ΔΗΜΟΤΙΚΑΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Επιμέ�λέια – δημιουργι�α Τσιριγώ�τη Σταματι�α

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΗΣ ΞΕΝΙΤΙΑΣ

Καημός αβάσταχτος η ξενιτιά για το λαό μας και το Δημοτικό Τραγούδι η αυθεντικότερη και γνησιότερη έκφραση των αισθημάτων του. Τα πρώτα δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς δημιουργήθηκαν το 15ο αιώνα, σε χρόνους μετά την εξάπλωση των Τούρκων, γεγονός που ανάγκασε πολλούς Έλληνες να εκπατριστούν. Τα τελευταία τραγούδια της ξενιτιάς δημιουργούνται το 19ο αιώνα.

Ξενιτεμένο μου πουλί - YouTube

Η ΠΡΩΤΗ ΜΑΖΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΕΥΣΗ

Στις αρχές του περασμένου αιώνα και ιδιαίτερα την εικοσαετία 1900-1920, χιλιάδες Έλληνες φτάνουν στην Αμερική αναζητώντας την τύχη τους στη « Νέα Γη της Επαγγελίας».

Περίπου 25.000 άνθρωποι εγκατέλειπαν κάθε χρόνο την οικονομικά λαβωμένη πατρίδα μας. Οι μετανάστες εκτός από την σωματική ικανότητα δεν είχαν άλλο προσόν. Έφταναν στον Πειραιά και αντίκριζαν πρώτη φορά θάλασσα και βαπόρια. Αγράμματοι οι περισσότεροι, άβγαλτοι, αθώοι, πάμφτωχοι, ευάλωτοι στην εκμετάλλευση. Το ταξίδι απ' το λιμάνι του Πειραιά ή της Πάτρας διαρκούσε κάπου 20-25 μέρες, κάτω από άθλιες συνθήκες για τους επιβάτες της τρίτης θέσης, που ήταν οι δικοί μας. Οι μετανάστες θεωρούνταν «φορτίο» και πακετάρονταν κυριολεκτικά σε απελπιστικά στενούς χώρους. Πλοία μόλις 5-6 χιλιάδων τόνων μετέφεραν 1.200-1.300 επιβάτες! Από την πρώτη κιόλας μέρα του ταξιδιού η πολυκοσμία, οι αναθυμιάσεις των εμετών, η μυρωδιά των ανθρώπινων σωμάτων, έκαναν την κατάσταση δραματική. Το πλοίο αγκυροβολούσε στο λιμάνι της Ν. Υόρκης, σε έναν απ' τους ντόκους του Μανχάταν ή απέναντι στο Χομπότεν. Το εισιτήριο ήταν 25 δολάρια μέχρι το 1910 κι έφτασε τα 50 δολάρια μετά το 1920, πολύ μεγάλο ποσό για την εποχή εκείνη.

΄Ελληνες μετανάστες για Αυστραλία την περίοδο του μεσοπολέμου

ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΙKΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Με το τέλος του Ελληνοτουρκικού πολέμου 1920-’22 , την άτακτη υποχώρηση του Ελληνικού στρατού από το εσωτερικό της Τουρκίας και τη φυγή της Ελληνικής Διοίκησης από την έδρα της στη Σμύρνη στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας, γενικεύεται ο ξεριζωμός του ελληνικού χριστιανικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας, που είχε αρχίσει με διώξεις και ενέργειες γενοκτονίας από την τουρκική κυβέρνηση ήδη από το 1913 στα πλαίσια οργανωμένου σχεδίου εκκαθάρισης όλων των μη μουσουλμανικών στοιχείων. Το Σεπτέμβριο του 1922 ο Κεμαλικός στρατός μπαίνει στη Σμύρνη και ανατινάζει την Αρμένικη Εκκλησία του Αγίου Νικολάου, όπου είχαν καταφύγει τα γυναικόπαιδα. Η φωτιά διαδίδεται και καίει ολοσχερώς την Αρμένικη και Ελληνική συνοικία στην πόλη. Χιλιάδες πρόσφυγες συνωστίζονται στη προκυμαία της Σμύρνης με την ελπίδα να γλιτώσουν από τη σφαγή επιβιβαζόμενοι σε κάποιο πλοίο ή σκάφος.

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ –ΣΥΝΩΣΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΥΜΑΙΑ

Στην Ελλάδα εγκαταστάθηκαν περί τους 1.500.000 πρόσφυγες. Οι 400.000 περίπου προέρχονταν από το μικρασιατικό Πόντο, οι 250.000 από την Ανατολική Θράκη και οι υπόλοιποι από τη Δυτική Μικρά Ασία και την Καππαδοκία. Περίπου 70.000 πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στη Σοβιετική Ένωση, στις ήδη υπάρχουσες ελληνικές κοινότητες. Στην Ελλάδα οι πρόσφυγες πέρασαν από τις εξευτελιστικές διαδικασίες των λοιμοκαθαρτηρίων της Μακρονήσου, του Χαρμάν Κιοϊ κ.ά. Με βάση τα στοιχεία της Κοινωνίας των Εθνών, σε πολλές περιοχές της νέας τους εγκατάστασης κατά τα πρώτα χρόνια πέθανε από τις κακουχίες το 20% των προσφύγων, ενώ αντιστοιχούσε 1 γέννηση σε 3 θανάτους. Η άφιξη των προσφύγων στη Ελλάδα προκάλεσε γενική κρίση. Ο αρχικός εκνευρισμός που ένοιωσαν οι ντόπιοι για τους πρόσφυγες πήρε σύντομα τη μορφή εχθρότητας. Οι πρόσφυγες αντιμετώπισαν πραγματικό μίσος από τους ντόπιους.

Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ‘60

ΑΚΡΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Τα σύνορα της βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν απέραντα και η φύλαξή τους δύσκολη. Για να αντιμετωπίσει το Βυζάντιο την κατάσταση, τοποθέτησε σε αυτές τις άκρες των συνόρων φρουρούς, τους Aκρίτες. Στους ακρίτες το κράτος έδινε: για να καλλιεργούν δωρεάν χωράφια (στρατιωτόπια),άλογα καιπανοπλίες για τους πολέμους, απαλλαγή από τους φόρους. Έτσι είχανεγκατασταθεί μαζί με τις οικογένειές τους στα ανατολικά σύνορα και παρακολουθούσαν τις κινήσεις των εχθρών φρουρούσαν τα περάσματα των συνόρων και εμπόδιζαν τους εχθρούς να λεηλατούν αυτές τις περιοχές. Οι Ακρίτες έγιναν ξακουστοί, πολεμώντας κυρίως εναντίον των Αράβων Όταν δεν πολεμούσαν, γυμνάζονταν και βοηθούσαν στην οχύρωση των ακριτικών πόλεων. Ο λαός τους ένιωθε προστάτες του,τους θαύμαζε και τους εξύμνησε στα ακριτικά τραγούδια

Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας είναι ο γνωστότερος από τους ήρωες των ακριτικών τραγουδιών και πρωταγωνιστής ενός έμμετρου αφηγηματικού έργου του 11ου – 12ου αι., το οποίο είναι γνωστό ως Διγενής Ακρίτας ή Έπος του Διγενή Ακρίτα. Θεωρείται το πρώτο γραπτό μνημείο της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Ο ήρωας πήρε το προσωνύμιο Διγενής εξαιτίας της διπλής εθνικής καταγωγής του: η μητέρα του ήταν κόρη βυζαντινού στρατηγού και ο πατέρας του εμίρης από την Συρία.

Ε�ργο του Δ. Σκουρτέ�λη

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών: αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της κόρης-νύφης και αυτά που έχουν θέμα τον θάνατό του. Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες: αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από Σαρακηνούς ή απελάτες. Κατά τα τέλη του 19ου αι., με την ανακάλυψη των δημοτικών ακριτικών τραγουδιών και των χειρογράφων του έπους, η μορφή του Διγενή Ακρίτα άρχισε να ερμηνεύεται ως εθνικό σύμβολο: ο Νικόλαος Πολίτης θεωρούσε τον Διγενή σύμβολο της «μακραίωνος και αλήκτου πάλης του ελληνικού προς τον μουσουλμανικόν κόσμον», ενώ στην ποίηση του Κωστή Παλαμά συμβολίζει την ελληνική ψυχή που εξέρχεται αθάνατη μέσα από τους αγώνες της από την αρχαιότητα ως σήμερα.

Ο ΔΙΓΕΝΗΣ ΣΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΗ ΠΟΙΗΣΗ

.. .Και σα να μη τον πάτησετου Χάρου το ποδάριο Ακρίτας μόνο ατάραχακυττάει τον Καβαλλάρη!- Ο Ακρίτας είμαι Χάρονταδεν περνω με τα χρόνια.Μ΄ άγγιξες και δε μ΄ ένιωσεςστα μαρμαρένια αλώνια«

Κ. ΠΑΛΑΜΑ : Ίαμβοι και Ανάπαιστοι

ΤΑ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ Ο ΔΙΓΕΝΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ

Η ΜΟΝΟΜΑΧΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΣΑΡΑΚΗΝΟ ΑΓΚΥΛΑφαρίν εκαβαλλίκευσα, εξέβην εις τον κάμποννεώτερον υπήντησα εν Μεσοποταμίαεύμορφον, επιτήδειον, ανδρειωμένον άγανκαι το φαρί του μου άρεζεν, ηθέλησα να πάρωε'ίχον το βλέμμα εις φαρίν, ο νέος προς εμένα….Τον γρίβαν μου επιλάλησα κι ήρχισα να τον κρούωστο μέτωπον τον έδωκα μικρήν ραβδέαν τότεαυτίκα ευρέθη άφωνος πεσών εκ του φαρίου.Τότε εγώ επέζευσα, κρατώ να τον εγείρωστενάξας δε ο νεώτερος απέθανεν ευθέως

Απο� το έ�πος του Διγένη� Ακρι�τα (Χέιρο�γραφο Α�νδρου – Αθηνώ�ν )

ΚΑΤΑΤΡΟΠΟΝΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ …..και Αμιρα�δας υπέ�ταξέ πολλου�ς και Αραβι�τας και αρχιληστα�ς έφο�νέυσέ κι ο�λους τους απέλα�τας 

Η ΜΟΝΟΜΑΧΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΑΞΙΜΩ . Απο�σπασμα απο� έικονογρα�φηση σέ συνέ�χέιές. Ε�ργο Δ. Σκουρτέ�λη

Και αφώ�ν τον έφοβη�θηκέν η Οικουμέ�νη ο�λη, και Αμιρα�δας υπέ�ταξέ πολλου�ς και Αραβι�τας και αρχιληστα�ς έφο�νέυσέ κι ο�λους τους απέλα�τας  και αφώ�ν απέμέρι�μνησέν το κρου�έιν και λαμβα�νέιν  και μέ�ριμναν ουδέ�ν έι�χέν πέρι� α�λλας έμνοστι�ας έ�δοξέν τον νέώ�τέρον έις κα�μπον κατοικη�σαι…… και έκρέ�μασέν χρυσο�κλώβα έις του δένδρου� τους κλώ�νους κι έ�χουν ώραι�ους ψιττακου�ς και κιλαδου�ν και λέ�γουν:«Χαι�ρου Ακρι�τη, χαι�ρου, μέτα� της ποθητη�ς σου» (Αποσπα�σματα απο� την παραλλαγη� Εσκορια�λ) 

Το Κα�στρο, το Παλα�τι και ο κη�πος του Διγένη� στον Ευφρα�τη.

ΞΥΛΟΥΡΗΣ

Κ’ επήγαν κ’ επαλέψανε

στα μαρμαρένια αλώνια

Κι όθε χτυπάει ο Διγενής

Το αίμα αυλάκι κάνει

Κι όθε χτυπάει ο Χάροντας

Το αίμα τράφο κάνει

ΚΛΕΦΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ Κλέ�φτές, ονομα�ζονταν τα μέ�λη έ�νοπλών παρα�νομών ομα�δών του βουνου� την πέρι�οδο της Τουρκοκρατι�ας, που αρχικα� αποτέλου�σαν ληστέ�ς τών έμπο�ρών ταξιδιώτώ�ν στη�νοντας ένέ�δρα στα πέρα�σματα και αργο�τέρα έξέλι�χθηκαν σέ συνέιδητου�ς αγώνιστέ�ς ένα�ντια στον τουρκικο�

ζυγο�. Γνώστοι� κλέ�φτές που διαδραμα�τισαν σημαντικο� ρο�λο στην έπανα�σταση του ’21 η�ταν ο Οδυσσέ�ας Ανδρου�τσος, ο Θέο�δώρος Κολοκοτρώ�νης, ο Γέώ�ργιος Καραισκα�κης , ο Αθανα�σιος Δια�κος.

ΒΑΣΙΛΗ Μ ΚΑΤΣΕ ΦΡΟΝΙΜΑ

ΛΑΚΗΣ ΠΑΠΠΑΣ: Ε�νας απο� τους βασικο�τέρους έκπροσώ�πους του νέ�ου κυ�ματος Το Νέ�ο Κυ�μα η�ταν ρέυ�μα του έλληνικου� τραγουδιου� που αναπτυ�χθηκέ λι�γο πριν απο� τα μέ�σα της δέκαέτι�ας του 1960 και αποτέλου�σέ μια προσπα�θέια ανανέ�ώσης του έλαφρου� τραγουδιου�. Χαρακτηρι�ζέται απο� μια λιτο�τητα και συχνα� η συνοδέι�α του τραγουδιστη� έι�ναι μο�νο μι�α κιθα�ρα, ενώ περιείχε αρκετά στοιχεία δανεισμένα από τη μπαλάντα. Οι καλλιτέχνες αρχικά ερμήνευαν τα τραγούδια τους- συνήθως με συνοδεία κιθάρας και πιάνου- σε μικρές καλλιτεχνικές αίθουσες, τις λεγόμενες μπουάτ ( στην Πλάκα). Οι στίχοι στα τραγούδια του νέου κύματος έχουν περιεχόμενο ερωτικό, κοινωνικό και πολιτικό.

Ο Λάκης Παππάς γεννήθηκε το 1938 στην Πρέβεζα και έκανε την πρώτη του καλλιτεχνική εμφάνιση το 1959, στο πλάι του Μάνου Χατζιδάκι, στην «Οδό ονείρων», στον «Ματωμένο γάμο» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και στο «Παραμύθι χωρίς όνομα» του Ιάκωβου Καμπανέλλη καταπλήσσοντας με τη βαθειά, τρυφερή, αισθαντική ερμηνεία του. Τραγούδησε επίσης στην «Όμορφη Πόλη» του Μίκη Θεοδωράκη. Εμφανίστηκε σε «μπουάτ» και για χρόνια είχε το δικό του «στέκι» στην οδό Θόλου. Υπήρξε ο πρώτος τραγουδιστής που συνόδευσε τη φωνή του, παίζοντας κλασική κιθάρα με αξιώσεις.

Ως συνθέτης - τραγουδιστής, κυκλοφόρησε το 1971 τον δίσκο «Πάει κι αυτή η Κυριακή», με συμμετοχή της Πόπης Αστεριάδη. Σ' αυτόν το δίσκο, πλην του ομώνυμου, περιέχονται και τραγούδια που αγαπήθηκαν από χιλιάδες ανθρώπους όπως το «Έλα μαζί μου», «Μην κουραστείς να μ' αγαπάς». Πέθανε στις 26 Μαρτίου του 2014 σε ηλικία 76 χρονών.

ΚΛΕΦΤΙΚΗ ΖΩΗ