1

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ

ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΟΚΡΑΤΙΑΣ

(1352-1922)Γεωργιάδου Φωτεινή, φιλόλογος

2

H Εκπαίδευση στη Θράκη τους πρώτες αιώνες της Οθωμανοκρατίας

Δεν υπάρχει συγκροτημένη παροχή σχολικής παιδείας άλλα ατομικές προσπάθειες ασυστηματοποίητης διδασκαλίας.

Στην ύπαιθρο, ιερείς διδάσκουν στους άρρενες μαθητές στους νάρθηκες των εκκλησιών.

Στα αστικά κέντρα, λειτουργούν ιδιωτικά γραμματοδιδασκαλεία για μαθητές και μαθήτριες από τις ανώτερες τάξεις.

Οι μαθητές διδάσκονται βασικές γνώσεις ανάγνωσης, γραφής και αριθμητικής.

3

Η συμβολή των προσωπικοτήτων του 16ου αι. στην εκπαίδευση

Προώθησε την τάση η διδασκαλία να γίνεται σε ξεχωριστά κτίσματα και όχι στους νάρθηκες των εκκλησιών ή σε μοναστήρια.

Στη σύνοδο του 1593 ανέθεσε στους μητροπολίτες την ίδρυση «κοινών» σχολείων σε ολόκληρο τον υπόδουλο ελληνικό χώρο.

Πατριάρχης Ιωασάφ Β’

Πατριάρχης Ιερεμίας Β’ , ο «Τρανός»

4

Η εκπαίδευση στην Αδριανούπολη

Στην Αδριανούπολη ιδρύθηκε το πιο παλιό ελληνικό σχολείο κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας (τέλη 17ου αιώνα).

Λειτούργησε ολόκληρο το 18ο αιώνα αναλαμβάνοντας ρόλο ενοποιητικό του ελληνικού στοιχείου.

5

Οι συνδιαμορφωτές της εκπαίδευσης στην Αδριανούπολη στις αρχές του 19ου αιώνα

Πατριάρχης Κύριλλος Στ’ Μητροπολίτης Δωρόθεος Πρώιος Λόγιος Στέφανος Καραθεοδωρή

Κατέστησαν την Αδριανούπολη σημαντικό εκπαιδευτικό κέντρο.

6

Η εκπαίδευση στην Φιλιππούπολη

Το πρώτο κοινοτικό σχολείο ιδρύθηκε το 1780 από τον Αριστείδη Σκορδέλη.

Άνηκε στη μέση εκπαίδευση, αφού προαπαιτούμενα για την εισαγωγή σε αυτό ήταν η γνώση ανάγνωσης και γραφής.

Οι μαθητές διδάσκονταν ελληνικά, αριθμητική και διπλογραφία.

7

Οι στόχοι της εκπαίδευσης την περίοδο 1830-1880

Η ευρύτατη διάδοση της ελληνικής εκπαίδευσης στην υπόδουλη Θράκη.

Η καλλιέργεια και η διατήρηση της εθνικής συνείδησης.

Η αντιμετώπιση της διογκούμενης εκπαιδευτικής κίνησης των Βουλγάρων, που στόχευε στην διείσδυση του βουλγαρικού παράγοντα και την εθνολογική αφομοίωση των υπόδουλων Θρακών

Η εγκύκλιος του Αλ. Κουμουνδούρου, υπουργού των

Εξωτερικών «επειδή ουδέν δύναται να

στηρίξει τον ελληνισμό και το εθνικόν αίσθημα,

όσον η ελληνική παίδευσις και γλώσσα, όπου η κοινότης είναι

πολυμελής, θέλετε καταβάλη κάθε

προσπάθειαν όπως συνιστάται σχολή

αρρένων και κορασίων»

8

Οι φορείς της εκπαίδευσης

Σύλλογο προς Διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων (1869) ως φορέας του υπουργείου εξωτερικών.

Πρόξενοι, δάσκαλοι, έφοροι σχολικών επιτροπών, πνευματικοί άνθρωποι του τόπου.

Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως (1861).

η Εκπαιδευτική και Φιλανθρωπική Αδελφότητα Κωνσταντινουπόλεως «Αγαπάτε Αλλήλους»(από το 1880).

Φορείς του ελληνικού κράτους

Φορείς του πατριαρχείου

9

Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στα εκπαιδευτικά πράγματα του υπόδουλου ελληνισμού.

Ο φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Αδριανουπόλεως (1872)

10

Η συμβολή των φιλεκπαιδευτικών συλλόγων

Σύλλογος προς Διάδοσιν των

Ελληνικών Γραμμάτων

Ελληνικός Φιλολογικός

Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεω

ς Εκπαιδευτική και

Φιλανθρωπική Αδελφότητα

Κωνσταντινουπόλεως «Αγαπάτε Αλλήλους

Ο φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος

Αδριανουπόλεως

Εξελίχθηκαν σε αξιόλογους φορείς παιδείας και πολιτισμού.

Εγκαινίασαν τη δια βίου εκπαίδευση μέσα από σεμινάρια, διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις που αφορούσαν και τους ενήλικες.

Έγιναν ερέθισμα και υπόδειγμα για την ίδρυση πολυάριθμων άλλων συλλόγων.

11

Πηγές οικονομικών πόρων

Το ελληνικό κράτος Η Εκκλησία

Οι ελληνικές τοπικές κοινότητες

Οι Σύλλογοι φιλεκπαιδευτικού χαρακτήρα

Οι Θρακιώτες ευεργέτες

12

Ευεργέτες της Παιδείας

Έδωσαν μια ξεχωριστή

ώθηση στην εκπαιδευτική

και πολιτιστική ανάπτυξη

των περιοχών

όπου έδρασαν ή

γεννήθηκαν.

Γεώργιος Ζαρίφης Μιχαλάκης

Γκιουμουσγκερδάνης Κωνσταντίνος

Ζάππας Γρηγόρης Μαρασλής Οικογένεια

Θεοδωρίδη Σαράντης Αρχιγένης

13

Δομή της εκπαίδευσης

νηπιαγωγεία (από το 1870)

τριτάξια ή τετρατάξια σχολεία αρρένων

τριτάξια παρθεναγωγεία

διτάξια ή τριτάξια «ελληνικά» σχολεία

τετρατάξια «γυμνάσια»

Η πρώτη βαθμίδα της εκπαίδευσης

Η δεύτερη βαθμίδα της εκπαίδευσης

14

Δάσκαλοι

Καταρτισμένοι δάσκαλοι

Μαθητές των αρρεναγωγείων

Μαθήτριες των παρθεναγωγείω

ν

Επαρκώς καταρτισμένοι

δάσκαλοι, απόφοιτοι των διδασκαλείων του ελεύθερου

ελληνικού κράτους.

Στην πρώτη βαθμίδα της εκπαίδευσης

Στη δεύτερη βαθμίδα της εκπαίδευσης

15

Μέθοδος Διδασκαλίας

Η αλληλοδιδακτική μέθοδος του Lancaster : κάλυπτε το πρόβλημα

της έλλειψης διδακτικού προσωπικού.

Η συνδιδακτική μέθοδος : αντικατέστησε την αλληλοδιδακτική τις τελευταίες δύο δεκαετίες του 19

ου αιώνα, όταν ήταν οικονομικά εφικτή η μίσθωση περισσότερων

δασκάλων.

16

Διδασκόμενα μαθήματαΔινόταν έμφαση στη

διδασκαλία:

Ελληνικής γλώσσας Ιστορίας Τοπικής ιστορίας ΓεωγραφίαςΤα καταλληλότερα

μαθήματα για τη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης

Υποχρεωτική ήταν η διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας

Τα περιεχόμενα των σχολικών εγχειριδίων και η διδασκαλία έπρεπε να γίνεται στην ομιλούμενη ελληνική γλώσσα προκειμένου να εμπεδωθεί η εθνική συνείδηση.

17

Η σημασία του ρόλου της Ιστορίας

Στον «Κανονισμό» του Ίωνα Δραγούμη, υποπρόξενου στο Δεδέαγατς Αναδεικνύεται η σημασία του μαθήματος της Ιστορίας

«η Ιστορία του όλου ελληνικού έθνους απ’ αρχής μέχρι σήμερον πρέπει να διδάσκηται και εις το παραμικρόν χωρίον της Θράκης. Οι αποφοιτώντες από τα σχολεία της Θράκης είτε χωρικών παίδες είναι είτε αστών πρέπει να κατέχωσιν την εθνική των Ιστορίαν ως εφόδιο δι’ όλον τον βίον των, καλόν δε είναι από μικράς ηλικίας να είναι εφωδιασμένοι με την γνώσιν αυτής»

18

Ιδιόμορφο πρόβλημα στην Ανατολική Ρουμελία

Ανατολική Ρουμελία ονομάζεται η υστερόβουλη

δημιουργία μιας αυτόνομης επαρχίας στη Βόρεια Θράκη που δημιουργήθηκε

το 1878 στο συνέδριο του Βερολίνου ως

ανάχωμα στη ρωσική προέλαση

νοτιότερα .

Το 1886 προσαρτήθηκε στη

Βουλγαρία.

Έγινε υποχρεωτική η διδασκαλία της βουλγαρικής γλώσσας στα ελληνικά σχολεία της περιοχής.

Παρά τις προσπάθειες του ελληνικού κράτους και του πατριαρχείου το μέτρο δεν μπόρεσε να ακυρωθεί.

19

Αποτίμηση των εκπαιδευτικών πραγμάτων την περίοδο 1830-1880

Η εκπαίδευση δεν ξεπέρασε την πρώτη βαθμίδα

Την τελευταία περίοδο 1870-1880 ο αριθμός των σχολείων αυξήθηκε.

Ενδεικτικά: Αδριανούπολη :υπήρχαν 13

αρρεναγωγεία και 7 παρθεναγωγεία Φιλιππούπολη: λειτούργησαν 8

ελληνικά σχολεία

20

Σχολεία στην Ανατολική και Βόρεια Θράκη

Αύξηση εκπαιδευτι

κής κίνησης σε

πολλές περιοχές

της Ανατολική

ς και Βόρειας Θράκης

Σαράντα Εκκλησιές Σκοπός Πέτρα

Αγαθούπολη Επαρχία Ηράκλειας

Τυρολόη Μάδυτο Επιβάτες Σηληβρία

Μεσημβρία Σωζόπολη Καβακλή

21

Η εκπαιδευτική έκρηξη την περίοδο 1878-1912

Παρεμβατική πολιτική Πύλης

Αντιπαραθέσεις ελληνικού κράτους – πατριαρχείου

Αποδυνάμωση υλικής ενίσχυσης από το ελληνικό κράτος

Σύσταση νέων σωματείων και φιλεκπαιδευτικών συλλόγων

Αύξηση εκπαιδευτικών ιδρυμάτων

Αύξηση αριθμού μαθητών και μαθητριών

Τετραπλασιασμός νηπιαγωγείων

ΔΥΣΧΕΡΕΙΕΣ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

22

Ανώτερα εκπαιδευτικά Ιδρύματα

Γυμνάσιο Αδριανουπόλεως Ζαρίφεια Διδασκαλεία αρρένων και

θηλέων στη Φιλιππούπολη Ζάππειο Παρθεναγωγείο

Αδριανουπόλεως Αρχιγένεια Εκπαιδευτήτρια στους

Επιβάτες Μαράσλειος Σχολή στην Φιλιππούπολη

23

Απόφοιτοι Ανώτερων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων

Υπήρξαν οι στυλοβάτες της ελληνικής εκπαίδευσης, μιας και στελέχωσαν ως δάσκαλοι και δασκάλες τα σχολεία της Θράκης.

Η επιλογή διδακτικού προσωπικού από τη Θράκη:

είναι συνειδητή επιλογή και αποδεικνύει την αναβάθμιση του

επιπέδου εκπαίδευσης .

24

Γενικά Χαρακτηριστικά Εκπαίδευσης

Η δομή του εκπαιδευτικού συστήματος δε διαφέρει σημαντικά σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο.

Τα περιεχόμενα σπουδών είναι αναβαθμισμένα.

Η μέθοδος που χρησιμοποιείται είναι η συνδιδακτική.

Σκοπός της εκπαίδευσης: η αναπτέρωση του εθνικού φρονήματος και η τόνωση της εθνικής συνείδησης των υπόδουλων Θρακών.

25

Τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία

26

Ζαρίφεια Διδασκαλεία Ιδρύθηκαν το 1875 χάρη στην οικονομική

ενίσχυση του Θρακιώτη ευεργέτη Γεώργιου Ζαρίφη.

Το 1885 αναγνωρίστηκαν ισότιμα με τα γυμνάσια του ελληνικού κράτους.

Σκοπός τους ήταν η ελληνοπρεπής αγωγή των Βόρειων Θρακών και η εκπαίδευση ικανών δασκάλων.

Το διδακτικό προσωπικό ήταν αξιολογότατο: Βλάσιος Σκορδέλης, Χρήστος Τσούντας, Γεώργιος Κωνσταντινίδης, Αλέξανδρος Ζαμαρίας.

27

Ωρολόγιο Πρόγραμμα Δ΄ τάξης αρρένων (1893-1894)

28

Το Γυμνάσιο Αδριανουπόλεως

29

Γυμνάσιο Αδριανουπόλεως

Ιδρύθηκε το 1878 χάρη στις συνεισφορές πολιτών, εκκλησίας και φιλεκπαιδευτικών συλλόγων.

Τα 1885 αναγνωρίστηκε ισότιμο με τα γυμνάσια του ελληνικού κράτους

Ο καθηγητής Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, Χρήστος Παπαδόπουλος συνέβαλε σημαντικά στην αναβάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης

30

Ωρολόγιο Πρόγραμμα Δ΄ τάξης (1893-1894)

31

Το Ζάππειο Παρθεναγωγείο

32

Ζάππειο Παρθεναγωγείο

Ανιδρύθηκε το 1885 με την οικονομική συμβολή των εθνικών ευεργετών Ευάγγελου και Κωνσταντίνου Ζάππα.

Λειτούργησε ως εξατάξια αστική σχολή με τρεις γυμνασιακές τάξεις.

Διευθύντρια του διετέλεσε η Καλλιρρόη Παρρέν – Σιγανού.

Ήταν το μεγαλύτερο ανώτερο σχολείο θηλέων της Θράκης.

Οι νεαρές κοπέλες διδάσκονταν : αρχαία γλώσσα και γραμματεία, ιστορία, θρησκευτικά, γεωγραφία, μαθηματικά, ωδική, εργόχειρο, γυμναστική και χορό.

Οι απόφοιτες του Ζαππείου παρθεναγωγείου στελέχωναν τα δημοτικά και τα νηπιαγωγεία της Θράκης.

33

34

Η εκπαίδευση στη Θράκη την περίοδο 1912-1922

Οι επιπτώσεις των Βαλκανικών και Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν καταστροφικές για την εκπαιδευτική δραστηριότητα της Θράκης:

Η λειτουργία πολλών σχολείων διακόπτεται.

Υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις σε διδακτικό προσωπικό και οικονομικούς πόρους.

Οι φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι είναι αποδυναμωμένοι.