Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

24
Καθαρτικά για κολονοσκόπηση Χρήστος Ζαβός Γαστρεντερολόγος – Διδάκτωρ Α.Π.Θ. http://peptiko.gr

Transcript of Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Page 1: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Χρήστος ΖαβόςΓαστρεντερολόγος – Διδάκτωρ Α.Π.Θ.

http://peptiko.gr

Page 2: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Σύγκρουση συμφερόντων με χορηγούς εταιρείες: Καμία

Page 3: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Επιτυχής κολοσκόπηση

• Απαιτεί καθαρή εικόνα της βλεννογονικής επιφάνειας

• Η καλή προετοιμασία του εντέρου καθορίζει:• Ποιότητα• Δυσκολία• Ταχύτητα• Ολοκλήρωση της εξέτασης

• Προϋπόθεση:• Ο ειδικός να παρέχει ΓΡΑΠΤΕΣ οδηγίες στον ασθενή

• Απλές, εύκολες στην ανάγνωση, εκλαϊκευμένες• Συνιστάται ανάγνωση των οδηγιών τουλάχιστον ΜΙΑ εβδομάδα πριν

την εξέταση

Page 4: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής

• Τα περισσότερα φάρμακα συνεχίζονται ως και την ημέρα της

κολοσκόπησης

• Φάρμακα όπως η μετφορμίνη και η ινσουλίνη θα πρέπει να ρυθμίζονται

• Σκευάσματα σιδήρου per os: Διακοπή για τουλάχιστον 5 ημέρες

• Αντι-αιμοπεταλιακά / αντιπηκτικά: Να γίνεται συνεννόηση με τον ειδικό

που τα χορήγησε για πιθανή διακοπή ή αντικατάστασή τους από ΗΧΜΒ

• Ασπιρίνη / NSAIDs: Ασφαλής λήψη ακόμα και σε πιθανή πολυπεκτομή

Page 5: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Επιλογή καθαρτικού

• Όλα τα διαθέσιμα σκευάσματα δύνανται να προετοιμάσουν επαρκώς το

έντερο με αποδεκτή ανοχή

• Λαμβάνεται υπόψη η προτίμηση του ασθενούς

• Δεν συνιστάται ένα και μοναδικό σκεύασμα για όλους

• Η προετοιμασία δυνατόν να χορηγηθεί ως διαιρεμένη δόση (split-dose)

για όλα τα σκευάσματα

• Ο όγκος υγρών που απαιτεί κάθε ασθενής ποικίλλει, ορισμένοι ασθενείς

χρειάζονται επιπλέον ύδωρ από το συνιστώμενο

Page 6: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Καθαρτικά στην Ελλάδα και όγκος υγρών

1. PEG: Fortrans, Klean-prep (4 L)

2. Χαμηλού όγκου PEG: MiraLax (2 L) (Φάρμακο ΙΦΕΤ)

3. Θειικά άλατα: Eziclen (3 L)

4. Πικοθειικό νάτριο + Κιτρικό μαγνήσιο: CitraFleet, Picoprep (2 L)

5. Φωσφωρικό νάτριο: Fleet Phospho-Soda (2 L)

Page 7: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Μηχανισμός δράσης καθαρτικών

Sodium picosulphate/ magnesium citrate

Citrafleet®Picoprep®/Picolax®

Sodium phosphate

FleetPhospho-Soda®Colokit®

Sulphate saltsEZICLEN®

PEG-EKleanPrep® Fortrans®

PEG-E+Vit CMoviprep®

PEG IΣΟ-ΩΣΜΩΤΙΚΟ ΔΙΑΛΥΜΑ ΥΠΕΡΩΣΜΩΤΙΚΟ ΔΙΑΛΥΜΑ

Ωσμωτικό & ΕρεθιστικόΩσμωτικό

ΩΣΜΩΤΙΚΟΤΗΤΑ

MΗΧΑΝΙΣΜΟΣΔΡΑΣΗΣ

Page 8: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Ποιο καθαρτικό επιλέγουμε;

• Οτιδήποτε διαθέσιμο, σε ασθενείς χωρίς συννοσηρότητες• Ανάλογα με τις προτιμήσεις του ασθενούς σχετικά με:

• Όγκο υγρών που δύναται να λάβει• Προηγούμενη εμπειρία με καθαρτικό• Κόστος (πχ το Eziclen δεν συνταγογραφείται)• Αν ληφθεί σε 1 ημέρα ή σε διαιρεμένη δόση (split-dose)

• Τα υπερωσμωτικά καθαρτικά προκαλούν ηλεκτρολυτικές διαταραχές σε

ασθενείς με συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, νεφρική βλάβη (GFR<60

mL/min/1.73 m2), μη αντιρροπούμενη κίρρωση ήπατος ή σε ήδη

υπάρχουσες ηλεκτρολυτικές διαταραχές (πχ επί λήψης διουρητικών) ή σε

ασθενείς >65 ετών

Προτιμώνται τα καθαρτικά με PEG

Page 9: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Ποιο καθαρτικό επιλέγουμε;

• Πολλά κέντρα χορηγούν καθαρτικά με βάση PEG σε ΟΛΟΥΣ• Η προσέγγιση αυτή:

• απλοποιεί τις οδηγίες που χορηγούνται στους ασθενείς (όλοι

λαμβάνουν τις ίδιες οδηγίες)• Αποτρέπει τη χορήγηση υπερωσμωτικού σκευάσματος σε ασθενή που

δεν θα έπρεπε να λάβει

• Αντενδείξεις υψηλού όγκου PEG (4 L):• Ειλεός• Γαστρική στάση• Υποψία μηχανικής απόφραξης εντέρου• Σοβαρή κολίτιδα• Νευρολογικές παθήσεις που συνοδεύονται από δυσκαταποσία

Page 10: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Εγκυμοσύνη

• Δεν υφίστανται δεδομένα για την ασφάλεια των καθαρτικών σε

εγκυμοσύνη

• Η κολοσκόπηση να γίνεται μόνο επί ισχυρής ένδειξης

• Προτιμώνται τα PEG που χρησιμοποιούνται για αντιμετώπιση

δυσκοιλιότητας σε εγκύους

• Να αποφεύγονται τα υπερωσμωτικά διαλύματα που δυνατόν να

προκαλέσουν ηλεκτρολυτικές διαταραχές στις εγκύους

Page 11: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Επιλογή καθαρτικού ανάλογα με ένδειξη κολοσκόπησης

• Σε γενικές γραμμές η επιλογή καθαρτικού ΔΕΝ εξαρτάται από ένδειξη

• Υποψία αιμορραγίας κατωτέρου πεπτικού:• Προτιμάται υψηλού όγκου PEG που χορηγείται γρήγορα (4-8 L εντός

2-3 ωρών) κατά προτίμηση μέσω Levin

• Υποψία ΙΦΝΕ ή διερεύνηση χρόνιας διάρροιας: • Τα υπερωσμωτικά καθαρτικά δυνατόν να προκαλέσουν αλλοιώσεις

συμβατές με ΙΦΝΕ, οδηγώντας σε σύγχυση των ευρημάτων• Τα PEG δεν προκαλούν αλλοιώσεις στον εντερικό βλεννογόνο και

θα πρέπει να προτιμώνται σε ασθενείς με υποψία ΙΦΝΕ

Page 12: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Αξιολόγηση προετοιμασίας από τον ασθενή

Page 13: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Αξιολόγηση προετοιμασίας από τον ειδικό: Boston bowel preparation score 0-3

Page 14: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Παράγοντες που σχετίζονται με ατελή προετοιμασία:

• Λήψη ολόκληρης της δόσης σε μία ημέρα αντί για split dose• Έναρξη προετοιμασίας αργά το απόγευμα ή το βράδυ• Μη κατανόηση των οδηγιών • Νοσηλευόμενος ασθενής• Έντονη δυσκοιλιότητα ως ένδειξη για κολοσκόπηση• Λήψη τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών• Άνδρες ασθενείς• Παχυσαρκία• Ιστορικό ΣΔ, κίρρωσης ήπατος, ΑΕΕ, άνοιας

Page 15: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Ατελής προετοιμασία: Τι χορηγούμε ως β’ γραμμή;

• Υποκλυσμοί: Σε ασθενείς με ατελή προετοιμασία και σε ασθενείς με

δυσλειτουργικό άπω παχύ έντερο• Υποκλυσμοί με φωσφωρικό νάτριο να αποφεύγονται στους ασθενείς

>65 ετών λόγω αύξησης επιπλοκών

• Ασθενείς με ελλιπή συμμόρφωση ή που δεν κατανόησαν τις οδηγίες

επαναλαμβάνουν την ίδια προετοιμασία

• Ασθενείς με δυσανεξία στο πρώτο καθαρτικό να προετοιμάζονται με

εναλλακτικό σκεύασμα

• Να επιλέγεται split-dose εάν δεν είχε επιλεγεί (η δεύτερη δόση να

λαμβάνεται τουλάχιστον 5 ώρες πριν την απογευματινή εξέταση)

Page 16: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Βελτίωση συμμόρφωσης

• Χρήση διαιρεμένης δόσης (split-dosing)• Ψύξη διαλύματος• Λήψη διαλύματος με καλαμάκι• Προσθήκη χυμού λεμονιού στο διάλυμα• Πιπίλισμα φέτας λεμονιού• Χορήγηση μετοκλοπραμίδης 5-10 mg πριν την έναρξη της

προετοιμασίας για πρόληψη ναυτίας• Χορήγηση καθαρτικού με χαμηλό όγκο, εφόσον ενδείκνυται• Τα αθλητικά ποτά ή οι σκόνες που προσδίδουν γεύση δεν βελτιώνουν

πάντα την ανοχή ενώ πιθανόν να μεταβάλλουν την ωσμωτικότητα του

καθαρτικού και την απορρόφηση του ύδατος και των αλάτων• Επί συμπτωμάτων να διακόπτεται για 1-2 ώρες η προετοιμασία ή να

λαμβάνεται με πιο αργό ρυθμό

Page 17: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

PEG (Fortrans/Klean-prep)

Πλεονεκτήματα ΜειονεκτήματαΙσο-ωσμωτικά, ελαχιστοποιούν την ανταλλαγή υγρών στον εντερικό βλεννογόνο

Υψηλός όγκος υγρών (4L)

Μη απορροφήσιμα, παραμένουν στον εντερικό αυλό

Δυσάρεστη γεύση (αλμυρή)

Δεν προκαλούν ηλεκτρολυτικές διαταραχές

1 στους 5 ασθενείς δεν ολοκληρώνει την προετοιμασία

Συγχορηγούνται με άλλα καθαρτικά μειώνοντας τον όγκο που απαιτείται

Ασφαλή σε ασθενείς με συννοσηρότητες

• Επαρκής προετοιμασία: 33-91%• Άριστη προετοιμασία: 6-49%

Page 18: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Φωσφωρικό νάτριο (Fleet Phospho Soda)

Πλεονεκτήματα ΜειονεκτήματαΧαμηλός όγκος υγρών (2 L) Υπερωσμωτικό, δρα προσροφώντας

υγρό στον εντερικό αυλό από παρακείμενους ιστούς διατείνοντάς τον

Ευχάριστη γεύση τζίντζερ-λεμόνι Προκαλεί διαταραχές υγρών και ηλεκτρολυτών

Ανεκτό από τους περισσότερους ασθενείς

Μη ασφαλές σε ασθενείς με συννοσηρότητες FDA black box warning για πρόκληση οξείας φωσφωρικής νεφροπάθειαςΝα μη χορηγείται σε ασθενείς με υποψία ΙΦΝΕ ή διερεύνηση χρόνιας διάρροιαςή αιμορραγία κατωτέρου πεπτικού

• Επαρκής προετοιμασία: παρόμοια με PEG

Page 19: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Θειικά άλατα (Eziclen)

Πλεονεκτήματα ΜειονεκτήματαΜέτριος όγκος υγρών (1 L ανασυσταμένου διαλύματος + 2 L ύδατος)

Υπερωσμωτικό, δρα προσροφώντας υγρό στον εντερικό αυλό από παρακείμενους ιστούς διατείνοντάς τον

Τα θειικά άλατα δεν απορροφώνται και δεν προκαλούν διαταραχές υγρών και ηλεκτρολυτών σε ασθενείς χωρίς συννοσηρότητες

Δεν υφίστανται μελέτες χορήγησης σε ασθενείς με σοβαρές συννοσηρότητες ή με αυξημένο κίνδυνο διαταραχής της ισορροπίας υγρών-ηλεκτρολυτών

Ευχάριστη γεύση κοκτέιλ φρούτων Αντενδείκνυται σε ασθενείς με συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια

Ανεκτό από τους περισσότερους ασθενείς

Έχει χορηγηθεί με ασφάλεια σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια grade Ι/ΙΙ, ηλικιωμένους >65 ετών, GFR>30 mL/min/1.73 m2

Page 20: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Σύγκριση καθαρισμού ανά τμήμα παχέος εντέρου

Page 21: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Πικοθειικό νάτριο + Κιτρικό μαγνήσιο (CitraFleet, Picoprep)

Πλεονεκτήματα ΜειονεκτήματαΧαμηλός όγκος υγρών (2 L) Το πικοθειικό νάτριο δρα ερεθιστικά και

το κιτρικό μαγνήσιο ωσμωτικά Ευχάριστη γεύση λεμονιού Το κιτρικό μαγνήσιο απεκκρίνεται από

τους νεφρούς και δεν πρέπει να χορηγείται σε ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια λόγω πρόκλησης θανατηφόρου υπερμαγνησιαιμίας

Ανεκτό από τους περισσότερους ασθενείς

Δεν χορηγείται σε ασθενείς >65 ετών ή με συννοσηρότητεςΚίνδυνος σοβαρής υπονατριαιμίας

• Δεν υπερέχει των άλλων καθαρτικών στην προετοιμασία του εντέρου

Page 22: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Take-home messages (1)

• Όλα τα διαθέσιμα καθαρτικά προετοιμάζουν επαρκώς το έντερο πριν

την κολοσκόπηση• Η επιλογή του καθαρτικού εξαρτάται από:

• Συνοδά νοσήματα ασθενούς• Προτίμηση ασθενούς για όγκο υγρών • Προηγούμενη εμπειρία ασθενούς με καθαρτικό• Κόστος

• Τα καθαρτικά χαμηλού όγκου υγρών είναι καλύτερα ανεκτά όταν

λαμβάνεται όλη η δόση την προηγούμενη ημέρα της κολοσκόπησης• Η διαίρεση δόσεων (split-dosing) διευκολύνει τη λήψη καθαρτικών

υψηλού όγκου υγρών (η 2η δόση να λαμβάνεται τουλάχιστον 5 ώρες

πριν την απογευματινή κολοσκόπηση)

Page 23: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση

Take-home messages (2)

• Τα υπερωσμωτικά καθαρτικά προκαλούν διαταραχές ύδατος-

ηλεκτρολυτών και θα πρέπει να αποφεύγονται σε ασθενείς με σοβαρές

συννοσηρότητες όπως συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, νεφρική

βλάβη, μη αντιρροπούμενη κίρρωση ήπατος ή >65 ετών Προτιμήστε PEG καθαρτικά

• Το Fleet Phospho-Soda (φωσφωρικό νάτριο) έχει “black box warning” από τον FDA, δηλαδή προειδοποίηση ότι προκαλεί σοβαρές

ανεπιθύμητες ενέργειες όπως οξεία φωσφωρική νεφροπάθεια• Σε ασθενείς <65 ετών που υποβάλλονται σε σιγμοειδοσκόπηση να

προτιμώνται 2 χαμηλοί υποκλυσμοί με φωσφωρικό διάλυμα παρά

καθαρτικό per os. Εάν >65 ετών η επιλογή καθαρτικού εξατομικεύεται • Εάν διενεργηθεί APC πλήρης προετοιμασία για αποφυγή εκρήξεως

από τα αέρια (gas explosion)

Page 24: Καθαρτικά για κολονοσκόπηση