ΠΟΛΙΟΡΚHΤΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΜΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΟΥΚΟΥΒΑΛΑ Β3

ΛΙΓΕΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

• Ο στρατός Στο Βυζάντιο ο στρατός αποτελεί την κύρια συνεκτική δύναμη του κράτους, που σε συνδυασμό με το τελειότερο γραφειοκρατικό σύστημα, που γνώρισε ως τότε ο κόσμος, τους εξασφάλισε και τη μακραίωνη ύπαρξη. Η ανωτερότητα του εξασφαλίζεται με την επιβολή απόλυτης πειθαρχίας μέσα στις μονάδες, τη συγκεκριμένη του οργάνωση, τον οπλισμό του και τη στρατηγική και τακτική του. Η οργάνωση του στρατού στηρίχθηκε στα δύο σώματα που είχαν δημιουργηθεί από τον Διοκλητιανό: τους Λιμιτανέους και τους Κομιτατήσιους . Οι λιμιτανέοι ήταν γεωργοί που έμεναν στα σύνορα της χώρας, στους οποίους το κράτος έδινε δωρεάν καλλιεργήσιμη γη, με την υποχρέωση να προσφέρουν στρατιωτικές υπηρεσίες εάν χρειαζόταν.

• Οι κομιτατήσιοι ήταν ο τακτικός στρατός που μεταφερόταν όπου παρουσιαζόταν ανάγκη· αρχηγός τους ήταν ο αυτοκράτορας. Άλλα σώματα στρατού αποτελούνταν από ξένους συμμαχικούς λαούς που ήταν μισθοφόροι . Η εξάπλωση των Αράβων τον 7ο αιώνα απείλησε την κυριαρχία των Βυζαντινών στη θάλασσα και οδήγησε στην αναδιοργάνωση του πολεμικού ναυτικού, το ναυτικό οργανώθηκε ως οργανικό τμήμα της διοίκησης των θεμάτων. Έτσι, δημιουργήθηκε ο στόλος των επαρχιών, τα θεματικά πλώιμα, με επικεφαλής στρατηγούς ή δρουγγάριους . Εάν υπήρχε μεγάλη ανάγκη ελαφρού ιππικού, η Κωνσταντινούπολη θα στρατολογούσε επιπλέον τοξότες, θα τους προμήθευε με άλογα και θα τους εκπαίδευε ως Ιπποτοξότες. Όταν η χρήση ξένου ελαφρού ιππικού ήταν αναπόφευκτη, οι Βυζαντινοί προτιμούσαν να στρατολογούν από τις νομαδικές φυλές της Στέπας, όπως Σαρμάτες, Σκύθες, Πεσενέγους, Χα ζάρους ή Κουμάνους. Περιστασιακά, στρατολογούσαν κι από τους αντιπάλους τους, όπως Βούλγαρους, Αβάρους, Μαγυάρους ή Σελτζούκους. Οι Αρμένιοι επίσης εκτιμούνταν σαν ελαφροί ιππείς.

Ο ΟΠΛΙΣΜΟΣ• O τομέας του πολέμου στο Βυζάντιο γνώρισε

συνεχείς εξελίξεις στην επινόηση νέων όπλων και στη βελτίωση των υπαρχόντων, αποτέλεσμα της προσπάθειας υπερίσχυσης έναντι του αντιπάλου και αντιμετώπισης των επιθετικών του διαθέσεων.

• Ο ατομικός οπλισμός των πολεμιστών ποίκιλε ανάλογα με την εποχή, το είδος και τη σημασία της στρατιωτικής τους μονάδας. Υπήρχαν μάλιστα ειδικά κρατικά εργαστήρια για την κατασκευή των όπλων, τα αρμαμέντα, ενώ η οπλοφορία και το εμπόριο όπλων από ιδιώτες απαγορευόταν αυστηρά.

ΤΑ ΟΠΛΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ• Τα βυζαντινά όπλα χωρίζονται σε αμυντικά και

επιθετικά και τα τειχομαχικά . Ο θώρακας, οι κνημίδες, και το κράνος αποτελούσαν τα αμυντικά όπλα . Τα επιθετικά όπλα διακρίνονται στα αγχέμαχα, για μάχες σώμα με σώμα, και στα εκηβόλα που χτυπούν τον εχθρό από μεγάλη απόσταση. Στα πρώτα ανήκει το ξίφος, το κατ’ εξοχήν επιθετικό όπλο των Βυζαντινών, η λόγχη, από τα σημαντικότερα όπλα των μονάδων του πεζικού, το ρόπαλο, που το χρησιμοποιούσε το βαριά οπλισμένο ιππικό, και το τσεκούρι.

ΕΙΚΟΝΕΣ ΟΠΛΙΣΜΟΥ

ΤΕΙΧΟΜΑΧΙΚΑ• Μία άλλη σημαντική κατηγορία όπλων ήταν τα

τειχομαχικά, όσα δηλαδή χρησιμοποιούνταν στις πολιορκίες κάστρων. Στις πολιορκητικές μηχανές των πολιορκητών, εκτός από τις σκάλες και τις ξύλινες γέφυρες, ανήκει ο κριός, με τον οποίο γκρέμιζαν ευπαθή τμήματα των τειχών, το πετροβόλον, που εκσφενδόνιζε μεγάλες πέτρες, οι ελεπόλεις, ξύλινοι τροχοφόροι πύργοι, και η χελώνη, με την οποία οι στρατιώτες πλησίαζαν τα τείχη, έπλητταν τη λιθοδομή τους ή έσκαβαν το έδαφος δημιουργώντας σήραγγες.

Η ΧΕΛΩΝΗ• Όταν οι πολιορκημένοι κλείνονταν μέσα στα τείχη τους, οι

επιτιθέμενοι σκαρφίζονταν διάφορα τεχνάσματα για να σπάσουν την πολιορκία. Άνοιγαν τρύπες στον τοίχο με τρυπάνι, ορμούσαν με τον πολιορκητικό κριό, έσκαβαν τούνελ κάτω από τα τείχη ή έριχναν χώμα στην τάφρο που περιέβαλε το οχυρό. Κατά την διάρκεια αυτών των προσπαθειών η χελώνη τους προστάτευε από τα πυρά των πολιορκημένων. Η χελώνη ήταν κατασκευασμένη με σκεπή και πλευρικούς τοίχους από γερές σανίδες. Ήταν κινούμενη, αφού ήταν προσαρμοσμένη επάνω σε τροχούς. Διακρίνονταν σε επιθετική χελώνη, η οποία είχε κριό, και σε αμυντική χελώνη, η οποία απλά προστάτευε του επιτιθέμενους πολεμιστές.

Ο ΚΑΤΑΠΕΛΤΗΣ• Οι καταπέλτες ήταν ξύλινες κατασκευές που αποτελούνταν από τα ακόλουθα επτά βασικά

μέρη:• τον ορθοστάτη, που στηρίζονταν σε τριγωνική ή τετράγωνη βάση,• το τόξο, που το αποτελούσαν δύο αντιτακτοί βραχίονες εμβολισμένοι σε συστρεμμένα

σχοινιά του ορθοστάτη,• τη σύριγγα, που αποτελούσε κάθετη δοκό προς το τόξο όπου έφερε γλυφή εντός της

οποίας τοποθετούνταν το βέλος ή το ακόντιο,• τη χορδή, δια της οποίας επιτυγχάνονταν η εκσφενδόνιση του βέλους ή του ακοντίου,• τον στρόφαλο, που φέρονταν στη άκρη της σύριγγας, δια του οποίου τεντώνονταν η

χορδή,• την κατακλείδα, παρά τον στρόφαλο, η οποία συγκρατούσε τεντωμένη τη χορδή και• τον μοχλό, ή πείρο που μετακινούσε την κατακλείδα και απελευθερώνονταν η χορδή.• Η βλητική ισχύς του καταπέλτη επιτυγχάνονταν με την κάμψη των βραχιόνων του τόξου

και δια της χορδής αυτού. Η χορδή που λέγονταν τόνος κατασκευάζονταν είτε από τρίχες (αλόγων, ή γυναικών), είτε από τένοντες ισχυρών ζώων (βοδιών) κατάλληλα κατεργασμένοι. Το πάχος του τόνου αποτελούσε τον «κανόνα» ή τον «εμβάτη» (τη βάση) υπολογισμού της κατασκευής των διαφόρων μερών του καταπέλτη. Στην εξέλιξη του καταπέλτη η βλητική ισχύς του ενισχύθηκε από μεταλλικά ελατήρια «χαλκέτονα» ή «χαλκότονα» ή με πεπιεσμένο αέρα τα λεγόμενα «αερότονα».

Ο ΠΟΛΙΟΡΚΙΤΙΚΟΣ ΚΡΙΟΣ

• Ο κριός ήταν βαρύς δοκός. Τον κρατούσαν πολλοί πολεμιστές και παίρνοντας φόρα ορμούσαν στον στόχο, τείχος ή πύλη για να τον καταρρίψουν. Μπορεί να ήταν επίσης αιωρούμενος με αλυσίδες ή σχοινιά, έτσι ώστε με την ανάλογη ώθηση να ταλαντώνεται. Ο κριός είχε μεταλλική επένδυση, που έκανε την μύτη του πιο ανθεκτική.

ΚΡΙΟΣ

ΧΕΛΩΝΗ

ΚΑΤΑΠΕΛΤΗΣ

ΤΕΛΟΣ