6th International Forum

Mineral Resources in Greece: A Driving Force for Economic Development

Athens, June 17, 2016

Η συμβολή της εξορυκτικής βιομηχανίας στην ελληνική οικονομία

Νίκος Βέττας Καθηγητής Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης, ΟΠΑ

Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ (http://www.aueb.gr/users/vettas, vettas@iobe.gr, www.iobe.gr, )

АЕП

2

Πηγές: Eurostat/European Economic Forecast, winter 2016, European Commission

100

120

140

160

180

200

220

240

260

δισ

εκ.

€

ΑΕΠ, αλυσωτοί όγκοι, έτος αναφοράς 2010

Ανεργία

3

Πηγές: Eurostat/European Economic Forecast, spring 2016, European Commission

Επενδύσεις

4

Μέσος Όρος 2010-2014:

Ελλάδα: 13,7%

Πορτογαλία: 17%

Πηγή: Eurostat

Επενδύσεις στην Ελλάδα και στην Ευρωζώνη Ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου (% ΑΕΠ)

5

Πηγή: AMECO

Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (% ΑΕΠ)

6

Α.Ξ.Ε. ως % του ΑΕΠ

2000-2008 2009-2015

Γερμανία 3,0% 1,7%

Ιρλανδία 21,0% 27,9%

Ελλάδα 1,1% 0,6%

Ισπανία 4,2% 2,1%

Πορτογαλία 3,7% 4,3%

Πηγή: Eurostat

Εμπορικό ισοζύγιο (Αγαθά και Υπηρεσίες)

7

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ/European Economic Forecast, spring 2016, European Commission

Αξία και όγκος εξαγωγών

8

Πηγή: Eurostat

Μεταβολή στην αξία των εξαγωγών, 2007-2015: +33%

Μεταβολή στον όγκο των εξαγωγών, 2007-2015: +51%

Βασικά μακροοικονομικά μεγέθη

9

2009 2013 2014 2015 2016 2016*

Α.Ε.Π. -3,1 -3,2 0,7 -0,2 -0,3 -1,0

Ανεργία 9,5 27,5 26,5 24,9 24,7 25,2

Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης1 -15,6 -12,4 -3,6 -7,2 -3,1 -3,0

Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών -14,4 -2,2 -3,0 -0,2 0,6 0,2

Εναρμονισμένος Πληθωρισμός 1,3 -0,9 -1,4 -1,1 -0,3 -0,2

Ακαθάριστος Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου

-13,7 -9,4 -2,8 0,7 -0,9 -4,0

1Περιλαμβάνεται και η κρατική ενίσχυση προς τον Τραπεζικό Τομέα * Προβλέψεις Ι.Ο.Β.Ε. Πηγές: Eurostat/European Economic Forecast, spring 2016, European Commission

Εξο

ρυ

κτικ

ή Β

ιομ

ηχα

νία

Ορυχεία, Μεταλλεία Λατομεία

Εξόρυξη λιγνίτη

Εξόρυξη μη σιδηρούχων μεταλλευμάτων

Εξόρυξη αδρανών και μαρμάρων

Εξόρυξη βιομηχανικών ορυκτών

Βασική Μεταλλουργία**

Μαγνησιακά Προϊόντα, Αλουμίνα - Αλουμίνιο,

Σίδηρο- Νικέλιο

Τσιμεντοβιομηχανία**

Μελέτη ΙΟΒΕ: «Η συμβολή της εξορυκτικής βιομηχανίας στην ελληνική οικονομία», 31/03/2016*

Αποτίμηση και αξιολόγηση της ευρύτερης οικονομικής σημασίας της εξορυκτικής βιομηχανίας στην Ελλάδα

Εξέταση των προϋποθέσεων που θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και την περαιτέρω ανάπτυξή της

** Καθετοποίηση ελληνικών ορυκτών πρώτων υλών (ΟΠΥ)

* Διαθέσιμη στο http://iobe.gr/research_dtl.asp?RID=123

Σκοπός της μελέτης Οριοθέτηση της

εξορυκτικής βιομηχανίας

Η αξία των ΟΠΥ στην Ελλάδα είναι σημαντική, ωστόσο η εκμετάλλευσή τους συνοδεύεται με κόστος και αβεβαιότητα

11

Γεωλογικά στοιχεία:

• Περιορισμένη γνώση για το κοιτασματικό δυναμικό

Οικονομικές συνθήκες

• Υψηλό κόστος έρευνας και εκμετάλλευσης

• Χρονικό διάστημα ρευστοποίησης

Ρυθμιστικό πλαίσιο

• Ελλείψεις στο χωροταξικό σχεδιασμό

• Ανασφάλεια δικαίου και ασυνέχεια δημόσιας διοίκησης

• Δυσπιστία στους θεσμούς

Υποδομές

• Μεγάλο τμήμα ορυκτών σε περιοχές Natura

Κύριοι παράγοντες κόστους και

αβεβαιότητας

Εικόνα για την πραγματοποιηθείσα συνεισφορά αποκτάται από την εξέταση της οικονομικής δραστηριότητας του τομέα διαχρονικά.

Η αξία πωλήσεων της εξορυκτικής βιομηχανίας εκτιμάται σε €2,3 δισ. το 2014, από €2,5 δισ. το 2009

• Σταθερές οι πωλήσεις ορυκτών

• Μείωση πωλήσεων στους κλάδους μεταποίησης την περίοδο 2009-2013

• Κυρίως λόγω κάμψης στην οικοδομική δραστηριότητα

12

Πηγή: ΣΜΕ, ΔΕΗ – Ετήσιοι Απολογισμοί, Eurostat, Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ Σημ.: Τα μεγέθη για το 2014 προέρχονται από εκτίμηση. Όλα τα μεγέθη εκφράζονται σε τρέχουσες τιμές.

1,19 1,2 1,2 1,2 1,1

1,3 1,3 1,3 1,1

1,0

2,50 2,45

2,48

2,32

2,15 2,27

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

2009 2010 2011 2012 2013 2014

€ δ

ισεκ

.

Άμεσα συνδεδεμένοι κλάδοι μεταποίησης

Κλάδοι Εξόρυξης

Εξορυκτική Βιομηχανία

Σχετικά σταθερή η απασχόληση μεταξύ 2007 και 2014

13

Πηγή: Eurostat

Αύξηση του μεριδίου στο σύνολο της βιομηχανίας στο 4,1%, από 2,9% το 2007

1,9

2,2 2,2 2,3

2,7 2,7 2,9

3,0

1,0 1,2

1,0 1,1 1,2 1,1 1,1 1,1

2,9

3,4 3,2

3,4

3,9 3,8

4,0 4,1

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

% % Σύνολο Βιομηχανίας

Κλάδοι Εξόρυξης

Άμεσα συνδεδεμένοι κλάδοι μεταποίησης

Εξορυκτική Βιομηχανία

10,8 12,7 12,1 11,7 12,3

11,1 11,3 11,6

5,9

6,8

5,5 5,3

5,5

4,8 4,5 4,2

16,7

19,5

17,6 17,0 17,8

15,9 15,8 15,8

0

5

10

15

20

25

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

χιλ.

ΙΠΑ

Απασχόληση

Άμεσα συνδεδεμένοι κλάδοι μεταποίησης

Κλάδοι Εξόρυξης

Εξορυκτική Βιομηχανία

Η ελληνική εξορυκτική βιομηχανία διατηρεί τον εξαγωγικό της προσανατολισμό

14

Πηγές: ΣΜΕ, Έκθεση Δραστηριοτήτων 2014 και EUROSTAT, International Trade

Ενδείξεις για περαιτέρω αύξηση των εξαγωγών το 2014 κατά περίπου 8%.

-

200

400

600

800

1.000

1.200

2008 2009 2010 2011 2012 2013

εκα

τ. €

Μέταλλα Μεταλλικά Ορυκτά Τσιμέντο Βιομηχανικά Ορυκτά Μάρμαρα

0

20

40

60

80

100

2008 2009 2010 2011 2012 2013

%

Εξαγωγές προς συνολική αξία πωλήσεων της εξορυκτικής βιομηχανίας (%)

Μεταλλικά Ορυκτά Μέταλλα Βιομηχανικά Ορυκτά Μάρμαρα Τσιμέντο

Η αξία των εξαγωγών ανέρχεται σε 50% των συνολικών πωλήσεων στο σύνολο της εξορυκτικής βιομηχανίας

15

Πηγή: ΣΜΕ, Έκθεση Δραστηριοτήτων 2014

Στο σύνολο των εξαγώγιμων προϊόντων, το ποσοστό των εξαγωγών ανέρχεται σε 75%.

Τσιμέντο 20%

Αλουμίνιο 19%

Νικέλιο 19%

Μάρμαρα 11%

Αλουμίνα 10%

Μπετονίτης 6%

Άλλα ορυκτά 6%

Μικτά Θειούχα

4% Περλίτης 3%

Βωξίτης 2%

Μερίδιο εξαγωγών με βάση την αξία ανά προϊόν εξόρυξης για το 2013

Σχετικά υψηλή διασπορά των εξαγωγών, τόσο όσον αφορά τον προορισμό τους όσο και στα προϊόντα που εξάγονται

16

Ιταλία 17%

Γερμανία 9%

Γαλλία 6%

Ηνωμένο Βασίλειο

6% Κίνα 6%

Τουρκία 5%

Η.Π.Α 5%

Βουλγαρία 4%

Ρουμανία 4%

Πολωνία 4%

Υπόλοιπες χώρες 19%

Μερίδιο εξαγωγών με βάση την αξία ανά χώρα προορισμού για το 2014

Πηγή: Eurostat, International Trade Πηγή: ΣΜΕ, Έκθεση Δραστηριοτήτων 2014

Η διασπορά των προϊόντων, εφαρμογών και εξαγωγικών προορισμών συνεισφέρει στη διατήρηση της δραστηριότητας και στον περιορισμό των κινδύνων.

Υποχώρηση προστιθέμενης αξίας 50% την ίδια περίοδο Άνοδος το 2014 (κυρίως λόγω αλουμινίου)

17

Πηγή: Eurostat

Στο 3,9% το μερίδιο της εξορυκτικής βιομηχανίας στο σύνολο της βιομηχανίας

896 818 776

875 856

701 574 592

705

576

493 424

329

202

94 202

1.601

1.393

1.270 1.299

1.185

903

667 795

0

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

1.600

1.800

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

€ ε

κατ.

ΑΠΑ

Άμεσα συνδεδεμένοι κλάδοι μεταποίησης

Κλάδοι Εξόρυξης

Εξορυκτική Βιομηχανία

3,3 3,0 3,0

3,9 3,9

3,2

2,7

2,9 2,6

2,1 1,9 1,9

1,5

0,9

0,4

1,0

6,0

5,1 4,9

5,8

5,4

4,2

3,1

3,9

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

% % Σύνολο Βιομηχανίας

Κλάδοι Εξόρυξης

Άμεσα συνδεδεμένοι κλάδοι μεταποίησης

Εξορυκτική Βιομηχανία

Επιδείνωση της αποδοτικότητας μέχρι το 2013, με σημαντική βελτίωση το 2014

18

Πηγή: HELLASTAT, Επεξεργασία: ΙΟΒΕ

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2010 2011 2012 2013 2014

%

Απόδοση ιδίων κεφαλαίων

Εξορυκτική Βιομηχανία Βιομηχανία

-5

-4

-4

-3

-3

-2

-2

-1

-1

0

2010 2011 2012 2013 2014

%

Απόδοση ενεργητικού (ROA)

Εξορυκτική Βιομηχανία Βιομηχανία

Η συνολική επίδραση στο ΑΕΠ, εάν ληφθεί υπόψη και η

ηλεκτροπαραγωγή, προσεγγίζει τα €6,2 δισ. (3,4% του ΑΕΠ)

19

* Пεριλαμβάνεται και η επίδραση από την ηλεκτροπαραγωγή με εγχώριο λιγνίτη.

1,8

1,2

3,2

6,2

0

1

2

3

4

5

6

7

€ δ

ισεκ

.

Ευρύτερη επίδραση στο ΑΕΠ*

44%

35%

11%

10%

Καταμερισμός της επίδρασης στο ΑΕΠ ανά τύπο δραστηριότητας

Εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες

Ηλεκτροπαραγωγή από εγχώριο λιγνίτη

Παραγωγή τσιμέντου από εγχώριο ασβεστόλιθο

Παραγωγή πρωτόχυτου αλουμινίου και σιδηρονικελίου

Η συνολική επίδραση στην απασχόληση εκτιμάται σε 118.000 θέσεις εργασίας (3,4% της εγχώριας απασχόλησης)

20

* Пεριλαμβάνεται και η επίδραση από την ηλεκτροπαραγωγή με εγχώριο λιγνίτη.

24

27

67

118

0

20

40

60

80

100

120

140

ισο

δύ

ναμ

ες θ

έσει

ς π

λήρ

ου

ς α

πα

σχό

λησ

ης

(χιλ

.)

Ευρύτερη επίδραση στην απασχόληση*

46%

30%

12%

12%

Καταμερισμός της επίδρασης στην απασχόληση ανά τύπο δραστηριότητας

Εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες

Ηλεκτροπαραγωγή από εγχώριο λιγνίτη

Παραγωγή τσιμέντου από εγχώριο ασβεστόλιθο

Παραγωγή πρωτόχυτου αλουμινίου και σιδηρονικελίου

Ιδιαίτερα ισχυρές επιδράσεις στη Δυτική Μακεδονία και τη Στερεά Ελλάδα

21

Σημ.: Περιλαμβάνεται η επίδραση από την ηλεκτροπαραγωγή με εγχώριο λιγνίτη

Οι επιδράσεις είναι ακόμα ισχυρότερες σε τοπικό επίπεδο (περιοχή Παρνασσού-Γκιώνας-Οίτης-Ελικώνα, νομοί Κοζάνης και Φλώρινας, Μήλος, Χαλκιδική κ.ά.).

0% 10% 20% 30% 40%

Δυτική Μακεδονία

Στερεά Ελλάδα

Πελοπόννησος

Ανατολική Μακεδονία, …

Κεντρική Μακεδονία

Θεσσαλία

Βόρειο Αιγαίο

Νότιο Αιγαίο

Αττική

Ήπειρος

Κρήτη

Ιόνια Νησιά

Δυτική Ελλάδα

Επίδραση ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας της περιφέρειας

Άμεση Έμμεση Προκαλούμενη

0% 10% 20% 30%

Δυτική Μακεδονία

Στερεά Ελλάδα

Πελοπόννησος

Ανατολική Μακεδονία, …

Θεσσαλία

Κεντρική Μακεδονία

Νότιο Αιγαίο

Αττική

Βόρειο Αιγαίο

Ιόνια Νησιά

Ήπειρος

Δυτική Ελλάδα

Κρήτη

Επίδραση ως ποσοστό της απασχόλησης κάθε περιφέρειας

Άμεση Έμμεση Προκαλούμενη

Σε συνδυασμό με δυσμενείς εξελίξεις στο μη μισθολογικό κόστος (όπως τέλη, μισθώματα, λοιπή φορολογία και κόστος ενέργειας), οι εκκρεμότητες στο ρυθμιστικό πλαίσιο δυσχεραίνουν την ανταγωνιστικότητα και την περαιτέρω ανάπτυξη της εξορυκτικής βιομηχανίας στην Ελλάδα.

Εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές ελλείψεις στο εγχώριο ρυθμιστικό πλαίσιο

22

Χρονοβόρες και πολύπλοκες διαδικασίες αδειοδότησης για την αξιοποίηση πρώτων υλών

Πολυνομία και γραφειοκρατία στη λειτουργία των εξορυκτικών έργων

Δεν υφίσταται κωδικοποίηση της νομοθεσίας

Αδυναμία του νομοθετικού συστήματος να διαχωρίσει τις δικαιολογημένες από τις αδικαιολόγητες προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας

Σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση επενδύσεων

Πεπαλαιωμένο λατομικό νομοσχέδιο

Απαιτείται ο εκσυγχρονισμός του, ο οποίος θα λαμβάνει υπόψη τις σύγχρονες τάσεις στην έρευνα και στην εκμετάλλευση των ορυκτών

Έλλειψη ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού

Πρέπει να ληφθεί υπόψη το δυναμικό της εκμετάλλευσης της διαχείρισης των ορυκτών πρώτων υλών

Το ΙΓΜΕ δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς

Περιορισμένη γνώση για το δυναμικό πρώτων υλών και τα επίπεδα αξιοποίησής τους

Κοινωνική προκατάληψη σε νέα έργα αξιοποίησης των πρώτων υλών, υπό το φόβο μη ορθών περιβαλλοντικά πρακτικών

Ελλιπείς και αναποτελεσματικοί κρατικοί μηχανισμοί ελέγχου

Συμπεράσματα

23

Ο τομέας έχει επιχειρήσει να κρατήσει τις παραγωγικές του δομές σε λειτουργία, παρά την σημαντική υποχώρηση της κερδοφορίας κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Βελτίωση των αποτελεσμάτων το 2014

Η αξιοποίηση των ορυκτών πρώτων υλών από την εγχώρια εξορυκτική βιομηχανία έχει σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο

3,4% του ΑΕΠ και της απασχόλησης

Ιδιαίτερη βαρύτητα σε συγκεκριμένες περιφέρειες και περιοχές της χώρας

Η πληρέστερη αξιοποίηση των αναπτυξιακών προοπτικών προϋποθέτει την εξάλειψη των ρυθμιστικών παραλείψεων

Απαιτείται η εξειδίκευση και η υλοποίηση της Εθνικής Πολιτικής για την Αξιοποίηση των Ορυκτών Πρώτων Υλών στην πράξη.