Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

69
ΑΠ’ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ ΩΣ ΤΑ ΧΑΝΙΑ Η ΚΡΗΤΗ ΟΛΗ ΑΞΙΖΕΙ ΠΟΙΟ ΚΛΩΝΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΚΟΒΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕ ΜΥΡΙΖΕΙ

Transcript of Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Page 1: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΑΠ’ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ ΩΣ ΤΑ ΧΑΝΙΑΗ ΚΡΗΤΗ ΟΛΗ ΑΞΙΖΕΙΠΟΙΟ ΚΛΩΝΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ

ΚΟΒΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕ ΜΥΡΙΖΕΙ

Page 2: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ

Οι μαντινάδες είναι ποτάμια και λουλούδια της λαϊκής ψυχής. Μέσα τους καθρεπτίζεται ολοκάθαρα η λαϊκή Κρητική ψυχή, κάθε αντιπροσωπευτικό δείγμα του λαϊκού μας πολιτισμού και του στοχασμού που το γέννησε. Η υπεροχή της μαντινάδας βρίσκεται στη γνησιότητα της έμπνευσης, στην ανεπιτήδευτη έκφραση, στην αυθόρμητη διάθεση. Τραγουδιόνται στα γλέντια και στις χαρές, καθιερώνονται και γίνονται πασίγνωστες. Ο όρος μαντινάδα προέρχεται από τη βενετσιάνικη λέξη matinada, που μεταφράζεται ως «πρωινή καντάδα» και σημαίνει το ερωτικό τραγούδι που τραγουδιόταν τις πρωινές ώρες κάτω από το παράθυρο της αγαπημένης.

Page 3: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η σύνθεση των μαντινάδων είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη, αφού μέσα σε ένα αυτοσχέδιο δίστιχο περικλείεται ένα πλήρες νόημα. Οι περισσότερες μαντινάδες αναφέρονται στον έρωτα και την αγάπη. Υπάρχουν, όμως, και πολλές γνωμικές, διδακτικές, φιλοσοφικές, πειραχτικές, σκωπτικές, τολμηρές κ.λπ. Έχουμε ακόμα δίστιχα της βάπτισης, του αρραβώνα, του γάμου, του Κλήδονα, της κλεψιάς, της βεντέτας, της φυλακής κ.λπ. Τραγουδιόνται με ή χωρίς συνοδεία μουσικών οργάνων, πάνω στις μελωδίες των παραδοσιακών κρητικών χορών - χανιώτικου (συρτού), σιγανού, σούστας (Ρεθύμνου), μαλεβιζώτη, αγκαλιαστού κ.λπ. - των σκοπών της ρίμας, του Ερωτόκριτου και άλλων, όμως η πιο συνηθισμένη μελωδία πάνω στην οποία τραγουδιόνται οι κοντυλιές.

Page 4: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η ιστορία με τον Γιάννη Ρίτσο στ’ Ανώγεια είναι λίγο ως πολύ γνωστή. Κάποτε άκουσε μία μαντινάδα:«Δε με φοβίζει ο θάνατοςάλλα ‘ναι τα σπουδαία,το να αγαπάς να μη μπορείςνα αλλάξεις την ιδέα» Εντυπωσιάστηκε τόσο που ζήτησε αμέσως να γνωρίσει τον δημιουργό της. Και μόλις έμαθε πως είναι ο Αριστείδης Χαιρέτης(Γιαλαυτης) είπε: «αυτή τη μαντινάδα έπρεπε να την έχω βγάλει εγώ. Τον άνθρωπο δεν τον ξέρω, αλλά για μένα είναι ποιητής». Παρόμοια ήταν η συγκίνηση κι ο σεβασμός όσων ασχολούνται με το είδος κάθε φορά που άκουγαν μία νέα δημιουργία του αείμνηστου Γιώργη του Σταυρακάκη (Μιχαλόμπα). Οι μαντινάδες του εξακολουθούν να αποτελούν τον ουσιαστικότερο ορισμό της παράδοσης, καθώς ενέγραψαν ήδη υποθήκες στις νεώτερες γενιές. Τόπος που κάνει αντίλαλοπληθαίνει τον καημό μου,γιατί γρικώ δυο τρεις φορέςτον αναστεναγμό μου. 

Page 5: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Τριάντα χρόνια πριν ο Μάνος Χατζηδάκης θεωρούσε προσφορά στον πολιτισμό τον διαγωνισμό μαντινάδας που οργάνωσε στ’ Ανώγεια. Αν ζούσε σήμερα, το πιθανότερο θα ήταν να μην το διανοηθεί καν. Ο Γιαλαύτης απέσπασε το πρώτο βραβείο με την παρακάτω μαντινάδα. Βιόλα, απού σε μεγάλωσαμε τω ματιών το δάκρυεγώ περίμενα ανθούςκι εσύ πετάς αγκάθι.«Για μένα η μαντινάδα είναι η ίδια μου η έκφρασή, λέει ο Αριστείδης Χαιρέτης, κι αν κάτι με ταλαιπωρεί είναι το γεγονός πως το κακό παράγινε μ’ όσους ασυνείδητα ρημάζουν τη γλώσσα και το νόημα της, βάζοντας τα καλάσνικωφ και τα «4Χ4» στους στίχους. Η μαντινάδα δεν είναι παιχνίδι, για να χωρατέψουμε. Είναι η ίδια η Κρήτη και πρέπει να την σεβαστούμε».

Page 6: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Οι πρώτοι επώνυμοι λαϊκοί μουσικοί που γνωρίζουμε σήμερα είναι ο Θοδωρομανώλης (λυράρης από το Σέλινο, Χανίων) και ο Στέφανος Τριανταφυλλάκης ή Κιόρος (βιολάτορας από τις Λουσακιές, Κισάμου), οι οποίοι έζησαν τον 18ο αιώνα έως τις αρχες του 19ου. Ο Κιόρος σύμφωνα με την προφορική παράδοση, συνέθεσε τον πρώτο συρτό, τον πεντοζάλη και 3 ακόμα συρτους. Σε αυτον οφείλονται οι μουσικές φράσεις που ήρθαν να δημιουργήσουν μαζι με τους ανώνυμους "χορογράφους", τους δύο νέους αυτους χορούς το 1750 το (Χανιώτικο )συρτό στα Πατεριανά Κισάμου και το 1770 τον πεντοζάλη στα Σφακιά αντίστοιχα. Στον 19ο αιώνα γνωρίζουμε τους μουσικούς : Κιόρο 2ο και 3ο, Βουρογιάννη, Μπαλαμπό, Καναρίνη, Μανιατογιάννη, Κοτσυφό, Φρουδάκη, Μαθιουδάκη, Αγκανά, Σταφιδάκη κ.α. στα Χανιά, Πίσκοπο, Νικήτρατο κ.α. στο Ρέθυμνο, Βέκιο, Όρμπο, Νίκο Αλεξίου ή Μαλεβιζιώτη, Βούρτση κ.α. στο Ηράκλειο και Σαλής, Φοραδάρης, Καλοχωριανός, Ανατολιωτάκης στο Λασήθι. Απο την περίοδο της ημιανεξαρτησίας (1870) και μετά, οι συνθήκες αλλάζουν και όλοι και περισσότεροι οργανοπαίκτες γίνονται γνωστοι και κάποιοι από αυτους ως ένα βαθμο επαγγελματίες. Στα Χανια οι : Ν.Λαϊνάκης, Φελεσογιάννης, Καραγκιουλές, Κουφιανός, Ανδρ.Κουτσουρέλης, Κουνελοκωστής, Μαριαναντρέας, Φαντομανώλης, Γ.Κεραμειανάκης, Χάρχαλης, Χαρίλαος Πιπεράκης, Γιώργος Καντέρης, Καντεροσταυρούλης, Κοπανίδης, Γ.Τσουρλάκης, Γ.Πολυχρονάκης Στο Ρέθυμνο : Μ.Σιγλέτος, Μύρος Κοντογιάνης, Ψύλλος, Βλαδίμηρος Πλουμιστάκης, Κανακάκης, Στο Ηράκλειο οι : Κολομπότσης, Φουστάνης, Προβατίνης, Κοντόχας κ.α. Στο Λασήθι οι : Κιρλίμπας, Ρεμπελάκης, Καλογερίδης ,.

Page 7: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Στα άκρα της Κρήτης, Νομούς Χανίων και Λασιθίου, το βιολί επικρατεί σαν παραδοσιακό μουσικό όργανο.Ξακουστά είναι τα Κισσαμίτικα συρτά και τα Χανιώτικα παντοζάλια που αποδίδονται με βιολί και οι Στειακές και Γεραπετρίτικες κοντυλιές και οι Στειακοί πηδηκτοί που αποδίδονται επίσης με βιολί. Πρωτομάστορες της Χανιώτικης μουσικής παράδοσης θεωρούνται οι βιολάτορες Χάρχαλης, Μαύρος, Κωστής Παπαδάκης ή Ναύτης, η Ασπασία Παπαδάκη, ο Φώτης Κατράκης, ο Μιχάλης Κουνέλης κ.ά. ενώ επάξια συνεχίζουν ο Μανόλης Φαντάκης, ο Μιχάλης Λουφαρδάκης, ο Ηλίας Χορευτάκης, ο Αντώνης Μαρτσάκης κ.ά Στο Νομό Λασιθίου εποχή άφησαν οι βιολάτορες Παντελής Μπαριταντωνάκης και Γιάννης Δερμιτζάκης (Δερμιτζογιάννης) καθώς και οι Γιάννης Παπαχατζάκης, Αρίστος Σπανακάκης κ.ά. ενώ ο σύγχρονος βιολάτορας Βαγγέλης Βαρδάκης συνεχίζει την παράδοση. Στο Νομό Ηρακλείου άφησε εποχή ο Λασιθιώτης βιολιστής Στρατής Καλογερίδης και συνέχισε ο γνωστός Αβησσυνός. Στο νομό Λασιθίου τη λύρα ή το βιολί, τα συνόδευε η κιθάρα (Μανόλης Δερμιτζάκης, Βασ. Σπανακάκης) και παλιότερα το νταουλάκι, ενώ στις μέρες μας κυριαρχεί το λαούτο σαν συνοδευτικό όργανο του βιολιού ή της λύρας.

Page 8: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Οι σύγχρονοι παραδοσιακοί Κρητικοί λυράρηδες αν και παίζουν όλες τις μελωδίες και σκοπούς, ακολουθούν ο καθένας με σεβασμό, μια από τις παραδοσιακές "σχολές" τής κρητικής μουσικής, στο ύφος, ήθος, στον τρόπο παιξίματος, στο ρεπερτόριο...: Στη λύρα η σχολή Μουντάκη και Σκορδαλού, στο βιολί το τοπικό ηχόχρωμα της Κισσάμου και της ανατολικής Κρήτης ενω στην κεντρική Κρήτη είναι διαμορφωμένος ο Ανωγειανός τρόπος στη λύρα και στο μαντολίνο. Τελευταία αρκετοί Κρητικοί μουσικοί της νεότερης γενιάς, έχουν καθιερώσει ένα τρόπο παιξίματος και έκφρασης που έχει επιρροές από το σύχγρονο λαϊκό τραγούδι, χρησιμοποιώντας όμως τους κρητικούς σκοπούς κυρίως. Παράλληλα όμως μια άλλη μερίδα μουσικών στρέφεται στο ψάξιμο των παλιών και παραδοσιακών σκοπών και τρόπων παιξίματος ενω κάποιοι από αυτους δεν διστάζουν να προχωρήσουν σε πιο έντεχνες νέες δημιουργίες, που πλησιάζουν στους παλιούς αυτους τρόπους. Υπάρχουν όμως στην Κρήτη, στην υπόλοιπη Ελλάδα και σ' όλο τον κόσμο αρκετοί νέοι λυράρηδες που με σεβασμό πορεύονται στα δυσπρόσιτα στους πολλούς, όσο αφορά την μουσική τεχνική, μονοπάτια της αυστηρά παραδοσιακής Κρητικής μουσικής παράδοσης, με τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου, π.χ. Ο Θοδωρής Πολυχρονάκης και ο Αντώνης Μαρτσάκης στα Κισσαμίτικα, ο Βαγγέλης Βαρδάκης στα Γεραπετρίτικα και Λασιθιώτικα, ο Νεκτάριος Σαμόλης στα παραδοσιακά Ρεθμνιώτικα, και αρκετοί επαγγελματίες καθώς και δεκάδες ερασιτέχνες μη εμπορικοί λυράρηδες και βιολάτορες που ακολουθούν τα μουσικά βήματα της σχολής Σκορδαλού και άλλοι της σχολής Μουντάκη καθώς και των τοπικών παραδόσεων του Ναύτη (Κωστή Παπαδάκη), Δερμιτζογιάννη, Μπαριταντωνάκη Ο Γιάννης Μαρκόπουλος αξιοποιώντας και την καταλυτική προσωπικότητα του Νίκου Ξυλούρη, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διάδοση της κρητικής μουσικής εκτός Κρήτης, τον Ψαραντώνη και το συγκρότημα Χαίνηδες έως τον Ιρλανδοκρητικό Ρος Ντέιλι στις μέρες μας, επιτρέπουν στην κρητική μουσική παράδοση να παραμένει σήμερα περισσότερο ζωντανή παρά ποτέ.

Page 9: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΚΡΗΤΙΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑΣτην ανατολική Κρήτη και σε άλλα μέρη της Κρήτης, μέχρι και το 1960 απο τα πνευστά μαζί με το νταουλάκι ή τουμπάκι που τώρα έχει σχεδόν εκλείψει, συνηπήρχαν η ασκομαντούρα ή ασκομπαντούρα, η μαντούρα, το θιαμπόλι, ή φιαμπόλι ή χιαμπόλι, όργανα που αναβιώνουν σε όλη την Κρήτη από μερακλήδες μουσικούς. Από τα έγχορδα στις μέρες μας κυριαρχούν η λύρα, το βιολί και το λαγούτο, και λιγότερο το μαντολίνο ή το μπουλγαρί. Η λύρα με τη μορφή του λυρακιού, παρόμοια με την Πολίτικη λύρα, υποστηρίζεται ότι ήρθε στην Κρήτη από τη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη, αφού επικρατούσε επί αιώνες εκεί, όπου άλλωστε κυριαρχούσε ο Ελληνισμός

Page 10: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΛΥΡΑ Σε σύγχρονες μουσικολογικές ιστορικές εργασίες υποστηρίζεται ότι η λύρα (που παίζεται στο γόνατο), είναι εξέλιξη του αράβικου ρεμπέκ.Ήταν τόσο απλό, μια αρχαία λύρα, με χορδές πάνω στο καύκαλο της χελώνας ή στο ξύλινο αντηχείο, να μετατραπεί σε όργανο με τόξο - τοξάρι - δοξάρι, από έναν στρατιώτη ή κυνηγό που ακουμπούσε στις χορδές τη χορδή του τόξου του!Οι παλιοί λυράρηδες συνόδευαν τη μελωδία της λύρας με τον ρυθμικό ήχο των γερακοκούδουνων, μικρών σφαιρικών κουδουνιών που τα στερέωναν κατά μήκος του δοξαριού της λύρας. Η ονομασία γερακοκούδουνα προέρχεται από τα βυζαντινά χρόνια. Είναι τα κουδούνια που κρεμούσαν οι κυνηγοί στο λαιμό των εξημερωμένων γερακιών που χρησιμοποιούνταν σαν κυνηγετικά πουλιά, όπως τώρα χρησιμοποιούνται οι κυνηγετικοί σκύλοι. Υπάρχουν 4 είδη λύρας το λυράκι, η λύρα, η βροντόλυρα, η βιολόλυρα

Page 11: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

 ΒΙΟΛΙ Το βιολί ή βιολόλυρα που ξέρουμε σήμερα εμφανίζεται κατά τον 13o αιώνα. Με την πάροδο των χρόνων, το βιολί, που το συναντάμε και με την ονομασία "βιόλα" και "λύρα" -αφου για αρκετούς αιώνες οι έννοιες αυτες στη δύση ήταν σχεδον ταυτόσημες (lira da gamba, viola da braccio κλπ)- Το βιολί όπως το ξέρουμε σήμερα, παιζόμενο οριζόντια στο μπράτσο, διαμορφώθηκε στην Ευρώπη περίπου την ίδια εποχή και ξέρουμε από Κισσαμίτες ότι ήρθαν 3 βιολιά του Γκουαρνέρι στην Κίσαμο το 1700. Παράλληλα όμως το ενέταξαν στις λαϊκές μουσικές τους όλοι οι λαοί της περιοχής μας αλλά και σε όλη την Ελλάδα, ιδίως στα νησιά.

 ΛΑΟΥΤΟ Το λαγούτο, που και αυτο ήρθε από τη δύση σαν εξέλιξη του αράβικου (la-)ud, εντάσσονται γύρω στον 17ο αιώνα στη μουσική της Κρήτης. Στο έπος Ερωτόκριτος, γραμμένο μεταξύ 1600-1650 από τον Βιτσέντζο Κορνάρο, σε άπταιστη κρητική διάλεκτο, αναφέρεται το λαούτο πολλές φορές.  ΜΑΝΤΟΛΙΝΟΤο μαντολίνο είναι ένα σχετικό καινούριο όργανο. Από τα τέλη τους 19ου αιώνα έως και τη γερμανική κατοχή υπήρξε πολύ διαδεδομένο σε ολόκληρη την Κρήτη. Παίζανε μάλιστα και πολλές κοπελλιές στα σπίτια, στις παρέες και σε μικρά γλέντια. Σήμερα παραμένει διαδεδομένο σε πολλές περιοχές του Ν. Ρεθύμνου μελωδικό μουσικό όργανο με τις μορφές μάλιστα Κρητικό -πλακέ- μαντολίνο και μαντόλα.

Page 12: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Οι πιο πολλοί μουσικοί μετα το 1700 φαίνεται να ξεκινούν με και στην πορεία μάθαιναν βιολί που ήταν ακριβό στην αγορά μουσικό όργανο, πιο δύσκολο στην κατασκευή και στο παίξιμο. Ακόμα και ο θρηλικός βιολάτορας Χάρχαλης ξεκίνησε με λύρα ! Βέβαια οι σκοποί που έπαιζαν οι μουσικοί στη λύρα -και στο βιολί- τότε ήταν λιγοστοί, ήταν οι τοπικοί σκοποί και μελωδίες της κάθε επαρχίας, αφου δεν υπήρχαν τα μαζικά μέσα επικοινωνίας και καταγραφής,με τα οποία αργότερα καταγράφονταν και διαδίδονταν μαζικά οι μελωδίες από τόπο σε τόπο! Στα Σφακιά ακούγονταν τα ριζίτικα, στη Σητεία οι Στειακές κοντυλιές, στην Κίσσαμο οι Κισσαμίτικοι συρτοί, στο Σέλινο ο Σελινιώτικος, στο Μαλεβίζι ο Μαλεβιζιώτης, στη Σητεία ο Στειακός πηδηχτός και στα Ρούματα η Ρουματιανή σούστα! Με τις τοπικές παραλλαγές.

Page 13: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

https://www.youtube.com/watch?v=Qjk08fMQ-jA&spfreload=10https://www.youtube.com/watch?v=VjB9r74kRyQhttps://www.youtube.com/watch?v=AZ1CkLovfGA

Page 14: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η KΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

Επιμέλεια Εργασίας:Γελασάκη Χρύσα,Καρκάνη Άρτεμις,Κατσιαδάκη Σοφία,Κρασάκη

Ευαγγελία Τάξη:B1 ΓΕΛ:Βάμου

Διδάσκουσα:Μουτσάκη Αντιγόνη

Page 15: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Παράδοση: είναι το σύνολο των πολιτιστικών στοιχείων και αξιών του παρελθόντος που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά(με τον προφορικό ή γραπτό λόγο) και επιβιώνουν στο παρόν.

Page 16: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η σημασία της παράδοσης ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΤΟΜΕΑ:Συμβάλλει στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης.Αποτελεί συνδετικό κρίκο που ενώνει τις παλιότερες γενιές με

τις νεότερες, συμβάλλοντας στην ιστορική συνέχεια ενός λαού και στη διατήρηση της εθνικής του ταυτότητας.

Αποτελεί τον κυριότερο αποτρεπτικό παράγοντα της αλλοτρίωσης ενός έθνους, της αποξένωσης από την ιστορία του, τα ήθη, τα έθιμα και τον πολιτισμό του.

Η ιστορική μνήμη συντελεί στην ορθή αποτίμηση των προτερημάτων και των αδυναμιών ενός λαού, αποτελώντας έτσι πολύτιμο οδηγό για το μέλλον.

Page 17: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΣΤΟΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ-ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ: Διατηρεί τον πνευματικό και πολιτιστικό πλούτο του

παρελθόντος. Μεταλαμπαδεύει τη γνώση στις επόμενες γενιές.Μεταβιβάζει τις πνευματικές, τις επιστημονικές και τις

πολιτισμικές κατακτήσεις. Αποτελεί πηγή έμπνευσης και δημιουργίας, αφού το κάθε φορά

νέο αφομοιώνει, συνδυάζει και αξιοποιεί ό,τι αξιόλογο έχει κληροδοτήσει η παράδοση σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (τέχνη, επιστήμη).

Συνιστά το πνευματικό θεμέλιο του ανθρώπινου πολιτισμού, το συνεκτικό ιστό του στην πορεία του χρόνου, τη διαρκώς ανανεούμενη παρακαταθήκη των πολιτιστικών επιτευγμάτων του.

Page 18: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΣΤΟΝ ΗΘΙΚΟ ΤΟΜΕΑ:Κληροδοτεί στις νεότερες γενιές ηθικές αξίες

που αναδείχτηκαν μέσα από την τέχνη και τη ζωή και επιβίωσαν, γιατί αποδείχτηκε η διαχρονική αξία τους για τον ατομικό και το συλλογικό βίο.

Εμπνέει σεβασμό στα υψηλά, πανανθρώπινα ιδανικά (αγάπη για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, σεβασμό προς τον άνθρωπο κλπ.).

Προσφέρει ηθικά πρότυπα για μίμηση.

Page 19: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΣΗΣ: Στην γλώσσα: 1)Λεξιπενία 2)Εισροή ξενικών εκφράσεων Παραμέληση ηθών,εθίμων και υποκατάστασή τους από ξενικά

στοιχεία. Στις ανθρώπινες σχέσεις: διέρχονται κρίση αξίες,όπως: 1) Η φιλοξενία 2)Η ανιδιοτελής φιλία 3) Η ουσιαστική επικοινωνίαΥιοθέτηση ξενικών προτύπων(ψυχαγωγία,τέχνη) Αλλοτρίωση της εθνικής συνείδησης,άγνοια και αδιαφορία για

το ιστορικό παρελθόν.

Page 20: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΑΙΤΙΕΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ: 1) Η επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη της εποχής μας,

που συντελείται με ταχύτατους ρυθμούς, καθιστά σε σύντομο χρονικό διάστημα παρωχημένες τις ισχύουσες γνώσεις, αποκόπτει τις κοινωνίες και τους λαούς από τις παραδόσεις τους και ανατρέπει τον καθιερωμένο τρόπο ζωής.

Page 21: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Το σύγχρονο τεχνοκρατικό πνεύμα, μέσω της εκπαίδευσης, της εργασίας, των συναλλαγών και γενικότερα της καθημερινής ζωής, δημιουργεί στον άνθρωπο την ανάγκη να παρακολουθεί αδιαλείπτως τις εξελίξεις αυτές, με αποτέλεσμα να παραμελείται η επαφή του με την παράδοση.

2) Η επικράτηση της μαζικής κουλτούρας, ψυχαγωγίας και ενημέρωσης, κύριος φορέας των οποίων είναι τα διεθνή ΜΜΕ.

Page 22: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

3)Ο καθοριστικός ρόλος της διαφήμισης, αφού μέσω αυτής εισάγονται ξενόφερτα καταναλωτικά πρότυπα και πολιτισμικά στοιχεία.

4) Το καταναλωτικό πνεύμα και ο υλικός ευδαιμονισμός απομακρύνουν τον άνθρωπο από πολιτιστικές και πνευματικές αναζητήσεις.

Page 23: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

5)Το διαχρονικό φαινόμενο του χάσματος των γενεών, το οποίο στην εποχή μας φαίνεται εντονότερο. Η τάση των νέων να αποδεσμευτούν από τις καθιερωμένες αξίες, η επαναστατικότητά τους, ο αρνητισμός τους προς το παλιό και η γοητεία που ασκεί επάνω τους το νέο αποτελούν τις σημαντικότερες αιτίες αμφισβήτησης της παράδοσης από τις νέες γενιές.

Page 24: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Συμπερασματίκα με τον όρο παράδοσης δε νοείται ο συντηριητισμό και η οπισθοδρόμηση,η προσκόλληση στο παρελθόν και η άρνηση του δημιουργικού παρόντος.Αντίθετα,νοείται πως η αξιοποίηση του παρελθόντος είναι δυνατό να γίνει αφετηρία για ένα δημιουργικό παρόν και μέλλον!

Page 25: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!

Page 26: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η Ιστορία του ΜαλεβιζιώτηO Μαλεβιζιώτης ή Καστρινός πηδηχτός είναι

ένας χορός αλματώδης ο οποίος ολοκληρώνεται σε δεκαέξι βήματα.Χορεύεται

σε ρυθμό με μέτρο 2/4, τη συνοδευτική μουσική παίζουν λύρα με λαγούτο,

μαντολίνο ή ασκομπαντούρα. Σύγχρονοι μελετητές μας λένε ότι ο αλματώδης και

θορυβώδης χορός δεν είναι αναγκάστηκα πολεμικός, αλλά έχει δυο εκδοχές. Είτε είναι

τελετουργικός όπου με τις αλματώδεις κινήσεις επιδιώκουν να αυξήσουν την

παραγωγή και την γονιμότητα των σπαρτών, είτε εξαγνιστικός αφού με τις

θορυβώδεις μελωδίες έδιωχναν μακριά τα κακά πνεύματα. Οι Κρήτες είχαν διαφόρων

μορφών διασκεδάσεις και χωρίς να διακρίνουν τους χορούς χόρευαν συχνά.Είτε αργά και τελετουργικά είτε αλματωδώς και

θορυβωδώς.

Page 27: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Γύρω στο 1546 ένας Γάλλος επισκέπτης στα Σφακιά γράφει: "Βρισκόμενος σ' ένα χωριό, κοντό στην

κατοικία του Ι. Μπαρότσο, κοντά στη χώρα Σφακίων, βρέθηκα σε μια γιορτή που ήρθαν χωρικοί, άλλοι με τις

αρραβωνιαστικιές τους άλλοι με τις γυναίκες τους. Είχαν κάνει μεγάλη συντροφιά και αφού ήπιαν πολύ,

άρχισαν να χορεύουν. Ήταν φορτωμένοι όπλα και δεν έπαυαν να χορεύουν έως τη νύχτα. Έτσι παράξενα

ντυμένοι και φορτωμένοι με φαρέτρα με 150 περίπου βέλη, που την είχαν πίσω στη ράχη και μ' ένα τόξο καλά

τεντωμένο κρεμασμένο στο μπράτσο τους και με μια σπάθα στο πλάι χόρευαν, προσπαθώντας να κάμουν τα

ωραιότερα και ψηλότερα πηδήματα".

Page 28: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Στο χορό αυτό ο χορευτής που κρατάει πρώτος έχει τη δυνατότητα αποσπώμενος του κύκλου να κάνει άλματα στριφογυριστά να συνθέσει

πολλαπλούς αυτοσχέδιου ενθουσιώδης βηματισμούς και αν είναι καλός γνωστής των

Κρητικών χορών να συνθέσει μια δική του χορευτική πράξη. Η γυναίκα στην Κρήτη πιάνει

συχνά μπροστά έχοντα και εκείνη τη δυνατότητα με λεπτεπίλεπτους ελαφρά

αλματώδης βηματισμούς, με στροφές και καθίσματα, με ντροπαλά ταλίμια να συνδυάσει

ποικίλες παραλλαγές βηματισμών ή σε συνδυασμό με το δεύτερο μαζί εκτελούν μια

χορευτική πράξη.

Page 29: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

ΠΑΛΙΟΥΔΑΚΗΣ ΠΑΥΛΟΣΧΑΒΡΕΔΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

2016 ΒΑΜΟΥ

Page 30: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Κρητικές Παραδοσιακές Φορεσιές

Page 31: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η κρητική φορεσιά αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της λαογραφίας της Κρήτης. Πρώτα ο Κρητικός φοράει το πουκάμισο. Το λευκό φοριόταν στους γάμους στις χαρές και στα πανηγύρια, ενώ το μαύρο ήταν δείγμα πένθους. Στη συνέχεια, πάνω από το πουκάμισο φοριέται το γελέκι. Είναι αχειρίδωτο (χωρίς μανίκια) και φτιάχνεται από τσόχα καλής ποιότητας χρώματος βαθύ μπλε.

Page 32: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Διακρίνεται σε ίσιο ή ανοιχτό που αφήνει να φαίνεται το πουκάμισο και σε σταυρωτό που σταυρώνει με τα δυο πέτα του στο στήθος και κλείνει τελείως εμπρός και κουμπώνει στα πλάγια, με θελιές και κουμπάκια Στα πέτα του γίνεται διακόσμηση με πολλαπλές σειρές από μεταξωτά σιρίτια χρώματος μαύρου ή βαθύ μπλε που ονομάζονται χάρτζα. Εκείνοι φορούν βράκα, η οποία φτιάχνεται από τσόχινο ύφασμα χρώματος βαθύ κυανού και κεντιέται με μαύρο γαϊτάνι στις ραφές και στις ποδαρές.

Page 33: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική
Page 34: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Κρητικός βρακοφόρος 19ος-20ος αιώνας Κρητική φορεσιά ,αρχές 20ου αιώνα.

Page 35: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Οι γυναίκες φορούν φούστα με σάκο, κατινάκι (φόρεμα με μπούστο ραμμένο σε πλατιά φούστα), τζεμπέρι στο κεφάλι, μπροστοποδιά, σαλβάρι (μακριά βράκα), ποκαμίσα και μαύρα παπούτσια, καθώς και πολλά χρυσαφικά κυρίως λίρες.

Page 36: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική
Page 37: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η Σφακιανή είναι η γιορτινή ή νυφική φορεσιά της περιοχής των Σφακίων και φορέθηκε σε ολόκληρη τη δυτική Κρήτη. Είναι η φορεσιά με τα παλιότερα στοιχεία απ' όλους τους τύπους ενδυμασιών που παραλάβαμε στις αρχές του 20 ου αιώνα.

Page 38: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η Σάρτζα ή Ανωγειανή φορεσιά πήρε το όνομά της από ένα βασικό κομμάτι της στολής που έχει σχήμα ποδιάς και λέγεται σάρτζα. Φορέθηκε σε ολόκληρη την Κρήτη αλλά ιδιαίτερα στα Ανώγεια απ' όπου και πήρε το όνομά της

Page 39: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η Κούδα ή φορεσιά της Κριτσάς πήρε το όνομά της από ένα εξάρτημα σε σχήμα φούστας, χρώματος κόκκινου που ονομάζεται κούδα (στα ιταλικά σημαίνει ουρά). Από τον τρόπο που φοριέται και πιάνεται στο πίσω μέρος σχηματίζει μια ιδιότυπη διακόσμηση σε σχήμα ουράς. Η φορεσιά αυτή έχει πολλές ομοιότητες με τη την Ανωγειανή φορεσιά.

Page 40: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Σήμερα, η κρητική παραδοσιακή φορεσιά λόγω κόστους, αλλά κυρίως λόγω μόδας τείνει να γίνει μουσειακό είδος. Οι μόνοι που τη φορούν ακόμη είναι οι χορευτές των παραδοσιακών συγκροτημάτων στους χορούς και στις παρελάσεις.

Page 41: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η εργασία έγινε στα πλαίσια του μαθηματος : Ερευνητική Εργασία με θέμα του κρητικούς παραδοσιακούς χορούς.

Σαριδάκη Αθηνά Σαρτζετάκη ΚατερίναΡεβελάκη ΣοφίαΠαυλάκη ΙωάνναΧαιρετάκη Ειρήνη

Page 42: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Κρητικά Παραδοσιακά

Μουσικά Όργανα

Page 43: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Τα παραδοσιακά λαϊκά μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται σήμερα στην Kρήτη, για την απόδοση της μουσικής, των χορών και των τραγουδιών της, σε μεγαλύτερο βαθμό κι άλλα σε μικρότερο,είναι τα πνευστά: το απλό ποιμενικό θιαμπολι, είδος φλογέρας, η μαντούρα, είδος κλαρινέτου, και η ασκομαντούρα ή ασκομπαντούρα, κρητική παραλλαγή του άσκαυλου. Στην ανατολική Κρήτη και σε άλλα μέρη της Κρήτης, μέχρι και το 1960 μαζί με το νταουλάκι ή τουμπάκι που τώρα έχει σχεδόν εκλείψει, συνηπήρχαν η μαντούρα και το θιαμπόλι, όργανα που αναβιώνουν σε όλη την Κρήτη από μερακλήδες μουσικούς . Από τα έγχορδα στις μέρες μας κυριαρχούν η λύρα, το βιολί το λαγούτο και το μαντολίνο ή το μπουλγαρί.

Page 44: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η Λύρα• Συναντάται σε τρεις τύπους,

δηλαδή το λυράκι, την κοινή λύρα και τη βροντόλυρα. Έχουν τρεις χορδές, σήμερα μεταλλικές, παλιότερα εντέρινες. Διαφέρουν μόνο ως προς το μέγεθος, τον ήχο που παράγουν και τη χρήση. Η βιολόλυρα είναι ένας άλλος τύπος λύρας, που δημιουργείται γύρω στο 1925, με εμφανείς επιδράσεις από το βιολί .

Page 45: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Το Λαούτο• Πρόκειται για το γνωστό σε όλη τη Ελλάδα

μουσικό όργανο, λίγο μεγαλύτερο σε μέγεθος, με τέσσερα ζεύγη χορδές, παλαιότερα εντέρινες, σήμερα μεταλλικές. Συνοδεύει ρυθμικά και αρμονικά τη λύρα ή το βιολί, άλλοτε παίζοντας τους βασικούς φθόγγους της μελωδίας, άλλοτε προσφέροντας ένα απλό ή διπλό ισοκράτημα και άλλοτε παίρνοντας, για σύντομο διάστημα, τη μελωδία προκειμένου να ξεκουραστεί ο λυράρης . Πολλές φορές το λαούτο χρησιμοποιείται και ως σολιστικό όργανο.

Page 46: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Το Μαντολίνο και το Βιολί• Μαντολίνο είναι το

γνωστό όργανο, το οποίο χρησιμοποιείται στην Κρήτη ως όργανο μελωδίας ή και συνοδεία της λύρας και του βιολιού.

• Το γνωστό δυτικό βιολί, του οποίου η χρήση ως λαϊκού οργάνου στον ευρύτερο ελληνικό χώρο είναι γνωστή από πολύ παλιά. Στην Κρήτη παίζεται, παράλληλα με τη λύρα, κυρίως στις δυτικές και στις ανατολικές επαρχίες.

Page 47: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η Ασκομαντούρα• Αποτελείται από δερμάτινο ασκί που χρησιμεύει ως αποθήκη

αέρος, το ξύλινο ή καλαμένιο ή κοκαλένιο επιστόμιο με βαλβίδα, μέσα από το οποίο φυσά ο οργανοπαίκτης τον αέρα, και τη συσκευή παραγωγής του ήχου, η οποία περιλαμβάνει μια αυλακωτή σκάφη που καταλήγει σε χοάνη και δύο αυλούς, τύπου κλαρινέτου με μονό επικρουστικό γλωσσίδι και 5 συνήθως τρύπες.

Page 48: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Το Θιαμπόλι• Είναι ένα είδος καλαμένιου ή

ξύλινου φλάουτου με λοξοκομμένο το μέρος όπου φυσάει ο παίκτης και κλεισμένο με τον "πείρο ή σούρο", ένα είδος τάπας με λεπτή σχισμή για να περνά ο αέρας. Το θιαμπόλι, κατεξοχήν ποιμενικό όργανο, παίζεται συνήθως μόνο του. Πολλές φορές όμως, όταν ο παίκτης είναι επιδέξιος, μπορεί να παίξει μαζί με τη λύρα.

Page 49: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Το Νταουλάκι

Πρόκειται για ένα μικρό νταούλι που παίζεται με δύο ραβδάκια, τα νταουλόξυλα, και συνοδεύει ρυθμικά τη λύρα ή το βιολί . Παλιότερα ήταν ευρύτατα γνωστό, ιδίως στην ανατολική Κρήτη.

Page 50: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η Μαντούρα• Είδος κλαρινέτου με μονό επικρουστικό

γλωσσίδι στο πάνω άκρο της που είναι κλειστό από τον κόμπο του καλαμιού. Έχει 4 - 6 τρύπες και φτιάχνεται σε διάφορα μεγέθη. Παραλλαγή της μαντούρας είναι η διπλομαντούρα ή τζομπραγιά μαντούρα, που στην πραγματικότητα είναι δύο μαντούρες ίδιες οξύτητας δεμένες και παιζόμενες.

Page 51: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η εργασία έγινε στα πλαίσια του μαθήματος : Ερευνητική Εργασία με θέμα τους Κρητικούς Παραδοσιακούς Χορούς.

Καπριδάκης ΑλέξανδροςΒουράκης ΔημήτρηςΓιανναράκης ΘοδωρήςΑννιτσάκης Μανώλης

Page 52: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Κρητικοί Παραδοσιακοί Χοροί

Page 53: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Ανήκει στην κατηγορία των πηδηχτών χορών και είναι ο αντικριστός χορός της Κρήτης. Χορεύεται από ένα ή περισσότερα ζευγάρια (άνδρας με γυναίκα) εναλλάξ πιασμένοι από τις παλάμες και όλοι μαζί σχηματίζουν στην αρχή ένα ημικύκλιο χορεύοντας, ενώ στη συνεχεία χωρίζουν και στέκονται ο ένας απέναντι στον άλλο. Αποτελείται από 3 βήματα σε  ρυθμό  που βασίζεται σε μέτρο 2/4 και συνοδεύεται με λύρα ή βιολί και λαούτο, μαντολίνο ή ασκομαντουρα.

Σούστα

Page 54: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική
Page 55: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η σούστα είναι ο χορός της αγάπης, όπου οι χορευτές σχηματίζουν ζευγάρια και χορεύουν αντικριστά με πολλές φιγούρες. Από εκεί κι έπειτα αναπτύσσεται μεταξύ των χορευτών του κάθε ζευγαριού ένας χορευτικός διάλογος, γεμάτος συμβολισμούς. Χορευτικές επαφές και χωρίσματα, περάσματα και αγκαλιάσματα, πλησιάσματα και απομακρύσματα, συνθέτουν έναν όμορφο και ερωτικό χορό. Αντικριστά ο άνδρας με τη γυναίκα δίνουν τη μάχη της κατάκτησης, του έρωτα, της αγάπης.

Page 56: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική
Page 57: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Ο Μαλεβιζιώτης ή Καστρινός ή Πηδηχτός είναι ο γρηγορότερος χορός της Κρήτης. Παρουσιάζει μια ιδιαίτερη ιδιομορφία στα βήματα και στις φιγούρες του ολοκληρώνεται σε δεκαέξι βήματα, (οκτώ μπροστά και οκτώ πίσω). Χορεύεται σε ρυθμό με μέτρο 2/4, τη συνοδευτική μουσική παίζουν βιολί ή λύρα με λαγούτο, μαντολίνο ή ασκομαντουρα στα ορεινά.

Μαλεβιζιώτης

Page 58: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική
Page 59: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Ο χορός πρωτοχορεύτηκε στην επαρχία Μαλεβιζίου (εξ ου και το όνομα Μαλεβιζιώτης), η οποία βρίσκεται κοντά στο Ηράκλειο, ή Κάστρο όπως λεγόταν παλιά, κι από κει παίρνει την άλλη του ονομασία «Καστρινός». Τοπικές μαρτυρίες τον φέρνουν ως κατάλοιπο του αρχαίου πολεμικού Ορσίτη ή άλλου πολεμικού χορού που παριστά τις περιπέτειες της μάχης και της προσπάθειες κατάληψης ή άμυνας του Κάστρου.

Page 60: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική
Page 61: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε κύκλο. Το μουσικό μέτρο του είναι 5/8, τα βήματα του 11 και η λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων. Χορεύεται σε κύκλο. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, την οποία κατέγραψε ο Ναύτης στο βιβλίο του Κρητική λύρα, ένας μύθος (Χανιά, 1989), ο χορός διαμορφώθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα στην επαρχία Κισσάμου Χανίων, πιθανόν μετασχηματίζοντας τα βήματα κάποιου παλαιότερου συρτού χορού.

Συρτός ή Χανιώτης

Page 62: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική
Page 63: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Σύμφωνα με την ιστορία λίγο πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους, ξεκίνησαν από τη Κρήτη χίλιοι εθελοντές για να βοηθήσουν τους χριστιανούς της Πόλης. Όταν η πόλη έπεσε οι Κρήτες που είχαν απομείνει συνέχισαν να πολεμούν στη πόλη. Ο πασάς θέλοντας να δώσει παράδειγμα στους άντρες του για το πώς πρέπει να είναι ένας πολεμιστής, τους άφησε να φύγουν με τα άρματα και τα λάβαρά τους από τη Πόλη. Όσο πιο δυτικά στη Κρήτη πηγαίνει κανείς τόσο πιο επαναστατικός είναι ο χαρακτήρας του, ενώ όσο πιο ανατολικά πηγαίνει κανείς τόσο πιο λυρικός γίνεται.

Page 64: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική
Page 65: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Το πεντοζάλι είναι ένας από τους πιο γνωστούς χορούς της Κρήτης, όπου αντιπροσωπεύει την κρητική λεβεντιά. Προέρχεται από τον πιο φημισμένο κρητικό χορό των αρχαϊκών χρόνων, τον πυρρίχιο. Ο Πυρρίχιος είναι ο αρχαιότερος ελληνικός πολεμικός χορός. Ανήκει στην κατηγορία των πηδηχτών χορών. Στις μέρες μας αποδίδεται από άνδρες και γυναίκες, παλαιότερα όμως χορευόταν μόνον από άνδρες.

Πεντοζάλι

Page 66: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική
Page 67: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Ονομάστηκε πεντοζάλι, και όχι πεντοζάλης, γιατί συμβολίζει το πέμπτο ζάλο (δηλαδή βήμα), όπως ειπώθηκε η θεωρούμενη πέμπτη κατά σειρά ελπίδα των Κρητικών για απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους και όχι γιατί έχει πέντε βήματα, όπως αβασάνιστα έχουν πει αρκετοί. Έχει δέκα βήματα, σε ανάμνηση της 10ης Οκτωβρίου του 1769, οπότε λήφθηκε η απόφαση των Σφακιανών για την πραγματοποίηση της επανάστασης, και η μουσική του αποτελείται από δώδεκα μουσικές φράσεις (γυρίσματα ή σκοπούς )- ένα από αυτά είναι και αυτό που παραθέτουμε εμείς - προς τιμήν των δώδεκα πρωτεργατών της εξέγερσης.

Page 68: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική
Page 69: Κρητικοί χοροί και παραδοσιακή μουσική

Η εργασία έγινε στα πλαίσια του project με θέμα «Κρητικοί Χοροί» από τις μαθήτριες : Ατσαλάκη Μαρία Ηλιοπούλου Νικολέτα Λαγουδάκη Δέσποινα Μποϊνι Νταϊάνα , ΓΕΛ Βάμου 2016