ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣΚ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ-ΠΕ02

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

2(29 Απριλίου 1863 - 29 Απριλίου 1933) είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές της σύγχρονης εποχής

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

3Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή τωνώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία·γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι ότανείναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τούς πρέπειόταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

4

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

5

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

6

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

7Ο ίδιος είχε κατατάξει τα ποιήματά του σε κατηγορίες: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα ηδονικά.

Τα φιλοσοφικά ποιήματα ονομάζονται από άλλους "διδακτικά". Ο Ε.Π.Παπανούτσος τα διαίρεσε στις εξής ομάδες: ποιήματα με "συμβουλές προς ομοτέχνους", δηλαδή ποιήματα για την ποίηση, και ποιήματα που πραγματεύονται άλλα θέματα, όπως το θέμα των Τειχών, την έννοια του χρέους (Θερμοπύλες), της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον), της μοίρας κ.α.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

8 Από την ιστορία γνωρίζουμε πως οι Περσικοί Πόλεμοι, η απόπειρα δηλαδή της Περσίας να καταλάβει την Ελλάδα, ως ένα πρώτο βήμα για να επεκταθεί στην Ευρώπη, άρχισαν με την εκστρατεία του Πέρση στρατηγού Μαρδόνιου την άνοιξη του 492 π.x Οδηγώντας πολυάριθμο στρατό

και στόλο, ο Μαρδόνιος πέρασε από τον Ελλήσποντο στη Θράκη, με στόχο την επιβολή της περσικής κυριαρχίας στη Θράκη και στη Μακεδονία, από όπου θα επιχειρούσε την κατάληψη και της υπόλοιπης Ελλάδας.

Το σχέδιο του Μαρδόνιου δεν ολοκληρώθηκε, όταν ο στόλος του καταστράφηκε κοντά στο ακρωτήρι του Άθωνα της Χαλκιδικής από μια φοβερή τρικυμία.Το 490 π. Χ. έγινε η δεύτερη εκστρατεία των Περσών εναντίον της Ελλάδας. Αλλά και αυτή η εκστρατεία απέτυχε, μετά την ήττα που υπέστησαν οι Πέρσες στη μάχη του Μαραθώνα, με αποτέλεσμα να επιστρέψουν στην Ασία.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

9  

Το πάθημα εκείνο δεν είχε γίνει μάθημα για τους Πέρσες, οι οποίοι δέκα χρόνια αργότερα, το 480 π. Χ., έκαναν την τρίτη εκστρατεία κατά της Ελλάδας. Η πρώτη αναμέτρηση των περσικών και ελληνικών δυνάμεων έγινε στο στενό των Θερμοπυλών, όπου είχαν συγκεντρωθεί 7.000 Έλληνες – από τους οποίους 300 ήταν Σπαρτιάτες – με αρχηγό τον βασιλιά της Σπάρτης Λεωνίδα.

Οι προσπάθειες των Περσών να απωθήσουν τους Έλληνες και να περάσουν αποκρούστηκαν, και τους στοίχισαν βαριές απώλειες. Τότε παρουσιάστηκε στους Πέρσες ο Εφιάλτης, Έλληνας κάτοικος μιας γειτονικής κωμόπολης, και προσφέρθηκε να οδηγήσει ένα τμήμα του περσικού στρατού, από ένα μονοπάτι του βουνού Καλλίδρομο, στα νώτα των Ελλήνων, πράγμα που έκανε.

Ο Λεωνίδας, όταν πληροφορήθηκε το σχέδιο, και εκτιμώντας πως προοπτική για νίκη δεν υπήρχε, ζήτησε από τους άλλους Έλληνες να αποχωρήσουν, για να χρησιμοποιηθούν αλλού στον αγώνα εναντίον των Περσών. Τελικά έμειναν οι 300Σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς, που αρνήθηκαν να φύγουν, και αγωνίσθηκαν μέχρι που έπεσαν όλοι.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

10

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

11

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

12

Ο Καβάφης αξιοποιώντας το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών,

συνθέτει ένα ποίημα για να επαινέσει όσους θέτουν στη ζωή τους «Θερμοπύλες», όσους θέτουν δηλαδή κάποιον σημαντικό για εκείνους σκοπό και τον υπερασπίζονται μέχρι τέλους.

Ο Καβάφης, βέβαια, δεν καθορίζει τι ακριβώς συμβολίζουν οι Θερμοπύλες των ηρώων της καθημερινότητας, αφήνοντας έτσι στον αναγνώστη την ελευθερία να ορίσει ο ίδιος ποιος σκοπός μπορεί να είναι τόσο ιερός και σημαντικός, ώστε να ληφθεί ως Θερμοπύλες που αξίζει να φυλαχτούν.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

13

Ενότητεςα).στ.1-10(1η στροφή): «Τιμή στους ανθρώπους του χρέους και τα χαρακτηριστικά τους»

β) στ.11-14 (2η στροφή): « Η αφοσίωση στο χρέος παρά την επίγνωση της αποτυχίας»

Η λέξη Θερμοπύλες χωρίς άρθρο.Σύμβολο ηθικού χρέους.

Διαχρονικό σύμβολο κάθε δύσκολου αγώνα, με οποιοδήποτε τίμημα προκειμένου να διαφυλαχθούν οι αξίες και τα ιδανικά της ζωής, η ασυμβίβαστη αφοσίωση στο χρέος

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

14

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

15

Λέξεις κλειδιά στις οποίες πρέπει να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας είναι αυτές που απεικονίζουν τις υψηλές ηθικές αξίες που εκφράζουν οι µαχητές «τιµή», «χρέος», «δίκαιοι κ’ ίσοι», «γενναίοι» σε συνδυασµό µε την ανθρώπινη φύση τους «λύπη κ’ ευσπλαχνία», «αλήθεια οµιλούντες», «προβλέπουν». Εκείνο που διακρίνει τους ανθρώπους αυτούς είναι η σταθερότητα των επιλογών τους και της δράσης τους, η ώριμη απόφαση να αναλάβουν το χρέος και να το φέρουν σε πέρας.

Έτσι η φύλαξη των "Θερμοπυλών" μετατρέπεται σε έναν κώδικα βασικών αρχών  ηθικής αξιοπρέπειας , που η τήρησή του αρμόζει σε κάθε στιγμή της ανθρώπινης ζωής, και διέπεται από μετριοπάθεια και  ανθρωπισμό, τα οποία  ξεπερνούν κατά πολύ τον μονοδιάστατο ηρωισμό του σπαρτιάτικου τρόπου ζωής.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

16

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

17

Τα ηθικά γνωρίσματα των ανθρώπων του χρέουςττα

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

18

Σταθερότητα , αφοσίωση, αγωνιστικότητα, υπομονή, επιμονή, δικαιοσύνη, συνέπεια, γενναιοδωρία, φιλαλήθεια, ειλικρίνεια, κατανόηση στις αδυναμίες και τα ελαττώματα των συνανθρώπων, αξιοπρέπεια, σταθερή πίστη σε υψηλές αξίες και ιδανικά, μεγαλοψυχία, ευσπλαχνία, ισότητα, μετριοπάθεια, ανθρωπισμός.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

19

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

20

Συμβολισμοί

α) Οι Θερμοπύλες αποτελούν σύμβολο αυτοθυσίας για την προάσπιση αξιών και ιδανικών. Εδώ συμβολίζουν το καθήκον που επιβάλλεται στον άνθρωπο κάθε εποχής όχι από την επιταγή του νόμου αλλά από το εσωτερικό του. Αυτό τον καθηλώνει στην εκπλήρωση του χρέους του ακόμη κι όταν γνωρίζει ότι όλα προοικονομούν την αποτυχία, την ήττα.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

21

β) Ο Εφιάλτης συμβολίζει την προδοσία (από εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες) που αναγκάζει τον άνθρωπο να απομακρυνθεί από τις αξίες και τα ιδανικά του.

γ) Οι Μήδοι συμβολίζουν τον εχθρό, τα αξεπέραστα εμπόδια που ορθώνονται μπροστά στον άνθρωπο κατά την προσπάθειά του να πραγματώσει τους υψηλούς στόχους.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

22Και καθώς οι Μήδοι συμβολίζουν τη βαρβαρότητα

που επέρχεται (ενδεχομένως και τη διαφθορά-αλλοτρίωση) και ο Εφιάλτης τις εσωτερικές ανθρώπινες αδυναμίες, τους υλικούς πειρασμούς και τις ενάντιες εξωτερικές συνθήκες που δρουν ανασταλτικά στην τήρηση του χρέους , η φύλαξη των Θερμοπυλών,  εξελίσσεται σε υπεράσπιση ενός κοινωνικού πολιτισμού ο οποίος στηρίζεται σε κανόνες και αξίες που πολλές φορές έρχονται σε σύγκρουση με αυτούς που ισχύουν (του ατομικισμού και του ανταγωνισμού).

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

23

Το βάρος του ποιήματος βρίσκεται στους τελευταίους στίχους, τους οποίους για λόγους έμφασης ο Καβάφης ξεχωρίζει από τον κύριο κορμό του ποιήματος.

Και περισσότερη τιμή τους πρέπει

όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)

πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,

κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

Με άλλα λόγια, η μεγαλύτερη τιμή ανήκει σε εκείνους οι οποίοι παραμένουν ακλόνητοι στην εκτέλεση του χρέους, ακόμη και όταν προβλέπουν την προδοσία του αγώνα τους από τους εκάστοτε Εφιάλτες, και ως εκ τούτου αναπόφευκτο το τέλος τους.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

24

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

25

Η φύλαξη των Θερμοπυλών, εξελίσσεται σε υπεράσπιση ενός κοινωνικού πολιτισμού ο οποίος στηρίζεται σε κανόνες και αξίες που πολλές φορές έρχονται σε σύγκρουση με αυτούς που ισχύουν (του ατομικισμού και του ανταγωνισμού) που είναι κυρίαρχοι....ειδικά σήμερα!

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

26

Το ποίημα αποτελείται από 14 ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους ανομοιοκατάληκτους στίχους χωρισμένους σε δύο στροφικές ενότητες.

- Η γλώσσα αποτελεί ένα μεικτό και ιδιάζον γλωσσικό σύνολο. Είναι η δημοτική με λέξεις της καθαρεύουσας και λέξεις "καβαφικές“,ιδιωματισμούς από την καταγωγή του ποιητή από την Πόλη.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

27

Οι μετοχέςμή κινούντες, συντρέχοντες, ομιλούντες:

- βρίσκονται σε αρχαιοελληνικούς τύπους, συντακτικά είναι επιρρηματικές τροπικές και προσδιορίζουν τα ρήματα όρισαν και φυλάγουν έχοντας όλες το ίδιο υποκείμενο με αυτά. Σημασιολογικά δίνουν κάποια ηθικά γνωρίσματα των ανθρώπων που όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.

- Η μετοχή ψευδομένους διαφέρει. Είναι ουσιαστικοποιημένη και δεν έχει βέβαια

το ίδιο υποκείμενο με τις υπόλοιπες.

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

28

ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ

29