/9/2011 28/1/2011 12/9/2011217,12 310,65 275,86 262,51 374,60 332,45

28/1/2011 12/9/2011 28/1/2011 12/9/2011

12,98% 13,20%

23/8/2011 14/6/201120,37% 21,01%

10/10/2011 18/1/2011

ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

17α




35,66 40,32Δ.Τ. No 13α

Δ.Τ. No 118α

Δ.Τ. No 185α

Δ.Τ. No 185α

Δ.Τ. No 13α

Δ.Τ. No 118α

Δ.Τ. No 185α

2)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ: 263,46


13,06%Δ.Τ. No 99α

Δ.Τ. No 64α

317,85Δ.Τ. No 13α

Δ.Τ. No 118α

Δ.Τ. No 185α

Δ.Τ. No 13α

Δ.Τ. No 118α

2)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ: 20,65%Δ.Τ. No 144α

Δ.Τ. No 9αΠ

ΙΝΑ

ΚΑ

Σ 17

β



64


15/5/2012 28/9/2012 15/5/2012 28/9/2012274,58 312,62 294,08 330,96 377,20 354,59

15/5/2012 28/9/2012 15/5/2012 28/9/2012

12,99% 13,12%

8/10/2012, 15/10/2012 20/1/2012

19,37% 20,88%

2/8/2012 16/3/2012


Δ.Τ. No 40αΠ

ΙΝΑ

ΚΑ

Σ 18

β 2012 ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ


Δ.Τ. No 62α

Δ.Τ. No 122α

Δ.Τ. No 155α


13,04%Δ.Τ. No

123α, 125αΔ.Τ. No

10α

2)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ: 294,08ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

18α




354,59Δ.Τ. No 62α

Δ.Τ. No 122α

Δ.Τ. No 155α

39,81 45,00Δ.Τ. No 62α

Δ.Τ. No 122α

Δ.Τ. No 155α

Δ.Τ. No 62α

Δ.Τ. No 122α

Δ.Τ. No 155α

65


31/12/2013 3/1/2013 31/12/2013 3/1/2013197,26 292,03 197,26 238,18 351,45 238,18

31/12/2013 3/1/2013 31/12/2013 3/1/2013

13,00% 13,25%

6/2/2013 2/7/201319,49% 21,04%

14/10/2013 16/3/2012


Δ.Τ. No 142αΠ

ΙΝΑ

ΚΑ

Σ 19

β



Δ.Τ. No 175α

Δ.Τ. No 2α

Δ.Τ. No 175α


13,08%Δ.Τ. No 18α

Δ.Τ. No 89α

2)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ: 240,75ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

19α




290,52Δ.Τ. No 175α Δ.Τ. No 2α Δ.Τ. No

175α

32,59 36,86Δ.Τ. No 175α Δ.Τ. No 2α Δ.Τ. No

175αΔ.Τ. No

175αΔ.Τ. No

2αΔ.Τ. No

175α

66

min max 31/12 Μ.Ο. 1/1-21/6 min max 31/12 Μ.Ο. 1/1-21/627,41 30,41 ─ 31,01 34,40 ─

2/1/2014 14/3/2014 2/1/2014 14/3/2014202,14 224,93 ─ 244,21 271,25 ─

2/1/2014 14/3/2014 2/1/2014 14/3/2014

13,01% 13,15%

12/3/2014, 13/5/2014 27/3/2014

20,39% 21,00%

12/3/2014, 26/5/2014 15/4/2014

**Όπου Δ.Τ., Δελτία Τιμών*!ΠΡΟΣΟΧΗ! Ο ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΥΤΟΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΤΗΚΕ ΣΤΙΣ 21/06/2014 ΚΙ ΑΦΟΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΥΣΤΗΡΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΜΕΧΡΙ ΚΙ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ.

2)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ: 20,70%Δ.Τ. No 32α, 58α

Δ.Τ. No 45αΠ

ΙΝΑ

ΚΑ

Σ 20

β 2014

* ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ

min max

─ Δ.Τ. No 1α

Δ.Τ. No 33α ─

Μ.Ο. 1/1-21/6


13,08%Δ.Τ. No 32α, 55α

Δ.Τ. No 40α

2)ΛΙΡΑ ΑΓΓΛΙΑΣ:ΠΙΝ

ΑΚ

ΑΣ

20α

2014

* ΤΙΜΕΣ ΠΡΟΣ ΙΔΙΩΤΕΣ ΣΕ ΕΥΡΩ (€)



213,88 258,15Δ.Τ. No 1α Δ.Τ. No 33α

28,97 32,76Δ.Τ.** No 1α

Δ.Τ. No 33α ─ Δ.Τ. No

1αΔ.Τ. No

33α ─

67

68

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΓΟΡΕΣ - ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΧΡΥΣΩΝ ΛΙΡΩΝ ΑΓΓΛΙΑΣ ΑΠO

ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ από το 2002 (αριθμός τεμαχίων)

ΑΓΟΡΕΣ * ΠΩΛΗΣΕΙΣ **

2002 162.075 98.419

2003 169.950 91.428

2004 226.698 73.084

2005 243.849 91.726

2006 278.654 106.454

2007 368.531 84.878

2008 316.143 180.493

2009 247.234 111.640

2010 195.383 194.475

2011 Α΄ ΤΡΙΜ. 32.547 28.517

Β΄ ΤΡΙΜ. 30.091 21.047

Γ΄ ΤΡΙΜ. 31.618 28.898

Δ΄ ΤΡΙΜ. 28.430 68.405

122.686 146.867

2012 Α΄ ΤΡΙΜ 22.566 39.641

Β΄ ΤΡΙΜ. 21.135 28.474

Γ΄ ΤΡΙΜ. 27.870 9.970

Δ΄ ΤΡΙΜ. 30.004 8.804

101.575 86.889

2013 Α΄ ΤΡΙΜ 33.428 9.778

Β΄ ΤΡΙΜ. 25.249 24.986 Γ΄ ΤΡΙΜ. 22.432 11.778

Δ΄ ΤΡΙΜ. 24.154 14.477

105.263 61.019

2014 Α΄ ΤΡΙΜ 25.970 9.401

* Τα στοιχεία των Αγορών αφορούν συναλλαγές για τους τύπους των λιρών των κατηγοριών Β και Γ οι οποίες αναγράφονται στο Δελτίο τιμών

χρυσού και χρυσών νομισμάτων * * Τα στοιχεία των Πωλήσεων αφορούν συναλλαγές για τους τύπους των λιρών μόνο της κατηγορίας Β η οποία αναγράφεται στο Δελτίο

τιμών χρυσού και χρυσών νομισμάτων

69

ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία

1) Vilar, P. (2011). A history of gold and money: 1450-1920 (Foundations of history library). Publisher: Verso

2) Hobson, J. A. (1913). Gold, prices and wages. London: Methuen

Ελληνική Βιβλιογραφία

3) Νομισματικό Μουσείο. (2010). Η ιστορία του νομίσματος. Αθήνα: Εκδόσεις Νομισματικού Μουσείου

4) Οικονομίδου, Μ. (1996). Ελληνική Τέχνη: Αρχαία Νομίσματα. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών

5) Νομισματικό Μουσείο. (1996). Νομίσματα και Νομισματική. Αθήνα: Εκδόσεις Καπόν

6) Galbraith, J. K. (1976). Το χρήμα: από που ήρθε, που πήγε. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση

7) Λεβεντάκης, Ι. Α. (2003). Διεθνής Μακροοικονομική και Χρηματοοικονο- μική. Αθήνα: Εκδόσεις Σταμούλη

8) Abel, A. B., Bernanke, B. S., Croushore, D. (2010). Μακροοικονομική. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική

9) Τράπεζα της Ελλάδος με ιδιώτες και πιστωτικά ιδρύματα. (2003). Δελτία τιμών ράβδου-πλάκας χρυσού και χρυσών νομισμάτων. Τράπεζα της Ελλάδος: Τμήμα γενικών εργασιών συναλλάγματος





70


15) «Εφημερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας» ΦΕΚ Α 207 από 27/09/2000 σχετικό με τον Νόμο Ν 2842/2000 άρθρο 1, παράγραφος 2.

16) «Εφημερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας» ΦΕΚ Β 550 από 1996 σχετικό με τις δραστηριότητες αργυραμοιβών.

Ιστοσελίδες

17) www.google.com

Παγκόσμια μηχανή αναζήτησης

18) http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page 19) http://www.nma.gr/index.htm

Νομισματικό Μουσείο Αθηνών

20) http://www.eea.gr/gr/el

Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών

21) http://www.acci.gr/acci/Home/tabid/28/Default.aspx

Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών

22) http://eep.gov.gr/

Επαγγελματικό Επιμελητήριο Πειραιώς

23) http://www.pcci.gr/evep/shared/index.jsp?context=101

Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς

24) http://www.bankofgreece.gr/Pages/default.aspx

Τράπεζα της Ελλάδος

25) http://justar-lawblog.blogspot.gr/2012/02/wellcome-mr-gold.html 26) http://oikonomikablog.pblogs.gr/2011/08/agorapwlhsia-hrysoy-sthn-ellada-

ishyoysa-nomothesia.html#et 27) http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=99435 28) www.ttbank.gr/default.asp?siteID=1&pageid=27&langid=1

71

29) http://www.eurobank.gr/Uploads/pdf/12%2005%2014%20FAQs%20former%20New%20TT%20clients.pdf

30) http://www.alphatv.gr/shows/informative/aftopsia/webtv/aytopsia-111012 31) http://coinsmania.gr/cm/ancient/ancient/ancient1.htm 32) http://www.byzantinemuseum.gr/el/permanentexhibition/byzantine_world/aut

hority_administration/?bxm=619

Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

33) http://www.ellinikoschrysos.gr/ellinikos-chrysos-chrysa-nomismata-vyzantio.html

34) http://greek_greek.enacademic.com/36210/%CE%B4%CE%B7%CE%BD%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF

35) http://www.ime.gr/chronos/09/gr/o/1081/main/o13c.html 36) http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Markets/LIRA/price.aspx 37) http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Markets/LIRA/goldlira.aspx

Ο χρυσός ως συναλλαγματικό και αποθεματικό μέσο και...

Economy & Finance

Transcript of Ο χρυσός ως συναλλαγματικό και αποθεματικό μέσο και...