φυλλα εργασιας για την ιστορια της α΄ ταξης
80
ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ε Π Ο Χ Η Τ Ο Υ Χ Α Λ Κ Ο Υ (3000 π.Χ. - 1100 π.Χ.) Ο ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Αναπτύχθηκε την 3η και τη 2η χιλιετία. Ευνοήθηκε ιδιαίτερα από την προνομιακή γεωγραφική θέση των νησιών ( καθώς και το ήπιο κλίμα τους) και την ανάπτυξη της ναυτιλίας. - Εντοπίζοντας τα νησιά των Κυκλάδων στο χάρτη, ποιες παρατηρήσεις έχετε να κάνετε σχετικά με την ονομασία τους και πώς θα εξηγούσατε το ότι η γεωγραφική τους θέση είναι προνομιακή; .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... ................................................................... Οι οικισμοί Αρχικά χτίζονται κοντά στη θάλασσα ή σε χαμηλούς λόφους. Γύρω στα 2300 π.Χ. άλλοι οχυρώνονται (Αγία Ειρήνη, Κέα) , άλλοι καταστρέφονται και ξαναχτί-ζονται οχυρωμένοι ( Φυλακωπή, Μήλος) . Άλλοι χτίζονται σε πιο απόμακρα σημεία σε υψηλούς λόφους ( Καστρί Σύρου) . Ο σημαντικότερος οικισμός της 2ης χιλιετίας είναι το Ακρωτήρι της Θήρας (Σαντορίνη). Κατά τη διάρκεια της 2ης χιλιετίας οι Κυκλαδίτες εξακολουθούν να έρχονται σε επαφή με την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη. Μετά το 1600 π.Χ. (πιθανότατα γίνονται μεγάλοι σεισμοί) οι Κυκλάδες υποτάσσονται στους Μινωίτες.
Transcript of φυλλα εργασιας για την ιστορια της α΄ ταξης
ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Ε Π Ο Χ Η Τ Ο Υ Χ Α Λ Κ Ο Υ(3000 π.Χ. - 1100 π.Χ.)
Ο ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΑναπτύχθηκε την 3η και τη 2η χιλιετία.Ευνοήθηκε ιδιαίτερα από την προνομιακή γεωγραφική θέση των νησιών ( καθώς και το ήπιο κλίμα τους) και την ανάπτυξη της ναυτιλίας.
- Εντοπίζοντας τα νησιά των Κυκλάδων στο χάρτη, ποιες παρατηρήσεις έχετε να κάνετε σχετικά με την ονομασία τους και πώς θα εξηγούσατε το ότι η γεωγραφική τους θέση είναι προνομιακή;...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Οι οικισμοί
Αρχικά χτίζονται κοντά στη θάλασσα ή σε χαμηλούς λόφους.
Γύρω στα 2300 π.Χ. άλλοι οχυρώνονται (Αγία Ειρήνη, Κέα), άλλοι καταστρέφονται και ξαναχτί-ζονται οχυρωμένοι ( Φυλακωπή, Μήλος).
Άλλοι χτίζονται σε πιο απόμακρα σημεία σε υψηλούς λόφους ( Καστρί Σύρου).
Ο σημαντικότερος οικισμός της 2ης χιλιετίας είναι το Ακρωτήρι της Θήρας (Σαντορίνη).
Κατά τη διάρκεια της 2ης χιλιετίας οι Κυκλαδίτες εξακολουθούν να έρχονται σε επαφή με την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη.
Μετά το 1600 π.Χ. (πιθανότατα γίνονται μεγάλοι σεισμοί) οι Κυκλάδες υποτάσσονται στους Μινωίτες.
Η ΤέχνηΔημιουργήματα της κυκλαδικής τέχνης είναι τα μαρμάρινα ειδώλια και τα πήλινα και μαρμάρινα αγγεία.
Το πιο χαρακτηριστικό δημιούργημα του πρώιμου κυκλαδικού κόσμου είναι τα ειδώλια που κατασκευάζονται από λευκό μάρμαρο. Πρόκειται για πρώιμα αγαλματίδια τα οποία αποκτούσαν τη γενική μορφή με πλάσιμο, πολλές, όμως, λεπτομέρειές τους αποδίδονταν με εγχάραξη και χρώμα(κυανό ή ερυθρό). Τα χρώματα ήταν ορυκτά, φυσικά δηλ. χρώματα που βρίσκονταν στη γη. Για να ετοιμάσουν το χρώμα έπρεπε πρώτα να τρίψουν το ορυκτό που γινόταν πούδρα και στη συνέχεια το ανακάτευαν με νερό ή λάδι (ή και αβγό) για να το σταθεροποιήσουν. Τέλος, με πινελάκι έβαφαν τα ειδώλια.
Στην πλειονότητά τους απεικονίζουν γυμνές γυναικείες μορφές με διπλωμένα τα χέρια πάνω από την κοιλιά ( πάντα το αριστερό πάνω από το δεξί ), ελαφρώς λυγισμένα γόνατα και το κεφάλι ελαφρώς ανασηκωμένο προς τα πίσω.
Η ανδρική μορφή αναπαρίσταται σπάνια στην κυκλαδική τέχνη. Συνήθως τη συναντούμε σε καθιστά ειδώλια μουσικών ή σε ειδώλια κυνηγών / πολεμιστών. Τα ανδρικά ειδώλια σε όρθια στάση είναι ελάχιστα.
Ωστόσο μερικά από τα αγαλματάκια που κατασκεύαζαν οι Κυκλαδίτες δε θύμιζαν και πολύ την ανθρώπινη μορφή. Το περίγραμμά τους θύμιζε περισσότερο το σχήμα του βιολιού και γι' αυτό οι αρχαιολόγοι τα ονόμασαν βιολόσχημα (πρωτοκυκλαδική περίοδος 3200π.Χ. -2800π.Χ.).
Κεραμική Η κεραμική αποτελεί μια από τις πλουσιότερες πηγές γνώσης για την έρευνα της ζωής και της τέχνης των αρχαίων Κυκλαδιτών. Τα περισσότερα αγγεία και σκεύη καθημερινής χρήσης ήταν πήλινα μια και ο πηλός είναι ένα πρόσφορο υλικό που δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες στην επεξεργασία του. Τα πιο συνηθι-σμένα σχήματα ήταν κρατηρίσκοι (" καντήλες", γιατί μοιάζουν με τα καντήλια των ορθόδοξων χριστιανικών εκκλησιών), κωνικά κύπελλα, κύλικες κ.α. Τα πήλινα σκεύη, όμως, που ξεχωρίζουν είναι τα τηγανόσχημα τα οποία ονομάστηκαν έτσι επειδή θυμίζουν τηγάνια. Τα μοτίβα που τα διακοσμούν είναι εμπνευσμένα από τον κόσμο της θάλασσας: η σπείρα (που θυμίζει τα κύματα), ο ήλιος, τα αστέρια ... Όσο για τη χρήση τους ορισμένοι αρχαιολόγοι πιστεύουν πως ήταν καθρέφτες, τύμπανα για τελετές, δίσκοι προσφορών ή ακόμη και σκεύη για την παραγωγή και τη φύλαξη αλατιού.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Τοποθετήστε τις παρακάτω φράσεις στη σωστή τους θέση μέσα στα πλαίσια των εικόνων που ακολουθούν: α. βιολόσχημο ειδώλιο β. ειδώλιο γυναικείας μορφής γ. "καντήλα" δ. τηγανόσχημο σκεύος ε.σμίλες, εργαλεία απαραίτητα στους μαρμαροτεχνίτες
2. Να συμπληρώσετε τα κενά ώστε να ολοκληρωθεί η περιγραφή του εικονιζόμενου προσώπου: Στο λεπτό πρόσωπο αυτού του ειδωλίου δηλώνονται ανάγλυφα τα ............., η ........... και το .................. ενώ ο λαιμός είναι αναλογικά πολύ ..................
3. Πιστεύετε πως είναι "μοντέρνα" η τέχνη των ειδωλίων των αρχαίων Κυκλαδιτών; Να βρείτε φωτογραφίες από σύγχρονα γλυπτά ( τα οποία να απεικονίζουν πρόσωπα) που να επιβεβαιώνουν την άποψή σας.
ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Ενότητα: Μινωική Κρήτη Ο (ΚΡΗΤΟ-)ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Έτσι ονομάστηκε ο πολιτισμός που άνθισε στην Κρήτη από τα τέλη της Νεολιθικής εποχής μέχρι τα τέλη της εποχής του Χαλκού.
Η ονομασία " Μινωικός Πολιτισμός" καθιερώθηκε από τον ανασκαφέα της Κνωσού Σερ Άρθουρ Έβανς, ο οποίος χαρακτήρισε έτσι τον πολιτισμό από το όνομα του βασιλιά της πόλης αυτής, Μίνωα.
Την 3η και τη 2η χιλιετία ο πολιτισμός της Κρήτης έφτασε σε υψηλό επίπεδο. Στις αρχές της 3ης χιλιετίας: α. ο πληθυσμός .............................. σταδιακά β. η γεωργία και η κτηνοτροφία ..................................... γ. οι κάτοικοι ........................................ σε μικρούς οικισμούς δ. οι Μινωίτες έχουν εμπορικές επαφές με τις περιοχές του .................... και της Ανατ. ........ ( και συγκεκριμένα τις ............................, την ................................, την .........................). Εξάγουν:............................. ........................................................................................................................ Εισάγουν : πρώτες ύλες για την κατασκευή όπλων, εργαλείων, καλλιτεχνημάτων (π.χ. χαλκό από την ........................ και άργυρο από τις ...................)Τα χαρακτηριστικά αυτά της ζωής τους οδηγούν σε εξέλιξη και την εμφάνιση των πρώτων ανακτόρων. Βεβαιωμένα υπήρχαν αυτά της ................, της ................, της ................., των ...................Μετά από την καταστροφή τους (από σεισμό;) ξαναχτίζονται μεγαλύτερα και επιβλητικότερα (1700π.Χ). και το νησί περνά στην περίοδο των νέων ανακτόρων (1700- 1450) που αποτελεί και την περίοδο ακμής του μινωικού πολιτισμού. Τα νέα στοιχεία είναι: α. οι στενές σχέσεις με την ηπειρωτική Ελλάδα και η επίδραση στη δημιουργία του "υπό σύστασιν" μυκηναϊκού πολιτισμού β. ίδρυση αποικιών καθώς αναδεικνύονται σε κυρίαρχη ναυτική δύναμη στο Αιγαίο.
Σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν και την παρατήρηση του χάρτη, γιατί ,πιστεύετε, έγινε η Κρήτημεγάλη ναυτική δύναμη;
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
Περιγραφή μινωικού ανακτόρου - Είχε προσανατολισμό ................ -.................... - Ήταν χτισμένο γύρω από κεντρική ............................ αυλή ενώ γύρω αναπτύσσονταν οι πτέρυγες των ................................ ( το παλάτι της Κνωσού έκτασης 22.000 τ.μ. είχε 1500 δωμάτια!) σε πολ- λούς ορόφους. Ήταν δαιδαλώδες (πολύπλοκο). - Διέθετε κλίμακες (...............), φωταγωγούς, σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης ενώ σε πολλά σημεία υπήρχαν .................................... - Δεν ήταν .......................... πράγμα που δείχνει πως η ζωή τους ήταν ....................... ,χωρίς πολέμους .
Ποιοι ζούσαν στο παλάτι;...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Διαπιστώνουμε πως το παλάτι έμοιαζε με πολύβουο μελίσσι, αφού τόσος κόσμος έμενε και εργαζόταν στο παλάτι. Πολιτική - Διοικητική οργάνωση
Το σύστημα ήταν συγκεντρωτικό, αφού στο παλάτι και υπό τον έλεγχο του βασιλιά τελούνταν όλες οι δραστηριότητες (εμπορικές - οικονομικές κυρίως). Ακόμη και οι αγροικίες και οι επαύλεις που υπήρχαν σε διάφορα σημεία του νησιού έλεγχαν τη διακίνηση των προϊόντων για λογαριασμό του παλατιού. Κοινωνία: δούλοι, τεχνίτες, ελεύθεροι επαγγελματίες, αξιωματούχοι, υπάλληλοιΓραφή: αρχικά: μια (γραφή) που έμοιαζε με τα ιερογλυφικά, αργότερα: Γραμμική Β΄ (μη αποκρυπτογραφημένη σήμερα)
Το τέλος του μινωικού πολιτισμούΓύρω στα .............. πιθανόν από .................................. τα ανάκτορα καταστρέφονται και η πολιτική και διοικητική οργάνωση ................................. Τότε εμφανίζονται οι ................................ οι οποίοι καταλαμβάνουν την ..................... και από εκεί κυριαρχούν σε ένα μεγάλο τμήμα της Κρήτης μέχρι το 1370 π.Χ. . Το παλάτι της ............................. καταστρέφεται οριστικά και η Κρήτη αποτελεί ................................. του ................................. κόσμου.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Γ Ι Α Τ Ο Ν Μ Ι Ν Ω Ι Κ Ο Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ο
(ΜΑΘΗΜΑ 1ο)
Η κοινωνική οργάνωση
1. Συμπληρώστε την πυραμίδα των κοινωνικών τάξεων:
Το εμπόριο της μινωικής Κρήτης :
Ποιος ήταν ο ρόλος των βασιλιάδων στο εμπόριο των μινωικών πόλεων και από τί αποδεικνύεται;
Η γραφή:
Ποιες μορφές γραφής γνώριζαν και χρησιμοποίησαν οι Μινωίτες της Κρήτης; Αποκρυπτογραφήθηκε κάποια;
ΤΜΗΜΑ:
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:
ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ
Ενότητα: Μινωική Κρήτη
1. Περιγράψτε τα μινωικά ανάκτορα: (χώροι, όροφοι, οικοδομικά υλικά, οργάνωση, διακόσμηση)
2. Οι τοιχογραφίες παρουσιάζουν διάφορα θέματα, όπως:
3. Παρατηρώντας τις τοιχογραφίες μπορείτε να βρείτε ποια είναι η σωστή απάντηση;
Η ζωή των Μινωιτών ήταν:
α. μια δύσκολη ζωή, γιατί ο τόπος τους ήταν φτωχός
β. μια ζωή με διαρκείς πολέμους μεταξύ τους και με άλλους λαούς
γ. μια ειρηνική ζωή με διάφορες ωραίες εκδηλώσεις συχνά
δ. μια ζωή καταπιεσμένη από τους αυστηρούς βασιλιάδες τους
Σημαντική θέση στην κοινωνία είχε η γυναίκα. Πώς φαίνεται αυτό από τις τοιχογραφίες και τα άλλα έργα τέχνης;
6. Δείτε την "Παριζιάνα" (= από το Παρίσι). Μήπως καταλαβαίνετε γιατί ονόμασαν οι αρχαιολόγοι έτσι την εικονιζόμενη Μινωίτισσα;
Πλαστική 7. Καταγράψτε είδη έργων της πλαστικής τέχνης:
8. Πώς από τα έργα της τέχνης (ζωγραφικής - πλαστικής) φαίνεται η ποιότητα ζωής και η στάση προς τη φύση που χαρακτήριζε το λαό;
ΚΡΗΤΟΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ(ΜΑΘΗΜΑ 2ο)
ΘΡΗΣΚΕΙΑ : α. Πίστευαν σε ένα σύμπλεγμα γυναικείων θεοτήτων, οι οποίες σχετίζονταν με τη διαδοχή των εποχών (άνθηση, μαρασμός, θάνατος, ανάσταση) β. Δεν υπήρχαν ναοί αλλά μόνο μικρά ανακτορικά ή οικιακά ιερά γ. Η λατρεία πραγματοποιούνταν σε σπήλαια (όπως το Δικταίο Άντρο) και οι πιστοί προσέφεραν μικρά ειδώλια που απεικόνιζαν τους θεούς δ. Ιερό δέντρο η ελιά, ιερό ζώο ο ταύρος με κέντρο τον οποίο τελούνταν τα ταυροκαθάψια ε. Το ιερατείο αποτελούνταν κυρίως από γυναίκες
ΤΕΧΝΗ : Χαρακτηριστικά: - έχει πρωτοτυπία και ποικιλία - τα έργα(αγγεία, ειδώλια, κοσμήματα, τοιχογραφίες) έχουν κίνηση, ζωντάνια, χάρη - τα θέματα είναι παρμένα από τη φύση - έχει (ως προς τα θέματα και την τεχνοτροπία) επηρεάσει γειτονικούς λαούς (κυρίως τους Κυκλαδίτες και τους Μυκηναίους) - οι τοιχογραφίες εκτός από θέματα παρμένα από τη φύση ( πλούσια βλάστηση, ζώα, κόσμος της θάλασσας) απεικονίζουν και θρησκευτικές ή τελετουργικές πομπές
Κεραμική : α)τα ωραιότερα (πήλινα) αγγεία είναι τα καμαραϊκά ( από το όνομα του σπηλαίου, όπου πρωτοβρέθηκαν, των Καμαρών) τα οποία κατασκευάζονταν στα ανάκτορα της Κνωσού και της Φαιστού και εξάγονταν στην Ανατολική Μεσόγειο και την Αίγυπτο. Ήταν διακοσμημένα με πολύπλοκα καμπυλόγραμμα σχέδια και σπανιότερα με θέματα παρμένα από τη φύση. β) ξεχωριστά αγγεία είναι τα ρυτά πολλά από τα οποία είχαν τη μορφή κεφαλής ζώου (συνήθως ταύρου) και χρησιμοποιούνταν σε τελετουργίες
Άλλα έργα τέχνης: - πήλινα ειδώλια ( παριστάνουν γυναίκες, άνδρες, ζώα) - κοσμήματα από χρυσό και ασήμι - σφραγίδες από ελεφαντοστό, σκληρούς ημιπολύτιμους λίθους με γραμμικά σχέδια που είχαν χαραχτεί πάνω τους.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ1. Να βρείτε πληροφορίες για τα ταυροκαθάψια. Σε τι διαφέρουν από τις σύγχρονες ταυρομαχίες;
2. Σημαντική θέση στη μινωική κοινωνία είχε η γυναίκα. α) Πώς φαίνεται αυτό από τη θρησκεία και την τέχνη τους; β) Τι φαντάζεστε πως δικαιολογεί αυτή τη στάση του πολιτισμού απέναντι στη γυναίκα;
Ο ΜΥΚΗΝΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Είναι ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα στο τέλος της Εποχής του Χαλκού (1600 - 1100 π. Χ.) . Το όνομά του το πήρε από τις Μυκήνες, πόλη της Πελοποννήσου, που αποτέλεσε το σημαντικότερο κέντρο της εποχής. Ωστόσο μιλώντας για "μυκηναϊκό κόσμο" δεν εννοούμε τους κατοίκους των Μυκηνών αλλά ολόκληρη τη σημερινή κεντρική και νότια Ελλάδα ( Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα, Εύβοια, Πελοπόννησος). Τα κοινά στοιχεία που ένωναν όλο αυτό τον κόσμο ήταν η γλώσσα, η θρησκεία, οι μεταθανάτιες δοξασίες (όπως καταγράφονται μέσα από τα έθιμα και την ταφή), η ομοιομορφία στην κοινωνική και πολιτική οργάνωση και τους θεσμούς. Την πρώτη περίοδο ( 1600 -1450) του πολιτισμού αυτού χαρακτηρίζουν οι βασιλικοί τάφοι, τους οποίους ανέσκαψε ο Ερρίκος Σλήμαν στην ακρόπολη των Μυκηνών, ενώ ανάκτορα φαίνεται ότι δεν υπήρχαν. Τα πρώτα ανακτορικά συγκροτήματα χτίζονται ταυτόχρονα(συγκεκριμένα γύρω στο 1400π.Χ) σε διάφορα μέρη του μυκηναϊκού κόσμου ( Μυκήνες, Πύλο, Θήβα) και αποτελούσαν πολυδύναμα διοικητικά κέντρα. Η φάση αυτή διαρκεί 2 αιώνες και τελειώνει με την καταστροφή των ανακτόρων ή την παρακμή τους. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός, αν και επηρεάστηκε πολύ από το μινωικό, έχει τη δική του ταυτότητα. Αυτό αποδεικνύεται από δημιουργήματα που δεν υπήρχαν στην Κρήτη αλλά αποτέλεσαν επινοήσεις των Μυκηναίων, όπως τα κυκλώπεια τείχη και οι θολωτοί τάφοι. Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, διάφορους βιοτεχνικούς κλάδους( λιθοτεχνία, μεταλλουργία, ελεφαντουργία). Κυρίως, όμως, ανέπτυξαν το εμπόριο και τη ναυτιλία και λόγω αυτών κατάφεραν να γίνουν θαλασσοκράτορες, αφού δέσποσαν στη θάλασσα και εξαπλώθηκαν στη Μεσόγειο. Η εξάπλωση, βέβαια, αυτή δεν έγινε πάντα ειρηνικά (Τρωικός πόλεμος). Αν αναπαριστάναμε την ιεράρχηση της κοινωνίας με πυραμίδα, τότε θα διαπιστώναμε: α) στην κορυφή :ο βασιλιάς( άναξ) και η οικογένειά του β) αμέσως πιο κάτω: αυλικοί
γ) " : ιερατείο δ) " : δήμοι ( λαός): πολυάριθμοι, οργανωμένοι σε χωριά, ήταν γεωργοί, κτηνοτρόφοι, εξειδικευμένοι τεχνίτες ε) " : δούλοι ( υπηρέτες του βασιλιά)
Η γραφή των Μυκηναίων ήταν η Γραμμική Β΄. Πρόκειται για συλλαβική γραφή ( δηλ. κάθε σύμβολο παρίστανε μια συλλαβή) και η αποκρυπτογράφησή της από τους Μάικλ Βέντρις και Τζον Τσάντγουικ απέδειξε πως ήταν ελληνική. Μοιάζει με τη Γραμμική Α΄ των Μινωιτών, γι'αυτό πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ή ότι αποτελεί εξελιγμένη μορφή της Γραμμικής Α΄ ή ότι η Γραμμική Β΄ γεννήθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα και μεταφέρθηκε στην Κρήτη. Τα κείμενα των πινακίδων με Γραμμική Β΄ αφορούσαν κυρίως εμπορικές δραστηριότητες ( διακίνηση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων). Η γραφή αυτή εξαφανίστηκε μετά την πτώση των ανακτόρων (1200π.Χ.), επειδή τη γνώριζαν εξειδικευμένοι γραφείς που εργάζονταν στα γραφεία των ανακτόρων.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης και την επικράτησή τους στη θάλασσα, οι Μυκηναίοι ιδρύουν αποικίες και εμπορικούς σταθμούς στο Αιγαίο, τα μικρασιατικά παράλια και την Κύπρο. Επίσης ταξιδεύουν στην Εγγύς Ανατολή, τη νότια Ιταλία, τη Σικελία, την Ισπανία, ενώ έχουν επαφές (όχι πολύ συχνές) και με την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Τέλος, οι Μυκηναίοι αναφέρονται και σε αρχεία των Χετταίων με το όνομα Αχιγιάβα ( Αχαιοί).
Περίπου στο 1200 π.Χ. παρατηρείται κάμψη της δύναμης των Μυκηναίων (καταστροφή των ανακτόρων, εξαφάνιση της Γραμμικής Β΄). Οι μελετητές την αποδίδουν είτε στην μετακίνηση νέων ελληνικών φύλων (Δωριείς) είτε σε εσωτερικές ταραχές είτε σε επιθέσεις των "λαών της θάλασσας". Ό,τι πάντως κι αν συνέβη από τα παραπάνω (ή και όλα), το αποτέλεσμα ήταν η πτώση του μυκηναϊκού εμπορίου και η παρακμή των ανακτόρων. Ωστόσο πολλά στοιχεία του πολιτισμού αυτού θα μεταφερθούν και στην επόμενη φάση του πολιτισμού στον τόπο μας.
ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ : ΘΡΗΣΚΕΙΑ και ΤΕΧΝΗ (Μάθημα 2ο)ΘΡΗΣΚΕΙΑ : Πριν από την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β΄, οι επιστήμονες πίστευαν πως οι
Μυκηναίοι λάτρευαν τους ίδιους θεούς με τους Μινωίτες. Μετά την ανάγνωση των πινακίδων της
Γραμμικής Β΄ διαπιστώθηκε πως οι Μυκηναίοι "γνώριζαν" όλους τους μεγάλους Έλληνες θεούς της 1ης
χιλιετίας, με εξαίρεση τον Απόλλωνα. Αναφέρονται ο ................., η ........., ο ................................,
η ....................., ο .........., ο ........................ Σπουδαία θέση κατείχε η θεότητα με το όνομα ...................... (=
σεβάσμια) στην οποία προσφέρονταν πρόβατα, μαλλί, μέλι, αρωματικά έλαια .
Οι Μυκηναίοι δε λάτρευαν τους θεούς τους σε μεγάλους ναούς αλλά σε μικρά ιερά. Το ιερατείο(άνδρες
και γυναίκες) αποτελούσε ιδιαίτερη κοινωνική τάξη και διαχειριζόταν την περιουσία των ιερών.
ΤΕΧΝΗ Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Η α) Κυκλώπεια τείχη: ήταν τα γιγάντια τείχη με τα οποία οχύρωναν τα ανάκτορά τους (στις ακροπόλεις). Ονομάστηκαν έτσι γιατί χρησιμοποιούνταν για το χτίσιμό τους τεράστιοι ογκόλιθοι( που μόνο Κύκλωπες μπορούσαν να μετακινήσουν).β) ανάκτορα ήταν πιο απλά σε σχέδιο από τα μινωικά είχαν ορθογώνιο σχήμα αποτελούνταν από έναν προθάλαμο, μια αυλή, ένα κύριο δωμάτιο(που έχει στο κέντρο μεγάλη κυκλική εστία) που αποτελούσε το χώρο υποδοχής γύρω υπήρχαν χώροι κατοικίας των ηγεμόνων. γ) θολωτοί τάφοι (όπως ο "............................. του ................." στις Μυκήνες): αποτελούνταν από ένα μακρύ διάδρομο που αριστερά του και δεξιά του υπήρχαν χτισμένοι πέτρινοι τοίχοι. Στο τέλος αυτού του διαδρόμου υπήρχε η κύρια είσοδος από την οποία έμπαινε κανείς σ' έναν κυκλικό θάλαμο με θολωτή οροφή. Μετά την ταφή τόσο ο θάλαμος όσο και ο διάδρομος σκεπαζόταν με χώμα, με αποτέλεσμα εξωτερικά ο τάφος να μοιάζει με μικρό λόφο.
Ζ Ω Γ Ρ Α Φ Ι Κ Η - Κ Ε Ρ Α Μ Ι Κ Ηα) Τοιχογραφίες (επηρεασμένες από τη μινωική τέχνη)β) Αγγεία(διακοσμούνται με παραστάσεις ανθρώπων, ζώων, πουλιών, ψαριών καθώς και με σκηνές με άρματα)
Μ Ε Τ Α Λ Λ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Αα) Κοσμήματα από χρυσό, ασήμι και άλλα πολύτιμα υλικά
β) Σκεύη με ανάγλυφες παραστάσεις κυνηγιούγ) Ξίφηδ) Εγχειρίδια (= μαχαιράκια)ε) Χρυσές προσωπίδες νεκρών βασιλιάδων
Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ο Ι Χ Ρ Ο Ν Ο Ι (Κεφάλαιο Γ΄) Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1100 ΕΩΣ ΤΟ 800 π. Χ
1. ΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ Η πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού οδηγεί την Ελλάδα αρχικά ( 1100 - 950 π.Χ.) σε κρίση. Τα
χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου είναι:α) Ο πληθυσμός ...................... πολύβ) Η οικονομία ............................. στη .................... και την κτηνοτροφίαγ) Η κεντρική εξουσία .................................. και η οργάνωση στηρίζεται περισσότερο στην ......................., στο .................., στην ......................
Ωστόσο, γρήγορα ( μέσα του 10ου αι. π.Χ.) παρατηρείται μια τ.................... δ.................... αναγέννηση π...................
Κατά την περίοδο αυτή εγκαθίστανται μόνιμα, πια, τα ελληνικά φύλα στις περιοχές τους. Γενικά, παρατηρήθηκε μια κίνηση από τα ................... προς τα .................. Έτσι:α) Οι Δωριείς από την ....................... εγκαταστάθηκαν σε ένα μέρος της ...................... αλλά κυρίως στην .............................. Στη συνέχεια πήγαν στις ............................ και μετά στην ................β) Οι Θεσσαλοί από την ................. εγκαταστάθηκαν στη ............................... διώχνοντας τους .................. και τους ............... ( οι πρώτοι εγκαταστάθηκαν στη σημερινή Βοιωτία ενώ οι δεύτεροι μετανάστευσαν στη Λ................, την Τ...................., και τα βόρεια της Μ. ..............).γ) Οι Ίωνες που ζούσαν στα β.............. παράλια της Π.......................... κατέφυγαν στην Α.............., την Ε...................., τις Κ...................
Οι νέες κοινότητες, λοιπόν, είναι φυλετικές και το κράτος που δημιουργείται από τη συνένωση πολλών κοινοτήτων είναι φυλετικό. Αρχηγός τους είναι ο ......................., ο οποίος εκλέγεται από τη συνέλευση των π................... και κυριότερη αρμοδιότητά του είναι η ................................. Αργότερα το βασιλικό αξίωμα γίνεται κλ...........................
Α΄ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ Είναι η πρώτη μεγάλη μετανάστευση από τον ελληνικό χώρο και είχε κατεύθυνση προς τ' ανατολικά.
Ποιοι λόγοι, όμως, ώθησαν τους Έλληνες σε μετανάστευση;α) η γενική ................... που επικράτησε στην Ελλάδα λόγω της ........................ των ελληνικών φύλων β) η .......................... του χώρου
γ) ο ............................ μαρασμός δ) η ............................... του κόσμου
Η μετακίνηση πραγματοποιήθηκε κατά φυλετικές ομάδες μέσα στο 10αι. Σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν α :Αιολείς Λ................ , Τ..................., από την Τ................ ως τον κόλπο της Σμ........... ( είναι η περιοχή της Αιολίδας).Ίωνες Χ....... , Σ........... , κεντρικό τμήμα των παραλίων της Μ. Α........... ( είναι η περιοχή της Ιωνίας).Δωριείς Ρ......... , Κ... , νότιο τμήμα των παραλίων της Μ. Α........... ( ιδρύεται η δωρική εξάπολη ). Στις νέες τους πατρίδες οι Έλληνες αρχικά ασχολούνται με τη ................................. αλλά γρήγορα επιδίδονται στο ....................... με αποτέλεσμα να γίνουν σύντομα ε.......................... κ..................
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ Οι Έλληνες των ......................................... χρόνων ( 10ος - 8ος αι. π.Χ.) ενδιαφέρονται πολύ για το παρελθόν τους. Τα ομηρικά έπη, η ........................ και η ..................... , το βεβαιώνουν καθώς τα ποιήματα αυτά έχουν στόχο να ξαναζωντανέψουν το παρελθόν και συγκεκριμένα την εποχή του Τρωικού πολέμου, την εποχή των ηρώων και των βασιλιάδων. Ωστόσο, παρατηρούμε πως η ομηρική βασιλεία καμιά σχέση δεν έχει με τον τρόπο οργάνωσης του μυκηναϊκού ανακτόρου και διοίκησης στον μυκηναϊκό κόσμο.
Επίσης, η πολιτική αστάθεια είναι συνεχής στα ομηρικά έπη. Πολλοί βασιλιάδες, για να εξασφαλίσουν τη διατήρηση της εξουσίας τους, αποδεικνύουν συνεχώς τις ικανότητές τους με επιδρομές, ηρωικά κατορθώματα, γιορτές και αγώνες. Αυτή η μορφή της κοινωνίας στην οποία οι άνθρωποι ζουν από τη καλλιέργεια της γης και την κτηνοτροφία και διαβιώνουν από τα προϊόντα των επιδρομών δεν ταιριάζει καθόλου στο μυκηναϊκό κόσμο. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, πως τα ομηρικά έπη αναφέρονται σ' ένα μεταγενέστερο κόσμο, μετά το τέλος της μυκηναϊκής δύναμης, στον κόσμο των γεωμετρικών χρόνων.
2. Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Η γραφή στα γεωμετρικά χρόνια Η γραφή των Μυκηναίων, η .........................................., είχε εξαφανιστεί μαζί με την .................. του μυκηναϊκού πολιτισμού (.... αι. π.Χ.). Όμως το δεύτερο μισό του τελευταίου αιώνα των γεωμετρικών χρόνων ( δηλ. του ... αι. π.Χ.) εμφανίζεται μια νέα γραφή, η οποία βασίζεται στο ......................... αλφάβητο με κάποιες, όμως, παραλλαγές. Το πρώτο αλφάβητο (δηλ. αυτό των ............................. ) περιλάμβανε μόνο ...................... καθώς η γλώσσα μπορούσε να αποδοθεί γραπτά μ' αυτά μόνο. Επειδή, όμως, αυτό ήταν αδύνατο να συμβεί με την ελληνική γλώσσα, οι Έλληνες μετέτρεψαν κάποια γράμματα αυτού του αλφάβητου σε ............................. Έτσι στη γραφή για πρώτη φορά γράφονται όλα όσα ακούγονται. Αυτό έκανε τη γραφή πιο ..............., με αποτέλεσμα να μπορέσουν να τη μάθουν και να τη χρησιμοποιούν πολλοί περισσότεροι άνθρωποι. Έτσι αυτοί, έχοντας τη δυνατότητα της ανάγνωσης και της γραφής συμμετείχαν στη ................ και ( κατ 'επέκταση ) τον ..........................Από το ελληνικό αλφάβητο γεννήθηκε και το ............................ ( αλφάβητο ).
Η τέχνη Η τέχνη της εποχής των γεωμετρικών χρόνων ( ....ος - .....ος αι. π.Χ.) ονομάζεται γεωμετρική από τα γεωμετρικά ................. που στολίζουν τα .................. καθώς και από τις γεωμετρικές μορφές των ανθρώπων σε ........................ ( από ......... ή ................). Κυρίαρχα σχήματα είναι οι ομόκεντροι ................, τα .......................( ζωγραφισμένα, μάλιστα, με τη βοήθεια διαβήτη), ........................, ....................., ............................ απλώνονται στην επιφάνεια των αγγείων φτιάχνοντας ένα πυκνό δίχτυ. Αργότερα, σειρές ομοιόμορφων ζώων καθώς και παραστάσεις σχετικές με το θάνατο κοσμούν μεγαλύτερα αγγεία που χρησιμοποιούνταν ως διακριτικά σημάδια τάφων.
Κτίσματα
Στα γεωμετρικά χρόνια χτίζονται λαμπροί ........... για τη λατρεία των ........... Οι τοίχοι αποτελούνται χαμηλά από ..............., ψηλότερα από ................. ενώ οι στέγες επίπεδες ή σαμαρωτές είναι κατασκευασμένες από .......... και ..................... Τα σπίτια, όπως και οι οικισμοί γενικά, είναι .................. και χτισμένα πάνω σε ...................., για να προστατεύονται από τους ................. Για καλύτερη προστασία κάποιοι οικισμοί είναι .......................με ισχυρά ..........
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ1. Γιατί πιστεύετε πως η επινόηση της ελληνικής αλφαβήτου συντέλεσε αποφασιστικά στην εξέλιξη του πολιτισμού;2. Ποια στοιχεία μας βοηθούν να καταλάβουμε πως ένα αγγείο είναι της γεωμετρικής εποχής;
( Κεφάλαιο Δ΄) Α ρ χ α ϊ κ ή ε π ο χ ή ( 800 - 479 π. Χ.)
Σημαντικότερα γεγονόταα) Συγκροτείται η ............ - κράτος.β) Ο πολίτης αρχίζει να συμμετέχει στη ................................ των .......................... πραγμάτωνγ) Ο ελληνισμός αποικίζει τα παράλια της ......................... και του ....................... Πόντου.δ) Τίθενται οι βάσεις και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για οικονομική πρόοδο: το .................., η ...................., και η ευρεία χρήση του ..............ε) Η τέχνη αναζητεί νέους ρυθμούς έκφρασης ενώ η ποίηση εκφράζει τις καθημερινές αγωνίες του ανθρώπου.στ) Ο ελληνισμός ενωμένος αποκρούει την ...................... επεκτατική πολιτική.
Αποικιακή εξάπλωση Ένα νέο κύμα μετανάστευσης παρατηρείται τον 8οαι. π.Χ. προς τις ακτές της .................... και του ................... Πόντου.
Τι είδους λόγοι ώθησαν τους ανθρώπους της εποχής να αναζητήσουν νέους τόπους εγκατάστασης;
α. .......................... λόγοι ( όπως η επιθυμία απόκτησης καλλιεργήσιμης γης, η ανάγκη προμήθειας σιδηρομεταλ-λεύματος)β. ........................ λόγοι (όπως η επικράτηση των πολιτικών αντιπάλων)
Πώς γινόταν η αναχώρηση από την πατρίδα και η εγκατάσταση στο νέο τόπο; Η εγκατάσταση στο νέο τόπο δε γινόταν τυχαία. Η θέση είχε επιλεγεί από πριν και η αναχώρηση ήταν ............................ Ο .................... ( αρχηγός της αποστολής) ήταν άνθρωπος με εξαιρετικές ........................... και γι’αυτό τον ............................... όλοι. Διοργανωνόταν τελετή αναχώρησης στην οποία μετείχαν όλοι οι κάτοικοι ιδιαίτερα συγκινημένοι. Η πόλη που ιδρυόταν είχαν φροντίσει να βρίσκεται σε μέρος με .................... ενδοχώρα και ........................ λιμάνι. Είχε, επίσης, και φυσική ........................., στοιχείο απαραίτητο, επειδή φοβούνταν την έχθρα των ντόπιων κατοίκων της περιοχής. Η συμβίωση, ωστόσο, υπήρξε γενικά .....................
Ποια ήταν η σχέση μητρόπολης - αποικίας; Η αποικία αποκτούσε δική της οργάνωση και θεσμούς. Σταδιακά γινόταν ανεξάρτητη και ανέπτυσσε ................................... και …………………………………σχέσεις με άλλες πόλεις. Οι δεσμοί με τη μητέρα - πόλη ( τη μητρόπολη ) ήταν πάντοτε .............................. , η σύγκρουση ανάμεσά τους ήταν .................................. και όποτε συνέβαινε όλοι το κατέκριναν.
Οι Έλληνες έδειξαν ιδιαίτερη προτίμηση ( για να ιδρύσουν τις αποικίες τους ) την Κάτω Ι.........., περιοχή η οποία εξαιτίας του πλήθους των αποικιών των Ελλήνων ονομάστηκε Μ................. Ε.................
Ποιες ήταν οι συνέπειες του αποικισμού;α) Οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή με άλλους λαούς πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα να διευρύνουν τον πνευματικό τους ορίζοντα.β) Πολλά μέταλλα έφτασαν στην Ελλάδα, πράγμα που οδήγησε στην εμφάνιση νέων επαγγελμάτων.γ) Οι ζωγράφοι ανέπτυξαν το ταλέντο τους με την ευκαιρία της ανάπτυξης της αγγειοπλαστικής.δ) Οι έμποροι ( οι " ἐν πορείᾳ" ) μετακινούνταν από τόπο σε τόπο και πουλούσαν τα εμπορεύματά τους. Η ευρεία κατανάλωση συντέλεσε στο να είναι η διάθεση των προϊόντων συνεχής.ε) Παράλληλα με τους εμπόρους εμφανίστηκαν και οι κάπηλοι ( δηλ. οι ....................................) Κ Α Λ Ο Δ Ι Α Β Α Σ Μ Α !
( ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ, συνέχεια )
Η πόλη - κράτος και η εξέλιξη του πολιτεύματος Το 8ο αι. το φυλετικό κράτος έδωσε τη θέση του στην ................ - .................. Πυρήνας του νέου τρόπου οργάνωσης υπήρξε ο .............................. Η ένωση πολλών οδήγησε στη δημιουργία της πόλης ("ἂστυ") γύρω από μια ισχυρή θέση, την ............................
Δομή της πόλης
Στην ακρόπολη χτίζονταν οι ................. και τα ................................. κτήρια. Κάτω και γύρω από την ακρόπολη απλώνονταν οι ......................... και τα ................................
(τεχνίτες, ξυλουργοί, αγγειοπλάστες, έμποροι) Αργότερα άρχισαν να χτίζονται και ............................Στην ύπαιθρο συνέχισε να μένει ένα μέρος του πληθυσμού το οποίο ασχολούνταν με τη ................... και την ...........................................
Ο πολίτης ( ο κάτοικος της πόλης)
αισθάνεται ....................... και ......................... μετέχει ενεργά στη .......................................... στρατεύεται υπηρετώντας τις ανάγκες του συνόλου συγκροτούν την ............................... ................................, φορούν .......................... και όλοι μαζί
υπερασπίζονται την πόλη καθώς ο σκοπός τους είναι κοινός.
Αποτελέσματα της οργάνωσης "πόλης -κράτους
οι ........................ διαφορές περιορίστηκαν, ωστόσο δεν έλειπαν οι ................................ ανταγωνισμοί με αντικείμενο την άσκηση ...............................
Εξέλιξη των πολιτευμάτων (Διαβάζουμε το απόσπασμα από το έργο Ἀθηναίων πολιτεία του Αριστοτέλη, με τίτλο " αριστίνδην και πλουτίνδην".)
Για ποιο πολίτευμα γίνεται λόγος και ποια χαρακτηριστικά του αναφέρονται;..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
........... Πράγματι, όταν συγκροτήθηκε η πόλη - κράτος είχε παρακμάσει η βασιλεία. Τότε την εξουσία κατέλαβαν οι ................................, οι ευγενείς και το πολίτευμα έγινε ........................... Η ονομασία οφείλεται στους ................. που ήταν ιδιοκτήτες ............ και που παλιότερα αποτελούσαν το συμβούλιο του βασιλιά.
Όταν, όμως, αναπτύχθηκε το ......................... και χρησιμοποιήθηκε ευρέως το ......................, δημιουργήθηκε μια νέα τάξη, η οποία διεκδίκησε μέρος της εξουσίας που αφαίρεσε από τους αριστοκρατικούς. Τελικά, αυτοί οι λίγοι επέβαλαν τη δική τους εξουσία και το πολίτευμα έγινε .................................... Κριτήριο για τη συμμετοχή στην εξουσία δεν είναι πια η .......................... αλλά ο .....................
Συγκρίνοντας τα δυο πολιτεύματα, ποιες ομοιότητες βρίσκετε μεταξύ τους και ποια είναι η βασική τους διαφορά;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
Επειδή, όμως, ούτε το πολίτευμα αυτό έλυσε τα προβλήματα του κόσμου, ξεσπούσαν ταραχές. Αυτή την αναστάτωση εκμεταλλεύτηκαν κάποια φιλόδοξα άτομα που κατάφεραν με δόλο να πάρουν την εξουσία. Έτσι επιβλήθηκε το ............................... πολίτευμα .
Ποια τακτική των τυράννων αναφέρεται στο απόσπασμα "έκοβε τα στάχυα που εξείχαν", από το έργο Ιστορία του Ηρόδοτου; Ποιο συμπέρασμα βγάζετε σχετικά με τον τρόπο που κυβερνούσαν οι τύραννοι;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.
Τα παραπάνω δικαιολογούνται από το γεγονός ότι οι τύραννοι απέβλεπαν στο δικό τους όφελος και δεν έδιναν λόγο για τις πράξεις τους σε κανέναν. Ωστόσο δεν ήταν όλοι ίδιοι, γι'αυτό ( όπως προκύπτει από το απόσπασμα "ο Πεισίστρατος και ο αγρότης " ) μερικοί συμπεριφέρονταν με αγάπη και κατανόηση στους πολίτες και άλλοι φρόντισαν ιδιαίτερα τις πόλεις τους όπως ο Περίανδρος την Κόρινθο και ο Πολυκράτης τη Σάμο.Παρόλ' αυτά ο κόσμος δε συμπάθησε ποτέ τους τυράννους. Αυτό άλλωστε φαίνεται και από το γεγονός ότι ο όρος αυτός έφτασε ως τις μέρες μας να δηλώνει κάτι αρνητικό.
Τι ακριβώς σημαίνει σήμερα η λέξη τύραννος; Έχει ακριβώς την ίδια σημασία με την αρχαιότητα;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
........................
Επειδή, λοιπόν, οι άνθρωποι ήταν δυσαρεστημένοι από τους τυράννους , σε πολλές πόλεις επανήλθε αργότερα το ολιγαρχικό πολίτευμα. Στην Αθήνα, όμως, είχε ήδη ξεκινήσει η πορεία προς τη .............................................................................................................................................................................
(ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ)Η ΣΠΑΡΤΗ
Πώς σχηματίστηκε η πόλη της Σπάρτης; Οι ..................... , όταν στις αρχές του 11ου αι. κατέβηκαν από τα ΒΔ, κατευθύνθηκαν (όπως είχαμε πει και σε προηγούμενο μάθημα) προς τα .................... και οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στην ..................................... όπου κατέλαβαν τη ............................και ίδρυσαν το κράτος τους με κέντρο τη Σπάρτη. Για να επεκτείνουν το κράτος τους έκαναν, αργότερα (8ος - 7ος αι. π.Χ.), πόλεμο με τους γείτονές τους στα ανατολικά, τους .............................. ενώ ισχυρός τους αντίπαλος ήταν και η πόλη του ...................( με την οποία είχαν συγκρουστεί και πολεμικά). Μετά το τέλος των πολέμων η πόλη περιόρισε τη σχέση της με τις άλλες περιοχές και "κλείστηκε στον εαυτό της" έχοντας περισσότερο τη μορφή στρατοπέδου παρά πόλης.
Με ποιο τρόπο φαντάζεστε πως επηρέασε τη ζωή των Σπαρτιατών αυτός ο περιορισμός; ( Για να απαντήσετε διαβάστε από το σχολ. βιβλίο σελ. 49 το παράθεμα με τίτλο "ΛΑΚΩΝΙΣΜΟΣ" από το έργο Λυκούργος του Πλούταρχου)
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
...........................................................................................
Ποιες ήταν οι κοινωνικές τάξεις στην αρχαία Σπάρτη και ποια τα χαρακτηριστικά όσων μετείχαν σε καθεμιά από αυτές;
.........................κάτοχοι............................................................
α) Σπαρτιάτες ..............πλήρη.................................................................................
ζούσαν χωρίςνα.......................................................................................... ....................................................................................................................
.........................................................................................................τέχνες
β) Περίοικοι ήταν Δωριείς............................................................................................... .....................................................................................................................
...............μικρογαιοκτήμονες........................................................................ .........................................................................................................................
........................................................................δικαιώματα
γ) Είλωτες παλιοί ....................................................................................δούλοι
είχαν την υποχρέωση να ....................................................................................... Με βάση τα παραπάνω πώς θα ερμηνεύατε τη φράση "δουλεύει σαν είλωτας" που ακούμε και σήμερα να λέγεται; ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Ο μεγάλος αριθμός των ειλώτων υπήρξε μόνιμος εχθρός των Σπαρτιατών, καθώς πάντα ο φόβος επανάστασής τους ταλαιπωρούσε τους Σπαρτιάτες.
Ποια ήταν τα όργανα της πολιτείας (πολιτειακοί θεσμοί της Σπάρτης) και ποιες οι αρμοδιότητές τους;
..................................................................................................................α)Δύο βασιλείς .....................................................................................................................
....................................................................................................................β) Πέντε έφοροι .................................................................................................................................
.....................................................................................................................
γ) Γερουσία ...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................... ......................................................................................................................δ) Απέλλα ...................................................................................................................................
Η αγωγή των παιδιών Αφού διαβάσετε τα παραθέματα της σελ. 49 του σχολ. βιβλίου με τίτλους:
" ΤΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕ Η ΓΟΡΓΩ" και " Η ΖΩΗ ΣΤΗ ΣΠΑΡΤΗ ", ποια συμπεράσματα βγάζετε για την αγωγή των αγοριών και των κοριτσιών στην αρχαία Σπάρτη; Ποιος ήταν, κατά τη γνώμη σας, ο σκοπός αυτής της αγωγής;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
........................................Συμπληρωματικά να σημειώσουμε ότι τα αγόρια από την ηλικία των επτά (7) ετών τα αναλάμβανε η πόλη. Ζούσαν σε ομάδες και μάθαιναν να υπομένουν τη σκληρή ζωή και τις κακουχίες. Διδάσκονταν ανάγνωση, γραφή, μουσική, χορό. Τα κορίτσια συμμετείχαν ελεύθερα στις εκδηλώσεις της πόλης. Γυμνάζονταν όχι μόνο για να αποκτήσουν γερό σώμα αλλά και για να διαπλάσουν ηθικό χαρακτήρα. Στόχος τους (όπως προκύπτει και από το πρώτο από τα δύο κείμενα που διαβάσατε πιο πάνω) ήταν να γίνουν άξιες μητέρες.
Αυτή η ζωή διήρκεσε για πολλά χρόνια στη Σπάρτη χωρίς ουσιαστικές αλλαγές. Οι Σπαρτιάτες έχουν καταγραφεί στη μνήμη όλων μας ως παράδειγμα ανδρείας και γενναιότητας τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στον πόλεμο.
(ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ) ΑΘΗΝΑ : ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ
ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΣ Διαβάζοντας το παράθεμα της σελ. 50 του σχολικού βιβλίου ( από το έργο
Ιστορία του Θουκυδίδη) τι θα λέγατε πως είναι "συνοικισμός" και πώς εφαρμόστηκε στην Αθήνα;
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
.....
Συγκεκριμένα, επειδή το έδαφος της Αττικής ήταν ...................., οικισμοί αρχικά δημιουργήθηκαν όπου
ήταν δυνατό να ζήσουν άνθρωποι. Στις λιγοστές πεδιάδες οι άνθρωποι ασχολήθηκαν με τη .....................
ενώ στις ορεινές περιοχές με την ..................................... Επίσης οι κάτοικοι ασχολήθηκαν με
το ............................ και τη .................... καθώς η περιοχή κατέληγε σε εκτεταμένα παράλια.
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως η διαμόρφωση του χώρου της Αττικής προσδιόρισε
και τις ασχολίες των κατοίκων. Πιστεύετε πως η σχέση χώρου και ασχολιών των κατοίκων
έχει και σήμερα τόσο μεγάλη ισχύ όσο στην αρχαιότητα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή
σας.
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
................................................
Αργότερα ο Θησέας επέβαλε (χωρίς αυτό να είναι βέβαιο) το ...................................., δηλ. την ένωση των
επιμέρους οικισμών σε ένα ενιαίο κράτος με έδρα την Αθήνα.
Η σημασία του γεγονότος αυτού καταδεικνύεται από τη λαμπρότητα της γιορτής
των ..........................................., η οποία συμβόλιζε την ενότητα των Αθηναίων. Η ενότητα αυτή οδήγησε
στη δημιουργία ενός ισχυρού κράτους, πολεμικά και πολιτιστικά, στο οποίο γεννήθηκε και εδραιώθηκε
η .................
το πολίτευμα που καταξιώνει τον άνθρωπο.
ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΗ παράδοση για τη θυσία του ..................( τελευταίου βασιλιά της Αθήνας) κατά τη δωρική εισβολή μαρτυρεί
ότι η (κληρονομική, μάλιστα) ....................... ήταν το πρώτο πολίτευμα της πόλης. Μετά απ'αυτό το γεγονός η
εξουσία περιήλθε στα χέρια των ............................ . Κυριότεροι θεσμοί του .................................
πολιτεύματος :
α) άρχοντας - βασιλιάς : ..................................... αρμοδιότητες
β) άρχοντας επώνυμος: υπεύθυνος για τη σύγκληση της Εκκλησίας του Δήμου
γ) άρχοντας πολέμαρχος : αρμόδιος για τα ............................ θέματα
δ) έξι θεσμοθέτες : ασχολούνταν με τα ...........................θέματα
ε) Άρειος Πάγος : υπεύθυνος για την ................... ...... ..............(δείτε το παράθεμα της σελ. 51 του
βιβλ.)
στ) Εκκλησία του Δήμου: συνέλευση των Αθηναίων πολιτών∙ πρόκειται για θεσμό που θα
αποκτήσει
μεγάλη σημασία στα μεταγενέστερα χρόνια.
Με βάση το παράθεμα της σελ. 51 του σχολικού βιβλίου, τι συμπεραίνετε πως ήταν ο Άρειος
Πάγος στην αρχαιότητα; α)Να βρείτε γιατί πήρε την ονομασία αυτή∙ β) Τι είναι ο Άρειος Πάγος
σήμερα; γ) Ποια τοπική διοίκηση της Στερεάς Ελλάδας (1821) έφερε το ίδιο όνομα;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
...............................
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ Την εξουσία των ευγενών άρχισαν να αμφισβητούν οι ...................... και οι βιοτέχνες καθώς η
επαγγελματική τους δραστηριότητα απέφερε πολλά χρήματα και άρα και μεγάλη ....................... Από την
άλλη οι αγρότες που χρωστούσαν ζητούσαν ................................ των χρεών. Όλη αυτή η κατάσταση
δημιουργούσε εντάσεις και συγκρούσεις.
Την έκρυθμη αυτή κατάσταση εκμεταλλεύτηκε ο Κύλωνας ο οποίος θέλησε να πάρει την εξουσία και
να γίνει ............................. Το κίνημά του απέτυχε αλλά εκείνος σώθηκε διαφεύγοντας στα Μέγαρα ενώ οι
οπαδοί του, παρόλο που είχαν πέσει ικέτες σε βωμούς θεών, θανατώθηκαν. Το ανόσιο αυτό έργο έμεινε
στην ιστορία ως "Κυλώνειο άγος". Αποτέλεσμα της κατάστασης ήταν να προκληθεί αναστάτωση στην
Αθήνα ενώ οι Μεγαρείς να καταλάβουν τη Σαλαμίνα.
Η κατάργηση των χρεών και η σύνταξη γραπτής νομοθεσίας ήταν πια καθημερινά αιτήματα των
πολιτών. Οι ευγενείς, για να ηρεμήσουν την κατάσταση ανέθεσαν (624 π.Χ.) στο νομοθέτη Δράκοντα να
καταγράψει τους νόμους. Η νομοθεσία του ήταν τόσο αυστηρή που έχει ειπωθεί ότι γράφτηκε με αίμα
και όχι με μελάνι. Ωστόσο αποτέλεσε την αρχή α) του τέλους της ασυδοσίας των αρχόντων και
β) της επιβολής της τάξης και της ηρεμίας .
Πολύ συχνά και σήμερα μιλάμε για "δρακόντεια μέτρα" που αναγκάστηκε, για παράδειγμα, να
πάρει η κυβέρνηση προκειμένου να αντιμετωπίσει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα. Πώς θα
εξηγούσατε το νόημα της φράσης αυτής ιστορικά;
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
.
ΑΘΗΝΑ : ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Η προσπάθεια του Δράκοντα δεν έφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα καθώς οι Αθηναίοι συνέχιζαν λόγω
οικονομικών προβλημάτων να μην μπορούν να ............................ τα ......... τους και γι'αυτό να
γίνονται ........... .
Για να λύσουν το πρόβλημα, ζήτησαν από τον ......................., ποιητή και έναν από τους επτά σοφούς, που
ήταν μάλιστα αγαπητός σε όλους, να γράψει νόμους. Τα γνωστότερα μέτρα που πήρε ήταν:
α) η .................................. : δηλ. η κατάργηση των χρεών. Ταυτόχρονα .....................................όσους είχαν
γίνει δούλοι λόγω χρεών και απαγόρευσε το δανεισμό με εγγύηση
την .............................. ..................................
β) η διαίρεση των πολιτών σε τέσσερις τάξεις όχι με βάση την ............................ αλλά
το ................................
γ) η διεύρυνση της Εκκλησίας του Δήμου, στην οποία θα μετέχουν πια όσοι πολίτες είχαν συμπληρώσει
το ......
έτος της ηλικίας τους
δ) η Βουλή των Τετρακοσίων ( 100 άτομα από κάθε τάξη) η οποία προετοίμαζε τα θέματα που θα
συζητούσαν στην Εκκλησία του Δήμου.
ε) η Ηλιαία : ένα δικαστήριο στο οποίο συμμετείχαν με κλήρωση άτομα από ............. τις τάξεις με στόχο την
καλύτερη ....................της δικαιοσύνης και την εξάλειψη των ...............................
στ) η ενεργός .............................. όλων των πολιτών στα κοινά∙ όσοι δεν συμμετείχαν (σύμφωνα με τα μέτρα
του Σόλωνα) η πόλη τους ..............................τα .......................... τους δικαιώματα.
Διαβάζοντας το παράθεμα "ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΙΚΑΣ" νομίζετε πως το πνεύμα της
νομοθεσίας του Σόλωνα ήταν σωστό;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
................
Άρα, θεωρείτε πως οι Αθηναίοι έπρεπε να είναι ικανοποιημένοι από τη νομοθεσία του Σόλωνα;
Ωστόσο διαβάζοντας το παράθεμα "Ο ΣΟΛΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΝΟΜΟΙ" τι διαπιστώνετε; Ο Σόλωνας
για να υπερασπιστεί το έργο του πώς αντέδρασε; Πιστεύετε πως η κίνησή του ήταν σωστή; Να
δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
................................ ...............................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.
ΤΥΡΑΝΝΙΔΑΠαρόλο που τα μέτρα του Σόλωνα ανακούφισαν τη λαϊκή τάξη, ένα πάγιο αίτημά της,
το ...................................(= ανακατανομή) της γης, δεν ικανοποιήθηκε. Γι' αυτό ο κόσμος συνέχισε να είναι
δυσαρεστημένος . Αυτή τη δυσαρέσκεια εκμεταλλεύτηκε και ανέβηκε στην εξουσία ο ......................................
με την υποστήριξη του λαού της Αθήνας αλλά επέβαλε ..............................πολίτευμα. Στέρησε τους
Αθηναίους ελευθερίες που είχαν κατακτήσει ωστόσο συνέδεσε το όνομά του με έργα που στόλισαν την πόλη.
Μετά το θάνατό του ( 527 π.Χ.) την εξουσία πήρε ο γιος του Ιππίας, τον οποίο οι Αθηναίοι ανέτρεψαν το 510
π. Χ.
ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ - ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Η πτώση της τυραννίδας επέφερε συγκρούσεις στο πολιτικό πεδίο στην Αθήνα από τις οποίες ευνοήθηκαν
και υπερίσχυσαν οι δημοκρατικοί με αρχηγό τον Κλεισθένη. Αυτό θεωρείτε το πρόσωπο που, με τα μέτρα
που πήρε, θεμελίωσε το δημοκρατικό πολίτευμα στην Αθήνα. Συγκεκριμένα:
α) Διαβάζοντας το παράθεμα "ΜΗ ΦΥΛΟΚΡΙΝΕΙΝ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΦΡΑΣΗΣ" ποιο ήταν το
πρώτο μέτρο του Κλεισθένη και γιατί πιστεύετε πως υπηρετούσε τη δημοκρατία;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
β) αύξησε τα μέλη της Βουλής από 400 σε 500 ( 50 άτομα από κάθε φυλή∙ άρα πέτυχε μεγαλύτερη
εκπροσώπηση των πολιτών)
γ) αύξησε τον αριθμό των στρατηγών σε 10 μειώνοντας έτσι τη δύναμη του μοναδικού (μέχρι τότε)
πολέμαρχου.
δ) κυρίαρχο σώμα διοίκησης έγινε πια η Εκκλησία του Δήμου η οποία έπαιρνε τις σημαντικότερες για το
κράτος αποφάσεις.
Με τα μέτρα του ο Κλεισθένης έβαλε στη διοίκηση του κράτους πολύ περισσότερους πολίτες κάνοντάς τους
να ενδιαφερθούν για τα κοινά, αφού όλοι πια μπορούσαν να έχουν αξίωμα και λόγο για το τι θα συνέβαινε ή
όχι στην Αθήνα. Δείτε το παράθεμα " ΓΙΑΤΙ ΨΗΦΙΣΤΗΚΕ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΟΣΤΡΑΚΙΣΜΟΥ " και
εξηγήστε πώς προφύλασσε τη δημοκρατία από τους υπονομευτές της.
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.
Η ανθρωπότητα χρωστά πολλά στον Κλεισθένη, γιατί υπήρξε ο εμπνευστής και ο θεμελιωτής της
δημοκρατίας, η οποία μέχρι και τα χρόνια μας αποτελεί αξεπέραστο σε αξία σύστημα διοίκησης σε όλο τον
κόσμο.
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΔΕΣΜΟΙ Σύμφωνα με το παράθεμα από το έργο του Ηρόδοτου Ιστορία, ποια στοιχεία ένωναν τους
Έλληνες;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.............
Παρόλ' αυτά (δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι)οι Έλληνες στην αρχαιότητα έζησαν χωρισμένοι και δεν
συγκρότησαν ποτέ ενιαίο κράτος( με τη σημερινή έννοια του όρου). Ωστόσο η ιδέα ότι ανήκαν στον ίδιο
λαό τους δημιούργησε την ανάγκη ....................................... σε .................................... πανελλήνιου
χαρακτήρα όπως :
γίνονταν κάθε ......... χρόνια
έπαιρναν μέρος μόνο Έλληνες
άρχισαν να τελούνται επίσημα το .............π.Χ.( έτος βάσει του οποίου χρονολογήθηκαν τα γεγονότα αργότερα)
α) ολυμπιακοί αγώνες : κατά τη διάρκειά τους γίνονταν εκεχειρία ( δηλ. ..................................................) για να μπορούν οι αντιπροσωπείες των πόλεων να φτάνουν στην Ολυμπία χωρίς κίνδυνο.
οι νικητές κέρδιζαν ένα ....................... ............................ και την .......................... του κόσμου, ενώ η πόλη τους τούς επιφύλασσε θριαμβευτική υποδοχή. Στο τείχος υπήρχε άνοιγμα, για να μπει από κει ο νικητής και πίστευαν πως σε περίπτωση πολέμου το κενό στο τείχος θα το γέμιζε με τη γενναιότητά του ο Ολυμπιονίκης. Στη Σπάρτη ο Ολυμπιονίκης αποκτούσε το προνόμιο να μάχεται δίπλα στο βασιλιά.
Όπως είπαμε, το 776π.Χ. ( χρονολογία έναρξης των Ολυμπιακών αγώνων) αποτέλεσε τη βάση
χρονολόγησης των γεγονότων από κει και πέρα. Με βάση το παράθεμα ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ
ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΕΣ να χρονολογήσετε τη μάχη του Μαραθώνα ( 490 π. Χ.) με βάση της
Ολυμπιάδες .
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
...................
β) τα μαντεία : - ήταν χώροι όπου οι άνθρωποι μπορούσαν να μάθουν για το μέλλον τους
- το πιο ονομαστό ήταν αυτό των ..........................., αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα, ο οποίος έδινε τους ....................... του μέσω της ιέρειας ......................
Οι μαντείες δεν έλεγαν στους ανθρώπους καθαρά την απάντηση σε ό,τι ρωτούσαν. Διαβάζοντας το παράθεμα ΟΙ ΧΡΗΣΜΟΙ ΤΟΥ ΜΑΝΤΕΙΟΥ πώς ερμηνεύονταν οι μαντείες από τους ανθρώπους και ποιους κινδύνους ενείχε η ερμηνεία αυτή;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
...........
- για τη συντήρηση του μαντείου έπρεπε κάποιος να ενδιαφερθεί∙ αυτός ήταν οι
(γ) Αμφικτυονίες. Τι πρέπει να γνωρίζουμε γι' αυτές; ( διαβάστε την τελευταία παράγραφο της ενότητας)
.................................................................................................................................................................................
.....
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
........
ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
1ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ)
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για το περσικό κράτος ;
- Ιδρύθηκε από τον ........................... στα μέσα περίπου του ...... αι.
- Ήταν ...................................... (αποτελούνταν δηλ. από πολλά έθνη) και διαιρεμένο σε ................................
που διοικούσε ο σατράπης με αρμοδιότητα τη σωστή διοίκηση και την ................................ των ...................
από τους οποίους εξαιρούνταν οι Πέρσες και οι Μήδοι.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τους Πέρσες;
- Ανήκουν (όπως και οι Μήδοι)στην .......................................... ομοεθνία
- Πίστευαν στον ................................., θεό της σοφίας και της αλήθειας.
Διαβάζοντας το παράθεμα "ΚΑΚΟ ΤΟ ΨΕΜΑ"από την Ιστορία του Ηρόδοτου, τι μαθαίνουμε για τη
σχέση Περσών και αλήθειας;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
- Τα παιδιά μάθαιναν να ..................... και να .......................
- Η γραφή τους ήταν η ........................................
- Έκαναν πολέμους θέτοντας τις βάσεις για μια κοσμοκρατορία ( δείτε στο δεύτερο χάρτη πόση σε έκταση
ήταν η Περσία και η Μηδία [που συγχωνεύτηκαν και έγινε το περσικό κράτος] και πόσο επεκτάθηκε το κράτος
το 480π.Χ., μετά τους κατακτητικούς πολέμους).
Παρατηρώντας τους χάρτες βλέπουμε πως οι Πέρσες κατέκτησαν ( μεταξύ άλλων) και τα παράλια της
Μ.Ασίας. Θυμάστε ποιοι κατοικούσαν εκεί, ποια ήταν η κύρια επαγγελματική τους ενασχόληση και τι
τους βοήθησε να δημιουργήσουν;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
....................
Τι (φαντάζεστε πως) άλλαξε στη ζωή τους μετά την κατάκτησή τους από τους Πέρσες;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
Αν ήσαστε στη θέση τους, τι θα κάνατε;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
Πράγματι, οι Έλληνες των παραλίων της Μ. Ασίας, αντιδρώντας στον οικονομικό μαρασμό και τη στέρηση
της ελευθερίας τους , ξεσηκώθηκαν εναντίον των Περσών και ζήτησαν βοήθεια από την Ελλάδα, για να
μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις πολυάριθμες περσικές δυνάμεις. Ανταπόκριση βρήκαν μόνο από την
Αθήνα και την Ερέτρια που έστειλαν 25 πλοία. Ποια ήταν όμως η τύχη της επανάστασης (η οποία
ονομάζεται
Ιωνικ
ή)αυτής; .................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
................Ποια ιδιαίτερα σημαντική πόλη της περιοχής καταστράφηκε και ποια ήταν η αντίδραση των
Αθηναίων; Για να απαντήσετε στην ερώτηση, να διαβάσετε το σχετικό χωρίο της ενότητας στη σελ. 57 του
σχολικού βιβλίου καθώς και το παράθεμα από την εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς - Μπριτάνικα σχετικά
με την πόλη αυτή.
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
2ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ)
Παρά το γεγονός , όμως , του ότι οι Πέρσες κατέπνιξαν την Ιωνική επανάσταση, δεν έμειναν
ευχαριστημένοι. Ήθελαν να τιμωρήσουν τους Έλληνες για την εμπλοκή τους σε περιοχή της δικής τους
επικυριαρχίας και έτσι η Ιωνική επανάσταση αποτέλεσε την αφορμή για τις πολεμικές συγκρούσεις που
ακολούθησαν.
Πότε και ποιος ήρθε πρώτος εναντίον της Ελλάδας; Ποια ήταν τα αποτελέσματα της
προσπάθειας του;
( Για να απαντήσετε, να μελετήσετε τον πρώτο χάρτη καθώς και το αντίστοιχο χωρίο της ενότητας).
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Πότε έγινε η δεύτερη εκστρατεία των Περσών εναντίον των Ελλήνων και ποιους είχαν
αρχηγούς;
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Σε ποιο μέρος αποβιβάστηκε ο περσικός στρατός και ποιοι τον αντιμετώπισαν;( Να αναφέρετε
και το στρατηγό τους)
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Αφού μελετήσετε το παράθεμα "ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΟΝΟ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ ΠΡΟΚΑΛΟΥΣΕ
ΤΡΟΜΟ" και συγκεντρώσετε πληροφορίες , να αναφερθείτε στον τρόπο διεξαγωγής της μάχης
αυτής ( αν μπορείτε να κάνετε και το σχήμα της παράταξης και τον τρόπο της σύγκρουσης)
καθώς και στα αποτελέσματά της (τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους Πέρσες).
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...........................................
3ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ)
Πότε επέστρεψαν οι Πέρσες στην Ελλάδα, με ποιον αρχηγό και ποια ήταν η διαδρομή τους;
(Μετά τη μάχη του Μαραθώνα) πότε και πώς είχαν αποφασίσει οι Έλληνες να τους
αντιμετωπίσουν σε περίπτωση επιστροφής τους;
Ποιοι ( από τους Έλληνες) και πού τελικά τους αντιμετώπισαν; Ποιοι και γιατί νομίζετε πως
επέλεξαν το συγκεκριμένο σημείο ;
Να διηγηθείτε τον τρόπο σύγκρουσης των δύο στρατών και να αναφέρετε και την έκβασή της.
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...........................................................
Να θυμάστε 1) το επίγραμμα του Σιμωνίδη για τους πεσόντες των Θερμοπυλών :
Ὦ ξεῖν, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὃτι τῇδε κείμεθα τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι.
( που
σημαίνει: .......................................................................................................................................................)
2) το όνομα του Εφιάλτη και με ποια σημασία το χρησιμοποιούμε σήμερα
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
4ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ)
Οι Πέρσες νικώντας στις Θερμοπύλες κατευθύνθηκαν προς την ...................... Όταν έφτασαν, βρήκαν την
πόλη ............., καθώς ο μεγάλος στρατηγός ............................. ερμηνεύοντας σωστά ένα χρησμό("τα ξύλινα
τείχη θα σώσουν την πόλη"), έπεισε τους αμάχους να μεταφερθούν στην Τροιζήνα, την Αίγινα, τη Σαλαμίνα
και τους άνδρες να μπουν στα πολεμικά πλοία(αυτά ήταν τα"ξύλινα τείχη" του χρησμού)και να
κατευθυνθούν στα στενά της Σαλαμίνας. Παρόλο που οι Σπαρτιάτες διαφωνούσαν, γιατί ήθελαν να
αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στον Ισθμό της Κορίνθου,τελικά με τέχνασμα του Θεμιστοκλή η ναυμαχία
έγινε εκεί (στα στενά της Σαλαμίνας).
Ποιοι λόγοι φαντάζεστε πως οδήγησαν τον Αθηναίο στρατηγό να διαλέξει το σημείο αυτό; Από
το αποτέλεσμα της ναυμαχίας( ποιο ήταν;) δικαιώθηκε;
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
....................................
Διαβάστε το παράθεμα από το έργο του Πλούταρχου και γράψτε ποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας
του Αθηναίου στρατηγού αναφέρονται. Τα θεωρείτε απαραίτητα συστατικά στοιχεία για μια επιτυχημένη
πορεία ενός ανθρώπου στη ζωή; Ποια άλλα τέτοια στοιχεία θα προσθέτατε;
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
5ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ)
Μετά την ήττα τους στη Σαλαμίνα οι Πέρσες αναχώρησαν για την πατρίδα τους αφήνοντας πίσω το στρατηγό
................................. με αρκετές χιλιάδες στρατό για να συνεχίσει την προσπάθεια. Ποιες ήταν οι κινήσεις
του;
Πότε και πού δόθηκε η τελευταία μάχη Περσών - Ελλήνων; Ποιο ήταν το αποτέλεσμά της;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
............
Πότε, πού και υπό την ηγεσία ποιου Έλληνα έγινε η τελευταία ναυμαχία Περσών - Ελλήνων; Ποιος
νίκησε;
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
............
Να αναφέρετε τα αίτια και τα αποτελέσματα της νίκης των Ελλήνων εναντίον των Περσών
Αίτια Αποτελέσματα
............................................................................ .....................................................................................................
............................................................................ .....................................................................................................
............................................................................ .....................................................................................................
........................................................................... .....................................................................................................
........................................................................... .....................................................................................................
........................................................................... .....................................................................................................
........................................................................... .....................................................................................................
Να φτιάξετε έναν πίνακα με τις μάχες ( και ναυμαχίες) Ελλήνων - Περσών καθώς και των αρχηγών τους
σε καθεμιά απ'αυτές.
Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΔΗΛΟΥ-Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΚΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣΜετά την νίκη των Ελλήνων εναντίον των Περσών ,οι πόλεις του ……………… ζουν με τον τρόμο μιας νέας
……………εισβολής, γι΄ αυτό στρέφονται προς τη ……………… αναζητώντας βοήθεια.
Η πόλη, όμως, δεν ανταποκρίνεται στην πρόσκληση αυτή καθώς η συμπεριφορά του ……………….. , ο οποίος κατηγορήθηκε για συνεννοήσεις με τον Πέρση βασιλιά……………., την συγκλόνισε και έτσι το ρόλο του προστάτη θα αναλάβει η Αθήνα.
ΜΕ ΠΟΙΟ ΤΡΟΠΟ ΘΑ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ Η ΑΘΗΝΑ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΥΧΟΝ ΠΕΡΣΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ;
( για να απαντήσετε στην ερώτηση να διαβάσετε α) από την ενότητα την παράγραφο με πλαγιότιτλο « Η οργάνωση της Συμμαχίας», β) το παράθεμα της σελ. 70 με τίτλο « Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΔΗΛΟΥ») ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Μετά το θάνατο του Αριστείδη και την εξορία του …………………….. με την κατηγορία του μηδισμού (471π.Χ),στα πολιτικά πράγματα της Αθήνας επιβάλλεται ο Κίμων , ο γιος του Μιλτιάδη.
Ποιες πληροφορίες μας δίνει το παράθεμα « Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΚΙΜΩΝΑ» σχετικά με τη συμπεριφορά του ως πολίτης ( τόσο απέναντι στο κράτος όσο και απέναντι στους συμπολίτες του); Μπορείτε να συμπεράνετε τα πολιτικά του φρονήματα από την παραπάνω στάση;
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................
.................................................... .........................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................
....................................
Ο Κίμωνας , λοιπόν, ηγέτης του αριστοκρατικού κόμματος ,επιβάλλεται,
όπως είπαμε, ως ο αναμφισβήτητος ηγέτης στην Αθήνα και εφαρμόζει χωρίς
εμπόδια το πολιτικό του .Κύρια σημεία του :
α) διεύρυνση της Συμμαχίας της ....................
β)συνέχιση του πολέμου κατά των ….................
γ)φιλικές σχέσεις με τη Σπάρτη.
Μετά τη νίκη του εναντίον των Περσών στον Ευρυμέδοντα ποταμό της Παμφυλίας (467 π.Χ.), οι δυνάμεις
της Συμμαχίας της Δήλου κυριαρχούν απόλυτα στο……………. . Οι πόλεις που συμμετέχουν σ’ αυτή,
σύμφωνα με διάφορους υπολογισμούς, ανέρχονταν σε 400. Όμως, η συμπεριφορά των Αθηναίων γρήγορα
αλλάζει καθώς επιδεικνύουν ………………… και δείχνουν τη διάθεσή τους να είναι όχι ισότιμοι με τα άλλα
μέλη της Συμμαχίας αλλά ουσιαστικά οι ηγέτες της. Αυτό ενόχλησε πολλές πόλεις / συμμάχους με
αποτέλεσμα να επιθυμούν την αποχώρησή τους από τη Συμμαχία. κάνοντας εξεγέρσεις (Νάξος, Θάσος). Οι
Αθηναίοι, όμως, επεμβαίνουν και ο Κίμωνας τις καταπνίγει βίαια. Έτσι γίνεται πλέον φανερό ότι καμία πόλη
δεν έχει τη δυνατότητα να αποχωρήσει από τη Συμμαχία χωρίς τη θέληση των Αθηναίων.
Η ηγεμονία της Αθήνας αποδεικνύεται και από την κίνηση του νέου( μετά τον Κίμωνα) ισχυρού άνδρα της πόλης, του Περικλή, να …………………….. το ταμείο της Συμμαχίας στην Ακρόπολη της Αθήνας. Επίσης το συνέδριο δε συνέρχεται πια, αφού η Αθήνα μόνη της λαμβάνει τις αποφάσεις και η αθηναϊκή Εκκλησία του Δήμου ορίζει το φόρο που πρέπει να καταβάλλει κάθε πόλη / μέλος της Συμμαχίας.
Με την Ειρήνη του …………. ( συμφωνία Αθήνας - Πέρση βασιλιά , 449 π.Χ.) τερματίζονται οι ελληνοπερσικοί πόλεμοι με υποχρέωση των Περσών να αναγνωρίσουν την ……………………….. των ελληνικών πόλεων. Έτσι, αφού ο περσικός κίνδυνος εκλείπει, λογικά έπρεπε να διαλυθεί και η Συμμαχία, κάτι που δεν έγινε, όμως, επειδή στην πραγματικότητα ο λόγος σύστασής της δεν ήταν η αντιμετώπιση μιας νέας επίθεσης των Περσών αλλά η ανάδειξη του μεγαλείου της Αθήνας και η υποταγή των άλλων σ΄αυτό.
ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ( Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο : Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ (479 - 431)
ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙ - Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ
Πώς διαμορφώθηκε η πολιτική κατάσταση στην Αθήνα μέχρι τον Περικλή;
☻ Μετά τους Περσικούς πολέμους δυο είναι τα πολιτικά κόμματα που κυριαρχούν στην Αθήνα : το δημοκρατικό και το αριστοκρατικό. Το πολίτευμα ( αυτό που οργάνωσε ο Κλεισθένης) γίνεται ολοένα και περισσότερο δημοκρατικό καθώς τα πρόσωπα, όσο ισχυρά κι αν είναι, υποτάσσονται στη θέληση του συνόλου. Η παλιά γενιά πολιτικών ( Μιλτιάδης και Θεμιστοκλής) πεθαίνουν ενώ οι νέοι πολιτικοί, ο Κίμωνας και ο Περικλής, υποτάσσονται στα νέα δεδομένα. Μέγιστο παράδειγμα, ο Κίμωνας. Αν και αριστοκρατικός, δέχεται αυτό που προστάζει η δημοκρατική Αθήνα και εξορίζεται. Παρόλο τον εξοστρακισμό του, το 461 π.Χ. επιστρέφει στην Αθήνα, όταν αυτή τον καλεί, και θυσιάζει τη ζωή του οδηγώντας το στόλο της πατρίδας του κατά των Περσών στη Σαλαμίνα της Κύπρου το 449 π.Χ.
☻ Ο Περικλής, από την άλλη μεριά, δεν ξεφεύγει από τη δημοκρατική νομιμότητα παρόλο που συγκεντρώνει αρκετές εξουσίες στα χέρια του.Διαβάζοντας το παράθεμα της ενότητας γι' αυτόν, ποια πλεονεκτήματά του ως πολιτικού ηγέτη μαθαίνετε; .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
..........................................
Πώς οργάνωσε ο Περικλής το πολίτευμα; Ο Περικλής συλλαμβάνει ένα πρόγραμμα οργάνωσης της αθηναϊκής πολιτείας, με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:☻ Όλοι οι πολίτες ίσοι απέναντι στο νόμο και άνετη ζωή για όλους☻ Μισθοφορία: επίδομα για τους άπορους για να μπορούν να παρακολουθήσουν τις συνεδριάσεις της Εκκλησίας του Δήμου και να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα.☻ Και οι φτωχότεροι μπορούν να καταλαμβάνουν πολιτειακά αξιώματα.☻ Αναπτύσσονται θεσμοί κοινωνικής προστασίας και η πολιτεία πληρώνει το εισιτήριο των απόρων στο θέατρο (θεωρικά χρήματα)☻ Γίνονται μεγάλα δημόσια έργα, ώστε πολύς κόσμος να βρίσκει απασχόληση και να αλλάζει και η όψη της πόλης
Ποια η πορεία του Περικλή μέχρι τη δολοφονία του Εφιάλτη; Ο Περικλής μπαίνει στον πολιτικό στίβο στο πλευρό των δημοκρατικών και του ηγέτη τους Εφιάλτη, όταν κατάφεραν να εξοστρακίσουν τον Κίμωνα (462 π.Χ.). Όταν πήραν την εξουσία στράφηκαν εναντίον των αριστοκρατικών και κατάφεραν να απογυμνώσουν τον Άρειο Πάγο ( το αριστοκρατικό θεσμικό όργανο που επιβίωσε στη δημοκρατία) από τις πολιτικές και δικαστικές του εξουσίες. Μετά τη δολοφονία του Εφιάλτη ο Περικλής έγινε ο ηγέτης του δημοκρατικού κόμματος. Η ειρήνη του Καλλία, υπήρξε διπλωματικός ελιγμός του Περικλή καθώς την εποχή του η Αθήνα είχε δυο ανοιχτά μέτωπα: την αντιμετώπιση του φόβου μιας νέας περσικής επίθεσης και την προσπάθεια για κυριαρχία στον ελληνικό χώρο. Θεώρησε, λοιπόν, σωστό να κλείσει το ένα από αυτά με τον καλύτερο για την Αθήνα τρόπο. Έτσι υπογράφηκε η ειρήνη αυτή, η οποία όριζε :α) αυτονομία των πόλεων της Μ. Ασίας ( δεν θα βρίσκονται δηλ. υπό την επικυριαρχία των Περσών) β) Οι Σατράπες δεν μπορούσαν να πλέουν σε απόσταση που ισοδυναμούσε με πορεία τριών ημερών κοντά στον τόπο μαςγ) Τα πολεμικά καράβια των Περσών δεν μπορούσαν να πλέουν από την Παμφυλία ως το Βόσποροδ) Οι Αθηναίοι έπρεπε να διακόψουν τις επιχειρήσεις στην περσική αυτοκρατορία
Ποιες ήταν οι συνέπειες της ειρήνης του Καλλία για την Αθήνα☻ Ειρήνη με τους Πέρσες
☻ Απόλυτη κυριαρχία στο Αιγαίο☻ Εξομάλυνση σχέσεων με Σπάρτη (Τριακοντούτεις Σπονδαί-446 π.Χ.) ☻ Η Αθήνα μπορεί να υλοποιήσει ένα υψηλό πολιτιστικό, καλλιτεχνικό και παιδευτικό όραμα.
3. Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ. ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ
α. Εκκλησία του Δήμου, Βουλή των Πεντακοσίων
☻ Το πολίτευμα της Αθήνας εξελίσσεται με την άνοδο του Εφιάλτη και του Περικλή στην εξουσία:
-Η λαϊκή συμμετοχή διευρύνεται
-Ο Δήμος ασκεί το σύνολο της εξουσίας
☻ Η Εκκλησία του Δήμου ήταν το κυρίαρχο σώμα. Μέλη της ήταν όλοι οι ελεύθεροι πολίτες της Αττικής (άντρες).
☻ Η Εκκλησία εκλέγει τα μέλη της Βουλής των Πεντακοσίων (ετήσια θητεία). Η Βουλή προετοιμάζει τα νομοσχέδια (προβουλεύματα) για να τα ψηφίσει η Εκκλησία
☻ Με τη μεταρρύθμιση του Εφιάλτη ο Άρειος Πάγος δεν έχει δικαίωμα να ελέγχει τη Βουλή.
β . Δέκα Στρατηγοί
☻ Οι εννέα άρχοντες χάνουν τις αρμοδιότητές τους, κληρώνονται και δεν εκλέγονται πια
☻ Ανώτατοι άρχοντες είναι πια οι Δέκα Στρατηγοί, με αρμοδιότητες:
-την εσωτερική ασφάλεια της πόλης
-το σχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής
-τη διοίκηση του στρατού και του στόλου
γ. Η Ηλιαία
☻ Ο Άρειος Πάγος δικάζει πια μόνο υποθέσεις φόνου εκ προμελέτης και εμπρησμού
☻ Οι υπόλοιπες υποθέσεις δικάζονται από την Ηλιαία, ένα πολυμελές λαϊκό δικαστήριο, που αποτελείται από 6000 δικαστές, που εκλέγονται από την Εκκλησία του Δήμου για ένα χρόνο.
☻ Χωρίζεται σε δέκα τμήματα και κάθε τμήμα
-έχει αρμοδιότητα σε διαφορετικό τομέα
-αντιπροσωπεύει μια από τις δέκα φυλές της Αθήνας.
δ . Οι λειτουργίες
Η Αθήνα χρειαζόταν χρήματα για τη συντήρηση του στόλου, την οργάνωση γιορτών, το ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων, την αποστολή πρεσβειών σε πανελλήνιες γιορτές. Τα χρήματα αυτά τα συγκέντρωνε από τους ισχυρούς οικονομικά Αθηναίους με τις λειτουργίες, έναν τρόπο φορολογίας. Οι κυριότερες λειτουργίες ήταν:
- Η τριηραρχία (συντήρηση ενός κρατικού πλοίου)
- η χορηγία (δαπάνη θεατρικής παράστασης)
- η γυμνασιαρχία ( έξοδα αθλητών που συμμετείχαν σε αγώνες)
- η εστίαση (παράθεση δημοσίου γεύματος σε γιορτές ή αγώνες)
Ο ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ431 - 404 π.Χ.
Είναι ο μεγάλος εμφύλιος πόλεμος ( δηλ. μεταξύ ομοφύλων, ομοεθνών ) ανάμεσα στην Αθήνα και τη Σπάρτη που επεκτάθηκε σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο, καθώς οι δυο πόλεις είχαν συμμάχους σε όλη την Ελλάδα ( αθηναϊκή κατά πελοποννησιακής συμμαχίας). Πηγές μας :ο Θουκυδίδης μέχρι το 411π.Χ. - ο Ξενοφώντας από το 411π.Χ. - 404 π.Χ.
Τα αίτια ( δηλ. οι πραγματικοί λόγοι που προκάλεσαν τον πόλεμο): Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ: η Αθήνα επιζητά την εμπορική της επέκταση προς τα δυτικά, δηλ. στο Ιόνιο Πέλαγος και στην Αδριατική Θάλασσα. Αυτό, όμως, τη φέρνει σε σύγκρουση με την Κόρινθο ( βασική σύμμαχο της Σπάρτης), η οποία έχει ζωτικά οικονομικά συμφέροντα στην περιοχή αυτή.
Β. ΠΟΛΙΤΙΚΑ: βασικός επίσης λόγος υπήρξε και ο φόβος της Σπάρτης για την αύξηση της δύναμης της Αθήνας, όπως επιπλέον και ιδεολογική και πολιτειακή ( δηλ. στο πολίτευμα) διαφορά ανάμεσα στη δημοκρατική Αθήνα και στην ολιγαρχική Σπάρτη.
Οι αφορμές ( δηλ. οι επιφανειακοί λόγοι, τα προσχήματα, οι προφάσεις) α) οι Κερκυραίοι που πολεμούσαν κατά της μητρόπολής τους, της Κορίνθου, ζήτησαν και πήραν τη βοήθεια των Αθηναίων, πράγμα που θεωρήθηκε παραβίαση της Τριακονταετούς Ειρήνης, β) οι Κορίνθιοι ωθούν σε αποστασία από την αθηναϊκή συμμαχία την Ποτίδαια ( στη Χαλκιδική), γ) σε αντίποινα ο Περικλής απαγορεύει στα πλοία των Μεγαρέων, συμμάχων της Σπάρτης, να μπαίνουν στα λιμάνια της αθηναϊκής συμμαχίας : η απόφαση αυτή ονομάστηκε " μεγαρικό ψήφισμα ". Τότε, σε συνέδριο στη Σπάρτη, οι Κορίνθιοι και οι Μεγαρείς, με τη συμπαράταξη της φιλοπόλεμης σπαρτιατικής μερίδας, αποφασίζουν πως μόνο ο πόλεμος είναι η λύση. Έτσι επικρατώντας η φιλοπόλεμη μερίδα αρχίζουν οι εχθροπραξίες το 431 π.Χ. και διαρκούν με μικρές διακοπές μέχρι το 404 π.Χ. Ο πόλεμος αυτός ονομάστηκε Πελοποννησιακός και αποτελεί το λόγο της οριστικής αποδυνάμωσης όλης της νότιας Ελλάδας . ( ποτέ από εκεί και πέρα ούτε η Αθήνα αλλά ούτε και η Σπάρτη θα μπορέσουν να έχουν ηγεμονικό ρόλο και θα μετατραπούν σε μικρές ασήμαντες πόλεις).
Η πρώτη περίοδος: Αρχιδάμειος πόλεμος ( 431 - 421 π.Χ.)
Η αρχή του πολέμου έγινε με την εισβολή των Θηβαίων στην Πλάταια ( Πλαταιές), που παραδοσιακά ήταν φιλική της Αθήνας πόλη. Τότε ο βασιλιάς της Σπάρτης Αρχίδαμος εισβάλλει και λεηλατεί με το στρατό του την ύπαιθρο της Αττικής.
Το δεύτερο έτος του πολέμου (430 π.Χ.) στην Αθήνα ξεσπά θανατηφόρα επιδημία που θερίζει το 1/3 του πληθυσμού της πόλης με τον Περικλή μέσα στα πολλά θύματα ( πεθαίνει το 429 π.Χ.) και αποτέλεσμα να κυριαρχήσουν στην πόλη οι δημαγωγοί πολιτικοί , δηλ. εκείνοι που παρασύρουν το λαό αποβλέποντας στο προσωπικό τους όφελος. Ο λοιμός της Αθήνας, σύμφωνα με την περιγραφή του Θουκυδίδη
Εγώ που αρρώστησα ο ίδιος και είδα με τα μάτια μου άλλους ν΄ αρρωσταίνουν, θα περιγράψω την αρρώστια και τα συμπτώματά της, ώστε, αν τύχει και ξανάρθει ποτέ, να τα έχει ο καθένας υπόψη του και να ξέρει την αρρώστια και να πάρει καλά τα μέτρα του[ ...] Στην αρχή με δυνατούς πονοκεφάλους, ψηλό πυρετό, με φλόγωση των ματιών, που κοκκίνιζαν[....]Μετά η αρρώστια κατέβαινε προκαλώντας δυνατό βήχα. Όταν κατέβαινε στην καρδιά, προκαλούσε μεγάλη αναταραχή και εμετούς. Μετά τους περισσότερους τους έπιανε λόξυγγας που προκαλούσε δυνατούς σπασμούς [...] Η αρρώστια διαπερνούσε όλο το σώμα[...] Πολλοί σώθηκαν, άλλοι έμειναν παράλυτοι στα άκρα τους. Άλλοι πάθαιναν αμνησία [...] Η αρρώστια ήταν τέτοια, ώστε οι λέξεις δε φτάνουν για να την περιγράψει κανείς, και χτυπούσε τόσο βαριά, ώστε δεν ήταν δυνατόν ν' αντέξει ανθρώπινη φύση...... Θουκυδίδης, Ιστορίαι Β ( Μετάφραση: Άγγελος Βλάχος)
Η Αθήνα αντιμετωπίζει αποστασίες συμμάχων της λόγω των οικονομικών πιέσεων που τους ασκεί , ενώ ο πόλεμος μεταφέρεται από τους Σπαρτιάτες στη Μακεδονία ( τακτική του αντιπερισπασμού, δηλ. απόσπαση της προσοχής του εχθρού από τον πραγματικό στόχο).
Στη μάχη της Αμφίπολης με το αμφίρροπο αποτέλεσμα σκοτώνονται και οι δύο φιλοπόλεμοι στρατηγοί, ο Σπαρτιάτης Βρασίδας και ο Αθηναίος Κλέων.
Έτσι υπογράφεται το 421 π.Χ. από τον αρχηγό των Αθηναίων αριστοκρατών Νικία η Νικίειος ειρήνη για πενήντα (50) χρόνια.
ΑΣΚΗΣΗ: Να απαντήσετε στην 1η και την 3η ερώτηση του σχολικού βιβλίου.……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....
ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ( Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ) ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ( συνέχεια)
Η δεύτερη περίοδος: η εκστρατεία στη Σικελία (415 - 413 π.Χ.) Ο Αλκιβιάδης, που επικρατεί στην πολιτική σκηνή της Αθήνας, πείθει το δήμο
για εκστρατεία στη Σικελία, προφασιζόμενος την αποστολή βοήθειας προς την Έγεστα που πολεμούσε με το Σελινούντα. Αρχηγοί της εκστρατείας ορίζονται από την Εκκλησία του Δήμου οι στρατηγοί: Αλκιβιάδης, Λάμαχος, Νικίας( που δε συμφωνεί με την εκστρατεία).
Ωστόσο, μόλις φτάνουν στη Σικελία, ο Αλκιβιάδης ανακαλείται στην Αθήνα προκειμένου να δικαστεί για ασέβεια, καθώς οι πολιτικοί του εχθροί τον κατηγορούν για την αποκοπή των κεφαλών των Ερμών ( στηλών με την κεφαλή του Ερμή που χρησίμευαν ως οδοδείκτες στην πόλη)
Διάφοροι τύποι Ερμών (πηγή: el.wikipedia.org.)
Εκείνος, αντί να γυρίσει και να δικαστεί, προτιμά να διαφύγει στη Σπάρτη και να προδώσει την πατρίδα του δίνοντας στους εχθρούς της δυο ολέθριες για την πόλη του συμβουλές:α) να στείλουν οι Σπαρτιάτες στρατό στη Σικελία προς βοήθεια των
Σελινούντιων και των συμμάχων τους Συρακουσίωνβ) να καταλάβουν και να οχυρώσουν στην Αττική τη Δεκέλεια, ώστε να αποκοπεί και να μην επικοινωνεί η Αθήνα με την ύπαιθρο.
Στη Σικελία φτάνει ο Σπαρτιάτης στρατηγός Γύλιππος και ακολουθεί ολοκληρωτική καταστροφή για τη μεγάλη αθηναϊκή στρατιά. Σύμφωνα με τον ιστορικό Θουκυδίδη: " Τίποτα δεν υπήρξε που να μη χάθηκε και λίγοι από πολλούς γύρισαν στην πατρίδα".
ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ( Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ) ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ( συνέχεια)
Η τρίτη περίοδος: ο δεκελεικός πόλεμος ( 413 - 404 π.Χ.) Στη φάση αυτή εμφανίζονται οι Πέρσες σε ρόλο ρυθμιστή των
πραγμάτων:ακολουθώντας τις συμβουλές του Αλκιβιάδη ( που τώρα βρίσκεται στη Μ. Ασία ) για συντήρηση του πολέμου μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών, βοηθούν οικονομικά τους Σπαρτιάτες ώστε να ναυπηγήσουν στόλο και να κυριαρχήσουν στο Αιγαίο.
Οι Αθηναίοι, πάνω στην απελπισία τους, αναθέτουν και πάλι την ηγεσία του στόλου τους στον Αλκιβιάδη, όμως ηττώνται στη Σάμο από το Σπαρτιάτη στρατηγό Λύσανδρο.
Στη συνέχεια οι Αθηναίοι με το στρατηγό Κόνωνα νικούν στη ναυμαχία των Αργινουσών ( 406 π.Χ.) (αλλά εκτελούν τους 6 επικεφαλής στρατηγούς, επειδή δεν κατάφεραν [λόγω θαλασσοταραχής] να περισυλλέξουν τους ναυαγούς).
Τελικά παθαίνουν μεγάλη καταστροφή από το Λύσανδρο στους Αιγός Ποταμούς το 405 π.Χ.( Ο Λύσανδρος νίκησε με τέχνασμα και αιφνιδιασμό).
Νικημένοι και αποκλεισμένοι από ξηρά και θάλασσα οι Αθηναίοι συνάπτουν ειρήνη με ταπεινωτικούς όρους:α) να παραδώσουν, εκτός από δώδεκα (12), όλα τα πολεμικά τους πλοία,β) να κατεδαφίσουν τα Μακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά,γ) να δεχτούν πίσω όλους τους πολιτικούς εξόριστους,δ) να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες έχοντας τους φίλους και εχθρούς μ' εκείνους.
Η αναγγελία συμφοράς από την Πάραλο, το ιερό πλοίο της Αθήνας, Ξενοφώντας, "Ελληνικά ΙΙ"... Ήταν νύχτα όταν η Πάραλος έφτασε στην Αθήνα με τις ειδήσεις για τη συμφορά και ξέσπασε πικρός θρήνος ξεκινώντας από τον Πειραιά, ακολουθώντας τη γραμμή των Μακρών Τειχών ως την καρδιά της πόλης, και δυνάμωνε καθώς ο κάθε άνθρωπος μεταβίβαζε τα νέα στο γείτονά του. Εκείνη τη νύχτα κανείς δεν κοιμήθηκε. Πενθούσαν και λυπούνταν γι' αυτούς που χάθηκαν, αλλά ακόμη βαθύτερη λύπη ένιωθαν για τους ίδιους τους εαυτούς τους, καθώς ότι οι συμφορές τους ἐμελλε να υποφέρουν ήταν παρόμοιες μ' εκείνες που οι ίδιες είχαν προκαλέσει στους Μηλίους, τους αποίκους των Λακεδαιμονίων, όταν τους νίκησαν ύστερα από πολιορκία, ή στους κατοίκους της Ιστιαίας, της Σκιώνης, της Τορώνης και της Αίγινας και πολλών άλλων ελληνικών πόλεων. Τα αποτελέσματα του Πελοποννησιακού πολέμου
ήταν καταστροφικά από κάθε άποψη και θα οδηγούσαν σε παρακμή όλη την Ελλάδα:
χιλιάδες ήταν οι νεκροί του πολέμου, πόλεις είχαν μεταβληθεί σε ερείπια, η ύπαιθρος είχε εγκαταλειφθεί από τον αγροτικό πληθυσμό και η οικονομία είχε υποστεί σοβαρό πλήγμα
εξίσου σημαντική ήταν και η κατάρρευση των ηθικών αξιών: στις ανθρώπινες σχέσεις επικράτησε ο δόλος, στη θέση της θρησκευτικής πίστης κυριάρχησε η αμφισβήτηση, οι Πέρσες κλήθηκαν από τους Έλληνες να αναμειχθούν στις ελληνικές υποθέσεις.
ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ΄ Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ
ΜΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΣΕ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ
Ποια είναι η συμπεριφορά των Σπαρτιατών μετά την επικράτησή τους στον Πελοποννησιακό
πόλεμο;
Οι Σπαρτιάτες ( παρότι είχαν είχαν υποσχεθεί να ...................................... τις πόλεις από την εξουσία
των .................................) μετά τη νίκη τους στον Πελοποννησιακό πόλεμο : α) εγκατέστησαν
........................................ πολιτεύματα και β) επέβαλαν ....................... στις ελληνικές πόλεις. Ειδικά
στην Αθήνα επέβαλαν το καθεστώς των ..................................... .............................. με ηγέτη
τον .................... Η σκληρότητα των ανδρών αυτών( και κυρίως του ηγέτη) οδήγησε σε πλήθος
αυθαιρεσιών. Η χειρότερη απ' αυτές ήταν οι άδικες .................................. πολλών δημοκρατικών
πολιτών που εμπόδιζαν τα σχέδιά τους. Την οκτώ περίπου μήνες διακυβέρνησή τους σταμάτησε ο
Θρασύβουλος, ο οποίος οδήγησε μια μικρή δύναμη εξόριστων από την περιοχή της Φυλής, εισέβαλε
στην Αττική και, μετά από μερικές μάχες, νίκησε τις ολιγαρχικές δυνάμεις.
Πώς διαμορφώθηκαν οι σχέσεις Σπαρτιατών - Περσών μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο;
Οι σχέσεις των Σπαρτιατών με τους Πέρσες δεν άργησαν να διαταραχτούν. Αυτό συνέβη, όταν
ξέσπασε εσωτερική διαμάχη για τον περσικό θρόνο ανάμεσα στο βασιλιά ................................. και
στον αδελφό του ........................, σατράπη της Μ. Ασίας, που διεκδικούσε την εξουσία. Στο στρατό
του Κύρου εντάχτηκαν και ...................... Έλληνες μισθοφόροι από τους οποίους ............. ήταν
Σπαρτιάτες. Στη μάχη στα ..............................(401 π.Χ.) ο Κύρος σκοτώθηκε και οι Έλληνες
μισθοφόροι που ονομάστηκαν " ...................." μόνοι πια κατάφεραν να διασχίσουν την εχθρική
περσική χώρα, να φτάσουν στον Ε...................... Π............. και να σωθούν με οδηγούς αρχικά το
Σπαρτιάτη ......................... και στη συνέχεια τον Αθηναίο ..............................., ο οποίος αφηγήθηκε τα
γεγονότα αυτά στο έργο του " Κ................. Α.............................". Τα γεγονότα αυτά έδειξαν στους
Έλληνες τις σοβαρές αδυναμίες του περσικού κράτους.
Τι ζητούν οι Πέρσες από τους Έλληνες μετά την αποτυχημένη εκστρατεία του Κύρου και πώς
αντιδρούν αυτοί;
Μετά την αποτυχημένη εκστρατεία του Κύρου, οι Πέρσες ζητούν την υποταγή των ελληνικών
πόλεων της Ιωνίας σ' αυτούς. Τότε, οι ελληνικές πόλεις στρέφονται στους Σπαρτιάτες (προκειμένου
να προστατευτούν από τους Πέρσες), και εκείνοι στέλνουν εκστρατευτικό σώμα με αρχηγό τον
βασιλιά Α..................., που με τις σημαντικές του επιτυχίες απείλησε την κυριαρχία του "Μεγάλου
Βασιλέως" στη Μ.Ασία.
Πώς διαμορφώθηκε η κατάσταση στην Ελλάδα μετά την επιστροφή του Αγησίλαου από τη
Μ.Ασία;
Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς αναγκάζεται να επιστρέψει στην Ελλάδα καθώς τα περσικά χρήματα
καταφέρνουν να δημιουργήσουν έναν αντισπαρτιατικό συνασπισμό αποτελούμενο από
Θ..................., Α....................,Κ........................,Α.......................... Ακολουθούν μάχες στις οποίες οι
νικητές εναλλάσσονται ( νίκη του Αγησίλαου στην Κορώνεια, αλλά ήττα του σπαρτιατικού στόλου
στην Κνίδο από τον αθηναϊκό στόλο που ναυπήγησε ο στρατηγός Κόνωνας με περσικά χρήματα).
Ωστόσο όλοι οι Έλληνες κουρασμένοι από τον πόλεμο αποζητούσαν την ειρήνη. Αυτό το
εκμεταλλεύτηκε η Σπάρτη προκειμένου να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με τους Πέρσες και γι΄αυτό
έστειλε τον Ανταλκίδα , πολιτικό και ηγέτη της φιλειρηνικής μερίδας της Σπάρτης. Ο Ανταλκίδας
έπεισε τον Αρταξέρξη να προτείνει ένα σχέδιο ειρήνης με το οποίο θα τελείωναν οι μακροχρόνιοι
πόλεμοι των δυο λαών. Έτσι, το 386 π.Χ. υπογράφτηκε η "Ανταλκίδειος Ειρήνη" ή " Ειρήνη του
Βασιλέως" με την οποία αναγνωριζόταν η περσική κυριαρχία στις ελληνικές πόλεις της Μ.Ασίας. (
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ειρήνη αυτή να διαβάσετε το ομώνυμο παράθεμα της
ενότητας ).
Την εφαρμογή της ειρήνης ανέλαβαν να φροντίσουν οι Σπαρτιάτες, οι οποίοι συγκάλεσαν
πανελλήνιο συνέδριο όπου ανακοίνωσαν τους όρους της. Οι Έλληνες αναγκάστηκαν να τους
δεχτούν ωστόσο στους περισσότερους δεν άρεσαν και ενοχλήθηκαν γενικά από την περσική
εμπλοκή στα εσωτερικά ζητήματα του τόπου τους. Έτσι πολλές πόλεις ( ναυτικές και νησιωτικές
κυρίως ) είδαν με συμπάθεια την προοπτική ανασύστασης της Αθηναϊκής συμμαχίας , η οποία
τελικά ανακοινώθηκε μετά από συνέδριο στην Αθήνα το 378 π.Χ.
Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΘΗΒΑΣ (περίληψη( Να διαβάσετε την ενότητα από το σχολικό βιβλίο)
Δυο σπουδαίοι ηγέτες από το δημοκρατικό κόμμα κυριαρχούν στα πολιτικά πράγματα της Θήβας:ο
Πελοπίδας και ο Επαμεινώνδας. Με την καθοδήγησή τους οι Θηβαίοι αποτινάσσουν τον σπαρτιατικό ζυγό
και αποκαθιστούν τη δημοκρατία. Πυρήνας του θηβαϊκού στρατού είναι ο Ι........... Λ.........., ένα επίλεκτο
σώμα 300 ανδρών που συνδέονται μεταξύ τους με στενούς δεσμούς φιλίας και αυτοθυσίας για την πατρίδα.
Το 371 π. Χ. στη μάχη που γίνεται στα Λεύκτρα της Βοιωτίας ο σπαρτιατικός στρατός συντρίβεται από τον
θηβαϊκό, χάρη στην τακτική της λοξής φάλαγγας που εφαρμόζει ο Επαμεινώνδας.Μετά από αλλεπάλληλες
επιτυχίες οι Θηβαίοι καταφέρνουν να απειλήσουν και την ίδια τη Σπάρτη. Στη μάχη, όμως, της Μαντίνειας
(362 π.Χ.) σκοτώνεται ο Επαμενώνδας (ο Πελοπίδας είχε σκοτωθεί νωρίτερα) μι αυτό σημαίνει το τέλος
της θηβαϊκής επιρροής στην Ελλάδα. Όλα αυτά τα γεγονότα τα αφηγήθηκε ο Ξενοφώντας στα " Ελληνικά
" του αναφέροντας την παρακμιακή κατάσταση της Ελλάδας που επακολούθησε. Καμμιά ελληνική πόλη δεν
ήταν πλέον σε θέση να διαδραματίσει ρόλο στι ιστορικές εξελίξεις.Λίγο αργότερα θα έρθει η στιγμή της
Μακεδονίας.
Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΘΗΒΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (αναλυτικά)
Ποια κατάσταση επικράτησε στις ελληνικές πόλεις μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου (μην ξεχάσετε πότε έγινε : 431 - 404 π. Χ. );
Λίγα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου αυτού έγινε φανερό πως ούτε η Σπάρτη, που ήταν ο τυπικός νικητής του, δεν ήταν σε θέση να διαδραματίσει ρόλο στις ιστορικές εξελίξεις. Ωστόσο, κατέλυσε τα δημοκρατικά πολιτεύματα των ελληνικών πόλεων και παρέδωσε την εξουσία στους ………………………………… ενώ παράλληλα με τις κινήσεις της (θυμηθείτε την Ανταλκίδειο ειρήνη) κατέστησε τους …………………… διαιτητές των ελληνικών πραγμάτων.
Τι συνέβαινε στην πόλη μας;
Η πόλη μας, η Θήβα, αν και ήταν σύμμαχος της Σπάρτης την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου, πρωτοστάτησε σε συνασπισμούς εναντίον της, καθώς δεν είχε τις απολαβές που περίμενε και (εξαιτίας της Σπάρτης) δημιουργήθηκαν στην πόλη σοβαρές διαμάχες μεταξύ δ………………… και αρ……………….……... που τραυμάτισαν την πόλη κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του ……. ου αι. Το 382 π.Χ., μάλιστα, η Σπάρτη αντιμετώπισε την περιοχή μας εχθρικά και με …………………………… επέμβαση κατέλυσε το δημοκρατικό πολίτευμα , όπως προαναφέρθηκε ότι έκανε και σε άλλες ελληνικές πόλεις, και στη θέση του εγκατέστησε ένα ………………………………………………………………………………………………………..
Τη δημοκρατία ανέλαβαν να αποκαταστήσουν κάποιοι –δημοκρατικοί- Θηβαίοι πολίτες, οι οποίοι κατέφυγαν στην Αθήνα (όπως στην εποχή των Τριάκοντα Τυράννων δημοκρατικοί Αθηναίοι είχαν καταφύγει στη Θήβα) και το 379 π.Χ. ανέτρεψαν τους ολιγαρχικούς με αρχηγό τον …….....................................
Δίπλα σ’ αυτόν βρέθηκε και ο ………………………, σπουδαίος Θηβαίος στρατηγός και οι δύο μαζί κυριάρχησαν στα πολιτικά πράγματα της Θήβας. Η δράση τους έδωσε ………… και ……………….. στην πόλη δείχνοντας πως θα μπορούσε να παίξει ………………………. ρόλο στα ελληνικά πράγματα.
Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά των δύο ανδρών και της σχέσης που τους συνέδεε; Να απαντήσετε βασισμένοι στις πληροφορίες που παίρνετε από το παράθεμα « ΟΙ ΔΥΟ ΑΝΔΡΕΣ ΠΟΥ ΑΝΕΔΕΙΞΑΝ ΤΗ ΘΗΒΑ » (σχολ. βιβλ. σελ. 92)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ο Πελοπίδας φροντίζοντας να είναι ο στρατός αξιόμαχος ίδρυσε τον Ι……… Λ………. ∙ αποτελούσε τον πυρήνα του θηβαϊκού στρατού και ήταν ένα επίλεκτο σώμα …….. ανδρών που συνδέονταν μεταξύ τους με στενούς δεσμούς ………… και …………………………. για την πατρίδα.
Ο στρατός των Θηβαίων συγκρούστηκε επανειλημμένα με τους Σπαρτιάτες κατορθώνοντας πάντα να αποκρούει τις επιθέσεις τους.
ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΑΧΕΣ έγινε το ……….
Η μάχη στα Λεύκτρα αρχηγός των Θηβαίων : ……………………….. αρχηγός των Σπαρτιατών : …………………….
νίκησαν οι Θηβαίοι, γιατί ο μεγαλοφυής στρατηγός τους εφάρμοσε ένα νέο σχέδιο αυτό της ………… ………………………….. Αφού διαβάσετε το παράθεμα της σελίδας 93 ( « Η ΝΕΑ ΤΑΚΤΙΚΗ ») του βιβλίου σας, να καταγράψετε αυτόν τον καινούργιο τρόπο πολεμικής τακτικής και να σημειώσετε γιατί πιστεύετε πως ήταν αποτελεσματικότερος από την τακτική της παράλληλης παράταξης …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ο θρίαμβος στα Λεύκτρα έδωσε ώθηση στον Επαμεινώνδα ∙ εκστράτευσε στην Πελοπόννησο φτάνοντας μέχρι τη Λακωνική.
Το 370 π.Χ. ίδρυσε τη Μεγαλόπολη. Η Θήβα επέκτεινε τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις και προς τη Θεσσαλία αλλά εκεί έχασε τη
ζωή του ο Πελοπίδας (364 π.Χ., μάχη στις Κυνός Κεφαλές, κοντά στα σημερινά Φάρσαλα). Έτσι ο Επαμεινώνδας έπρεπε να συνεχίσει μόνος.
Η μάχη στη Μαντίνεια έγινε το ……… αρχηγός των Θηβαίων: ………………….. αρχηγός των Σπαρτιατών:……………….. νίκησαν οι Θηβαίοι σκοτώθηκε ο στρατηγός τους.
ΤΟ ΤΕΛΟΣ
Ο θάνατος του Επαμεινώνδα σήμανε και το τέλος της (έστω και για μικρό χρονικό διάστημα) ηγεμονίας της Θήβας. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια παρακμιακή κατάσταση στη Νότια Ελλάδα . Είχε έρθει η ώρα να αναδυθεί μια καινούργια δύναμη ∙ ήταν η στιγμή της Μακεδονίας και του Φιλίππου.
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Διατήρησαν το θεσμό της βασιλείας (που ήταν το παραδοσιακό τους πολίτευμα). Έζησαν πολλά χρόνια απομονωμένοι στο βόρειο τμήμα της χώρας.
Τα παράλια της περιοχής είχαν αποικιστεί από τους Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τη νότιους Έλληνες, οι οποίοι στην πάροδο του χρόνου Μακεδονία και τους Μακεδόνες; δημιούργησαν εμπορικές σχέσεις με τους Μακεδόνες που κατοικούσαν εσωτερικά στη χώρα (μακριά δηλ. από τη θάλασσα).
Απέκρουαν τις επιθέσεις των γειτονικών τους λαών, των Ιλλυριών και των Παιόνων, πράγμα που τους έκανε έμπειρους πολεμιστές.
Είχαν στενές σχέσεις με τους Έλληνες της νότιας Ελλάδας, οι οποίες έγιναν στενότερες μετά τους περσικούς πολέμους . Οι Αθηναίοι, μάλιστα, εισήγαν κατ’ αποκλειστικότητα από τη Μακεδονία ξυλεία για την κατασκευή των πλοίων τους.
Πρωτεύουσα του κράτους ήταν οι Αιγές ως τις αρχές του 4ου αι. Ο βασιλιάς Αρχέλαος την μετέφερε στην Πέλλα αλλά οι Αιγές ήταν πάντα σημαντική πόλη, γι’ αυτό εκεί ενταφιάζονταν οι βασιλιάδες.
Ποιοι ήταν οι πιο σημαντικοί βασιλιάδες της Μακεδονίας πριν τον Φίλιππο;
Ο βασιλιάς που αναδιοργάνωσε τη Μακεδονία στο πρώτο μισό του 5ου αι. ήταν ο …………………………… ο οποίος :
πήρε μέρος στους ………………………… αγώνες,
στη μάχη των Πλαταιών ειδοποίησε τους Έλληνες για την επικείμενη επίθεση
Μαρδόνιου / των Περσών με τους οποίους είχε αναγκαστεί να συμπαραταχθεί,
οργάνωσε το ………….. και το …………….. των Μακεδόνων προκειμένου
να επεκτείνει τη δράση του εκτός Μακεδονίας,
πέτυχε να ……………….. τα σύνορα της πατρίδας του.
Ο δεύτερος σημαντικός βασιλιάς της Μακεδονίας ( 413 – 399 π.Χ. ) ήταν ο ……………………………. ( που, όπως αναφέρθηκε , μετέφερε την πρωτεύουσα από τις Αιγές στην Πέλλα). Τα σημαντικότερα γεγονότα που συνέβησαν επί της βασιλείας του ήταν:
μόλις ανέλαβε την εξουσία, εκμεταλλεύτηκε το γεγονός του ότι η Αθήνα είχε απόλυτη
ανάγκη …………… ( λόγω της καταστροφικής ……………. εκστρατείας) και
γενναιόδωρα προμήθευσε τους Αθηναίους με ξυλεία, πετυχαίνοντας έτσι να
αντιστρέψει το κλίμα αντιπαλότητας που υπήρχε μεταξύ των δύο πόλεων-κρατών,
έκανε το ………….. , το ιερό κέντρο των Μακεδόνων, δεύτερη Ολυμπία καθώς εκεί
συγκεντρώνονταν οι Μακεδόνες, για να τιμήσουν τους Ολύμπιους θεούς και ιδιαίτερα
τον Δία ,
ήταν γνωστός για το ενδιαφέρον του προς την τέχνη, γι’ αυτό στο παλάτι του
φιλοξένησε πολύ σημαντικούς ανθρώπων των τεχνών.
Να διαβάσετε το παράθεμα σχολικό βιβλίο με τίτλο « ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ » και να σημειώσετε τα
πρόσωπα που αναφέρονται (και την ιδιότητά τους) που φιλοξένησε ο Αρχέλαος στο παλάτι της Πέλλας.
……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………
Ο Θουκυδίδης είπε για τον Αρχέλαο ότι πέτυχε για το βασίλειό του όσα είχαν πετύχει
όλοι οι προκάτοχοί του μαζί.
Μετά το θάνατό του ακολούθησαν χρόνια ……………………………. και …………………………… για τη
Μακεδονία μέχρι που την εξουσία πήρε στα χέρια του ο …………………….., πατέρας του Μ. Αλέξανδρου.
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΠΕΚΤΕΙΝΕΤΑΙ
Ο Φίλιππος έβαλε σκοπό την ……………………………… του μακεδονικού στρατού προκειμένου :
να ………………….. στο εσωτερικό να ……………………… να ……………………..
τους ………….. γείτονες τη Μακεδονία …………….
…………………
Με ποιο τρόπο αναδιοργάνωσε το μακεδονικό στρατό ; Επιστράτευσε ……………….. και ……………………, που ονομάζονταν πεζέταιροι, τους
οποίους εφοδίασε με μικρότερη ………………… και ένα μακρύ …………, τη λεγόμενη ……………………
Παρέταξε έτσι τη μακεδονική ………………… που έδινε την εντύπωση κινούμενου …………………
Παράλληλα συντήρησε και εξάσκησε το ………………… Ενίσχυσε το στρατό με ……………………… μηχανές και ελαφρά ………………..
………………….. Χρησιμοποίησε ως πολεμική τακτική αυτή της ……….. ………………. Στόχος της ο
αποπροσανατολισμός του εχθρού καθώς έβαζε τη φάλαγγα να υποχωρεί με αποτέλεσμα να στρέφει το ενδιαφέρον του αντίπαλου όπου ήθελε και η αντιμετώπισή του με κυκλωτική κίνηση.
Πώς ήταν η μακεδονική φάλαγγα ;Η βασική μονάδα της φάλαγγας ήταν ένα σύνταγμα με 16 σειρές ανδρών. Κάθε στρατιώτης ήταν οπλισμένος με τη σάρισα, ένα δόρυ μάκρους 4
– 7 μέτρων. Στη μάχη οι 5 πρώτες σειρές κρατούσαν τις σάρισες οριζόντια μπροστά τους, ενώ οι υπόλοιπες 11 τις κρατούσαν όρθιες. Σε κάθε πλευρό του συντάγματος υπήρχε ελαφρύ ιππικό καθώς και τοξότες για προστασία ενώ τα πλευρά της φάλαγγας συνολικά ενίσχυε το ιππικό.
Ποιες ήταν οι σχέσεις του Φιλίππου με τους γειτονικούς λαούς;α) Αντιμετώπισε με επιτυχία τις επιδρομές των ………………. και των ……………..β) Ανέπτυξε καλές σχέσεις με τη …………. εξασφαλίζοντας σχετική ………….. στα σύνορα του.
Ποια κατάσταση στη Νότια Ελλάδα επιτρέπει την επέμβαση του Φιλίππου; Οι ελληνικές πόλεις του νότου έχουν ήδη αρχίσει να …………………….. Οι …………………. και ………………… συγκρούσεις είχαν προκαλέσει μεγάλες
………………….. και οι άνθρωποι ………………… Φωνές ακούγονταν για ………………….. και ……………. των Ελλήνων Ο ρητοροδιδάσκαλος …………………….. απευθυνόμενος στο Φίλιππο τον προτρέπει αφού
ενώσει τους Έλληνες να ………………………………………………………………………….. (για να απαντήσετε διαβάστε το παράθεμα στη σελίδα 98 του βιβλίου σας)
Στην Αθήνα έχουν δημιουργηθεί δύο μερίδες: η φιλομακεδονική ( αρχηγός : ρήτορας Αισχίνης) και η αντιμακεδονική (αρχηγός: ρήτορας Δημοσθένης) . Αφού διαβάσετε το παράθεμα της σελ. 99 του σχολικού βιβλίου , να σημειώσετε πώς αξιολογεί την προσωπικότητα του Φιλίππου ο Δημοσθένης και πώς (σύμφωνα με το προηγούμενο παράθεμα της σελ. 98) ο Ισοκράτης;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Με ποιο τρόπο τελικά επενέβη ο Φίλιππος στη νότια Ελλάδα και σε ποια μάχη κρίθηκε η τύχη της;
Το 355 π.Χ. το αμφικτιονικό συνέδριο των Δελφών κήρυξε τον πόλεμο εναντίον των Αμφισσέων ( Γ΄ Ιερός Πόλεμος ) και όρισε αρχιστράτηγο τον Φίλιππο. Έτσι ο Μακεδόνας βασιλιάς έφτασε μέχρι τις ………………………. πράγμα που τάραξε τους Αθηναίους , οι οποίοι για να τον αντιμετωπίσουν ένωσαν τις δυνάμεις τους με αυτές των Θηβαίων και συγκρούστηκαν με το στρατό των Μακεδόνων στη …………………….. της Βοιωτίας το 338 π.Χ. Στη μάχη, όπου διακρίθηκε ο δεκαοκτάχρονος γιος του Φιλίππου ………………………… υπερίσχυσαν οι ………………… καθώς με τη …….. φάλαγγα κατάφεραν να διασπάσουν την παράταξη των Αθηναίων. Μ’ αυτό τον τρόπο κυριάρχησαν οι Μακεδόνες στον «μαραμένο» από καιρό ελληνικό νότο.
Στο σημείο της μάχης έχει στηθεί το μαρμάρινο « Λιοντάρι της Χαιρώνειας» που φυλάσσει τον κοινό τάφο των ανδρών του Ιερού Λόχου που ενταφιάστηκαν εκεί μετά τη νίκη του Φιλίππου το 338 π.Χ. Λέγεται, μάλιστα, πως, όταν ο Φίλιππος τους είδε όλους πεσμένους στο χώμα, είπε ανάμεσα σε δάκρυα :«Να χαθεί ο άνθρωπος που έχει υποψίες ότι αυτοί οι άνδρες έκαναν ή δέχτηκαν κάτι ευτελές». Χτίστηκε, σύμφωνα με τον Παυσανία, από τους Θηβαίους στη μνήμη των πεσόντων. Ανασκαφές στον τάφο έφεραν στο φως 254 σκελετούς , τοποθετημένους σε επτά στρώματα.
Το συνέδριο της Κορίνθου, 337π.Χ. πλην Λακεδαιμονίων (σύμφωνη με αργότερη ρήση του ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη).
Μετέχουν όλη η νότια Ελλάδα και η Μακεδονία Όροι : Σύμφωνο κοινής ειρήνης. Αυτονομία των ελληνικών πόλεων.
Συγκρότηση αμυντικής και επιθετικής συμμαχίας νότιας Ελλάδας και
Μακεδονίας εναντίον των Περσών.
Ανακήρυξη του Φιλίππου ως στρατηγού / αυτοκράτορα στον πόλεμο των
Ελλήνων εναντίον των Περσών.
Η εκστρατεία όμως εναντίον των Περσών ματαιώθηκε λόγω της ………………….. του Φιλίππου (336 π.Χ.)
