ΜΕΛΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΠΟΙΗΣΗ: «ένα οδοιπορικό στην ανθρώπινη ψυχή»

Από τους μαθητές της Β’ Λυκείου του 11ου ΓΕΛ Λάρισας

Υπεύθυνοι καθηγητέςΕλένη Καλαφάτη

Κων/νος Δεσυνιώτης

αφήγηση : Ε. ΒΑΛΙΑΚΟΥ – Ρ. ΛΑΤΟ – Κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΑ

Συνύπαρξη ποίησης και μουσικής.

Εξέλιξη της μελοποιημένης ποίησης στη νεώτερη Ελληνική

Ιστορία.Δημιουργοί και έργα τους.

Επιλογή ποιημάτων με

μουσικές διαδρομές.

ENOTHTEΣ

Η ποίηση γεννήθηκε μέσα από τη μουσική

• Το πρώτο ποίημα ήταν είτε προσευχή είτε μαγικό ξόρκι.

• Στην απαρχή της η ποίηση ήταν πάντα μελοποιημένη. Ιδιαίτερα η λυρική, που όπως λέει και η λέξη, τραγουδιόταν με την λύρα, γεννιόταν με την μελωδία της.

το «Άξιον Εστί» και τα «Επιφάνεια 1937» πριν από τον Θεοδωράκη, δεν είναι πια τα ποιήματα όπως τα

γνωρίσαμε.

Οι «Δρόμοι παλιοί» του Αναγνωστάκη τώρα

οδηγούν αλλού.

το Δοξαστικό από το «Άξιον Εστί» πιο πολύ χορεύεται

παρά διαβάζεται.

Όταν ένα ποίημα μελοποιηθεί γεννιέται ένα μεταλλαγμένο είδος με διαφορετική δυναμική από το αρχικό ποίημα.

Στην αρχαία Ελλάδα δεν υπήρχε μουσική χωρίς ποίηση και ποίηση χωρίς μουσική. Ποιητής και μουσικός ήταν τις περισσότερες φορές το ίδιο πρόσωπο. Τότε συναντάμε την πρώτη μορφή έντεχνης ποίησης και μουσικής με τα Ομηρικά Έπη.

Πορεία μελοποιημένης ποίησης στο χρόνο

Η αρχαία ελληνική λυρική ποίηση(Ανακρέων, Σαπφώ, Αλκαίος, Ίων ο

Χίος , Πρατίνας, Κριτίας)οριοθετεί ένα σημαντικό σταθμό στην

ιστορία του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Την τοποθέτηση του ανθρώπου ως ατόμου στο κέντρο του ιστορικού γίγνεσθαι καθώς υπήρξε η απαρχή της θεματικής στροφής της Τέχνης από την εξύμνηση των λαμπρών κατορθωμάτων ηρώων και ηγεμόνων στον απλό άνθρωπο και την καθημερινή του ζωή, που αποκτά πλέον αξία

"Ένα τραγούδι που ταξιδεύει με τη γλώσσα και τη μουσική

αναλλοίωτο στους αιώνες

για να μας θυμίζει ότι είναι

τα μυστικά συστατικά της

ζωής, της ιδιοσυγκρασίας

και της φιλοσοφίας

μας.

• Εξέλιξη αυτών των μορφών αποτελεί η σύγχρονη ελληνική μουσική με τη νεωτερική ποίηση να έχει καταργήσει τη ρίμα απελευθερώνοντας τους κύκλους των στροφών.

Ακολουθεί το λειτουργικό δράμα του Μεσαίωνα με αναπαραστάσεις από τα πάθη του Χριστού, έπονται οι τροβαδούροι που έδωσαν τη θέση τους στα ερωτικά τραγούδια της Ευρώπης με την γέννηση της συμφωνίας, της σονάτας και αργότερα του κονσέρτου της ρομαντικής περιόδου.

Οι τροβαδούροι έγιναν αντικείμενο μιας νέας

αντίληψης για τους ποιητές, αποσπώμενοι από τα

καθιερωμένα και διεκδικώντας μια ποιητική αυτονομία και ένα

εναλλακτικό τρόπο ζωής.

• Ακολούθησαν : τα δημοτικά τραγούδια. Εμείς τώρα τα διαβάζουμε ως ποιήματα αλλά αυτοί που τα έφτιαξαν τα δημιούργησαν τραγουδώντας.

• Κατόπιν ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» του Σολωμού. Αν δεν είχε μελοποιηθεί από τον Μάντζαρο (πράγμα που οδήγησε στην επιλογή της μουσικής, ως εθνικού ύμνου) θα ήταν εξίσου άγνωστο με το δίδυμο «Εις τον θάνατον του Μπάυρον».

Άλλα διάσημα ποιήματα: η Ξανθούλα του Σολωμού, η Ανθισμένη Αμυγδαλιά του Δροσίνη, ο Γερο-Δήμος του Βαλαωρίτη – για τα οποία πολλοί νομίζουν ότι είναι δημοτικά τραγούδια.

Πόσοι Έλληνες θα γνώριζαν το Άξιον Εστί του Ελύτη, τα Λιανοτράγουδα και τον Επιτάφιο του Ρίτσου, την Άρνηση του Σεφέρη, τα ποιήματα του Αναγνωστάκη και του Καββαδία αν δεν είχαν μελοποιηθεί;

Μελοποιημένη ποίηση στη νεώτερη Ελληνική Ιστορία

• Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 1930

• Η ΠΡΩΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ 1935-1967

Ελεύθερος στίχος, αυτόματη γραφή •κατάργηση κλασικής στροφής, εμφάνιση στροφικής ενότητας •κατάργηση ομοιοκαταληξίας, μέτρου •εμφάνιση υπερρεαλισμού,

σουρεαλισμού.

Γεώργιος Σεφέρης, Ανδρέας Εμπειρίκος, Νίκος

Εγγονόπουλος, Οδυσσέας Ελύτης, Νικηφόρος

Βρεττάκος, Γιάννης Ρίτσος ...Η ποίηση είναι χαμηλών

τόνων και επηρεάζεται από το αίσθημα της απώλειας και της διάψευσης. Τα ποιήματα

- συνήθως σύντομα και ολιγόστιχα- εκφράζουν

συναισθήματα φόβου και αβεβαιότητας.Τα θέματα

προέρχονται κυρίως απο την εμπειρία του αγώνα, της

αντίστασης, της φυλακής, της εξορίας

Τάσος Λειβαδίτης, Τίτος Πατρίκιος, Μανόλης Αναγνωστάκης, Μίλτος

Σαχτούρης.

Κοινωνικοιστορικό υπόστρωμα των μελοποιημένων ποιημάτων

• Ρίτσος, Ελύτης, Σεφέρης,….• Ποίηματα σουρεαλιστικά που δίνουν στη

μουσική άλλο ύφος σε μια πολύ ιδιαίτερη ιστορική περίοδο τόυ μεσοπολέμου.

• Έδωσε τα πιο πετυχημένα και δημοφιλή τραγούδια

Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 1930

• Εμφύλιος, οικονομική εξαθλίωση διώξεις, ανασφάλειες.

• Ένας πλανήτης σε δύο μεγάλα στρατόπεδα με τον πυρηνικό όλεθρο να καιροφυλακτεί

Η ΠΡΩΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ 1935-

1967

Νέο κύμα δεκαετία ’60

Μετά την επιτυχία της μελοποίησης ποιημάτων από τους Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Ξαρχάκο, Μαρκόπουλο , Μούτση κ.α.

υπήρξε μια στροφή από συνθέτες Σαββόπουλο, Σπανό, Πλέσσα, Κόκκοτο, Ρωμανό σε ποιητές όπως Πολυδούρη, Καρυωτάκη Καβάφη, Λαπαθιώτη, Ζαλοκώστα, Εφταλιώτη κ.α.

με ερμηνευτές όπως Πουλόπουλος, Αρλέτα,

Χωματά, Βιολάρης, Παππάς, Χατζής, Αστεριάδη, Ζωγράφος κ.α. που δημιούργησαν μια «άνοιξη» για το ελληνικό τραγούδι σε μια ιδιαίτερη κοινωνική και ιστορική περίοδο.

εντονές κοινωνικές αλλαγές και

ζυμώσεις

Επιστημονικά και διαστημικά

άλματα

Πολιτικές αναταραχές στο

παγκόσμιο γίγνεσθαι

Γαλλικός Μάης ‘68 - ανακατατάξεις στη

Ευρώπη

Επταετία – δικτακτορία στην

Ελλάδα

Δεκαετία 1960 - Νέο Κύμα

ΠΟΙΗΤΕΣ

Ν. ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ

«Ερωτικό» Ν ΞΥΔΑΚΗΣ - Ελ. Αρβανιτάκη

Τ. ΛΕΙΒΑΔΙΤΗΣ

"Την πόρτα ανοίγω το βράδυ« Μ. Θεοδωράκης

Για τον ποιητή Τ. Λειβαδίτη Όπως σημειώνει ο Τίτος Πατρίκιος,, ήταν τόσο αφοσιωμένος

στην ποίηση ώστε όσα ποιήματα του έστελναν «τα διάβαζε όλα ως το κόκαλο και

όσο μεγαλύτερη αξία τους έβρισκε, τόσο την αναγνώριζε και τη διακήρυσσε».

Το ποίημα «Την πόρτα ανοίγω το βράδυ» ανασύρει αισθήματα συμπόνιας και συγχωρητικότητας.

• Την πόρτα ανοίγω το βράδυ,τη λάμπα κρατώ ψηλά,να δούνε της γης οι θλιμμένοι,να ’ρθούνε, να βρουν συντροφιά.

Να βρούνε στρωμένο τραπέζι,σταμνί για να πιει ο καημόςκι ανάμεσά μας θα στέκειο πόνος, του κόσμου αδερφός.

Να βρούνε γωνιά ν’ ακουμπήσουν,σκαμνί για να κάτσει ο τυφλόςκι εκεί καθώς θα μιλάμεθα ’ρθει συντροφιά κι ο Χριστός.

Αλλά όσο περνάει ο καιρός και ιδιαίτερα στην δύσκολη εποχή μας, αυτά συνοδεύονται και από μια μελαγχολία εξ αιτίας μιας προσωπικής απογοήτευσης για το έλλειμμα αυτοθυσιαστικής διάθεσης - αγάπης προς τον συνάθρωπο.

Ποιητής της περιόδου του Μεσοπολέμου, ένας από

τους ΄΄καταραμένους΄΄ και ΄΄ιδανικούς αυτόχειρες΄΄ της λογοτεχνίας μας.

Θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοσυμβολιστικής

και νεορομαντικής σχολής.

Ερωτικό Λαπαθιώτης-Ξυδάκης

Καημός αλήθεια να περνώτου έρωτα πάλι το στενόώσπου να πέσει η σκοτεινιάμια μέρα του θανάτου.

Στενό βαθύ και θλιβερόπου θα θυμάμαι για καιρότι μου στοιχίζει στην καρδιάτο ξαναπέρασμά του.

Ας είν’ ωστόσο, τι ωφελείγυρεύω πάντα το φιλίστερνό φιλί, πρώτο φιλί και με λαχτάρα πόση.

.

Η ποίησή του έχει σαφείς επιρροές από το ρεύμα του αισθητισμού, με πρότυπο

τον Όσκαρ Ουάιλντ. Οι στίχοι του τις περισσότερες φορές ιδιαίτερα

τολμηροί και με έντονα μελαγχολικό τόνο.

Ακούστηκαν τα μελοποιημένα ποιήματα«Στο περιγιάλι» Σεφέρης-

Θεοδωράκης-Μπιθικώτσης

«Ελένη»Ελύτης-Κόκοτος-

Βιολάρης

«Ασπρα καράβια»Σπανός-Σκίπης-Βιολάρης-Χωματά

«Tης αγάπης αίματα»

Θεοδωράκης-Ελύτης-

Μπιθικώτσης

Soundtrack της ταινίας Serpico του Μ. Θεοδωράκη

¨Δελφινοκόριτσο» Κόκκοτος-Ελύτης-Βιολάρης