«ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: Εργαλείο Εκπαίδευσης και Μάθησης»...

___________________________________________________________________________________

_______

Αξβαλίηε – Πξεβεδάλνπ Δπγελία

ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ

ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΩΝ ΔΝΖΛΗΚΩΝ

ΔΤΓΔΝΗΑ ΑΡΒΑΝΗΣΖ-ΠΡΔΒΔΕΑΝΟΤ

Δπηθνηλσληνιόγνο

Σειέθσλν επηθνηλσλίαο : 6942660888

Δ-mail [email protected]

Δ Η Ζ Γ Ζ Ζ

«ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ: Δξγαιείν Δθπαίδεπζεο θαη Μάζεζεο»

Παηρλίδηα Ρφισλ θαη Πξνζνκνίσζεο ζηελ Μεηαζρεκαηίδνπζα Μάζεζε

ΑΘΖΝΑ

Μάηνο 2016

ΥΑΡΟΚΟΠΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ

ΥΟΛΖ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ, ΓΔΩΓΡΑΦΗΑ & ΔΦΑΡΜΟΜΔΝΩΝ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΩΝ

ΣΜΖΜΑ ΟΗΚΗΑΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ

ΚΑΗ ΟΗΚΟΛΟΓΗΑ ΔΛ. ΒΔΝΗΕΔΛΟΤ 70, 17671 ΑΘΖΝΑ

ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΟ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ

ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΣΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ & ΓΗΑ ΒΗΟΤ ΜΑΘΖΖ

KΔΝΣΡΟ ΓΗΑ ΒΗΟΤ ΜΑΘΖΖ

www.inoek.gr - Email:[email protected]

ΔΝΩΖ ΔΛΛΖΝΩΝ ΦΤΗΚΩΝ

ΓΡΗΒΑΗΩΝ 6, 10680, Αζήλα

ΣΖΛ: 210-3635701,

www.eef.gr Email: [email protected]

Πξνζνκνίσζε θαη Παηρλίδηα Ρφισλ ζηελ Μεηαζρεκαηίδνπζα Μάζεζε

_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

2 Δπγελία Αξβαλίηε - Πξεβεδάλνπ


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

Δπγελία Αξβαλίηε - Πξεβεδάλνπ 3

Δ Η Α Γ Ω Γ Ζ

Ζ επηθνηλσλία θαη νη αλζξψπηλεο ζρέζεηο ζπλδένληαη άξξεθηα.

Οη θαιέο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο δηακνξθψλνληαη, µε ηελ ακνηβαία αληαιιαγή θαη

µεηαβίβαζε ζθέςεσλ, ηδεψλ, απφςεσλ, ζπλαηζζεκάησλ θαη άιισλ πιεξνθνξηψλ

κεηαμχ ησλ αηφκσλ. Ζ θαιή επηθνηλσλία, είλαη ν θεληξηθφο άμνλαο πνπ νδεγεί ην

άηνκν, λα εμειηρζεί λα απνθηήζεη δεμηφηεηεο θαη λα δεκηνπξγήζεη ζεηηθέο ζρέζεηο κε

ηα κέιε ηνπ νηθνγελεηαθνχ, θηιηθνχ, θνηλσληθνχ θαη επαγγεικαηηθνχ ηνπ

πεξηβάιινληνο.

Σαπηφρξνλα, ε εθπαίδεπζε θαηαιακβάλεη ζπλερψο φιν θαη κεγαιχηεξν κέξνο ζηε

δσή ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ. Απφ απηή εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ ε παξαγσγή

ηνπ θαηάιιεινπ ζε πνζφηεηα θαη πνηφηεηα εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πνπ είλαη

απαξαίηεην γηα λα κπνξεί ε νηθνλνκία ηεο θάζε θνηλσλίαο λα αληαπνθξηζεί κε

επηηπρία ζην δηεζλή αληαγσληζκφ θαη λα απμήζεη ηελ παξαγσγηθφηεηά ηεο. Κπξίσο

φκσο, ε εθπαίδεπζε απνηειεί κηα θνηλσληθή δηαδηθαζία κάζεζεο πνπ ρξεζηκεχεη λα

ελδπλακψζεη ηα άηνκα κηαο θνηλσλίαο θαη λα ηα πεξηιάβεη σο πνιίηεο ζηηο

ζπιινγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ θνηλσληθή αλάπηπμε.

Ζ επηηπρία κηαο απνηειεζκαηηθήο εθπαίδεπζεο ελειίθσλ εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ

απφ ηνλ εθπαηδεπηή, ν νπνίνο θαηαζηξψλεη ηε ζηξαηεγηθή ηνπ ζηελ

Μεηαζρεκαηίδνπζα Μάζεζε παξαθάκπηνληαο ηα εκπφδηα πνπ ζπλαληνχλ νη

εθπαηδεπφκελνη ελήιηθεο θαη επηιέγνληαο ηα ζσζηά Καλάιηα Δπηθνηλσλίαο.

εκαληηθνί παξάγνληεο ζεσξνχληαη, ε ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπνκέλσλ,

ε αμηνπνίεζε ησλ εκπεηξηψλ ηνπο θαζψο θαη ε δηακφξθσζε καζεζηαθνχ θιίκαηνο

πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ζπλεξγαηηθφ πλεχκα θαη νπζηαζηηθή επηθνηλσλία. ηελ

Οκαδνζπλεξγαηηθή κέζνδν δηδαζθαιίαο ζεκαληηθφ ξφιν έρνπλ ε «χλαςε

Δθπαηδεπηηθνχ πκβνιαίνπ» θαη ε «Αξρή ηεο πλεμέιημεο» ζηελ νκαδηθή δπλακηθή

ε απνδφκεζε ζέζεσλ θαη αλαζχζηαζε ζηάζεσλ κέζσ ησλ ηερληθψλ κάζεζεο

«Παηρλίδη Ρφισλ» θαη «Πξνζνκνίσζε».

Σέινο, ε επηηπρεκέλε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δξάζεσλ ελφο αηφκνπ, ζηα επίπεδα

ελαζρφιεζεο ηνπ (εθπαίδεπζε, νηθνγέλεηα, επηρείξεζε θα) ραξαθηεξίδεηαη σο άµεζν

απνηέιεζµα κηαο ακθίδξνκεο θαη θαιήο επηθνηλσλίαο αλάκεζα εκπιεθνκέλσλ

κεξψλ.


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________



___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


Π Δ Ρ Η Δ Υ Ο Μ Δ Ν Α Δ Η Ζ Γ Ζ Ζ

ΔΗΑΓΩΓΖ……………………………………………………………….……… 3

Πεξηερφκελα ……………………………………………………………….…...… 5

Δ Ν Ο Σ Ζ Σ Α Α

ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ …………………………………………………….……… 7

Λεθηηθή θαη κε ιεθηηθή επηθνηλσλία……………………..……….…….… 7

Ζ δηαδηθαζία ηεο επηθνηλσλίαο ………………….……….…….…….… 8

θνπφο ηεο Δπηθνηλσλίαο …………………………………...….……….… 9

Δ Ν Ο Σ Ζ Σ Α Β

ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΖΛΗΚΩΝ θαη ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΔ ΓΔΞΗΟΣΖΣΔ…. 11

Tα ζηάδηα ηεο κάζεζεο ………………………..…………………………. 12

Υαξαθηεξηζηηθά Δλήιηθσλ Δθπαηδεπνκέλσλ…………………….…….… 12

Μεηαζρεκαηίδνπζα Μάζεζε …………………………….…………………...… 13

Στάδια Μεηαζρεκαηίδνπζαο Μάζεζεο . ……..…………….….....… . .. 14

Δπαγγεικαηηθέο Γεμηόηεηεο …………….………………………….……….… 15

Δκπφδηα ηε Μάζεζε ………………………………………………..….…….… 16

Πξνθνξηθή επηθνηλσλία ζηελ εθπαίδεπζε ελειίθσλ………………..…..….….… 17

Γηάινγνο……………………………….…………………….……….…… 18

Αθξφαζε………………………….……………………………………… 18

Δλζπλαίζζεζε ή πλαηζζεκαηηθή Δπίγλσζε……………….…..………….… 19

Ο ξφινο θαη ηα πξνζφληα ηνπ εθπαηδεπηή ελειίθσλ ….……….…………… .… 20

Καζήθνληα Δθπαηδεπηή Δλειίθσλ……………………..………………….……. 20

Δπηηπρεκέλε Δπηθνηλσλία Δθπαηδεπηή……………….………………… ……… 22

Δκπφδηα ηελ Δπηθνηλσλία……………………….……………………..……… 23

Δλαξθηήξηα Ή Πξώηε πλάληεζε ……………………………….…………… 25

Δθπαηδεπηηθφ ζπκβφιαην …………………….…………………………… 25

Σερληθέο γλσξηκίαο θαη θαλάιηα επηθνηλσλίαο…………..………..….…… 26

Δ Ν Ο Σ Ζ Σ Α Γ

Ζ «Αξρή Σεο πλεμέιημεο» ζηελ νκαδηθή δπλακηθή ………..…..…... …….…... 27

Λεηηνπξγία θαη ηάδηα Οκάδαο……….………….………..…….……….…...…… 28

Οκαδνζπλεξγαηηθή Μέζνδνο Γηδαζθαιίαο ………………..………………… 29

Δθπαηδεπηηθέο Σερληθέο ………………………………..………………..……... 29

Ρφινη Δθπαηδεπφκελσλ …..……………………………..………………………… 30

Δθπαίδεπζε θαη Γηαζθέδαζε (Eduntainment) ……….…...…………………… 30

Παηρλίδη Ρόισλ (Role Playing)…………..………………..…………………,..… 31

Πξνζνκνίσζε (Simulation) …………………….…… ……………………..…… 34

ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ……………………………………………………………… 35

Βηβιηνγξαθία ………….………………………...……………………….……… 36


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________



___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


Δ Ν Ο Σ Ζ Σ Α Α

ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ

Δπηθνηλσλία σο έλλνηα νξίδεηαη σο ε δηαδηθαζία ηεο µεηαβίβαζεο πιεξνθνξηψλ,

λνεκάησλ (ζθέςεηο, ηδέεο, ζπλαηζζήκαηα) θαη ελέξγεηα απφ ηνλ έλα απνζηνιέα ζε

έλαλ απφ-δέθηε, είηε κε πξνθνξηθφ, είηε κε γξαπηφ ιφγν, κε ζηφρν ηελ θαηαλφεζεο

ηνπο απφ ην δεχηεξν (απνδέθηε-δέθηε) ψζηε λα επεξεάζεη ηελ θαηάζηαζή θαη

ζπκπεξηθνξά ηνπ.

Οη ζεµαληηθφηεξεο µνξθέο επηθνηλσλίαο, θαηαλεκεκέλεο ζε δεχγε, είλαη ε Σππηθή

θαη Άηππε επηθνηλσλία, ε Άµεζε θαη Έµµεζε επηθνηλσλία, ε Δζσηεξηθή θαη

Δμσηεξηθή επηθνηλσλία θαη ηέινο ε Λεθηηθή θαη µε Λεθηηθή Δπηθνηλσλία.

ΛΔΚΣΗΚΖ θαη ΜΖ ΛΔΚΣΗΚΖ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ

Ζ ιεθηηθή, ζεσξείηαη ε θνξπθαία θαη πνιππινθφηεξε µνξθή επηθνηλσλίαο. Δίλαη ην

µέζν έθθξαζεο πνπ ραξαθηεξίδεη ηνλ άλζξσπν θαη ηνλ θάλεη λα μερσξίδεη απφ ηνπο

ππφινηπνπο δσληαλνχο νξγαληζµνχο. ∆ηαθξίλεηαη ζε

o Γξαπηή επηθνηλσλία πνπ πξαγκαηνπνηείηαη µέζσ εγγξάθσλ, (φπσο

ζεκεηψκαηα, memo, έληππα, εθζέζεηο, επηζηνιέο, fax, email) θαη ζε

o Πξνθνξηθή επηθνηλσλία πνπ πξαγκαηνπνηείηαη µέζσ ηεο νµηιίαο

(ηειεθσληθή ή πξφζσπν µε πξφζσπν)

Όζν αθνξά δε, ηελ κε ιεθηηθή επηθνηλσλία, ραξαθηεξίδεηαη σο «ζησπεξή γιψζζα»

θαζφζνλ έλα λεχµα, µία ρεηξνλνµία µπνξνχλ λα πνπλ πνιιά πεξηζζφηεξα, απφ πάξα


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


πνιιέο ιέμεηο. Οξίδεηαη σο αληαπφθξηζε ηνπ αηφκνπ, ρσξίο ηε ρξήζε νµηιίαο ή

γξαπηνχ ιφγνπ ελψ γηα ηελ εθαξµνγή ηεο, απαηηείηαη νπηηθή επαθή µεηαμχ πνµπνχ

(απνζηνιέα) θαη δέθηε (παξαιήπηε),

Ζ µε ιεθηηθή επηθνηλσλία πεξηιαµβάλεη, ηελ πξνζσπηθή παξνπζία, ηελ

παξαγιώζζα, ηελ επηθνηλσλία µε δηεπζέηεζε ηνπ ρώξνπ, ηελ επηθνηλσλία µε

δηεπζέηεζε ηνπ ρξόλνπ, ηε θπζηθή ή ζπµβνιηθή γιώζζα, ηε γιώζζα ηνπ ζώµαηνο

θαη ηε ζησπή.

Ζ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΣΖ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ

1. Δπηζπκία: Όηαλ έλαο πνκπφο ή πεγή (άλζξσπνο ή νκάδα) έρεη ηελ επηζπκία

λα κεηαβηβάζεη κία πιεξνθνξία, κία ζθέςε θηι. αξρίδεη ε δηαδηθαζία ηεο

επηθνηλσλίαο .

2. Κσδηθνπνίεζε: Ο πνκπφο θσδηθνπνηεί απηφ πνπ ζέιεη λα κεηαβηβάζεη κε ηε

ρξήζε ελφο θψδηθα ιέμεσλ, ζπκβφισλ, θηλήζεσλ θηι., ζρεκαηίδνληαο έλα

κήλπκα.

3. Μεηαβίβαζε: Μέζσ θαλαιηψλ (κέζσλ) επηθνηλσλίαο ή δηθηχσλ κεηαβηβάδεη

ην κήλπκα ζην δέθηε.

4. Λήςε – Απνθσδηθνπνίεζε – Απνηέιεζκα: Ο δέθηεο ιακβάλεη ην κήλπκα,

ην απνθσδηθνπνηεί, ην εξκελεχεη θαη ηειηθά γλσξίδεη, αληηιακβάλεηαη,

θαηαλνεί, αηζζάλεηαη απηφ πνπ ν πνκπφο επηζπκνχζε λα κεηαβηβάζεη.

Ζ επηθνηλσλία ζπλήζσο επηθέξεη απνηειέζκαηα: επεξεάδεη ηε γλψζε, ηε

ζθέςε, ηελ ηδενινγία, ηα αηζζήκαηα, ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ παξαιήπηε.

5. Μεραληζκόο Διέγρνπ (feed-back): Με ηνλ κεραληζκφ έιεγρνπ πνκπφο

πιεξνθνξείηαη γηα ηελ εμέιημε ηνπ κελχκαηφο ηνπ.

“Υξεηάδεηαη θνπξάγην γηα λα ζεθσζείο θαη λα κηιήζεηο.

Υξεηάδεηαη επίζεο θνπξάγην γηα λα θαζίζεηο θαη λα αθνύζεηο”

Winston Churchill,

Άγγινο πνιηηηθφο


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


ΚΟΠΟ ΣΖ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ

Ζ επηθνηλσλία έρεη σο θχξην ζθνπφ ηνλ ζπληνληζµό1 κεηαμύ ησλ αηόκσλ, θαζψο θαη

ηελ νινθιήξσζε, ζχλδεζε, ελαξκφληζε θαη δεκηνπξγία ελφο θαινχ θιίµαηνο ζηελ

εθπαίδεπζε θαη ηελ εξγαζία.

Ζ αµθίδξνµε επηθνηλσλία έρεη επίζεο δεπηεξεχνληεο ζθνπνχο φπσο,:

1. παξέρεη πιεξνθνξίεο γηα λα ιεθζνχλ απνθάζεηο.

2. ζπκβάιιεη ζηε δεµηνπξγία αηζζήµαηνο ζπλεξγαζίαο θαη αλάγθεο γηα

νµαδηθή εξγαζία,

3. ελζαξξχλεη ηελ απνδνρή ησλ νξγαλσζηαθψλ ζηφρσλ θαη έηζη µεγαιψλεη ηελ

παξαθίλεζε.

4. βνεζά ζηνλ έιεγρν, αθνχ απνζαθελίδνληαη ηα θαζήθνληα, νη εμνπζίεο θαη νη

επζχλεο, θαη έηζη είλαη δπλαηφο ν έιεγρνο ηεο ζπµπεξηθνξάο θαη ηεο απφδνζεο

ησλ εξγαδνµέλσλ/εθπαηδεπφκελσλ. Αλ ππάξρεη θάπνηα αζάθεηα είλαη

δχζθνιν έσο αδχλαην λα απνµνλσζνχλ γηα λα πξνζδηνξηζηνχλ νη πεγέο ησλ

πξνβιεµάησλ θαη, θαη΄επέθηαζε, λα αληηιεθζνχλ δηνξζσηηθέο ελέξγεηεο.

5. βνεζά ζηε δεµηνπξγία πςεινχ εζηθνύ, θαζψο επηηξέπεη ηελ εθδήισζε ησλ

ζπλαηζζεµάησλ θαη ηελ ηθαλνπνίεζε θνηλσληθψλ αλαγθψλ ηνπ αηφκνπ.

Μπνξεί επίζεο λα βνεζήζεη ζηελ απνθπγή δπζαξεζθεηψλ γηα ηελ άµβιπλζε

αξλεηηθψλ ζπλαηζζεµάησλ.

1 Aldag θαη Stearns, (1991)


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


6. Σέινο, ζηνλ επαγγεικαηηθό ηνκέα, δηεπθνιχλεη ηελ αλάζεζε θαη αλάιεςε

αξµνδηνηήησλ θαη επζπλψλ, βνεζά ζηελ αχμεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ

εξγαζία θαη ππνθηλεί ην άηνκν ζε πςειφηεξα επίπεδα απνδνηηθφηεηαο θαη

απνηειεζκαηηθφηεηαο. Ζ επηθνηλσλία επίζεο ζε κηα επηρείξεζε/νξγαληζµφ,

ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο αθνζίσζεο ηνπ πξνζσπηθνχ βνεζά ζηε

δεµηνπξγία δηαρξνληθψλ ζρέζεσλ µε ηνπο ζπλεξγάηεο/πειάηεο θαη ζπµβάιιεη

ζηε βειηίσζε ησλ πξντφλησλ/ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνληαη.


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


Δ Ν Ο Σ Ζ Σ Α Β

ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΖΛΗΚΩΝ θαη ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΔ ΓΔΞΗΟΣΖΣΔ

Ζ Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ αθνξά νπνηαδήπνηε καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα ή

πξφγξακκα θαιχπηεη ηελ αλάγθε θαηάξηηζεο ζε νπνηνδήπνηε ζηάδην ηεο δσήο ελφο

αλζξψπνπ πνπ έρεη ππεξβεί ηελ ειηθία ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο.

Με ηελ ελειηθηόηεηα ηνπ, ην άηνκν ζεκαηνδνηεί ηελ θίλεζε πξνο ηελ σξηκφηεηα κε

ηελ πιήξε αλάπηπμε, ηελ αίζζεζε πξννπηηθήο κε ηελ ηζνξξνπία, ηελ ππεπζπλφηεηα

κε ηελ δηάζεζε γηα απηνπξνζδηνξηζκφ2.

χκθσλα κε ηνλ P. Mucchielli, εάλ πξνζέρνπκε, ζπγθξαηνχκε θαηά πξνζέγγηζε:

1. 10% απφ απηά πνπ δηαβάδνπκε,

2. 20% απφ απηά πνπ αθνχκε,

3. 30% απφ απηά πνπ βιέπνπκε,

4. 50% απφ απηά πνπ βιέπνπκε θαη αθνχκε ηαπηφρξνλα,

5. 80% απφ απηά πνπ ιέκε,

6. 90% απφ απηά πνπ ιέκε, ελψ ηαπηφρξνλα εθηεινχκε πξάμεηο πνπ απαηηνχλ

ζθέςε θαη ζηηο νπνίεο εκπιεθφκαζηε ελεξγεηηθά (Courau, 2000).

2 Rogers, (1999)


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


TΑ ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΖ

Σα ζηάδηα ηεο κάζεζεο ζχκθσλα κε ηνλ S. Courau (2000), είλαη ηέζζεξα:

o δελ μέξσ όηη δελ μέξσ. = αζπλείδεηε αληθαλφηεηα (πξνθαηαξθηηθφ ζηάδην)

o μέξσ όηη δελ μέξσ = ζπλεηδεηή αληθαλφηεηα (αγλνψ θαη ζα εθπαηδεπηψ).

o μέξσ όηη μέξσ =ζπλεηδεηή ηθαλφηεηα (εθαξκφδσ πξφζθαηε ηερληθή ή γλψζε)

o δελ μέξσ πηα όηη μέξσ = ππνζπλείδεηε ηθαλφηεηα (μέξσ θάηη ηφζν θαιά πνπ

έρσ μεράζεη ηη θαη πφηε ην έκαζα)

Υαξαθηεξηζηηθά Δλήιηθσλ Δθπαηδεπνκέλσλ

Ζ κάζεζε γηα ηνπο ελήιηθεο, δελ απνηειεί απιή ζπζζψξεπζε λέσλ γλψζεσλ, αιιά

κηα δηεξγαζία ζηελ νπνία αξθεηέο βαζηθέο αμίεο θαη παξαδνρέο (επηζηεκνινγηθέο,

εζηθέο, πνιηηηθέο, θνηλσλία-ηδενινγηθέο, θηινζνθηθέο), κε βάζε ηηο νπνίεο

ιεηηνπξγνχλ, αιιάδνπλ. Ωο εθ ηνχηνπ, νη ελήιηθεο εθπαηδεπφκελνη δηαθνξνπνηνχληαη

ζε ζρέζε απφ ηνπο αλήιηθνπο ζηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά:

1. Έρνπλ ζπγθεθξηκέλνπο ζηόρνπο, (επαγγεικαηηθφ ηνκέα, θνηλσληθή έληαμε,

πξνζσπηθή αλάπηπμε, δηεχξπλζε ελδηαθεξφλησλ)

2. Απνδεηνχλ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ζηελ εθπαίδεπζή ηνπο (ζρεδηαζκφο

πιάλνπ δξάζεο, ζπλζήθεο πινπνίεζεο, εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία) έρνληαο

ζπγθεθξηκέλεο πξνζδνθίεο

3. Γηαζέηνπλ γλώζεηο, επξχ θάζκα εκπεηξηψλ θαη δηακνξθσκέλεο αληηιήςεηο.

Δπεηδή νη εκπεηξίεο γίλνληαη αθεηεξία γηα ηε λέα κάζεζε, ρξεηάδεηαη πξνζνρή

ζηελ δηαρείξηζε ηνπο, θαζψο ε απφξξηςε ηνπο, πνιιέο θνξέο εθιακβάλεηαη σο

πξνζσπηθή απφξξηςε ηνπ ίδηνπ ηνπ ελήιηθα εθπαηδεπφκελνπ, κε απνηέιεζκα

ηελ πξφθιεζε αξλεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ πνπ νδεγνχλ ζε αξλεηηθέο

αληηδξάζεηο θαη ζηάζεηο ζην πιαίζην ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο.

4. Βξίζθνληαη ζε εμειηζζόκελε δηεξγαζία αλάπηπμεο θαη εμέιημεο ζε πνιιά

θαη δηαθνξεηηθά επίπεδα, (θπζηθή θαηάζηαζε, δηαλνεηηθφ επίπεδν,

ζπλαηζζήκαηα-ζρέζεηο, επαγγεικαηηθή δσή θ.ά.)

5. Έρνπλ δηακνξθψζεη πξνζσπηθνύο ηξόπνπο θαη ζηξαηεγηθέο κάζεζεο,

αλάινγνπο κε ηηο ηθαλφηεηέο θαη ηελ πξνζσπηθφηεηάο ηνπο, γεγνλφο πνπ

δηαθνξνπνηεί θαη ηνλ ξπζκφ κάζεζεο ηνπ ελφο εθπαηδεπφκελνπ απφ ηνλ άιιν.


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


ΜΔΣΑΥΖΜΑΣΗΕΟΤΑ ΜΑΘΖΖ

Ζ Μεηαζρεκαηίδνπζα Μάζεζε, ζεσξείηαη ε πην ζεκαληηθή θαη νινθιεξσκέλε

επηζηεκνληθά αλάκεζα ζηηο ζχγρξνλεο ζεσξίεο ηεο εθπαίδεπζεο ελειίθσλ.

Αλαπηχρζεθε ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 απφ ηνλ Jack Mezirow (1925 - ) ν

νπνίνο πεξηγξάθεη φηη ε δηεξγαζία ηεο κεηαζρεκαηίδνπζαο κάζεζεο, είλαη ην

απνηέιεζκα κηαο θξίζεο, ηελ νπνία βηψλεη ν ελήιηθνο εθπαηδεπφκελνο εμαηηίαο

νξηζκέλσλ απνπξνζαλαηνιηζηηθψλ δηιεκκάησλ, ηα νπνία αληηκεησπίδεη θαη δελ

κπνξεί λα επηιχζεη ζηεξηδφκελνο ζε πξνεγνχκελεο ζηξαηεγηθέο ηνπ.

Σφηε βηψλεη κηα δηεξγαζία απηφ-εμέηαζεο (ε νπνία ζπρλά ζπλνδεχεηαη απφ

ζπλαηζζήκαηα ελνρήο ή ληξνπήο), ε νπνία κεηά απφ θξηηηθή αμηνιφγεζε ησλ

παξαδνρψλ, θαηαιήγεη ζηελ αλαγλψξηζε φηη θαη άιια άηνκα έρνπλ βηψζεη παξφκνηεο

δηεξγαζίεο. Ζ αλαγλψξηζε απηή νδεγεί ζηε δηεξεχλεζε ελαιιαθηηθψλ ξφισλ,

ζρέζεσλ ή πξάμεσλ, νη νπνίεο θαζνξίζνπλ έλα πιάλν δξάζεο γηα ηελ απφθηεζε λέσλ

γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ, ηε δνθηκή λέσλ ξφισλ, ηε δηαπξαγκάηεπζε ησλ ζρέζεσλ

θαη ηε δεκηνπξγία λέσλ ζρέζεσλ. Σν άηνκν επαλεληάζζεηαη ζηε δσή ηνπ, κε

απηνπεπνίζεζε θαη λέεο ηθαλφηεηεο, έρνληαο λέα κεηαζρεκαηηζκέλε νπηηθή.


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


ΣΑΓΗΑ ΜΔΣΑΥΖΜΑΣΗΕΟΤΑ ΜΑΘΖΖ

Τπάξρνπλ δέθα ζηάδηα, δηα κέζνπ ησλ νπνίσλ ν ελήιηθνο εθπαηδεπφκελνο κπνξεί λα

επηηχρεη ηε κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε θαη είλαη ηα αθφινπζα:

1. Σν απνπξνζαλαηνιηζηηθφ δίιεκκα.

2. Απηφ-εμέηαζε

3. Κξηηηθή αμηνιφγεζε ησλ παξαδνρψλ.

4. Αλαγλψξηζε απφ ην άηνκν ηεο πεγήο ηεο δπζαξέζθεηαο θαη κνίξαζκα κε

άιινπο ηεο δηεξγαζίαο ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ.

5. Αλαδήηεζε λέσλ ξφισλ, ζρέζεσλ, ηξφπσλ δξάζεο.

6. ρεδηαζκφο πιάλνπ δξάζεο.

7. Απφθηεζε γλψζεσλ, ζηάζεσλ θαη ηθαλνηήησλ

8. Γνθηκή ησλ λέσλ ξφισλ.

9. Οηθνδφκεζε απηνπεπνίζεζεο θαη ηθαλνηήησλ γηα αληαπφθξηζε ζε λένπο

ξφινπο θαη ζρέζεηο.

10. Δπαλέληαμε3 ζηε δσή ζχκθσλα κε ηηο ζπλζήθεο λέσλ πξννπηηθψλ.

Πξνϋπνζέζεηο απνηειεζκαηηθήο κάζεζεο ζηνπο ελήιηθεο

Οη πξνυπνζέζεηο πνπ βνεζνχλ ηνπο ελήιηθεο, ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα κάζεζεο

είλαη πσο ν ελήιηθνο καζαίλεη φηαλ:

1. ε εθπαίδεπζε έρεη άκεζε ζρέζε κε ηελ θαζεκεξηλφηεηα, ηηο αλάγθεο θαη ηηο

εκπεηξίεο ηνπ

2. αληηιακβάλεηαη, θαηαλνεί θαη απνδέρεηαη ηνπο ζηφρνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ

πξνγξάκκαηνο, ελψ ιεηηνπξγεί θαιχηεξα φηαλ ελεξγεί θαη εκπιέθεηαη ζηε

δηαδηθαζία εθπαίδεπζεο, ε νπνία βαζίδεηαη ζηελ νκαδηθή ζπλέξγεηα

(αζθήζεηο αλά δχν ή ζε ππννκάδεο)

3. αληηκεησπίζεη ηνπο παξάγνληεο πνπ εκπνδίδνπλ ηε κάζεζε ηνπ κε ηε

ζπλεηζθνξά ηνπ εθπαηδεπηή ηνπ θαη κεηά ην ηέινο ηεο εθπαίδεπζεο, δηαζέηεη

ηα κέζα θαη ηνλ ηξφπν λα ζπλερίζεη κφλνο ηνπ ηε δηαδηθαζία κάζεζεο

(καζαίλσ πψο λα καζαίλσ)

4. επλνεί ηελ ζπκκεηνρή ηνπ, ζε καζεζηαθφ θιίκα πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ

ακνηβαίν ζεβαζκφ θαη νπζηαζηηθή επηθνηλσλία.

3 Σζηκπνπθιή-Φίιιηπο, 2008


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΔ ΓΔΞΗΟΣΖΣΔ

Αλάκεζα απφ ηηο δεκνθηιέζηεξεο επαγγεικαηηθέο δεμηφηεηεο, ε θπξηφηεξε είλαη ε

επηθνηλσλία, ε νπνία επεξεάδεη φιεο ηηο ππφινηπεο. Απηέο είλαη:


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


ΔΜΠΟΓΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΖ

Οη αληηζηάζεηο θαη ε γεληθφηεξε ζπκπεξηθνξά ησλ εθπαηδεπνκέλσλ ζηελ νκάδα

ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνζσπηθή4 ηζηνξία θάζε αηφκνπ ε κηα εθπαηδεπηηθή νκάδα

νξηζκέλνη εθπαηδεπφκελνη βηψλνπλ έληνλν άγρνο θάζε θνξά πνπ θαινχληαη λα

εθθξάζνπλ ηε γλψκε ηνπο. Άιινη πξνβάιινπλ αληηζηάζεηο ζε θάζε δξαζηεξηφηεηα

ηελ νπνία δελ έρνπλ πξνηείλεη νη ίδηνη.

Οη ελήιηθνη, θαηά ηελ πνξεία ηεο κάζεζεο, αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα πνπ

νθείινληαη ηφζν ζε εμσηεξηθνχο παξάγνληεο φζν θαη ζε εζσηεξηθνχο (άγρνο

απνηπρίαο, έιιεηςε απηνπεπνίζεζεο)

1. Έρνπλ αληαγσληζηηθά ελδηαθέξνληα, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο ππνρξεψζεηο, ηα

θαζήθνληα θαη ηηο δεζκεχζεηο ηνπ ελήιηθα

2. Αλαπηχζζνπλ κεραληζκνχο άκπλαο ππέξ ησλ αληηιήςεσλ θαη ησλ ζπλήζεησλ

ηνπο άκπλαο ή θαη παξαίηεζεο ηνπ εθπαηδεπνκέλνπ

3. πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο θαη αμίεο, πξνθαηαιήςεηο δεκηνπξγνχλ αληίζηαζε

ζηε λέα γλψζε θαη ζηελ αιιαγή.

4. εκπφδηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ νξγάλσζε ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο

(αθαηάιιεινο ρψξνο, θαθέο ζρέζεηο εθπαηδεπηή- εθπαηδεπνκέλσλ, δεκηνπξγία

ιαλζαζκέλσλ πξνζδνθηψλ)

Οη κνξθέο αληίζηαζεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο νκάδαο

εθθξάδνληαη κε νξηζκέλεο ζηάζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο, φπσο είλαη ε κνλνπψιεζε ηνπ

ελδηαθέξνληνο ηεο νκάδαο απφ νξηζκέλα κέιε, ε δεκηνπξγία ππφ-νκάδσλ, ε

επηδεηθηηθή ζησπή θαη απφζπξζε νξηζκέλσλ εθπαηδεπνκέλσλ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο

ηεο νκάδαο θ.ά., αλάινγα κε ηνπο ξφινπο πνπ ην θάζε κέινο πηνζεηεί.

4 Correy, 1990, Douglas, 1991 ζην Σζηκπνπθιή & Φίιιηπο, (2008)


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


ΠΡΟΦΟΡΗΚΖ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ ζηελ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΖΛΗΚΩΝ

Ζ πξνθνξηθή επηθνηλσλία έρεη ηα πιενλεθηήκαηα ηεο ακεζφηεηαο, ηεο δσληάληαο θαη

ηεο παξαζηαηηθφηεηαο. ηελ πξνθνξηθή επηθνηλσλία ν πνκπφο γλσξίδεη φηη ν δέθηεο

έιαβε ην κήλπκά ηνπ, ελψ ζηε γξαπηή πάληα ππάξρεη κία δφζε ακθηβνιίαο ζην

ζεκείν απηφ, ε νπνία θνξπθψλεηαη ζηελ πεξίπησζε ηεο κε απάληεζεο.

Σν βαζηθό κεηνλέθηεκα ηεο πξνθνξηθήο επηθνηλσλίαο είλαη φηη ηα ιεγφκελα δελ

παξακέλνπλ, αθνχ δελ θαηαγξάθνληαη, νπφηε δελ ππάξρνπλ απνδείμεηο γηα ην ηη

ειέρζε ή θαη ζπκθσλήζεθε.

εκαληηθφ είλαη λα θαηαλνήζνπκε φηη φζν αθνξά ηελ εθπαίδεπζε ελειίθσλ, γίλεηαη

άξζε ηεο παξαδνζηαθήο ζρέζεο δαζθάινπ κε καζεηή Γάζθαινο θαη καζεηέο Οη

ελήιηθεο παχνπλ λα ζπκπεξηθέξνληαη σο αλήιηθνη καζεηέο-πεηζήληνη αθξναηέο θαη

γίλνληαη θξηηηθνί ζπλεξεπλεηέο.

πλεπψο ν δάζθαινο-εθπαηδεπηήο νθείιεη λα μαλαπιάζεη δηαξθψο ηηο ζθέςεηο ηνπ

κέζα απφ ηηο ζθέςεηο ησλ καζεηψλ-εθπαηδεπφκελσλ ηνπ, κε ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο

ζρέζεο: ηνπ εθπαηδεπηήο –καζεηή κε ηνπο εθπαηδεπφκελνπο-δαζθάινπο.


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


ΓΗΑΛΟΓΟ

Αλαπφζπαζην κέξνο ηεο αλζξψπηλεο θχζεο θαη θεληξηθφ δήηεκα ηεο εθπαίδεπζεο,

είλαη ν δηάινγνο (Paulo Freire), ν νπνίνο πξνσζεί ηελ ηζνηηκία θαη ζηεξίδεηαη ζην

ζεβαζκφ, ζηελ αγάπε θαη ζηελ αλνρή. Ζ ζηηγκή ηνπ δηαιφγνπ είλαη ζηηγκή

κεηαζρεκαηηζκνχ θαη ηα κέζα γηα ηελ χπαξμε κηαο θνηλσλίαο, ε νπνία ζέβεηαη ηελ

αμηνπξέπεηα θαη ηελ ειεπζεξία ηνπ αηφκνπ είλαη κεηαζρεκαηηζηηθέο δηαζηάζεηο ηεο

κάζεζεο ( Freire) θαζψο ε εθπαίδεπζε πξέπεη λα νδεγεί ζηε ρεηξαθέηεζε.

ΑΚΡΟΑΖ

Γηα λα έρεη ε πξνθνξηθή επηθνηλσλία επηηπρία, επηβάιιεηαη λα είλαη φρη κφλν ν

πνκπφο θαιφο κεηαβηβαζηήο κελχκαηνο, αιιά ζπγρξφλσο θαη ν δέθηεο θαιφο

αθξναηήο. Ωζηφζν, νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη δελ είλαη θαινί αθξναηέο.

Πνιιά πξνβιήµαηα πνπ πξνθχπηνπλ ζηελ επηθνηλσλία νθείινληαη ζην γεγνλφο φηη δε

δίλεηαη ε απαξαίηεηε πξνζνρή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπλνµηιίαο.

Σα πξψηα ιφγηα ηνπ ελφο νµηιεηή απνηεινχλ γηα ηνλ δεχηεξν ζπλνκηιεηή, απιά ην

έλαπζµα ησλ ζπιινγηζµψλ. Έηζη φζν ρξφλν θάλεη ν πξψηνο ζπλνµηιεηήο λα

νινθιεξψζεη ηηο ζθέςεηο ηνπ ν δεχηεξνο πξνεηνηµάδεη ηελ απάληεζή ηνπ γηα λα

απαληήζεη φηαλ ζα έρεη νινθιεξψζεη ν ζπλνµηιεηήο ηνπ, ρσξίο φµσο λα έρεη

θαηαλνήζεη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο φιν ην πεξηερφκελν ηνπ ιφγνπ ηνπ. Πνιιέο θνξέο

βιέπνπµε ηνλ δεχηεξν νµηιεηή, αθφκα λα παίξλεη ην ιφγν απφ ηνλ ζπλνµηιεηή ηνπ,

πξηλ αθφµε εθείλνο πξνιάβεη λα νινθιεξψζεη ηελ ζθέςε ηνπ θαη ζπρλά απαληά

ζχµθσλα µε ηελ δηθή ηνπ πείξα ρσξίο λα έρεη θαηαλνήζεη πιήξσο ην λφεµα απφ ηα

ιφγηα ηνπ πξψηνπ..

Ζ πξνζνρή πνπ δίλεηαη ζηε ζπλνµηιία µεηαμχ δχν ή πεξηζζνηέξσλ αηφµσλ

επεξεάδεηαη απφ ηα θίλεηξα θαη ηα αηζζήµαηα πνπ έρνπλ ηα άηνµα, ηα νπνία βέβαηα

δελ είλαη ζηαζεξά αιιά κεηαβάιινληαη. Δπνκέλσο ε πξνζνρή πξνο θάπνηνλ νµηιεηή

είλαη µηα εθιεθηηθή δηαδηθαζία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ην άηνκν επηιέγεη απφ

φζα αθνχεη εθείλα πνπ ηαηξηάδνπλ ζηηο αλάγθεο θαη ζηνπο ζθνπνχο ηνπ.

Ζ θαιή αθξφαζε πξνυπνζέηεη ζπλεηδεηή πξνζπάζεηα ηνπ δέθηε λα επηδείμεη πλεχκα

ζπλεξγαζίαο θαη θαηαλφεζεο, θαζψο απμεκέλε απηνζπγθέληξσζε, εηιηθξίλεηα,

έιιεηςε πξνθαηάιεςεο θαη θπξίσο ελζπλαίζζεζε.


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


ΔΝΤΝΑΗΘΖΖ ή ΤΝΑΗΘΖΜΑΣΗΚΖ ΔΠΗΓΝΩΖ

Δλζπλαίζζεζε ή ζπλαηζζεκαηηθή επίγλσζε, είλαη ε θαηαλφεζε κε ζπλαηζζεκαηηθή

ζπκκεηνρή. Ζ ελζπλαίζζεζε ραξαθηεξίδεη ην άηνκν πνπ απνδέρεηαη ηελ

δηαθνξεηηθφηεηα είλαη έλα κέξνο ζπλαηζζεκαηηθή επίγλσζε, θαη ηνπιάρηζηνλ δχν

ηκήκαηα ηεο γιψζζαο ηνπ ζψκαηνο κεηάθξαζε. απαξαίηεηε γηα κηα ζαθή κεηαθνξά

πιεξνθνξηψλ.

εκαίλεη ηελ ηθαλφηεηα απφ κέξνπο ελφο αηφκνπ λα βάδεη ηνλ εαπηφ ηνπ ζηε ζέζε

ηνπ άιινπ, ψζηε λα θαηαλνεί ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ. εκαίλεη λα αθνχεη θαλείο κε

αθξίβεηα θαη λα αηζζάλεηαη ηνλ εκπεηξηθφ θφζκν ηνπ άιινπ αλζξψπνπ, λα

αληηιακβάλεηαη ηνλ θφζκν φπσο ηνλ ‘βιέπεη’ ν άιινο. Σν θιεηδί γηα λα καληέςεη

θαλείο ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπ άιινπ βξίζθεηαη ζηελ ηθαλφηεηα λα ‘δηαβάδεη’ θαη ηα κε

ιεθηηθά ζηνηρεία ηεο επηθνηλσλίαο. Να εξκελεχεη ηνλ ηφλν ηεο θσλήο, ηηο

ρεηξνλνκίεο, ηελ έθθξαζε ηνπ πξνζψπνπ θ.ά.

Μπνξείηε εχθνια λα αλαγλσξίζεη φηαλ ηα δηθά ζαο ζπλαηζζήκαηα πνπ πξνθαιεί

πξνβιήκαηα κε ηελ επηθνηλσλία. Όληαο θαηαλφεζε ζαο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα

δηαθξίλεη, φηαλ ηα ζπλαηζζήκαηα ησλ άιισλ είλαη πηζαλφ λα πξνθαιέζεη θάπνην

πξφβιεκα. είλαη επίζεο


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


Ο ΡΟΛΟ ΚΑΗ ΣΑ ΠΡΟΟΝΣΑ ΣΟΤ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΖ ΔΝΖΛΗΚΩΝ

ην πιαίζην ηεο εθπαηδεπηηθήο δηεξγαζίαο, νη εθπαηδεπηέο παξέρνπλ επθαηξίεο θαη

εληζρχνπλ θαλφλεο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ ειεχζεξε, νινθιεξσκέλε θαη ηζφηηκε

ζπκκεηνρή ζην δηάινγν, ηελ αιιειεπίδξαζε θαη ηε δφκεζε ζρέζεσλ, δεκηνπξγνχλ

«πξνζηαηεπκέλα καζεζηαθά πεξηβάιινληα» κέζα ζηα νπνία εληζρχνληαη νη

απαξαίηεηεο «ζπλζήθεο θνηλσληθήο δεκνθξαηίαο5».

Καζήθνληα Δθπαηδεπηή Δλειίθσλ

Σα θαζήθνληα ηνπ εθπαηδεπηή ελειίθσλ δηαθνξνπνηνχληαη θαη απμάλνληαη δηαξθψο,

αθνχ αλαιακβάλεη έλαλ πνιπζχλζεην ξφιν, κε ηα θχξηα σζηφζν πξνζφληα, λα

πξνζδηνξίδνληαη (Freire, 2006) απφ ηαπεηλνθξνζχλε, καρεηηθή αγάπε, ζάξξνο, ραξά

ηεο δσήο, αλεθηηθφηεηα, απνθαζηζηηθφηεηα, αλππφκνλε ππνκνλή, επηζηεκνληθή

θαηάξηηζε. Απηφ ζεκαίλεη φηη δξα σο εκςπρσηήο, ζπληνληζηήο, ζπλεξεπλεηήο

δηεπθνιπληήο, δηακεζνιαβεηήο, ζπλεξγάηεο θαη βνεζφο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ,

ππνθηλεηήο θαη θαηαιχηεο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηεξγαζίαο, εηδηθφο, ζχκβνπινο,

κέληνξαο, αθηηβηζηήο θιπ. πγθεθξηκέλα, νη ξφινη πνπ ιακβάλεη έλαο εθπαηδεπηήο

ελειίθσλ κπνξεί λα είλαη σο:

1. «Γηεπθνιπληήο6» (Malcolm Knowles). Λεηηνπξγεί σο θαηαιχηεο ηεο

εθπαηδεπηηθήο δηεξγαζίαο κε ζηφρν ηελ δεκηνπξγία θαηάιιεινπ καζεζηαθνχ

θιίκαηνο, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ αιιεινζεβαζκφ, ειεπζεξία έθθξαζεο,

ζπλεξγαζία θαη ηελ ελίζρπζε ηεο απηνλνκίαο θαη ηεο αλεμαξηεζίαο ησλ

εθπαηδεπνκέλσλ.

2. «Πξνβιεκαηίδσλ Παηδαγσγόο» (Paulo Freire & Shor, 2004). Λεηηνπξγεί

κέζσ ηνπ δηαιφγνπ, αλαζθεπάδνληαο ηνλ εαπηφ ηνπ απφ παξαδνζηαθφ

δηδάζθνληα ζε νκηιεηή θαη αθξναηή, θαιψληαο ηαπηφρξνλα ηνπο

εθπαηδεπφκελνπο λα αλαζθεπάζνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο ζε αθξναηέο θαη

νκηιεηέο.

5 Mezirow, (2007, ζ. 54 & 68)

6 Ο φξνο (facilitator ζην πξσηφηππν θείκελν) απνδίδεηαη θαη σο «δηακεζνιαβεηήο» θαη «εκςπρσηήο».


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


3. Ο «θαιόο άλζξσπνο7» (Peter Jarvis) Ζ κάζεζε θαη ε εθπαίδεπζε δελ είλαη

νπδέηεξε θαη ζεσξείηαη αλζξσπηζηηθή πξάμε θαη ε δηδαζθαιία κηα εζηθή

πξάμε. Απνδίδεηαη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηε «δηδαθηηθή πξνζσπηθφηεηα» ηνπ

εθπαηδεπηή, πνπ ηνπ επηηξέπεη λα ζρεηίδεηαη κε άιινπο θαη ηαπηφρξνλα

δηαζέηεη θχξνο, σο απζεληία θαη άλεζε λα νκνινγήζεη φηη δελ γλσξίδεη θάηη

θαζσο θαη λα κπνξεί λα παξαδψζεη ηελ εμνπζία ηνπ, ζην πιαίζην ηεο

εθπαηδεπηηθήο δηεξγαζίαο.

4. Ο «ζπλεξγαηηθόο καλζάλσλ» (Jack Mezirow, 2007) ηε κεηαζρεκαηίδνπζα

κάζεζε, εζσηεξηθεχεηαη ε καζεζηαθή δηεξγαζία κέζσ ηεο θνηλσληθνπνίεζεο.

Πεξηιακβάλεη γφληκν δηάινγν, αμηνπνίεζε ηεο ζπιινγηθήο εκπεηξίαο γηα ηελ

αλαδήηεζε θνηλήο θαηαλφεζεο θαη εθηίκεζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, ηελ

αηηηνιφγεζε πεπνηζήζεσλ θαη εξκελεηψλ, ηελ θξηηηθή αμηνιφγεζε ησλ

παξαδνρψλ.

Έλαο εθπαηδεπηήο δηαζέηεη πξνζσπηθέο θαη θνηλσληθέο ηθαλφηεηεο κε πςειή

«ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε» (Goleman, 2000), πνπ ζπλεπάγεηαη ζπλεηδεηνπνίεζε,

απηνέιεγρν θαη ελζπλαίζζεζε. Καηά ηε δηαδηθαζία πινπνίεζεο ηνπ ζρεδίνπ

εθπαίδεπζεο, είλαη δπλαηφλ λα ρξεζηκνπνηήζεη δηάθνξεο δηδαθηηθέο ηερληθέο,

εξγαιεία θαη κέζα πνπ κπνξεί λα ζεσξεζνχλ αλαγθαία θαη ρξήζηκα

1. πληνλίδεη ηνπο εθπαηδεπνκέλνπο θαη ηηο νκάδεο

2. Δλζαξξχλεη θαη εκςπρψλεη

3. Πξνσζεί ηελ απηελέξγεηα θαη ηε ζπλεξγαζία

4. Παξέρεη θίλεηξα θαη επθαηξίεο γηα αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ

5. Γεκηνπξγεί θαη δηαηεξεί δεκνθξαηηθφ θαη ζπκκεηνρηθφ θιίκα

7 Ζ ηδηφηεηα ηνπ «θαινχ αλζξψπνπ» πνπ ραξαθηεξηζηηθά απνδίδεη ν Jarvis ζηνλ εθπαηδεπηή ελειίθσλ,

δελ έρεη θακία ζρέζε κε ηνλ απιντθά ελλννχκελν αλζξσπηζκφ, αιιά κε ηελ έλλνηα ηνπ απζεληηθνχ

αλζξσπηζκνχ, ηνλ νπνίν θαη ν Freire νξίδεη σο ηε «δπλαηφηεηα ζπλεηδεηνπνίεζεο φηη ε άξηηα

αλζξσπηά καο είλαη φξνο θαη ππνρξέσζε» πνπ πεγάδεη απφ ηελ αγάπε, ηελ αθνζίσζε θαη ηε δέζκεπζε

πξνο ηνλ άλζξσπν (Freire, 1977α, ζ. 109-110). Έηζη, ν εθπαηδεπηήο πξέπεη πξσηίζησο λα είλαη

«δηαζέζηκνο» άλζξσπνο, λα έρεη δειαδή ηε ζέιεζε λα ζέζεη ηνλ εαπηφ ηνπ ζηε δηάζεζε ησλ άιισλ

αλζξψπσλ (Jarvis, 1997, ζην: Κνπιανπδίδεο, 2006).


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


ΔΠΗΣΤΥΖΜΔΝΖ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΖ

Ζ επηηπρήο άζθεζε ηνπ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηή ελειίθσλ, πξνυπνζέηεη ζπλδπαζκφ

γλψζεσλ, δεμηνηήησλ, ζηάζεσλ, πξνζσπηθψλ θαη θνηλσληθψλ ηθαλνηήησλ.

Ζ γεληθή εηθφλα ηνπ εθπαηδεπηή-πνκπνπ θαη νιφθιεξν ην ζχλνιν ηεο παξνπζίαο ηνπ,

είλαη δπλαηφ λα δηακνξθψζνπλ θαη λα ζπληειέζνπλ θαζνξηζηηθά ζηελ απνδνρή ή φρη

ηνπ κελχκαηνο απφ ηνλ απφ-δέθηε. Όζν αθνξά ηελ εθπαίδεπζε, θύξηα κέζα ζηελ

πξνθνξηθή επηθνηλσλία κεηαμχ εθπαηδεπηή-πνκπνχ θαη εθπαηδεπφκελσλ-δέθηε, είλαη

ν ιφγνο, ε κνξθή, ε ακθίεζε, ε εκθάληζε, ε θφκκσζε, ην χθνο, ν ηφλνο ηεο θσλήο, ε

πξνθνξά θ.η.ι.

Τπάξρνπλ επηπξφζζεηα, ηξία βαζηθά ζηνηρεία ηεο ιεθηηθήο επηθνηλσλίαο πνπ

επεξεάδνπλ ηελ ζηάζε ή ζπκπεξηθνξά ηνπ δέθηε-εθπαηδεπφκελνπ:

o Σα πεηζηηθά ή θαηλνκεληθά πεηζηηθά επηρεηξήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηεί

(Αξηζηνηέιεο)

o Σν ήζνο ηνπ πνκπνχ-νκηιεηή/εθπαηδεπηή

o Ζ ζπγθίλεζε πνπ πξνθαιεί ζην δέθηε


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


ΔΜΠΟΓΗΑ ΣΖΝ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ

Οη εθπαηδεπηέο πξέπεη λα ππνζηεξίδνπλ ηνπο εθπαηδεπφκελνπο ζηελ επίηεπμε ησλ

πξνζσπηθψλ ηνπο καζεζηαθψλ ζηφρσλ θαη ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ

ηνπο, πξνθεηκέλνπ ζηαδηαθά λα γίλνληαη απηνδχλακνη.

Σν κάζεκα πξέπεη λα δηεμάγεηαη κέζα ζε θιίκα ζεβαζκνχ θαη ζπλεξγαηηθφ πλεχκα

θαη λα ιακβάλνληαη ππφςε νη πξνζσπηθνί ηξφπνη θαη ξπζκνί κάζεζεο ηνπ θαζέλα θαη

επλνεί ηελ νπζηαζηηθή επηθνηλσλία.

Γηα λα ππάξρεη επηηπρεκέλε επηθνηλσλία ν εθπαηδεπηήο πξέπεη λα κελ ρηίδεη εκπφδηα

απνθεχγνληαο ηε ρξήζε ησλ αθνινχζσλ ζηάζεσλ:

o Γηαηαγή: «Πξέπεη λα ζηακαηήζεηο λα ην θάλεηο».

o Απεηιή / πξνεηδνπνίεζε: «Δάλ δελ ην θάλεηο, ηφηε…».

o Ζζηθνπιαζηηθό ύθνο :«Πξέπεη λα ζέβεζαη ηνπο κεγαιπηέξνπο ζνπ».

o Γαζθαιίζηηθν ύθνο: «Ζ εηιηθξίλεηα είλαη ε θαιχηεξε πνιηηηθή».

o Άκεζε ζπκβνπιή: «Γηαηί δελ…;».

o Κξηηηθή: «Γελ λνκίδεηο φηη ήηαλ ιάζνο απηφ πνπ έθαλεο;».

o Καζεζπραζηηθόο ηόλνο: «Μελ αλεζπρείο. Όια ζα πάλε θαιά».

o Γηαθνπέο: Μηιάο πεξηζζφηεξν ή δηαθφπηεηο ηνλ άιινλ.

o Διαρηζηνπνίεζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ γηα ην πξφβιεκα: «Όινη

λνηψζνπλ έηζη» ή «Όηαλ ζα κεγαιψζεηο ζα δεηο φηη απηφ δελ είλαη

ηίπνηα».

o Παξαηήξεζε αληί ρξήζε ηεο αληηθεηκεληθήο ή/θαη ππνθεηκεληθήο

αλαηξνθνδφηεζεο: «Γελ κνπ αξέζεη απηή ε ζπκπεξηθνξά»


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


Άιινη παξάγνληεο πνπ ζπληζηνχλ εκπφδηα ζηελ επηθνηλσλία είλαη:

o ηεξεφηππα ζπκπεξηθνξάο, απφδνζε «εηηθέηαο», ρακειέο πξνζδνθίεο.

o Λαλζαζκέλε ππφζεζε κελχκαηνο, δελ γίλεηαη ρξήζε ηεο

αλαηξνθνδφηεζεο.

o Δκπφδηα επηθνηλσλίαο πνπ αλάγνληαη: ζηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ

αηφκνπ, ηελ ειηθηαθή θάζε αλάπηπμεο θαη ηελ αθνχζηα ζπκκεηνρή

ηνπ αηφκνπ ζηελ εθπαίδεπζε.

o Ρνή ιεθηηθνχ πεξηερφκελνπ θαη απηαξρηθφ πξνζσπηθφ ζηηι.

o πρλέο δηαθνπέο.

o Άκπλεο θαη αμίεο ηνπ εθπαηδεπηή

Άιια εκπφδηα, επίζεο, κπνξεί λα είλαη:

o Ο ζφξπβνο ή ηξφπνο κε ηνλ νπνίν είλαη δηακνξθσκέλν ην θπζηθφ

πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο, ην νπνίν δελ επλνεί ηελ απνηειεζκαηηθή

επηθνηλσλία ή πξνσζεί ηελ ηζφηηκε ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπνκέλσλ.

o Ζ έιιεηςε θηλεηνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ.

o Ζ έιιεηςε θαηάξηηζεο ησλ εθπαηδεπηψλ.

o Γηαθνξέο ζηηο αληηιήςεηο ησλ εκπιεθνκέλσλ.

o Γισζζηθέο, πνιηηηζκηθέο ή ζξεζθεπηηθέο δηαθνξέο.

o Γηαθνξά ζηα επίπεδα ησλ εθπαηδεπνκέλσλ.

o Σν ιεμηιφγην πνπ ρξεζηκνπνίεη ν εθπαηδεπηήο δελ ζπλάδεη κε ην

επίπεδν θαηαλφεζεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ.

o Γελ ιακβάλεηαη ππφςε ε κε-ιεθηηθή επηθνηλσλία


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


ΔΝΑΡΚΣΖΡΗΑ ή ΠΡΩΣΖ ΤΝΑΝΣΖΖ

ηελ έλαξμε θάζε πξνγξάκκαηνο εθπαίδεπζεο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ε

Δλαξθηήξηα ή Πξώηε ζπλάληεζε, θαζψο κε ηελ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ησλ

ζπκκεηερόλησλ γίλεηαη ακθίδξνκε δέζκεπζε εθπαηδεπηή-εθπαηδεπφκελσλ, ηεο

εθπαίδεπζεο κέζσ Ρπζκηζηηθψλ θαλφλσλ ιεηηνπξγίαο ηεο,

Ζ νκάδα σο θνηλσληθφ ζχλνιν δηαζέηεη ζπλαηζζεκαηηθέο ζρέζεηο ηεξαξρία, ηζρχ

πφινπ θαη θαλφλεο, νη νπνίνη κπνξεί λα είλαη ζπκθσλεκέλνη (ξεηνί) ή φρη (άξξεηνη

θαλφλεο).θαη ηνπο απνδέρνληαη. κε ηελ ύλαςε Δθπαηδεπηηθνύ πκβνιαίνπ

ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΤΜΒΟΛΑΗΟ

Μηα εθπαηδεπηηθή νκάδα ελειίθσλ, έρεη ηελ ηθαλόηεηα απηνξξύζκηζεο δηακέζνπ

ηεο ηήξεζεο ησλ θαλφλσλ ιεηηνπξγίαο ηεο. ηελ θαηεχζπλζε απηή θαζνξηζηηθφ ξφιν

δηαδξακαηίδεηαη απφ ηα κέιε ηεο εθπαηδεπηηθήο νκάδαο ηα νπνία ελδηαθέξνληαη λα

παξακείλνπλ ζηελ νκάδα (αλήθεηλ).

Ζ ελαξθηήξηα ζπλάληεζε απνζθνπεί ζηα αθφινπζα:

1. Γλσξηκία κε ηα κέιε ηεο νκάδαο πξνζδηνξηζκφ ησλ θαλφλσλ ιεηηνπξγίαο ηεο

2. Να νηθνδνκεζεί ην θαηάιιειν παηδαγσγηθφ θιίκα αλάινγν κε ηηο πξνζδνθίεο

θαη ην πλεχκα ηεο νκάδαο


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


3. Να ζπδεηεζεί, ην εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα ησλ εθπαηδεπφκελσλ βάζεη ησλ

εκπεηξηψλ, ησλ αλαγθψλ θαη ησλ ελδηαθεξφλησλ ηνπο

4. Να αξρίζεη λα νηθνδνκείηαη εκπηζηνζχλε κεηαμχ ησλ ζπκκεηερφλησλ ψζηε ην

φπνην εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα λα ην αμηνπνηήζνπλ δεκηνπξγηθά ζηελ

εξγαζία θαη ζηε δσή ηνπο

ΣΔΥΝΗΚΔ ΓΝΩΡΗΜΗΑ θαη ΚΑΝΑΛΗΑ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ

Σν πξώην βήκα ηεο ελαξθηήξηαο ζπλάληεζεο, ππάξρνπλ δηάθνξεο ηερληθέο πνπ

κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ζηελ επηθνηλσλία θαη απφ ηηο νπνίεο κπνξεί λα επηιέμεη ν

εθπαηδεπηήο ελειίθσλ. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε ηηο παξαθάησ:

1. Απηνπαξνπζίαζε: Ζ νκάδα θάζεηαη ζε θχθιν. Ο εθπαηδεπηήο ελειίθσλ

παξνπζηάδεη ηνλ εαπηφ ηνπ δίλνληαο έκθαζε θπξίσο ζηελ επαγγεικαηηθή θαη

εθπαηδεπηηθή ηνπ πνξεία θαη αθνινπζνχλ νη εθπαηδεπφκελνη. Δάλ κνηξαζηεί

πξνζσπηθά ηνπ ζηνηρεία, εμαξηάηαη απφ ην πξφγξακκα εθπαίδεπζεο θαη ην

πξνθίι ησλ εθπαηδεπνκέλσλ.

2. Γλσξηκία ζε δεπγάξηα: Οη εθπαηδεπφκελνη ρσξίδνληαη ζε δεπγάξηα θαη

παίξλνπλ κηα ζχληνκε ζπλέληεπμε ν έλαο απφ ηνλ άιινλ, δηάξθεηαο πεξίπνπ

10-15 ιεπηά. ηε ζπλέρεηα ζπζηήζνπλ ην ηαίξη ηνπο ζε φιε ηελ νκάδα.

3. Αιπζίδα: Οη εθπαηδεπφκελνη ζπζηήλνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο ζηελ νκάδα ιέγνληαο

απιψο ην κηθξφ ηνπο φλνκα θαη ηα νλφκαηα φζσλ θάζνληαη πξηλ απφ απηνχο.

4. Ηζηνξίεο νλνκάησλ: Ο εθπαηδεπηήο θαη θάζε εθπαηδεπφκελνο γξάθεη ην κηθξφ

ηνπ φλνκα ζε έλα ραξηί ην ηνπνζεηεί ζην θέληξν ηνπ θχθινπ (ζην πάησκα) θαη

αλαθέξεη θάηη πνπ ην ραξαθηεξίδεη.

5. Κνηλά Υαξαθηεξηζηηθά: Οη εθπαηδεπφκελνη γξάθνπλ ζε έλα ραξηί πξάγκαηα

ηα νπνία πξνηηκνχλ θαη ζηε ζπλέρεηα αλαδεηνχλ έλα άηνκν κε θνηλέο

πξνηηκήζεηο.


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


Δ Ν Ο Σ Ζ Σ Α Γ

Ζ «ΑΡΥΖ ΣΖ ΤΝΔΞΔΛΗΞΖ» ζηελ Οκαδηθή Γπλακηθή

πγθξαηνύκε θαιύηεξα ό, ηη καζαίλνπκε, όηαλ ζπλδπάδνπκε ηε ζεσξία κε ηελ

πξάμε. Ζ νκάδα ησλ εθπαηδεπνκέλσλ ζπλεμειίζζεηαη κε ηνλ εθπαηδεπηή, εθφζνλ θαη

νη δχν απνηεινχλ ηκήκαηα ηνπ επξχηεξνπ ζπζηήκαηνο, πνπ δηακνξθψλεηαη απφ ηε

ζπλαιιαγή ηνπο.

εκαληηθφ γηα ηελ νκαιή έθβαζε ηεο εθπαίδεπζεο είλαη ε ζπλεξγαζία ησλ κειώλ

κέζα από έλα πξνζεθηηθό ζπκβόιαην εθπαίδεπζεο θπξίσο θαηά ηελ δηεμαγσγή

αζθήζεσλ, ηδηαίηεξα αλ είλαη βησκαηηθέο. Δπηπξφζζεηεο πξνυπνζέζεηο πνπ πξέπεη λα

ιακβάλνληαη ππφςε ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία είλαη νη ππάξρνπζεο ζπλζήθεο, ζε

ζρέζε κε ηνλ απαηηνχκελν ρξφλν, ν αξηζκφο ησλ παξφλησλ κειψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ

κε έλαλ ππεχζπλν θαη ελεξγφ ξφιν, ε δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ηελ άζθεζε ζηελ

πεξίπησζε πνπ παξνπζηαζηεί έιιεηςε ρξφλνπ, πιηθψλ, αθαηαιιειφηεηα ρψξνπ,

αιιαγή ζηνλ αξηζκφ ησλ κειψλ. Ζ θαιή νξηνζέηεζε απφ ηνλ εθπαηδεπηή δεκηνπξγεί

θιίκα αζθάιεηαο ζηα φξηα πνπ επηηξέπεη ε πξαγκαηηθφηεηα θαη ε σξηκφηεηα ηεο

νκάδαο.

Σν ελήιηθν άηνκν κπνξεί λα δξαζηεξηνπνηήζεη ηνλ γλσζηηθφ εμνπιηζκφ, φηαλ έρεη λα

αληηκεησπίζεη έλα πξφβιεκα ή λα κάζεη θάηη θαηλνχξην. πκκεηέρνληαο σο

εθπαηδεπφκελνο καζαίλεη πξαγκαηηθά φηαλ ε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο δηελεξγείηαη κε

ελεξγεηηθέο – βησκαηηθέο ηερληθέο, θαζψο αλαιακβάλεη

1. πξσηαγσληζηηθφ (επξεηηθφ-αλαθαιππηηθφ) ξφιν, αλαδεηψληαο πεγέο γλψζεο

θαη αμηνπνηψληαο ην γλσζηηθφ ηνπο ππφβαζξν

2. πλεξγάδνληαη θαη ζην επίπεδν ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο έθθξαζεο,

αλαπηχζζνληαο πξνζσπηθφ ελδηαθέξνλ θαη εληζρχνληαη νη ζρέζεηο κέζα ζηελ

νκάδα.

3. Καιιηεξγνχλ ηθαλφηεηεο αλνηθηήο επηθνηλσλίαο, ζπλελλφεζεο θαη

ελζπλαίζζεζεο.

εκαληηθφ ζηάδην κηαο νκαδηθήο άζθεζεο είλαη ε ζπδήηεζε ζην ηέινο, κέζα απφ ηελ

νπνία «ζπγθξνηείηαη ζε γλψζε» φ,ηη παξαηεξήζεθε θαηά ηε δηάξθεηά ηεο θαη

βηψζεθε.


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ θαη ΣΑΓΗΑ ΟΜΑΓΑ

Ζ δεκηνπξγία νκάδσλ βνεζά ηνπο εθπαηδεπηέο λα θαηαλνήζνπλ θαιχηεξα ηε

ζπκπεξηθνξά ησλ εθπαηδεπφκελσλ θαη λα ηνπο βνεζήζνπλ ζηελ δηαδηθαζία κάζεζεο

θαη απφθηεζεο δεμηνηήησλ Ζ εθπαίδεπζε ελειίθσλ πξαγκαηνπνηείηαη θπξίσο ζε

νκάδεο θαη ππννκάδεο εξγαζίαο (Οκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία) πνπ ηα κέιε ηνπο

εξγάδνληαη γηα ηελ επίηεπμε θνηλψλ ζηφρσλ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ζηε

ζπλέρεηα κεηαθέξνπλ ηα επξήκαηά ηνπο ζηελ νινκέιεηα φπνπ γίλεηαη ζπδήηεζε επί

απηψλ θαη ηειηθή ζχλζεζε. Ζ θάζε νκάδα, ζηελ πνξεία ηεο εμέιημήο ηεο, ζα ρξεηαζηεί

λα επηιχζεη ζέκαηα εγεζίαο, εμνπζίαο θαη δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ. Τπάξρνπλ πέληε

ζηάδηα8 ζηελ εμέιημε ηεο νκάδαο:

1. Forming = Γηακφξθσζε ή ρεκαηηζκφο νκάδαο

2. Storming = χγθξνπζε ή Αληηπαξάζεζε

ζην ζηάδην απηφ νη εθπαηδεπφκελνη βηψλνπλ έληνλν άγρνο, ελψ

αληηπαξαηίζεληαη ζηνλ εθπαηδεπηή θαη κάρνληαη κεηαμχ ηνπο θαη κε ηνλ

εθπαηδεπηή γηα ην πνηνο ζα ειέγρεη ηελ νκάδα. Σν ζηάδην απηφ

ραξαθηεξίδεηαη απφ αξλεηηθά ζρφιηα θαη έληνλε θξηηηθή ησλ εθπαηδεπνκέλσλ

πξνο ηνλ εθπαηδεπηή, ελψ ζπρλά εκθαλίδνληαη ζπγθξνχζεηο αλάκεζα ζηηο

ππφ-νκάδεο, πφισζε θαη ζπλαηζζεκαηηθή αληίζηαζε ησλ κειψλ ζηηο

απαηηήζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο.

3. Norming = Ρχζκηζε ή Λεηηνπξγία θαλφλσλ

ζην ζηάδην απηφ έρνπλ ήδε ηεζεί θαλφλεο ιεηηνπξγίαο ζηελ νκάδα, νη αμίεο

πνπ ηνλψλνπλ ηε ιεηηνπξγία ηεο θαη ε αλνηθηή αληαιιαγή εκπεηξηψλ,

απφςεσλ θαη ζπλαηζζεκάησλ.

4. Perfroming = Γξάζε ή Απφδνζε

ζην ζηάδην απηφ επηιχνληαη δηαπξνζσπηθά πξνβιήκαηα θαη αλαπηχζζεηαη ε

ζπλεξγαζία γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ.

5. Adjourning = Οινθιήξσζε ή πλέρηζε

ζην ηειεπηαίν ζηάδην νη ζηφρνη έρνπλ επηηεπρζεί, νη ξφινη έρνπλ νινθιεξσζεί

θαη έρεη κεησζεί ε εμάξηεζε ησλ κειψλ θαη ν ζπλαηζζεκαηηθφο δεζκφο ηνπο

απφ ηελ νκάδα

8 Tuckman & Jensen (Tennant, 1997)


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


ΟΜΑΓΟΤΝΔΡΓΑΣΗΚΖ ΜΔΘΟΓΟ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ

Οκαδνζπλεξγαηηθή, είλαη ε κέζνδνο δηδαζθαιίαο ε νπνία επηδηψθεη ηελ αλάπηπμε

θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ θαη απηνλνκίαο. θαζψο νη εθπαηδεπφκελνη νξγαλψλνληαη ζε

νκάδεο, πξνάγνληαο ην θιίκα ζπλεξγαζίαο θαη ηελ αλαθαιππηηθή κάζεζε,

Με ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή κέζνδν, ε νκάδα ιεηηνπξγεί ηεξαξρηθά θαζψο ε εμνπζία

ηνπ εθπαηδεπηηθνχ εθρσξείηαη ζηαδηαθά κε ηελ αλάιεςε αξκνδηνηήησλ ζπιινγηθήο

απηνξξχζκηζεο, κάζεζεο θαη ξφισλ απφ ηα κέιε ηεο νκάδαο.

Με ζεκαληηθή ιεπηνκέξεηα, κηα νµάδα µε πεξηζζφηεξνπο απφ έλαλ ππεχζπλνπο-

ζπληνληζηέο είλαη ην ίδην πηζαλφ λα απνηχρεη, φζν θαη µία νµάδα ρσξίο ζπληνληζηή.

ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΈ ΣΔΥΝΗΚΈ

Οη εθπαηδεπηηθέο ηερληθέο είλαη ην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ βνεζνχλ ηνλ

εθπαηδεπηηθφ λα επηηχρεη ηνπο επηκέξνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηφρνπο ελφο πξνγξάκκαηνο

ή κηαο δηδαθηηθήο ελφηεηαο, κε ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ

εθπαηδεπνκέλσλ θαη ηελ θάιπςε ησλ αηνκηθψλ θαη νκαδηθψλ αλαγθψλ ηνπο.

Οη βαζηθφηεξεο ηερληθέο είλαη:

o πδήηεζε (Δξσηήζεηο – απαληήζεηο)

o Δηζήγεζε θαη Δκπινπηηζκέλε εηζήγεζε

o Καηαηγηζκφο ηδεψλ (brainstorming):

o ρέδηα δξάζεο (projects)

o Δθπαηδεπηηθή επίζθεςε


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


o Αζθήζεηο

o Μειέηε πεξίπησζεο

o Δπίδεημε

o Λχζε πξνβιήκαηνο

o Απηνθαηεπζπλφκελε κάζεζε

o Πξνζνκνίσζε

ε θάζε πξφγξακκα ελειίθσλ πέξα απφ ηηο ζπκκεηνρηθέο κεζφδνπο, ζεκαληηθέο είλαη

εθπαηδεπηηθέο ηερληθέο νη νπνίεο αλαπηχζζνπλ ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ

εθπαηδεπηή-εθπαηδεπνκέλσλ θαη πξνσζνχλ ηελ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ησλ

εθπαηδεπνκέλσλ.

ηηο εθπαηδεπηηθέο νκάδεο ελειίθσλ, νη ζπκκεηέρνληεο έρνπλ ζπλήζσο δηαθνξεηηθέο

απφςεηο, παξαδνρέο, πξνζδνθίεο θαη ηθαλφηεηεο. Κάζε εθπαηδεπφκελνο βηψλεη ηε

δηεξγαζία θαη ηε δπλακηθή ηεο νκάδαο κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν θαη, θαηά ζπλέπεηα,

πηνζεηεί θάπνην ξφιν κέζα ζε απηήλ.

Δθπαίδεπζε θαη Γηαζθέδαζε (Eduntainment)

Ο φξνο “Eduntainment”, απφ ηα ζπλζεηηθά Education (Δθπαίδεπζε) θαη

Entertainment (Γηαζθέδαζε) απνθηά νινέλα θαη πεξηζζφηεξν έδαθνο ζην πεδίν ηεο

Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ. Σν παηρλίδη απνηειεί κέζν ψζηε ν ελήιηθνο εθπαηδεπφκελνο

λα αμηνπνηήζεη φιεο ηηο πηπρέο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ, λα δεκηνπξγήζεη, λα

επαλαπξνζδηνξίζεη ηνλ εαπηφ ηνπ θαη λα αλαπηχμεη ηηο θνηλσληθέο ηθαλφηεηέο ηνπ. Ζ

αλαπαξάζηαζε ξφισλ ή ρξεζηκνπνηνχλ ιηγφηεξν ζπλεζηζκέλα θαλάιηα επηθνηλσλίαο,

φπσο δσγξαθηθή ή θηλήζεηο ηνπ ζψκαηνο, έξρνληαη ζπρλά αληηκέησπνη κε θάπνηα

κέιε πνπ δελ παίξλνπλ ζηα ζνβαξά ηελ άζθεζε, ραζθνγεινχλ θ.ιπ.

Ζ νκάδα ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά φηαλ ηα κέιε ηεο ζπλεξγάδνληαη θαη

επηθνηλσλνχλ, ακθηζβεηνχλ ην έλα ην άιιν, αιιά αλνηθηά θαη κε εηιηθξίλεηα, κε

κνλαδηθφ ζθνπφ ηελ θαιχηεξε θάζε θνξά επίδνζή ηεο θαη θπξίσο φηαλ φινη φζνη

ζπκκεηέρνπλ ζε απηήλ αηζζάλνληαη επηηπρεκέλνη θαη θαλέλαο ληθεκέλνο ή

κεησκέλνο.

“Γελ ζηακαηάκε λα παίδνπκε επεηδή κεγαιώλνπκε.

Μεγαιώλνπκε επεηδή ζηακαηάκε λα παίδνπκε»

George Bernard Shaw

Ηξιαλδφο ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


ΠΑΗΥΝΗΓΗ ΡΟΛΩΝ (Role Playing)

Παηρλίδη Ρόισλ, πξφθεηηαη γηα κηα ελαιιαθηηθή εθπαηδεπηηθή ηερληθή ζηε βησκαηηθή

θαη ζπλεξγαηηθή κάζεζε. Οη εθπαηδεπφκελνη εηζέξρνληαη ζε κηα «ζεαηξηθή

θαηάζηαζε» ε νπνία παξέρεη ηελ επθαηξία λα «παηρηνχλ» θαη λα βησζνχλ αιεζηλέο

θαζεκεξηλέο πεξηζηάζεηο ζε πξνζηαηεπκέλν εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ. Σν παηρλίδη

ξφισλ έρεη ηελ έλλνηα ηεο αλαπαξάζηαζεο κηαο ζπλάληεζεο ή κηαο ζρέζεο ζην

πιαίζην ελφο δεδνκέλνπ ζελαξίνπ, κε ζθνπφ ηελ θαηαλφεζε κηαο εκπεηξίαο ζε ζρέζε

κε κηα θαηάζηαζε ή έλα πξφβιεκα θαη ηελ εμάζθεζε ησλ ηθαλνηήησλ πνπ

απαηηνχληαη γηα ηελ επίιπζή ηνπ (Jaques, 2005).

ηελ εθπαηδεπηηθή ηερληθή παηρλίδη ξφισλ νη εθπαηδεπφκελνη ππνδχνληαη ξφινπο

αλαπαξάζηαζεο κηαο ιεηηνπξγίαο ή ελφο γεγνλφηνο, κε ζηφρν λα αληηιεθζνχλ/

θαηαλνήζνπλ ηελ θαηάζηαζε θαη ηηο αληηδξάζεηο ηνπο. Ζ ζπγθεθξηκέλε ηερληθή

επηιέγεηαη γηα αλάιπζε πξνβιεκαηηθψλ, ζπγθξνπζηαθψλ θαηαζηάζεσλ ζρεηηθέο κε

επηθνηλσλία, ζπκπεξηθνξά, ζηάζεηο, ηθαλφηεηεο, θ.ά. ή γηα θαηαζηάζεηο έθηαθηεο

αλάγθεο θαη θαηαζηάζεηο θηλδχλνπ. Πξαθηηθά ν εθπαηδεπηήο επηιέγεη κηα ηζηνξία ε

νπνία λα αληηζηνηρεί ζε κηα θαηάζηαζε πνπ πξφθεηηαη λα αλαιπζεί θαη νη

εθπαηδεπφκελνη κνηξάδνληαη ηνπο ξφινπο παίδνπλ ηελ ηζηνξία θαη έηζη κέζα απφ ηηο

ζπγθξνχζεηο θαη ηηο αληηζέζεηο βιέπνπλ ηελ δπζθνιία λα αληηκεησπηζζνχλ ηα

πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ. πγθεθξηκέλα, ν εθπαηδεπηηθφο δεκηνπξγεί/επηιέγεη

κηα ηζηνξία αλάινγε ηεο θαηάζηαζεο πνπ ζέιεη λα αλαιχζνπλ. ηελ ζπλέρεηα:


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


1. Καζνξίδνληαη ην γεληθφ πιαίζην ηεο δξαζηεξηφηεηαο θαη νη δηδαθηηθνί

ζηφρνη

2. Γεκηνπξγεί θιίκα εκπηζηνζχλεο, νηθεηφηεηαο

3. Δκςπρψλεη ηνπο καζεηέο θαη ηνλίδεη ηα νθέιε απφ ηελ ζπκκεηνρή ηνπο

4. Οη εθπαηδεπφκελνη επηιέγνπλ ηνπο ξφινπο πνπ ζα παίμνπλ,

5. Ο εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηνπο παίθηεο λα απηνζρεδηάζνπλ ην παίμηκφ

ηνπο αλάινγα κε ηελ εμέιημε ηνπ «παηρληδηνχ».

6. Οη παίθηεο «ππνδχνληαη» ρσξίο ζρνιηαζκνχο,

7. Οη παίθηεο «βγαίλνπλ» απφ ηνλ ξφιν ηνπο θαη ζρνιηάδνπλ ηελ εκπεηξία

ηνπο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο.

8. Ο εθπαηδεπηηθφο ζρνιηάδεη θαη ζπλνςίδεη ηα θχξηα ζεκεία

Σα εκθαλή ζηνηρεία είλαη απηά πνπ έρνπλ ζπκθσλεζεί εθ ησλ πξνηέξσλ, φπσο ην

ρξνλνδηάγξακκα, ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηή θαη ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, νη ζηφρνη θ.ιπ.

Σα κε εκθαλή ζηνηρεία είλαη απηά πνπ αλαδχνληαη απφ απηή θαζαπηή ηε δηεξγαζία

ηεο νκάδαο θαη ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηνλ ηξφπν ζπλαιιαγήο ησλ κειψλ, ηνπο

θαλφλεο πνπ ιεηηνπξγνχλ γηα ηε δηεθπεξαίσζε κηαο δηαδηθαζίαο, ηελ επηθνηλσλία, ηηο

αμίεο θαη ηηο ζηάζεηο ησλ κειψλ ηεο νκάδαο.

Καζψο ην παηρλίδη ξφισλ, αληαλαθιά πξαγκαηηθέο θαηαζηάζεηο θαη ζπκβάιιεη ζε

κεηαζρεκαηηζκφ ζηάζεσλ, είλαη δπλαηφλ λα δεκηνπξγεζνχλ πξνβιήκαηα πνπ

νθείινληαη ζηελ απφθιηζε ή ηε ζχγθξνπζε ησλ εκθαλψλ θαη κε εκθαλψλ ζηνηρείσλ

πνπ ηε ραξαθηεξίδνπλ.

Οη ξφινη, κπνξεί λα είλαη ιεηηνπξγηθνί ή κπνξεί λα απνηειέζνπλ εκπφδηα ζηελ

εμέιημε ηεο δηεξγαζίαο ηεο κάζεζεο. Ζ πνηθηιία ησλ ξφισλ ηνπο νπνίνπο ζπλαληάεη ν

εθπαηδεπηήο ζε κηα νκάδα είλαη κεγάιε θαη είλαη δχζθνιν λα θαηαγξαθεί. Ο

ζησπειόο εθπαηδεπφκελνο, ν παληνγλώζηεο, ν πξνβνθάηνξαο, ν επηζεηηθόο, ν

ζσηήξαο ηεο νκάδαο, ν αληηπνιηηεπόκελνο, ν ιεπηνιόγνο θ.ιπ., είλαη κφλν κεξηθνί

απφ ηνπο ξφινπο ηνπο νπνίνπο πηνζεηνχλ νη εθπαηδεπφκελνη ζηηο εθπαηδεπηηθέο

νκάδεο (Courau, 2000).

Ση ζπκβαίλεη ινηπφλ φηαλ ν εθπαηδεπφκελνο δελ κπνξεί λα πάξεη ην ξφιν πνπ ζέιεη;

Με ην λα αλαιάβεη έλα άηνκν έλαλ ξφιν, γηα ηνλ νπνίν δελ είλαη βέβαην φηη ζα

αληαπνθξηζεί, πηζαλφηεξν είλαη λα σθειεζεί κε ηελ απφθηεζε λέσλ δεμηνηήησλ.


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


Μπνξνχκε λα θαηαηάμνπκε ζε βαζηθνχο ξφινπο νη νπνίνη είλαη:

1. πληνληζηήο: Γηεπζχλεη ηε ζπδήηεζε θαη αλαθεθαιαηψλεη ηα ζπκπεξάζκαηα.

2. Φξνληηζηήο: Δμεγεί θαη βνεζάεη ηνπο πην αδχλαηνπο

3. Γξακκαηέαο-αλαγλώζηεο: Γηαβάδεη θείκελα εξγαζηψλ, νδεγηψλ θαη γξάθεη

ηελ θνηλή εξγαζία.

4. Δκςπρσηήο: Δπαηλεί ηελ πξνζπάζεηα, ηηο ηδέεο θαη ηελ νπνηαδήπνηε ζεηηθή

ζπκβνιή ζην θνηλφ έξγν ηεο νκάδαο.

5. Τπεύζπλνο εξγαζίαο: Γηαλέκεη ην πιηθφ, ειέγρεη αλ φινη θαηαλφεζαλ ηη

πξέπεη λα θάλνπλ θαη αλ έρνπλ αξρίζεη ην έξγν ηνπο, ππελζπκίδεη ηα βήκαηα

πνπ πξέπεη λα γίλνπλ γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο.

6. Παξαηεξεηήο: Καηαγξάθεη ην είδνο θαη ηε ζπρλφηεηα ζπκκεηνρήο ηνπ θάζε

κέινπο, ψζηε ζην ηέινο ηεο εξγαζίαο λα είλαη δπλαηή ε αμηνιφγεζε ηεο

ιεηηνπξγηθφηεηαο ηεο νκάδαο.

Ζ εθπαηδεπηηθή απηή ηερληθή εθαξκφδεηαη θπξίσο φηαλ επηδηψθεηαη ε αλάιπζε

πξνβιεκαηηθψλ ε ζπγθξνπζηαθψλ θαηαζηάζεσλ, πνπ αθνξνχλ ηηο ηθαλφηεηεο, ηηο

ζηάζεηο, ηελ επηθνηλσλία θαη ηε ζπκπεξηθνξά, (Κφθθνο, 1999: 205). Καηά ην παηρλίδη

ξφισλ νη εθπαηδεπφκελνη ππνδχνληαη ξφινπο, πνπ ζπλδένληαη κε κηα εμεηαδφκελε

θαηάζηαζε ζηνλ επαγγεικαηηθφ ή ζηνλ θνηλσληθφ ηνκέα, γηα λα θαηαλνήζνπλ

βαζχηεξα ηφζν ηελ θαηάζηαζε φζν θαη ηηο αληηδξάζεηο ηνπο, λέζσ ηεο

αλαηξνθνδφηεζεο.

ΒΑΗΚΖ ΑΡΥΖ πνπ δελ πξέπεη λα παξαβηάδεηαη είλαη όηη όια ηα κέιε

(εθπαηδεπηήο-εθπαηδεπόκελνη) έρνπλ ξόινπο πνπ ελαιιάζζνληαη θαη λα

επηκεξίδνπλ ηελ εμνπζία ζε όια ηα κέιε ηεο νκάδαο, κέζα από ζπιινγηθέο

δξαζηεξηόηεηεο θαη ελαιιαζζόκελνπο ξόινπο.


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


ΠΡΟΟΜΟΗΩΖ

Ζ ηερληθή ηεο πξνζνκνίσζεο απνηειεί έλα είδνο παηρληδηνχ ξφισλ, κε ζελάξην πνπ

λα απεηθνλίδεη απινπνηεκέλα ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Οη εθπαηδεπφκελνη φκσο, δελ

εηζέξρνληαη ζε κία «ζεαηξηθή θαηάζηαζε», δειαδή δελ ππνδχνληαη θάπνηα πξφζσπα,

φπσο ζην παηρλίδη ξφισλ, αιιά ζπκκεηέρνπλ ζε κηα λνεηή θαη, θαηά ην δπλαηφλ,

ξεαιηζηηθή αλαπαξάζηαζε κηαο θαηάζηαζεο, πξνζπαζψληαο λα ζθεθηνχλ φπσο ζα

ζθέθηνληαλ ηα «πξαγκαηηθά» πξφζσπα πνπ αθνξά ε θαηάζηαζε

Καηά ηα άιια, ηα ζηάδηα θαη νη θαλφλεο ιεηηνπξγίαο ηεο πξνζνκνίσζεο είλαη ηα ίδηα

κε ηνπ παηρληδηνχ ξφισλ.

Ζ ηερληθή ηεο κνηάδεη κε ηελ εξγαζία ζε νκάδεο, αιιά δελ ελδείθλπηαη λα

εθαξκφδεηαη ζηελ αξρή ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη πξηλ νη εθπαηδεπφκελνη λα έρνπλ ήδε

αλαπηχμεη θάπνηεο πξψηεο γλψζεηο γηα ην γλσζηηθφ αληηθείκελν. Οη εθπαηδεπφκελνη

ζπγθξνηνχλ νκάδεο πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλήζνπλ ζε βάζνο ην ζελάξην θαη λα

πξνηείλνπλ ιχζεηο κε ζηάζε αλεθηηθφηεηαο απέλαληη ζηηο δηαθνξεηηθέο απφςεηο.

Μηα άιιε δηαθνξά ηεο πξνζνκνίσζεο απφ ην παηρλίδη ξφισλ έγθεηηαη ζην φηη ε

πξνζνκνίσζε, εηδηθά φηαλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζε γηα ηε ρξήζε θάπνηνπ

κεραλήκαηνο (π.ρ. ηξαπεδηθή ζπλαιιαγή ζε πξνζνκνησκέλν ηακείν ηξαπεδηθνχ

θαηαζηήκαηνο ή πξνζνκνησκέλεο αζθήζεηο θαηά ηελ εθπαίδεπζε γηα ρξήζε

ππνινγηζηή) κπνξεί λα γίλεη απφ θάζε εθπαηδεπφκελν μερσξηζηά (Courau, 2000).


___________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ

Ζ επηθνηλσλία είλαη ην κέζν πνπ καο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα παξνπζηάζνπκε ηνλ

εαπηφ καο, ηηο ηθαλφηεηέο καο, λα πξνβιεκαηίζνπκε θάπνηνλ, λα δηεθδηθήζνπκε

πξάγκαηα, λα πείζνπκε, λα έρνπκε απνηειέζκαηα.

Απφ έλζηηθην ν άλζξσπνο είλαη θνηλσληθφο θαη επηθνηλσληαθφο, αιιά έρεη λα

αληηκεησπίζεη ςπρνινγηθά θαη θπζηνινγηθά εκπφδηα πξηλ θαηαθέξεη λα

επηθνηλσλήζεη απνηειεζκαηηθά. Ζ ζρέζε ςπραλάιπζεο θαη παηδαγσγηθήο κπνξεί λα

βνεζήζεη ηνλ εθπαηδεπηή λα θαηαλνήζεη βαζχηεξα ηε δηεξγαζία ηεο εθπαίδεπζεο σο

έλα πεδίν ηφζν γλσζηηθφ φζν θαη ζπλαηζζεκαηηθφ, έρνληαο πάληα ζηφρν ηελ

πξνψζεζε ηεο κάζεζεο.

Ωζηφζν, ε πξναγσγή λέσλ γλψζεσλ θαη ε ζεηηθή αιιαγή ζηνπο ελήιηθεο εμαξηάηαη

απφ κηα ζεηξά παξαγφλησλ νη νπνίνη δελ ζρεηίδνληαη κφλν κε ηε δπζθνιία ηνπ

γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ αιιά θαη ηεο δνκεκέλεο ήδε πξνζσπηθφηεηαο ηνπο.

ηηο εθαξκνδφκελεο εθπαηδεπηηθέο κεζφδνπο, ν κνλφινγνο ηνπ εθπαηδεπηή ηνπο

απσζεί θαζψο νη ελήιηθεο εθπαηδεπφκελνη, πξνηηκνχλ λα δεηείηαη ε γλψκε ηνπο, λα

ππάξρεη αλνηθηφο δηάινγνο θαη επηθνηλσλία..

Έηζη ε απνηειεζκαηηθφηεηα κεγαιψλεη φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη ελεξγεηηθέο

εθπαηδεπηηθέο ηερληθέο φπσο ε πξνζνκνίσζε θαη ην παηρλίδη ξφισλ Όζν θαιχηεξα

επηθνηλσλνχκε, ηφζν πην πνιινχο θαη κεγάινπο ζηφρνπο πεηπραίλνπκε.

ΔΤΓΔΝΗΑ ΑΡΒΑΝΗΣΖ-ΠΡΔΒΔΕΑΝΟΤ

[email protected]


_________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________


ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

1. Νίθνο Αξπαηδάλεο (2003) Πιεξνθνξηθή Α.Σ.Δ.Η Θεζζαινλίθεο

2. Courau, S. (2002). Σα βαζηθά «εξγαιεία» ηνπ εθπαηδεπηή ελειίθσλ. Αζήλα:

Μεηαίρκην.

3. Noye, D., Pireteau, J. (2002). Πξαθηηθφο Οδεγφο ηνπ Δθπαηδεπηή. Αζήλα:

Μεηαίρκην.

4. Rogers, Α. (2002). Ζ Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ. Αζήλα: Μεηαίρκην.

5. Δ.Ο.Π.Π.Δ.Π. ΣΡΑΠΔΕΑ ΘΔΜΑΣΩΝ

http://www.eoppep.gr/images/Anakoinwseis/Trapeza_thematon_2014.pdf

«ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: Εργαλείο Εκπαίδευσης και Μάθησης»...

Education

Transcript of «ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: Εργαλείο Εκπαίδευσης και Μάθησης»...