Καλυψώ

Ευαγγελία Γκ

Α1

Καταγωγή και Κατοικία

– Στην ελληνική μυθολογία, η Καλυψώ ήταν γνωστή ως μία Νύμφη, κόρη του Άτλαντα και της Πλειόνης ή του θεού Ηλίου και της Περσηίδας.

– Ζούσε στη νήσο Ωγυγία, που οι αρχαίοι συγγραφείς τοποθετούν στη δυτική Μεσόγειο (συγκεκριμένα έχει προταθεί μεταξύ άλλων ότι ήταν στη Θέουτα, απέναντι από το Γιβραλτάρ, ή το νησί Γκόζο δίπλα στη Μάλτα), ενώ αναφέρεται συχνά ως «το Νησί της Καλυψούς».

– Η Καλυψώ κατοικούσε σε ένα μεγάλο σπήλαιο, κοντά στην είσοδο του οποίου υπήρχαν φυσικοί κήποι, ιερό δάσος και πηγές.

Η Καλυψώ στην Οδύσσεια

Η Καλυψώ υποδέχθηκε τον Οδυσσέα στο νησί της ως ναυαγό. Στην Οδύσσεια (ραψωδίες ε και η) αναφέρεται ότι η Καλυψώ τον ερωτεύθηκε και γι' αυτό τον κράτησε κοντά της επί επτά χρόνια. Σύμφωνα με άλλους συγγραφείς, ο Οδυσσέας έμεινε με την Καλυψώ δέκα χρόνια ή και ένα μόνο έτος. Η Καλυψώ του υποσχόταν ότι θα τον έκανε αθάνατο, αλλά ο Οδυσσέας δεν εγκαταλείφθηκε στη γοητεία της, γιατί ο βαθύτερος εσωτερικός πόθος του ήταν η επιστροφή του στην Ιθάκη.

Με την παράκληση της θεάς Αθηνάς ο Δίας έστειλε τον Ερμή στην Καλυψώ για να της ζητήσει να αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει. Μετά από αυτό, η Καλυψώ με μεγάλη της λύπη τον άφησε να φύγει, αφού πρώτα του έδωσε ξυλεία και πανί για να κατασκευάσει μία σχεδία, καθώς και προμήθειες για το ταξίδι του. Επίσης του υπέδειξε ποιους αστέρες να παρατηρεί για να ρυθμίζει την πορεία του.

Μεταγενέστεροι μύθοι αναφέρουν ότι ο Οδυσσέας και η Καλυψώ απέκτησαν μαζί ένα γιο, τον Λατίνο ή τον Αύσονα (που αργότερα εγκαταστάθηκε στην Ιταλία), ενώ ο Ησίοδος (Θεογονία, Β 1017-1018) αναφέρει δύο γιους τους, τον Ναυσίθοο και τον Ναυσίνοο. (Ο Ναυσίθοος αυτός δεν πρέπει να συγχέεται με τον βασιλιά των Φαιάκων Ναυσίθοο που αναφέρεται στην Οδύσσεια.)

Οδυσσέας και ΚαλυψώArnold Böcklin

Στην ε ραψωδία στην Οδύσσεια, ο Ερμής έρχεται για να ανακοινώσει στην Καλυψώ την απόφαση των θεών, ότι πρέπει να αφήσει τον Οδυσσέα να επιστρέψει στην πατρίδα του. Φτάνει στη σπηλιά, όπου κατοικεί η θεά, και παρατηρεί το τοπίο με θαυμασμό:

Εκεί μακρόφτερα πουλιάείχανε στήσει τις φωλιές τους,γεράκια, κουκουβάγιεςκαι θαλασσινές μακρόγλωσσες κουρούνεςπου όλη μέρα τριγυρνούν στις παραλίες.

Και γύρω απ’ τη βαθουλωτή σπηλιάκληματαριά ήταν απλωμένηγεμάτη με σταφύλιακι έτρεχε γάργαρο νερό από κρήνεςτέσσερις στη σειράη μια κοντά στην άλλημε στόματα στραμμένατο καθένα αλλού.

Κι έθαλλαν γύρω-γύρωλιβάδια χλοεράαπό βιολέτεςκι από πετροσέλινα.

Φωτιά μεγάλη έκαιγε στο τζάκικι η μυρωδιά ευώδιαζε από μακριάσε όλο το νησίτης μοσχομυρισμένης θούγιαςκαι του κέδρου του καλόσχιστουπου καίγονταν.

Κι εκείνη μέσα στη σπηλιάμε την ωραία φωνή της τραγουδώνταςστον αργαλειό καθότανκαι με χρυσή σαΐτα ύφαινε.

Και γύρω απ’ τη σπηλιάφούντωνε άλσος θαλερόαπό σκλήθρες κι από σκούρες λεύκεςκι από μυρωδάτα κυπαρίσσια.

Ερμής και ΚαλυψώJohn Flaxman

Η σπηλιά

Η σπηλιά είναι η πρώτη κατοικία του ανθρώπου. Ένας φυσικός χώρος που προστατεύει από τους κινδύνους, τα άγρια θηρία, την παγωνιά. Εδώ μαζεύεται η ομάδα μετά τις περιπέτειες της ημέρας, εδώ ψήνεται το θήραμα που θα κατασιγάσει την πείνα τους, εδώ το αρσενικό θα σμίξει με το θηλυκό πάνω στις μαλακές, ζεστές γούνες των σκοτωμένων θηρίων, εδώ η γυναίκα θα γεννήσει τα παιδιά της, εδώ τα παιδιά θα μείνουν προφυλαγμένα, όσο ακόμα είναι μικρά. Η σπηλιά έχει μια ανεξήγητη μαγεία, μια γοητεία που δεν θα έχει ποτέ το χτισμένο σπίτι. Είναι η πρώτη φωλιά του ανθρώπου.

Οδυσσέας και ΚαλυψώJacob Jordaens

Μουσική

«Στην Καλυψώ»,από το άλμπουμ του Μίκη Θεοδωράκη «Του Έρωτα Και Του Θανάτου», του κύκλου «Οδύσσεια», με δημιουργό τον Κώστα Καρτελιά και ερμηνεία της Μαρίας Φαραντούρη.