1

ΓΗ

ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΟΜΠΟΣΟΠΟΙΗΗ

2

ΓΗ Πλθροφορίεσ για τον Εκπαιδευτικό

Εδαφολογία και Κομποςτοποίθςθ

υχνά πιςτεφουμε ότι το χϊμα είναι απλά θ «βρωμιά» που πρζπει να ςκουπίςουμε από τα

παποφτςια μασ πριν μποφμε μζςα ςτο ςπίτι. Αλλά το χϊμα ςθμαίνει πολλά περιςςότερα από

αυτό. Σο χϊμα ςε ζναν κιπο είναι ηωντανό και αναπνζει. Μποροφμε να το παρομοιάςουμε με

«το δζρμα τθσ γθσ». Η Γθ ζχει πολλά επίπεδα, ςαν ζνα μεγάλο κζικ. Νεκρά φυτά και ηϊα,

γλοιϊδθ ςκουλικια και ζρποντα ζντομα ςτθν επιφάνεια και βράχια και άμμο ςτθ βάςθ τθσ -

μιαμ!

Σι είναι το βιοδιαςπϊμενο;

Χρθςιμοποιοφμε κακθμερινά υλικά που προζρχονται από τθ Γθ για ποικίλεσ χριςεισ. Κάποια

από αυτά τα υλικά, όπωσ τα μζταλλα και τα πλαςτικά, προζρχονται από πολφ βακειά μζςα

από το ζδαφοσ. Είναι μθ-βιοδιαςπϊμενα, που ςθμαίνει πωσ δεν μποροφν να διαςπαςτοφν, αν

και αρκετά από αυτά μποροφν να ανακυκλωκοφν.

Σα υλικά που κα μελετιςουμε περιςςότερο ςε αυτι τθν ενότθτα είναι βιοδιαςπϊμενα. Τλικά

που ιταν κάποτε ηωντανά ι προιλκαν από οργανιςμοφσ που ηοφςαν μζςα ι πάνω ςτο

ζδαφοσ, είναι βιοδιαςπϊμενα και "απορροφιςιμα". Με άλλα λόγια τα βιοδιαςπϊμενα υλικά

μποροφν εφκολα να χωνευτοφν από τθ Γθ, όπωσ για παράδειγμα υλικά από φλοφδεσ, χόρτα,

χαρτί και ξφλο.

Χϊμα για "δείπνο"!

Επειδι το φαγθτό που τρϊμε, ςυμπεριλαμβανομζνων και των ηωικϊν προϊόντων αλλά και των

επεξεργαςμζνων, προζρχεται από το ζδαφοσ, είναι λογικό να μπορεί να ξαναγυρίςει ςε αυτό.

Δυςτυχϊσ όμωσ, το περιςςότερο φαγθτό καταλιγει ςε χωματερζσ όπου αναμειγνφεται με

πολλά χθμικά, ςυμπιζηεται και όλα τα κρεπτικά ςτοιχεία που περιζχει καταςτρζφονται, αντί να

επιςτρζφονται ςτθ Γθ.

Γιατί να κομποςτοποιοφμε;

Τπάρχουν διςεκατομμφρια άνκρωποι πάνω ςτθ Γθ και όλοι ζχουν τθν ανάγκθ να τραφοφν.

Αυτό ςθμαίνει πωσ μια μεγάλθ ποςότθτα από αυτό το φαγθτό πρζπει πρϊτα να καλλιεργθκεί

ςτο χϊμα για να παραχκεί και φςτερα να προςφζρει φαγθτό ςε όλο τον κόςμο. Σο χϊμα

κουράηεται και χάνει τα κρεπτικά ςυςτατικά του, τα μζρθ δθλαδι που βοθκοφν ςτθν ανάπτυξθ

3

των φυτϊν. Σο κομπόςτ επιςτρζφει αυτά τα ςτοιχεία ςτο ζδαφοσ και βοθκά τουσ

μικροοργανιςμοφσ που ςυγκρατοφν το ζδαφοσ να διατθρθκοφν ηωντανοί και υγιείσ.

Χρειαηόμαςτε υγιζσ χϊμα για να μπορζςουμε να καλλιεργιςουμε υγιι φυτά και να

μεγαλϊςουμε υγιείσ ανκρϊπουσ και ηϊα. Σο κομπόςτ αποτελεί τον τρόπο ανακφκλωςθσ τθσ

φφςθσ !

Η κομποςτοποίθςθ ςυνεπάγεται και λιγότερθ χριςθ πόρων. Μειϊνοντασ τθν ποςότθτα

απορριμμάτων που καταλιγουν ςτισ χωματερζσ και ανακυκλϊνοντασ τα οργανικά και φυτικά

υπολείμματα τθσ κουηίνασ και του κιπου μασ κομποςτοποιϊντασ, χρθςιμοποιοφμε λιγότερουσ

πόρουσ, παράγουμε λιγότερα ςκουπίδια και επιςτρζφουμε ςτο χϊμα το φυςικό λίπαςμα αντί

των χθμικϊν λιπαςμάτων που παράγουν τα εργοςτάςια. Η κομποςτοποίθςθ επομζνωσ

μειϊνει τα αζρια του κερμοκθπίου που απελευκερϊνονται ςτθν ατμόςφαιρα!

Άρα η κομποςτοποίηςη ςημαίνει δζςμευςη άνθρακα. Άλλη μια νίκη για την Ομάδα Μαχητών!

τθν Ελλάδα ςιμερα, το μεγαλφτερο μζροσ (81%) όλων των ςκουπιδιϊν κάβονται ςτισ

χωματερζσ.

Ο μζςοσ Ζλλθνασ παράγει περίπου 506 κιλά ςκουπίδια κάκε χρόνο.

Κατά μζςο όρο το κάκε ςπίτι παράγει περίπου 99 κιλά οργανικά υπολείμματα (από τθν

προετοιμαςία του φαγθτοφ ζωσ και υπολείμματα) ανά ζτοσ που μποροφν να

κομποςτοποιθκοφν. Αυτό ςθμαίνει ότι περίπου το 20% των ςκουπιδιϊν μασ κα μποροφςε

να επιςτρζψει ςτθ Γθ.

4

Περιγραφι δραςτθριοτιτων που κα διεξαχκοφν ςτο βιωματικό μαηί με τθν Ομάδα Μαχθτϊν Σίτλοσ Βιωματικοφ προγράμματοσ

"Μθν απορρίπτεισ τα απορρίμματά ςου"

Μακθςιακά Αποτελζςματα - τόχοι

Να γνωρίηουν ότι υπάρχουν αειφόρεσ εναλλακτικζσ μζκοδοι για τθ διαχείριςθ των απορριμμάτων πζρα από τισ χωματερζσ και να ςυνεργαςτοφν για τθ δθμιουργία κομποςτοποιθτι ςτο ςχολείο τουσ. Να ερευνιςουν και να αναπτφξουν ικανότθτεσ για τθν ορκι χριςθ του και τθν προϊκθςθ κομποςτοποίθςθσ ςτουσ ςυμμακθτζσ τουσ και τθν ευρφτερθ κοινότθτά τουσ ωσ μια απαραίτθτθ πρακτικι για τθν προςταςία του εδάφουσ.

Δραςτθριότθτεσ και μζκοδοι

ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 1 Ειςαγωγι με Θεατρικό Παιχνίδι Σα μζλθ τθσ Ομάδασ Μαχθτϊν (Εκπαιδευτισ και Σςου) μπαίνουν ςτθν τάξθ,

ςυςτινονται και παρουςιάηουν το λόγο για τθν επίςκεψι τουσ ςτο ςχολείο.

Ο Σςου ξεκινά να μιλά για τα βιοδιαςπϊμενα και μθ-βιοδιαςπϊμενα

απορρίμματα ενϊ ο "Ε" βγάηει από τθν τςάντα του το μεταλλικό κουτί που

περιζχει το γεφμα του. Αντί να παρακολουκεί τον Σςου, ξεκινά να τρϊει το

πρωινό του (π.χ., φροφτα όπωσ μπανάνα και πορτοκάλι, ζνα ςάντουιτσ).

Πάει να πετάξει τα φλοφδια ςτον κάδο και τον ςταματά ο Σςου

"ΣΤΟΠ! Τι κάνεισ εκεί; Μα αυτά δεν είναι ςκουπίδια, είναι βιοδιαςπώμενα.

Πρζπει να τα βάλουμε ςτον κομποςτοποιητή!"

Ρωτάμε τα παιδιά τθν γνϊμθ τουσ αν όντωσ είναι ςκουπίδια οι φλοφδεσ, αν

γνωρίηουν τι ςθμαίνουν οι λζξεισ βιοδιαςπϊμενα. Ασ μάκουμε λοιπόν τι

ςυμβαίνει με αυτά που πετάμε ςτουσ κάδουσ.

Ανακφκλωςθ, Χωματερι ι Κομποςτοποίθςθ; Οι μακθτζσ παρακολουκοφν ζνα μικρό βίντεο για τθ διαχείριςθ απορριμμάτων. Κάνουν μια μικρι ςυηιτθςθ πάνω ςτα υπζρ και ςτα κατά του κάκε τρόπου διαχείριςθσ απορριμμάτων εςτιάηοντασ ςτισ πρακτικζσ που εφαρμόηονται ςτθν κοινότθτά τουσ (π.χ., ταφι ςε χωματερι, ανακφκλωςθ)

5

τθν Ελλάδα ςιμερα το μεγαλφτερο μζροσ

(81%) όλων των ςκουπιδιϊν κάβονται ςτισ χωματερζσ.

Ο μζςοσ Ζλλθνασ παράγει περίπου 506 κιλά ςκουπίδια κάκε χρόνο. (δεν κάνουν τα παιδιά τθ διαίρεςθ. θκϊνεται κάκε παιδί για κάκε μινα περίπου…)

Κατά μζςο όρο το κάκε ςπίτι παράγει περίπου 99 κιλά οργανικά υπολείμματα (από τθν προετοιμαςία του φαγθτοφ ζωσ και υπολείμματα) ανά ζτοσ που μποροφν να κομποςτοποιθκοφν.

ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 2 Σι ςθμαίνει "βιοδιαςπϊμενο"; Ο ςτόχοσ αυτισ τθσ δραςτθριότθτασ είναι να αναγνωρίηουν τα βιοδιαςπϊμενα απορρίμματα από τα μθ-βιοδιαςπϊμενα και να κατανοιςουν τισ βαςικζσ αρχζσ τθσ κομποςτοποίθςθσ. α) Ο Σςου δίνει μια μικρι ειςαγωγι δείχνοντασ ζνα απλό γράφθμα και παραδείγματα απορριμμάτων (από το φαγθτό του) εξθγϊντασ κάποιουσ βαςικοφσ κανόνεσ για να κρίνουν αν κάποιο αντικείμενο διαςπάται ι όχι (π.χ., αν ιταν ηωντανό κάποτε ι αν προερχόταν από οργανιςμοφσ που ηοφςαν μζςα ι πάνω από το χϊμα τότε είναι βιοδιαςπϊμενο, αν προζρχεται από υλικά κάτω από το ζδαφοσ όπωσ τα ορυκτά ζλαια (πλαςτικό) και μζταλλα τότε δεν βιοδιαςπάται).

ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 3 Κατανοϊντασ τθν κομποςτοποίθςθ Με τθ χριςθ ενόσ μικροφ κομποςτοποιθτι που περιζχει ςκουλικια και υπό τθν κακοδιγθςθ ενόσ ειδικοφ, οι μακθτζσ μακαίνουν βιωματικά τον τρόπο

που λειτουργεί θ κομποςτοποίθςθ. ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 4 «Η κομποςτοκλεψιά» Παιχνίδι Οι μακθτζσ κα χωριςτοφν ςε 2 ομάδεσ. Η κάκε ομάδα κα λάβει από μια ειδικι τράπουλα που απεικονίηει διάφορα ςκουπίδια/απορρίμματα. Οι ομάδεσ ανταγωνίηονται για να διαχωρίςουν ςωςτά τισ καρτζλεσ με τα ςκουπίδια ςε βιοδιαςπϊμενα και μθ-βιοδιαςπϊμενα. Η ομάδα που το κάνει ςωςτά ςτο λιγότερο χρόνο κερδίηει.

6

ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 5 Σα υπολείμματα τροφισ μεταμορφϊνονται ςε πλοφςιο χϊμα Ο "E" δείχνει ςτουσ μακθτζσ τζςςερα δοχεία για να καταδείξει τθ μετατροπι των υπολειμμάτων τροφισ ςε κομποςτοποιθμζνο πλοφςιο χϊμα ςε ςφγκριςθ με άλλα μθ-βιοδιαςπϊμενα απορρίμματα α. υπολείμματα τροφϊν, β. χϊμα με υπολείμματα τροφϊν που ζχουν αποδομθκεί μερικϊσ, γ. "κομπόςτ". δ. πλαςτικό και μζταλλο που δεν επιτρζπεται να μπουν ςτον κομποςτοποιθτι Ο "E" δίνει πλθροφορίεσ ςτα παιδιά για τισ τροφζσ που δυςκολεφονται να χωνζψουν τα ςκουλικια (π.χ., εςπεριδοειδι, κρζασ, λίπθ, ςφολιάτεσ, ψωμιά, πρόχειρα φαγθτά όπωσ πατατάκια και ηαχαρωτά).

φντομο Διάλειμμα Φροφτα προςφζρονται ςτουσ μακθτζσ για να φάνε και να βάλουν τα υπολείμματά τουσ ςτον κομποςτοποιθτι ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 6 Σάιςε τα ςκουλικια, όχι τθν χωματερι (Ανακεϊρθςθ) Χρθςιμοποιϊντασ το παρακάτω γράφθμα, το οποίο κα δοκεί ςτα παιδιά ωσ φυλλάδιο, οι μακθτζσ κα ςκεφκοφν πωσ ζχουν ςυμμετάςχει ςτο κάκε ςτάδιο του κφκλου που δείχνει τθν ςχζςθ μεταξφ του ανκρϊπου, του εδάφουσ, των ςκουλθκιϊν και των φυτϊν και το πϊσ ο ςυγκεκριμζνοσ κφκλοσ κινδυνεφει να «ςπάςει» λόγω τθσ χριςθσ τθσ χωματερισ.

ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 7 Η Γωνιά τθσ Κομποςτοποίθςθσ Ο "Ε" παρουςιάηει το ςχζδιο για τθν καταςκευι ενόσ κομποςτοποιθτι που προορίηεται για ςχολικζσ μονάδεσ. Ρωτάει τουσ μακθτζσ αν κα ικελαν και αυτοί ζναν ςτο ςχολείο τουσ. Ρωτάει και τουσ δαςκάλουσ τθσ τάξθσ αν επιτρζπεται και ςυμφωνοφν όλοι. Ο Σςου ηθτά από τουσ μακθτζσ να πάρουν τον “κομποςτο-όρκο”!

7

ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 8 Φυτεφω! Η τελευταία δραςτθριότθτα του βιωματικοφ προγράμματοσ περιλαμβάνει το φφτεμα! Οι μακθτζσ παίρνουν χϊμα και λίπαςμα από τον μικρό κομποςτοποιθτι για να φυτζψουν διάφορα μυρωδικά ςε μικρά γλαςτράκια να πάρουν ςπίτι. Σα γλαςτράκια ςτθν ουςία είναι τα χάρτινα ποτθράκια με τα οποία ιπιαν νερό ςτο διάλειμμα.

Λήξη του βιωματικοφ προγράμματος

Περιγραφι προαιρετικϊν δραςτθριοτιτων για υλοποίθςθ μζςα ςτθν τάξθ υπό τθν κακοδιγθςθ του εκπαιδευτικοφ Σίτλοσ

"Ο τρελο-κομποςτοποιθτισ που ανκρακοαπορροφά"

Μακθςιακά Αποτελζςματα - τόχοι

Να ερευνιςουν και να αναπτφξουν ικανότθτεσ για τθν ορκι χριςθ του και τθν προϊκθςθ κομποςτοποίθςθσ ςτουσ ςυμμακθτζσ τουσ και τθν ευρφτερθ κοινότθτά τουσ ωσ μια απαραίτθτθ πρακτικι για τθν προςταςία του εδάφουσ.

Δραςτθριότθτεσ και μζκοδοι

ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 1 Καταγραφι του Κολατςιοφ Πριν τθν ϊρα του διαλείμματοσ ο εκπαιδευτικόσ ηθτά από τουσ μακθτζσ να τοποκετιςουν όλοι το κολατςιό τουσ μπροςτά τουσ. Ο εκπαιδευτικόσ αναρτεί ζναν μεγάλο πίνακα καταγραφισ με 3 ςτιλεσ και εξθγεί ςτουσ μακθτζσ τθν δραςτθριότθτα που περιλαμβάνει το διαχωριςμό του κολατςιοφ ςε τρεισ κατθγορίεσ (ανακφκλωςθ, χωματερι και κομποςτοποίθςθ). Οι μακθτζσ καλοφνται να φανταςτοφν ότι ιδθ ζχουν φάει το κολατςιό τουσ και ότι μπροςτά τουσ παραμζνει ότι ζχει απομείνει (π.χ., φλοφδεσ, ςυςκευαςίεσ). Ζνασ-ζνασ, υπό τθν κακοδιγθςθ του εκπαιδευτικοφ, ςθμειϊνουν ςτθν ανάλογθ κατθγορία το κάκε ςκουπίδι από το κολατςιό τουσ. Μετροφν το ςφνολο αντικειμζνων ςτθν κάκε κατθγορία και ςυγκρίνουν ϊςτε να ςυνειδθτοποιιςουν το ποςοςτό απορριμμάτων που αναγκαςτικά καταλιγουν ςτθ χωματερι με το ςκεπτικό ότι κα λάβουν μζτρα να μειϊςουν τον αρικμό αυτό (π.χ. να τρϊνε περιςςότερα φροφτα και λαχανικά! ...και λιγότερα ςυςκευαςμζνα προϊόντα όπωσ τα πατατάκια!). Ο εκπαιδευτικόσ υπενκυμίηει ςτα παιδιά

8

να πετάξουν τα βιοδιαςπϊμενα υπολείμματα ςτον κομποςτοποιθτι του ςχολείου.

ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 2 «κουπιδο-ςκυταλοδρομία»

Σρία κουτιά που απεικονίηουν τουσ κάδουσ αςτικϊν απορριμμάτων, ανακφκλωςθσ και μια μονάδα κομποςτοποίθςθσ ζχουν τοποκετθκεί από τον εκπαιδευτικό ςε ζνα ςθμείο τθσ τάξθσ ι ςτο προαφλιο. Η τάξθ χωρίηεται ςε δφο ομάδεσ που κα διαγωνιςτοφν ςε μια ςκυταλοδρομία για να ξεχωρίςουν τα απορρίμματα (ςε καρτζλεσ) που κα τουσ δοκοφν και να τα τοποκετιςουν ςωςτά ςτουσ κάδουσ. Οι ομάδεσ κα ζχουν ςτοιχθκεί ςτθ μια πλευρά του δωματίου και ζνασ ζνασ κα παίρνει ζνα αντικείμενο για να το πετάξει ςτον κατάλλθλο κάδο και κα τρζχει πίςω ςτθ ςειρά του αγγίηοντασ τον επόμενο, ο οποίοσ κα πρζπει να τρζξει και να επαναλάβει το ίδιο.

Σοιχογραφία (Προαιρετικι Δραςτθριότθτα)

16 ςχολεία κα ςυμμετζχουν ςτο πρόγραμμα «Ομάδα Μαχθτϊν του Άνκρακα» Ελλάσ για το ςχολικό ζτοσ 2016-17. Ζνασ επιλεγμζνοσ αρικμόσ των μακθτϊν από κάκε ζνα από τα ςχολεία κα κλθκοφν να λάβουν μζροσ ςε ζνα βιωματικό εργαςτιριο τζχνθσ που κα διοργανϊςει θ "Ομάδα". Χρθςιμοποιϊντασ πεταμζνεσ ςυςκευαςίεσ που ζχουν ςυλλζξει οι ςυμμετζχοντεσ του εργαςτθρίου και κακιςτϊντασ «τα ςκουπίδια ωσ μζςο» το μινυμα, όλοι μαηί κα δθμιουργιςουν μια μεγάλθσ κλίμακασ τοιχογραφία ειδικά ςχεδιαςμζνθ για τθ διάδοςθ, τθν ευαιςκθτοποίθςθ και τθν ζμπνευςθ τθσ αλλαγισ τθσ ςυμπεριφοράσ γφρω από το κζμα των απορριμμάτων. Αυτι θ τοιχογραφία κα εμφανιςτεί ςε ζνα δθμόςιο χϊρο για μζγιςτθ προβολι.